Agrarische Schouw 2021 by Persbureau Langs de Melkweg

Toonaangevende agrarische vakbeurs

Magazine voor de (afgelaste) editie van 23-09-2021

'21

ANDRIES-JAN DE BOER:

ACHTERGROND

‘HUIDIGE STIJGING ZUIVELPRIJZEN HARD NODIG’

MOGEN WE NOG KOEIEN HOUDEN? JA, MAAR...

ANALYSE

REPORTAGE

‘HET LANDBOUWCOLLECTIEF IS STUK EN BLIJFT STUK’

BOEREN OP ZIJN GERRIT VLUGS IS NIET ALLEDAAGS

2021

De grootse kracht van lokaal agrarisch ondernemerschap

Consolideren

Alfa Accountants en Adviseurs is een brede zakelijke

Stoppen

dienstverlener, die duurzaam waarde creëert voor klanten, medewerkers en de samenleving. Wij geloven dat het lokale, agrarisch ondernemerschap – en het unieke hiervan – de motor is van de nieuwe economie. Die motor willen wij draaiende houden en versterken. Op welke route je ook

Ontwikkelen

zit met je bedrijf, met de kennis in ons team van bedrijfskundigen, financieringsspecialisten, juristen en fiscalisten willen wij je ondersteunen om jouw onderneming sterker te maken. Dat doen wij door brede financiële kennis lokaal aan te bieden en te verbinden met specialistische branchekennis.

Alfa Accountants en Adviseurs Fryslân Leeuwarden Sneek Buitenpost 088 2532300 leeuwarden@alfa.nl

Digitaal boeren met Lely Horizon De toekomst van de melkveehouderij draait om het verkrijgen van kennis uit data om uw leven gemakkelijker, uw veestapel gezonder en uw bedrijf winstgevender te maken. Lely Horizon vertaalt de data naar bruikbare inzichten, zodat u de juiste beslissingen kunt nemen. Meer weten? Neem contact op met Lely Center Heerenveen. Slim boeren binnen handbereik www.lely.com/heerenveen

2021

Inhoud

VOL ELAN DE TOEKOMST IN Sjoerd: ‘Weer geen Jouster Schouw dit jaar. Echt balen.' Jelle: 'Dat soort boerenvolksfeesten missen we al te lang. Helemaal nu er zo veel valt te bepraten.’ Sjoerd: ‘Eens, maar waar verwacht jij dat ze het over zouden hebben?’ Jelle: ‘In ieder geval over het hoge aantal stoppers en dat dat aantal de komende jaren versneld oploopt.’ Sjoerd: ‘Ja, die indruk heb ik ook. Maar hoe snel deze ontwikkeling zich doorzet, is moeilijk in te schatten.’ Jelle: ‘Ik kijk naar de cijfers en zie dat er nu nog ruim 15.000 melkveehouders in Nederland zijn en de laatste vijf jaar zo’n 5.000 stopten. Trek je die lijn in absolute zin door, dan zijn er over tien jaar nog circa 5.000 over.’ Sjoerd: ‘Ik wil niet naïef zijn, maar ik geloof niet dat het zo snel gaat als je nu schetst.’ Jelle: ‘Hopelijk niet, maar waarom niet? De marges zijn op de meeste bedrijven krap en ik heb niet de indruk dat ze in Den Haag nog erg 'boerminded' zijn. De topondernemers, zeg de best presterende 25% van de 15.000 die er nog zijn, slaan zich er wel doorheen. Die slagen in elk land, ongeacht omstandigheden als hoge kostprijs of politieke omgeving. Mijn zorg zit bij de grote middengroep.' Sjoerd: 'Wie door wil en gaat moet mentaal knap sterk in de schoenen staan. Gelukkig zijn die boeren er ook nog best veel; die elke dag blijmoedig de koeien en de toekomst weer tegemoet treden. En een aantal daarvan verdient, zeker met de relatief knappe melkprijs momenteel, ook best serieus geld.’ Jelle: Het is niet alleen maar kommer en kwel. En blijvers hebben ook wijkers nodig. Maar qua inkomen zijn de verschillen wel echt groot.’ Sjoerd: ‘Juist, de verschillen tussen de inkomensposities en mogelijkheden zijn enorm in de melkveehouderij. En in een liberale markt kan het ook niet anders dat de schaalvergroting doorzet en blijvers dus wijkers nodig hebben. Dat proces gaat nog wel even door, maar het lijkt soms alsof je dat niet al te duidelijk luidop mag zeggen. Tenminste als je sommige belangenbehartigers beluisterd.’ Jelle: 'Ik lees het in de analyse die je maakt op pagina's 18 t/m 21. Interessant verhaal, het einde van het landbouwcollectief. Maar ergens ook wel een beetje droevig, zo'n kerkscheuring. Gelukkig kom ik in dit magazine ook nog genoeg boeren tegen die zich daar niks van aantrekken en gewoon vol elan de toekomst in gaan.' Sjoerd: 'De eens zo trotse boerenstand staat onder druk. Het is nu vooral ieder voor zich. Maar ik hou op met lullen.' Jelle: ‘Ja. Als we nog langer doorgaan kunnen we beter een podcast opnemen.’ Sjoerd: ‘Eerst maar een podcast op papier dan.’ Sjoerd Hofstee & Jelle Feenstra

COLOFON

4-5-6-7 ANDRIES-JAN DE BOER: 'STIJGING MELKPRIJS HARD NODIG & GEERT VEENSTRA: 'SPIEGEL IS BESTE INVESTERING' 9 ‘MET GOED REKENEN EN LIEFDE VOOR VEE WIL IK BOER BLIJVEN’ 11 PRODUCTNIEUWS 12-13 VAN GROENAFVAL NAAR CIRCULAIRE MESTSTOF MET VERDIENMODEL 15 MINDER EIWIT VOEREN, NET ZO VEEL MELK & YNSIGT ONTZORGT BOER BIJ FINANCIERING 18-19-20-21 'HET LANDBOUWCOLLECTIEF IS STUK EN BLIJFT STUK' 23 ‘WE WORDEN EEN LAND VAN BERGBOEREN’ 27 PRODUCTNIEUWS 29 WEIDE-WEELDE-BOEREN BLIJ MET POIESZ-DEAL 32-33 € 200 PER DAG BESPAREN MET ZOMERSTALVOEREN 36-37-39 MOGEN WE NOG KOEIEN HOUDEN IN NEDERLAND? JA MAAR... 41 PRODUCTNIEUWS 43 ‘KLANTWAARDERING MAAKT HET BOEREN LEUKER’ 47 ‘WAAR SLOOTBAGGER LIGT, WEIDT DE KOE HET LIEFST’ 49 ‘VAN COLLEGA'S LEER JE HET MEEST’ & ‘ZWAARDERE KALVEREN VERKOPEN LOONT’ 51 PRODUCTNIEUWS 55 ‘VAN FLEVOLAND VIA DUITSLAND NAAR DRENTHE’ 58-59-61 BOEREN OP Z’N GERRIT VLUGS IS NIET ALLEDAAGS 62 ‘DE SCHOUW KOMT TERUG, OOK AL VERANDERT DE WERELD’

Geen Schouw, wel magazine Opnieuw geen Agrarische Schouw dit jaar, wel een magazine. Juist nu, in coronatijd. Om te laten zien dat de melkveesector ondanks de vele bedreigingen springlevend is. Daarom. Lees meer hierover op pagina 62.

Uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 0515 429876 E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl

Rens Hooyenga, Yvonne van Driel, Marianne Hart, Fred van Diem, Mirjan Tempelman en John Oud. Vormgeving: Houssam Diab Druk: Senefelder Misset Doetinchem Verspreiding: Dit magazine wordt door PostNL verspreid onder melkveehouders en agribusiness in Drenthe, Friesland, Groningen, de Noordoostpolder, de kop van Noord-Holland en de kop van Overijssel.

Redactie: Jelle Feenstra en Sjoerd Hofstee Verder werkten mee: Rochus Kingmans, Ida Hylkema, Sanne van Raalte, Niels de Vries, Marcel van Kammen,

Wilt u dit magazine bij een volgende uitgave niet meer ontvangen dan kunt u dit aangeven bij de uitgever via redactie@langsdemelkweg.nl.

Dit magazine is een speciale uitgave rondom de Agrarische Schouw. Het magazine wordt in volledig beheer uitgegeven door Persbureau Langs de Melkweg.

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden. Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg.

2021

ACHTERGROND INTERVIEW

ANDRIES-JAN DE BOER: 'STIJGING

Het is op een verkeerde manier stil in de Nederlandse melkveehouderijsector. Sla de vakbladen er op na: de tijd van vlammende vakreportages, ronkende succesverhalen, hoge melkprijzen en florerende zuivelondernemingen is voorbij. Wat is er toch aan de hand, vroegen we twee door de wol geverfde financieel adviseurs: Andries-Jan de Boer van 3D Agro Advies en Geert Veenstra van Alfa Accountants. • Tekst: Jelle Feenstra • Foto’s: Niels de Vries en Grietje Veenstra

Andries-Jan de Boer loopt als financieel adviseur al wat jaartjes mee in de melkveehouderij. Tegenwoordig heeft hij samen met Diana Zoer het financieel-strategisch adviesbureau 3D Agro Advies. Ook runt hij een eigen melkveebedrijf. Hij constateert dat op best een deel van de melkveebedrijven nog steeds goed wordt verdiend. 'Dat zijn boeren die goede strategische stappen in het verleden combineren met vakmanschap. De goede bedrijfsresultaten weten zij om te zetten in een buffer of verdere groei, soms met flinke stappen, zoals een buurbedrijf bijkopen of een stal bouwen. Maar gemiddeld valt het tegen, zeker als je het afzet tegen de werkdruk en de inzet van kapitaal. De fosfaatwetgeving en

Andries-Jan de Boer: ‘Ik verwacht een toenemende concentratie van de landbouw in Noord-Nederland, omdat hier meer ruimte en perspectief is dan in andere regio’s.’

2021

de hoge afroming zijn hier mede debet aan. De groep boeren die weinig tot niets verdient, wordt groter. Dat er zo’n 5 tot 10% in de categorie intensieve begeleiding bij de bank zit, onderstreept de benarde financiële positie.' Hoe is de stemming onder boeren? ‘Veel boeren zijn zoekende. Wat wil ik, wat moet ik, wat kan ik? Ondertussen wordt er uit klimaaten dierwelzijnshoeken van alles over de sector heen gespuwd. In de supermarkten zie je de opkomst van plantaardige voeding. Op de voorpagina van de Leeuwarder Courant staat dat de melk over vijf jaar niet meer uit koeien maar uit roestvrijstalen machines komt. Dit alles zorgt voor onzekerheid

en soms een lam geslagen gevoel. Maar ook hier geldt: er is een categorie gemotiveerde ondernemers die daar niet zo bang voor is.’

Het lijkt inderdaad of er een deken van gelatenheid over de sector ligt. ‘De stemming is mat. Ik zie gemiddeld een afnemend enthousiasme voor de sector, ook onder jonge boeren. Er zijn best veel melkveehouders die zich ondergewaardeerd voelen. De vraag ‘waar doe ik het voor’ komt steeds vaker naar voren, met name als de verdiensten laag zijn. Er is geen mens die dat eindeloos volhoudt. Dat is jammer, want daarmee gaan ook kennis, vaardigheden en arbeidsmoraal verloren. Aan de andere kant geldt: dat er boeren stoppen, hoort erbij. Staat de melkveehouderij in NoordNederland op dit moment stil? ‘Er wordt nog wel geïnvesteerd, maar minder massaal dan in het verleden. En er wordt op de centen gelet. Grondtransacties zijn vooral een regionale aangelegenheid waarbij prijs en handelstempo erg afhangen van de honger en koopkracht van naburige

MELKPRIJS HARD NODIG’ bedrijven. Vaak komen we de situatie tegen dat er wel vraag is, maar dat de financierbaarheid lastig is. Oplossingen als erfpacht of particuliere financiering komen dan in beeld.’

Zet schaalvergroting door? ‘Ja. Gemiddeld draaien grotere bedrijven beter. Dat zijn in het algemeen ook de bedrijven met de beste ontwikkelpotentie: in melkproductie, maar desgewenst ook in bedrijfsaanpassingen vanwege kapitaalbeschikbaarheid en risico. De stoppers zijn gemiddeld wat kleiner dus ook om die reden zet getalsmatig de schaalvergroting door. Ik denk echter dat de gemiddelde groei per bedrijf vertraagt. Grote schaalsprongen lijken voorlopig voorbij. Naast financiële redenen speelt het beleid ook mee.’ Wat moet er gebeuren om weer elan in de sector te krijgen? ‘Ten eerste politieke helderheid en gedragenheid. Om te kunnen en willen veranderen, is er een duidelijke politieke visie nodig, doelen waar naar toe gewerkt kan worden, compleet met beloning, prikkels, kennis en

IN VIJF JAAR 25% BEDRIJVEN WEG Nederland telt volgens de jongste CBS-cijfers dit jaar nog 15.261 melkveebedrijven met ruim 1,5 miljoen melken kalfkoeien. In 2016 waren er nog 19.910 bedrijven met ruim 1,7 miljoen koeien. In vijf jaar tijd is dus 25% van het aantal melkveebedrijven verdwenen, waarbij de melkproductie overigens wel op peil bleef: rond de 14 miljard kilo. Trek je die lijn door, dan zijn er over tien jaar nog zo’n 7.500 melkveebedrijven. Verder neemt het areaal grond voor melkveehouderij en akkerbouw samen gemiddeld met ruim 7.000 hectare per jaar af, zo blijkt uit CBS-cijfers over de periode 2000-2021. vaardigheden. Dat is er momenteel niet, dus blijven boeren zitten waar ze zitten. In de huidige financiële situatie wil je je euro’s niet verkeerd investeren. Het is belangrijk dat er een motiverend klimaat voor ondernemers komt. De Tjeerd de Groot-uitstraling met alleen het opgeheven vingertje - jullie doen het fout – zorgt ervoor dat boeren de hakken in het zand zetten.’ ’Ook Europees hoop je op een verhaal dat positief stimuleert om te veranderen. De GLB-geld-discussie lijkt wat dat betreft een slechte voorbode. Geld afnemen wat je terug mag krijgen als je een kostprijsverhogend kunstje doet, dat schiet niet op. De sector is tot enorm veel aanpassing en vernieuwing in staat, maar dan moet de toekomstvisie perspectiefvol zijn. De stelling dat we ‘niet de tweede landbouwexporteur moeten willen zijn’ geeft de eenzijdige beeldvorming door sommige partijen

aan. Doorvoer en voedselimport worden dan onterecht buiten beeld gehouden.’ Daarmee is de inkomenspositie nog niet verbeterd. 'Inderaad, voldoende inkomen is cruciaal. Dat begint aan de voorkant, bij de markt. Daar waar de klant zit die uiteindelijk de melkprijs maakt. We moeten zorgen dat mensen graag zuivel uit Nederland kopen. Dat is marketing en inspelen op de vraag naar hoogwaardige en lekkere voeding. Gelukkig trekt de melkprijs aan en zijn de vooruitzichten voor het komende half jaar goed. Die stijging is hard nodig ook, want de verhouding tussen opbrengstprijs en kostprijs is de laatste jaren gemiddeld niet meer gezond in Nederland. Al blijven opbrengsten kostprijs onderdelen waar de boer zelf deels ook structurele verbeteringen in kan aanbrengen.’

RABOBANK: ‘NIET STRENGER, MARGES KRAPPER’

Banken, de Rabobank in het bijzonder, kijken steeds kritischer naar boerenleningen. Sterker, het is heel lastig om überhaupt nog zaken gefinancierd te krijgen bij de bank. Op veel melkveebedrijven klinkt dit geluid en zelfs agrarische accountants herkennen dit beeld. Toch herkent Marijn Dekkers, sectormanager melkveehouderij bij de Rabobank, zich niet in het beeld. ‘Mijn observatie is dat de Rabobank de laatste jaren niet strenger is geworden, maar dat de marges duidelijk krapper zijn. Dat leidt ertoe dat we soms nee moeten verkopen.’ Dekkers stelt dat bijvoorbeeld de grondprijzen in Noord-Nederland de laatste jaren flink zijn gestegen. ‘En dan moet je ook nog fosfaatrechten kopen of stalcapaciteit bijbouwen. Daardoor stijgt de kostprijs en dan is het voor de bank niet altijd verstandig om daar groen licht voor te geven.’ Het uitstaande krediet van Nederlandse boeren en tuinders bij Rabobank verminderde sinds 2011 jaarlijks met gemiddeld € 600 miljoen. In tien jaar tijd daalde het uitstaande krediet in de agrarische sector in Nederland van ruim € 30 naar ruim € 24 miljard. Dekkers: ‘Toch financieren we in Nederland nog dagelijks een overname, grondaankoop of bouw van een nieuwe melkveestal. Op bedrijven waar er balans is tussen grond, dieren, stalcapaciteit en arbeid zijn de bedrijfsresultaten doorgaans ook beter. Daar is financiering vaak ook geen probleem.’ 2021

ACHTERGROND INTERVIEW Wat zou elke boer in jouw ogen elk jaar moeten doen? ‘Zichzelf de vraag stellen: wil ik boer blijven in Nederland? Zo ja, ken dan de cijfers achter je bedrijf en bepaal of je krachtig genoeg bent om jezelf toekomst te bieden. Waar zitten de sterke en zwakke punten? Welke investeringen moet je nog doen? Hoe ga je een eventuele bedrijfsovername financieren? Hoe maak je marge om beleidsaanpassingen het hoofd te bieden? Het is een ingewikkelde puzzel in deze tijden maar wel belangrijk om te maken.’ Verwacht jij, kijkend naar Nederland als geheel, toenemende concentratie van de landbouw in NoordNederland? ‘Ja, omdat Noord-Nederland gemiddeld meer ruimte en perspectief biedt dan andere regio’s. Dat betekent dat landbouw minder gaat plaatsvinden in regio’s met veel nabijheid van natuur. Melkveehouders op veengrond zullen serieus moeten gaan nadenken over een passende strategie. Ook nabij steden verandert de omgeving voor melkveehouders, bijvoorbeeld via landschapsbeleid en kansen voor lokaal voedsel. In het Noorden zijn nog relatief veel voor gespecialiseerde melkveehouderij perspectiefvolle gebieden.' Hoeveel melkveebedrijven zijn er over tien jaar nog in Nederland? ‘Er komen meer afhakers dan de afgelopen jaren het geval was. De professionaliseringsgraad zal toenemen. Het hele proces wordt ingewikkelder. Ik heb er echter vertrouwen in dat dat de toenemende voedselvraag in combinatie met de geschikte grond, natuurlijke omstandigheden en kennisinfrastructuur de sector wél perspectief geeft, zij het in een kleinere totale omvang. Van groot belang is dat de politiek de positieve potentie van onze landbouw in de toekomst ziet. Milieutechnisch kunnen we heel wat aan. De markt zal ons ook nodig hebben, ook in de veranderende wereld. Ik schat dat er over tien jaar in een middenscenario nog 60% van de ruim 15.000 melkveebedrijven over is. De melkproductie houden we niet volledig overeind en krimpt met zo'n 10%.' 6

2021

GEERT VEENSTRA: 'FOCUS OP RENDEMENT MOET TERUG'

Geert Veenstra: 'Als je me vraagt of we de huidige melkproductie van 14 miljard kilo in de benen kunnen houden, ben ik daar minder zeker van. Sterker nog, als ik kijk naar het politieke klimaat, kan ik me dat eigenlijk niet voorstellen.’

Als alle kosten inclusief aflossing en wat nodig is voor privé zijn betaald, kunnen de best presterende melkveehouders over de afgelopen 12 maanden nog ruim 5 cent per kilo melk opzij leggen. De staartgroep teert juist 5 cent per kilo melk in, een verschil van € 135.000 per jaar. Dat blijkt uit cijfers van Alfa Accountants in Leeuwarden. De kritieke melkopbrengst is de prijs die een melkveehouder per liter melk nodig heeft om alle kosten, aflossing en privé-uitgaven (€ ruim 38.000) te betalen. De grote middengroep had 37,05 cent nodig, maar haalde uiteindelijk maar 36,72 per kilo melk (f). Dat betekent dat de gemiddelde melkveehouder met ruim 1 miljoen kilo melk over de afgelopen twaalf maanden 0,34 cent tekort kwam om alles betaald te krijgen. De kopgroep daarentegen kon na alle kosten inclusief aflossing en privé-uitgaven betaald te hebben nog ruim 5 cent opzij leggen. Terwijl de staartgroep ruim 5 cent inteerde, een verschil van € 135.000 op jaarbasis. Geert Veenstra is sinds januari de nieuwe relatiemanager bij Alfa Fryslân. We vroegen hem waar het kaf van het koren wordt gescheiden. ‘Ondernemerschap in de eerste plaats, scherp boeren, dingen op het juiste moment doen. Deze boeren draaien technisch en financieel zo goed dat het

een hele kluif is om de fiscale druk op een acceptabel niveau te houden. Deze bedrijven investeren vaak door in grond of een nieuwe stal waardoor geld verdienen nog wat gemakkelijker gaat. Omvang zegt niet alles, maar het helpt wel. Je moet ook zo eerlijk zijn om te constateren dat er een categorie

'VOOR EEN BOER WORDT ORGANISATIETALENT STEEDS BELANGRIJKER' boeren is die niet goed genoeg boer is om het in de toekomst te blijven. Die schieten op gebied van vakmanschap en ondernemerschap, de juiste dingen doen op het juiste moment, tekort.’ Noem eens een voorbeeld. ‘De ene melkveehouder heeft een 1e

snede kuil van 155 ruw eiwit, de ander komt niet verder dan 120. Terwijl ze naast elkaar op precies dezelfde grond boeren. Die eerste gaat goed melken van dat gras, die tweede krijgt het zwaar en zal deze winter duur voer aan moeten kopen. Kijk, er wordt vaak gewezen naar de moeilijke omstandigheden om te boeren in Nederland. Maar melkveehouders moeten in de eerste plaats naar zichzelf kijken. Een spiegel is misschien wel de beste investering die je kunt doen. Het in de vingers hebben, scherp zijn, kritisch kijken naar zaken, daar begint en eindigt het uiteindelijk mee. Dat beslist wie er blijft en wie er verdwijnt.’ Geen nuance? ‘Jawel. Er is ook een categorie boeren die op zich goed boer zijn, maar door tegenslag in de verdrukking zit. Dat kan door ziekte in het vee, maar ook door privé-omstandigheden. Een bron van zorg zijn ook de melkveebedrijven zonder NB-vergunning of PAS-melding. Die zitten door een lakse overheid in een spagaat. Ik sprak recent een melkveehouder van middelbare leeftijd met een super goed verkaveld bedrijf. Hij zei: ik dacht altijd dat mijn pensioen in het bedrijf zat, maar daar ben ik niet meer zo zeker van. Ik heb namelijk geen vergunning. Dat kan mijn bedrijf zo maar onverkoopbaar maken.’ Grote verschillen tussen goed en slecht presterende boeren zijn toch van alle tijden? ‘Zeker. Maar er zijn wel wat verschillen. De kostprijs steeg de afgelopen vijf jaar behoorlijk waardoor de marges nu echt krap zijn en scherp aan de wind zeilen meer dan ooit geboden is. Je moet mentaal ook sterk zijn, want als je een keer moeilijk zit, kun je er nog maar weinig hebben.' Het lijk wel of sinds de afschaffing van het melkquotum de sector in een tombola terecht is gekomen die maar niet stopt met draaien. ‘Vorige week hadden we een congres van de Nederlandse afdeling van de European Dairy Farmers. Daar kwam heel duidelijk naar voren dat veel ondernemers een beetje kwijt zijn waar ze zich op moeten focussen. In het tijdperk van de quotering was het heel helder. Zoveel kun je melken dit jaar en aan die knoppen moet je draaien om

maximaal rendement te maken. Nu heb je te maken met fosfaatrechten, stikstof, duurzaamheid, vergunningen, nieuwe melkstromen. Er komt de laatste jaren gigantisch veel af op boeren, zie daar maar eens een strakke koers in te varen en niet van af te wijken. Dat is precies wat ze wel zouden moeten doen.’ Hoe ziet de ondernemer van de toekomst eruit? ‘Naast de factoren die ik al noemde wordt organisatietalent steeds belangrijker. De bedrijven worden steeds groter waardoor organisatietalent een belangrijkere factor wordt om het verschil in financieel resultaat te maken. Je ziet ook vaker dat bedrijven kiezen

voor schaalvergroting op meerdere locaties, ook daar komt de factor organisatietalent nadrukkelijk om de hoek kijken.’ Zie je voldoende perspectief voor de melkveehouderijsector in Nederland? ‘Jawel. Het niveau van ondernemerschap is hier bijzonder hoog. En zeker in Noord-Nederland ligt nog relatief veel ruimte, daar blijf zeker perspectief voor melkveehouders. Maar als je me vraagt of we de huidige melkproductie van 14 miljard kilo in de benen kunnen houden, ben ik daar minder zeker van. Sterker nog, als ik kijk naar het politieke klimaat, kan ik me dat eigenlijk niet voorstellen.’

Financieel resultaat melkveehouderij Nederland periode 1 juli 2020 tm 31 juni 2021 per 100 kilo melk Kosten melkvee (g) Aankoop voer (h)

Gemiddelde € 3,03 € 11,68

25% kop € 2,68 € 10,92

25% staart € 3,17 € 12,14

Eigen voerkosten (i) Loonwerk voeren (j) Mestafzet (k)

€ 5,15 € 0,09 € 0,42

€ 4,62 € 0,05 € 0,37

€ 6,14 € 0,11 € 0,49

Niet toerekenbare variabele kosten Betaalde arbeid

€ 6,22 € 0,77

€ 5,95 € 0,62

€ 6,34 € 0,94

Uitgaven procesniveau (a)

€ 27,35

€ 25,20

€ 29,34

Pacht/huur en lease

€ 1,96

€ 1,43

€ 2,27

Financiele baten en lasten Privé regulier Reguliere aflossing

€ 2,72 € 3,39 € 6,00

€ 2,42 € 2,91 € 5,55

€ 3,14 € 3,74 € 6,75

Berekende vervangingsinvesteringen Uitgaven kapitaal + privé (b)

€ 1,56 € 15,62

€ 1,69 € 14,01

€ 1,50 € 17,41

Uitgaven bedrijfsniveau (a + b) = (c)

€ 42,97

€ 39,21

€ 46,75

Overige opbrengsten Omzet, aanwas en opfok (l)

€ 3,87 € 2,05

€ 4,26 € 2,29

€ 3,47 € 2,05

Ontvangsten excl. melk (d)

€ 5,92

€ 6,55

€ 5,51

Kritieke melkopbrengst (c - d) = (e)

€ 37,05

€ 32,66

€ 41,23

Melkopbrengsten (f)

€ 36,72

€ 37,74

€ 35,66

Liquiditeitsmarge (f - e)

€ -0,34

€ 5,08

€ -5,57

Betalingscapaciteit Reserveringscapaciteit

€ 8,36 € 7,22

€ 13,04 € 12,33

€ 4,30 € 2,68

Saldo voer (f + l - g) = (m)

€ 18,91

€ 21,82

€ 16,27

Saldo melkvee (m - h - i - j - k)

€ 18,40

€ 21,40

€ 15,66

Bron: Alfa Accountants

2021

Vraag naar de mogelijkheden bij uw dealer!

U KUNT BOUWEN OP DE EXPERTISE VAN ROYAL DE BOER

Scan voor meer info

Stalinrichting draait, nu meer dan ooit, om kennis. We ontwerpen samen met de klant en de Royal de Boer dealer een duurzaam stalconcept, gebaseerd op uw werkwijze en uw toekomstplannen. Wij leveren dé totaaloplossing. Ligcomfort, voeren, koe verkeer, hygiëne, mestafvoer, klimaat. Dat levert de perfecte stalinrichting waar uw koeien en u elke dag van profiteren.

2021

www.royaldeboer.com

BOER BLIJVEN IN NOORD-NEDERLAND: DE BOUWER

'MET GOED REKENEN EN LIEFDE VOOR VEE WIL IK BOER BLIJVEN'

Naam: Arie van Vliet (34) Plaats: Jirnsum Bedrijf: 125 koeien, 85 stuks jongvee, 68 hectare grond • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Niels de Vries

‘Nadat ik in 2009 van school kwam, schreven we al vlot een strategie uit voor de komende jaren. In 2011 zou ik in de maatschap komen, in 2013 een nieuwe stal realiseren en in 2015 in een volle stal melken. Mijn rekensommetje richting de toekomst was twee koeien per hectare; 70 hectare zou 140 koeien betekenen. In 2011 viel mijn vader echter van de zolder en raakte hij zeer ernstig gewond. Alles stond abrupt on hold.’ ‘De jaren erop hebben we stapje voor stapje toch de strategie uitgewerkt. Driemaal kocht ik grond bij. Nu hebben we 68 hectare grond in gebruik waarvan het overgrootste deel als huiskavel. In 2014 vraten de muizen al ons land kapot. Dat jaar en het jaar erop stond in het teken van overleven en herstel. In 2016 hebben we plannen voor een nieuwe stal gemaakt. In 2017, en ook bewust in de warme zomer van 2018, heb ik tientallen bedrijven bezocht om emissiearme stalvloeren te bekijken. Zonder airco in de auto reed ik hele dagen het hele land door; ’s avonds was ik kapot, maar ik zag wel precies welke vloeren wel en niet voldeden. Daarop baseerde ik mijn keuze en diende in het najaar van 2018 de eerste vergunningsaanvraag in. Meer dan twee jaar later en heel veel nieuwe aanvragen én geld verder was de vergunning pas rond.’ 'Doordat de vergunning zo lang op zich liet wachten, raadde bijna iedereen mij aan een plek elders te zoeken om het melkveebedrijf voort te zetten. Daar heb ik bewust niet voor gekozen. Dat is omdat ik gesteld ben op de buurt, wij een ruime huiskavel met goed beweidbaar land hebben, ik een vader heb die onze zorg nodig heeft en ik, sinds onze familie zo’n dertig jaar geleden naar Friesland kwam, zelf ook een beetje een stijfkoppige Fries ben geworden. Als je ergens voor gaat dan kan het wel lang duren, maar de aanhouder wint eigenlijk altijd.’ ‘In onze bedrijfsvoering is de kostprijs leidend. We weiden dag en nacht en besparen zo enorm op bijvoorbeeld inkuilen, mestrijden en krachtvoer. Het resultaat is een melkproductie van minder dan 8.000 kilo per koe. Volgens sommigen ben je dan een prutser, maar onderaan de streep blijft hier duidelijk een paar centen per liter over, terwijl dat bij veel collega’s, helaas, niet zo is.’ ‘Omdat wij dag en nacht weiden, koos ik bewust niet voor melkrobots. Het voelt alsof ik mij voor die keuze tegenover bijna al mijn collega’s moet verdedigen. Het is niet dat ik per se tegen de massa in wil gaan, maar als je wilt vasthouden aan dag en nacht weiden, vind ik een melkstal een logische keuze. Bovendien zijn melkrobots veel te duur. De nieuwe melkstal, een 2x14 Nieuwe Melken melkstal zonder melkklauwen, is ook niet het meest goedkope systeem. Mijn vrouw Anneke melkt echter ook graag en dit systeem werkt lichter en sneller. Op arbeid hoop ik de meerkosten zo terug te verdienen. Op die manier reken ik aan alle keuzes die we maken. Daarbij houden wij oprecht erg veel van vee en steken daar veel tijd in. Door die combinatie maken wij goede kans bij de blijvers te horen.’ 2021

2021

Op naar een succesvolle editie in 2022 n! We

Kijk voor meer info op:

a d e i l l zien ju

www.agrarischeschouw.nl 10 2021

PRODUCTNIEUWS 'JA, DE OVERHEID MAG KRIMP AFDWINGEN' een (dreigende) verslechtering of verstoring met ernstige gevolgen voor de natuur in deze gebieden te voorkomen door passende maatregelen te treffen. Met andere woorden: de overheid moet iets aan de De grote winnaar van de verslechtering of verstoring verkiezingen, D66 met leider doen. Hierin heeft zij geen Sigrid Kaag, heeft in haar keuzevrijheid’, zegt Kuiper. partijprogramma een halvering Zij stelt dat de overheid wel van de veestapel opgenomen. keuzevrijheid heeft in de te Mag de overheid een nemen passende maatregelen. gedwongen krimp opleggen ‘Halvering van de veestapel aan een veehouder om de kan als passende maatregel stikstofuitstoot te beperken, worden aangemerkt. Het ondanks dat deze veehouder gevolg van deze maatregel een vergunning heeft voor de is dat de veehouder minder Wet natuurbescherming? dieren mag houden, ondanks ‘Ja, dag mag’, zegt Josien zijn onherroepelijke Kuiper, Agrarische specialist natuurvergunning. Zijn bij Alderse Baas advocaten in vergunning wordt dan deels Joure. ingetrokken.’ ‘In Nederland zijn veel Kuiper vult aan dat het Natura-2000 gebieden die intrekken van een vergunning overbelast zijn met stikstof. zonder meer recht geeft op De overheid dient in dit geval schadevergoeding.

PLASTIC AFVOEREN MET EEN GOED GEVOEL

Elke melkveehouder kent de groeiende afvalbult van landbouwplastic en wikkelfolie van kuilbalen. NNRD haalt veel van dit afvalplastic op, maar weet er tegenwoordig ook granulaatkorrels van te produceren, waar onder andere weer nieuwe afvalzakken van worden gemaakt. Een circulaire werkwijze dus waar veehouders eenvoudig aan bij kunnen dragen. ‘Wij verzamelen de wikkelfolie en het plastic in bezemschone bundeltjes en halen het binnen tien dagen op bij boeren die ons daarvoor benaderen’, vertelt Siebolt de

Bruin van NNRD. ‘Je kunt het oude plastic ook in de bedrijfscontainers stoppen, maar dan liggen de kosten een stuk hoger. En al zou het kostenneutraal zijn, dan draag je op deze manier sowieso een steentje bij aan een nuttig recycleproces.’ NNRD verwerkt het ingenomen oude plastic zorgvuldig. ‘Wij wassen het en dan gaat het door een versnipperaar. Voor ons, maar ook zeker voor de boer, zorgt deze verwerking voor een veel beter gevoel dan bijvoorbeeld verbranding. Wij zijn dan ook erg blij dat we deze afvalstroom zien groeien.'

‘FAMILIEBEDRIJF MOTOR ECONOMIE’ ‘Familiebedrijven zijn de motor van de Nederlandse economie en de agrarische sector’, stellen Harmen Westra en Freek Keulen van Countus. ‘Wij begeleiden al jaren ondernemers, veelal familiebedrijven, tijdens hun carrière. Een belangrijk onderdeel daarbij is de bedrijfsoverdracht. De laatste jaren zijn de vraagstukken die daarbij komen kijken echt complexer geworden. Ook wordt vaker de hele familie bij het proces betrokken. Dat is goed, maar vraagt veel van ondernemers. Dit maakt dat een overname, net als bijvoorbeeld een staking, een omvangrijk geheel is geworden. Natuurlijk zijn de euro’s nog altijd belangrijk. Daar liggen onze roots, maar het juridische en fiscale deel zijn, net als kennis van weten regelgeving en de

emotionele kant, minstens zo belangrijk. Als Countus kunnen wij ons echt onderscheiden als dé begeleider van familiebedrijven. Dit vanuit onze jarenlange ervaring en omdat wij deze expertise, vanuit de verschillende disciplines, in huis hebben’, vertelt Westra. Hij stelt dat ieders rol en ambitie helder moet zijn binnen een toekomstgericht agrarisch bedrijf. ‘Vroegtijdig en meermaals met elkaar spreken, werkt dan voor iedereen vaak het beste. Wij zien het als een mooie uitdaging om een passende rol in dit soort processen te vervullen.’

‘SUPERSCHERP BEELD, WAT EEN GEMAK’

Johan Zijderveld schafte acht jaar geleden zijn eerste camera aan bij Stalzicht.nl om in het strohok bij de afkalvende koeien op te hangen. ‘Die camera hangt er nog steeds en heeft mij veel gemak bezorgd. Vroeger vond ik camera’s veel te duur, maar deze kon ik destijds voor € 250 aanschaffen en eenvoudig monteren. Nu zet ik ’s avonds de wekker, kijk via mijn smartphone op de camera of een koe aan het kalven is of niet en draai mij weer om in bed of ga naar de stal. Het scheelt mij mooi

wat onnodige loopjes.’ Recent schafte Zijderveld een tweede, luxere camera aan bij Stalzicht. Nu om zijn erfingang te monitoren. ‘De nieuwe camera werkt op led in plaats van infrarood en neemt ’s nachts de beelden ook in kleur op. Bij ongewenste bezoekers is kleuropname echt een groot voordeel. Personen én kentekens zijn goed herkenbaar. Binnenkort vervang ik mijn oude camera in de stal ook voor zo’n type. Het beeld is zo scherp en duidelijk; dat gemak wil ik niet meer missen.’ 2021 11

ACHTERGROND

VAN GROENAFVAL NAAR CIRCULAIRE Drie melkveehouders rond Workum composteren snoeiafval, hekkelspecie en bermgras voor gebruik op eigen bedrijf. Zo voorkomen ze dat er nutriënten uit de regio worden afgevoerd. Ze zijn de kwartiermakers van een veel grootschaliger kringloopidee dat agrarische natuurverenigingen in Friesland willen opzetten. • Tekst & foto’s: Ida Hylkema

Het bedrijf van maatschap Van der Valk uit Ferwoude is één van de drie locaties waar is gestart met het composteren van groen restmateriaal uit de regio. Pieter van der Valk maakt deel uit van een groep van twaalf boeren die het materiaal volgens de CMCmethodiek (zie kader) composteren en de compost gaan gebruiken als meststof en bodemverbeteraar. Op die manier lekken er niet onnodig nutriënten weg uit de regio, zo is de achterliggende gedachte. Het principe van deze kringloopgedachte opschrijven is simpeler dan het in uitvoering brengen. ‘We hebben een traject van bijna twee jaar doorlopen om het juridisch waterdicht te krijgen’, vertelt Van der Valk. ‘De gemeente Súdwest-Fryslân en Wetterskip Fryslân waren geïnteresseerd en wilden wel meewerken, maar waren ook met handen en voeten gebonden aan de weten regelgeving.’ Ze kwamen in contact met Astrid Meier van het landelijk programma Circulair Terreinbeheer die hen hielp goede afspraken op papier te zetten. ‘Nu wordt bermgras en hekkelspecie nog afgevoerd en op gespecialiseerde

bedrijven verwerkt. Wij vinden dat je deze stroom niet als afval moet behandelen, maar als circulair materiaal. En landbouwgrond is de enige plek waar je nutriënten echt kunt recyclen. Daar zit een potentiële waarde die we kunnen verzilveren’, legt Van der Valk uit. Verdienmodel Het verdienmodel voor de boeren is tweeledig. Aan de ene kant verdienen de boeren geld met het recyclen van reststromen. De opbrengsten bestaan in eerste instantie uit de inname van reststromen als bermgras en hekkelspecie. ‘Met twaalf boeren hebben we het dan al snel over een omzet van 60.000 euro. Dit is nog geen winst, want de kosten voor het composteren moeten hiervan nog worden betaald’, rekent Van der Valk voor. De tweede peiler van het verdienmodel moet komen uit maatschappelijke opgaves, zoals onder andere het terugbrengen van CO₂ in de bodem en daarmee het verhogen van het

Goaitske Iepema, Pieter van der Valk (midden) en Wout van Vulpen bekijken de compost op het bedrijf van Van der Valk.

2021

watervasthoudend vermogen. Daarnaast besparen de boeren met het toepassen van compost op hun kunstmestgebruik. Brede interesse De twaalf boeren rond Workum zijn niet de enigen die interesse hebben in de verwerking van groen restmateriaal. Ook in andere regio’s zijn al vergelijkbare initiatieven aan de gang. Bij het gesprek met Van der Valk zijn Wout van Vulpen en Goaitske Iepema aangeschoven. Van Vulpen is algemeen secretaris van Noardlike Fryske Wâlden en Iepema is dagelijks bestuurslid van het agrarisch natuurcollectief ELAN Zuidoost-Friesland. Bij beide agrarische natuurverenigingen staan groepen boeren in de startblokken om groene reststromen uit de eigen omgeving te integreren in hun bedrijf. Als docentonderzoeker bij Van Hall Larenstein is Iepema ook betrokken bij een project in Noordoost-Friesland waar boeren maaisel en hekkelspecie van gemeenten en Wetterskip Fryslân verwerkten tot bokashi. ‘De tijd moet er rijp voor zijn en dat is het nu veel meer dan vijf jaar geleden’, constateert Van Vulpen. ‘Maar je moet wel kritische vragen blijven stellen en niet meteen van de vloer op de zolder willen stappen. Samen met de wetenschap en de overheid moeten we zoeken en leren hoe we de nutriënten weer kunnen terugbrengen in de

MESTSTOF MET VERDIENMODEL OOSTENRIJKSE COMPOSTEERTECHNIEK IS LEERPROCES De melkveehouders Pieter van der Valk uit Ferwoude, Arij Gaastra uit It Heidenskip en Egge Knol uit Parrega kregen medio juli ieder enkele ladingen snoeiafval, bermmaaisel en hekkelspecie aangevoerd. De groep van twaalf boeren waarvan ze deel uitmaken, heeft de stichting Agrycycling opgericht en een machine gekocht die de compost omzet. Gaastra verzorgt het omzetten op zijn eigen bedrijf en bij zijn beide collega’s. In het begin moest dat dagelijks, later wat minder frequent. De compostering gebeurt volgens de uit Oostenrijk afkomstige CMC-methode. Kenmerkend aan deze methode is dat afbraak van het organisch materiaal onder zuurstofrijke omstandigheden (aeroob) plaatsvindt en dat daardoor humus wordt opgebouwd. Humus is verteerd organisch materiaal waarin de vrijgekomen voedingsstoffen zijn vastgelegd. Bij de opbouw van de compostwiers (ril) is het belangrijk dat de koolstof/ stikstofverhouding klopt. Hout bevat veel koolstof, gras en andere groene materialen bevatten veel stikstof. Daarnaast is het gedurende het proces zaak om de temperatuur rond de 60

kringloop. Het gaat er om dat boeren worden beloond voor hun rol daarin. Want alleen dan is extensivering van de landbouw mogelijk.’ Structuur Belangrijk in deze ontwikkeling is niet alleen dat er goede weten regelgeving komt waarmee een boer bermgras en andere groenstromen op zijn erf kan verwerken en op het land kan uitrijden. Het product moet ook veilig zijn, want geen enkele boer zit op onkruidzaden of blikresten te wachten. Daarnaast moet er een structuur worden bedacht waarmee de boeren zelf de regie in handen hebben. De drie zien hier een logische rol weggelegd voor agrarische collectieven, die nu al de regie over het agrarisch natuurbeheer voeren. Deze

Arij Gaastra zet de compost om met een speciale machine.

graden Celsius te houden. Hierdoor gaan schadelijke onkruidzaden dood en is het omzettingsproces optimaal. Ook het vochtgehalte is belangrijk. Met het omzetten van de rillen wordt zuurstof toegevoegd, de temperatuur verlaagd en kan zo nodig vocht worden toegevoegd. De compost is in zes tot acht weken klaar. Een extern bedrijf monitort het proces en adviseert de melkveehouders. Voor de deelnemende boeren is het nu nog vooral een kwestie van leren en uitproberen. ‘We hebben de eerste

weken gigantisch veel geleerd’, stelt Van der Valk. ‘Onder andere dat het hout dat wordt aangevoerd niet te dik mag zijn en dat je de rillen niet te dik moet opzetten.’ ‘We hebben inmiddels de tweede machine, de eerste was te licht’, vertelt Gaastra. Hij schrok aanvankelijk van de hoeveelheid materiaal dat hij kreeg aangevoerd. Na zes weken is de hoeveelheid echter behoorlijk geslonken en is het materiaal, nadat het door een zeef is gehaald, bijna klaar voor gebruik.

collectieven zouden binnen hun regio ook de compost kunnen verdelen over de bedrijven die dat het meeste nodig hebben. ‘Als we een verdienmodel willen

beginnen en veel onderzoeken. Maar je moet nu wel een structuur bedenken hoe je het groter op kunt pakken. Anders is over een aantal jaren de techniek en regelgeving op orde en staan we als boeren weer achteraan in de rij.’ De overheden hebben ook een belangrijke rol, benadrukken ze, evenals andere terreinbeherende organisaties. Zij moeten afspraken willen maken met de agrarische collectieven voor afvoer en verwerking van hun groene reststromen. ‘Daarbij moet je niet alleen kijken naar de laagste kosten, maar ook naar de duurzaamheid’, vindt Van Vulpen. ‘Wat wij willen bewerkstelligen, is niet per definitie goedkoper dan de huidige afvoer van het materiaal. Maar het is wel duurzamer.'

‘ALS WE EEN VERDIENMODEL WILLEN WAARBORGEN, MOETEN WE SAMEN EEN FRONT VORMEN’ waarborgen door middel van een rol in de keten, moeten we samen een front vormen’, stelt Van der Valk. ‘Er liggen nu nog veel vragen waarop we geen antwoord hebben, daarom moet je klein

2021

ASBEST MET ZORG OPGERUIMD Ark en Reau uit Aldeboarn is een gecertificeerd bedrijf met een specialisme in het verwijderen en opruimen van asbest. Door het hele land met deskundig en gediplomeerd personeel en modern bedrijfszeker materiaal. Met Ark en Reau heeft u een asbest-zorg minder.

U kunt terecht voor:

asbestverwijdering dakrenovatie sloopwerken grondverzet

Asbestverwijdering door deskundig personeel! ASBESTVERWIJDERING Bordego 17, Aldeboarn • 0566 63 14 95 • voor meer info: www.arkenreau.nl

Trots sturen op resultaat

groeiend inzicht

Bĳsturen van de mineralenkringloop vereist betrouwbare data. Eurofins Agro bemonstert, analyseert en geeft actiegerichte adviezen. Zo krĳg je grip op bemesting, ruwvoerkwaliteit en bedrĳfsresultaat. • Kuilonderzoek gras en mais • RantsoenCheck • Bemestingsonderzoek gras- en maisland

Wil je meer weten ga dan naar www.eurofins-agro.com/veehouderĳ

2021

VOEDING

MINDER EIWIT VOEREN, NET ZO VEEL MELK Bram van Gijssel melkt in Oosterwolde een koppel van 65 koeien. Afgelopen winter voegde hij PMR+ aan het rantsoen toe om op aankoop van eiwit te kunnen besparen. ‘Eigenlijk werkte het beter dan ik had verwacht.’ • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Yvon van Gijssel

Substantieel soja en eiwit minderen in het rantsoen en toch de melkproductie op peil houden. Dat klinkt te mooi om waar te zijn. Ook de meeste rundveespecialisten van De Heus Voeders reageerden zo toen zij over PMR+ werden voorgelicht, vertelt productmanager Dirk Schimmel van hetzelfde bedrijf. ‘Het antwoord op de vraag waarom het wel kan is dat PMR+ de microbiële eiwitproductie in de pens van de koe verhoogt. Microbieel eiwit is de meest waardevolle bron van eiwit voor de koe: microbieel eiwit kan zeer efficiënt omgezet worden in melkeiwit, omdat beide eiwitstructuren nagenoeg identiek zijn. Daarnaast wordt dit eiwit gemaakt in de pens uit (ruw)voer.

FINANCIERING

Bram van Gijssel: 'In de wintermaanden konden wij 400 gram eiwitmengsel minderen in het rantsoen.'

De hogere microbiële eiwitproductie is gemeten in de koeien, tijdens een proef op een onderzoeksinstituut. In de praktijk is de hogere microbiële eiwitproductie waar te nemen via de mest, omdat de mest beter verteert en er mooier uitziet. Dit is een gevolg van een betere pensfermentatie.’ € 0,16 per koe per dag Melkveehouder Bram van Gijssel heeft inmiddels ook die ervaring opgedaan. ‘Ik wilde het wel proberen, maar had er niet per se hoge verwachtingen van.

Gedurende enkele maanden konden we echter 400 gram eiwitmengsel minder voeren met behoud van de melkproductie die hier gemiddeld op ruim 10.000 kilo per koe ligt. Minder eiwit aanvoeren is ook voordelig in de kringloopwijzer’ Omgerekend leverde het Van Gijssel € 0,16 per koe per dag op. ‘Bij ons gaf het dus echt een voordeel. Dat wil zeggen: in de wintermaanden. In de zomer krijgen de koeien via het verse weidegras zelf al voldoende hoogwaardig eiwit binnen.’

YNSIGT ONTZORGT BOER BIJ FINANCIERING Ynsigt. Zo heet het nieuwe bedrijf van twee door de wol geverfde experts op gebied van financiële advisering in de agrarische sector. Het gaat om Johannes Wassenaar (45) en Dick Bijlsma (52). Het kantoor van Ynsigt staat in Grou. • Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Ynsigt

De twee mannen constateren dat agrarische ondernemers steeds vaker vast lopen met financiering. ‘Wij kennen de weg in het spinnenweb van financiering en kunnen ondernemers hierin helpen’, zegt Bijlsma. Het bedrijf, dat zich richt op de drie noordelijke provincies en de Noordoostpolder, kan boeren geheel ontzorgen bij het aanvragen van financiering. Wassenaar is mede-eigenaar van Agri Vastgoed in Grou, een makelaarskantoor voor de agrarische sector. Bijlsma is mede-eigenaar van Bijlsma & Van der Linde Agro Advies, een allround agrarisch adviesbureau. Door de sterk toenemende vraag bundelen ze hun expertise en richten zij zich met Ynsigt op het specialistische werk in de wereld van

Dick Bijlsma (midden) en Johannes Wassenaar (rechts), op het land in gesprek met een van hun klanten.

financieringen. Beide mannen werkten in het verleden bij de Rabobank. Destijds zaten ze ook met boeren met financieringsbehoefte om tafel. Om plannen door te praten en te kijken hoe je dat financieel het beste kunt inkleden. ‘Maar dat doen banken nauwelijks meer’, vertelt Bijlsma. ‘Lever je een aanvraag niet op de juiste manier aan, dan sta je al met 1-0 achter.' Wassenaar: ‘Het is onze taak om het verhaal op de juiste toon bij de bank binnen te krijgen. Die weg weten wij te bewandelen.’

Nieuwe financiers Ynsigt kijkt ook nadrukkelijk naar alternatieve financieringsvormen, zoals vermogende particulieren en private investeerders. ‘Het stapelen van verschillende financieringsvormen wordt steeds meer de standaard', voorspelt Bijlsma. Wassenaar: ‘Wij brengen wensen en persoonlijke situatie van de boer in beeld en zoeken daar de best passende financieringen bij. Je kunt ons wel enigszins vergelijken met De Hypotheker.’ 2021

CRV Efficiëntie

Hogere levensproductie met minder voer Nu ook ntie cië voereffiuw in s

vie d a r e i t s

Dochters van stieren met een fokwaarde van 108 voor voerefficiëntie produceren VOEREFFICIËNTIE 4% meer melk per kg droge stof. Bij een veestapel van 100 koeien levert dit al snel een besparing van 12.000 euro op voerkosten.

Delta Launch PP Jopper P x Handy P

Ki-code: 942413, aAa-code: 351426 CRV Efficiëntie +15% +1.278 kg melk, +0,53% vet, +0,29% eiwit Launch scoort 15% op CRV Efficiëntie door:

Voerefficiëntie (105) Hoge levensduur Super productie

2021

Wilt u ook fokken op voerefficiëntie? Dat kan! Vraag uw veestapeladviseur naar de mogelijkheden of bekijk het actuele aanbod in onze webshop op: CRV4all.nl/shop of CRV4all.be/shop.

Coöperatie DOC Kaas Van, voor en door de leden! Onze melkveehouders leveren eersteklas melk – en daar zijn we trots op. Melk waar kaas van wordt gemaakt, onder meer voor Uniekaas, het oudste kaasmerk van Nederland. Lid worden

Smakelijke kazen, met liefde gemaakt, zonder onnodige toevoegingen en E-nummers. En dat proef je.

Wilt u ook uw kwaliteitsmelk leveren aan DOC Kaas en bent

Van de overige melk worden overheerlijke toetjes gemaakt, of ijs, of babyvoeding. En genuttigd all over the world. Maar ook kalvermelkpoeder van hoge kwaliteit die – ook in Nederland – onder het merk NORMI wordt verkocht.

u benieuwd naar de voorwaarden voor lidmaatschap van coöperatie DOC Kaas? Neem dan contact op via 0528 280 440 of stuur een mail naar

Want coöperatie DOC Kaas is mede-eigenaar van het Duitse zuivelconcern DMK Group.

info@dockaas.nl

Postbus 11 - 7900 AA Hoogeveen - T +31 (0)528 280 440 - info@dockaas.nl www.dockaas.nl - www.uniekaas.nl - www.dmk.de/nl

t He

De door AgriMestMix gekweekte microorganismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei.

De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land. Zorgt voor homogenere drijfmest.

w ieu

Scan de QR code en lees er alles over op www.rinagro.nl

smart farming

OPE EUR ES OCTROOI

gri

M e s t Mi

x®

o en

a ma

K IA ON M AM + TIE ND AN UC LA HA RED L EN AU E STA NIV OP

2021

ANALYSE INTERVIEW

'HET LANDBOUWCOLLECTIEF organisaties als FDF en Agractie. Populistisch omdat zij inspelen op een diepliggend boerensentiment: ‘Wij Nederlandse boeren doen niets fout en laten ons daarom niet uit Nederland wegjagen.’

‘Wij willen terug naar één landbouwgeluid. Onze sector moet met één mond spreken en zo onze belangen in Den Haag en Brussel verdedigen. Samen sterk!'. Veel boeren lijken echt te geloven dat dit wensbeeld mogelijk is. Echter, juist het landbouwcollectief, dat van het najaar 2019 tot het voorjaar 2020 functioneerde, bewees dat collectieve belangenbehartiging volledig failliet is. Een analyse. Hoe zeven kopstukken van de verschillende belangenbehartigers er zelf over denken, leest u in de blauwe kaders. • Tekst: Sjoerd Hofstee • Beeld: Houssam Diab

Er zijn twee hoofdredenen aan te wijzen waarom het collectief stuk is en ook niet meer te lijmen valt. De eerste reden is dat de belangen van de blijvers haaks staan op die van de wijkers. De tweede reden is dat het onderlinge vertrouwen tussen veel huidige bestuurders te ernstig beschadigd is. Om de eerste reden beter te begrijpen, moeten we terug naar het verleden. Het is inmiddels tientallen jaren geleden dat de agrarische belangenbehartiging gelijkenissen begon te vertonen met befaamde kerkscheuringen uit het 18

2021

verleden. LTO is de aloude ‘algemene’ kerk. Al voor de eeuwwisseling kwamen de vakbonden op. Om sectorale belangen te verdedigen, scheidden clubs als NMV, NAV, NVV en later de NAV zich allemaal af van moederkerk LTO. Anno 2021 zijn we in een fase beland dat, in de vorm van clubs als Netwerk Grondig, nieuwe afscheidingen wortel hebben geschoten. Met de laatste jaren daarbij de opkomst van enerzijds volledig afvalligen als Caring Farmers, die een volledig andere kerk willen, en anderzijds populistische

Geen belang bij harde taal De realiteit is dat Nederland een enorm duur land is om voedsel te produceren. Een land dat ook nog eens een liberale koers vaart, gebaseerd op allerhande vrijhandelsverdragen die maken dat de concurrentiepositie voor onze boeren steeds zwakker wordt. Nederland is daarmee een land geworden waar de productie van melk, vlees of groenten ontzettend veel vakmanschap én ondernemerschap vergt om een fatsoenlijk boterham mee te kunnen verdienen. Dit is al jaren zo, maar de lat komt in rap tempo hoger te liggen. Dat maakt dat er voor heel veel boeren geen toekomst is in Nederland. Waarschijnlijk vloeit circa de helft van alle melkveehouders al binnen tien jaar af. Veel van de huidige ondernemers op de financieel gezonde bedrijven zien deze ontwikkeling als iets onontkoombaars. Sterker nog: in de liberale markt is het in hun belang dat dit gebeurt. Doordat andere wijken, krijgen zij ruimte om hun bedrijven door te ontwikkelen én met de overheid afspraken te maken over de vrijkomende ruimte. De niet toekomstbestendige bedrijven die niet willen wijken, zitten hen nu in de weg. De blijvers hebben er dan ook geen belang bij dat clubs als FDF harde taal uitslaan en een bestuurscultuur hanteren die ambtenaren en politici tegen de sector in het harnas jaagt en kritische NGO’s de kans geeft boeren af te spiegelen als een groep die van alles niets wil. De belangen van de blijvers en de wijkers stroken derhalve niet met elkaar of staan soms zelfs haaks op elkaar. Dat is een pijnlijke conclusie, maar wel één waar vooral de gevestigde orde van LTO’ers en zuivelbestuurders mee worstelen. Zij vertegenwoordigen leden die tot beide kampen behoren, maar weten dat ze in politiek Den Haag onmogelijk de belangen van de twee groepen tegelijkertijd kunnen dienen.

IS STUK EN BLIJFT STUK' Uit angst voor woedende reacties en een (nog) grotere leegloop uit het eigen ledenbestand, spreken ze dit niet openlijk uit en belijden zij vaak niet openlijk één duidelijke lijn in hun lobbytrajecten. Daarmee worden ze ook voor de overheid een ingewikkelde gesprekspartner.

Identiteit niet op te geven Natuurlijk weten de meeste FDFbestuurders ook wel dat één landbouwcollectief de gevolgen van de vrije markt niet keert. FDF ontleent zijn bestaansrecht echter aan het beschermen van het bestaansrecht van álle boeren. Vooral onder FDFleden leeft het aloude boerensentiment om koste wat het kost boer te willen blijven. Nog altijd koppelen veel boeren hun hele identiteit aan het beroep dat ze uitoefenen en aan de grond die ze bezitten. Je kunt niet van iemand vragen om zijn identiteit op te geven. Maar de realiteit is dat dat voor veel van deze boeren wel gaat gebeuren. Mark van den Oever en Sieta van Keimpema

weten dat vast en zeker ook, maar laten hun volgers geloven dat door maar hard genoeg te vechten tegen het onrecht dat boze buitenwereld heet, er overlevingskansen zijn voor iedereen. Omdat veel van de bestuurders van LTO, zuivel en NAJK er van overtuigd zijn dat de houding van de achterban

BESTUURDERS SPREKEN VAN BEWUST OPGEZETTE LASTERCAMPAGNES OP SOCIAL MEDIA van FDF en Agractie in Den Haag geen gehoor krijgt, maakt dat er van één sterk landbouwgeluid, één landbouwcollectief, geen sprake meer kan zijn. Verhoudingen flink geschaad De tweede reden dat de terugkeer van het Landbouwcollectief een illusie

ROY MEIJER, VOORZITTER VAN HET NAJK ‘Ik acht het helemaal niet realistisch om tot één landbouwgeluid te komen. Eén reden daarvoor is dat er tegenwoordig meerdere partijen en bestuurders actief zijn die hun bestaansrecht lijken te ontlenen aan ‘tegen zijn’. Momenteel zijn er grofweg twee soorten landbouwgeluid te horen. Eén dat wil doorontwikkelen en ketenpartijen actief bij belangenbehartiging betrekt en een tweede dat zich zo veel mogelijk keert tegen verandering en tegen inmenging van ketenpartijen. Wij behoren tot de eerste groep en voor kritiek uit vertegenwoordigers van de tweede groep ben ik niet bang. Zij noemen ons meebuigers, maar dat is onzin. Wij bewegen juist mee met de tijd en met de kansen die die biedt. Ik wil niets liever dan één boerenfront, maar daarvoor moet je kunnen samenwerken met partijen die vooruit willen én die elkaar vertrouwen. Als NAJK sta ik voor het belang van de jonge boer die bij de blijvers wil horen. Om dat belang te dienen, kan ik niet samenwerken met partijen die elkaar wantrouwen en niet vooruit willen.’

is, zijn de onherstelbaar geschade verhoudingen tussen bestuurders. Vooral rond het klappen van dit collectief, in mei 2020, zijn de verhoudingen ernstig verstoord. Volgens Sieta van Keimpema, die de DDB en FDF vertegenwoordigt, viel het in die periode, op wat pittige discussies na, best mee met die heftigheid. Wie goed luistert naar andere betrokken boerenbestuurders, hoort echter heel andere geluiden. Bestuurders uit verschillende geledingen spreken van bewust opgezette lastercampagnes om personen openlijk zwart te maken op social media. Dit heeft veel kwaad bloed gezet. Ook wordt de, in de ogen van menig betrokken bestuurder, onbeschofte opstelling van enkele FDFbestuurders richting Haagse ambtenaren en politici deze jonge club zwaar aangerekend. Bestuurders uit andere clubs vrezen dat er daardoor in Den Haag te veel goodwill is verspeeld. Dit zeggen ze andermaal niet luidop. Bang als ze zijn om de broze verhouding

SIETA VAN KEIMPEMA, VOORZITTER VAN DE DDB EN SECRETARIS VAN DE FDF ‘Als boeren in meerderheid pleiten voor een doorstart van het landbouwcollectief moet je daar aan willen voldoen. Als sommige mensen menen dat ze onvoldoende goed met anderen door één deur kunnen, vaardigen ze maar een ander uit naar zo’n collectief. Wij hangen te veel in de kont? Onzin. Je moet je niet laten leiden door aannames en meebuigen met de politiek die ‘vooruit’ wil. ‘Verder komen’, noemen ze dat. Maar wat is ‘vooruit’ en ‘verder komen’? Als je de oplossing voor een probleem niet hebt, moet je ook niets aanbieden. Dat gebeurt in bijvoorbeeld het stikstofdossier wel door LTO, NAJK en NZO. Ook op de markt moet worden ingegrepen. Nu wordt de boer overgelaten aan de grillen van de wereldmarkt. Wij strijden daar tegen via onder andere het FDF-plan Farmers Friendly. Op zo’n onderdeel werken we samen met meerdere belangenbehartigers. Als we een meerderheid vormen, mag de politiek ons niet negeren. Dat is voor ons ook een reden in te blijven zetten op collectieve belangenbehartiging.’

2021

ANALYSE INTERVIEW

De agrarische belangenbehartiging vertoont al jaren gelijkenissen met een kerkscheuring. De scheuren lijken alleen maar groter te worden.

DIRK BRUINS, VOORZITTER LTO NOORD

DIANA SAAMAN, INTERIM VOORZITTER NETWERK GRONDIG

‘Ik ben een groot voorstander van één boerengeluid. Als LTO zijn wij de enige organisatie die alle sectoren vertegenwoordigt en dus dé club die inzet op één gedragen geluid richting politiek en maatschappij. Tegelijkertijd zeg ik ook: één boerengeluid bestaat niet, je hebt hooguit een gemiddeld boerengeluid. De verharding en verruwing binnen boerenkringen en tussen belangenbehartigers merk ik ook wel, maar ik weiger daarin mee te gaan. Verschillen van inzicht heb je altijd, maar heb het daar binnenskamers over. Waar je elkaar vindt, werk je samen. Dat bekijken wij per onderdeel en dat functioneert momenteel best goed. Belangenbehartiging moet zich op de toekomst richten. Daarmee bedoel ik: ondernemers faciliteren dat ze hun bedrijven wendbaar in kunnen richten. De realiteit is namelijk dat verandering de enige constante is waar wij als agrarische ondernemers van op aan kunnen. Als LTO wordt ons wel eens verweten dat we te veel meebewegen, maar doe je dat niet dan loop je vroeg of laat tegen muren op en krijg je ongelukken. Je moet wel meebewegen. Dat is wat anders dan meebuigen.’

‘Wij herkennen ons niet in de roep om één boerengeluid. In tegenstelling: wij pleiten voor een meersporenbeleid aan geluiden vanuit de landbouw dat zich ook zo vertaalt in weten regelgeving. Decennialang trok de intensieve melkveehouderij aan de touwtjes binnen LTO en de heersende landbouwlobby. Juist om een ander geluid te laten horen, is Grondig opgericht. Wij merken dat er bij het ministerie ook steeds meer voedingsbodem komt om af te stappen van generiek beleid. Dat juichen wij toe, maar een deel van de boeren lijkt dat angstig te vinden. Misschien omdat ze bang zijn voor waardeoordelen. Dat de ene boer goed doet en de andere niet, in de ogen van politiek en maatschappij. Volgens mij hebben ze weinig te vrezen. Het ministerie heeft, samen met de rechtse politieke partijen, de intensieve landbouw altijd beschermd dus dat houdt vast niet opeens volledig op. Het vasthouden aan alle sectoren binnen één club, zoals LTO dat doet, past niet meer binnen de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Eén landbouwgeluid is passé.’

2021

opnieuw te verstoren én te worden beschimpt door de fanatieke aanhang van met name FDF. Of minstens zo erg: uit angst een rechtszaak voor smaad aan de broek te krijgen.

HARM WIEGERSMA, DEMISSIONAIR VOORZITTER NMV

Met elkaar in therapie Natuurlijk, op lokaal niveau wordt binnen de belangbehartiging hier en daar best goed samengewerkt. Dat is ook waardevol, maar de belangrijkste lobbytrajecten vinden op landelijk niveau plaats. Om daar weer tot een werkbare eenheid te komen, zouden alle spelers van alle clubs ‘WIJ NEDERLANDSE eigenlijk met elkaar BOEREN DOEN NIETS in therapie moeten. Therapie kan echter FOUT EN LATEN alleen werken als ONS DAAROM NIET alle spelers ook echt mee willen werken UIT NEDERLAND en openstaan voor WEGJAGEN’ verandering. En dat zit er met de huidige bestuurders en belangenbehartigers niet in. En als we alle huidige bestuurders zouden kunnen vervangen, met behoud van kennis, maar zonder al het oud zeer en emoties? Dan, ja dan is er misschien kans op één landbouwcollectief. Droom maar verder. Dat wordt het ‘m niet. Het collectief is stuk en blijft stuk.

‘Het landbouwcollectief klapte vorig jaar doordat een club met oude bestuursculturen aan tafel kwam te zitten met een nieuwe rebelse club. Nou die hebben elkaars nieren even goed geproefd. Vooral in de omgangsvormen zat enorm verschil tussen de bestuurders uit die clubs. Dat botste dus té veel. Het liep soms hoog op met de emoties. Ik heb dusdanig vaak een rondje besteld om de gemoederen weer tot bedaren te brengen dat anderen wel konden denken: die Harm is aan de drank of zo. Mijn droombeeld is dat de landbouwsector opereert als de Groene11. Deze natuur- en milieuclubs hebben ook allemaal hun eigen stiel en ideeën, maar treden vaak gezamenlijk met standpunten naar buiten en richting politiek vormen ze één front. Dat lukt in de landbouw niet tot nauwelijks. Al acht ik het niet realistisch, ik blijf hoop houden dat we toch opnieuw als collectief vanuit de landbouw gezamenlijk kunnen optrekken in de belangenbehartiging. Armoede verbroedert. En met een versneld krimpende sector gaan we daar helaas op toe. Dus wie weet…’

SJOERD MENSONIDES, BESTUURSLID VAN AGRACTIE

JOHN ARINK, RAAD VAN ADVIES CARING FARMERS

‘Het is een niet realistisch ideaalbeeld om tot een volledig landbouwcollectief te komen. De tegenstellingen tussen verschillende boeren zijn te groot. In hybride collectieven kun je wel prima samenwerken. Dat gebeurt ook wel. Echt, er gebeurt ook genoeg goeds. Het is heus niet alleen kommer en kwel. De persoonlijke verhoudingen tussen bestuurders; ja, dat is wel een heikel punt. Het is ook logisch dat geen bestuurder daar te diep op in wil gaan. Niemand heeft er zin in om op social media afgemaakt te worden. En die voorbeelden zijn er wel. Ik schrik er sowieso van hoe heftig er soms wordt gereageerd, ook vanuit je eigen achterban. Ook leven er nogal wat taboes. Over een krimpende sector mag je bijna niet praten, terwijl iedereen dat ziet gebeuren. Het is valse belofte als je doet geloven dat elke boer kan blijven boeren in Nederland. Iedereen weet dat, maar als bestuurder lijk je dat eigenlijk niet luidop te mogen zeggen.’

‘Eén boerengeluid? Dat moet je juist niet willen. Wij zijn opgericht om een ander geluid te laten horen. Wij staan voor een duurzamere manier van landbouw – zonder chemie en kunstmest – om klaar te zijn voor de toekomst. Die visie heb ik bij de gevestigde orde nog niet kunnen ontdekken. De huidige manier van landbouw bedrijven in Nederland drijft op chemie, kunstmest en krachtvoerimport. Haal je die elementen weg, dan dondert het hele kaartenhuis in elkaar. Ook moeten we het verlies van menselijke fecaliën uit de kringloop herstellen. Natuurlijk ligt de fout van een volledig scheef gegroeide structuur niet louter bij de landbouw, maar de landbouw kan zich wel pro-actiever opstellen. In plaats van aan het infuus van de kunstmestindustrie te blijven liggen. Ik zie het niet gebeuren dat dat met de gevestigde orde aan belangenbehartigers ervan komt. Einstein zei immers al: 'Om problemen op te lossen, heb je een andere mindset nodig dan waarmee de problemen zijn ontstaan.’

2021

Henk en Anoek’s melkrobot ontdekt tochtige en drachtige koeien

100% tochtdetectie

Flexibel aansluiten voor optimaal melken

Het beste melkproces

Scan de QR code voor de ervaring van Henk en Anoek!

De DeLaval VMS V310 is de enige melkrobot op de markt die een automatische tocht- en drachtdetectie uitvoert tijdens het melken. De melkrobot is voorzien van een volledig vruchtbaarheids-managementpakket, voor het proactief opvolgen van de melkkwaliteit en koegezondheid in combinatie met de vruchtbaarheidscyclus van de koe. Meer weten? Bezoek onze website of volg ons op social media!

2021

BOER BLIJVEN IN NOORD-NEDERLAND: DE EILANDBOER

‘WE WORDEN EEN LAND VAN BERGBOEREN’

Naam: Gerard Cupido (41) Plaats: Lies, op eiland Terschelling Bedrijf: 145 melken kalfskoeien, 60 stuks jongvee, 109 hectareland • Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Marianne Hart

‘Er zijn elf melkveehouders op Terschelling en bijna allemaal hebben ze een opvolger. Dat is geen toeval. Als we hier moesten rondkomen van alleen melken dan werd het een stuk lastiger. Daarom doen we bijna allemaal wel iets aan toerisme. Zo werk ik nu aan realisatie van een appartement voor tien personen. Mijn vrouw is fulltime hotelmanager bij Paal 8 en komt met een goed inkomen thuis, ook dankzij het toerisme zou je kunnen zeggen. Dan krijgen de meesten ook jaarlijks een vergoeding voor ganzenopvang of andere vormen van agrarisch natuurbeheer. Nee, de boeren hebben het hier wel goed.’ ‘Uit PolderPracht, een project waarin Vogelbescherming samen met boeren werkt aan herstel en behoud van een landschap vol weidevogels, ontstond het idee om de melk van eilandboeren te verwerken tot de weidevogelvriendelijke Skylger Kaas. De kaasfabriek op West-Terschelling maakt deze speciaalkaas in opdracht van FrieslandCampina, waar negen eilandboeren lid van zijn. Het doel is om uiteindelijk alle 6,5 miljoen kilo melk van deze negen boeren in de kaas te krijgen, zodat de melk niet meer vloeibaar het eiland af hoeft. De stijgende lijn zat er aanvankelijk goed in, maar sinds corona lijkt het wat stil te staan. Veel meer dan een miljoen kilo melk gaat er nog niet in de kaas. We hadden verwacht verder te zijn.’ Voor elke liter die in de kaas gaat, krijgen we een melkprijs die 2,5 cent boven de garantieprijs ligt. In ruil daarvoor moeten alle boeren voldoen aan een aantal duurzaamheidscriteria. De meerprijs wordt verdeeld over de deelnemende melkveehouders. We hopen echt dat dit project gaat slagen. Het zou fantastisch zijn, terugkeren naar hoe het vroeger was, met een eigen fabriek waar alle melk van het eiland wordt verwerkt.' ‘Ik zie Terschelling als model van hoe Nederland er in de toekomst uit gaat zien. Boerenbedrijven, toerisme en natuur zitten hier dicht op elkaar, je hebt dus voortdurend rekening te houden met elkaar. Op steeds meer plaatsen zal landbouw gecombineerd worden met recreatie en maatschappelijke diensten, waarbij de inkomsten nog maar ten dele uit de melk komen. Een beetje zoals in Zwitserland en Oostenrijk, we worden langzaam maar zeker een land van bergboeren. Dat kun je jammer vinden of je gaat erin mee. Dat doen wij. Mijn neef Piet Brock draait volop mee in het bedrijf en een van mijn kinderen wil waarschijnlijk ook boer worden. Ik kijk dan ook met vertrouwen naar de toekomst.’ ‘Toch zijn er ook voor mij grenzen aan meebewegen. Zo ben in 2017 gestopt met het gedogen van ganzen op mijn land. Dat wordt me door collega-boeren, de Vogelbescherming en de provincie niet in dank afgenomen. Natuurlijk willen zij graag dat alle boeren op het eiland met hun percelen volledig meedoen als foerageergebied. Maar ik dacht op een gegeven moment: waar ben ik mee bezig, hier ben ik toch geen boer voor geworden? Bergen ganzen die met belastinggeld je land kaal vreten en wij ondertussen maar vrachtwagens met voer van de vaste wal laten komen. Of tonnen extra kunstmest strooien om in elk geval nog wat gras van het land te halen. De polder is in het voorjaar één grote kale grijze vlakte, de ganzenopvang gaat ten koste van bijvoorbeeld de grutto en kost ook biodiversiteit. Daar verzet ik me tegen. Ik wil betaald worden voor groene diensten die mijn hoofdproduct melk een meerwaarde geven. Daar schaar ik ganzen hoeden niet onder.' 2021

Wij maken een financieringsscan op maat

Zijn uw plannen te realiseren? Snel, onafhankelijk en zorgvuldig!

Dick Bijlsma

STRATEGISCH ADVIES

BEDRIJFSOVERDRACHT

FINANCIERINGSVRAAGSTUKKEN

VERMOGENSPLANNING

FISCALE OPLOSSINGEN

SECOND OPINION

ADMINISTRATIE/BOEKHOUDING

COACHING

06 - 5363 1544 | Jan van der Linde

06 - 1001 9885

www.bvdl-agroadvies.nl

FOKKERIJSPECIALISTEN NOORD-NEDERLAND Wieger Lei 06 52 677 266

Bauke Braaksma 06 50 276 652

Jan Aalberts 06 53 154 016

Helaas nog geen Agrarische Schouw dit jaar. We komen graag met u in contact om te kijken wat onze Semex Solutions voor u kunnen betekenen.“ www.semex.net

2021

VERBETER DE EIWITBENUTTING IN DE PENS PMR+

Wilt u besparen op de aankoop van eiwit? Of melk produceren met meer melkeiwit? Dat kan met het innovatieve PMR+, een natuurlijke toevoeging aan het rantsoen van uw melkvee. PMR+ verbetert de microbiële eiwit efficiëntie in de pens. Met als resultaat lagere voerkosten bij dezelfde melkop brengst. Of bij nagenoeg dezelfde voer kosten een hoger melkeiwit. Kortom: een hoger voersaldo per koe per dag. www.de-heus.nl/pmr

2021

% 0% 100 10100%

k i l r e u k t i a l k r N i e l u r t e e a t u N s t r a e k N e t k s e l r e e e d k t d n a k l s s e e i r r l F t e i u e dde l and eslk Frik uite Friesland uit

Lekker aan de slag in kaas,

aan de slag in mozzarella of room bijkaas, Royal Lekker Lekker aan de slag in kaas, mozzarella of room bij Royal A-ware in Heerenveen mozzarella of room bij Royal A-ware in Heerenveen Lekker de slag in kaas, A-ware in aan Heerenveen Zuivelbedrijf Royal A-ware is sinds 2015 met een eigen, mozzarella of room bij Royal hypermoderne kaasmakerij gevestigd in Heerenveen. Zuivelbedrijf Royal A-ware is sinds 2015 met een eigen, Zuivelbedrijf Royal A-ware sinds 2015 een Het pand langs de A7 valtisniet te missen. Ruimmet een jaar A-ware in Heerenveen hypermoderne kaasmakerij gevestigd in Heerenveen.

geleden opende het familiebedrijf eengevestigd mozzarellaen roomeigen, hypermoderne Het pand langs dekaasmakerij A7 valt niet te missen. Ruim een jaarin fabriek pal naast de kaasmakerij. In totaal wordt 1,7 miljard geleden opende het langs familiebedrijf een mozzarellaen te roomHeerenveen. Het pand de A7 valt niet liter melk per jaar verwerkt, 14% van de totale Nederlandse fabriek pal naast de kaasmakerij. In totaal 1,7 miljard Zuivelbedrijf Royal A-ware is sinds 2015 metwordt een eigen, missen. Begin 2020 het familiebedrijf melkplas. Dezeopende melk wordt aangeleverd door zo’n 1.000 liter melk per jaar verwerkt, 14% van de totale Nederlandse kaasmakerij in Heerenveen. melkveehouders uit degevestigd noordelijkepal provincies. een hypermoderne mozzarellanaast melkplas.en Dezeroomfabriek melk wordt aangeleverd door zo’nde 1.000 Het pand langs de A7 valt niet te missen. Ruim een jaar melkveehouders uit de noordelijke provincies.liter kaasmakerij. In totaal wordt 1,8 miljard In Heerenveen zijn meer dan 200 medewerkers geleden opende het familiebedrijf eenenthousiaste mozzarellaen roommelkfabriek per jaar verwerkt, 13% van de wordt totale iedere dagde in touw om kaas (waaronder natuurlijk FriesBlond), pal naast kaasmakerij. In totaal 1,7 miljard In Heerenveen zijn meer dan 200 enthousiaste medewerkers mozzarella of room te maken melk voor Nederlandse en interNederlandse Deze wordt dag in touw om kaas natuurlijk FriesBlond), liter melkiedere permelkplas. jaar verwerkt, 14%(waaronder van de totale Nederlandse nationale klanten. Inge Koopmans, HR Business Partner mozzarella ofzo’n room te maken voor Nederlandse interaangeleverd door 1.000 melkveehouders melkplas. Deze melk wordt aangeleverd door zo’nen1.000 bij Royal A-ware: “We zijn regelmatig op zoek naar nieuwe nationale klanten. Inge Koopmans, HR Business Partner melkveehouders de noordelijke uit de noordelijke provincies. collega’s,uit zo zoeken we op dit provincies. moment operators voor onze bij Royal A-ware: “We zijn regelmatig op zoek naar nieuwe roomfabriek. Je komt te werken in een klein, hecht team in collega’s, zo zoeken we op dit moment operators voor onze

een gloednieuwe fabriek waar we werken met de nieuwste In Heerenveen zijn meer dan enthousiaste medewerkers roomfabriek. Je komt te 200 werken in een klein, hecht team in

In Heerenveen zijn ongeveer 200 enthousiaste apparatuur en technologie.” Kijk voor onze actuele vacatures iedere dag touw om kaas (waaronder natuurlijk FriesBlond), eenin gloednieuwe fabriek waar we werken met de nieuwste op www.werkenbijaware.com. collega’s iedere dag maken in touw om kaas en interapparatuur Kijk voor onze actuele vacatures mozzarella of roomentetechnologie.” voor Nederlandse (waaronder natuurlijk FriesBlond), mozzarella www.werkenbijaware.com. nationaleop klanten. Ingecollega’s, Koopmans, HRA-ware Business Partner “Naast nieuwe is Royal ook op zoek naar of room te nieuwe maken voor en bij Royal A-ware: “We zijn Nederlandse regelmatig op zoek nieuwe melkveehouders voor de levering in naar diverse melk“Naast nieuwe collega’s, is Royal A-ware ook op zoek naar Bij ons onbeperkt groeien collega’s,stromen. zo zoeken wekunnen op ditmelkveehouders moment operators voor onze internationale klanten. Inge Koopmans, HR nieuwe melkveehouders voor de levering in diverse melkroomfabriek. Je Bij komt te werken in een klein, hecht in stromen. onsRoyal kunnen melkveehouders onbeperkt groeien Business Partner bij A-ware: “We zijnteam manager veehouderijzaken. een gloednieuwe fabriek waar we werken met de nieuwste regelmatig op zoek naar nieuwe collega’s, manager veehouderijzaken. apparatuur en technologie.” Kijk voor onze actuele vacatures Neemop voordit meermoment informatie contact op met onze afdeling zo zoeken we operators voor op www.werkenbijaware.com. Melkzaken via melkveehouder@royal-aware.com of Neem voor meer contact op metin onze afdeling onze roomfabriek. Je informatie komt te werken een 088 - 73 816 78. Melkzaken via melkveehouder@royal-aware.com of klein,Neem hecht team in een gloednieuwe fabriek voor meer informatie contact op met onze afdeling 088 - 73 816 78. waarMelkzaken we werken met de nieuwste apparatuur via melkveehouder@royal-aware.com of 088 - 73 816 78. Scan de QR code hieronder en technologie.” met je mobiel en bekijk deze en onze andere vacatures. “Naast nieuwe collega’s, is Royal A-ware ook op zoek naar nieuwe melkveehouders voor de levering in diverse melkstromen. Bij ons kunnen melkveehouders onbeperkt groeien en financiële inleg is niet nodig”, aldus Koen Veldman, manager veehouderijzaken. Neem voor meer informatie contact op met onze afdeling Melkzaken via melkveehouder@royal-aware.com of 088 - 73 816 78.

2021

vers van het mes online te bestellen via

fnzkaas.nl

in friesland worden we blij van alles wat lekker en puur smaakt. Dat mag je dus ook van Friesblond verwachten. een eerlijke, heerlijke 48+ kaas, romig en vol van smaak. zonder kleurstof, 100% natuerlik, duurzaam gemaakt in friesland met liefde voor onze boeren, koeien en de natuur.

wij hebben een hele familie aan kazen waaruit je kunt kiezen. Vers van het Voorverpakt royale, verse plakken plakken op je boterhamverkrijgbaar of liever bij uit het mes verkrijgba Albert Heijn & ah.nl bij FNZkaas.n vuistje? Wij begrijpen je helemaal. In Friesland worden we blij van alles wat lekker en puur smaakt. Dat mag je dus ook van Friesblond verwachten. Een eerlijke, heerlijke 48+ kaas, romig en vol van smaak. www.friesblondkaas.nl Zonder kleurstof, 100% natuerlik, duurzaam gemaakt in Friesland met liefde voor onze boeren, koeien en de natuur.

Wij hebben een hele familie aan kazen waaru je kunt kiezen. Royale, verse plakken op je boterham of liever uit het vuistje? Wij begrijpen je helemaal.

PRODUCTNIEUWS ‘VOORKOMEN IS BETER DAN PROCEDEREN’

Fonny Krol-Postma en Anne-Henk van der Wal werkten beide jaren voor advocatenkantoor De Haan Advocaten en Adviseurs. Samen startten ze begin dit jaar Bunder Advocaten op in Heerenveen. Een kantoor gespecialiseerd in vastgoedrecht én agrarisch recht. ‘Je zou misschien verwachten dat in NoordNederland veel advocaten gespecialiseerd zijn in agrarisch recht, maar dat is niet het geval’, vertelt Krol-

Postma. ‘Dat bewijst ook wel de vliegende start die wij hebben gemaakt. Er speelt veel in de sector en er komt veel op boeren en daarmee ook op ons af.’ Van der Wal vult aan dat zij bewust gezamenlijk als eigen baas verder zijn gegaan om steeds voldoende expertise in huis te hebben. ‘Daarbij werkt het voor ons zo dat wij het liefst mensen helpen vóór het tot een eventuele procedure komt. Voorkomen is beter dan genezen en zo werkt het met procederen ook. Hoe eerder mensen ons bellen, hoe beter we vaak dure en tijdrovende procedures kunnen voorkomen. Mensen denken wellicht dat een advocaat graag procedeert, maar wij halen de meeste voldoening uit het meedenken en het voorkomen van grotere problemen.’

NIEUWE KANSEN VOOR LANDBOUWBEURS

De coronaperikelen gooiden vorig jaar roet in het eten voor de Landbouwbeurs Leeuwarden. Dit jaar staan de signalen vooralsnog volledig op groen. Met veel enthousiasme wordt er gewerkt aan de voorbereidingen van deze Landbouwbeurs. ‘De komende editie belooft weer een veelzijdig en bruisend evenement te worden’, zegt beursorganisator Emmy

Dijkstra. ‘Exposanten en bezoekers erkennen het belang van zo’n grote Noordelijke beurs voor deze regio. Wij zetten ons er daarom vol energie voor in om deze op goede wijze door te kunnen laten gaan.’ Dijkstra wijst er op dat er ook dit jaar een kwalitatief hoogwaardig programma opgetuigd is met interessante workshops. Daarnaast tonen honderden toonaangevende bedrijven op het gebied van akkerbouw, stalinrichting, melktechniek, diervoeding, machines, zakelijke dienstverlening en bouw&techniek de meest bijzondere primeurs, de laatste ontwikkelingen en de nieuwste snufjes. ‘Daarmee is De Landbouwbeurs Leeuwarden van 8 t/m 10 december 2021 hét evenement voor iedereen uit de agrarische sector om kennis en ideeën op te doen.’

HORIZON VERLEGGEN MET LELY HORIZON Lely brengt momenteel Lely Horizon op de markt. Het nieuwe managementprogramma vervangt T4C en Inherd. ‘Het huidige instrument T4C werkt nog prima, maar met Lely Horizon kunnen we beter de stabiliteit voor de toekomst garanderen en verder bouwen aan de nieuwste ontwikkelingen’, vertelt Jurjen de Jong van Lely Center Heerenveen. ‘De app en desktop hebben dezelfde layout en bovendien ben je als gebruiker met minder klikken op de juiste plek. Met Horizon vergroten we zo het gebruiksgemak.’ De Jong vertelt dat de tool veehouders met melkrobots helpt bij beslissingen over bijvoorbeeld het al dan niet opnieuw insemineren van een koe. Koeindividuele kengetallen zoals

melkproductie, reproductie, gezondheid en robotprestatie worden gekoppeld in Horizon en geven een score voor elke koe waardoor er sneller besluiten genomen kunnen worden. Advies wordt er gegeven over bijvoorbeeld het wel of niet insemineren en ook is de marge per koe inzichtelijk. Horizon wordt betaald op basis van lacterende koeien per maand om de kosten zo transparant mogelijk te maken. ‘Wij nemen royaal de tijd om deze noviteit bij veehouders te implementeren. De eerste vijf maanden kunnen ze het ook, naast T4C, gratis uitproberen’, besluit De Jong.

RINAGRO INVESTEERT BEWUST IN EIGEN LAB

‘Er is een leefomgeving waarin microbiologie zich anders gedraagt. Dat tonen wij al jaren aan met onze producten en met eigen onderzoek kunnen wij onze bevindingen beter onderbouwen’, stelt Rinze Joustra van Rinagro. ‘Wij komen tot de conclusie dat de huidige leefomgeving gestoeld is op een anaerobe (zuurstofloze) werking in plaats van een aerobe (zuurstofrijke). Onze producten hebben invloed op deze omgeving. Vergis je niet, de manier van voedsel telen wordt ook beïnvloed

door de zuurstofloze werking in de bodem, waar planten op groeien.’ Rinagro viert haar twintig jarig bestaan en Joustra vindt dat het moment dichterbij komt dat zijn bevindingen breder uitgewerkt worden. ‘Steeds meer veehouders zien goede resultaten van de werking van Agrimestmix en vertellen dat verder. Het sneeuwbaleffect doet dan de rest. Een eigen lab helpt vooral voor bevestigen van bevindingen en verdere ontwikkelingen en het kan ook gebruikt worden voor het onderzoeken van nieuwe bronnen.’ 2021

Altijd Robot Ready met ForFarmers Van oriënterende overstapper tot doorgewinterde robotmelker: samen met de robotspecialisten van ForFarmers maakt u de juiste keuzes op het juiste moment. Dat geldt ook voor melkveehouder Joucke Nijland, van melkveehouderij en kaasmakerij Kaamps. Joucke is een ervaren robotmelker en wil voor de kaasproductie het maximale aantal liters uit zijn stal halen. Samen met zijn robotspecialist streeft hij naar de meest efficiënte robotbenutting.

Benieuwd hoe zij dit aanpakken? Lees Joucke’s verhaal op www.forfarmers.nl/robotready.

Politiek Fourages • Lollum • T +31 (0)517 46 91 31 Weidse Blik • Joure • T +31 (0)513 41 61 62 Hans van der Werf: ‘Ik kies bewust de route om ‘voor’ iets te zijn en dat dan samen met de landbouw op te pakken.' Van der Wal Fourage • It Heidenskip • T +31 (0)514 52 13 35 De Jong Fourages • Parrega • T +31 (0)515 57 91 50 28

2021

ACHTERGROND

WEIDE WEELDE-BOEREN BLIJ MET POEISZ-DEAL

Korte keten, regionale productie en biodiversiteit. Al deze trends komen samen in de samenwerking tussen supermarkt Poiesz en NoorderlandMelk onder de noemer Noordertrots. Het levert de deelnemende boeren gemiddeld jaarlijks € 5.000 op. • Tekst: Sanne van Raalte - van der Kamp • Foto: Fred van Diem

De afgelopen jaren was noordelijke supermarktketen Poiesz de grootste afnemer van de Weide Weelde Boerenzuivelstroom, onderdeel van zuivelcoöperatie NoorderlandMelk. De overeenkomsten en het vertrouwen tussen beide partijen hebben dit voorjaar geleid tot een nieuw private label: Noordertrots. Onder dit label ligt de boerenzuivel van Weide Weelde in de schappen van de 69 Poieszwinkels. Weide Weelde zuivel is als merk niet meer verkrijgbaar bij andere winkelketens. ‘Een flinke stap vooruit’, noemt Adrian Langereis deze keuze. Langereis is naast woordvoerder ook Weide Weelde-melkveehouder in Ten Boer. ‘Je product in de supermarkt krijgen is ingewikkeld. Het is duur om landelijk je eigen plek te behouden. Als je werkt met tussenhandelaren om regionaal te blijven, ben je direct je marge kwijt of word je te duur voor de consument’, legt Langereis uit. ‘Het wordt

wel eens als verlies gezien om je eigen merk los te laten. Maar een verdiepende relatie met je grootste afnemer is altijd een stap vooruit’, is zijn overtuiging. Of Weide Weelde dan nooit meer terugkomt bij andere winkelketens? ‘We staan altijd open om voor anderen te leveren, maar vergis je niet dat dat een traject van jaren is’, weet hij inmiddels uit ervaring. Van en voor het noorden Kwaliteit, uit Noord-Nederland, met een goed verhaal. Dat zijn de criteria van Poiesz voor een product het huislabel Noordertrots krijgt. Naast producten als suikerbrood en oranjekoek is de eer nu aan de zuivel van de Weide Weeldeboeren. ‘Wij zijn al bijna 100 jaar een Noordelijk familiebedrijf. We voelen ons verbonden met deze regio, dus daarom zoeken we ook partners die net als wij van en voor het Noorden zijn.’ Aan het woord is

Adrian Langereis: ‘Een verdiepende relatie met je grootste afnemer van zuivel is altijd een stap vooruit.’

Jan Hoitema, marketingmanager van Poiesz, die gelijk verklapt een speciaal plekje te hebben voor de Noordertrotszuivel. ‘We zijn trots op onze samenwerking met de Weide Weeldeboeren. Zij leveren kwaliteitsproducten en zetten zich actief in voor de natuur in het Noorden.'

Toeslag van € 5.000 Voorlopig blijft het bij de huidige dertien Weide Weelde-melkveehouders en verwacht Adrian Langereis geen uitbreiding, ook omdat nog lang niet alle melk die de melkveehouders produceren weg gaat als Noordertrots. Een deel van de melk gaat na verwerking door Den Eelder naar Poiesz als Noordertrots, de rest vermarkt Den Eelder. Over de exacte hoeveelheid doet Langereis geen uitspraken. Voor de melkveehouders is er niets veranderd met de komst van Noordertrots. De melkprijs is nog steeds een halve cent per kilo melk hoger dan de NoorderlandMelk-melkprijs. Gemiddeld is dat bijna € 5.000 per bedrijf extra. ‘Dat is zeker niet wereldschokkend, maar de vergoeding moet wel uit de markt

‘DE VERGOEDING MOET UIT DE MARKT KOMEN, DAT IS NOG EEN HELE KLUS’ komen, dat is nog een hele klus’, legt Langereis uit. Elke boer weidt minimaal 180 dagen per jaar en zet minstens 15% van zijn land in voor natuurbeheer. Ook de twee cent per verkocht pak gaat nog steeds in het Weide Weelde Fonds, voor natuurontwikkeling. Ieder seizoen heeft Poiesz een donatiecampagne, waarbij het Weide Weelde Fonds regelmatig het goede doel is. Hoitema geeft aan dat dit per keer zo’n vijftig- tot zestigduizend euro oplevert. ‘Hiermee willen we onszelf niet op de borst slaan, het is voor ons een mooie manier om onze betrokkenheid en liefde voor het Noorden te laten zien’, licht hij toe. Wat de reacties van de consumenten op de Noordertrots-zuivel is? ‘De verkopen gaan hartstikke goed. De klanten waarderen het’, besluit Hoitema tevreden. 2021

Bûsboekje 2022: 'Diel de romte' afdekinnovatie

It Bûsboekje (‘zakagenda’) edysje 2022 giet oer ‘diel de romte’. Nei 1,5 jier praat oer 1,5 meter ôfstân kenne wy dat. Mar dit Bûsboekje giet ek oer elkoar romte jaan yn it ferkear (“shared space”). En oer de striid om grûn. “Jou ús de romte” seit doarpsbelangfoarsitter fan Seisbierrum/ Pitersbierrum Wissmann op 21 augustus yn de Ljouwerter Krante, oer de plannen foar nijbou. It tema is ek hoe’t je mei minsken prate dy ’t hiele oare ideeën ha. Kinne jo je yn harren posysje ferpleatse? Kinne jo dat sels ferwurdzje? Dat smyt mear op. Better as slaande deilis op social media. Neffens Bûsboekjeredaksjelid Klaas Johan Osinga is de âlde ‘verzuiling’ foarby, mar mei ‘social media’ bedarje wy faak yn in nije bubbel. Want wy sykje faak befestiging. Biedwurd fan it nije Bûsboekje is dêrom: ‘ast romte joust, kinst romte werom krije’. Nim dêrom efkes tiid foar it gedicht fan Tjits Peanstra dat wy romte jûn ha yn it Bûsboekje: ‘lit ús in hûs fan stilte bouwe, mei keamers om yn te ferdwinen en elkoarren te finen’.

Gaestdijk 60a, 8522 MZ Tjerkgaast - www.tjittedewolff.nl - Tel.:0514 - 531574

w w w. sta l z i c ht . n l NIEUW: Camera’s met kleur in het donker Van €275,- voor €249,met actiecode ‘SCHOUW’

Gaestdijk 60a, 8522 MZ Tjerkgaast Tel.: 0514 531574 - Fax: 0514 531534 e-mail: info@tjittedewolff.nl - www.tjittedewolff.nl

2021

Agriton, alles voor een natuurlijk evenwicht. Daar zijn wij voor onze klanten constant naar op zoek. Wij ontwikkelen en sourcen producten die helpen om de natuurlijke balans te behouden of zelfs te verbeteren in de kingloop tussen bodem, plant, dier. Voor de professionele gebruiker en voor de consument. Samen met jullie blijven we werken aan een steeds verdere verduurzaming van de agrarische sector en onze leefomgeving. Kennisoverdracht, onderzoek en ontwikkeling zijn de pilaren waar Agriton al jaren op bouwt.

www.agriton.nl

0561 - 433 115

www.agriton.eu

Agriton, alles voor een natuurlijk evenwicht

Richard, hoe haal ik het beste uit mijn bedrijf? Bij Countus willen we jou als melkveehouder graag ondersteunen bij het ondernemen. Op fiscaal en juridisch gebied, maar bijvoorbeeld ook als het gaat om subsidies en strategisch advies. Dus, heb je een sparringpartner nodig? Neem gerust contact op met onze adviseurs uit Joure of Leeuwarden. Countus Joure

Countus Leeuwarden

0513 65 79 90 joure@countus.nl

058 21 001 01 leeuwarden@countus.nl

COUNTUS.NL 2021

IN 'T VELD

€ 200 PER DAG BESPAREN MET ZOMERSTALVOEREN

• Foto's: John Oud

Zomerstalvoeren is helemaal in. De torenhoge prijzen voor krachtvoer in combinatie met de voordelen van eiwit van eigen land halen, maken dat steeds meer melkveehouders hun koeien dagelijks een portie vers gras voorschotelen. ‘Hier in de buurt kan ik er zo zes aanwijzen’, zegt melkveehouder John Dekker (55) uit het NoordHollandse Middenmeer. Hij kocht speciaal voor dit doel vorig jaar een Krohne 370 en startte in september 2020, precies een jaar geleden dus. Het bijzondere is dat Dekker zomerstalvoeren combineert met automatisch voeren. ‘Dat is een niet alledaagse combinatie. Maar ik zoek manieren om mijn kostprijs te drukken en volgens mij is dit er één van. Ik voer nu 3,5 kilo aan krachtvoer per koe per dag minder ten opzichte van de oude situatie, terwijl mijn melkproductie zelfs iets is gestegen. Met 200 melkkoeien levert dat op mijn bedrijf een besparing van zo’n € 200 per dag.’ Bedrijfseconomisch bekeken ziet het plaatje er met kosten voor arbeid, mechanisatie en diesel ongetwijfeld wat anders uit, weet ook Dekker. Maar de directe voordelen op gebied van voerkosten vindt hij op dit moment evident. ‘Ik denk de komende twee maanden nog meer profijt te trekken. Het eiwitrijke herfstgras combineert denk ik uitstekend met de lage eiwitgehalten in de kuilen van dit jaar.’ De melkveehouder hoopt minstens tot 1 november door te gaan met zomerstalvoeren.

2021

Behoefte aan scherpe prijzen? KI Kampen zet opnieuw het mes in de spermaprijzen! Wordt u ook zo flauw van al die mailtjes dat als gevolg van de corona de prijzen weer omhoog moeten? Wij wel en daarom doen wij het anders. Vanaf 1 september tot en met 31 december gaat het mes weer in de spermaprijzen. Gedurende deze vier maanden zetten we de spermaprijzen op scherp. Ja, echt op scherp en van alle stieren en niet alleen van stieren die over de datum zijn. Waarom? Gewoon, omdat het kan en omdat onze klanten ook wel eens wat goed nieuws willen horen!

REDNEX

DROPSHOT

ANGELO

PAYDAY

stieren gewoon €5,00 De maandelijks nieuwe actie op de kaart €10,00 Alle KI Kampen fokstieren ers €10,00 Alle genomic geteste topp Alle gesekst €30,00

Bewezen Belgisch witblauwe stier STOEVELAAR FRITS

Kijk op www.ki-kampen.nl voor het complete aanbod! En hoe doen jullie het dan met die trouwe inseminatieklanten die al jaren door KI Kampen laten insemineren? Heel simpel, onze inseminatieklanten hoeven helemaal niets te doen. In de maanden september t/m december factureren we gewoon de actieprijzen. KI Kampen is blij met haar trouwe klanten en weet dat ook te waarderen! Dit soort acties kan alleen bij een organisatie die niet uit is op de hoogste winst voor de organisatie zelf maar een organisatie die er is voor haar leden en klanten. Inderdaad, dat kan alleen bij KI Kampen!

2021

Geboortegemak 123

25 doses . . . . 50 doses . . . . 100 doses . . . 200 doses . . .

€ € € €

8,00 7,00 6,00 5,00

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen Tel.: 0529 – 431967 | info@ki-kampen.nl | www.ki-kampen.nl

Tjepko chicks def v10.indd 1

30-6-2021 09:08:26

Voor iedere kuil hebben wij de juiste oplossing! Dit jaar zijn de verschillen in graskuilen groot. Van extreem taai tot snel. Bij iedere graskuil leveren wij maatwerk om te melken naar de doelstelling van uw bedrijf! Door onze regionale grondstoffen is ons voer vrijwel altijd VLOG.

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

‘‘Ook met deze kuil zorg ik voor een optimaal rantsoen’’

Neptunusweg 3, Leeuwarden

0518 411400

Altijd bedrijfsspecifiek maatvoer Grof gewalste grondstoffen Arbeidsbesparing Mineralen op maat Constante pH in de pens Non-GMO & EU-28

www.hooglandbv.nl

post@hooglandbv.nl 2021

ad willem schouw.indd 1

35 09-09-21 17:44

ACHTERGROND

MOGEN WE NOG KOEIEN IN

Mogen we nog koeien houden in Nederland? Die vraag stelden we zes organisaties die begaan zijn met het lot van dieren. De antwoorden laten een tweedeling zien. Animal Rights, Dier & Recht en de Partij voor de Dieren bepleiten een plantaardige toekomst, waarbij zuivel hooguit als uitzondering bestaat. Van Dierenbescherming, Wakker Dier en Eyes on Animals mág melkveehouderij, maar het moet radicaal anders. • Tekst: Rochus Kingmans • Foto's: Dier&Recht en Marcel van Kammen

Posters met daarop de slogan ‘Zuivel veroorzaakt ernstig dierenleed’ veroorzaakten recent veel commotie. De actie van Dier & Recht leidde tot woedende reacties van melkveehouders. De dierenrechtenorganisatie wil met de actie aandacht vragen voor het dierenleed dat gepaard gaat met de productie van melken zuivelproducten. Tenminste, dat vindt Dier & Recht. De organisatie vindt het niet kunnen dat kalveren meteen weg worden gehaald bij de koe en dat gros van de kalveren vervolgens in de vleeskalverhouderij op onnatuurlijke wijze wordt afgemest. Boerenorganisatie Agractie spande meteen een kort geding aan, gevolgd door de uitspraak van de rechter op 23 augustus dat de publieksactie van Dier & Recht onrechtmatig is en dat de

posters verwijderd moeten worden. Melkveehouder niet de boeman Frederieke Schouten, directeur van Dier & Recht, blijft desondanks strijdbaar. ‘We hebben nog twee andere posters die we nu inzetten.’ Ze benadrukt dat het om een publieksactie gaat, waarbij ze de melkveehouders niet als boeman wil neerzetten. ‘Melkveehouders zitten gevangen in het huidige systeem en er mag blijkbaar niet aan die structuur worden getornd. Maar zolang het systeem niet drastisch verandert, blijft het dweilen met de kraan open.’ Systeemverandering. Dat woord komt telkens terug bij een rondgang langs zes dierenbeschermingsorganisaties (zie de kaders onderaan de pagina’s 36, 37 en 39.) Het publiciteitsoffensief van

‘MELKVEEHOUDERIJ MOET VERDWIJNEN’ Animal Rights is in 2009 opgericht en het doel is duidelijk: de melkveehouderij moet verdwijnen. Els van Campenhout: ‘Voor ons is geen enkele vorm van melkveehouderij acceptabel. Wij willen dat dieren rechten krijgen. Daar is steeds meer aandacht voor. Het wordt steeds duidelijker dat dit niet verzoenbaar is met het slachten van dieren. Voor dieren is het enige belang dat ze blijven leven, vrij zijn van ongemakken en pijn en niet langer uitgebuit worden.’ Dat klinkt radicaal beseft de Vlaamse Van Campenhout, maar zelf noemt ze het helder en duidelijk. ‘Tegen de achtergrond van de grote uitdagingen op gebied van klimaat, milieu en biodiversiteit waar we voor staan, is het onacceptabel dat de dierhouderij überhaupt nog bestaat.’ Ze acht het niet realistisch dat ‘de vee-industrie’, zoals zij het noemt, in een keer wordt afgeschaft. ‘Maar dat de Nederlandse politiek nu blijkbaar serieus nadenkt om veehouders uit te kopen om ze zo te verlossen van het systeem vind ik fantastisch.’ 36

2021

al deze clubs is groot en - dat valt niet te ontkennen - invloedrijk. Alleen de manier waarop en de doelgroep varieert.

‘75% KRIMP VAN VEEHOUDERIJ’ De Partij voor de Dieren noemt haar ideaalbeeld Plan B. In dat plan pleit de partij voor een omslag naar wat ze noemt een duurzame, plantaardige toekomst. De partij schrijft: ‘Om te beginnen krimpt het aantal dieren in de veehouderij met 75%. We gebruiken onder meer de Europese landbouwsubsidies om boeren te helpen omschakelen naar duurzame plantaardige voedselproductie. Nederlandse boeren gaan primair werken voor de eigen markt: we stoppen met produceren voor de export.’ De partij van fractievoorzitter Esther Ouwehand windt er geen doekjes om dat er veel minder dierlijke eiwitten geconsumeerd moeten worden: ‘Plantaardig voedsel wordt de norm, dierlijke producten de uitzondering.’ In het partijprogramma staat verder dat ze pleit voor een maximum aantal dieren per bedrijf en regio. De melkproductie moet drastisch worden ingeperkt en kalveren moet in familiekuddes bij hun moeder blijven. Tot slot is de Partij van de Dieren tegen de productie van blank kalfsvlees.

NEDERLAND? JA, MAAR......

In steden als Amsterdam maken anti-melkveehouderij posters momenteel deel uit van het straatbeeld.

Wakker Dier richt haar pijlen vooral op de retail. ‘Die hebben de macht en bepalen de prijs’, motiveert Anne

Hilhorst, vice-voorzitter van Wakker Dier. Tot nog toe is de focus van Wakker Dier gericht op de kiloknaller

‘KALF 6 MAANDEN BIJ DE KOE’ ‘Ons wensbeeld van de melkveehouderij in Nederland is een sector die de koe en het kalf centraal stelt.’ Volgens Frederieke Schouten, directeur van Dier & Recht, is dat de praktische essentie. ‘De koe hoort in de wei, dat is de omgeving die past bij haar natuurlijke gedrag. We moeten ook stoppen met de hoge melkproductie. Veel melk en veel in de stal: dat zorgt voor structurele gezondheidsproblemen als uierontsteking, kreupelheid.’ Schouten wil ook dat de fokkerij een ommezwaai maakt richting robuuste melkkoeien. ‘Het eenzijdig gebruik van bepaalde bloedlijnen draagt bij aan gezondheids- en reproductieproblemen.’ Schouten wil verder dat kalveren tot minimaal 6 maanden bij de koe blijven. ‘Er is veel wetenschappelijk bewijs dat dit leidt tot minder kalversterfte en -diarree en een hogere weerstand.’ De stierkalveren moeten volgens haar op het melkveebedrijf blijven en niet op een leeftijd van twee weken op transport worden gezet.’

en de plofkip. ‘Maar het zou heel goed kunnen dat de melkveehouderij binnenkort meer aandacht krijgt.’ Wakker Dier zal zich daarbij richten op het keurmerk 1 ster Beter Leven, dat supermarktketen Jumbo onlangs als eerste retailer in Nederland in haar schappen opnam. Duidelijke tweedeling Leg je de wensbeelden van alles zes organisaties naast elkaar legt, dan is er sprake van een duidelijke tweedeling. Animal Rights, de Partij voor de Dieren en Dier & Recht pleiten voor een transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit. Animal Rights is daarin het meest uitgesproken: de melkveehouderij moet gewoon verdwijnen. De Partij voor de Dieren beschouwt plantaardig als de norm en dierlijk als de uitzondering. Dier & Recht vindt dat ook, waarbij de uitzondering bestaat uit ‘kleine porties kweekvlees’. Zou je een lijn maken van 0 tot 100 %, waarbij de 0% aan de linkerkant staat voor geen melkveehouderij en 100% aan de rechterkant voor wel melkveehouderij, maar aangepast, dan staan de drie bovengenoemde organisaties aan de linkerkant van de lijn.

‘HOUDERIJ WAARIN DIER CENTRAAL STAAT’ Op de site van Wakker Dier staat het heel duidelijk: ‘Wij streven naar een drastische hervorming van de vleesindustrie’. Anne Hilhorst, vice-voorzitter en manager van het campagneteam, verwoordt het met betrekking tot de melkveehouderij als volgt: ‘We willen een veehouderij waar het dier centraal staat. We moeten anders gaan kijken hoe we dieren behandelen en houden. En dat kan alleen als we echt minder gaan produceren.’ Wat dat eerste betreft moeten kalveren volgens Hilhorst lang bij de koe blijven. ‘Eerder 5 á 6 maanden dan 1 maand.’ Minder produceren? Het gevolg van het anders houden van koeien, aldus Hilhorst. ‘Ik zou terug willen naar het leven van een koe die alleen binnen is als het buiten a-relaxed is. Dat is dus meer dan 120 dagen. Dat ze gras eten en daarnaast beschikken over bomen en struikgewas. Dat is de basis en dan zien we wel hoeveel melk ze produceert.’

2021

Theorie Praktijk

KENNIS IS ONZE KRACHT Van Onderzoekscentrum Drieveld naar u

Bekijk de video: www.alpurobreeding.nl

SPECIALIST IN KALVEROPFOK

2021

+31 577 40 81 11

info@alpurobreeding.com

www.alpurobreeding.nl

ACHTERGROND De drie andere organisaties - Wakker Dier, Eyes on Animals en de Dierenbescherming – staan aan de rechterkant. Zij focussen zich vooral op een andere vorm van melkveehouderij. Alle drie vinden dat de koe nog meer weidegang zou moeten krijgen. Ligboxenstallen met veel ijzer en roosters zijn uit den boze. Qua voeding moet gras de basis zijn. Maar het meest eensgezind zijn deze drie partijen over de noodzaak dat kalveren bij de koe moeten blijven. Hoe lang? Minimaal drie maanden wordt meestal genoemd, maar bijvoorbeeld Wakker Dier denkt eerder aan 5 tot 6 maanden. Een aparte vleeskalverhouderij, waar kalveren op zeer jonge leeftijd worden verzameld en samengevoegd, vaak aangevuld met kalveren uit het buitenland, moet helemaal worden afgeschaft. Animal Rights, de Partij voor de Dieren en Dier & Recht hebben ook dit wensbeeld, maar zien dat meer als zeg maar een overgangsfase naar een uiteindelijk puur plantaardige toekomst. ‘Een toekomst die er ook écht zo zal uitzien’, is de meer dan stellige overtuiging van Els van Campenhout van Animal Rights. Polarisatie en irritatie Geconfronteerd met de opmerking dat al het publiciteitsgeweld op

Hoewel de organisaties verschillend kijken naar de toekomst van de melkveehouderij, bepleiten ze allemaal een krimp in dieraantallen.

z’n minst leidt tot polarisatie en irritatie bij melkveehouders en hun belangenbehartigers, reageert Hilhorst van Wakker Dier: ‘Dat snap ik wel, maar je kunt niet veranderen als je niet zegt wat er niet goed gaat. Wij proberen juist vraag te creëren voor boeren die het anders doen.’ Ze erkent dat die vraag-creatie alleen in Nederland plaatsvindt, terwijl export zeer belangrijk is voor zuivelland Nederland. ‘Maar we kunnen ook een voorbeeldland zijn.’ Hilhorst ziet het Beter Leven keurmerk bij kip als lichtend voorbeeld, waar het buitenland

‘MELK IS GEZONDER DAN COLA’ ‘Melk is goedkoper dan Coca-Cola, maar veel gezonder.’ Korter kun je het volgens Lesley Moffat, die in 2010 de Stichting Eyes on Animals oprichtte, de systeemfout in de melkveehouderij niet samenvatten. ‘Hoe mooi zou het zijn als consumenten de keuze hebben om tegen een hogere prijs melk en afgeleide zuivelproducten te kopen, afkomstig van koeien waar het kalf minimaal 3 maanden bij de koe heeft gelopen’, schetst de van oorsprong Canadese Moffat haar wensbeeld. Om dat te realiseren werkt Eyes on Animals samen met de Dierenbescherming en negen melkveehouders. Om in de praktijk te testen waar je als boer tegenaan loopt als je kalfjes bij de koe houdt. ‘Uiteindelijk moet het lukken retailers geïnteresseerd te krijgen in wat hopelijk Beter Leven drie sterren zuivel is.’ Haar drijfveer? ‘Ik wil kalveren een beter leven geven, kalveren die bij de koe blijven en daarna op het melkveebedrijf worden afgemest op een diervriendelijke manier.’

steeds meer interesse in begint te krijgen. Lesley Moffat van Eyes on Animals voegt daaraan toe dat in haar ogen de zuivelindustrie de consument nooit volledig en eerlijk heeft voorgelicht. ‘Zuivel is relatief goedkoop te krijgen en voorzien van mooie plaatjes van koeien in de wei. Maar dat is niet het hele verhaal.’ Haar ideaalbeeld is dat de gehele productieketen volledig transparant wordt. ‘Dan kun je als boer én consument bewuste keuzes maken waar we allemaal blij van worden.’

‘ALLEEN NOG DUBBELDOELRASSEN’

Het wensbeeld van de Dierenbescherming is helder verwoord in hun Deltaplan Veehouderij dat ze in mei vorig jaar publiceerde. Ze wil in 2050 alleen nog maar robuuste dubbeldoelrassen die minder melk geven dan het gemiddelde van 9.000 kilo nu. Verder jaarrond weidegang, omringd door bomen en bosjes. Kalveren moeten minimaal 3 maanden bij hun moeder blijven. Bij voorkeur worden ze daarna afgemest op het melkveebedrijf, om daar ook via mobiele slachthuizen te worden geslacht. Of ze gaan wel naar vleeskalverbedrijven, maar dan niet via verzamelcentra en zo dicht mogelijk bij het melkveebedrijf. Er wordt dus alleen maar rosé kalfsvlees of jong rundvlees geproduceerd. Monoculturen van bijvoorbeeld Engels raaigras zijn geheel ingeruild voor kruidenrijk grasland. Het voer bestaat zoveel mogelijk uit gras. Dit kan aangevuld worden met voer gemaakt van reststromen uit de levensmiddelenindustrie, eventueel aangevuld met eiwitten geteeld voor veevoer, zoals voedererwten en lupines, uit Noordwest Europa. 2021

joz.nl/2021

Mestrobot Barn-E

Nieuwe oplossing voor dichte vloeren!

Voeraanschuifrobot Moov 2.0

Dak van uw stal renoveren? Is uw dak verouderd? Of wilt u van het asbest af? Wij adviseren u graag en nemen het traject van A tot Z voor u uit handen.

Specialist in daken gevelsystemen Renovatie Nieuwbouw Golfplaten Sandwichpanelen Asbestsanering Zonnepanelen

T 0342-442 008

Gevestigd in Kootwijkerbroek en Drachten

WWW.MIDDENDORPMONTAGE.NL/OFFERTE 40

2021

Offert opvragee n in 2 minuten

PRODUCTNIEUWS AGRIDEK VIERT VOLTROKKEN REVOLUTIE

Agridek afdekinnovaties plaatste onlangs bij de familie Sloots in Annen het 100ste kuilafdeksysteem. Deze mijlpaal bewijst volgens eigenaar Jan Bosch dat de combinatie van permanente afdeksystemen en lasagnekuilen maken echt praktijkrijp is gebleken. ‘Na veel prototypes te testen, verkochten we in 2014 het eerste portaalsysteem. Toen werd het nog gezien als een luxe product dat vooral arbeidsverlichting kon bieden. Wij hebben altijd gewezen op het totale voerconcept en de bijbehorende kwaliteitsverbetering die met lasagnekuilen valt te behalen’, vertelt Bosch.

Rob Sloots, die de 100ste installatie aanschafte en drie jaar eerder al een eerste installatie op een sleufsilo liet plaatsen, deelt die mening: ‘Het grootste voordeel voor ons is de betere eiwitkwaliteit. Wij besparen door dit systeem gemiddeld 0,5 kilo soja per koe. Op jaarbasis is dat bij ons zo’n 16 ton.’ Met een dashboard op de website toont Agridek ook de verdere voordelen. Zo wordt er bijvoorbeeld gemiddeld voor € 2.698 per klant per jaar aan plastic bespaard. Bosch: ‘Waar we begonnen met een revolutie, is het inmiddels duidelijk dat de markt ons product volledig omarmt. Daar zijn we blij mee en trots op.’

NIEUW DASHBOARD IN DIENST VAN LEDEN Farmers4all kondigde onlangs aan het lidmaatschapstarief voor haar leden te verlagen. Dat is niet de enige tegemoetkoming die het bemiddelingscollectief voor de inmiddels ruim 3.000 aangesloten leden in petto heeft. Er wordt namelijk gewerkt aan de opzet van een volledig nieuw digitaal dashboard om de leden beter te kunnen bedienen, vertelt bedrijfsleider Marjan Tabak. ‘Al onze leden hebben vaak terugkomende producten waarin ze geïnteresseerd zijn. Door binnenkort met een nieuw digitaal dashboard te werken, kunnen we hun veel beter en directer koppelen aan die wensen. En bijvoorbeeld ook aanbiedingen worden straks nog veel meer gericht met specifieke leden gedeeld. Een betere selectie zorgt

voor minder spam en meer duidelijkheid voor de leden.’ Farmers4all onderhandelt met meer dan vijftig verschillende leveranciers over inkoop van bijvoorbeeld oormerken, diesel en energie. ‘Bijvoorbeeld bij prijsstijgingen van een product kunnen we leden heel specifiek informeren dat ze nog enkele dagen hebben om eventueel voor het huidige tarief iets in te kopen. Zo optimaliseren we onze werkwijze voor de huidige en nieuwe leden die ook altijd welkom zijn’, besluit Tabak.

‘DEZE BALENPERS PERST ECHT VEEL VLOTTER’ Douwe Stellingwerf is de vaste chauffeur op een Vicon FastBale van loonwerker Jacob Folkersma uit Warns. ‘Het grote verschil is dat je met deze machine steeds door kunt rijden én geen aparte wikkelaar nodig hebt. Wij persen met de FastBale, afhankelijk van de omstandigheden natuurlijk, vaak ruim zestig balen in het uur terwijl dat voorheen bij circa 35 in het uur wel ophield. Je wint dus echt veel tijd.’ De eerste twee seizoenen vond hij wel verschillende punten, vooral in de software en robuustheid, die nog verbeterd konden worden. ‘Samen met Vicon en mechanisatiebedrijf Tjitte de Wolff hebben we dat opgepakt en daarin steeds goed samengewerkt. Zo

hebben we de machine verder kunnen finetunen.’ Stellingwerf is melkveehouder in Koudum en doet daar wat loonwerk bij. Hij investeerde in verband met een groeistrategie in sleufsilo’s en perst voor eigen gebruik amper meer baaltjes. ‘Dit jaar persten we misschien 2.500 balen voor anderen. Het is een beetje hobby nu, maar we kunnen heel snel en handig bijspringen. Dat blijft een voordeel en de pers perst nog steeds prima.’

‘RENOVATIE RENDEERT METEEN’ Vader Julius en zoon Julius. Kuipers renoveerden onlangs hun ligboxstal die in 1985 is gebouwd. De maten uit It Heidenskip transformeerden zo’n beetje de hele stal. Via Henk de Boer Melktechniek in Jellum kochten ze nieuwe boxafscheidingen, koematrassen, voerhekken, een mestrobot van Royal de Boer Stalinrichting en twee GEA melkrobots. Om de juiste keuzes te kunnen maken, keken ze eerst bij verschillende collega’s. ‘We namen een kijkje in een stal mét en een stal zonder Akwatopsoft waterbedden en het verschil in benen van de koeien was enorm’, vertelt Julius senior. ‘Dat verschil zien we inmiddels thuis ook terug. De koeien liggen veel meer.’ De melkveehouder wijt dit aan de waterbedden, maar zeker ook aan de flexibele

B3130 ligbox. ‘Die zorgt simpelweg voor meer ruimte voor de koe. De nieuwe boxafscheiding heeft zelfs al een koe gered. Een koe die minder te been was, lag over de kniekering. Door de enorme kopruimte konden wij de koe overeind helpen en gemakkelijk naar het strohok brengen. De flexibiliteit zorgt er dan voor dat de koe zich niet bezeert en makkelijk weer weg kan. Dat is een groot verschil met starre boxafscheidingen.’ 2021

• • • •

• aanen verkoop boerderijen • projectontwikkeling • onteigening • fosfaatrechten

Singel 16 8408 CA Lippenhuizen Mobiel 06-22562175 Tel. 0516-463488

taxaties landelijk vastgoed grondzaken pachtzaken

De Evanza melkstellen vind ik geweldig! Ze zijn lekker licht, hangen mooi vierkant onder het uier en er is nagenoeg geen luchtzuigen

eten h

Ook w

Sander Veldman, Sondel

SANDE

ter nog be n eie zijn ko t me melkt al DeLav TM ? z Evan a uw Vraag dealer!

Uw DeLaval dealer

E-mail: info@martengroothof.nl www.martengroothof.nl

Met de unieke flexibele T keerwanden van MBS Beton, deel je makkelijk en snel je schuur in. De wanden zijn eenvoudig te verplaatsen zo heb je altijd genoeg ruimte voor de aardappelen en/of uien.

DeLaval EvanzaTM melkstel Vlot en comfortabel melken

Rietdekkerstraat 1A 8601 VH Sneek 0515 - 417 615 www.aspnoard.nl

Uw adres voor: KUNSTMEST FOURAGE en BETONPRODUCTEN

Ga voor meer informatie naar: www.mbsbeton.nl of bel +31 (0)35 588 1839

FISCAAL | JURIDISCH | FINANCIEEL ADVIES

kijkt verder dan de cijfers

Wij verzorgen uw boekhouding voor een vast & scherp tarief Compleet pakket, aan te vullen met o.a. • Kwartaalcijfers en verwachting • Tussentijdse cijfers na het 3e kwartaal • Vergelijking met de referentiegroep • Advies

www.woldendorp.net

2021

050 301 28 19

Asbest saneren?  Duidelijke

offerte ontzorging bij renovatie  U kunt gewoon doorwerken  Volledige

Bel: 0512-544 445

asbestspecialist.nl

BOER BLIJVEN IN NOORD-NEDERLAND: DE ZELFZUIVELAAR

'KLANTWAARDERING MAAKT HET BOEREN LEUKER'

Naam: Jaco Visscher (50), in maatschap en op foto met Roelien (48) en Arjan (23) Plaats: Zwolle Bedrijf: 85 koeien, 60 hectare grond, voor 15% van melkplas zelfzuivelaar • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Mirjan Tempelman

‘Net voor de afschaffing van het melkquotum molken wij 95 koeien op 40 hectare grond. Ik was overtuigd dat er meer melk op de markt zou komen en dat verbreden of intensiveren in combinatie met opschalen de enige opties waren. Dat laatste wilde ik per se niet. Ik ben boer omdat ik van het allround plaatje houd. Ik wil mensen blijven ontmoeten en ook trekkerwerk blijven doen. Als ze mijn trekkers ophalen, mogen ze mijn koeien ook wel meenemen. Het is het alles of niets van het boerenvak voor mij.’ ‘Toen we ons op verbreding oriënteerden, zei iemand: ‘A2-melk, is dat niets voor jou?’. We zijn er ingedoken en werden enthousiast. Onderzoek van de veestapel wees uit dat 60% reeds A2-melk produceerde. Dat is zo’n mooie start dat ik overtuigd raakte daar iets mee te moeten doen. Roelien is eerst op cursus gegaan en zo zijn we voorzichtig begonnen. Het balletje begon te rollen en dat hebben we de laatste jaren uitgebreid. Nu verwerken we 15% van onze melkplas tot vla, yoghurt, melk, karnemelk en hangop voor zeker 25 verkooppunten rondom Zwolle en veel horecazaken in Zwolle.’ ‘Met dat we ons in de waarde van A2-melk hadden verdiept, wakkerde ook de interesse voor de vetsamenstelling aan. We zijn saladebuffeten gaan zaaien, weren mais uit het rantsoen én zijn gestopt met kunstmest strooien. Tot op heden boeren we nog gangbaar en leveren we 85% van de melkplas regulier aan FrieslandCampina. Vorig jaar kregen we de kans om land te kopen. Dat wilde ik rondzetten door ander land op afstand te verkopen. De Rabobank vertikte het om mee te werken. Toen zijn we met Triodos in zee gegaan. In overleg kwamen we op het idee: houd die andere grond aan en stap over op biologisch. Per 1 januari 2022 leveren we officieel onder dat keurmerk.’ ‘A2-melk kan een goed alternatief zijn voor mensen met koemelkallergie. Maar die claim mag je in Europa niet gebruiken. Dat maakt het een lastige markt om meerwaarde los te weken. Sowieso kost het zelfzuivelen en alles wat bij de verkoop komt kijken vreselijk veel tijd en energie. Daar hebben we nooit bij stilgestaan en dat is maar goed ook. Hoewel het arbeidsintensief blijft, denk ik dat we wel de zelfzuiveltak gaan uitbreiden. Het levert ons nu omgerekend een melkprijs van circa € 0,45 per kilo op en een mooie plus op het inkomen. Hoewel het best zwaar is, heb ik nooit spijt gehad van deze stap. Onze zoon Arjan zit sinds kort in maatschap en heeft met het zuivelen op zich niet veel, maar ook hij wil het beslist niet kwijt. Weet je waarom niet? Omdat hij ook merkt dat de waardering die je krijgt van de klanten, het boeren bewuster en leuker maakt.’

2021

boerenZuivel VOOR EEN VOGELRIJKE WEI

Deze boerenzuivel wordt gemaakt door dertien boeren uit

is aan de basis van 100% weidemelk. Maar ook vanwege de

Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel met hart voor het

2 eurocent per verkochte verpakking die besteed wordt aan

Noorden. Zij combineren natuurbeheer en weidegang met

het bevorderen van vogelrijke weides in het Noorden. Met de

het maken van eersteklas zuivel. Noordertrots boerenzuivel is

opbrengst zijn diverse projecten gerealiseerd bij de Noordertrots

bijzonder vanwege de natuurlijke, rijke smaak die te danken

boeren zoals plasdras en natuurvriendelijke oevers.

2021

In het hart van het Noorden.

“Tot drie jaar terug was ik melkveehouder. Nu werk ik bij Werff talent in de bietencampagne en op de RMO.”

Marc uit Wijnjewoude

Kom werken als vrachtwagenchauffeur in het agrarisch transport Het hele jaar door of voor één van de projecten: Zomer: RMO, Veevoer en Aardappelen Najaar: Bietencampagne en Uiencampagne Winter: Mesttransport Voorjaar: Poot aardappelen Fulltime | Part time | Dag | Nacht | Meerdaags Standplaatsen in

Friesland

Groningen

Flevoland

Interesse? Bel en vraag naar de mogelijkheden! 0513-610380 werken@werfftalent.nl

2021

Xsires, al 17 jaar uw bewezen inkruisspecialist

BENTACERA STAAT VOOR JE KLAAR! Ondernemers weten het als geen ander: de wereld om ons heen is continu in beweging. Een goed beeld van jouw organisatie is daarom goud waard.

BENTACERA.NL

DER BESTE

(Dax x Reumut) De beste, betrouwbare FLV fokstier van dit moment. GZW 131 ! + 905 kg melk, 73 kg vet & eiwit F109, U133, B100

info@xsires.com | www.xsires.com

ELECTRISCHE KLAUWBEKAPBOXEN

2021

IN 'T VELD

‘WAAR SLOOTBAGGER LIGT, WEIDT DE KOE HET LIEFST’ • Foto's: Marcel van Kammen

Hij beweert niet dat de boeren al in de rij staan om ecologisch sloothekkelen toe te passen, maar loonwerker Durk Breeuwsma uit Oudega (Swf) merkt duidelijk dat de animo groeit. ‘Ik verdiep mij al enkele jaren in de techniek om met de maaikorf de sloot niet helemaal schoon te hekkelen om plant en dier ruimte te bieden en zo de biodiversiteit te stimuleren’, vertelt Breeuwsma die onlangs demonstraties gaf op bijeenkomsten van Living Lab Friesland. Nu de belangstelling voor natuurinclusieve landbouw toeneemt en beheerspakketten verschuiven, trekken steeds meer boeren Breeuwsma aan het jasje om langs te komen. De aanvulling om met een baggerpomp door de sloot te gaan, is daarbij in Noord-Nederland nog vrij onbekend, maar kan hij inmiddels ook aanbieden. ‘Met deze pomp creëer je ruimte en meer zuurstof voor al het leven in de sloot. Daarnaast helpt het natuurlijk voor de ontwatering. Cruciaal is voldoende water in de sloot, anders pomp je te veel bagger op en wil het ook niet pompen’, vertelt Breeuwsma. ‘Boeren vragen altijd of de bagger het gras niet ongunstig beïnvloedt. Logisch, maar die zorg is onnodig. Als de bagger is opgedroogd en er is een weidesnede gegroeid, lopen koeien bijna altijd eerst naar de strook waar de bagger opgespoten is. Blijkbaar zijn de verdunde nutriënten die je vanuit de sloot op het gras spuit ook smakelijk voor de koe.’

2021

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra éénde van de grootste Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. isc.s. éénisvan grootste beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is Rentmeesterskantoor Van Eysingavan &van Oostra c.s. is één van grootste beherende rentmeesterskantoren Noord-Nederland. Ons kantoor is beherende rentmeesterskantoren Noord-Nederland. Onsde kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum. beherendeop rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is gevestigd het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum. Rentmeesterskantoor Van Eysinga Oostra c.s.teisYsbrechtum. één van de grootste gevestigd op het fraaie landgoed&Epema State beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

Wilco de Boer: René van der Meer: Frits Biegel: Harry Zeewuster:

06 - 50 66 02 44 06 - 25 05 41 44 06 - 27 08 81 29 06 - 25 49 17 86

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste Wij zijn specialisten in: beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is Wij zijn zijnspecialisten specialisten in: Wij oponroerende het fraaiein:landgoed •gevestigd Beheer van goederen Epema State te Ysbrechtum. •• Beheer Beheervan vanonroerende onroerende goederen goederen • Aanen verkopen Wij zijn specialisten in: • AanAan- en enverkopen verkopen procedures • Beheer• Bestuursrechtelijke van onroerende goederen • Bestuursrechtelijke procedures • Bestuursrechtelijke procedures • (Erf)pachtzaken • Aan- en verkopen • (Erf)pachtzaken •• Ruilverkavelingszaken (Erf)pachtzaken • Bestuursrechtelijke procedures • Ruilverkavelingszaken •• Taxaties Ruilverkavelingszaken www.vaneysinga-oostra.nl • (Erf)pachtzaken • Taxaties www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen Taxaties Postadres: www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen • Ruilverkavelingszaken Postbus 254 • 8600 AG Sneek Postadres: •• WOZ-procedures Beleggingen Postbus 254 • 8600 AG Sneek • WOZ-procedures Postadres: Bezoekadres: • Taxaties ordening Postbus 254 8600 AG Sneek Epemawei 8Bezoekadres: • 8633 KS •Ysbrechtum www.vaneysinga-oostra.nl ••• Ruimtelijke WOZ-procedures Ruimtelijke ordening Epemawei 8 • 8633 KS Ysbrechtum • Beleggingen • Planschade en Tel. 0515-238700 •Bezoekadres: Fax 0515-238701 Postadres: •• nadeelcompensatie Ruimtelijkeenordening Planschade E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl Epemawei • AG 8633 KS Ysbrechtum Tel. 0515-238700 •8Fax 0515-238701 Postbus 254 • 8600 Sneek • WOZ-procedures nadeelcompensatie E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl • Planschade en Tel.Bezoekadres: 0515-238700 • Fax 0515-238701 nadeelcompensatie • Ruimtelijke ordening info@vaneysinga-oostra.nl EpemaweiE-mail: 8 • 8633 KS Ysbrechtum

• Planschade en nadeelcompensatie

Tel. 0515-238700 • Fax 0515-238701 E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl

Balthasar Bekkerwei 72c, Leeuwarden • 058 20 10 151

Administratie- en belastingadviseurs

dairy

consult

Albart: 06 - 42 40 29 23 albart@dairyconsult.nl Jaap: 06 - 26 42 64 83 jaap@dairyconsult.nl Meint: 06 - 10 05 29 95 meint@dairyconsult.nl

Onafhankelijk & nauwkeurig voeradvies? dairyconsult.nl

 Financiële administraties en belastingaangiften  Maandoverzichten en liquiditeitsprognoses  Loonadministraties  Mestbeleid en gecombineerde opgave  Fiscale adviezen & Subsidieaanvragen  Advies bij bedrijfsoverdrachten en ontwikkelingen

CONTACT

 info@vanderwoudeadviesbureau.nl  0513 - 541 930

#eiwitefficiëntie #stikstof #goedvoeren #melkvee #gras Dairyconsult | Ongehinderd helder

Adres: Schoterlandseweg 26, 8414 LW te Nieuwehorne

2021 20200903 advertentie.indd 1

03-09-2020 11:08 AM

KENNISDELING

‘VAN COLLEGA'S LEER JE HET MEEST’ Willem Visser (31) volgde geen agrarische opleiding, maar stapte wel in de maatschap op het ouderlijke bedrijf. Nu spijkeren hij en zijn broer Jeep (28) hun kennis bij door deelname aan een studiegroep van DLV Advies. ‘Van collega’s leer je het beste en het meeste.’ • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Marcel van Kammen

Willem Visser uit Drachstercompagnie volgde een opleiding werktuigbouwkunde en werkt nog altijd parttime buiten de deur als monteur. Het ouderlijke melkveebedrijf begon hem echter steeds meer te trekken en inmiddels vormt hij samen met zijn ouders en broer Jeep een maatschap. Michiel Meindertsma van DLV Advies komt van tijd tot tijd als adviseur langs en tipte deelname aan de studieclub ‘Foarútbuorkje, Mear mei Minder’. Studiegroepen van zes tot tien deelnemers die verschillende onderwerpen vanuit de praktijk behandelen.

VOEDING

Willem (links) en Jeep Visser: ‘Deelname aan een studiegroep is goede zet.’

‘Voor ons beide, maar zeker voor mij, is het een goede zet geweest om hier ja op te zeggen. Omdat ik geen landbouwopleiding heb, heb ik soms best het gevoel wat achtergrondkennis te missen’, vertelt Willem. 'Nooit saai' ‘Door de sprekers die komen bij de studieclub, maar vooral door de cijfers en ervaringen van en met collega’s door te nemen, kan ik dat mooi bijspijkeren. Omdat het elke keer andere onderwerpen zijn die we bij de kop pakken, en omdat je letterlijk bij elkaar

een kijkje neemt, is het ook beslist nooit saai, maar juist leuk en leerzaam.’ Door deelname aan de studieclub zijn de Vissers bijvoorbeeld bewuster hun maaimomenten gaan kiezen. ‘Voorheen planden we vooral op mooi weer en gevoel. Nu kijken we meer naar het stadium van het gewas. Onlangs spraken we zo ook over omgang met kruidenrijk grasland. De ervaring bij ons leert namelijk dat kruiden bij doorzaai de concurrentie met Engels Raaigras vaak niet winnen. Door met andere boeren te sparren, kom je bijna altijd wel weer tot nieuwe bruikbare ideeën.’

‘ZWAARDERE KALVEREN VERKOPEN LOONT’ Cor Hendriksen houdt alle stierkalveren en Belgen tenminste drie weken aan en voert ze drie keer daags volop koemelk. Of eigenlijk voert zijn oma Agnes (78) dat klusje dagelijks uit. ‘Voor zwaardere kalveren wordt echt meer betaald. Onze inzet loont.’ • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: A3impressies/Yvonne van Driel

Hendriksen, die in maatschap met zijn ouders in Blankenham boert en een koppel kruisling koeien melkt, leverde vorig jaar 135 kalveren af die hun weg naar de mesterij vonden. Deze kalveren wogen gemiddeld 68 kilo en de melkveehouder beurde € 195 gemiddeld. ‘Dat is eigenlijk nog een matige prijs, maar meer dan de meeste collega’s gemiddeld afgelopen jaar voor de kalveren kregen. Het meerjarig gemiddelde ligt voor ons nabij de € 240.’ Deze hoge kilogrammen worden bereikt doordat de stierkalveren en enkele vrouwelijke Belgische Blauwen, die ook vertrekken naar de mester, in ieder

Cor Hendriksen voert de stierkalveren volop aangezuurde koemelk.

geval drie weken op het bedrijf blijven. ‘De derde week groeien ze heel veel bij en hoef je de melk er alleen maar voor te kieperen. Dat plusje is dus met weinig extra arbeid snel verdiend’, redeneert Hendriksen. Melk aanzuren helpt De kalveren krijgen, na drie dagen biest, volop koemelk waar per liter 5 gram Denkacare Vitaladd aan wordt toegevoegd. Dit product zuurt de melk aan en zorgt zo voor een

snellere en betere vertering van de melk. ‘Voorheen hadden we best met regelmaat voedingsdiarree bij de kalveren. Dat komt nu bijna niet voor’, vertelt Hendriksen. ‘Ydo Homma van Denkavit adviseerde ons dit te proberen en het pakt goed uit. De kosten zijn omgerekend 2 cent per liter. Maar dat kan wel uit. Ik zeg wel eens: als alle kalveren gemiddeld € 100 meer opbrengen, verdien je net zo veel als 1.000 kilo melk per koe meer.’

2021

VOOROP IN DIERGEZONDHEID

Wilt u sterke en gezonde klauwen? Check hoe het zit! Met Klauwgezondheid Tankmelk wordt uw tankmelk vier keer per jaar automatisch onderzocht op biotine, zink en mangaan, die een essentiële rol spelen bij het vormen van sterke klauwen. Daarnaast krijgt u inzicht in infectiedruk van Mortellaro en advies om Mortellaro op uw bedrijf gericht aan te pakken. Zo werkt u aan gezonde en sterke klauwen op uw bedrijf. Want het loopt lekkerder met sterke klauwen.

Meer informatie vindt u op: www.gddiergezondheid.nl

2021

PRODUCTNIEUWS 'BIJ DUUR VOEREIWIT LONEN ADDITIEVEN' Veel melkveehouders kampen met lage eiwitgehaltes in de 1e en 2e snede graskuil. Die kuilen zijn ook vaak vrij nat of juist droog. Doordat de conservering van de natte en droge kuilen traag gaat, is het ammoniakgehalte (NH3) hoger. ‘Ammoniak is heel snel beschikbaar in de pens, maar een koe kan er weinig mee’, licht Jan Speerstra van Speerstra Feed Ingredients toe. ‘Bij grove droge kuilen is de DVE-behoefte vaak nog wel op peil te krijgen, maar voor OEB is dat vaak lastiger. OEB aanvullen kan met voederureum, maar dat werkt te snel en geeft extra verliezen. NitroShure is dan een betere OEB aanvulling, omdat dit gedurende acht uren vrij komt in de pens, waardoor de celwandvertering wordt gestimuleerd. Onbestendig

eiwit aanvullen met NitroShure is een voordeliger optie dan extra soja- of raapschroot te voeren. Met 50 gram zijn de kosten slechts 9 cent per dier per dag.’ Speerstra vult aan dat bij de natte graskuilen de celwanden al zijn ingeweekt en veel eiwit in de pens snel vrijkomt. ‘Met een product als ProtiSpar, kunnen we de snelle eiwitafbrekers rustig houden en wordt het voereiwit beter benut. Hiermee kan een halve kilo sojaschroot worden uitgespaard, zonder dat dit productieverlies geeft.’

ADVERTENTIES

HAYE BETHLEHEM BREIDT UIT Haye Bethlehem rijdt al jarenlang in de Noordelijke provincies van boer tot boer met een breed aanbod aan agrarische goederen. Vanuit Wolvega, waar ook de winkel gevestigd is, beleverden Bethlehem en zijn personeel klanten in verschillende regio’s, maar nog niet heel veel in Zuidwest-Friesland. Sinds deze zomer is daar verandering in gekomen. Door een overname van de agrarische tak van Kerstma Heida in Rotsterhaule breidt het werkgebied zich uit. Kerstma Heida, dat ruim negentig jaar leverancier is geweest voor agrarische bedrijven, gaat zich volledig richten op de winkelverkoop van tuin- & parkmachines en doe-het-zelf artikelen. Met de overname kwam Alex Klaren over naar

Haye Bethlehem en is hij nummer elf van het team aan medewerkers die nu de busjes met goederen onder de hoede heeft. Door de overname krijgen alle klanten in verschillende regio’s een nog breder assortiment aangeboden. Haye Bethlehem zelf is dan ook positief over deze nieuwe stap: ‘Wij stellen de klant altijd centraal en dat lukt door deze ontwikkeling alleen nog maar beter. De toekomst zien wij kansrijk tegemoet.’

Van Balen Boekhoudburo maakt het verschil

Een goede boekhouder kost u geen geld, maar levert u geld op! Dat is de filosofie van “Van Balen Boekhoudburo BV” te Jellum. Een full-service boekhoudkantoor, met een grote ervaring op het gebied van bedrijfsadministratie en belastingwetgeving. Van Balen Boekhoudburo BV maakt het verschil omdat wij garant staan voor: • Korte lijnen; • Persoonlijke- en klantvriendelijke benadering; • Steeds dezelfde contactpersoon; • Kort telefonisch advies behoort tot onze service en kost daarom niets. • Rapportbespreking behoort tot de standaard werkzaamheden en wordt niet extra in rekening gebracht. Kortom uw belang = ons belang!

Onze diensten • Jaarcijfers • Loonadministratie • Belastingaangifte • Fiscale- en juridische adviezen • Mestboekhouding • Ondernemersplan

• • •

• Bedrijfsoverdrachten

•

• Studiegroepen

•

• Cursussen

Van Balen Boekhoudburo BV Hegedyk 16 9026 BB Jellum Tel. +31(0)58 251 9296 info@vanbalenboekhoudburo.nl

www.vanbalenboekhoudburo.nl

Andries Wiersma 06-53782493 * Jacob de Vegt 06-625096000 2021

2021

De agrarisch financieringsspecialist Ynsigt is dé plek waar je als agrarisch ondernemer aanklopt voor advies en begeleiding bij een financieringsvraagstuk.

Wij staan voor u klaar:

www.ynsigt.nl 058 2030 020

SAMEN MAKEN WE DE CIRKEL ROND

nnrd.nl

s de g can en d ratis o afva e lsca n

Van afval naar grondstoffen en energie 2021

Uw specialisten bij: ■ aanen verkoop

■ taxaties

- boerderijen

fiscaal

- los land

financiering (REV)

bedrijfsovername

■ overheidsingrijpen/onteigeningszaken ■ pacht en erfpacht ■ bedrijfsverplaatsing Allingawier 37 | 9001 LP Grou tel. (058) 284 91 71 info@agrivastgoed.nl | www.agrivastgoed.nl • Foto: Niels de Vries

185401336_VdVK_Adv_Kritieke_melkprijs_210x297.indd 1

26-05-16 11:34

de asfaltspecialist

gun uzelf een strak erf, sleufsilo of bedrijfsterrein • WIJ LEVEREN ZUURBESTENDIG ASFALT • UITVOERING MET EIGEN ASFALTPLOEG • ASFALT IS DUURZAAM vraag vrijblijvend een offerte aan bij onze asfaltspecialist Klaas Kooistra via k.kooistra@jansma.biz of 06 - 51 52 64 10 De Bolder 1 9206 AM Drachten

2021

0512 - 33 40 70

www.jansma.biz info@jansma.biz

BOER BLIJVEN IN NOORD-NEDERLAND: DE REMIGRANT

‘VAN FLEVOLAND VIA DUITSLAND NAAR DRENTHE’

Naam: Marcel (44) en Heidi Broertjes (39) Plaats: Steenbergen Bedrijf: 170 melken kalfskoeien met 150 hectare in gebruik + beginnend toerisme • Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Rens Hooijenga

Marcel: ‘Mijn ouders hadden een melkveebedrijf in Zeewolde, ik kwam in de maatschap, we bouwden een nieuwe stal en verdubbelden de bedrijfsomvang tot 350 koeien en 97 hectare. Het melkveebedrijf draaide technisch en financieel prima, maar het avontuur om in een wat levendiger omgeving iets nieuws op te bouwen, lonkte. Ook omdat mijn vrouw wel iets wilde doen met recreatie erbij.’ Marcel: ‘We verkochten in 2017 ons bedrijf en kwamen via de makelaar terecht in het Duitse Sittensen. Niet dat we per se wilden emigreren, maar toevallig kwam dit voorbij. In Duitsland kochten we een bedrijf met bijna 100 hectare grond, we wilden hier een nieuwe ligboxenstal bouwen. Er kwam echter een kink in de kabel door een biogasinstallatie op het erf die werd verpacht. Lang verhaal kort: nieuwbouw was pas mogelijk over vijf jaar.’ Heidi: ‘We hebben in Duitsland anderhalf jaar fantastisch gewoond en gewerkt. Marcel werkte als zzp-er op meerdere melkveebedrijven, ik bij de bakker en in een tuincentrum. De mensen zijn er vriendelijk en we werden gastvrij opgenomen in de gemeenschap. Sociaal gezien zouden we zo weer teruggaan. Maar een nieuw bedrijf realiseren, zat er de eerste jaren niet in. Na overleg met de kinderen besloten we terug te gaan naar Nederland.’ Marcel: ‘Als je grond verkoopt in de polder, kun je 2 tot 2,5 keer meer hectares terugkopen in Drenthe. Terwijl het verschil in opbrengend vermogen veel kleiner is. Zo kwamen we terecht in Steenbergen, waar Harm Holman een zakenpartner zocht om in maatschap zijn melkveebedrijf te gaan runnen. Harm wil de komende vijf jaar afbouwen. De samenwerking biedt ons beide financiële en fiscale voordelen en ik rol er zo makkelijker in dan helemaal ergens opnieuw beginnen. Na een korte stage bleken we ook op het persoonlijke vlak goed te klikken. Twee kapiteins op een schip lastig? Niet als je goede afspraken maakt. Wij wonen sinds mei op de boerderij en hebben nu de dagelijkse zeggenschap. Er is dagelijks overleg en grote beslissingen nemen we samen.’ Heidi: ‘Drenthe spreekt ons erg aan. Veel ruimte, bosrijk, een levendige omgeving met toeristen en sociale mensen. Ik ben aangesloten bij www.rust.nu en biedt toeristen zo een laagdrempelige horecavoorziening, compleet met melktap. De komende jaren wil ik dat uitbouwen, met wellicht een minicamping, camperplaatsen en een bloemenpluktuin. Het gaat me om het contact met mensen, maar ook laten zien hoe we op onze boerderij voedsel maken.’ Marcel: ‘Harm is een echte coöperatieboer, ik van nature niet. Maar ik denk wel dat we vijf jaar met elkaar door één deur kunnen. Ik hoef niet weer 360 koeien te melken, 250 ook niet. Optimaliseren, de stal met 180 boxen vol krijgen en met onze vier kinderen sociaal een goed leven hebben, is ons streven. Dit is een heel ander bedrijf dan in Zeewolde: de koeien lopen dag en nacht buiten, we werken met land van Natuurmonumenten en leveren Planet Proof-melk. Op die basis bouwen we voort. Extensief en grondgebonden boeren is de toekomst. De ruimte om dat mooi in te kleuren ligt vooral in Noord-Nederland.’

2021

MEAR MEI MINDER

FOARÛTBUORKJE

Praktische coaching toekomstbestendig melkveebedrijf Op zoek naar projectmatige coaching om je melkveebedrijf duurzaam en toekomstbestendig te maken? Een combinatie van individuele coaching en groepsbegeleiding zorgen voor inspiratie en haalbaarheid onder begeleiding van een (BAS) adviseur. Interesse? Neem contact op met Michiel Meindertsma 06 13 32 71 52 m.meindertsma@dlvadvies.nl

Het project is mede mogelijk door steun van de provincie Friesland en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

Voor meer informatie kijk op www.dlvadvies.nl/mearmeiminder

WTC EEUXWPARDEON

8 T/M 10 DEC. 2021

KHEDEN OP IJ L E G O M E M A N L E RMATIE EN DE DE O F IN R E E M R O O V KIJK

RS.NL

EU B W U O B D N A L E .D WWW

MEDIAPARTNER:

W TC Expo Leeuwarden | Heliconweg 52 | Leeuwarden (ingang West - Slauerhoffweg) | Tel. 058 29 41 500 | info@wtcexpo.nl

2021

• DeLaval OptiDuo voeraanschuifrobot • DeLaval VMS V300/V310 melkrobot • DeLaval mestrobotserie

Ontmoet uw nieuwe teamleden

MAAK UW

TEAM

COMPLEET

Uw DeLaval dealer WYNSMA MECHANISATIE

Betonbedrijf Deinum ’t Heechhout 5 | 8842 LL Wjelsryp info@comfortkoe.nl | www.comfortkoe.nl info@betonbedrijfdeinum.nl | www.betonbedrijfdeinum.nl Roland Andringa: 0683 - 20 11 21 Tjibbe Thom Deinum: 0610 - 52 13 22

HayeBethlehem DeMineraleWereld

40 zak à 25 kg zouttabletten Bij 6 pallet afname (palletprijs)

€ 170,00

1 Big bag zeeschelpenkalk 1100 kg

€ 265,00

1 Big bag à 1.000 kg vruchtbaarheidsmineralen

€ 575,00

Grindweg 143 8471 EJ Wolvega 0561 61 76 69

www.hayebethlehem.nl 2021

prijzen excl btw

De specialist voor in en om uw rundveestal

DEELNEMER

Mr. P.J. Troelstraweg 228 8919 AG Leeuwarden 058 - 266 15 55 wwww.wynsmamechanisatie.nl

REPORTAGE

BOEREN OP Z’N GERRIT VLUGS

De markante melkveehouder Gerrit Vlug (60) draagt het stokje van zijn biologisch melkveebedrijf in Arum over aan z’n twee kinderen: Gerrit (30) en Andrea (24). Het verhaal van een atypische melkveehouder, die nu met z’n kinderen de weg inzet van ‘optimaliseren door te normaliseren’. • Tekst: Jelle Feenstra • Foto's: Niels de Vries

Eerst biologisch, toen gangbaar, nu weer biologisch. Koeien dag en nacht weiden op vier verschillende locaties met zes robots. Stier bij de koe, kalveren zes weken bij de koe, niet droogzetten, maar doormelken. Er is weinig dat melkveehouder Gerrit Vlug (60) niet uitprobeerde. Het ene lukte beter dan het andere. Maar anno 2021 staat er een stevig biologisch melkveebedrijf met 255 melken kalfskoeien, 1,4 miljoen kilo melk en 235 stuks jongvee op 205 hectare grond. Het bedrijf is verdeeld over drie locaties in het Friese dorpje Arum. Een trekker kom je op het bedrijf niet tegen. Alle mechanisatie, tot en met 58

2021

het voeren aan toe, wordt uitbesteed. De maatschap, waar ook Gerrit z’n vrouw Willy (57) deel van uitmaakt, staat kort voor een generatiewisseling: zoon Gerrit (30) en dochter Andrea (24) willen beide boer worden. Plan is het bedrijf te splitsen. ‘Wel blijven we volop samenwerken’, zegt Gerrit junior. Van biologisch naar gangbaar Om de bedrijfsstructuur te begrijpen, moet je de geschiedenis kennen. In Weesp, een dorpje onder de rook van Amsterdam, had Gerrit Vlug een klein biologisch melkveebedrijf met 20 hectare en 350.000 liter melk. Het

bedrijf moest wijken voor woningbouw. Vlug kreeg een zak met geld mee en bouwde in Friesland een nieuw bedrijf op. In Arum kocht hij in 2002 een boerderij met 60 hectare land en bijbehorend melkquotum. Hier startte hij als gangbaar melkveehouder met 900.000 kilo melk. ‘De prijzen voor biologische zuivel waren belabberd. Mijn nieuwe bedrijf had voor omschakeling twee jaar tijd nodig en Friesland Campina had een wachtlijst voor biologische melk.’ Genoeg redenen om eerst gangbaar te gaan boeren. In de jaren die volgden, kwamen meerdere ‘buurmannen’ te koop. ‘De banken waren nog makkelijk met financieren. Met grondprijzen van rond de € 25.000 konden we ons melkveebedrijf snel uitbreiden naar zo’n 200 hectare.’ Vlug ging de grond intensief bewerken: maximaal mest en kunstmest om zoveel mogelijk eiwit van het land te halen.’ Best bijzonder voor een voorheen biologische boer.

IS NIET ALLEDAAGS

Gerrit Vlug sr. (rechts): 'Natuurlijk heb ik vertrouwen in de toekomst van de melkveehouderij in Nederland. Wij bekijken het leven altijd van de zonnige kant.'

Te meer omdat hij zijn biologische werkwijze in de veestapel niet los liet. Dag en nacht weiden met zelfredzame Jerseys en Jersey-HF-kruislingen, matig krachtvoergebruik en weinig tot inmiddels geen antibiotica zijn tot op de dag van vandaag kenmerkend voor het bedrijf. ‘Ik hou ervan vruchtbare grond maximaal te benutten. Daarom heb ik ook nooit aan agrarisch natuurbeheer gedaan’, vertelt hij. Zes robots op vier locaties Na 2005 kwam er niet veel grond meer bij, koeien des te meer. De pijlen waren gericht op schaalvergroting. Tussen 2005 en 2014 groeide het bedrijf naar 410 melken kalfskoeien en een quotum van zo’n 2,5 miljoen kilo melk. Bijzonder was dat de schaalvergroting werd gespreid over meerdere locaties, die hij had gekocht of huurde. Feitelijk was Vlug daarmee z’n tijd vooruit. Immers, een verwacht toekomstscenario voor de melkveehouderij is dat

schaalvergroting uit oogpunt van risicospreiding en maatschappelijke acceptatie steeds vaker gestalte krijgt op meerdere locaties. Maar voor Vlug waren dat niet de drijfveren. Hij vertelt: ‘In 2006 waren de kinderen nog klein en deed ik het bedrijf grotendeels alleen. Twee keer per

'MET DE AUTO LANGS VIER BEDRIJVEN MET ROBOTS' dag 180 koeien melken in een kleine melkstal was geen doen. De afweging was: óf investeren in nieuwbouw met een grote melkstal of blijven melken in de oude stal en op de tweede locatie een melkrobot erbij. Omdat ik geen zin had om te werken met personeel werd het de tweede optie.’ De melkrobot beviel zo goed dat er al snel op de derde en de vierde locatie ook robots kwamen. ‘Ik

stopte met melken en draaide met de auto mijn rondjes langs de robots. Dat lijkt niet efficiënt, maar voor het weiden is het handig: de koeien lopen altijd in de buurt van de plek waar ze gemolken worden.’ Toch weer biologisch In 2013 kwam zoon Gerrit bij z’n ouders in de maatschap. ‘Toen hij nog baby was, wilde hij al boer worden’, lacht Gerrit senior. In de jaren 2014 en 2015 stond het bedrijf voor een tweesprong. Na twee goede melkprijsjaren daalde de gangbare melkprijs vanaf najaar 2014 dramatisch. Er moest nog melkquotum worden gekocht en Vlug besloot de veestapel om die reden te verkleinen. ‘Achteraf kun je zeggen dat dit met het oog op de fosfaatreferentiedatum van 2 juli niet de beste keus is geweest.’ Ondertussen zag Vlug de biologische melkprijs flink stijgen, er was veel vraag. ‘FrieslandCampina riep leden op om te schakelen naar biologisch. Ook omdat wij altijd een goed gevoel hebben gehad bij biologisch, besloten we dat de tijd rijp was om weer om te schakelen.’ Naderhand openbaarde zich een probleempje: er schakelden niet tien of twintig, maar liefst zestig melkveehouders om, waardoor de maatschap Vlug op de wachtlijst voor biologische omschakelaars van FrieslandCampina terecht kwam. Ze besloten om over te stappen naar leveranciersvereniging EkoHolland. Per 1 oktober 2017 was de maatschap Vlug terug van weggeweest in de biologische sector. Ze begonnen met 300 koeien en minimaal jongvee, zodat ze precies uitkwamen met de maximale stikstofruimte van 170 kilo per hectare. Maar al gauw bleek die jongveebezetting te krap. De opfok leverde te weinig koeien af, waardoor het aantal melkkoeien verder zakte naar 255 stuks, het huidige aantal. Vlug omschrijft het koemanagement zoals hij jarenlang uitvoerde als volgt: ‘Simpel, sober en saai. Omdat ik praktisch in mijn eentje 300 of 400 koeien moest managen ging ik voor maximaal arbeidsgemak. Ik insemineerde niet, maar joeg een stier tussen de koeien. De Jersey-koe kalft makkelijk af, daar had ik ook weinig werk van. En ik besloot geen droogstand 2021

Josien Kuiper Agrarisch specialist

Ready... set... Grow!

Presteren uw kalveren op het beste niveau?

WWW.DENKAVIT.COM

Deskundig, betrouwbaar en betrokken • jaarrekeningen • ﬁscale adviezen • loonadministraties • belastingaangiften • bedrijfseconomische adviezen • bedrijfsoverdrachten • samenwerkingsvormen • subsidies

Wismastate 9 Postbus 52 8900 AB Leeuwarden T (0888) 18 18 18 F (0888) 18 18 00 E info@deelstrajansen.nl www.deelstrajansen.nl

2021

REPORTAGE

Gerrit (links) wijst z’n kinderen Andrea en Gerrit Vlug de weg naar een toekomst als melkveehouder in Noord-Nederland. Met de komst van de nieuwe generatie verandert ook de bedrijfsvoering van de maatschap.

meer te doen, maar de koeien gewoon door te melken. Om minder werk van het jongvee te hebben, lieten we zelfs de kalfjes de eerste zes weken bij hun moeder lopen. Dat was geen succes: de kalfjes verwilderden, dronken te veel kostbare melk en als je na zes weken de moeder-kind band verbrak, gaf dat voor alles en iedereen een hoop stress.’ Ondertussen groeiden de kinderen langzaam in het bedrijf. Na zoon Gerrit klopte ook dochter Andrea op de deur. Ze is bezig om haar HBOdiploma agrarische ondernemerschap in Dronten te halen én is toegetreden tot de maatschap. ‘Eigen baas zijn, zelf doen wat je wilt en met koeien omgaan, dat zijn mijn drijfveren om melkveehouder te worden.’ Nieuwe strategie: optimalisatie Met de komst van de nieuwe generatie verandert ook de bedrijfsvoering van de maatschap. Niet alleen omdat er nieuwe ideeën komen, ook omdat er meer arbeid beschikbaar is. Het aantal bedrijfslocaties ging terug van vijf naar drie, waarvan één met jongvee. De drie locaties staan binnen een straal van een kilometer en zijn omringd met weiland. Op de twee melklocaties staan nu vier Lely-melkrobots, elk twee. Gerrit junior woont met vrouw en kinderen op de ene locatie, Andrea woont met haar vriend op de andere locatie. Hij is zelfstandig inseminator en dus is het einde verhaal voor de stier tussen de koeien. ‘Sinds januari zijn we begonnen met gerichter fokken op uier, benen en melkproductie.

Ook willen we met Scandinavisch roodbont iets meer breedte in de koe. Het doel is een robuuste, makkelijke koe die zichzelf niet te snel weggeeft.’ Gerrit junior: ‘In de ondereind wat meer Belgische Blauw, meer verdienen door gerichter te insemineren.’ Ook worden koeien inmiddels weer op tijd drooggezet. Andrea voegt eraan toe dat dit ook is omdat er dan weer biest aan

'JE MOET JE NIET OVERAL DRUK OM MAKEN, MAAR GEWOON OP JE EIGEN BEDRIJF JE DING DOEN' de kalveren kan worden gevoerd. ‘Dat is gewoon beter voor de gezondheid, daarmee krijg je sterkere koeien.’ De koeien krijgen, kuilgras en brok, gemiddeld 20 kilo per 100 liter. Gerrit en zijn vrouw zijn inmiddels verhuisd naar een woonboerderij in Bolsward. Hij is vastbesloten nog jaren mee te draaien in het melkveebedrijf,

BEDRIJF IN CIJFERS Grasland (ha) Melkkoeien Kalveren Pinken Geleverde melk KG/koe Vet Eiwit Robots Melkprijs/100kg Bron: Alfa Accountants

2020 205,36 230,3 93 85 1.446.516 6.281 4,9 3,78 4 52,31

2021 (t/m Q2) 205,36 224,3 105,7 87,2 776.027 3.460 4,83 3,76 4 53,35

maar dan meer in de rol van nestor op de achtergrond. Of hij vertrouwen heeft in de toekomst voor de melkveehouderij? ‘Natuurlijk! Wij zien het leven altijd van de zonnige kant. Je hebt ook boeren die boos worden, wij kijken liever naar oplossingen. Demonstreren vind ik zonde van mijn tijd’. Gerrit junior: ‘Ik heb ook vertrouwen, anders was ik er niet aan begonnen. Dat we biologisch zijn, helpt ons wel in de beeldvorming.’ Andrea: ‘Je moet je niet overal te druk om maken, maar gewoon op je eigen bedrijf je ding doen en de zaakjes in orde hebben.’ Richting 7.000 kilo melk per koe Vorig jaar werd besloten meer jongvee aan te houden voor een geleidelijk groeiscenario. De koeien worden sinds twee jaar ’s middags opgehaald uit de wei om het robotbezoek te verhogen. Kortom, het vizier komt nadrukkelijk te liggen op het verbeteren van de prestaties van de veestapel. ‘We hoeven geen 9.000 liter per koe, maar richting de 7.000 moet mogelijk zijn. Daarmee kunnen we slagen maken’, denkt Gerrit jr. Hij en Andrea zijn inmiddels ook bezig met agrarisch natuurbeheer en plas-dras en zullen bij het vervangen van hun asbestdaken waarschijnlijk kiezen voor zonnepanelen. Kortom, de koers van het bedrijf is professionaliseren, aanpassen aan de moderne tijd en optimaliseren door te normaliseren. Gerrit senior deed het op zijn manier, nu is de nieuwe generatie aan zet. 2021

INTERVIEW

‘DE SCHOUW KOMT TERUG, OOK AL VERANDERT DE WERELD’

Het is en blijft balen: voor het tweede jaar op rij geen Agrarische Schouw. Voorzitter Anne Lieuwes van de organisatie is echter vastberaden de beurs volgend jaar terug te laten keren. Bij en met Martien Visser, één van de standhouders, bespreekt hij de afwegingen van dit jaar en de kansen voor volgend jaar. • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Langs de Melkweg

Dit voorjaar was er nog goede hoop bij het bestuur van de Agrarische Schouw. Het zou vast lukken om op de 4e donderdag van september weer een landbouwbeurs in de openlucht te organiseren. Die hoop vervloog in de maand juni. De gemeente, die de vergunning moet verstrekken, stelde toen dat zij pas op 1 september duidelijkheid kon geven over wat wel en niet mogelijk zou zijn. ‘Tot zo kort op de beursdag kunnen én willen wij onze standhouders niet in onzekerheid laten. Zij moeten immers allerhande voorbereiding treffen voor zo’n beursdag. En uit een enquête onder de standhouders kwam ook naar voren dat een aanzienlijk deel een beursdag met de nodige restricties niet echt zag zitten’, zegt Lieuwes. ‘Minstens zo belangrijk is dat wij tenten en allerhande bijbehorende zaken moeten huren en dus reserveren. Als we drie weken voorafgaande van de beursdag die reserveringen pas cancelen, levert dit een kostenpost van circa € 40.000 aan voorbereidingen en mogelijke

Anne Lieuwes (links) en Martien Visser: ‘Aan het enthousiasme van het bestuur om er voor te willen gaan, hoeft niemand te twijfelen.’

2021

claims op. Dat risico kunnen wij als organisatie niet nemen.’ Als derde belangrijke reden om de knoop door te hakken en de Schouw helaas opnieuw af te gelasten, noemt Lieuwes het karakter van de beursdag: ‘Standhouders en bezoekers willen elkaar ontmoeten en in vrijheid met elkaar kunnen praten. Een 1,5 meter afstandsregel, of 1/3 minder publiek erin laten, past helemaal niet bij het karakter dat onze beurs zo typeert en mooi maakt.’ Sociaal gebeuren Martien Visser van het gelijknamige mechanisatiebedrijf in Joure is al jaren met trekkers en machines één van de grotere standhouders op de Schouw. De ondernemer is teleurgesteld dat de beurs in zijn thuisdorp opnieuw niet door kan gaan, maar zegt dat, net als de meeste standhouders, wel te begrijpen en het besluit ook te ondersteunen. ‘Ik heb liever tijdig duidelijkheid dan dat iedereen twijfel houdt. En vergis je niet: het bestuur organiseert, maar daarnaast hebben alle standhouders ook een eigen

verantwoordelijkheid en afweging te maken in zo’n coronasituatie. Dat maakt het door laten gaan van zo’n beurs veel complexer dan bijvoorbeeld een voetbalwedstrijd.’ Visser stelt dat zijn business natuurlijk ook wel doordraait zonder een Agrarisch Schouw. ‘In directe zin is de impact voor ons beperkt. Wat je wel mist is het sociale gebeuren dat zo’n dag met zich meebrengt en de mogelijkheid om heel veel mensen toch weer even te spreken in een korte tijd. Zaken doen is ook relatiebeheer en dat kan op een beurs als de Agrarische Schouw optimaal.’ Zorgen over toekomst De mechanisatieman is niet 100% vrij van zorgen over de toekomst. ‘Het is terecht om de vraag te stellen over de houdbaarheidsdatum bij alles wat je doet. Niets is oneindig. Dus in theorie ook de Agrarische Schouw niet. Wij komen wel weer, maar blijven de jongere klanten ook komen? En helemaal als volgend jaar blijkt dat we nog een jaar zonder moeten? De sterke componenten zijn volgens mij dat de Agrarische Schouw samengaat met de Jouster Merke én dat het op een vaste dag in het jaar gepland staat. Aan die beide formules moet je in ieder geval niet tornen.’ Voorzitter Lieuwes stelt dat mensen niet hoeven te twijfelen aan het enthousiasme van het bestuur om er volgend jaar weer vol voor te gaan. Hij ziet juist ook de laatste jaren veel jongeren op de Schouw en gelooft dat het laagdrempelige en sociale karakter van de beurs maakt dat die nog jaren bestaansrecht heeft. ‘Maar wij zien ook dat de wereld om ons heen steeds doorontwikkelt en verandert. Daar sluiten we onze ogen niet voor en proberen bij de volgende edities, zoals we al jaren gewend zijn, de Agrarisch Schouw mee te nemen in de vaart der volkeren.’

2021

ALLES IN BALANS.

Voer Diamond V en krijg een sportshirt cadeau. Kijk voor de actievoorwaarden op onze website.

Voerend in balans = boerend in balans Diamond V bevordert op natuurlijke wijze een gezonde balans van de pensbacteriën. Dit resulteert in een betere vertering en meer energie voor melkproductie en conditiebehoud. Stimuleert de drogestof-opname, gedurende de eerste 70 dagen van de lactatie. 1

Unieke claim, goedgekeurd door FDA (Amerikaanse VWA).

2021

Informeer bij uw voerleverancier naar de voordelen van Diamond V of bezoek onze website.