Melk van het Noorden XII, mei 2020

NUMMER 12 | mei 2020

ALPENBOER IN DE POLDER GROEN IS GELD WAARD

MELK van het NOORDEN

1

WAAROM NIET BETER BUFFEREN? pHix-up is een innovatief, krachtig bufferproduct met een constante werking van minimaal 6 uur na opname. pHix-up bestaat uit meerder magnesiumbronnen met ieder hun eigen neutraliserende eigenschappen. Hierdoor werkt pHix-up snel én langdurig. Tot wel 3x langer dan natriumbicarbonaat!

www.speerstra.com

0514 56 90 01

HEALTHY ANIMALS – HIGH PROFITS

FLEXIBEL DICHTBIJ BETROKKEN INNOVATIEF

VERS GRAS ANALYSE

Wekelijks voederwaardes Noord-Nederland in beeld

Door u aan te melden ontvang u wekelijks de voederwaardes van het verse gras uit Noord-Nederland Aanmelden via www.hooglandbv.nl/aanmelden

Ook is er de mogelijkheid uw eigen gras gratis te laten analyseren

Contact Willem Duindam: 0651711031 \ w.duindam@hooglandbv.nl

Hoogland BV Leeuwarden | Tel. : 0518411400 | www.hooglandbv.nl MELK van het NOORDEN

2

DE WEBSHOP OP HET GEBIED VAN MEST(TECHNIEK)!

Wij zijn niet zomaar een shop. Wij zijn trots op het feit dat we al meer dan 40 jaar rondlopen in de mest(opslag). Dus ook als u behoefte heeft aan vakmensen voor de montage en reparatie bent u bij ons aan het juiste adres!

MELK van het NOORDEN

3

MELK van het NOORDEN

4

INHOUD DARWIN WIJST DE WEG NAAR VERGROENING

6-7-9 HOE DE BOERENWERELD ZICH SPLITST 10-11 ‘IK MAAK MIJ ZORGEN OVER DE

Nu de stikstofwolk optrekt, neemt de landelijke politiek het heft in handen. De natuur schiet met alle Haagse voorstellen weinig op, maar op papier wordt er ruimte gecreëerd. En daar is het de overheid om te doen, ruimte creëren voor infrastructuur en woningbouw.

Het irriteert en frustreert dat boeren zo worden weggedrukt. Maar het is ook duidelijk dat de maatschappij de huidige inrichting van het platteland en de speelruimte voor de landbouw niet meer blieft.

Of het volk daartoe opgehitst wordt door een klein clubje ‘groene graaiers’, dat alles aangrijpt om de agrarische sector in een kwaad daglicht te zetten? Zou kunnen.

Feit is dat overal in West-Europa jonge stedelingen hun consumptiepatroon compleet anders inrichten. Zij eten veel meer plantaardig en minder vlees, kopen bijna geen auto’s meer en spreken over zaken als ‘vliegschaamte’ op een volstrekt serieuze wijze. Met de impact van de coronacrisis als versterker en versneller in dit proces, groeien we de komende jaren naar een maatschappij waarin burgers zich echt moeten én willen verantwoorden voor hun manier van leven. Daar hoort minder vliegen bij, maar ook anders eten en het direct en indirect investeren in duurzaamheid.

Het zijn ontwikkelingen die door veel melkveehouders als bedreigend worden ervaren. Maar omdat ze niet te stoppen zijn, is het beter om de kansen ervan in te zien en die te benutten. Dat kan inmiddels door in te zetten op allerhande vergroeningmogelijkheden en verduurzaming. Was hier vijf jaar geleden nog amper geld mee te verdienen, inmiddels betalen verschillende zuivelfabrieken duurzaamheidspremies die vanaf 2021 oplopen tot 5 cent per kilo melk. Met de opkomst van de koolstofbank wordt ook CO₂-opslag via blijvend grasland binnenkort echt beloond. Net zoals de inzet op blijvend grasland waarschijnlijk leidend wordt voor wie over enkele jaren nog GLB-geld ontvangt.

Het grijpen van de kansen die de veranderende vraag uit de samenleving biedt, is beslist niet altijd eenvoudig en snel te realiseren. Maar boeren die louter vast blijven houden aan het huidige model en met oogkleppen op blijven opereren vanuit de gedachte ‘ik verander niet, want ik doe niks verkeerd’ vinden vroeg of laat de theorie van Darwin op hun pad: ‘Het is niet de sterkste of intelligentste van de soort die overleeft, maar hij die het beste reageert op veranderingen.’

AANWAS VAN STIEREN’ 13 ‘ZORG DAT JE DIE PLUS PAKT’ 14-15 ‘VERS GRAS METEN IS NAUWKEURIGER VOEREN’ 16-17 MET 70 KOEIEN NAAR € 100.000 INKOMEN 19 SMOOR HITTESTRESS IN KIEM 22-23 AFKALFLEEFTIJD VAN 24 NAAR 22 MAANDEN 24-25 PRACHTIG PRODUCT LUCHTDICHT ONDER PLASTIC 27 BOER KOOPT VAKER ONLINE 28-29 GERBEN SMEENK KIJKT ALTIJD VOORUIT 32-33 GROEISPURT MET GROND: +5 CENT IN AH-MELKSTROOM 34-35 ‘HELE SECTOR HEEFT BELANG BIJ MELKCONTROLE NIJLAND’ 37 PENS-PH STABIEL HOUDEN 38-39 ‘HUIDIGE VOEDING VERZWAKT ONS IMMUUNSYSTEEM’ 42-43-45 JAN BLES: ‘RFC RAAKTE DE ONDERNEMERSGEEST KWIJT’ 46 KNAGENDE ONZEKERHEID VERLAMT

Sjoerd Hofstee, hoofdredacteur shofstee@langsdemelkweg.nl

BOEREN

Colofon Deze uitgave van Melk van het Noorden is gemaakt in samenwerking met een aantal bedrijven. Te weten: Agriland Assurantieadvies, Denkavit, GGI Holland, Hoogland BV, Landbouwstart. nl, Luimstra Loon- Grondverzet- en Transportbedrijf, Melkcontrole Nijland, Niscoo, Nutrilab BV & Van der Meerakker Service BV, PAS Mestopslagsystemen, RinAgro, Silobags, Speerstra Feed Ingredients, Accountantskantoor Van der Veen & Kromhout en W.H. van der Heide Voedertransport en Opslagsystemen.

• Uitgever: Persbureau Langs de Melkweg

• Vormgeving: Houssam Diab

• Adres uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 05 15-42 98 76 E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl

• Druk: Senefelder Misset Doetinchem

• Redactie: Sjoerd Hofstee en Jelle Feenstra

• Verspreiding: Dit magazine wordt door Sandd verspreid onder melkveehouders en agribusiness in Drenthe, Groningen, Friesland, Flevoland, de bovenste helft van Noord-Holland en de bovenste helft van Overijssel.

• Verder werkten mee: Bouke Poelsma, Berrie Klein Swormink, Jorg Tönjes, Marcel van Kammen, Rens Hooyenga en Niels de Vries.

Wilt u dit magazine bij een volgende uitgave niet meer ontvangen dan kunt u dat aangeven bij de uitgever via redactie@ langsdemelkweg.nl

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden. Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg.

Vind alle artikelen én meer nieuws op

www.melkvanhetnoorden.nl

MELK van het NOORDEN

5

BESCHOUWING

HOE DE BOERENWERELD Vergroening en inzet op extra duurzaamheid is hot. Ook onder melkveehouders. Tenminste, onder een deel van de sector. Een ander deel gelooft niet dat de mooie bespiegelingen van inzet op natuurinclusieve landbouw een belegde boterham op kan leveren. De koers onder melkveehouders varieert daarmee steeds meer. De boerenwereld splitst in verschillende werelden.

Sjoerd Hofstee & Jelle Feenstra Houssam Diab, Lisa Vogelaar, Herman Wijffels, Reyer Boxem

overeenkomsten met die van de Henk Schoonvelde is melkveehouder Deense collega’s. Dat zijn onder andere in Koekange en voorzitter van de versnelde inzet op intensivering en Nederlandse afdeling van de European schaalvergroting. Best logisch ook Dairy Farmers (EDF). Vanuit die functie in een wereld waar geld lenen erg bezocht hij vorig voorjaar Oostenrijkse goedkoop is en dit de koers is die elke collega’s. Hij zag met eigen ogen hoe huidige melkveehouder zo’n beetje de alpenboeren met 30 tot 40 koeien van huis uit en op de landbouwschool prima kunnen rondkomen. Deels door meegekregen duidelijk hogere heeft. ‘Wereldwijd opbrengsten ‘PLATTELAND STEEDS zie je echter dat voor hun melk de marges op die bijvoorbeeld MEER AANVULLING OP de bedrijven als Heumilch STEDELIJK GEBIED’ die inzetten (hooimelk) op massa, gretig aftrek flinterdun vindt. En deels zijn. En in Denemarken zie je aangevuld met allerhande inkomsten toch dat de melkveehouderij of subsidies voor groene diensten die meer en meer vervreemd deze kleinschalige boeren verzorgen. raakt van de maatschappij.

Schoonvelde schreef er een column over waarin hij stelt dat de Nederlandse Iets wat ik onder een deel van de Nederlandse boer zich zo langzamerhand beter collega’s ook waarneem. kan spiegelen aan het voorbeeld Onder aanvoering van de Alpenboeren dan aan de van de FDF klinkt dat Deense of Amerikaanse collega’s die geluid momenteel via voortgaande schaalvergroting sterk: ‘niemand gaat en intensivering hopen de volgende ons vertellen dat saneringsslag te overleven. we moeten Een jaar verder, terug op het eigen veranderen’. bedrijf, is deze denkrichting bij de Maar dan EDF-voorman alleen maar gesterkt. ‘Ik snap je het hoorde in Oostenrijk dat dit land het volgens mij hoogste percentage opvolgers heeft niet. Uiteraard binnen de EU. Vlot daarna bezocht moet je ‘groene ik via de EDF zes melkveehouders in idealisten’, die op Denemarken; geen van hen heeft een basis van nostalgische opvolger. In Denemarken en Nederland drogredenen de is de schuld per melkkoe ook melkveehouderij zwart torenhoog, in een land als Oostenrijk maken, van repliek voorzien. Maar juist heel laag.’ dat verandert volgens mij niet dat het platteland steeds meer een aanvulling Deens voorbeeld wordt op en voor de stedelijke Volgens Schoonvelde kent de koers gebieden. De wedstrijd om die van veel Nederlandse melkveehouders MELK van het NOORDEN

6

ontwikkeling te keren, is wel zo’n beetje gespeeld.’

Tweedeling Schoonvelde weet dat lang niet elke collega-melkveehouder zo denkt.

‘Nee, ik zie zelfs wat een tweedeling ontstaan. Een deel dat vol inzet om de aansluiting bij verdere verduurzaming en vergroeningskansen aangrijpt. Of dat tenminste inmiddels voorzichtig probeert; de categorie waar ik ook toebehoor. En een andere categorie melkveehouders die dus vindt dat de maatschappij niet moet zeuren en vol gas doordendert. Je moet volgens mij wel een vrij stijve kop hebben om die lijn vast te houden. De

Gaat de Nederlandse melkveehouder de Alpenboer achterna?

ZICH SPLITST varkenshouderij is daarin voor mij het voorbeeld. De meeste van de ondernemers in die sector die zijn overgebleven en een professioneel bedrijf runnen, opereren erg strak en laten zich door niemand keren.

Het type cowbow, zeg maar. In de melkveehouderij zien we die categorie zich ook steeds meer onderscheiden.

Dat is niet per se verkeerd, maar je moet het willen.’

Verdienmodel De zoektocht die Schoonvelde schetst is voor een grote middengroep in de melkveehouderij herkenbaar.

Waar het in de praktijk natuurlijk vaak nog op

‘BOER BETALEN NAAR KOSTPRIJS’ Oud-voorman van de Rabobank en de SER Herman Wijffels was medio mei de hoofdgast in een webinar van discussiepodium ‘It’s the Food my Friend’. Wijffels vertelde daarin overtuigd te zijn dat we aan de vooravond staan van een ‘volgende fase’ voor de mens en wereldwijde samenleving. ‘De Corona-crisis helpt slechts scherper te zien dat er iets grondig is misgelopen met hoe de mens zich tot de aarde verhoudt.’

Volgens Wijffels bewegen we ons de komende jaren van een stelsel dat gestoeld was op maximalisatie van productie, naar een stelsel waarbij gezondheid van de mens voorop staat. ‘Dit kan in mijn optiek alleen goed gerealiseerd worden door vol in te zetten op circulaire economische modellen. De consequentie daarvan is dat we veel meer regionaal en

strandt, is het verdienmodel.

Dat is ook het meest gebruikte argument onder melkveehouders om min of meer op dezelfde weg door te gaan met hun bedrijf dan ze de laatste decennia deden.

Voor hen is niet duidelijk hoe een koerswijziging richting een meer natuurlijkinclusieve werkwijze, met een hogere maatschappelijke acceptatie, economisch realiseerbaar en lang houdbaar kan zijn.

Financiele prikkels Het Planbureau voor de Leefomgeving constateerde vorig jaar in een lijvig rapport dat alleen een stapeling van MELK van het NOORDEN

7

deels zelf lokaal gaan opereren en werken. Grootschalig gesleep met voedsel past daar minder goed in.’

Wijffels stelt dat op deze wijze de landbouw de verbinding met de stad weer kan herstellen. Hij ziet daartoe vanuit de burgerij en veel boeren al verschillende initiatieven ontstaan. Dat dit nog mondjesmaat en langzaam gaat, wijt hij aan de overheid ‘die met de rug naar de huidige ontwikkelingen lijkt te staan.’

Wijffels stelt dat alle euro’s die de consument besteedt aan voedsel terecht moeten komen waar de kosten worden gemaakt: bij de boer.

‘Dat kan alleen als de landbouw met een volledig open calculatie werkt.

Op basis van hun inspanningen en gemaakte kosten, worden ze vervolgens eerlijk beloond.’

financiële prikkels boeren massaal in beweging zet richting natuurinclusieve landbouw. Dan kun je denken aan de combinatie meerprijs uit de markt, hogere vergoeding uit GLB-gelden en gunstiger financiële voorwaarden op leningen.

Dit stapelen van mogelijkheden in verduurzamen tegen betaling, is eigenlijk ook precies wat de markt de laatste paar jaar begint te tonen. Grote zuivelbedrijven als Cono Kaasmakers, A-ware en FrieslandCampina bieden inmiddels een serieuze plus per kilo melk via verschillende duurzaamheidsprogramma’s. Omdat deelnemers aan dit soort programma’s vaak verplicht zijn een deel van hun hectares apart te beheren met bijvoorbeeld uitgestelde maaidatums, ontvangen ze vaak ook premie’s voor beheerpakketten op deze hectares.

A-ware verhoogt haar premie per 2021 naar 5 cent per kilo melk voor

BESCHOUWING

de deelnemers aan hun duurzame AH-melkstroom. Daarbij hoort een ploegverbod van grasland om zo CO₂ te binden. Voor CO₂ binding op landbouwgrond is recent de Koolstofbank officieel geopend om certificaten uit te geven aan agrariërs.

Verschillende provincies spenderen grote sommen geld aan projecten waar de boer met inzet op natuurinclusieve landbouw van meesnoept. En de Rabobank rolt inmiddels haar rentekortingsprogramma voor duurzame bedrijven uit van Drenthe naar de rest van het land. Dan is de verdeling van GLB-gelden na 2022 nog niet genoemd. De verwachting is dat de boeren die serieus aan vergroening en natuurinclusieve landbouw doen een grote streep voor hebben.

Jaarinkomen erbij Het zijn ontwikkelingen in de markt die nog niet allemaal even vlot lopen én die zeker ook de nodige inzet aan tijd

en geld vragen van de boer. Maar de tijd is voorbij dat gezegd kan worden dat inzet op een extra duurzame bedrijfsvoering geen extra geld kan opleveren.

DAT DE ‘LINKSE ELITE’ OVER EN NIET MÉT BOEREN LULT, KLOPT MAAR TEN DELE

Wat heet: een melkveehouder bij de AH-A-ware melkstroom die 1 miljoen kilo melk levert op jaarbasis, ontvangt nu reeds € 30.000 premie en vanaf volgend jaar € 50.000. Voor veel extensieve boeren in Noord-Nederland, die relatief weinig aanpassingen door hoeven te voeren in hun bedrijfsvoering, betekent dat ongeveer een jaarinkomen erbij.

‘GROENE GRAAIERS MET FEITEN BESTOKEN’ Kom bij Jan Cees Vogelaar niet aan met beweringen als ‘de wedstrijd is reeds gespeeld’. De oud-LTO-voorman, STAF-adviseur en Mesdagfonds-voorzitter stroopt de mouwen juist extra goed op.

‘Omdat het een ongoing proces is waarin de agrarische sector strijdt tegen een groep van hooguit een paar duizend lieden die over ontiegelijk grote hoeveelheden ‘groen graaigeld’ beschikt. Verkregen uit allerhande schimmige potjes en de Postcodeloterij. Daarmee slagen zij er in om allerhande onzintheorieën over de landbouw in de wereld te helpen en te houden.’

Vogelaar zegt zich kapot te ergeren aan burgers die menen te weten hoe de boer in Nederland moet boeren. ‘Gaan we ook ASML minder chips laten exporteren en mag VDL straks geen bussen meer maken voor andere landen? Natuurlijk niet.

Wat is dat voor onzin om tegen de landbouw dan wel zo te ageren alsof export te veel milieudruk veroorzaakt.

Omdat er te veel dieren zijn? Dat is zeker voor de melkveehouderij bullshit. Als wij 2,5 GVE en maximaal 18.000 kilo melk per hectare grasland houden, voldoen we aan alle milieurandvoorwaarden en kunnen we wel 17 miljard liter melk produceren in dit land in plaats van de circa 14 miljard nu.’

Dat de melkveehouderij de komende jaren ruimte inlevert, daarvan is ook Vogelaar overtuigd. ‘Gewoonweg omdat we in een te dichtbevolkt land leven. Dan moet je keuzes maken. Maar milieudruk er aan alle kanten bijslepen om de boeren weg te pesten, is gewoonweg een grove naaistreek. Dat moet je ook niet laten gebeuren. Met STAF verzamelen we steeds meer feiten tegen de ‘groene graaiers’. Als de grote massa de feiten echt kent, wil ik nog wel eens zien hoe groot de invloed blijft van dat kleine clubje fundamentalisten die de landbouw op allerhande wijze loop te bashen.’

MELK van het NOORDEN

8

Nieuwe netwerken Dat de markt en (lokale) overheden zich zo ontwikkelen, heeft nog meer effecten. De groeiende groep boeren die inzet op koerswijzigingen in hun bedrijfsvoering, haalt de benodigde kennis hiervoor in afnemende mate uit hun bestaande agrarische netwerk. Het oude netwerk sluit vaak niet aan bij de kennis die deze boeren zoeken. Het effect is dat oude en nieuwe netwerken langzaam maar zeker uit elkaar drijven.

In de Rode Hoed in Amsterdam worden inmiddels al elf jaar lang bijeenkomsten georganiseerd onder de noemer ‘It’s the Food my Friend’. Dit zijn praatsessies voor boeren, burgers en buitenlui over voedsel en landbouw.

Vaak komen er wel honderden mensen op af. Die praten over voedsel én over de landbouw. Het roept bij veel boeren irritatie op. De grachtengordel of ‘linkse elite’ lult weer eens over hun sector, maar niet mét hen. Dat klopt maar ten dele. Bij die bijeenkomsten zijn ook wel boeren. In toenemende mate zelfs.

Dat zijn vooral de boeren die geloven dat deze geïnteresseerde burgers hun belangrijkste klanten zijn voor nu en de nabije toekomst.

Twee stromingen Alex Datema is voorzitter van BoerenNatuur en behoort tot die laatste groep. Hij meent dat de tweedeling onder boeren in de praktijk minder groot is dan vooral social media soms doet vermoeden. ‘Wel kun je redelijk duidelijk twee stromingen ontwaren onder boeren. De ene boer zegt ‘Ik zie dat er in de toekomst wat anders van mij wordt verwacht. Daar probeer ik op in te spelen en mijn bedrijf op aan te passen. Met of zonder deelname aan een duurzame melkstroom.’ De andere boer zegt: ‘Ik blijf doen wat ik de laatste tien á twintig jaar al heb gedaan. Dat betekent op dezelfde wijze doorboeren en gemiddeld elk jaar wat meer koeien houden’, analyseert Datema. ‘Het ontbreken van duidelijk overheidsbeleid is daarbij echt wel een probleem en grote drempel, maar wordt in mijn ogen soms ook wel iets te makkelijk als zondebok gebruikt door boeren om maar niet te hoeven bewegen. De markt en maatschappij zijn duidelijk verder in hun ontwikkeling dan de overheid. Daarvoor moet je als boer ook oog hebben en houden.’

HET ANDERE BOERENGELUID

Annette Harberink: ‘Hoe meer boeren hoe liever. Maar wil je kringlopen sluiten dan is het huidige aantal dieren niet volhoudbaar.’

Na de tv-boerenspotjes van Farmers Defence Force, Agractie en LTO was daar ineens de kringloopcommercial van de Caring Farmers. Daar waar de eerste drie organisaties in hun spotjes vooral de traditionele boerenwereld promoten, pleit de commercial van de nieuwe boerenorganisatie Caring Farmers juist voor een compleet nieuw voedselsysteem: export vervangen door korte ketens, een landschap vol biodiversiteit en zo weinig mogelijk vee. De organisatie roept in het spotje consumenten op om in actie te komen: ‘Help ons anders boeren.’

Niet ver genoeg Caring Farmers ontstond nadat landbouwminister Schouten vijftien vooruitstrevende boeren had uitgenodigd om te vertellen wat zij verstaan onder kringlooplandbouw.

De visie van Schouten die daarna verscheen, vonden deze boeren niet ver genoeg gaan. Zo komt het dat pluimveehouder Ruud Zanders van Kipster, Geert van der Veer van de Herenboeren en biologisch-

dynamisch melkveehouder Annette Harberink Caring Farmers zijn gestart.

‘De voedselproductie in Nederland is volledig doorgeschoten. Het is lastig om dat te veranderen. Daarom willen we een beweging opbouwen die begint bij de boeren zelf en zich als een olievlek uitbreidt over Nederland’, vertelt Harberink. Ze melkt 65 koeien op Natuurderij Keizersrande, in de uiterwaarden van de IJssel.

150 boeren De Caring Farmers-organisatie telt momenteel 150 boeren, die de Caring Farmers Code onderschrijven. Zij willen een landbouw realiseren die opereert op zo’n klein mogelijke schaal, binnen de grenzen van de natuur en met respect voor dieren en mensen. Chemie, kunstmest en veevoerimport worden afgebouwd tot nul en we gaan naar een landbouw met zo weinig mogelijk vee.

Een melkveehouder met 65 koeien, die minder vee wil, is dat niet gek?

Harberink: ‘Minder vee is geen doel op zich. Maar wereldwijd hebben we maar een klein areaal, daar moet je voer voor

MELK van het NOORDEN

9

mensen telen, niet voor dieren. Koeien moet je alleen nog restproducten voeren en alleen laten grazen op gronden waar niets anders kan groeien dan gras.’ Ze benadrukt dat Caring Farmers niet wil worden gezien als een partij die minder boeren wil. ‘Hoe meer boeren, hoe liever. Maar als je kringlopen wilt sluiten, is het huidig aantal dieren niet volhoudbaar.’

Kringlooplandbouw Caring Farmers heeft één doel: een natuurinclusieve kringlooplandbouw in 2030. Harberink: ‘Hoe we daar moeten komen, weten we nog niet precies. We hopen op hulp van wetenschappers, dierenartsen NGO’s, ketenpartners en vooral: consumenten.

Nu komt iedereen bewonderend kijken hoe efficiënt en hoogproductief de Nederlandse landbouw is. Maar de negatieve effecten op mens, dier, milieu en klimaat worden pijnlijk zichtbaar.

Hoe mooi is het als over een aantal jaren de hele agrarische wereld komt kijken hoe Nederland vooroploopt in kringlooplandbouw.’

REPORTAGE

‘IK MAAK MIJ ZORGEN OVER Wim Veenstra is melkveehouder én fokker in Boerakker.

Hij geniet oprecht van mooie, melkrijke koeien en kent van elke dier in zijn veestapel de afstamming tot generaties terug. Toch fokt hij met een strikt aanhoudingsbeleid. En heeft hij zorgen; over de betrouwbaarheid en daarmee de kwaliteit van het toekomstige stierenaanbod.

Sjoerd Hofstee Langs de Melkweg

Veenstra (38) opende medio april de deuren van de stal voor zijn 60-koppige melkveestapel. Hij laat ze overdag grazen in een systeem van roterend standweiden. Na twee keer een perceel te hebben afgeweid, wordt dit gemaaid. Zo benut de veehouder de 15 hectare grote huiskavel het meest optimaal en lukt het om tot aan de herfst de koeien overdag te weiden. ‘s Nachts lopen de dieren binnen. ‘Ik ben eerlijk gezegd niet zo’n fan van ’s ochtends koeien ophalen, maar belangrijker is dat we zo voldoende aanbod weidegras houden én we goed kunnen sturen in het bijvoeren.

Daardoor houden we de koeien goed op de melkproductie.’

Die productie ligt momenteel tegen de 11.000 kilo per koe per jaar gemiddeld, met 4,30 procent vet en 3,50 procent eiwit. Een resultaat van goed voeren, aandacht voor jongveeopfok, maar zeker ook een gedegen fokbeleid. Daar ligt een grote passie van Wim, die hierin

gesteund wordt door zijn vrouw Rian van Mil en zijn ouders Henk en Renskje; met de laatsten boert hij in maatschap.

‘Ik wil ras zien in een koe. Ze moet tonen dat ze een melkkoe is’, licht Veenstra zijn fokdoel en liefhebberij toe.’Ik wil koeien fokken die oud kunnen worden. Daarvoor heb je ruimte in de koe nodig met goede benen en uiers. Met een hoge en breed aangehechte achteruier. In het achteruier zit de meeste melk opgeslagen, dat lijken veel veehouders wel eens te vergeten. Als dat hoog en breed is aangehecht, kan het meer melk dragen.’

Correctheid in bouw Grote koeien zijn geen doel op zich, zegt Veenstra. ‘Maar maat in de

Wim Veenstra: ‘Stierkeuzes maken is mooi, maar een goede jongveeopfok is belangrijker.’

MELK van het NOORDEN

10

koe fok je er tegenwoordig al snel in, zeker als je mede op exterieur fokt.’ De laatste tijd tracht hij ook de speenplaatsing wat extra aandacht te geven. Met het oog op de toekomst, als mogelijk een melkrobot de melkstal vervangt. ‘Ik heb met enige regelmaat last van de rug. Om die reden denk ik tegenwoordig wat vaker aan een melkrobot.’

Als hij tussen zijn koeien in het land loopt, toont hij geen last. Wel passie voor de koeien en hun bouw. ‘Kijk dat is Jurgien 208. Misschien wel mijn favoriete koe. Ze produceert altijd vlot boven de 40 liter melk, is altijd snel weer drachtig en kalfde al zes keer terwijl ze pas acht jaar oud is. Ze is ingeschreven met 89 punten. Blinkt nergens in het extreme in uit, maar is uiterst correct. Daar zoek je als boer naar.’

De Lonar-dochter heeft een excellente Starleader-moeder. Met daarvoor een

DE AANWAS VAN STIEREN’

De excellente Jurgien 201 (v. Deann).

Wim toont de 87 punten Solomon-vaars.

Jurgien 208 (v. Lonar) Wim zijn favoriet.

Tribute x Lord Lily. Veenstra dreunt ze zo op. Aan elke paring gaat een heel bewuste stierkeuze vooraf.

‘De koefamilies moeten kloppen en betrouwbaar zijn. Om die reden heb ik ook weinig op met genomics. Stieren worden tegenwoordig ingezet terwijl de moeder nog geen druppel melk heeft geproduceerd. Qua betrouwbaarheid kan dat gewoon niet. Maar bijna alle KI’s wereldwijd werken steeds meer zo.

Dat baart mij wel zorgen. Het kan niet anders dat dat veel meer tegenvallers gaat geven in het toekomstige stierenaanbod.’

Deelname aan keuringen is een dierbare hobby van Veenstra. ‘We zijn nu drie keer naar de NRM geweest met dieren en meermaals met pinken naar de HHH. Daarnaast gaan we jaarlijks naar Bedum en naar de keuringen in Pesse en Lhee. Keuringsdeelname is

gebruikt hij onder andere stieren als Rubicon, Atwood, Malki, Jota, Unix, Lautrust, Jotan, Pepper en Bonum. De laatste is een Balisto-zoon van GGI. ‘Als exterieurliefhebber oriënteer ik mij veel op de Noord-Amerikaanse fokkerij, maar de Duitse stieren en fokkerij past ons ook altijd goed. Al schuiven ze ook daar meer en meer richting genomics, wat ik jammer vind. De Duitse stieren slaan hier vaak goed aan. Ze brengen net iets meer lichaamsgewicht en ontwikkeling in de koeien. En een soort hardheid want ze blijven vaak lang lopen. Dat spreekt mij wel aan.’

Keuringsdeelname We passeren koe Jurgien 201 (Deann x Hanno). ‘Onze enige 90 punten en excellente koe in de koppel’, vertelt hij. ‘Ze kalfde in 2018 voor het laatst.

Ik heb haar zeven keer geïnsemineerd en inmiddels is ze waarschijnlijk echt drachtig. Ik houd niet van snel opgeven. Ze heeft reeds 80.000 kilo melk geproduceerd, is mee geweest naar de NRM en liep hoog op de keuring in Bedum.’

OM OUDE KOEIEN TE KUNNEN FOKKEN, MOET JE RUIMTE IN DE KOE FOKKEN’

geen doel op zich, maar wij vinden het mooi.’ Hij wijst naar een bonte vaars en toont het dier. ‘Deze Solomon-dochter is ingeschreven met 87 punten en heeft de allure van nationaal niveau. Die durfde ik wel aan te melden voor de NRM als die dit jaar zou plaatsvinden.’

Gemiddeld scoort de veestapel 84,5 punten bij de bedrijfsinspectie. Wim let bij de stierenkeuze ook zeer zeker op de exterieurvererving. De laatste tijd

Klaar voor PP-melkstroom Veenstra heeft in totaal 45 hectare grasland en 5,5 hectare maisland in gebruik. De melk wordt geleverd aan FrieslandCampina. ‘Daar zijn we blij mee. Het is in de basis de best betalende fabriek. Wij klagen ook wel eens, maar overstappers begrijpen we eigenlijk niet.’

Om reden van de ligging is deelname aan de PlanetProof melkstroom niet mogelijk, maar het bedrijf kan er al wel aan voldoen. ‘We zijn bewust klaar voor deelname. Ik probeer altijd tijdig nieuwe zaken op te pakken’, zegt Wim. ‘Zo ook met bijvoorbeeld deelname aan KalfOk en CDM ofwel Koekompas.

Je kunt overal wel tegenaan schoppen, maar het brengt je niets. Ik geloof dat je verder komt als je je bedrijf steeds up-to-date houdt om zo ook nieuwe marktkansen te kunnen benutten. Dat werkt mentaal veel prettiger en levert hier een daar zo nu dan wellicht een mooi plusje op.’

MELK van het NOORDEN

11

Geen zomerkalveren Veenstra spreekt met respect over al zijn koeien en wil het liefst van allemaal wel vaarskalveren aanhouden. Toch fokt hij daarin ook zeer gedisciplineerd.

Alleen tussen half oktober en half mei insemineert hij de koeien met fokstieren. Alles wat daar tussenin – in de zomermaanden - drachtig moet worden, wordt bevrucht met een vleesstier. ‘Ik heb aan 15 tot 20 stuks jongvee per jaar voldoende. Binnen de fosfaatwetgeving moet je daar scherp op zijn. En in de zomer groeien jonge kalveren minder goed, is onze ervaring.

Door het warmere weer en doordat de boer vaker drukker is met andere zaken, waardoor de puntjes op de i bij de opfok vaker achterwege blijven.

Het grootste voordeel is dat de opfok plaatsvindt in een korte periode en dat de kalveren zo gelijkmatig zijn in leeftijd.

Want het fokken van mooie kalveren en koeien via stierkeuzes maken is leuk en belangrijk, maar de opfok is nog belangrijker. Als dat niet goed gaat, maakt het niet uit welke paring je maakt en dure of goedkope stieren gebruikt.’

Verzekerd van een persoonlijke aanpak Frits Biegel, 06 - 27 08 81 29

Wilco de Boer, 06 - 50 66 02 44

René van der Meer, 06 - 25 05 41 44

Agriland Assurantieadvies Balthasar Bekkerwei 72c, Leeuwarden • 058 20 10 151

E. coli en Mastitis natuurlijk behandelen met MASCOL ®

Draagt bij aan het verminderen van het antibioticagebruik.

Stimuleert krachtig de lichaamseigen afweer.

Onderdrukt een opkomende ontsteking.

Scan de QR code en lees meer op www.rinagro.nl

Door 0 dagen wachttijd geen melkverlies, doorlevering van niet behandelde kwartieren.

Een product van:

Rinagro Smart Farming

Tel. 0515-232724

www.rinagro.nl

MELK van het NOORDEN

12

ANALYSE

‘ZORG DAT JE DIE PLUS PAKT’ Het gat in melkgeldopbrengst tussen een top 25 en een gemiddeld melkveebedrijf groeit, terwijl het verschil in voerkosten juist kleiner wordt. Meedoen aan concepten die een plus geven op de melkprijs loont, blijkt uit de bedrijfseconomische cijfers over 2019 van accountant Van der Veen & Kromhout.

Jelle Feenstra Marcel van Kammen

In 2018 haalde de groep melkveebedrijven die financieel gemiddeld scoort 37,8 cent per kilo aan melkgeld binnen. Bij de 25 procent best scorende melkveebedrijven was dat 38,1 cent, een verschil van 0,3 cent. Wat opvalt aan de bedrijfseconomische cijfers over 2019 is dat dit verschil flink groter is geworden. Afgelopen jaar haalde de gemiddeld scorende groep 38,1 cent per kilo melk binnen, maar de top 25 39,3 cent. ‘Het verschil in melkgeldopbrengst is in een jaar tijd opgelopen van 0,3 naar 1,2 cent en dat is opmerkelijk’, zegt Arend Hoekstra, agrarisch bedrijfsadviseur bij Van der Veen & Kromhout in Gorredijk.

Voerkosten De voerkosten laten juist het omgekeerde beeld zien. In 2018 betaalde het gemiddelde melkveebedrijf 10,9 cent per kilo melk aan voerkosten en een top 25-bedrijf 10 cent precies, een verschil van 0,9 cent. In 2019 is dat verschil kleiner geworden.

De gemiddelde groep zag de krachtvoerkosten dalen naar 10,6 cent, terwijl een top 25-bedrijf de voerkosten juist zag oplopen: van 10 cent naar 10,3 cent per kilo melk. ‘Het verschil in voerkosten tussen top en gemiddeld is dus geslonken: van 0,9 cent in 2018 naar nog slechts 0,3 cent in 2019’, zegt Hoekstra.

De analyse die Hoekstra pleegde op de cijfers leert dat er bij de top 25-bedrijven relatief veel veehouders zitten die meedoen aan een melkconcept met een plus, zoals PlanetProof van FrieslandCampina, de AH-melkstroom van A-ware of VLOG-melk. ‘Daardoor maken boeren meer voerkosten, maar halen ze ook meer binnen. Meedoen aan concepten die een plus geven op de melkprijs loont. Helaas is meedoen in sommige

Melk met aandacht voor dier, klimaat en biodiversiteit levert boeren een steeds grotere plus op.

regio’s niet mogelijk, maar waar het kan zou ik zeggen: zorg dat je die plus pakt. De extra kosten die je maakt, wegen ruimschoots op tegen de extra opbrengsten.’

Strategie kiezen Nu is het niet zo dat alleen melkveebedrijven met een melkprijsplusconcept per definitie meer verdienen, nuanceert Hoekstra.

Opbrengsten Melk Omzet Aanwas Overig Totaal Toegerekende kosten Veevoer Overig Totaal toegerekend Saldo

‘Ook bedrijven die inzetten op schaalvergroting en efficiëntie kunnen een goede boterham verdienen.’

Wel adviseert hij bedrijven om daar duidelijke keuzes in te maken. ‘Blijf niet hinken op twee gedachten, door van alles een beetje te doen, maar kies een duidelijke strategie. Je merkt gewoon dat financieel goed scorende bedrijven strakke keuzes maken waar ze ook consequent in zijn.’

2018 gemiddeld

2019 gemiddeld

2018 top 25%

2019 top 25%

37,8 2,8 -0,3 2,8 43,1

38,1 1,5 0,9 2,7 43,2

38,1 2,8 -0,1 3,1 44,0

39,3 2,2 0,8 3,0 45,3

10,9 5,3 16,2 26,9

10,6 5,4 16,0 27,2

10,0 4,6 14,6 29,4

10,3 5,0 15,3 30,0

Kosten en opbrengsten in € per 100 kilo melk.

MELK van het NOORDEN

13

Bron: Van der Veen & Kromhout

VAKTECHNIEK

‘VERS GRAS METEN IS Wekelijks de kwaliteit van je eigen vers gras meten zodat je exact weet hoeveel eiwit er nog bij moet in de stal. Of op basis van de meting het ideale maaimoment vaststellen. De nieuwe service van Hoogland BV is uniek in Noord-Nederland en biedt melkveehouders kansen om meer melk uit eigen gras te halen.

Jelle Feenstra Marcel van Kammen

Neptunusweg 3, Leeuwarden, donderdagmiddag. Nieuwsgierig kijkt medewerker Willem Duindam van Hoogland BV toe hoe vers gras van melkveehouder Hilse Bosch uit Swichum op het petrischaaltje wordt gelegd. In het mobiele LG-lab – weinig meer dan een handzaam koffertje vol hightech – meet een NIR-sensor driemaal achtereen de kwaliteit van het gras. Na acht seconden verschijnen de waarden op het beeldscherm.

Korte tijd later komt er in Swichum een appje binnen met de uitslagen.

Bosch weet nu precies de gehalten aan drogestof, VEM, celwanden, eiwit, suiker, NDF en RAS. En dat biedt mogelijkheden. Om snel bij te sturen in het rantsoen bijvoorbeeld. Om het meest geschikte maaimoment vast te stellen. Of om te kijken wat het effect van een bepaalde bemesting op de samenstelling van zijn gras is geweest.

Zeven testbedrijven Bosch is een van de zeven melkveebedrijven in Noord-Nederland waarvan Hoogland BV het gras het hele seizoen door wekelijks ophaalt en analyseert. De andere zes liggen in Hoornsterzwaag, Bolsward, Reitsum, Hurdegaryp, Nijelamer en Garnwerd.

De actuele gehalten en voederwaardes van het vers gras op deze bedrijven gaan niet alleen naar de deelnemers, maar worden ook gepubliceerd in een wekelijkse nieuwsbrief aan geïnteresseerde melkveehouders. Het verloop van de graskwaliteit wordt per week in grafieken bijgehouden. Zo krijgen melkveehouders meer zicht op de kwaliteit en samenstelling van het verse gras in hun regio. Dat lijkt geen overbodige luxe. ‘We draaien nu bijna twee maanden en zien behoorlijke verschillen in voederwaarden tussen de gebieden’, vertelt Duindam. Hij is voor melkveehouders de contactpersoon voor de kosteloze service, die startte op 9 april.

Wil een melkveehouder nog een slag scherper

en ook uitslagen van het gras op zijn eigen bedrijf? Dat kan. ‘De veehouder kan zich telefonisch aanmelden en krijg dan instructie over het aanleveren van het grasmonster. De vaste aanleveren meetdag is op donderdag’, vertelt Duindam. Tientallen melkveehouders maken inmiddels gebruik van de vers grasmeting bij Hoogland BV. ‘Het onderstreept dat eiwit van eigen land benutten in het rantsoen een hot item is’, denkt de jonge medewerker. De meting wordt gedaan in samenwerking met LG Seeds, de graszaadleverancier die bedenker en eigenaar is van het mobiele NIRS-lab voor vers gras.

Fanatieke weider Terug naar Swichum. Voor de vers grasmonsters trekt Hilse Bosch elke donderdagochtend het weiland in, waar de koeien de volgende dag gaan grazen. Met een schaar knipt hij het gras op graashoogte - 5 tot 7 centimeter boven de grond - op vijf verschillende plaatsen op het weideperceel af, tot de emmer voor de helft is gevuld. Hij legt het afgeknipte gras op een lineaal en daarvan maakt hij een foto zodat ook de grasgroei en de drogestofopbrengst wordt geregistreerd. Het verse gras gaat vervolgens in een luchtdicht plasticzakje naar Hoogland voor de analyse. ‘Vers gras meten is nauwkeuriger voeren’, antwoordt melkveehouder Hilse Bosch op de vraag waarom hij meedoet. ‘Het streven op ons bedrijf is nog efficiënter omgaan met ruwvoer. Dat betekent nog meer vers gras erin. En dat kun je alleen bereiken als je redelijk exact weet wat er in het gras zit.’

Bosch melkt dagelijks zo’n 130 koeien met twee robots en is een fanatiek

Hilse Bosch knipt een grasmonster op een van zijn percelen in Swichum.

MELK van het NOORDEN

14

NAUWKEURIGER VOEREN’ ‘Ik wil weten wat erin zit’ ‘Interesse, pure interesse.’ Dat is de reden dat melkveehouder Roelof Jan Riedstra uit Ryptsjerk wekelijks op donderdag even naar Leeuwarden rijdt met vers gras van eigen land. ‘Ik wil weten wat erin zit.’ Hij combineert roterend standweiden overdag met stalvoeren en 25 kilo krachtvoer per 100 kilo melk. Het resultaat is een gemiddelde melkproductie van 11.000 kilo melk per koe. In directe zin anticipeert de jonge melkveehouder niet op de vers-gras-uitslagen. ‘Eén keer meten per week blijft in zekere zin ook een momentopname.’

Indirect wel degelijk. ‘Week-in-week-uit weten wat er op het land staat, helpt je zeker vooruit.’ Hij neemt de opgedane kennis mee in zijn totaalmanagement, waarbij maximaal melken uit gras een van de speerpunten is.

Tot nu toe waren ureum, melkproductie, lactose en vet de parameters. ‘De vers-gras-analyse voegt daar een nieuwe dimensie aan toe.’

Het mobiele meetlab voor vers gras.

weider. Er kan volgens hem niets op tegen vers weidegras. Middels omweiden krijgen de koeien dagelijks een vers perceel. ‘Op basis van mijn inschatting van wat er staat aan gras en nu ook de grasuitslagen, stel ik met googlemaps elke dag de omvang van een weideperceel vast.’

Grashoogte meten.

Na knippen in het plastic.

Op de app de uitslag krijgen.

14 kilo ds uit weidegras De hoogproductieve koeien krijgen via de melkrobots alle ruimte om naar buiten te gaan en zitten in het grashoogseizoen dicht tegen 24 uur weidegang aan. In de stal krijgen ze uit kuil en mais zo’n 2 kilo aan drogestof. Daarnaast halen ze in het voorjaar zo’n 8 tot 9 kilo aan drogestof uit krachtvoer. ‘De overige 12 tot 14 kilo moet uit het weidegras komen’, zegt Bosch. Met dit rantsoen halen de koeien een melkproductie van 9.300 kilo met 4,37 procent vet en 3,68 eiwit.

‘De vers grasservice zorgt ervoor dat de kennis om het rantsoen af te stemmen toeneemt. Tot nu toe deed ik dat op basis van inschatting, ervaring en goed kijken naar het ureum van de melk, dit instrument komt daar nu bij.’

De service heeft voor Bosch extra meerwaarde omdat hij op eigen erf zelf krachtvoer mengt. ‘Als ik op donderdag de uitslagen binnen heb en zie dat er meer eiwit in het gras zit dan ik had ingeschat, meng ik minder eiwitkrachtvoer bij.’ Dat was in de eerste weken van april het geval. ‘In latere MELK van het NOORDEN

15

uitslagen viel het eiwit juist tegen en dan meng ik meer eiwitkrachtvoer bij. We kunnen nu dus preciezer voeren, omdat we beter weten wat er in het gras zit.’

Bosch ziet meer voordelen. Sneller extra bijvoeren als de VEM in het weidegras te veel zakt bijvoorbeeld. En het viel hem op dat het gras van natuurland dat hij liet analyseren met 1080 VEM veel meer voederwaarde had dat hij dacht. ‘Dat was voor mij echt een eyeopener.’

Benutting Duindam, de grascontactpersoon van Hoogland BV, stelt dat een betere vers gras benutting verder gaat dan alleen een brok voeren met iets minder eiwit.

‘Weten wat er in je gras zit, kan ook betekenen dat je anders gaat beweiden.

Dat je anders gaat bemesten. Of dat je eerder besluit om een perceel te scheuren. Wij als adviseurs kunnen de informatie gebruiken om de veehouder in de richting van hoog kwalitatief eigen ruwvoer te sturen.

Niet alleen door samen gerichter invulling te geven aan het rantsoen, maar ook in het bemestingsadvies, het her- en doorzaaien percelen, de mengselkeuze en het type kunstmest dat het beste kan worden gebruikt. Het is vervolgens aan het vakmanschap van de melkveehouder om die kennis om te zetten, het liefst natuurlijk in hogere melkopbrengsten en lagere krachtvoerkosten.’

REPORTAGE

MET 70 KOEIEN NAAR Met 70 koeien een jaaromzet van € 216.000 draaien en daar jaarlijks rond de € 100.000 van overhouden.

Biologisch melkveehouder Lambert Bierema (60) in het Groningse Rottum bewijst jaar op jaar dat schaalvergroting niet zaligmakend is.

Jelle Feenstra Jelte Oosterhuis

Zijn geheim? ‘Ik geef niks uit als het niet hoeft. En denk vóór elke uitgave: heb ik het echt nodig?’ Over de ton winst die dat oplevert, mag hij nog wel even aftikken met de fiscus. ‘Maar daartoe ben ik wel bereid.’ De wijsheid van zijn vroegere boekhouder, de legendarische Jappie Rijpma, knoopte hij in zijn oren: ‘Wees blij dat je zoveel winst maakt en de helft in eigen zak kan steken.’

Weinig krachtvoer Zuinig boeren zit hem in het bloed. Het sloop erin in Nieuw-Zeeland, waar hij beginjaren tachtig op een agrarische uitwisselingsreis bij verschillende melkveehouders zijn ogen en oren goed de kost gaf. Daar zag Bierema hoe je met weinig input een goed inkomen haalt. Eenmaal terug op het Hoogeland in Noord-Groningen vertaalde hij dat in een bedrijfsvoering met veel gras en weinig krachtvoer. De laatste jaren is het krachtvoer zelfs volledig vervangen door grasbrok.

De oude Groninger kop-

Met Marjan Bierema (25) dient zich een opvolger aan.

Haar vader Lambert heeft door zuinig boeren genoeg opgebouwd om de onverwachte overname in goede banen te leiden.

MELK van het NOORDEN

16

hals-rompboerderij is 130 jaar oud.

Daar werden tot 1982 40 koeien gemolken op een grupstal. Er kwam een ligboxenstal en het bedrijf kreeg op basis van de nieuwbouw extra melkquotum. Het aantal van 65 koeien waarmee het bedrijf startte, is sindsdien nooit veel meer gegroeid. Slechts één keer, in 1992, kocht Bierema quotum.

Op z’n meest molk hij 560.000 kilo melk met 80 koeien, nu zit hij al jaren op of iets onder de 400.000 kilo melk, met 70 melkkoeien. Volgens velen niet toekomstwaardig, de Groninger bewijst met zijn systeem van low input-highoutput het

€ 100.000 INKOMEN tegendeel. ‘Ik heb met 70 koeien altijd een prima inkomen kunnen halen, waarom zou ik dan groeien? Groeien betekent voor mij niet meer werkplezier.

En de druk van veel schulden geeft mij negatieve energie en stress. Wie tevreden is met wat die heeft, is de rijkste die er leeft.’

Biologisch kers op de taart Qua kostprijs boerde hij altijd al scherp. En omdat hij toch al amper kunstmest of krachtvoer gebruikte, besloot hij tien jaar geleden biologisch te worden. ‘Een stuk bij de stal aan met een tweede melkrobot of biologisch worden, dat was de keus. Ik koos voor het laatste, omdat ik al jaren verwacht dat we uiteindelijk naar de Europese stikstofnorm van 170 kilo per hectare gaan. Sindsdien kan hij jaarlijks op de sigarendoos het sommetje maken: vier ton melk x zo’n 50 cent (melkprijs + prestatietoeslag + reservering + omzet en aanwas + hectaretoeslag) maakt een jaaromzet van ruim € 200.000.

Vervolgens jaarlijks niet veel meer dan ruim € 100.000 aan kosten maken. En dat lukt aardig. ‘Soms is het wat meer, soms wat minder.’

Resultaat (zie tabel hieronder): een winst van ruim € 100.000 en een kasstroom van € 111.000. Daarvan is ruim de helft privé-inkomen vóór belasting. De andere helft is voor aflossing, vervanging en de spaarrekening.

Let-op-de-kleintjes-elementen Zelf insemineren met stieren in de aanbieding, als het kan één rietje voor twee koeien gebruiken, in de woning een Boekjaar 2019-2019 L. Bierema melkgeld omzet en aanwas overige opbrengsten totaal inkomsten krachtvoer (droogloon) kosten eigen teelt gras veekosten gas - water - elektra onderhoud melkinstallatie kosten inventaris onroerende zaken algemene kosten betaalde arbeid financiële baten en lasten afschrijvingen totaal kosten Resultaat

extra trui aantrekken om op gasverbruik te besparen. Het zijn allemaal letop-de-kleintjes-elementen in het denken van Bierema. Melkcontrole?

‘Waarom, wat voegt het toe?’ Licht, lucht en diercomfort in de stal? ‘Ach, de koeien lopen het grootste deel van het jaar buiten en ik drijf ze niet tot het uiterste, dus die redden zich zo ook prima.’ In de werktuigenloods staan twee MB-tracs van beginjaren tachtig.

Alle machines zijn tweedehands. De melkrobot viert zijn 21e verjaardag. ‘Ze zeggen wel eens dat een robot duur is, maar niet als die minstens 20 jaar meegaat.’

Genoeg hebben op je 50ste Op je 50ste moet je genoeg geld verdiend hebben om de teugels langzaamaan wat te kunnen laten vieren, was zijn credo. Dat lukte hem.

‘KONING VAN DE KOSTPRIJS’ BIJ EDF Nu is hij 60. Dankzij de overstap naar biologisch kan hij teugels nog iets meer laten vieren. Zo laat hij voor het eerst in zijn bestaan de loonwerker de eerste snede maaien. Tijd voor vakantie is er ook. De laatste twaalf jaar vliegen hij en zijn vrouw Lideke elk jaar twee weken naar de Benedenwindse Eilanden, meestal wordt het Bonaire of Curacao.

‘Wel tussen sinterklaas en kerst hè, want dat scheelt 2/3 in de kosten.’

Denk overigens niet dat Bierema en zijn vrouw stil hebben gezeten. Dertien Absoluut in € 181995 12839 21166 216000 14731 18990 3848 1881 3880 7533 19343 12022 18012 4520 9848 114608 101392

Per 100 kg melk in € 48,74 3,44 5,67 57,85 3,95 5,09 1,03 0,50 1,04 2,02 5,18 3,22 4,82 1,21 2,64 30,69 27,15 bron: Alfa Accountants en Adviseurs

MELK van het NOORDEN

17

jaar geleden kwam de buurman te koop: 12 hectare grond erbij gekocht.

Dat brengt het totale areaal op 55 hectare, volledig eigendom. Tien jaar geleden kochten ze een huis in Rottum.

Er kwam een nieuwe vloer in de stal, zwevende boxen, een weidepoort en recent hebben ze alle muren van de familieboerderij buitenom laten invoegen. ‘De meeste boeren laten het platschuiven. Ik denk: nu kan het minstens nog een generatie mee.’

Vijfde generatie komt eraan Nog twee jaar aflossen, dan is het bedrijf schuldenvrij. Toch zullen veel collega-melkveehouders na het lezen van dit verhaal zeggen: makkelijk praten, die Lambert. Twee dochters, geen bedrijfsopvolger, kon het allemaal doen voor zichzelf, anders had hij ongetwijfeld andere keuzes gemaakt.

Bierema lacht. Er leek zich inderdaad geen opvolger aan te dienen. Maar nu toont zijn oudste dochter Marjan (25) serieuze belangstelling. Ze studeerde International Business aan de Hanzehogeschool in Groningen.

Haar vader nam haar wel mee naar bijeenkomsten en reisjes van de European Dairy Farmers (EDF), waar hij niet alleen lid van het eerste uur is, maar ook te boek staat als ‘de koning van de kostprijs’. Zo kwam Marjan in vaders netwerk en inmiddels werkt ze als productmanager biologisch op het hoofdkantoor van Agrifirm in Apeldoorn.

Vader en dochter kijken nu serieus naar mogelijkheden om een maatschap aan te gaan.

Bierema vindt het prachtig en is klaar om zijn dochter in het zadel te helpen.

‘Marjan heeft zo haar eigen ideeën. Zij wil met krachtvoer juist wel toe naar meer melk onder de koeien.’ Hoe dan ook zal een overname de kostprijs op het melkveebedrijf veranderen. Want ook aan de slechts 35 vreetplaatsen voor 70 koeien wil Marjan wat gaan doen. Komen er nieuwe machines? Een nieuwe stal? Een nieuwe robot in plaats van een tweedehandsje?

Vraagtekens alom. Bierema is er klaar voor: door zuinig te boeren is genoeg opgebouwd om ook een geheel onverwachte overname in goede banen te leiden.

Melkcontrole

Nijland

voert

de

melkcontrole uit en verwerken de gegevens zoals u dat wenst. Wij analyseren de melkmonsters in eigen laboratorium en geven een snelle en duidelijke uitslag.

WAAROM KIEZEN VOOR MELKCONTROLE NIJLAND? Meerdere mogelijkheden gegevensverwerking met of zonder fiattering

Snelle verwerking dus snelle uitslag

Klantgericht werken

Service op maat

Hege Wier 2 / 8771 RN Nijland

info@melkcontrolenijland.nl www.melkcontrolenijland.nl MELK van het• NOORDEN 18

ACHTERGROND

SMOOR HITTESTRESS IN KIEM Hittestress brengt koeien veel schade toe. Het leidt vaak tot fors lagere melkproducties, vooral bij hoogproductieve dieren. Inzet op koelen met water en wind helpt tegen hittestress; net als het voeren van bestendige vetten aan de melkkoeien.

Sjoerd Hofstee Langs de Melkweg

Onder andere voldoende aanbod van schoon water, vooral rond de melkrobots of de melkstal, is essentieel om hittestress te bestrijden.

Hittestress kan bij koeien vanaf 22 graden Celsius voor problemen zorgen.

Boven de 30 graden Celsius is het wel zeker dat de meeste koeien serieuze stress ervaren.

Een logisch en gekend gevolg van hittestress is een lagere voeropname.

Tot enkele jaren geleden werd gedacht dat deze verminderde voeropname een op een door te vertalen was in de dalende melkproductie bij melkvee. Uit verschillende onderzoeken weten we inmiddels dat dit niet klopt. ‘Slechts’ de helft van de dalende melkgift als gevolg van hittestress is direct toe te rekenen aan de verminderde voeropname. Een andere belangrijke oorzaak is de zogenoemde ‘leaky gut’, ofwel: ‘lekkende darm’. Dit verschijnsel, waarbij schade aan de darmwand van de koe ontstaat, treedt vaak op in situaties die voor stress zorgen.

Bijvoorbeeld door hitte. Doordat de barrière van de darmwand niet goed functioneert, kunnen bacteriën en andere schadelijke stoffen vanuit de darm naar de bloedbaan ‘lekken’ en andersom.

Immuunsysteem aangetast Lance Baumgard is professor aan

In periodes van hittestress wil je zo’n proces juist stimuleren.’

Smakelijk voer en water Ook via de voeding is veel te doen om schade aan de gezondheid en melkproductiedaling te voorkomen, of in ieder geval te reduceren. Allereerst kan het verstandig zijn om extra smakelijk en kwaliteitsrijk voer te voeren in tijden van hittestress.

Ook de beschikbaarheid van voldoende schoon drinkwater is letterlijk van levensbelang voor de koeien. Uit onderzoeken blijkt dat hoogproductieve koeien normaal tot 150 liter water per dag drinken. Bij hittestress is dit vaak zeker 1,5 keer zoveel. Om dit te kunnen aanbieden, moeten er per 100 koeien minimaal vier drinkbakken beschikbaar zijn met voldoende waterdruk én voldoende ruimte voor de koeien om naast elkaar uit de bakken te kunnen drinken. Zeker vanuit de melkstal of robot is dat van groot belang. 30 tot 50 procent van hun waterbehoefte drinken koeien op na het melken.

de Iowa State University en vertelde onlangs over dit onderwerp op een Meer vet bijvoeren webinar georganiseerd door Speerstra Maar er is meer mogelijk. De laatste Feed Ingredients. Baumgard doceerde jaren zijn wereldwijd verschillende dat een leaky gut bij hittestress zorgt proeven uitgevoerd in een hittestress dat het immuunsysteem sterk wordt situatie met het voeren van aangetast. Als reactie hierop wordt verschillende additieven. Een beeld door het immuunsysteem een relatief dat daaruit als gemene deler naar hoge hoeveelheid glucose opgenomen. voren komt, is dat bij het voeren van Dit is glucose 1,5 of 3 procent die anders ten extra verzadigd vet, goede komt aan de melkproductie ‘KOE MET WATER het produceren gemiddeld 2 liter, of 6 KOELEN GEEFT van melk. tot 8 procent, per koe HETZELFDE EFFECT ALS per dag hoger ligt.

Om deze UIT DOUCHECABINE effecten tegen te Waarschijnlijk zorgen gaan, is het zaak de bestendige vetten STAPPEN’ om het risico voor de benodigde op hittestress compensatie van te minimaliseren. Baumgard adviseert glucoseaanmaak. om allereerst op preventie in te zetten.

Vet bijvoeren is niet gratis. Een logische Dat betekent: schaduw bieden, vraag is dan ook wanneer je moet ventilatoren in de stal laten draaien én starten extra vet bij te voeren als je een vooral verkoeling door waterverneveling verhoogd risico op hittestress verwacht. aanbieden. ‘Vergelijk het effect met Baumgard geeft aan dat dit in algemene het uit de douchecabine stappen na zin lastig te beantwoorden is. ‘Maar een douchebeurt. Ondanks dat de ik denk persoonlijk in de richting van badkamer warm is, word je rillerig. Het een kleine week vooraf. Anders ben je lichaam werkt namelijk meteen om waarschijnlijk te laat voor het gewenste het koudere water op de huid op te effect.’ warmen. Zo werkt dat ook bij koeien.

MELK van het NOORDEN

19

20 18

MELK van het NOORDEN

MELK van het NOORDEN

FLEXIBEL DICHTBIJ BETROKKEN INNOVATIEF

ALKAGRAIN

De regionale eiwitbron ✓ Hoge energiedichtheid ✓ Betere penswerking ✓ VLOG-waardig ✓ Betere eiwitbenutting ✓ Regionaal geproduceerd ✓ Minder fosfaat

Duurzaam en gezond alternatief voor soja in melkveerantsoenen Maak nu een afspraak met een van onze adviseurs voor een advies op maat!

Hoogland BV Leeuwarden | Tel. : 0518411400 | www.hooglandbv.nl

open?

Fosfaatrechten verk

Huurkoop

fiscaal interessant Bel: 085-4016809

Tsjûkemarwei 6C, 8521 NA Sint Nicolaasga, 085-4016809, info@fosfaatrecht.nu MELK van het NOORDEN

21

REPORTAGE

AFKALFLEEFTIJD VAN zijn rechts voor in de stal gehuisvest.

Een schot dat over de lengte is aangebracht, beschermt de dieren tegen tocht. Dat het opfokken van jongvee nauw luistert, weet Kuijpers uit ervaring. Op zijn vorige melkveebedrijf in Giethoorn liepen de kalveren in strohokken. Negen jaar geleden moest de familie wijken voor natuurontwikkeling en kochten ze een rantsoen van graskuil, mais en twee bestaand melkveebedrijf in Kallenkote. premixen. Dit zijn losse grondstoffen Hier kwamen de kalveren vanuit de die worden gemengd tot één eenlingboxen meteen op roosters. krachtvoermengsel. De ene premix Longproblemen werden ineens is voor de energie, de ander voor schering en inslag en Kuijpers vloog het eiwit. Daarnaast worden via de met de penicillinespuit van hot naar her. krachtvoerboxen Vaarzen die te laat twee soorten drachtig werden ‘GROEPSAPP MET brok verstrekt. De en qua melk niet snijmais komt van brachten wat de BOER, ADVISEUR EN 9,5 hectare eigen VEEARTS MAAKT OPFOK genetische aanleg land. ‘Momenteel beloofde, dienden PROFESSIONELER’ geven we wat zich te vaak aan. minder krachtvoer ‘Dat ging echt omdat we niet goed’, kijkt fritesaardappelen bijvoeren. Die konden Kuijpers terug. Hij besloot na drie jaar we als gevolg van de coronacrisis met veel problemen de roostervloeren relatief voordelig inkopen.’ te vervangen door stroroosters en zijn kalveren ruim in het stro te zetten. Ook Stro in plaats van rooster kwam er een drinkautomaat met twee De eersten die je boxen. Daarna verbeterde de conditie tegenkomt bij het van de kalveren zienderogen. inlopen van de stal zijn de jongste Voortdurend ‘finetunen’ kalveren.

Zelfs als het goed gaat, zoals nu, Ze blijft jongveeopfok een kwestie van voortdurend ‘finetunen’.

Momenteel komen er op

Topwedstrijden win je alleen als alle details kloppen, zeggen ze in de wereld van het topvoetbal. Misschien geldt dat ook wel voor de opfok van jongvee. ‘De rekening van zaken die daar niet kloppen, krijg je gepresenteerd als het kalf vaars wordt’, weet melkveehouder Jos Kuijpers (49) uit Kallenkote.

Jelle Feenstra Rens Hooijenga

In de ligboxenstal uit 1980, uitgerust met geïsoleerd dak, heerst een serene rust. Zowel de 100 melkkoeien als het jongvee tot elf maanden zijn hier gehuisvest. De veestapel is volledig rood gekleurd. ‘We komen van oorsprong uit Brabant, daar hadden we roodbont vee en die liefde gaat er niet meer uit hè’, lacht Jos Kuijpers.

In het roodbont zit tegenwoordig vooral veel Red Holstein-bloed.

Deze koeien leveren ‘dikke’ melk aan FrieslandCampina, gemiddeld 9.000 liter met 4,75 procent vet en 3,70 procent eiwit. ‘Het resultaat van consequent op gehalten fokken’, zegt hij. De koeien worden gemolken in een 2 x 10 zij-aan-zij.

Op het melkveebedrijf met 57 hectare grond in gebruik, waarvan 50 hectare eigendom, blijven de koeien jaarrond binnen. ‘We zitten hier op behoorlijk natte veengrond, ik heb een paar keer meegemaakt dat de koeien te veel gras vertrapten, dat is het beweiden mij niet waard.’ Kuijpers voert een gemengd

Melkveehouder Jos Kuijpers: ‘Als de groei van de kalveren goed is, kun je op een leeftijd van 13 maanden insemineren en de koeien dus ook op tijd aan de melk krijgen.’

MELK van het NOORDEN

22

24 NAAR 22 MAANDEN het melkveebedrijf in de Kop van Overijssel jaarlijks zo’n 25 vaarskalveren langs de drinkautomaat. De laatste twee jaar sleutelde Kuijpers samen met opfokadviseur Ydo Homma van Denkavit regelmatig aan het melkschema. Aanvankelijk hing er een schema met veel liters melk en een hoge concentratie melkpoeder. ‘De afbouw van het schema ging vrij rap en we zagen dat de goede conditie van de kalveren na het spenen wegviel. Daarop hebben we het schema aangepast met een meer geleidelijke afbouw van de melk en nu gaat het wel goed’, vertelt Kuijpers.

Vlug en veel biest Meteen na de geboorte krijgen de kalveren biest, het liefst zo vers mogelijk en het liefst ook 6 liter binnen twaalf uren. De eerste twee weken verblijven de kalveren in eenlingboxen.

Daar krijgen ze eerst drie dagen biest, daarna driemaal daags Denkamilk Perfect. Dit is het meest luxe melkpoeder in het assortiment van Denkavit, gemaakt op basis van

weipoederconcentraat. Met een maatkan, afgetapt uit de drinkautomaat, krijgen de kalveren in de eenlingboxen allemaal 6 liter per dag.

Dat wordt langzaam opgebouwd naar 7 liter. Na een week komt er al wat hooi, water en een kalverpremix bij.

Ruim kilo per dag Na 14 dagen verhuizen de kalveren naar groepshuisvesting op stro, waar ze aan de drinkautomaat komen.

Kuijpers, die samen met zijn vrouw Johanna de verzorging doet, start hier met drie porties van in totaal 7 liter en een concentratie van 160 gram per liter. Dat is ruim 1 kilo poeder per dag.

Dit wordt in twaalf dagen opgebouwd tot vier porties van in totaal 9 liter.

Vanaf levensdag 26 tot 48 blijft deze hoeveelheid gehandhaafd, bijna 1,5 kilo per dag dus. Daarna vindt afbouw plaats naar 3 liter met 145 gram. Rond dag 70 wordt gestopt met de toediening van melk. De tien weken oude kalveren krijgen er dan al minimaal drie kilo premix per kalf per dag bij, een flinke portie hooi van eigen land en water, aangevuld met enig basisrantsoen van de melkkoeien.

Op de leeftijd van drie maanden verhuizen de kalveren naar een tweede groepshuisvesting op stro, die wat centraler in de stal ligt. Daar krijgen ze kuil en mais, aangevuld met ¾ kalverpremix en ¾ koeienbrok.

Vanaf zes maanden komen ze in een hok met roostervloer en na elf maanden verhuizen de dieren naar de jongveestal, die stamt uit 2000 en pal naast de melkveestal staat. Ook hier lopen de dieren op roosters. Het rantsoen bestaat dan louter nog uit grove kuil en jongveemineralen.

Leren van geitenhouderij Ydo Homma begeleidt Kuipers bij de opfok. ‘Jos faciliteert dat erfbetreders elk vanuit hun vakgebied kennis en kunde met elkaar delen, daar wordt zijn opfok beter van.’ Een of twee keer per jaar bespreekt Homma samen met Kuijpers en rundveeadviseur Jolmer de Vries van Hoogland BV de strategie. ‘Kalveropfok is niet alleen de melkfase, ook de groei na het spenen is cruciaal. Samen sparren met de rundveeadviseur is dan gewoon MELK van het NOORDEN

23

winst.’ Ook heeft Homma wel eens contact met de dierenarts van de melkveehouder. ‘Twee weten meer dan één.’

Homma vertelt dat de geitenhouderij op gebied van professioneel kennis delen tussen erfbetreders een paar stappen verder is dan de melkveehouderij.

‘Daar is een groepsapp waarin de jongveeadviseur, de voerbegeleider, de dierenarts en de melkveehouder hun kennis delen heel normaal. In de melkveehouderij begint dat samen een paar uurtjes om tafel gaan of een

groepsapp nu heel voorzichtig een beetje te komen. Omdat de dierenarts doorgaans per uur wordt betaald, hikken boeren daar nog wel eens tegenaan. Maar ik juich het toe, de opfok wordt er echt professioneler van.’

Minderen in jongvee De melkveehouder is nog niet zover dat er al een groepsapp is, maar staat wel open voor gezamenlijke kennisdeling tussen adviseurs. ‘Als mij dat verder helpt, graag.’ Kuijpers bestempelt de opfok van jongvee als misschien wel ‘het belangrijkste onderdeel’ van zijn melkveebedrijf. ‘Met goed ontwikkelde kalveren leg je de basis voor het presteren van de koeien. Als de groei van de kalveren goed is, kun je op een leeftijd van 13 maanden insemineren en de koeien dus ook op tijd aan de melk krijgen. Daar slagen we de laatste tijd goed in, want de gemiddelde afkalfleeftijd ligt op 22 maanden. In de jaren daarvoor was dat 24 maanden.

Mede daardoor konden we van 60 terug naar 50 stuks jongvee en ik denk dat daar nog wel wat rek in zit. Het streven is 45 stuks, zodat ik op mijn fosfaatrechten nog een paar koeien extra kan melken.’

REPORTAGE

PRACHTIG PRODUCT Met vereende krachten kuilde Sietze Draaier (links op foto midden-onder) medio mei 43 hectare eerste snede graskuil in op zijn bedrijf in Witmarsum. Met een opbrengst van circa 3.500 kilo drogestof per hectare en 35 procent drogestof is de melkveehouder tevreden. ‘Door het koude voorjaar en dat er lang schapen in het land liepen deze winter, waren we iets later dan andere jaren. Maar het gras plakte van de vele suikers en rook heerlijk. Met de kwaliteit zit het vast wel goed.’

Om die kwaliteit goed te bewaren, zet Draaier bewust in op het goed luchtdicht afdekken van het gras. Eerst komt er folie overheen om de zuurstoftoevoer helemaal af te sluiten.

Vervolgens wordt de eerste laag zwart plastic vanuit de wanden van de sleufsilo naar binnen gevouwen. Hier overheen wordt een nieuw stuk plastic uitgerold. ‘Na de tweede snede komt er nog een extra stuk plastic overheen. Dan is ook de oude kuil opgevoerd, waar we nu nog tegenaan kuilden en van de andere

MELK van het NOORDEN

24

LUCHTDICHT ONDER PLASTIC zijde voeren.’

Het plastic wordt vervolgens rondom van grindslurven voorzien om het luchtdicht te houden. ‘Voor en achter leggen we een dubbele rij neer voor de zekerheid. De slurven aan de zijkant leggen we secuur tegen elkaar aan.’ Draaier verkoos grind boven zand omdat dat laatste soms bij droogte wat uit de slurven kan verdwijnen. ‘Een grindzakje kan natuurlijk ook eens stuk gaan en dan ligt er een bultje grind op het erf. Maar dat gebeurt gelukkig niet vaak. En als ik nieuwe nodig ben, bestel ik bij de mannen van Silobags gewoon opnieuw en heb ze de volgende dag binnen. Dat is voor ons de goedkoopste optie en werkt heel handig.’

Als bescherming tegen vogels en de eigen hond, wordt de gehele graskuil met dekzeilen en vrachtwagen banden afgewerkt. Klaar om bij de tweede snede weer opnieuw open te gaan.

MELK van het NOORDEN

25

100 95 75

25 5 0

Animax_2018_Dutch Cow Management_new logo version_final artwork_10-5-19 10 May 2019 18:04:53

KOEIEN IN DE WEI? BERGAFAT ERBIJ! BergaFat F100 is pensbestendig vet. Het bestaat voornamelijk uit verzadigde C-16:0 vetzuren die goed worden verteerd en rechtstreeks worden omgezet naar melkvet. Deze vetzuren zijn dé oplossing voor de melkvetdaling tijdens de weidegang, veroorzaakt door het hoge aandeel onverzadigde vetzuren in vers gras.

www.speerstra.com

0514 56 90 01

HEALTHY ANIMALS – HIGH PROFITS MELK van het NOORDEN

26

ACHTERGROND

BOER KOOPT VAKER ONLINE Melkveehouders zijn vaker online. Om het nieuws te volgen, om administratieve zaken te verzorgen, maar ook om contacten te onderhouden met dealers of online zaken te doen. Steeds meer bedrijven spelen hier met webshops op in.

Bouke Poelsma Landpixel

De meeste melkveehouders zijn dagelijks minimaal één keer online actief.

Melkveehouders begeven zich alsmaar vaker op internet en maken meer en meer gebruik van smartphones en tablets. Ook het gebruik van social media neemt toe. Dat blijkt uit het Communicatieonderzoek 2019 van agrimarketing- en onderzoeksbureau AgriDirect. Daaraan namen 776 boeren deel, waaronder 399 melkveehouders.

‘Dit communicatieonderzoek hebben we de afgelopen jaren meerdere malen gedaan. Boeren zijn vaker online te vinden. Dat is een duidelijke trend’, zo licht Tom Vossen namens AgriDirect toe.

Het overgrote deel van de bevraagde melkveehouders is dagelijks één of meerdere keren online actief en ontvangt e-mailnieuwsbrieven. ‘Steeds meer melkveehouders zijn ook actief op social media, inmiddels gaat het om de helft van het aantal respondenten’, vertelt Vossen.

Melkveehouders gebruiken social media niet alleen om het agrarische nieuws te volgen, zo zegt Vossen. ‘Heel veel melkveehouders gebruiken social media ook om product- en machinenieuws te volgen en contact te onderhouden met dealers, handelaren en fabrikanten.

Ik verwacht dat dit de komende jaren

alleen maar toeneemt.’

AgriDirect heeft geen cijfers paraat over het online-koopgedrag van melkveehouders. ‘Dat hebben we niet opgenomen in ons onderzoek. Maar logischerwijs kun je de conclusie wel zo’n beetje trekken dat ook het onlinekoopgedrag toeneemt. We zien in

14% VAN DE MELKVEEHOUDERS KOOPT WEKELIJKS ONLINE ieder geval wel dat melkveehouders op internet op zoek gaan naar producten en zich oriënteren.’

Veel online aankopen Prosu Databased Marketing bevroeg dit jaar 150 melkveehouders naar hun internetgebruik en online aankopen.

Meer dan de helft (58%) van het aantal melkveehouders gaf aan enkele keren per jaar een online bestelling te doen, 28 procent van de respondenten plaatst maandelijks een online bestelling en 14 procent koopt wekelijks op het internet. De groep melkveehouders die MELK van het NOORDEN

27

enkele keren per jaar iets online bestelt is 11 procent groter dan in 2019, zo becijferde Prosu.

Meer dan de helft van de melkveehouders (56%) bezoeken regelmatig de websites van hun belangrijkste leveranciers. Bijna de helft (43%) van het aantal respondenten vindt online oriëntatie onmisbaar in het aankoopproces.

Melkveehouders bestellen online vooral producten op het gebied van diervoeding (29%), diergezondheid (24%) en bedrijfskleding (21%), zo zien ze bij Prosu. ‘Van de bevraagde melkveehouders heeft 3 procent wel eens een online bestelling van meer dan € 10.000 gedaan’, aldus Marloes Koops van Prosu.

Kennis van zaken De webshop Mesttechniek.nl is een speler op de geschetste trend inspeelt.

‘We zijn ruim een jaar geleden gestart en het loopt boven verwachting’, zegt Jaap Veenstra namens de webshop.

‘Het aantal bestellingen steeg in een jaar tijd van enkele transacties per week naar meerdere verzendingen per dag.’

De webshop is hoofdzakelijk gericht op alles wat met mest te maken heeft. Er zijn onder meer allerhande afsluiters, koppelingen en slangen verkrijgbaar.

‘Wij hebben verstand van stront, om het maar even plat te zeggen’, vertelt Veenstra lachend.

Mesttechniek.nl is als webshop verbonden aan PAS Mestopslag. Dat biedt veel voordelen, zo zegt Veenstra.

‘Online is de prijs leidend. Maar naast de lage prijzen maken wij vooral met productkennis en service het verschil.’

Veenstra – die een achtergrond heeft in de internetwereld – merkt dat de webshop steeds drukker wordt bezocht. ‘In de eerste vier maanden van 2020 is onze omzet al verdrievoudigd ten opzichte van heel 2019. We hebben onze webshop ook uitgebreid met toebehoren voor watertechniek en beregening. Die producten zijn tijdens dit droge voorjaar ook erg in trek.’

Volgens Veenstra heeft de coronacrisis niet direct invloed op het aantal bestellingen. Vanwege drukte bij andere webshops komt het wel wat vaker voor dat bestellingen met enige vertraging worden afgeleverd.

INTERVIEW

GERBEN SMEENK KIJKT Gerben Smeenk (45) uit Makkinga is melkveehouder én vergaderboer, actief in verschillende besturen.

Voorzitter van de districtsledenraad van FrieslandCampina, commissaris bij Agrifirm en voorzitter van kenniscoöperatie Niscoö. In 2022 wordt hij zonneparkboer. Wat drijft hem? Portret van een bevlogen ondernemer.

Jelle Feenstra Rens Hooijenga

De Oolde Hof ‘In Makkinga run ik samen met Willyande, mijn vrouw, een melkveebedrijf: De Oolde Hof, op z’n Achterhoeks. Mijn ouders hadden in de Achterhoek 45 koeien, 120 mestvarkens en 22 hectare, verspreid over zeven locaties. Dat was geen doen. Ze verhuisden in 1993 op vrijwillige basis naar Friesland, varkens weg en koeien melken. Mijn ouders kochten een ‘betaalbaar spul’ en begonnen hier met drie ton melk op 37 hectare. Inmiddels melken we 1,4 miljoen kilo melk met 140 koeien op 90 hectare.’

Brown Swiss ‘Ik wil een veestapel met weinig trammelant. De beste koe in de stal moet je niet kennen, simpelweg omdat die niet opvalt, dat is mijn filosofie. Die koe kan bovengemiddeld meekomen en je hebt er weinig werk van. Dat is de reden dat we de Holsteins hebben ingekruist met Brown-Swiss, het resultaat is sterke koeien met hoge gehalten. Mijn ervaring is dat de Holstein probeert het maximale te geven van wat ze kan, ook als de omstandigheden niet goed zijn, met alle gevolgen van dien. Een Brown Swiss is luier, denkt eerder aan zichzelf.

Bij Brown Swiss ben je als boer meer

bepalend voor wat er uitkomt.‘ Emigreren ‘Toen ik klaar was met mijn HBO, wilde ik emigreren. In Nederland boer worden zag ik niet zitten, er moest hier zo veel gebeuren. Het was 2000 en we molken 375.000 liter melk.

Willyande wilde graag in Nederland iets opbouwen. Toen hebben we een goed gesprek gehad en afgesproken: okay, we gaan voor plan A. Dat was vijf jaar lang buiten de deur werken en proberen het ouderlijk melkveebedrijf toekomstbestendig en overnameklaar te maken. Als het melkveebedrijf dan nog steeds aan het infuus hing van werken buiten de deur, zouden we gaan voor plan B:

Gerben Smeenk: ‘Met netwerk rolt alles zo veel makkelijker.

Krijg je dingen aan de gang.’

MELK van het NOORDEN

28

emigreren. We slaagden erin het melkquotum in die vijf jaar te verdubbelen naar 750.000 kilo. Ik heb in 2005 mijn baan als adviseur bij LTO opgezegd – prachtige tijd gehad daar - mijn ouders verhuisden naar het dorp en ik werd boer.’

Drie melkrobots ‘In 2018 molken we drie keer per dag 145 koeien, 11.000 liter per koe. Ik had de keus tussen heel duur fosfaatrechten kopen of terugschakelen. Het eerste kon ik niet rond rekenen. Toen zijn we teruggegaan van drie naar twee keer melken en minder krachtvoer, alle guste koeien eruit en zakken naar 9.600 kilo melk per koe. Om meer tijd voor een sociaal leven te krijgen en het bedrijf zo in te richten dat het ook sociaal aantrekkelijk is voor personeel, hebben we de melkstal ingeruild voor drie robots met weidepoort. Verder rubber op de vloer, nieuwe ligboxen, een voerschuif en een mestrobot. De fosfaatrechten zijn in twee jaar tijd in prijs gehalveerd, dat maakt dat we nu toch weer stappen gaan zetten, de robots kunnen het aan.’

Zonnepark ‘In 2013 kochten we grond in Oosterwolde voor maisverbouw, pal tegen de bebouwde kom. Toen de provincie besloot om zonneparken alleen nog toe te staan tegen de bebouwde kom, kregen we aanbiedingen van partijen die dat land dolgraag van ons wilden huren voor realisatie van een zonnepark. Die partijen waren zo enthousiast dat ik dacht: daar zit meer in. Ik ging me erin verdiepen en ging een coalitie aan met vriend en

ALTIJD VOORUIT aannemer Barry Veenstra, die daar ook grond heeft. Samen zochten we een partij met verstand van zaken op, de Groninger zonneparkbouwer Gutami.

Daarna hebben Gutami, Barry en ik een BV opgericht, waarin we alle drie voor een derde participeren. Als je grond hebt waar panelen op mogen, moet je zorgen dat je zelf exploitant wordt. Wij hebben straks inkomsten uit stroomverkoop, SDE-vergoeding en de waarde van groencertificaten. En de BV huurt de grond van ons melkveebedrijf, dat pakken we met ons melkveebedrijf ook nog mee. Begin 2022 gaan we los.’

Principes ‘Geen zonneparken op boerengrond, heb ik altijd gezegd. Dat was de tijd dat ik betrokken was bij het maken van lokale en provinciale verkiezingsprogramma voor het CDA. Maar dat was tien en zes jaar terug.

Tijden zijn veranderd, er is een ware evolutie gaande op gebied van groene energie. Blijf je dan vasthouden aan je principes of ga je kijken naar de kansen? Dat laatste heb ik gedaan. Het wordt een zonnepark dat de omgeving verrijkt. Van de ruim elf hectare is drie hectare voor biodiversiteit en landschappelijke inpassing, met kruidenrijk grasland, bloemenmengsels en bijenkisten tussen de panelen. Nu staat er mais, dus ja, zeg maar wat je mooier vindt.’

Coöperatief ‘Het coöperatieve gevoel zit diep bij ons. Dat je samen je krachten bundelt, ook al is het groot en log, het is van ons, het blijft van ons. Leveren aan een particulier kan heel lang goed gaan.

Maar neem de coronacrisis: als het echt spannend wordt met melkafzet,

wie trekt er dan aan het kortste eind?

Als individuele boer heb je dan een probleem. Bij FrieslandCampina hebben we dan met z’n allen een probleem. Samen de lusten, samen de lasten.’

Latente ruimte ‘Ik ben niet snel boos, maar dat de provincies boeren de latente ruimte willen afpakken, ja, daar ben ik goed boos over. Potverdorie, wij hebben in 2013 al ammoniakrechten gekocht, toen de hele wereld nog sliep. De NB-vergunning gekregen en dat bij de gemeente vast laten leggen in een omgevingsvergunning. En dan zeggen kabinet en provincies: je hebt die rechten niet benut, dus die pakken we terug. Wil je later toch weer groeien,

‘NISCOÖ MOET NOG MEER ROL VAN VERBINDING PAKKEN.’ moet je opnieuw gaan kopen. Dus nogmaals: potverdorie! Ik heb ze toch gekocht? Nu dreigt dat je te worden afgenomen. Geef me dan in ieder geval de tijd. Ik vind dat zo’n groot onrecht.’

Vergaderboer ‘Of dat vergaderen van jongs af er al in zit? Ja, ik denk het wel. In Dronten op de STOAS was ik bestuurlijk ook al heel actief. Kennis vergaren, jezelf persoonlijk ontwikkelen, sparren met anderen, zo bouw je in je leven een netwerk op. Met een netwerk rolt alles zo veel gemakkelijker, krijg je dingen aan de gang. Een mooi bruggetje naar Niscoö, dat zie ik als een grote netwerkclub.’

MELK van het NOORDEN

29

Niscoö ‘Ik mag voorzitter zijn van Niscoö, een prachtige, onafhankelijke kenniscoöperatie. We organiseren elke wintermaand wel een avond.

Het toegankelijk maken en bundelen van kennis voor melkveehouders en akkerbouwers. Die kennis is nodig om goed toegerust te zijn op de toekomst. We hebben nu zo’n 850 leden. We proberen te prikkelen door nieuwe inzichten, maar ook podium te bieden aan belangrijke onderwerpen die volgens ons aandacht verdienen.

Bijvoorbeeld rondom stikstof of fosfaat, maar dan wel de diepte in. De kennisbijeenkomsten zijn openbaar en worden door een brede groep mensen bezocht, zoals leden van Provinciale Staten, waterschappen en onderwijs.

Partijen die een mening hebben over boeren en die voorzien van kennis om goede besluiten te nemen, is dus ook een doel. Niscoö is vooral ook netwerken. We proberen bijeenkomsten altijd rond 22 uur te sluiten, de tweede helft te reserveren om ondernemers en bestuurders elkaar te laten ontmoeten.

Die rol van verbinding moeten we naar mijn idee de komende jaren nog meer pakken.’

Over 15 jaar ‘Ik ben boer geworden in een stal uit 1975 en daar melk ik nog steeds in. Nu een nieuwe stal bouwen kan ik nooit terugverdienen zolang ik nog boer ben.

Als de robot af is, is de stal ook af. Dan ben ik 60 en hebben we de recente investeringen netjes terugverdiend.

Onze zoon Daan is 6 nu. Als hij boer wordt, kan hij bouwen zoals hij wil.

Zo niet: dan kijken we verder. Dit kan ook een mooie woonboerderij worden, breken we de stallen af. Ik denk dat het wijs is om ook hier nu al vooruit te zien.

Daarom: de stal niet vernieuwen, maar onderhouden, zodat we straks alle kanten op kunnen.’

OOK 1.000 GRAM JEUGDGROEI PER DAG BEHALEN?

NEEM CONTACT OP VOOR

C

M

DE VERNIEUWDE JONGVEEY

CHECK

CM

MY

CY

Het opfokken van gezonde kalveren is meer dan de beste voeding. Om eventuele verbeterpunten in kaart te brengen, kan een jongveecheck van Denkavit uitkomst bieden. De jongvee specialisten van Denkavit komen graag langs op uw bedrijf om meerder vlakken van de jongvee opfok te belichten waaronder droogstand, voerschema, huisvesting en voeding.

CMY

K

Benieuwd hoe u de jongvee opfok op uw bedrijf kunt optimaliseren? Neem contact op met de jongvee specialist in uw regio: Noord: Ydo Homma: 06 53940612 Henk Sijtsma: 06 13562565 Midden: Marijn van Brakel: 06 51404927

Het is ook mogelijk om de check op afstand uit te voeren!

WWW.DENKAVIT.COM MELK van het NOORDEN

30

van de Meerakker

YOUR PARTNER IN QUALITY ASSURANCE

Service BV

Analyse ruwvoer

Monstername ruwvoer, grond (vee)drinkwater en mest. Analyse: grond, (vee)drinkwater en mest

Veldstraat 25 5473 AH Heeswijk Dinther Telefoon: 0413 - 28 95 48

Uw contactpersoon in het Noorden:

Sipke Talsma: 06 - 12 96 52 24 Uw contactpersoon in het Zuiden:

Ruud van de Meerakker: 0413 - 28 95 48 MELK van het NOORDEN

31

info@vandemeerakkerservice.nl www.vandemeerakkerservice.nl

REPORTAGE

GROEISPURT MET GROND: Mais eruit en geen grasland meer scheuren. Met plezier neemt melkveehouder Minne Hiemstra uit Sibrandahûs deze twee maatregelen. Het levert hem als weider bij melkfabriek A-ware 6,25 cent per kilo meer op dan de kale melkprijs.

Jelle Feenstra Marcel van Kammen

Stilzitten was er bij de Hiemstra’s de afgelopen zes jaar niet bij. De familievof bij Dokkum, bestaande uit ouders Willem (65) en Attje (57) en drie van hun vijf zonen - Minne (34), Lieuwe Klaas (33) en Alger (25) - besloot in 2014 tot een in hun ogen verantwoorde strategie: groeien met grond. Er kwam een tweede melkveestal en de 1 miljoen kilo melk van ruim 100 koeien

op 50 hectare verdubbelde in zes jaar tijd naar bijna 2 miljoen kilo melk met ruim 200 koeien en 120 hectare grond. Een belangrijke pijler onder de verdubbeling was de aankoop van een 45 hectare groot melkveebedrijf op 8 kilometer afstand in Damwâld.

Hier fokken ze het jongvee op. In Sibrandahûs ligt 58 hectare huiskavel.

Een tweede grote stap was de wisseling van melkfabriek: in 2019

Lieuwe Klaas (links) en Minne Hiemstra: ‘De verplichting tot blijvend grasland in combinatie met het meten van de CO₂-vastlegging in het programma van A-ware en Albert Heijn levert kennis en informatie op waar de hele sector wat mee kan.’

MELK van het NOORDEN

32

stapten ze over van FrieslandCampina naar A-ware. Minne Hiemstra, die samen met zijn broer Lieuwe Klaas de dagelijkse leiding heeft over het bedrijf, legt uit waarom. ‘We raakten het goede gevoel bij FrieslandCampina een beetje kwijt. Ineens volgde de maatregel die de groeimogelijkheden voor individuele melkveebedrijven beperkte. Voor ons reden om ons serieus te oriënteren op een overstap. Bij A-ware hadden en hebben ze een helder verhaal, korte lijnen en een persoonlijke benadering.

Dat we vervolgens ook meteen konden aansluiten bij de bijzondere melkstroom die A-ware levert aan Albert Heijn, gaf het laatste zetje.’

Per 1 maart 2019 konden de Hiemstra’s gaan leveren, meteen voor de volle meerprijs van 4,25 cent per kilo

+5 CENT IN AH-MELKSTROOM melk ten opzichte van de kale melkprijs bij A-ware. Voor de goede orde: de kale melkprijs staat voor de prijs die A-ware betaalt voor wat het bedrijf zelf ‘traditionele melkstroom’ noemt. Dat is melk van bedrijven die niet weiden en ook geen extra inspanningen doen op gebied van duurzaamheid.

Beloning groeistrategie Voor Hiemstra voelde het direct kunnen aansluiten bij de best betaalde melkstroom van A-ware ‘als een beloning voor de in 2014 gekozen strategie: groeien mét grond’. Zo voldoen ze net aan de eis van maximaal 18.000 kilo melk en 2,5 GVE per hectare. Het uittreedgeld van FrieslandCampina gebruikten ze deels om het melkveebedrijf te moderniseren.

Zo investeerden ze in een asfaltpad en erfverharding en kwamen er silo’s voor

vaste mest en bijproducten. Sanering blijvend grasland staan. ‘Dit betekent van asbestplaten en een investering dat we afscheid nemen van maisteelt in kalverhuisvesting staan nog op de en de mais in het rantsoen voor de planning. hoogproductieve koeien vervangen Per 1 juli van dit jaar volgt er een door maisrijke brok.’ nieuwe stap: dan kiezen de Hiemstra’s ervoor om tot en met 2022 opnieuw Rubber en stro voor jongvee mee te doen in de melkstroom van Daarmee zijn de gebroeders Hiemstra A-ware die naar Albert Heijn gaat. er nog niet. Zo moet in het AH-concept Dat levert vanaf 1 juli 2020 1 cent al het oudere jongvee op rubber extra op en vanaf 1 januari 2021 nog kunnen liggen. ‘Een deel van onze eens 1 cent melkkoeien krijgt erbij. Daarmee een waterbed. Het ‘GOED GEVOEL EN ontvangen ze 5 rubber op rol dat COMFORTABELER cent op de kale daar nu ligt, gaat MELKEN’ melkprijs van naar de jongveestal.’

A-ware. Omdat Een andere eis is ze de koeien elke dat kalveren de dag ook 7 uren laten weiden, krijgen eerste vier levensmaanden op stro ze daarbovenop de weidepremie liggen. ‘Dat plan hadden we al langer van 1,25 cent. Dit brengt de totale en gaan we dit jaar realiseren. Voor meerprijs per kilo melk op 6,25 cent. de 10 procent agrarisch natuurbeheer ‘Ik verwacht dan ook dat de meeste moeten er nog een hectare of 6 in de A-ware-melkveehouders die meedoen verlate maaidatum. Deels gebruiken ze alles op alles zetten om er bij te blijven’, hiervoor ook perceelranden. ‘Natuurlijk zegt de goedlachse boer. Hij heeft moeten we hier en daar wat investeren, naast het melkveebedrijf een baan maar er is behoorlijk overlap met bij voerleverancier Mulder Agro in plannen die we anders ook hadden Kollumerzwaag. uitgevoerd.’ De meerkosten zitten vooral in het GMO-vrije krachtvoer met Niet meer scheuren daarin grondstoffen van uitsluitend De premieverhoging krijgen de Europese herkomst. Dit kost circa 0,75 A-ware-boeren niet zo maar. cent per kilo melk extra.

Meedoen betekent onder andere dat Voor de Hiemstra’s wegen de melkveehouders hun grasland vanaf 1 inspanningen royaal op tegen de juli 2020 niet meer mogen scheuren. vergoeding. ‘Het geeft een goed De redenatie is dat blijvend grasland gevoel en melkt bij een melkprijsdal voor meer organische stof in de bodem ook iets comfortabeler. Als we bij zorgt en daarmee capaciteit om CO₂ FrieslandCampina waren gebleven, op te slaan. Metingen tot 60 centimeter hadden we nu mogelijk meegedaan diepte op verschillende plaatsen aan Planet Proof. Maar ik heb bij moeten de toename van CO₂ PlanetProof toch het idee dat het -opslag bevestigen. De Hiemstra’s lastiger is grip te krijgen op het investeerden in de afgelopen jaren al programma. Een droog jaar of pech behoorlijk in graslandvernieuwing, veel met kalversterfte kan zo maar exit percelen gingen recent over de kop. betekenen. En de CO₂-productie van ‘Dat is dus goed te doen.’ een melkveebedrijf wordt per kilo Wel betekent de aanscherping melk berekend via de Kringloopwijzer. dat het melkveebedrijf de vaste Probeer met veel natuurgrond of op samenwerking met een akkerbouwer veengrond maar eens onder de grens op 7 hectare grond – met uitruil van voor CO₂-uitstoot te komen, dat is grasklaver- en pootgoedpercelen – bijna onmogelijk. Dan vind ik het moet stoppen. Daardoor gaat het A-ware-programma toch praktischer bedrijf in areaal van krap 120 naar ruim ingestoken. De verplichting tot blijvend 112 hectare, precies genoeg voor de grasland in combinatie met het graslandgebondenheidseis van A-ware. meten van de CO₂-vastlegging levert Op zo’n 8 van deze 111 hectare staat bovendien kennis en informatie op nu nog mais. Daar moet volgend jaar waar de hele sector wat mee kan.’

MELK van het NOORDEN

33

ACHTERGROND

‘HELE SECTOR HEEFT BELANG

Melkcontroleur Hendrik Eringa verzorgt samen met melkveehoudster Esther de Jong bij vof De Jong in Scharnegoutum de melkcontrole.

MELK van het NOORDEN

34

BIJ MELKCONTROLE NIJLAND’ Melkcontrole Nijland is al 36 jaar actief als enige volledig zelfstandig opererende melkcontrole naast CRV. Door stoppende boeren en de fosfaatwetgeving staat het ledental onder druk. Toch wil het bestuur beslist zelfstandig blijven en verwacht ze nieuwe leden aan zich te kunnen binden.

Sjoerd Hofstee Niels de Vries

Melkcontrole Nijland kent haar oorsprong in 1984. In het jaar dat het melkquotum werd geïntroduceerd, wilde het toenmalige Fries Rundvee Syndicaat (FRS) de melkcontroles onderbrengen in één organisatie. In Nijland zat indertijd de Melkcontrole Bolsward e.o. Het grootste deel van de leden van deze club voelde niks voor opgaan in een groot geheel. Zo ontstond Melkcontrole Nijland. De vereniging groeide uit tot een aantal van ruim 480 leden vanuit heel Noord-Nederland en soms zelfs verder.

Tot aan 2015 bleef dat ledental redelijk stabiel. Net als het aantal te bemonsteren koeien. Na de afschaffing van het melkquotum nam het aantal koeien eerst nog wel toe, maar het ledental begon te dalen. Vorig jaar, in 2019, werd het 35-jarige jubileum feestelijk gevierd. Tegelijkertijd zag het bestuur dat het ledental naar 442 melkveehouders was gedaald en het aantal te bemonsteren koeien voor het eerst in jaren ook daalde.

uit de melkcontrole naar voren komen.

Met daarbij de benodigde koppelingen, direct met voerprogramma’s en bijvoorbeeld de veearts. Dit soort diensten kunnen wij al in voorzien en regelen we de komende tijd nog beter.

In het moderne gebruik van de data ligt de toekomst voor onze leden.’

Strategische heroriëntatie Tijd voor actie, vond het bestuur. Met instemming van de leden en onder begeleiding van Flynth vond vorig jaar een strategische heroriëntatie plaats.

‘Bij de start van onze organisatie sloten boeren zich uit overtuiging aan. De tijd en de maatschappij zijn veranderd. De nieuwe generatie boeren boert anders en handelt anders. Dat is niet erg. Het is aan ons om duidelijk te maken waarom wij hen aan ons willen binden’, zegt waarnemend voorzitter Marten de Jong uit Baaium. ‘Wij hebben verschillende jonge ledenmelkveehouders afgelopen winter ook echt gevraagd wat zij van de melkcontrole verwachten in de toekomst. Dan blijkt onder andere dat zij vooral met een paar klikken op de mobiele telefoon willen zien wat hun attentiekoeien zijn, welke lactatiegroepen opvallen en welke bijzonderheden verder

spanningen is beslist geen sprake, benadrukken zowel De Boer als De Jong. Laatstgenoemde vervolgt dat de strategische heroriëntatie ingezet is met het geloof en het vertrouwen als zelfstandige organisatie door te gaan.

Dat klinkt mooi en zelfverzekerd, maar zo vanzelfsprekend is dat niet vandaag de dag. Jaarlijks stopt immers circa drie procent van de melkveehouders en door de fosfaatwetgeving stijgt het

Financieel gezond De Jong neemt in dit coronatijdperk de honneurs waar. Voorzitter Freerk de Boer legde onlangs zijn functie na zeven jaar neer. Hij wil zijn energie na een inspannend winterseizoen nu weer thuis kunnen benutten. Van onderlinge

‘WE ZIJN HIER NIET IN RUSLAND, JE MOET JE NIET OVERLEVEREN AAN ÉÉN PARTIJ’

Waarnemend voorzitter Marten de Jong.

MELK van het NOORDEN

35

totaal aantal koeien bij de blijvers niet tot nauwelijks meer. Dat terwijl door inflatie en benodigde investeringen in automatisering en digitalisering de kosten wel stijgen.

‘Nu lukt dat nog wel. Ons laboratorium is up-to-date en hypotheekvrij. We zijn financieel gezond; de basis is erg solide’, zegt De Jong. ‘Het gaat echter om de continuïteit. Hoe houden we voldoende leden en daarmee voldoende omzet? Die vraag hebben we onszelf gesteld en daarvoor slaan we nu wat nadrukkelijker op de trom.

De melkveehouders, vooral in NoordNederland, moeten weten dat wij er zijn en dat wij een volledige en volwaardige melkcontrole verzorgen. Daarom praat ik nu ook met jou en bouwen we bijvoorbeeld een nieuwe website.’

Lagere tarieven Een belangrijk punt om mee te scoren voor Melkcontrole Nijland waren altijd de lage tarieven. Doordat de organisatie klein is, is ze flexibel. En de vrijwilligers in het bestuur maken dat de overheadkosten minimaal zijn. ‘Dat doet er wel toe. De post Fokkerij & Melkcontrole wordt in het boekhoudrapport vaak snel overheen gekeken, maar daar wordt wel degelijk verschil gerealiseerd’, zegt De Jong, die geen euro’s of percentages wil noemen, maar stelt dat ‘je van mij aan mag nemen dat je als melkveehouder qua tarief bij ons altijd positief uitkomt ten opzichte van andere opties’.

Met andere opties doelt hij natuurlijk op CRV. Die naam neemt hij naar eigen zeggen bewust niet de mond.

Hij wil beslist niet afgeven op andere organisaties. ‘Tegen de melkveehouders in Noord-Nederland zeg ik wel: jullie bepalen welke clubs overeind blijven. Als bestuur geloven wij echt in het belang van een zelfstandige melkcontrole om een volledig monopolie van één speler in de markt te voorkomen. Als je dat laat gebeuren, ben je immers compleet overgeleverd wat betreft de hoogte van de tarieven. We zijn hier niet in Rusland, denk ik dan. Je moet het niet willen dat je je overlevert aan één partij in de markt. En dan heb ik het nog niet eens over de data. Boeren mogen mijns inziens wel wat kritischer zijn op wat daarmee gebeurt.’

BECONO

BETONVERHARDING

T : 0512-544000 E : info@becono.nl W : www.becono.nl De Fok 14, 9206 BD, DRACHTEN

Betonwegen Kavelpaden Erfverhardingen Kuilplaten Vloeren

www.agrilandassurantieadvies.nl Uw adviseurs: Wilco de Boer: René van der Meer: Frits Biegel:

06 - 50 66 02 44 06 - 25 05 41 44 06 - 27 08 81 29

Balthasar Bekkerwei 72c, Leeuwarden • 058 20 10 151 MELK van het NOORDEN

36

ACHTERGROND

PENS-PH STABIEL HOUDEN In plaats van natriumbicarbonaat zijn er alternatieve pensbuffers op de markt. Het middel pHix up laat in Spaans onderzoek goede resultaten zien. Ook in een Nederlandse praktijkproef was dat het geval.

Berrie Klein Swormink Langs de Melkweg

Bij een vermindere voeropname daalt de pH in de pens. Een buffer, door de koe zelf aangemaakt of ondersteund door hulpmiddelen, is nodig om pensverzuring te voorkomen.

Het is normaal dat de pH in de pens van de koe na een voeropname daalt. In het ideale geval herstellen natuurlijke processen deze zuurpiek.

Koeien maken bicarbonaat aan via de speekselproductie. Een gezonde koe kan per dag één tot drie kilogram bicarbonaat aanmaken. Deze stof werkt als een buffer tegen verzuring. Al herkauwend mengt de koe bicarbonaat door het voermengsel waardoor de pH in de pens op peil blijft.

Maar er zijn situaties waarin het pensevenwicht verstoord kan raken. Denk bijvoorbeeld aan hoge buitentemperaturen. De koe raakt langszaam verhit en neemt daardoor minder ruwvoer op. Een lagere ruwvoeropname, een versnelde ademhaling en hijgen, verlagen de herkauw-activiteit. Dat betekent dat er minder bicarbonaat beschikbaar is voor de pens. Daarnaast zorgt een lagere voeropname voor minder herkauwen, waardoor er minder natuurlijke buffer bicarbonaat via het speeksel wordt aangevoerd.

Hoogproductieve koeien lopen meer risico op pensverzuring omdat hun rantsoen doorgaans een groter krachtvoeraandeel heeft. De eigen

bicarbonaatproductie van de koe via het speeksel schiet dan soms tekort.

Om dit te voorkomen, is het niet ongebruikelijk om natriumbicarbonaat toe te voegen aan het voerrantsoen.

Dit bevordert het evenwicht in de pens en helpt pensverzuring te voorkomen. ‘Maar er is ook een nadeel.

Natriumbicarbonaat dat een koe met het voer opvreet, werkt heel snel maar ook kort. Binnen twee tot drie uur na opname is natriumbicarbonaat uitgewerkt’, zegt Hessel Reitsma van Speerstra Feed Ingredients in Lemmer.

Alternatieven Op de markt zijn diverse producten waarvan de verkopers claimen dat ze

een langere werkingsduur hebben dan natriumbicarbonaat. Dat is niet altijd getest en beproefd. Dat laatste geldt wel voor het product pHix up van de Franse producent Timab. Een Spaans onderzoeksinstituut heeft recent onderzoek gedaan naar de werking hiervan bij hoogproductief melkvee.

Daaruit bleek dat het middel zes uur lang een goede bufferwerking heeft, en de pH in de pens van de koe constant houdt.

Testen via pensbolus In Nederland voerde Speerstra in samenwerking met producent Timab onderzoek uit met pHix up op een melkveebedrijf in Noord-Brabant (zie kader). ‘Bij zes koeien van het bedrijf hebben we een pensbolus ingebracht waarmee we onder meer pH en temperatuur konden meten’, vertelt Reitsma. Eerst kregen de koeien een aantal weken een rantsoen met natriumbicarbonaat als buffer. Daarna vervingen de onderzoekers dit middel door Phix Up. ‘Gemiddeld was de pens-pH in beide proefperiodes ongeveer gelijk. Het grote verschil was echter dat de zuurgraad van de koeienpensen in de pHix up periode veel stabieler was. Met andere woorden: de pH-dalen waren minder diep’, meldt Reitsma.

Een opvallend onderdeel van de proefresultaten was ook het 0,13 procent hogere vetgehalte bij de koeien in de eerste vier maanden van de lactatie. Volgens Reitsma is dit te verklaren door éen beter pensklimaat zonder ‘pH-dalletjes’. ‘Pensverzuring drukt het vetgehalte in de melk doordat de afbraak van ruwe celstof dan minder goed verloopt. En dat zorgt voor een lagere vetproductie.’

‘Minder pH-schommelingen en betere productie’ Melkveehouders Joost en Mark Van Erp in Sint Anthonis (N.Br.) hebben pHix-up getest in vergelijking met natriumbicarbonaat. De melkveehouderij houdt 220 melkkoeien op een compleet TMR rantsoen met een jaarproductie van 11.000 kg melk. De veehouders vinden een goede pens pH belangrijk voor de gezondheid van hun veestapel en concluderen: ‘pHix-up kan op een lagere dosering dan natriumbicarbonaat een constantere pens pH realiseren, waardoor de koe minder last heeft van pH schommelingen. Dit resulteerde bij ons in een betere melkproductie.’

MELK van het NOORDEN

37

ACHTERGROND

‘HUIDIGE VOEDING VERZWAKT Ziekte van gewassen, vee en mensen hangen veel nauwer samen met de omgeving waarin ons voedsel ‘gemaakt’ wordt. Dat zeggen Rinze Joustra en Anton Nigten, die pleiten voor een levende omgeving voor voeder- en voedselgewassen en afschaffing van NPKbemesting.

Jorg Tönjes Langs de Melkweg & Anne van der Woude

Dat de gezondheid van mens en dier samenhangt met voeding is een open deur. Kan je ook stellen dat voedsel van hogere kwaliteit ons kan beschermen tegen een verkoudheidje of beter maken van een ernstiger virus? Welke rol kan de landbouw daar dan in spelen? Rinze Joustra van het bedrijf Rinagro en zelfstandig onderzoeker Anton Nigten denken dat de rol van de landbouw groot kan zijn, als het onze gezondheid betreft. Het roer moet dan wel om, stellen zij.

Voorspelling In de Melk van het Noorden editie van december vorig jaar voorspelde Rinze Joustra ‘dat het wachten is op een Spaanse griep 2.0’. Sneller dan ook hijzelf had kunnen denken, komt dit met de huidige coronacrisis tot uiting. Joustra’s bedrijf Rinagro werkt vanuit de visie dat de gangbare mest zuurstofloos en dood is. ‘Ons product maakt dat de anaerobe situatie over gaat naar een aerobe.

We sturen dat met microbiologie. In de gangbare voedselproductie groeit voeding op NPK, op nitraat- fosforen kaliumzouten. Met het goede microleven groeien de planten op eiwitten en aminozuren. De koe kan dat eiwit in de planten gelijk gebruiken.

Een koe die dit vreet, heeft minder

krachtvoer nodig.’

Volgens Joustra ontstaat er door anorganische stikstofgassen in de bodem een omgeving waarin de microorganismen die samen werken met de plantenwortels niet functioneren of doodgaan. Hierdoor neemt de plant niet de juiste voedingselementen op,

‘HOGERE VIRUSGEVOELIGHEID TE VERWACHTEN NABIJ INDUSTRIE EN INTENSIEVE VEEHOUDERIJ’ wordt zwak of ziek en bevat niet de juiste voeding voor mens en dier.

Volgens Joustra vreten koeien het gras dat groeit van de behandelde mest graag. Ook produceren ze makkelijker melkeiwit. De vorm van stikstof, in eiwitten en aminozuren, spoelt volgens hem niet uit of komt in de lucht terecht, zoals wel het geval is bij stikstof in nitraat en ammonium.

Volgens Joustra zit de oplossing van het stikstofprobleem in de overstap naar andere mest en plantenvoeding.

Nog een stap verder gaat Joustra door te zeggen dat het terugdringen

Drijfmest toepassen kan volgens Rinze Joustra prima, als de mest maar wordt bewerkt zodat een goed microleven kan ontstaan. ‘Met het goede microleven groeit ook gras op eiwitten en aminozuren in plaats van op NPK.

MELK van het NOORDEN

38

van de anaerobe omgeving ook een verlaging van de ziektedruk op vee én mens zal opleveren. ‘Virussen en schadelijke bacteriën leven in de zuurstofarme omgeving. Als die minder plaats krijgen in alle landbouwgronden, vee en de mens, zal de kostenpost gezondheidszorg kleiner worden’, voorziet hij. Hij verwacht dat het chronische gebrek aan weerstand bij de moderne mens en het vee zal verdwijnen als de voedselproductie de NPK-bemesting loslaat.

Wetenschap Onderzoeker Anton Nigten uit Wageningen verdiept zich al jaren in de relatie tussen gezondheid en voedselproductie in de landbouw.

‘Planten zijn niet gediend van bemesting met zouten, zoals we nu uit de boekjes leren. Als ze de stikstof zo aangeboden krijgen, moeten ze het wel opnemen, maar het is bijna altijd te veel en is gecombineerd met te weinig koolstof. Het resultaat is koeien met een slechtere gezondheid, slechtere kwaliteit van de melk en van de drijfmest. In gezonde planten zit geen nitraat en geen ammonium. Daardoor zijn deze planten minder belastend en minder kwetsbaar voor ziekten en plagen.’

Afslag gemist Volgens Nigten heeft de landbouw

ONS IMMUUNSYSTEEM’ ‘Mest werkt en verpompt beter’

‘Zeezout verrijkt mijn grasland’

Melkveehouder Wilbert Eppinga uit Nijemirdum ging enkele jaren geleden al over op de mesttoevoegingsmiddelen zoals Agrimestmix van Rinagro. Voor de Gaasterlandse boer was de kwaliteit van de mest aanleiding het te proberen. Hij ging er mee door, omdat de mest beter mengbaar werd, minder stank gaf en een goed effect op de plantengroei heeft.

Eppinga denkt dat het overheidsbeleid het verkeerde spoor kiest door steeds de mest af te sluiten en verder te bewerken.

Liever ziet hij een betere balans in de mest. Dat dat ook minder stank en stikstof in de lucht oplevert, is hem duidelijk geworden. ‘Wij hebben ons bedrijf in het dorp. Dat het minder stinkt, vind ik dus ook fijn voor de omgeving.’

Collega-boeren nemen graag de mest van Eppinga af. ‘Het is zonder water te verpompen. De beworteling van de planten is beter en bij droogte blijft het gewas langer groen.’

Of zijn bedrijfsvoering voor de veegezondheid voordelen heeft durft Eppinga niet zo te stellen. Met hoge melkproducties van 10. tot 11.000 liter vraagt hij veel van zijn vee. Af en toe een uierontsteking of wat klauwproblemen had hij ook nog wel na het gebruik van Agrimestmix. Het verschil zit wat hem betreft in de betere mest en plantengroei.

Melkveehouder Mathijs de Haan uit Ingen, Betuwe, volgt in zekere zin de gedachtegang van Anton Nigten. Nigten stelt dat, omdat het leven voortkomt uit de zee, daar een oorspronkelijke balans van mineralen en sporenelementen in te vinden is, die aansluit bij de behoefte van levende planten en dieren. Eenzijdige NPK-bemesting ontwrichtte de balans in de bodem. De Haan geeft Keltisch zeezout, schelpenzand en gesteentemeel aan zijn bodems.

‘Het duurt lang voor je daar effect van hebt. Ik doe het nu al 25 jaar en ik ben afgestapt van krachtvoer en mais. In de praktijk zie ik het aan veel minder uierontsteking en aan de klauwgezondheid.’

Klanten uit het hele land en zelfs uit België komen bij De Haan zijn boerderijwinkel langs om zijn (zuivel) producten te kopen. Die eigen verkoop is nodig om de meerprijs op de melk te maken. ‘De melkfabriek zou bereid moeten zijn voor de gezondheid 80 cent per liter melk te betalen, het dubbele van nu. Als je iets goeds maakt, hoort die prijs daarbij.’

bij de invoering van grootschalige kunstmestproductie een afslag gemist.

Ouder onderzoek wijst erop dat planten organisch gebonden stikstof nodig hebben zoals aminozuren en eiwitten.

Daarin komen ook eiwitgebonden elementen voor als zwavel en metalen.

Bij het opnemen van die stoffen werken planten samen met de microbiologie in de bodem. In wisselwerking daarmee reguleren ze de opname van stoffen in de juiste verhoudingen. Die juiste verhoudingen wapenen de cellen in planten en indirect in dier en mens tegen ziekteverwekkers als virussen en bacteriën. De slechte varianten tenminste, want

zonder goede bacteriën kan niemand leven.

Bij de levende processen voor opname van voeding uit de bodem vinden de verhalen van Joustra en Nigten elkaar.

Nigten stelt dat de goede microbiologie in de bodem kapot gaat aan stikstofzouten. En dat de gezondheid van mens en dier lijdt onder ophoping van nitraat en ammonium in voedsel en de verkeerde balans van metalen als natrium, magnesium, calcium, kalium en sporenelementen.

Ziekmakend Nigten stelt dat voor een goede afweer naast mineralen ook vitaminen nodig zijn. Betere weerbaarheid door andere voeding wordt

Rinze Joustra: ‘Huidige voeding zorgt voor een chronisch gebrek aan weerstand.’

in studies van ver voor de oorlog al gemeld. Volgens de onderzoeker zijn dergelijke studies opzij gelegd omdat ze niet goed pasten bij de koers die wetenschap en politiek wilden kiezen.

De betere weerstandsmix in voeding bestaat volgens Nigten uit lagere nitraat- en ammoniumwaarden, meer magnesium, meer vitamine A en C, meer selenium en is rijker aan andere sporenelementen. ‘Ik verzin niets zelf’, zegt hij. ‘Ons immuunsysteem verzwakt door de huidige voeding en zelfs door wat we inademen. Ik verwacht hogere virusgevoeligheid bij mensen in gebieden met veel ammoniak en stikstofoxide in de lucht, bijvoorbeeld door industrie of intensieve veehouderij.’

Anton Nigten: ‘Planten zijn niet gediend van bemesting met zouten.’

MELK van het NOORDEN

39

Voor levering en plaatsing van: Starre- en spiraalvijzels, Polyester silo’s, Graanverwerking.

Tevens uw adres voor siloreparaties.

www.whvanderheide.nl

Service en onderhoud, wij staan 24/7 voor u klaar. 0512-360001 40 MELK van het NOORDEN

MELK van het NOORDEN 41 MELK van het NOORDEN 2

MELK van het NOORDEN

35

INTERVIEW

JAN BLES: ‘RFC RAAKTE DE Jan Bles werkte 35 jaar lang voor FrieslandCampina en zijn voorgangers over de hele wereld. Per 1 april liet hij zijn dienstverband ontbinden. ‘Ik ben een ondernemende manager. De ruimte om vrij en ondernemend te kunnen werken, ebde na de fusie weg en daarmee langzaam maar zeker ook het plezier. Onder de huidige leiding zie ik het tij wel weer keren, maar dat heeft tijd nodig.’

Sjoerd Hofstee Langs de Melkweg

‘Het wordt geen rancuneus verhaal hoor’, waarschuwt Jan Bles vanaf zijn zitplaats voor het terras van zijn tot restaurant en ontmoetingsplaats omgebouwde boerderij in Woudsend.

‘Ik heb een geweldige tijd gehad in de zuivelwereld, dat staat voorop.’

Maar toch. Nog voor zijn zestigste verjaardag heeft de immer energieke Jan Bles zelf afscheid genomen van de zuivelreus uit Amersfoort. Toch een hele stap voor de man uit het geslacht Bles, welke naam in Noord-Nederland onlosmakelijk met de zuivelwereld is verbonden. ‘Ja. Dat klopt. Je kunt het woord melk wel op mijn voorhoofd plakken’, zegt de goedlachse Jan. Hij volgde zijn vader Jan Beenes Bles op met een carrière in de zuivel. Die was directeur van de zuivelfabriek

in Makkinga en later van de Frico in Wergea en Leeuwarden. Zijn eeneiige tweelingbroer Henk is bekend met bedrijven als Bles Dairies en Semex.

Oudere broer Beene runt een transport- en RMO-bedrijf. Jan volgde begin jaren ‘80 opleidingen aan de zuivelschool in Bolsward, in Londen en Rotterdam. En ging daarna aan de slag bij de CCF in Leeuwarden.

Eigendom van

Jan Bles in Woudsend voor het drie jaar geleden geopende hotel en restaurant ‘Omke Jan’. De dagelijkse aansturing laat hij grotendeels over aan een team van medewerkers, maar hij zette Omke Jan op met een duidelijke doelstelling: verbinding tussen boer en burger bevorderen.

MELK van het NOORDEN

42

wat later FrieslandFoods zou gaan heten. Daar kreeg hij de kans bedrijven en merken uit te bouwen in onder andere Indonesië, Nigeria en Vietnam.

Dat moeten onvergetelijke ervaringen en tegelijkertijd enorme uitdagende jaren zijn geweest.

‘In die jaren heb ik geleerd wat de internationale zuivelindustrie echt inhoudt en dat de kracht van FrieslandFoods echt in het buitenland lag. In de buitenlandse zuivelhandel moet je zakelijk

ONDERNEMERSGEEST KWIJT’ en cultuursensitief zijn. Zakelijk in de zin van doelstellingen die je als manager meekrijgt om marktaandeel te winnen en winst te maken. Maar ook cultuursensitief omdat de cultuur en omstandigheden vaak ongelofelijk veel anders zijn dan wij in Nederland en West-Europa gewend zijn. Wie in deze internationale handel succesvol wil zijn, moet een soort kinderlijke nieuwsgierigheid hebben en geen waardeoordelen vellen. Voor ons Nederlanders is dat moeilijk, erg moeilijk.’

Hoe creëer je dan een succesvolle aanpak in een ander land en cultuur?

‘Uiteindelijk komt het neer op een stukje ondernemerschap. Dat betekent inzicht krijgen in wat de consument nodig heeft en hoe die zich gedraagt in een bepaald land of regio. Als je dat goed in zicht krijgt, ga je echt aan de slag. Dit klinkt simpel, maar is het vaak niet. De basisprincipes hierbij zijn over de hele wereld gelijk, maar vooral de distributie is vaak een groot verschil. In Nederland heb je vijf

grote retailers die in principe bepalen hoe je je distributie inricht. In Vietnam bijvoorbeeld hebben we in een jaar tijd een gesloten distributienetwerk opgezet waarbij 3.000 bezorgers elke ochtend 150.000 winkels bevoorraden.’

Maar intern heb ik vanaf het begin gezegd: pas er voor op dat je er geen ‘Unilever-omgeving’ van maakt.

Daarmee bedoelde ik dat Unilever een centraal aangestuurde corporate is en FrieslandCampina niet. Unilever is al decennia gewend centraal te denken.

Wij als FrieslandCampina niet en daar ligt ook niet onze kracht. Onze kracht was altijd dat wij dicht op de markt zaten met sterke lokale merken. Haal het ondernemerschap er niet uit!, hield ik mijn collega’s dan ook voor.

‘Helaas gebeurde dat gedeeltelijk wel.

Er trad een cultuurverandering op. In mijn optiek moet je de juiste mensen in het buitenland hebben zitten die de vrijheid hebben om snel te kunnen acteren. Die snelheid van acteren zijn wij op een bepaald moment verloren.’

Die manier van werken en ‘vrij ondernemen’ is echter steeds meer aan banden gelegd. Is dat de reden dat je FrieslandCampina vaarwel hebt gezegd?

Jan Bles denkt even langer na en weegt zijn woorden.

‘Nee. Dat is niet de reden. Ik ben een ondernemer, dat klopt. Binnen FrieslandCampina heb ik al die jaren de ruimte gehad om binnen de kaders een ondernemende manager te zijn. Op zichzelf staande ondernemingen opkrikken van 300 naar 500 miljoen euro omzet met En dat maakte FrieslandCampina een betere winstgevendheid en meer minder succesvol en jouw werk maatschappelijke betrokkenheid; minder leuk? dat soort voorbeelden. Dat vind ik ‘Binnen de organisatie heb ik daar veel mooi, daar krijg ik over gesproken. energie van. Toen De huidige ‘HET PRODUCT ik voor langere tijd leiding pakt het ZUIVEL MOET JE NIET terugkeerde naar op en brengt het BEDISCUSSIËREN, Nederland, werd ondernemerschap ik een ‘schakeltje’ MAAR HERWAARDEREN’ meer terug in het hele grote binnen de ‘corporate’ geheel onderneming. Daar dat het nieuwe bedrijf was geworden.’ ben ik van overtuigd. Maar zoiets is niet eenvoudig. Het gaat om Wat was er dan veranderd in de cultuuraanpassingen binnen een manier van werken? organisatie; dat kost tijd. De feiten ‘Ik ben opgegroeid in de liegen echter niet. We hebben destijds FrieslandFoods organisatie. Die op veel terreinen in het buitenland was redelijk gedecentraliseerd. Wie marktaandeel verloren. Als je dat wilt uitgezonden werd naar ondernemingen terugwinnen, moet je wel veranderen.’ in het buitenland kreeg doelstelling mee, maar moest zichzelf kunnen Als je ziet dat Schumacher aan een redden. Die manier van werken, werkte positieve omwenteling werkt, kon je erg goed. Wij hadden een grote mate toch blijven zitten. Ze kunnen jouw van verantwoordelijkheid. Door deze expertise goed gebruiken naast de positie konden we sneller schakelen nieuwe energie van een paar jonge dan grote jongens als Nestlé, Kraft en honden in de managementfuncties?

Danone én waren we beter dan lokale ‘Daar heb ik natuurlijk over nagedacht. partijen.’

Maar voor mij is het wel klaar. Ik heb 35 jaar bij deze zuivelonderneming, op Jan Bles denkt even na. Hij zegt niet de verschillende plekken in de organisatie, indruk te willen wekken negatief te zijn gewerkt. De laatste jaren verloor ik over de fusie of de toenmalige top. steeds meer het plezier om keer op ‘Kijk, de komst van Cees ’t Hart was keer naar Amersfoort af te reizen. Ik echt een supergoede zet. Een man voelde mij er minder thuis.’ van buiten de organisatie en absoluut de juiste man op dat moment.

Dat betekent niet dat hij de zuivel MELK van het NOORDEN

43

Fosfaatrechten Kopen of leasen?

Kijk op Fosfaatrecht.nu of bel: 085-4016809

U wilt niet alleen uw daken asbestvrij

Maar ook uw bedrijf klaar voor de toekomst

• Duidelijke offerte

Asbestsanering gaat niet alleen over het

• Volledige ontzorging bij renovatie • Uw werk kan gewoon doorgaan

• Ook voor rieten kappen

vervangen van een oud dak. Het draagt ook direct bij aan het verbeteren van uw bedrijfsvoering! U kiest namelijk gelijk voor verduurzaming, goede ventilatie en/of meer licht. Dit komt u ten goede, maar ook het welzijn van uw dieren.

Man&Mach neemt u graag alle zorgen uit handen als het gaat om renovatie van uw asbestdaken.

Bel: 0512-544 445

Krollerweg 11 � 3774 RG Kootwijkerbroek � www.middendorpmontage.nl � info@middendorpmontage.nl

Tsjûkemarwei 6C, 8521 NA Sint Nicolaasga, 085-4016809, info@fosfaatrecht.nu

Dé specialist in Dak- & gevelsystemen Offerte of advies? Bel 0342 - 442 008

√ √ √

Agrarisch Asbestanering Golfplaten

√ √ √

Panelen Utiliteit Zonnepanelen

Profiteer van onze voorjaarskorting!

MELK van het NOORDEN

44

INTERVIEW

problematiek met een ‘wereldbril’ op bekijken. Er is op aarde maar 5 tot 10 procent van de gronden geschikt om effectief landbouw te bedrijven.

Toevalligerwijs is Nederland daar onderdeel van. Daarom zijn we 6.000 jaar geleden hier al begonnen met melkveehouderij. Die positie ben je verplicht te koesteren. Het ontbreekt momenteel volledig aan leiderschap om dit op te pakken. Zeker bij het ministerie van LNV. Dat vind ik erg spijtig en pijnlijk.’

Jan Bles: ‘In Azië en Afrika staat de consumptie van melk helemaal niet onder druk. Daar wordt het nog steeds gezien als het witte goud.’

voorgoed vaarwel zegt. Integendeel.

Vooreerst neemt hij de tijd, maar op termijn stapt hij weer in een opdracht of job in de internationale zuivel- en foodidustrie. Daar ligt zijn kennis en zijn hart.

Dan gaat Jan Bles extra rechtop zitten.

‘Hé, nu praten we al veel te lang over wat er niet goed gaat of beter moet.

Dat is niet goed. We moeten praten over de kracht van de Nederlandse zuivel- en melkveehouderij. Die is nog steeds enorm groot. Daar wordt veel te weinig over gepraat en geschreven.’

Maar het is toch gewoon een feit dat het imago van zuivel- en de melkveehouderij in toenemende mate onder druk staat?

‘Oh ja? In Nederland en West-Europa wellicht. Maar in het grootste deel van de rest van de wereld absoluut niet hoor. In Azië en Afrika vind je niemand die zich afvraagt of melk wel gezond is. Juist niet. Daar staat melk nog altijd bekend als het witte goud.

‘Hoe minister Schouten het afgelopen voorjaar dan ook omging met het Landbouwcollectief vind ik onbegrijpelijk. De Nederlandse zuivel, met de ‘black and white cow’ als symbool, steekt er qua imago in Azië

en Afrika echt met kop en schouders bovenuit. Wij hebben echt een streepje voor.

‘Dat moet je echter wel onderhouden!

Door de ondernemersgeest uit de Nederlandse melkveehouderij te halen, haal je de innovatiekracht onderuit en zet je onze positie onder druk.’

‘HET GAAT EROM DAT JE JONGE BOEREN PERSPECTIEF BLIJFT BIEDEN’ Wat moet er dan wel gebeuren?

‘We moeten veranderen, dat is duidelijk. In mijn optiek willen boeren best veranderen. Als hen maar perspectief wordt geboden. Dat betekent een plan voor de lange termijn met gelijkblijvende spelregels. Volgens mij is het daarvoor zaak dat overheid samen met een paar knappe koppen, onder ander uit de landbouw, om de tekentafel gaat zitten. Samen tekenen ze de ruimte in die één landbouw, twee verkeer & industrie & wonen en als derde natuur, in de komende decennia in Nederland krijgen.

Schouten en wij allemaal moeten de MELK van het NOORDEN

45

Kan zo’n herinrichting van Nederland ook betekenen dat Nederlandse melkveehouders minder melk mogen gaan leveren?

‘Er mogen geen taboes zijn, dus ja. Dat kan een gevolg zijn. Waar het omgaat is dat je jonge boeren perspectief blijft bieden. De ingrediënten daarvoor zijn er nog steeds volop in Nederland. Onze korte ketens door sterke coöperaties creëren dat. Een koe wordt gemolken en een paar dagen later staat een volledig traceerbaar pak yoghurt op de tafel van de consument. Dat product moet je niet bediscussiëren, maar herwaarderen.’

De landbouw samen met de overheid om de tekentafel en je wilt ook nog grote publiekscampagnes.

Zijn het niet vooral mooie wensbeelden?

‘Het klopt dat het niet meevalt om hierin stappen voorwaarts te zetten, maar het kan wel. Daarvoor heb je leiderschap en moed nodig.

En doorzettingsvermogen. Hein Schumacher heeft dat, maar wellicht is dat voor al deze wensbeelden niet voldoende. Dat zou kunnen.

Als je de politiek niet meekrijgt, ontstaat er een nieuw speelveld voor de melkveehouders in Nederland.

Heb je als melkveehouder daar geen vertrouwen in en zeg je ‘ik erger mij kapot in Nederland’, dan moet je emigreren. Dat is ook een keuze.

Iets wat ik een toenemend aantal melkveehouders zie doen de komende jaren. Voor een veel grotere groep houd ik hoop dat hier een mooie toekomst ligt. De Nederlandse melkveehouderij moet haar sterke positie alleen beter beschermen en uitdragen. Ik blijf positief gestemd dat dat de komende jaren gaat lukken.’

COLUMN

KNAGENDE ONZEKERHEID VERLAMT BOEREN De Rechtbank Noord-Nederland vernietigde recent de NB-vergunning van zestien melkveebedrijven in Groningen. De vergunningen waren afgegeven onder de voorwaarden van het PAS, het Programma Aanpak Stikstof. Maar die is niet meer rechtsgeldig omdat de Raad van State die aanpak als onvoldoende heeft beoordeeld om de natuur in Nederland te beschermen. Wat nu? Hoe moeten deze bedrijven verder?

Ik denk dat zeker de helft van alle melkveebedrijven op dit moment in meer of mindere mate worstelt met deze vraag. Zo heeft de landbouwminister dan wel gezegd dat de ruim 3.300 melkveebedrijven met een PAS-melding worden gelegaliseerd, maar het is nog maar de vraag of dat voornemen stand houdt voor de rechter. Daarnaast heb je enkele duizenden melkveebedrijven zonder NB-vergunning die in het ongewisse verkeren: moeten ze helemaal terug naar de dieraantallen van 1994? En dan heb je ook nog duizenden melkveebedrijven die moeten vrezen dat hun latente ruimte - aangekochte, maar niet ingevulde ammoniakrechten - wordt teruggepakt. Knagende onzekerheid alom. En dan gaat het alleen nog maar over stikstof. Ook rondom fosfaatrechten komen tal van knelgevallen voor. Veel melkveebedrijven moeten eigenlijk kopen, maar die ruimte is er lang niet altijd.

Eerst fosfaat, toen stikstof en ammoniak en wat komt er allemaal nog meer? Zo hangt er eigenlijk al sinds 2015, toen het melkquotum eraf ging en snel daarna de fosfaatrechten werden geïntroduceerd, een waas van onzekerheid over de sector.

Tussen al deze problemen door wordt van melkveehouders verlangd dat ze ook nog even omschakelen naar kringlooplandbouw, zonder dat iemand nu precies kan aangeven wat dat inhoudt en hoe je daaraan geld kunt verdienen. Natuurlijk, dit alles hoort bij ondernemen en ik wil er ook zeker geen klaagcolumn van maken. Toch wil ik hier wel duidelijk uitspreken dat het wel bizar veel is wat boeren in een paar jaar tijd voor de kiezen krijgen. Ga er maar aan staan. Erger nog dan de extra kosten voor adviseurs en advocaten is het de mentale druk, de stille zorg aan menig keukentafel. Het knagende gevoel van onzekerheid: waar gaat het heen, wat moet ik doen, ga ik die stal nog bouwen of helemaal maar niet meer? Kan ik het allemaal nog rondbreien?

Er ligt op dit moment een deken van verlamming over de melkveesector. Boeren schuiven investeringsplannen op, in afwachting van duidelijkheid. Toen in 2005 duidelijk werd dat het melkquotum eraf zou gaan, had de overheid meteen moeten zeggen: maar er komt een nieuwe begrenzing voor in de plaats. Dat had veel ellende voorkomen. De les die we eruit moeten trekken is dat rust en duidelijkheid – zelfs al heeft die duidelijkheid een teleurstellende uitkomst – de sector meer perspectief biedt dan maar van de ene naar de andere onaangename verrassing blijven rollen, domweg omdat niemand nu regisseert en de koers bepaalt.

Arend Hoekstra

Agrarisch bedrijfsadviseur Van der Veen & Kromhout

MELK van het NOORDEN

46

€20,-

actie 21+4=

€16,80 per dosis

Bolt RF

Ki-code: 767559 aAa: 342516

Allround sprinter!

Barendonk Paulina 197 (v. Bolt RF)

Sabrina 74 (v. Bolt RF)

Super allround stier die al tijden in de top van de indexen meedraait!

• • •

Betrouwbare fokstier (815 dochters) Bookem x Spencer x Jocko Besne Uit de bekende Grietjes van Molenkamp Holsteins

+0,13% eiwit met +673 kg melk Kappa caseine BB Beta Caseine A2A2

1

De door AgriMestMix gekweekte microorganismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei.

2

De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

3

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land.

Zorgt voor homogenere drijfmest.

Scan de QR code en lees er alles over op www.rinagro.nl

smart farming

OPE EUR ES OCTROOI

A

gri

MELK van het NOORDEN

47

M e s t Mi

x®

• • •

K IA ON M AM IE + T ND AN UC LA HA RED L EN AU E STA NIV P O

ET

M

Ontdek het Laudis effect:

krachtig, snel en veilig!

sbaar a p e o t g li i Ve rzaaie d n o e ll a in systemen!

Zeer krachtig maïsherbicide • breed werkingsspectrum • gewasveilig • snelle werking • snel regenvast

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig.

Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

MELK van het NOORDEN

48

Voor meer informatie over Laudis, bezoek agro.bayer.nl of vraag ernaar bij uw lokale distributeur en/of adviseur.