Toolkit - Podręcznik reintegracji i interwencji by Lacjum

O PROJEKCIE CLAP Projekt CLAP - Convicts Liberty Aid Project jest odpowiedzią na trudną rzeczywistość, z jaką przychodzi się zmierzyć więźniom w pierwszych chwilach po opuszczeniu zakładu karnego. Jeśli przygotowanie więźnia do odnalezienia się w nowym otoczeniu nie jest zaplanowane z wyprzedzeniem, ryzyko powrotu do więzienia jest dużo wyższe. Projekt oferuje zestaw narzędzi dla pracowników więzień i więźniów wspierający proces przygotowania osadzonych do opuszczenia więzienia. Podsumowanie:

Narzędzia Projektu CLAP to – Podręcznik Komunikacji i Interwencji (dla pracowników więzień) oraz Mój Kompas Przewodnik Reintegracji (dla więźniów). Wymienione wyżej narzędzia zostały opracowane przez osoby zainteresowane. Projekt zakładał spotkania i warsztaty dla pracowników zakładów karnych oraz przedstawiał sposoby posługiwania się narzędziami z zakresu resocjalizacji więźniów. Na stronie internetowej oraz przy użyciu platformy internetowej beneficjenci ostatecznie mogli wymieniać swoje doświadczenia.

Rozdział ten poświęcony jest najważniejszym założeniom projektu CLAP: cele i zadania. Wskazuje połączenia między dwoma głównymi produktami projektu : Podręcznika Komunikacji i Interwencji (przeznaczonego dla pracowników więzień) oraz MyCompass - Przewodnika Reintegracji (dla osadzonych). Rozdział przedstawia także partnerów projektu.

Podręcznik Komunikacji i Interwencji jest zbiorem narzędzi opracowanym dla wychowawców oraz pracowników socjalnych z zakładów penitencjarnych przy ich czynnym udziale. Poprawa dialogu jest możliwa dzięki zidentyfikowanym przez wyżej wymienionych pracowników potrzebom. Narzędzie Mój Kompas Przewodnik Reintegracji zostało opracowane przez pracowników zakładów penitencjarnych we współpracy z osadzonymi, przy asyście członków konsorcjum projektowego. Celem tego przewodnika jest pomoc osadzonym w lepszej reintegracji z otoczeniem po wyjściu z więzienia.

Partnerzy w projekcie CLAP: Koordynator projektu - CENTRUL PENTRU PROMOVAREA INVATARII PERMANENTE -CPIP -RO CPIP jest organizacją pozarządową, działającą aktywnie na płaszczyźnie związanej z edukacją i polityką społeczną. CPIP ma na celu promocję kształcenia ustawicznego poprzez aktywne zaangażowanie wszystkich grup społecznych w opracowanie spójnej strategii wdrażania koncepcji i praktyki „Uczenia się przez całe życie". Strategia ta stanowi czynnik sukcesu dla przechodzenia społeczeństwa rumuńskiego w kierunku Ery wiedzy. W tym kontekście LLL nie stanowi już tylko aspektu w systemie edukacji i szkoleń, ale wytycza podstawowy grunt dla

przyszłych ścieżek. W konsekwencji do tej filozofii CPIP zamierza skierować całą działalność w kierunku stworzenia realnej alternatywy w rozwoju kształcenia społeczności. CPIP jest zobowiązana do rozpowszechniania zasady równości szans kobiet i mężczyzn, jako integralnej części demokratyzacji i tworzenia otwartego społeczeństwa. CPIP wspiera reintegrację wszystkich grup defaworyzowanych w społeczeństwie. G.G.EUROSUCCESS CONSULTING LTD – EUROSC- Cypr Eurosuccess Consulting jest firma konsultingową prowadzącą swoją działalność w Nikozji. Dynamiczny zespół młodych naukowców zapewnia kompleksowy pakiet usług służących zaspokojeniu potrzeb nowoczesnych przedsiębiorstw cypryjskich, szczególnie w dziedzinach takich jak innowacje i technologie. EUROSUCCESS od początku swej działalności, wskazywał na potrzebę tworzenia powiązań między gospodarką cypryjską i szerszym rynkiem europejskim. Kładzie duży nacisk na wykorzystanie potencjałów stworzonych przez przystąpienie Cypru do Unii Europejskiej. EUROSUCCESS oferuje szeroką gamę usług dla sektora publicznego jak i prywatnego Cypru. EUROSUCCESS Consulting rozpoczął aktywne uczestnictwo w europejskich programach badawczych dzięki rozwiniętej sieci partnerów. EUROSUCCESS dąży do ciągłego doskonalenia oferowanych usług a także rozwoju jego zespołu, co stwarza szansę wzmocnienia naukowego potencjału przedsiębiorstwa. ZAKŁAD KARNY W TIMISOARZE - PTM- Rumunia Zakład karny położony jest w mieście Timisoara. Obecnie odbywa w nim karę 1057 więźniów. Więzienie w Timisoararze ma charakter więzienia półotwartego i otwartego. Społeczny Zakład Reintegracji obejmuje dwa wydziały: Wydział Edukacji i Wydział Psychologiczno-Społeczny koordynowany przez wiceprezesa ds. pomocy edukacyjnej i psychospołecznej. Celem Departamentu Edukacyjnego i Psychospołecznego jest pomoc więźniom w ich edukacji i zapewnienie właściwej społecznej i psychologicznej interwencji w ich drodze do reintegracji w społeczeństwie. Celem działalności tego wydziału jest dostarczanie wysokiej jakości usług dla więźniów w imię różnorodności, poszanowania godności i praw człowieka oraz ułatwienia dostępu do możliwości kształcenia i reintegracji społecznej. UETP ACTION LINK/ ACTION SYNERGY S.A. – Grecja Action Synergy jest firmą prowadzącą szkolenia w zakresie ICT R & D. Firma aplikuje i aktywnie uczestniczy w rozwoju technologii kształcenia, metod szkolenia i rozwoju e-learningowych kursów szkoleniowych. Action Synergy S.A. dysponuje wieloletnim doświadczeniem w zarządzaniu i koordynacji programami europejskimi. Od 1987 firma uczestniczyła w kilkunastu unijnych projektach edukacyjnych, takich jak COMETT, PETRA, SOCRATES, Leonardo da Vinci, ADAPT TEMPUS, PHARE - kształcenie na odległość.

Synergy Action specjalizuje się też w rozwoju metodologii szkoleń dla mniej uprzywilejowanych grup społecznych i uczestniczyła w wielu projektach dotyczących społeczności romskiej i opieki długoterminowej dla imigrantów. Kluczowe obszary specjalizacji firmy obejmują: - rozwój technologii edukacyjnych, rozwój kursów i modułów wykorzystujących innowacyjne metody, takie jak: otwarte / elastyczne metodologie, e-learning, nauka analizy potrzeb, opracowanie profili zawodowych i listy umiejętności i kompetencji, rozwój synergii na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym oraz realizacja badań i analiz. EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE KSZTAŁCENIA W WIĘZIENIACH – oddział Malta – EPEA - Malta EPEA - Oddział Malta jest lokalnym oddziałem EPEA. Europejskie Stowarzyszenie Kształcenia w Więzieniach to organizacja złożona z wychowawców więziennych, administratorów, zarządców, naukowców i innych specjalistów, których priorytetami są promowanie i rozwijanie edukacji i działań pokrewnych w więzieniach w całej Europie, zgodnie z zaleceniami Rady Europy. EPEA jest organizacją pozarządową (NGO) uznawaną przez Radę Europy. Organizacja ta jest całkowicie niezależna, jednak współpracuje z organami administracji więziennej w całej Europie. Liczy ponad 800 członków z 35 krajów Europy, a także z innych kontynentów. Poza promowaniem inicjatyw tworzenia krajowych oddziałów EPEA organizuje co dwa lata międzynarodową konferencję na temat edukacji więziennej. EPEA jest zarejestrowana jako organizacja pozarządowa o charakterze non-profit. Cele działalności EPEA oddział Malta:      

Tworzenie nowych oddziałów EPEA w różnych krajach; Promowanie edukacji w więzieniach zgodnie z zaleceniem nr R (89) 12 Komitetu Ministrów państw członkowskich Rady Europy (1989); Wspieranie rozwoju zawodowego osób zajmujących się edukacją w więzieniach w ramach europejskiej współpracy; Współpraca z pokrewnymi organizacjami; Wspieranie badań w dziedzinie edukacji w więzieniach; Monitorowanie i wspieranie rozwoju edukacji więziennej na Malcie.

CENTRUL DE REEDUCARE BUZIAS - CRB- Rumunia Centrul de Reeducare Buzias wnosi nową jakość w skali kraju. Wewnętrzna struktura stwarza przesłanki do zamiany aresztu w instytucję społeczno-edukacyjną, która podkreśla nie tradycyjną izolację ale ochronę i rehabilitację młodych ludzi w bezpiecznym środowisku. Centrul de Reeducare Buzias umożliwia rehabilitację młodych przestępców z zachodniej części Rumunii poprzez zbliżenie ich do rodzin i społeczności w której będą żyć. Jest to możliwe dzięki zaangażowaniu ich rodzin w behawioralne działania resocjalizacyjne oraz wysiłki w celu ich społecznej reintegracji po opuszczeniu zakładu karnego. Centrul de Reeducare Buzias jest ośrodkiem ochrony i resocjalizacji ze strukturą wychowawczą i naukową, a jego struktura funkcjonalna daje młodym przestępcom możliwość wykonywania różnych działań w otwartym środowisku, zapewniając stopniową reintegrację w społeczności. Bogate doświadczenia w dziedzinie edukacji, psychoterapii, resocjalizacji, a także bogate doświadczenie w europejskich programach pozwalają specjalistom opracować programy reintegracji dla osadzonych młodych osób i ich rodzin. STOWARZYSZENIE ROZWOJU INICJATYW REGIONALNYCH “LACJUM” - Polska Stowarzyszenie Rozwoju Inicjatyw Regionalnych „Lacjum” jest instytucją prywatną działająca w obszarze kształcenia zawodowego. Głównym celem stowarzyszenia jest promowanie przedsiębiorczości poprzez kształcenie ustawiczne. Stowarzyszenie „Lacjum”, przez dynamiczny zespół młodych pracowników zapewnia kompleksowy pakiet usług dla polskich przedsiębiorstw, zwłaszcza w sprawach takich jak innowacje i technologie. Stowarzyszenie Lacjum od początku swojej działalności dostrzega potrzebę tworzenia powiązań między gospodarką Polski i szerszym rynkiem europejskim. Stowarzyszenie „Lacjum” aktywnie uczestniczy w międzynarodowych programach rozwijając sieć partnerów za granicą. WIEZIENIE I ZAKLAD PENITENCJARNY W SOPRONIE – SFB - Węgry Zakład Karny w Soporonie znajduje sie blisko granicy węgiersko – austiackiej. W więzieniu przebywa ponad 600 więźniów, których średni czas odbywania kary wynosi 7,2 roku. Jednym z głównych zadań jest nauka umiejętności utrzymanie szacunku więźniów do siebie, w celu zwiększenia ich odpowiedzialności za pracę i przygotowanie ich do życia na wolności. Aby osiągnąć te cele organizuje się wiele projektów. Sopronkőhidai Fegyházés Börtön otrzymało unijne dofinansowanie w ramach projektu "Gate fever".

KIM JESTEŚMY? W 2011 roku konsorcjum składające się z 9 partnerów pochodzących z siedmiu krajów europejskich opracowało projekt dotyczący reintegracji więźniów CLAP - Convict Liberty Aid Project. Ideą lidera konsorcjum, CPIP z Rumunii było wprowadzenie do codziennych czynności pracowników więziennych odpowiednich narzędzi dialogowych w ramach przygotowywania osadzonych do opuszczenia więzienia. Od tego momentu rozpoczął się dwuletni projekt. Jednym z podstawowych i najważniejszych działań w pierwszym roku trwania projektu było przeprowadzenie badania ankietowego. Rezultatem tego działania było opracowanie dokumentu pt. "Przygotowanie do wolności - Dialog w więzieniu. Sprawozdanie porównawcze i zalecenia". W badaniu tym zidentyfikowano potrzeby pracowników socjalnych i pedagogów, którzy pracują w więzieniach. Zbadano również potrzeby więźniów w celu ułatwienia ich społecznej reintegracji ze społeczeństwem po zakończeniu odbywania kary. W drugim roku trwania projektu skupiono się na rozwijaniu, testowaniu i sprawdzaniu poprawności głównych narzędzi z silnym zaangażowaniem ze strony użytkowników końcowych: pracowników więzień i więźniów.

więźniowie

zacieśnianie współracy pedagodzy i pracownicy społeczni

lepsza reintegracja

Zastosowanie opracowanych instrumentów i ich udoskonalanie w celu pomocy więźniom

Bezpośredni udział wychowawców i pracowników socjalnych w opracowywaniu instrumentów pomocowych

CO ZOSTAŁO ZROBIONE? Podejmując się omawianego przedsięwzięcia zespół projektowy CLAP, który opracował zestaw narzędzi stwierdził, iż podobne inicjatywy miały już miejsce na poziomie lokalnym i krajowym. Kolejnym etapem powinno być wykorzystanie zebranych wyników w celu opracowania jednolitego, wspólnego podejścia w tym zakresie. Zdając sobie sprawę, że wspólnym elementem dla wszystkich inicjatyw jest dialog przyjęto wyzwanie, aby włączyć go do narzędzia służącego reintegracji. Jest to narzędzie, które wpisuje się w krajowe priorytety i cele, a także potrzeby profesjonalistów. Kroki proponowane w rozwijaniu dialogu, jako narzędzia reintegracji.

•Zasięgnięcie informacji dotyczących rzeczywistości panującej w więzieniach. Następnie zaleca się rozpocząć dialog z pracownikami więzień wszystkich typów i na wszystkich szczeblach a następnie wyodrębnić ich potrzeby i pragnienia. Pozostaje jeszcze uzyskać informacje od decydentów, organizacji Ocena rzeczywistości zewnętrznych, byłych pensjonariuszy - wtedy uzyska się pełny obraz panującej rzeczywistości. •Na podstawie tych badań i studiów przypadków, z każdego kraju partnerskiego opracowano materiały dla pracowników więzień. Materiał ma dać praktyczne wskazówki oraz pobudzić dialog w czasie przygotowania do Opracowanie opuszczenia więzienia. W dłuższej perspektywie ten opracowany materiał będzie stymulować pracowników więzienia i więźniów do opracowania narzędzi własnych materiałów i działań opartych na dialogu.

•Przeprowadzenie "próby" z udziałem kilku wyspecjalizowanych pracowników w więzieniach i decydentów we wszystkich Ponowna krajach partnerskich: specjalnie dedykowane szkolenia, ocena rzeczywistości badania i warsztaty w okresie pilotażowym.

Praktyka

•W tej fazie nastąpiło wyodrębnienie grupy objętej badaniami i obranie ostatecznej wersji narzędzi do wdrożenia w więzieniach, które przystąpiły do programu. W wyniku tej implementacji pracownicy więzienia wraz z osadzonymi opracowali przewodnik integracji. Był to ostateczny cel, aby wszystkie zainteresowane podmioty z więzienia w trakcie opracowywania narzędzia do dialogu dostosowały go do swych specyficznych potrzeb.

SKĄD JESTEŚMY? Wnioski płynące z Europejskiego Forum Polityki Więziennej, finansowanej przez program Komisji Europejskiej EQUAL, które odbyło się w Warszawie w czerwcu 2007 r, pokazują jednoznacznie, że "istnieje pilna potrzeba promowania zmian w więzieniach w celu przyjęcia kultury innowacji oraz wspieranie współpracy z zewnętrznymi agencjami celem rozwijania integracji społecznej dla osób, które opuszczają więzienie". Skuteczna resocjalizacja osób, które zostały pozbawione wolności wymaga zarządzania czasem spędzonym w areszcie i po odzyskaniu wolności. Oznacza to zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, instytucji publicznych, pozarządowych i prywatnych organizacji. Innym ważnym punktem jest udział więźniów w projektowaniu, rozwoju i wdrażaniu tego podejścia. Personel pracujący w więzieniach musi zrozumieć, że interdyscyplinarne interwencje zależą od komunikacji, wymiany wiedzy i interakcji między nimi, a przedstawicielami różnych zainteresowanych stron, w celu zapewnienia możliwości zmian u osób zatrzymanych. Badania w projekcie CLAP rozpoczęły się w 2011 roku. W 7 państwach UE zostały przeprowadzone badania ankietowe wśród personelu we wszystkich typach więzień. Przeprowadzono także z nimi wywiady, które dotyczyły doświadczeń w pracy z przestępcami na każdym etapie osadzenia w więzieniu. Podczas przeprowadzanych wywiadów pracownicy podawali przykłady związane z trudnościami w kontaktach z przestępcami lub ich niewłaściwym zachowaniem. Personel wskazał na brak wiedzy i doświadczenia w pracy oraz trudności w komunikacji, a także brak dostępnych informacji na ten temat. Resocjalizacja i reintegracja więźniów jest jednym z głównych celów nowoczesnego systemu penitencjarnego w całej Europie. W osiągnięciu tego celu kluczowa okazuje się rola specjalistów (pracowników socjalnych i pedagogów), którzy pracują w więzieniach. Wychowawcy i pracownicy socjalni w krajach partnerskich pracują w środowisku, które charakteryzuje się wieloma problemami. Więzienia są zazwyczaj przepełnione i niewystarczająca jest liczba specjalistów w stosunku do rosnącej liczby więźniów. Sytuacja staje się coraz trudniejsza z powodu obecnego kryzysu finansowego, który zmniejsza dostępne fundusze przeznaczone na więzienia i pracowników więziennictwa. W takiej sytuacji pracownicy socjalni i pedagodzy starają się pracować na rzecz resocjalizacji i reintegracji społecznej więźniów. Istniejące programy resocjalizacji w większości więzień w krajach partnerskich są oceniane, jako mało skuteczne. Nawet jeśli decydenci lepiej oceniają skuteczność tych programów niż wychowawcy i pracownicy socjalni, zidentyfikowane problemy zostały określone jako rozległe. Większość byłych więźniów również opisuje aktualne programy, jako powierzchowne i nieskuteczne. Niektórzy z nich nie brali udziału w takich programach.

Najważniejszym problemem jest przeciążenie personelu. Jest to wskazanie, które powtarza się w wypowiedziach wszystkich grup docelowych w prawie wszystkich krajach. Przeciążenie pracowników więzień spowodowane jest zbyt mała ilością pracowników w stosunku do liczby osadzonych. Pracownicy socjalni mają wiele zadań administracyjnych co zmniejsza ilość czasu, jaki mogą przeznaczyć dla więźniów. Oprócz problemu obciążenia występuje brak infrastruktury, brak polityki społecznej i instytucji, które mogą zapewnić wsparcie po opuszczeniu więzienia oraz brak współpracy z agencjami zewnętrznymi. Inną kwestią wskazaną przez wielu pracowników socjalnych jest fakt, że obecne programy nie są odpowiednie dla wszystkich typów więźniów. Wszystkie te zagadnienia tworzą czynniki ryzyka dla pracowników więzień. Głównym czynnikiem ryzyka zidentyfikowanym w krajach partnerskich jest stres spowodowany przeciążeniem pracą, kwestie bezpieczeństwa, biurokracja itp. W systemie więziennym brakuje również dostępu do innowacyjnych metod jakimi mogliby się posługiwać pracownicy socjalni w swej pracy. Pracownicy socjalni i wychowawcy pracują wewnątrz tego środowiska i pomagają więźniom w przygotowaniu się do opuszczenia więzienia w najbardziej efektywny sposób. Główne problemy z którymi stykają się byli więźniowie w prawie wszystkich krajach partnerskich to przede wszystkim problemy z zatrudnieniem i problemy finansowe. Innym problemem zidentyfikowanym podczas badania było polepszenie relacji miedzy więźniami a ich rodzinami. W niektórych krajach, takich jak Grecja i Malta, zostały dodatkowo zdiagnozowane problemy z nadużywaniem narkotyków i alkoholu oraz innych używek. Więźniowie w czasie odbywania kary powinni nabyć umiejętności zarządzania swoim budżetem, umiejętności nawiązywania relacji międzyludzkich i umiejętności radzenia sobie z agresją. Należy także położyć duży nacisk na rozwój szkolenia zawodowego. Byli więźniowie wymienili umiejętności, które mogłyby być przydatne w życiu, ale których nie nauczyli się w więzieniu. Są to: kwalifikacje zawodowe, techniki poszukiwania pracy i nauka języków obcych. Byli więźniowie zwracają uwagę na problem braku jasnych informacji na temat probacji wobec osób zwolnionych z zakładów karnych. Pracownicy socjalni korzystają z różnych metod w pracy z więźniami, ale jako najskuteczniejsze narzędzie wymieniają oni wywiady i dialog. Dialog został również oznaczony przez wychowawców, jako najbardziej skuteczny sposób osiągnięcia porozumienia. Jest to bardzo ważne dla projektu CLAP, ponieważ dostarcza narzędzi wychowawcom więziennym w celu poprawy stosowania metod, które już znają. Wywiady osobiste są zazwyczaj wykorzystywane do identyfikacji potrzeb społecznych więźniów. Aby poradzić sobie z trudnościami, jakie napotykają podczas pracy w więzieniu, pracownicy socjalni muszą rozwijać swoje umiejętności w zakresie tolerancji na stres

i frustrację. Wychowawcy wyrazili wolę rozwijania umiejętności komunikowania się na różnego rodzaju poziomach edukacji i ludzkiej osobowości. Ponadto konieczne jest przeszkolenie wychowawców i pracowników socjalnych w zakresie nowych metod komunikacji i negocjacji oraz rozwiązywania konfliktów. Niezbędne jest zorganizowanie szkoleń związanych z zarządzaniem czasem, ponieważ we wszystkich więzieniach nie ma wystarczającej liczby pracowników zajmujących się tematyką reintegracji. Zidentyfikowano również potrzebę szkoleń w określonych kwestiach kulturowych związanych z religią i kulturą obcokrajowców. Problem ten występuje w krajach takich jak Grecja, w której jest wysoki odsetek więźniów obcokrajowców. Zarządzanie zespołem było również wymieniane jako bardzo ważna kwestia, która powinna zostać wzięta pod uwagę. Komunikacja z osadzonymi jest czasami trudna, ale pracownicy socjalni nie wskazują na to zagadnienie, jako powtarzającą się trudność. Komunikacja między pracownikami i osadzonymi została oceniona w pozytywny sposób przez byłych więźniów. Wskazują oni jednak na wiele problemów zwłaszcza związanych z ilością czasu, który jest przeznaczony dla każdego więźnia. Byli więźniowie wspominali także, że potrzebowali więcej czasu, więcej uwagi i bardziej "ludzkiego" traktowania przez pracowników penitencjarnych. Według pracowników socjalnych najbardziej efektywną metodą podnoszenia ich umiejętności jest wymiana doświadczeń pomiędzy pracownikami z innych zakładów karnych. Badania w projekcie CLAP objęły złożone zagadnienia związane z wieloma wyzwaniami. Niektóre z nich zawierały zagadnienia związane z systemem, inne dotyczyły grup zawodowych w aresztach a jeszcze inne dotyczyły osób fizycznych. Celem projektu nie było ich rozwiązanie, ale poddanie ich pod dyskusję oraz zaproponowanie nowego podejścia w zrozumieniu dialogu.

Zestaw narzędzi został opracowany na podstawie rozmów z personelem zarówno w więzieniach jak i z pracownikami organizacji zewnętrznych. Specjaliści zostali także poproszeni o udzielenie wskazówek ekspertom. Jednakże informacje w tym zestawie narzędzi nie koniecznie odzwierciedlają opinię eksperta. Określa on niektóre z barier, które mogą utrudnić personelowi i ich podopiecznym komunikowanie się ze sobą na zasadach dialogu. Pakiet tych narzędzi ma na celu podniesienie świadomości związanej z trudnościami w dialogu z więźniami, którzy stykają się z organami wymiaru sprawiedliwości. Dostarcza wskazówek, w jaki sposób odpowiedzieć na potrzeby komunikacyjne osadzonych i dostarcza narzędzi służących bardziej efektywnej komunikacji.

KTO POWINIEN STOSOWAĆ TEN ZESTAW NARZĘDZI? Materiał ten został opracowany dla pracowników więzienia oraz organizacji zewnętrznych pomagających w sposób pośredni lub bezpośredni w przygotowaniu osadzonych do opuszczenia wiezienia. Materiał ten jest ćwiczeniem zaproponowanym przez zespół projektowy, stanowiącym narzędzie do przemyśleń i jest zarazem wyzwaniem do podjęcia aktywności w codziennej pracy z więźniami w okresie poprzedzającym opuszczenie zakładu karnego. Jest to także użyteczne narzędzie dla osób odpowiedzialnych za informacje i materiały szkoleniowe stosowane w programach dotyczących reintegracji. Program adresowany jest do:

Służby resocjalizacyjne

Służby Bezpieczeństwa

Służby Zarządzające

• Kadra edukacyjna • Psychologowie • Pracownicy socjalni • Opiekunowie • Straznicy, • Personel ochrony, • Personel pomocniczy

• Doradcy • Menedżerowie

Jakkolwiek jest to zestaw narzędzi skierowany do pracowników więzień przygotowujących osadzonych do opuszczenia więzienia, to jednak idee przedstawione tutaj mogą być również realizowane w więzieniu na wszystkich poziomach. DIALOG JEST SKUTECZNYM NARZĘDZIEM, KTÓRE MOŻE WPŁYWAĆ NA INTERAKCJE WEWNĄTRZ I NA ZEWNĄTRZ.

PO CO STOSOWAĆ TEN ZESTAW NARZĘDZI? Jak sprawdzić czy więźniowie, z którymi pracujemy rozumieją ideę programu przygotowującego ich do opuszczenia więzienia? Badania przeprowadzone wśród personelu więzień wykazały, że przygotowanie więźnia do opuszczenia więzienia jest nie lada wyzwaniem, a problemy są liczne:      

Przeciążenie pracą lub przepracowanie; Nadmierna administracja – biurokracja; Apatia w pracy - “wypalenie zawodowe”; Konflikty między pracownikami; Słaba motywacja więźniów do nauki lub pracy; Brak czasu na szkolenia personelu ze względu na konieczność wykonywania wielu zadań administracyjnych oraz składania sprawozdań z wykonanej pracy;  Brak odpowiednich narzędzi;  Niski poziom innowacji;

Narzędzie pomaga rozwiązać tylko niektóre z wymienionych powyżej problemów:

Stworzenie innowacyjnego narzędzia, usprawniającego współpracę pomiędzy więźniem a pracownikiem.

Zmiana obecnego sposobu przygotowania osadzonego do opuszczenia więzienia poprzez wymiane wzajemnych przemyśleń i osiagnięcie wspólnego celu. Próba odciążenia pracowników więzień odpowiedzialnych za przygotowanie więźniów do opuszczenia zakładu karnego i włączenie w ten proces samych więźniów.

Ostatecznym celem jest wprowadzenie dialogu w procesie przygotowania do zwolnienia osadzonych z więzienia. Trzeba wziąć również pod uwagę to, iż więźniowie, z którymi się pracuje mogą mieć trudności ze zrozumieniem lub z wyrażaniem własnych potrzeb. W takich przypadkach należy dostosować się do zaistniałej sytuacji i poprzez odpowiednią komunikację ułatwić im wyrażenie i zrozumienie własnych potrzeb. Dobra komunikacja i dialog prowadzą do lepszego przygotowania osadzonych do wyjścia na wolność co w konsekwencji zmniejsza ryzyko recydywy.

JAK STOSOWAĆ TEN ZESTAW NARZĘDZI? Zestaw narzędzi jest przeznaczony dla personelu więzienia i personelu pomocniczego do zastosowania w codziennej pracy z więźniami. Informacje w tym zestawie narzędzi mogą być odczytywane selektywnie. Projekt CLAP proponuje 4 główne tematy, podzielone na 4 sekcje.

•Kto jest zaangażowany w proces przygotowania osadzonych do opuszczenia więzienia? •Jaka jest twoja rola w tym procesie?

•Czym jest dialog i czemu służy?

Role i opowiedzialności

Komunikacja i dialog w więzieniu

Dialog z rodziną

Dialog przygotowujący do opuszczenia więzienia •O czym należy rozmawiać? •Jak można wymieniać się różnymi doświadczeniami i przemśleniam w celu wypracowania wspólnego rozwiązania?

•Jaki jest stopień izolacji więźnia? • Czy dialog może zwiększyc szansę na odnowę relacji z rodziną?

Celem działań jest rozpoczęcie procesu dialogu pomiędzy personelem więzienia a osadzonymi w ich przygotowaniu do opuszczenia zakładu karnego. Powrót na wolność, przeciwdziałanie recydywie i radzenie sobie na wolności wymaga pewnych zmian. To z kolei może wymagać umiejętności, których większości osadzonych niestety jeszcze nie posiada. Są one niezbędne w doprowadzeniu do zmian w życiu na wolności.

Zmiany mogą obejmować    

Nowe metody (procesy) rozumowania, Znalezienie lepszych sposobów na organizowanie sobie codziennego dnia, Eliminowanie złych nawyków i zwyczajów, Nauka bardziej społecznie akceptowanych sposobów reagowania na ludzi, słowa i zdarzenia.

Z pozytywnych zmian skorzystają nie tylko więźniowie ale także inne osoby, w tym członkowie rodzin, przyjaciele i całe społeczeństwo. Zmiany te nie mogą zostać odgórnie narzucone. Ważne jest oddolne działanie tzn. na płaszczyźnie zakładu karnego. Jednym ze sposobów przyczyniania się do tego celu jest dialog. Komunikacja jest procesem wymiany pomysłów, myśli i uczuć z innymi ludźmi. Podczas komunikowania się: mówimy, słuchamy i obserwujemy. Sposób komunikowania się jest wyuczony. Jako dzieci uczymy się od naszych rodziców i innych dorosłych obserwując jak komunikują się między sobą. Jako dorosłe osoby możemy poprawiać sposób komunikowania się obserwując inne osoby, które skutecznej potrafią się komunikować, nabywając nowe umiejętności i doskonaląc je.1 Należy zachować szczególną ostrożność w dialogu, szczególnie w kontekście więziennym. a) Podczas sesji dyskusyjnych, które nie są odpowiednio zarządzane i prowadzone istnieje ryzyko, że więźniowie mogą wracać do swej przeszłości i postrzegać przyszłość w sposób nierealny; b) Kolejnym punktem problematycznym dla wychowawców, pracowników socjalnych, psychologów i innych osób są trudności z więźniami, którzy nigdy nie mieli społecznej akceptacji. Ich wkład może być przydatny, o ile prowadzący posiada odpowiednie umiejętności przekształcenia tego, co zostało wyrażone w przesłanie otwierające oczy na znaczenie codziennych doświadczeń, nieważne jak małe i nieistotne się wydają. c) Innym problemem, z którym mogą spotkać się mediatorzy to próba „przechwycenia” dialogu przez niektórych osadzonych, którzy są bardziej asertywni, wygadani (a może agresywni). Ci więźniowie są zazwyczaj najtrudniejsi we współpracy – uważają, że mają rację, a wszyscy inni są w błędzie.

Partnerstwo Wspólnotowe w Kształceniu Dorosłych, www.c-pal.net

Dlatego dialog jest to jeden instrument, który służy osiągnięciu dwóch celów:

pomoc więźniom w przystosowaniu się do życia w więzieniu

przygotowanie do życia na wolności

Dialog to narzędzie, które powinno zostać dodane do programów więziennych (takich, jak indywidualne doradztwo)a nie powinno zastąpić innych działań.

KOMUNIKACJA A CZŁOWIEK Oficjalne wzorce komunikacji obecne w więzieniach nie przynoszą pożądanych pozytywnych efektów. Środowisko jest w dużym stopniu zdominowane przez konflikty i nie istnieje, lub jest znikoma synergia między różnymi grupami, takimi jak: osoby zarządzające, pensjonariusze, oficerowie, psychologowie, pracownicy socjalni itp. „Dialog jest formą autentycznej i szczerej rozmowy, która buduje zdrowe relacje, ponownie integruje to, co jest postrzegane, jako rozdrobnione" 2 Celem tego procesu jest zapewnienie więźniom warunków, w których będą mogli bezpiecznie i otwarcie dociekać jakiegoś zagadnienia i problemu, który ich dotyczy. Uczą się oni także przyjmować opinie innych osób, a gdy się z nimi nie zgadzają, uczą się wyrażać własne zdanie i poglądy w sposób odpowiedzialny i poważny. Jednym z pożądanych celów jest to, aby poprzez ten proces opracować nowe sposoby postępowania dla różnych kategorii pracowników więzień, organizacji zewnętrznych

http://www.prisondialogue.org/

usługodawców i instytucji. W procesie powinni brać udział także byli więźniowie, ofiary przestępstw i społeczeństwo, aby doprowadzić do lepszej i bardziej efektywnej integracji.

WPROWADZENIE PROCESU DIALOGU W WIĘZIENIU MOŻE PRZYCZYNIĆ SIĘ DO ZMIAN W KULTURZE INSTYTUCJI.

Ważne jest, aby pamiętać, że więźniowie są skłonni mówić, komentować, argumentować i „opowiadać" historie dotyczące przeszłości i obejmujące wcześniejsze doświadczenia. Inną fundamentalną regułą jest fakt, że większość osób (więźniów) jest ciekawa. Ta ciekawość jest motywacją do nauki. Niestety całokształt życia w więzieniu rzadko zachęca do nauki i rozwoju. Jeżeli jednak przez proces dialogu więźniowie włączą swą ciekawość i chęć do poznawania nowych rzeczy, nabyte umiejętności przyczynią się do rozwoju osobistego więźnia. Komunikacja, z definicji to proces wysyłania komunikatów i odbierania wiadomości. Aby prowadzić skuteczną komunikację, należy poznać kilka prostych zasad. Przy tworzeniu i utrzymywaniu kontaktu wzrokowego należy mieć pewność, iż skupia się uwagę drugiej osoby. Ważne jest, aby spróbować przekazywać informacje zgodne zarówno pod względem werbalnym i niewerbalnym. Mylące i prowadzące do nieporozumień może być to, jeśli ton głosu nie idzie w parze z emocjami, które chce się wyrazić. W działaniu należy kierować się sentencją: „powiedz, co masz na myśli i myśl, co mówisz" co oznacza, że najlepiej jest być bezpośrednim i szczerym. Skuteczną komunikację zapewnia także aktywne słuchanie. Jest to zdyscyplinowany rodzaj słuchania, który pomaga weryfikować i kwestionować informacje, a co za tym idzie poprawiać procesy decyzyjne.

Ferrari twierdzi, że (2012)3 odpowiednie słuchanie jest kluczem do rozwoju świeżego spojrzenia i pomysłów, które zapewniają sukces. Mówi on także, że choć większość ludzi skupia się na rozwijaniu umiejętności prawidłowego komunikowania się i przedstawiania własnych poglądów, takie podejście jest błędne i powoduje niewykorzystanie istniejących możliwości. W artykule dla McKinsey, Ferrari4 pisze: „wielu wielkich słuchaczy, z którymi zetknąłem się podczas mojej kariery jako chirurg, kierownik i konsultant biznesowy wykazywało trzy rodzaje zachowań ... poprzez rozpoznanie i praktykowanie ich, można rozpocząć poprawianie własnych umiejętności słuchania, nawet we własnej organizacji". Podchodzenie do drugiej osoby z szacunkiem jest jednym z tych zachowań, które wspiera aktywne słuchanie. Dobrzy słuchacze nie wtrącają się z odpowiedziami lub wykładami o tym, co zostało zrobione źle. Słuchają oni aktywnie, odnoszą się do drugiego z szacunkiem, a następnie oferują pomoc w znalezieniu rozwiązania. Ferrari opracował własną odmianę komunikacji nazywaną zasadą 80/20, co oznacza, że podczas rozmowy stara się mówić 20 procent czasu, podczas gdy jego partner mówi 80 proc. Jednym z głównych elementów komunikacji jest dialog.

Dialog to rozsądna wymiana poglądów, które mają dla nas największe znaczenie.

Jest to bardzo ważne narzędzie komunikacyjne, które pozwala ludziom zrozumieć inne punkty widzenia.

NADAWCA

KANAŁ

WIADOMOŚĆ

ODBIORCA

SENDER

Informacja zwrotna

KONTEKST

Carter S.B. (2012) “Sztuka Słuchania’, w Psychologii Dzisiaj .http://www.psychologytoday.com/blog/high-octanewomen/201209/the-art-and-value-good-listening 4 http://www.psychologytoday.com/blog/high-octane-women/201209/the-art-and-value-good-listening

Powyższy schemat może być opisany za pomocą następujących słów:

Nadawcą lub komunikatorem jest osoba, która wysyła wiadomość

Wiadomość może być wyrażona za pomocą mowy, pisma lub za pomocą symboli

Odbiorcą jest osoba, która otrzymuje wiadomość, nadaje jej odpowiedni sens, rozumie ją i przekłada na coś, co ma dla niej znaczenie.

Odpowiedź to informacja zwrotna od odbiorcy. Może ona mieć charakter werbalny bądź niewerbalny. Daje ona komunikat nadawcy, czy wiadomość została zrozumiana.

Warto przemyśleć następujące zagadnienia, aby ocenić komunikację w miejscu pracy:

Kto wysyła najwięcej wiadomości pdczas normalnego dnia pracy z więźniami?

Jak wysyłane są te wiadomości? werbalnie? pisemnie?

Kiedy jesteś ostatecznym odbiorcą komunikatu, jak sprawdzisz, czy dobrze zrozumiałeś przesłanie?

Kto twoim zdaniem jest odpowiedzialny za prawidłowe zrozumienie komunikatu?

Co się dzieje, kiedy występuje brak prawidłowego zrozumienia?

Kiedy jesteś na końcu procesu wysyłania wiadomości, jak zweryfikujesz, czy twoja wiadomość została dobrze zrozumiana?

CZĘŚCIOWA KOMUNIKACJA: Jeśli wiadomość lub informacja nie dotarła do odbiorcy w sposób prawidłowy, możemy mówić o wystąpieniu zjawiska częściowej komunikacji lub braku komunikacji. Zjawiska takie mogą doprowadzić do nieporozumień bądź kłótni między ludźmi. Może to stwarzać problemy pomiędzy pracownikiem zakładu karnego a więźniem. Częściowa komunikacja może być skutkiem barier komunikacyjnych.

wewnętrzne bariery

zewnętrzne bariery

• brak umiejętności słuchania • zły stosunek do nadawcy lub informacji • brak zainteresowania wiadomością • zmęczenie • strach • nieufność • wcześniejsze doświadczenia • problemy rodzinne • brak wspólnych doświadczeń • negatywne emocje tworzące negatywne myśli

• hałas • roztargnienie • trudności w połączeniach telefonicznych • pora dnia (niektórzy mogą lepiej funkcjonować w określonych godzinach) • nadawca stosuje słownictwo żargonowe • środowisko

Jako pracownik więzienia byłoby idealnie, jeśli mógłbyś prowadzić dialog oparty na pytaniu: Czy istnieją dodatkowe bariery wewnętrzne, które utrudniają komunikację między tobą a więźniem? Jak można je wyeliminować?

TRUDNOŚCI Z KOMUNIKACJĄ Trudności komunikacyjne są powszechnie obecne w więzieniu. Mogą one oznaczać problemy z wyrażaniem siebie, swych emocji lub problemy ze zrozumieniem informacji, która jest przekazywana.

         

Wyobraź sobie, jak to jest: Nie potrafić powiedzieć komuś o czymś ważnym; Nie potrafić znaleźć właściwych słów do przekazania czegoś; Mieszać słowa; Zablokować się i zawstydzić, gdy ktoś wtrąca się w zdanie; Mówić w taki sposób, że ludzie nie potrafią Cię zrozumieć; Być ignorowanym przez innych ludzi podczas mówienia; Nie rozumieć, co ludzie do Ciebie mówią; Być niezdolnym przyłączyć się do konwersacji; Nie potrafić czytać; Nie potrafić napisać swych pomysłów.5

Osoby, które mają problemy z komunikacją mogą mieć trudności z wyrażeniem siebie poprzez komunikację; mowę, pismo i znaki niewerbalne. Mogą mieć także trudności ze zrozumieniem innych ludzi. Trudność może im sprawiać też zrozumienie i przyswojenie informacji. Badania wykazały, że dzieci, młodzież i dorośli, którzy wykazują antyspołeczne zachowania są bardziej narażeni na trudności językowe i komunikacyjne. Nie udowodniono, że jeden czynnik ma wpływ inny, ale jasnym jest, że wielu osadzonych charakteryzuje się nierozpoznanymi trudnościami językowymi i komunikacyjnymi. 6

http://www.communicationsforum.org.uk Przekraczanie Podziałów Komunikacyjnych: Podręcznik dla pracowników więziennych, którzy napotykają trudności komunikacyjne. National Offender Management Service UK. 6

TRUDNOŚCI KOMUNIKACYJNE WIĘŹNIÓW Więźniowie mogą mieć następujące problemy komunikacyjne:

Problemy z mową i językiem: trudności z wysłaniem wiadomości lub jej odebraniem

Niezdolność uczenia się i trudności w uczeniu się: dysleksja, dyspraksja, deficyty uwagi, autyzm, zespół Aspergera, itp.

Ograniczone lub brak umiejętności czytania lub pisania

Problemy komunikowania się w języku systemu sądowniczego

Zaburzenia zmysłów: zaburzenia słyszenia, widzenia itp.

Podczas planowania komunikacji z osadzonym należy wziąć pod uwagę wszystkie te aspekty.

Współpraca ze specjalistami w tych dziedzinach jest obligatoryjna, aby można było uzyskać dokładne informacje na temat więźnia, jego problemów i trudności.

Do tych specjalistów zaliczyć należy: psychologów, psychoterapeutów, terapeutów mowy, pedagogów, pracowników społecznych itp. Tylko specjaliści mogą udzielić prawidłowych wskazówki i porad, jak radzić sobie w tych sprawach. Niektóre wskazówki związane z radzeniem sobie z problemami komunikacyjnymi zawarte są w Aneksie nr 1.

KOMUNIKACJA I DIALOG David Joseph Bohm (ur. 20 grudnia 1917 w Wilkes-Barre, zm. 27 października 1992 w Londynie) - amerykański naukowiec żydowskiego pochodzenia zajmujący się fizyką kwantową i filozofią fizyki. Bohm w istotnym stopniu przyczynił się do rozwoju fizyki, zwłaszcza w zakresie mechaniki kwantowej oraz teorii względności. Już, jako badacz fizyki z tytułem doktora w Berkeley odkrył efekt nazwany dyfuzją Bohma. Bohm jest twórcą mechaniki Bohma będącej alternatywnym opisem zjawisk kwantowych. Był odkrywcą także „ nauki mózgu”, ustanawiając holistyczny model mózgu, rozumiany, jako system i w naukach komunikacyjnych z teorią dialogu. Bohm jest powszechnie uważany za jednego z najbardziej znaczących fizyków teoretyków XX wieku. W celu rozwiązania problemów społecznych w późniejszych latach Bohm napisał propozycję rozwiązań, która stała się znana jako "Dialog Bohm’a", w której równy status i "wolna przestrzeń" stanowią najważniejsze przesłanki komunikacji a także uznanie różnych osobistych przekonań.

Bohm zasugerował, że jeśli grupy dialogowe mają wystarczającą szeroką skalę funkcjonowania, mogą pokonać wszelakie trudności związane z izolacją i podziałem.

UMIEJĘTNOŚCI POTRZEBNE DO SKUTECZNEGO DIALOGU Żaden człowiek nie rodzi się z umiejętnościami prowadzenia dialogu. Ciężko nabyć umiejętność dialogu w szkole, gdzie nauczyciele przytłoczeni wymogami i programami nauczania, nie mogą przekazać tych umiejętności uczniom. Każdy człowiek musi sam zdiagnozować, jakie zdolności posiada a nad jakimi musi popracować, aby rozwijać je w prawidłowy sposób. Umiejętności dialogowe maja wpływ na wiele sytuacji życiowych i są „przenoszone” z jednego kontekstu do innego, w zależności od zapotrzebowania. Poniższe pomysły odnoszą się przede wszystkim do sfery biznesu i marketingu 7. Jednak kontekst nauczania stosuje się w sytuacjach, które nie mają wiele wspólnego z biznesem. Pięć z tych umiejętności opisanych jest w następujący sposób:

POMIAR TESTOWANIE UJAWNIENIE

MÓWIENIE

ISTNIENIE

http://kutenk2000.blogspot.com/2010/11/5-advanced-dialogic-skills-to-engage.html

Te umiejętności mogą nie być łatwe do rozwijania, ale trzeba dołożyć wszelkich starań w trosce o więźniów i profesjonalistów. Najlepszym sposobem jest:

uczenie się ich

obserwowa nie ich u innych praktykowanie ich w rzeczywistym kontekście

Zanim te umiejętności staną się automatycznym elementem pracy, może upłynąć trochę czasu.

BEING

ISTNIENIE

W tym kontekście powinniśmy rozumieć i doświadczać, bez narzucania własnego zdania, nawet, jeśli jesteśmy bezpośrednio zaangażowani w daną sytuację. Innym, równie ważnym elementem jest umiejętność współodczuwania z innymi, otwartość i umiejętność bezwarunkowej akceptacji drugiej osoby. Należy wykazać zainteresowanie i zaciekawienie, tym, co mówią inni i starać się zadawać pytania a także komentować wypowiedzi. Należy pamiętać, że wszyscy w jakimś stopniu są narażeni. Należy również być świadomym, że jeśli obieramy jakieś stanowisko, ważnym jest rozważenie jego zmiany, gdy warunki ulegną zmianie, lub gdy dane stanowisko okaże się błędne. Nigdy nie możemy stwierdzić, że „wiemy wszystko”. Podczas każdej sesji i po jej zakończeniu, zadajemy pytanie: Czego się nauczyliśmy?

MÓWIENIE

Mówienie może przynieść wiele pozytywnych rezultatów. Proces mówienia może rozjaśnić pewne kwestie, rozwiązać nieporozumienia, stworzyć akceptację i empatię, spowodować wzrost wiedzy, ułatwić uczenie się, zbliżyć ludzi, skłonić do refleksji i introspekcji, łagodzić napięcia, zredukować nieśmiałość i obawę przed autoekspresją. Zarówno koordynator jak i więzień nieustannie oceniają innych, między innymi poprzez sposób ich mówienia i to, co mówią. Spotkania nieformalne, jakimi są sesje potrzebują wielokrotnie obecności mediatora, aby ten uporządkował spotkanie, nadał mu łagodny ton i przebieg i zapewnił prawidłową wymianę informacji między członkami grupy. Kiedy jedna osoba mówi, druga słucha. Słuchanie postrzegane jest także, jako umiejętność. Jedną z metod pomocy w zrozumieniu, co dana osoba mówi, jest włączenie wyobraźni, zarówno w sposób fizyczny (zdjęcia, obrazy, klipy filmowe itp) i w sposób opisowy (wypowiadane słowa). Istotna jest także umiejętność rozróżnienia, co jest faktem a co przypuszczeniem czy odczuciem intuicyjnym. Czy na zakończenie spotkania pojawiają się odczucia, opinie, wątpliwości i pragnienia, które przechodzą przez grupę?

UJAWNIENIE Ukrywanie, tuszowanie i cenzurowanie odczuć nie przynosi pozytywnego efektu dialogu. Należy zachęcać więźniów do używania „własnego głosu”, kiedy opisują to, co ich martwi, niepokoi, cieszy. Dialog oznacza używanie własnego głosu i umysłu a nie odwzorowywanie innych. Mówienie o osobistych doświadczeniach odwołujących się do przeszłości sprawia, że sprawy stają się jasne zarówno dla osoby mówiącej jak i słuchającej. Udowodniono, że możliwość otwartego wyrażania swych odczuć sprawia ulgę i stwarza lepszą atmosferę. Pozwalamy lepiej się poznać i otwieramy przed sobą większą przestrzeń.

TESTOWANIE W tym kontekście testowanie oznacza odzwierciedlanie własnych przekonań, postrzeganie siebie, odgrywanie ról (w różnych kontekstach), osobistą historię, sposoby rozumowania i jak dana osoba zachowuje się w poszczególnych okolicznościach. Ważnym jest, aby dana osoba zrozumiała skąd pochodzi. Pomoże to jej zrozumieć obecną sytuację i podda pod przemyślenie przyszłość. W tym momencie prowadzący może ocenić, jak daleko grupa posunęła się w wyrażaniu, słuchaniu i rozumieniu, aby móc wprowadzić ideę ponownej oceny założeń.

POMIAR Pomiar nie może mieć charakteru oceniającego. Punkt widzenia danej osoby ma taki sam status jak twój punkt widzenia czy innej osoby. Podczas sesji dialogowych można próbować dociekać źródła pochodzenia danych informacji/faktów, powodów wypowiedzenia danych sentencji/wykonania danych czynności i jakie mogą być skutki danych działań, słów. Czy istnieje możliwość różnego postrzegania, rozumowania, interpretacji czyichś działań, zdań i postaw?

Kontekst więzienny W więzieniach mamy do czynienia z osobami najbardziej narażonymi na izolację, oraz na różne niebezpieczeństwa po wyjściu na "zewnątrz". Ta nagła ekspozycja, niewłaściwie przygotowana i przeprowadzona, może prowadzić do większej izolacji z powodu odrzucenia przez społeczeństwo i braku akceptacji. Celem naszego projektu jest, aby przerwać to błędne koło, które prowadzi jedynie do recydywy, przygotowując odpowiednio więźnia do opuszczenia więzienia, poprzez szkolenia i coaching więźniów w „duchu dialogu".

TRADYCYJNE MODELE DIALOGU Wielu uczonych uważa, że dialog bierze swój początek od Sokratesa. Sokrates stosował metodę dialogu, jako narzędzia nauczania a także sposób dochodzenia do prawdy (co jest określane, jako Przypowieść o Jaskini). Dialog stosowany w metodzie Sokratesa był sposobem wyjaśniania w celu wyciągania wniosków. Poprzez proces zadawania pytań i odpowiadania można zidentyfikować nieprawidłowości, co jest także sposobem dochodzenia do porozumienia. Nieprawidłowości te mogę zawierać sprzeczności i brak spójności.

Podsumowanie:

Sokrates zaproponował rozpoczęcie procesu od podejścia „nie wiem czegoś”. Jest to istotne dla jakiejkolwiek debaty, kłótni bądź postawy. Dialog Sokratesa uznaje również, że nasze doświadczenia, zarówno z przeszłości jak i obecne mają wartość a rozmowa toczy się na podstawie tego doświadczenia, które może doprowadzić przynajmniej do zrozumienia, jeśli nie do porozumienia. Dialog jest procesem w odkrywania głębi. Wymaga czasu i planowania, a także prowadzi do lepszego zrozumienia i ewentualnego działania.

W tym rozdziale prezentowane są różne podejścia do dialogu. Przedstawiany jest dialog Sokratesa, jako narzędzie dochodzenia do prawdy. Prezentowane są także metodologie, które wynikają z pierwotnej idei. Są to metody Leonarda Nelsona i Mathew Lipmana. Przedstawia się sposoby zastosowania tych metod przez pracowników ośrodków penitencjarnych. Prezentowane są też metody Davida Bohma i Martina Bubera. W ten sposób pracownik penitencjarny ma wiele metod, które może zastosować podczas dialogu. Mogą one być używane, jako narzędzia do odkrywania / rozmawiania na tematy, które dotyczą więźnia.

W 1920 roku Leonard Nelson 8, niemiecki filozof stworzył termin metody Sokratesa, której użył w placówce edukacyjnej. Nelson uważał, że metoda Sokratesa prowadzi do refleksji i krytycznego/ refleksyjnego podejścia, które jest najbardziej potrzebne dla aktywnych obywateli. Punktem wyjścia dla metody Nelsona jest zawsze czyjeś doświadczenie. Jest to zamierzone, ponieważ chroni przed rozmową, która ma charakter hipotetyczny, a zwraca się ku podejściu, które ma charakter praktyczny.

Oryginalny tekst Metody Sokratesa napisanej przez Nelsona znajduje się:http://www.friesian.com/method.htm

Metoda ta może być łatwo zastosowana przez pracowników więziennych wśród niewielkiej grupy ludzi, którzy mają wspólny interes. Według Nelsona temat powinien mieć charakter filozoficzny, który może być odebrany przez zastosowanie związku, a nie na przykład za pomocą metod naukowych. Przykładem w tym kontekście może być klasyczne pytanie, „Co to jest sprawiedliwość?" lub „Czy mogę kiedykolwiek kłamać?”. Główną różnicą jest to, że moderator, który prowadzi dialog zapewnia, że problem nie jest traktowany w sposób hipotetyczny, ale koncentruje się na doświadczeniach osób biorących udział w dialogu. Ważna tutaj jest rola moderatora, który nie uczestniczy w dialogu sam, ale ułatwia dyskusję, pomagając uczestnikom zgłębiać ich myśli i lepiej wyrazić swoje stanowisko dotyczące wybranego tematu. Metoda ta ułatwia podejmowanie decyzji.

Ideologia docierania do prawdy od zawsze cieszyła się dużym powodzeniem, jednak odkrycie faktycznej prawdy powinno być jednym z głównych celów pracowników więziennych: przemyślenie aktualnej pozycji, jej ocena i próba zmian. Prostym przykładem może być definicja rodziny dla więźnia – czym jest dla mnie rodzina (refleksja), jakie są moje relacje z rodziną (ocena), co z tym zrobię (działanie/próba zmiany). Jest to proces, w którym wypowiedzi danej osoby poddawane są ocenie grupy, która pomaga ustosunkować się do danego tematu. Podejście, które ma swoje korzenie w filozofii Johna Deweya zostało w ciągu ostatnich czterdziestu lat opracowane w USA przez Matthew Lipmana. Metodologia ta zapożycza ideę „wspólnoty śledczej" i stosuje ją do poszukiwania pomysłów i idei, które są tradycyjnie znane jako filozofia. Metoda jest prosta i przynosi efekty w czasie pracy. Grupa nie powinna być zbyt duża, aby możliwa była swobodna dyskusja. W dużych grupach niektórzy dominują, podczas gdy inni po prostu ukrywają się lub są nieśmiali. Moderator identyfikuje bodziec, który prowadzi do dyskusji. Metodologia ta wzmacnia siłę uczestnika, niezależnie od tego, czy osoba jest pracownikiem penitencjarnym czy więźniem. Wyobraźmy sobie, że sytuacja obejmuje grupę: pedagoga i sześciu więźniów. Pierwszym zadaniem wychowawcy jest ustalenie pewnych zasad grupy. Idealnie jest, gdy są one ustanowione przez samą grupę. Mogą one zawierać zasady, takie jak:  Słuchaj innych  Weź pod uwagę wszystkie pomysły  Uczestnicz aktywnie  Itp.  Nie krzycz  Daj znak moderatorowi, kiedy chcesz zabrać głos  Nie śmiej się z pomysłów innych

Im krótsza lista zasad, tym lepiej. Ćwiczenie to występuje tylko na początku procesu do czasu, gdy zasady zostaną przyswojone przez grupę. Dobrze jest mieć spisane zasady na kartce papieru tak, aby w momencie ich złamania zwrócić na to uwagę danej osobie. Moderator musi identyfikować takie bodźce, które interesują grupę i wzbudzają jej wyobraźnię i ciekawość. Przykładem użytym tutaj jest fotografia tatuażu jednego z więźniów.

Zdjęcie przedstawia wytatuowane imię jednego z osadzonych. Moderator musi pamiętać, że zdjęcie ma służyć tylko do pobudzenia dyskusji i jej rozpoczęcia, samo w sobie natomiast nie jest tematem dyskusji. Oczywiście zdjęcie jest tylko przykładem bodźca. Moderator może korzystać z książki, opowiadań, biografii, krótkich filmów, sztuk teatralnych itp. W rzeczywistości wszystko może być wykorzystane, jako początek dyskusji. Ważne jest, aby po etapie wprowadzenia bodźca, moderator poprosił więźniów, aby zaproponowali tematy, najlepiej w formie pytań, które chcieliby omówić między sobą. Takie pytania mogą być następujące: 1. 2. 3. 4. 5.

Dlaczego nazywamy obiekty/ludzi? (Marek) Dlaczego ktoś tatuuje swe imię na ręce? (Jacek) Czy imię to coś stałego, czy można je zmienić? (Jerzy) Czy ja mogę się zmienić, jeśli moje imię jest niezmienne? (Adam) Czy jestem czymś więcej niż tylko imieniem i nazwiskiem? (Robert)

Najlepiej gdy moderator, bądź uczestnik zapisują pytania na dużej kartce papieru. Należy też zapisać imię osoby, która zadała konkretne pytanie/poddała temat pod dyskusję. Etap trzeci to wybór jednego z pytań do dyskusji. Może tego dokonać moderator, ale najlepiej, jeśli cała grupa uzgodni jeden temat do omówienia. Jeśli więc grupa decyduje się na omówienie pytania nr 5, moderator może zapytać Roberta, dlaczego zadał takie pytanie – co miał na myśli zadając je i co chciałby omówić. Jak widać, wszystkie powyższe tematy wiążą się z pojęciem tożsamości. Można zadać bardzo kluczowe pytanie: kim jestem? lub bardziej wiążące pytanie, czy jestem niezmienny, czy mogę się zmienić. Dla kogoś, kto popełnił zbrodnię ważne jest odkrywanie siebie i wzmocnienie takiej osoby, aby mogła nastąpić jej zmiana. Podejście to różni się od innych tym, że więźniowie dochodzą do wniosków w drodze dialogu a nie poprzez rozmowę z psychologiem czy pedagogiem. W teorii tą metodologię nazywa się „wspólnotą śledczą”, która poprzez dialog bada, odkrywa, zastanawia się nad rozwiązaniami danej kwestii. Zachęca uczestników do myślenia, refleksji i działania. Podstawowy, teoretyczny aspekt tego procesu zakłada, że myślenie odbywa się w grupie, w społeczeństwie, a nie w izolacji i osamotnieniu. Dostarcza umiejętności słuchania i rozważania poglądów innych a w ostatecznej fazie do zajęcia konkretnego stanowiska.

DIALOG WEDŁUG DAVIDA BOHMA AND MARTINA BUBERA9 Dialog jest sposobem zbiorowej obserwacji, w jaki sposób ukryte wartości i intencje mogą kontrolować nasze zachowanie i jak niezauważalne różnice kulturowe mogą kolidować bez naszej świadomości w to, co się dzieje. Może być zatem postrzegany jako arena, w której odbywa się zbiorowa nauka oraz w której poczucie zwiększonej harmonii, braterstwa i kreatywności może powstać. …" Bohm, Factor I Garrett: „Dialog” Słowo „dialog” pochodzi od słowa greckiego dialogos. Logos oznacza „słowo”, a w naszym przypadku będziemy rozpatrywać „znaczenie słowa”. Słowo dia oznacza „poprzez” (Bohm, 9

Zobacz prace Petera Garretta na: http://www.prisondialogue.org/

1990, str. 1). Bohm podkreśla, że dialog sugeruje „strumień znaczeń" płynący wśród, przez i między nami. To sprawia, że można stworzyć przepływ znaczeń całej grupy tak, że wyłaniają się nowe znaczenia. To z kolei pozwoli stworzyć „wspólny sens" w grupie, który służy jako spoiwo, które scali grupę (i społeczeństwo) razem.10 Według Bohma, jeśli skontrastujemy ze sobą słowo dialog ze słowem dyskusja, które ma takie same korzenie jak „uderzenie” i „wstrząs” oznacza to przełom. Podkreśla ideę analizy, gdzie może istnieć wiele punktów widzenia. Dyskusja jest podobna do gry w ping-ponga, gdzie ludzie są bez przerwy „bombardowani” pomysłami, a celem gry jest zdobycie lub uzyskanie punktu dla siebie. Tego rodzaju zjawiska bardzo często pojawiają się, gdy mamy do czynienia z dyskusją.

Cel konwersacji w dialogu jest odmienny, gdyż nikt nie stara się wygrać. Każdy jest zwycięzcą. W dialogu nie trzeba zdobywać punktów i nikt nie stara się zdominować innych.

Jak więc stosować dialog? Zazwyczaj ludzie mają problem w komunikowaniu się nawet w małych grupach. W grupie składającej się z trzydziestu lub czterdziestu ludzi, którzy na co dzień nie komunikują się ze sobą komunikacja jest bardzo trudna chyba, że istnieje zestaw wspólnych celów lub osoba prowadząca spotkanie. Poprzez dialog ludzie mają możliwość wyrażania siebie bez przeszkadzania innym, ale to nie daje im możliwości przekazania swoich myśli. Dialog pomaga uczynić dyskusje bardziej skuteczną, poprzez skrócenie czasu jego trwania i omawianie tylko istotnych zagadnień.

„Załóżmy, że udało nam się swobodnie wymienić poglądy, bez kompulsywnej chęci narzucenia naszych poglądów bez zniekształceń i oszukiwania siebie. Czy nie stanowi to prawdziwej rewolucji w kulturze.” David Bohm

http://www.soapboxorations.com/ddigest/bohm.htm

JAK USPRAWNIĆ I PODTRZYMAĆ DIALOG Steve Wirth wskazuje na trzy ważne etapy dla osoby indywidualnej lub grupy, która stosuje dialog kontemplacyjny.

Po pierwsze należy odnaleźć świadomość i zrozumienie naszych bodźców umysłowych i percepcyjnych

Po drugie należy posiąść umiejętności wspierające podejmowanie najlepszych decyzji, przez co możemy wpływać na naszą wspólnotę i stać się jej częścią

Po trzecie należy konsekwentnie odnosić się do wspólnego ducha grupy

Technika dialogu przypomina uczestnikom, iż muszą uświadomić sobie konieczność uznania opinii jako prawdy. Za pomocą dialogu każdy człowiek stara się słuchać otwarcie i z szacunkiem różnorodnych przemyśleń, które się pojawiają bez kategorycznego odrzucania jakiejkolwiek opinii. Napięcie powstałe między przeciwstawnymi punktami widzenia może być trudne ale ekscytujące jeśli postawa badaczy jest pełna szacunku.

Odkrycie Davida Bohma wyjaśnia nam i pomaga zrozumieć dlaczego jest to tak trudne wyzwanie dla każdego z nas. W mózgu ludzkim wytwarzają się związki chemiczne, które stymulują mechanizmy obronne gdy nasze odczucia i myśli zostają zakwestionowane. Nasze sposoby myślenia i znajome toki rozumowania stają się swego rodzaju nawykiem.

Według Bohma, dialog wymaga wiele wysiłku i praktyki a także konsekwentnego skupienia się na intencji procesu. Każda osoba doświadcza dialogu w odmienny sposób. Don Factor stwierdza, iż: „W każdej grupie dialogu będą pewne głosy, które dominują, ludzie, którym mówienie na forum przychodzi z łatwością i będą wypowiadać się wielokrotnie. Są także tacy, którym ciężko się przełamać. W miarę upływu czasu, ciche osoby znajdą sposób, aby zacząć mówić lub cała dynamika grupy przesunie się na tyle, że osoby bardzo gadatliwe zaczną mówić mniej. Nie można tego przewidzieć."11 Większość prac Martina Bubera dotyczących dialogu powstała w latach 1923 - 1938. Martin Buber przedstawia dialog w inny sposób, jako coś więcej niż wymiana wiadomości i rozmowy, że odbywa się w ludzkiej interakcji.

Nie przyjmuję żadnych absolutnych formuł życia. Żaden tendencyjny kod nie może przewidzieć od razu wszystkiego, co może się zdarzyć w życiu człowieka. W miarę upływu lat, dorastania, zmieniają się nasze przekonania. Muszą się zmienić. Więc myślę, że powinniśmy stale coś odkrywać. Powinniśmy być otwarci na przygodę w zwiększonej świadomości życia. Powinniśmy postawić całe nasze istnienie na naszej chęci do odkrywania i doświadczania. Martin Buber (w Hodes 1972) Buber uważał, że samodoskonalenie jest możliwe tylko w relacji z innymi. Ponadto, wiedza jest możliwa tylko, „jeśli relacja między człowiekiem i tworzeniem jest rozumiana jako dialogiczny związek" (Buber cytowany przez Avnon op cit.). Według niego, istotnym elementem dialogu jest „nastawienie na innych" (Buber 1947: 22). Milczenie jest ważnym elementem dialogu Bubera. Dialog ma to do siebie, iż może wiązać zarówno ciszę jak i mowę. Jeżeli dana osoba jest w stanie wyzwolić się od ciszy „bezwarunkowe strumienie komunikacyjne płyną od niego i cisza unosi się do sąsiada" (Buber 1947: 4).

http://www.infed.org/archives/e-texts/bohm_dialogue.htm

DIALOG WG BOHMA

W metodzie dialogu Bohma od dwudziestu do czterdziestu uczestników siedzi w kręgu przez kilka godzin w czasie regularnych spotkań lub spotyka się przez kilka dni w warunkach warsztatowych. Odbywa się to spontanicznie, bez ustalonego programu, innego niż dociekanie przepływu myśli i odkrywanie procesu „myślenia razem", zbiorowo. Działanie takie umożliwia uczestnikom grupy zbadanie swoich uprzedzeń, z góry wyrobionych opinii a także zbadanie bardziej ogólnego przepływu myśli. Intencją Bohma odnośnie sugerowanej minimalnej liczby uczestników było odwzorowanie społecznej/ kulturowej dynamiki (a nie dynamiki rodzinnej). Ta forma dialogu ma na celu umożliwienie uświadomienia sobie dlaczego komunikacja w sferze werbalnej jest dużo trudniejsza i bardziej narażona na powstawanie konfliktów niż we wszystkich innych dziedzinach ludzkiej aktywności i wysiłku. Uczestnicy dialogu Bohma „zawieszają" swoje dotychczasowe przekonania, poglądy, impulsy i osądy mówiąc razem, żeby zobaczyć przepływ procesów myślowych grupy i skutki takiego działania. Według propozycji Dialogu (Bohm, Factor, Garret) 12 ten rodzaj dialogu nie powinien być mylony z dyskusją lub debatą, które sugerują pracę w kierunku osiągnięcia założonego celu lub podjęcia decyzji, a nie nastawione są na odkrywanie i uczenie się. Spotkanie bez porządku obrad lub ustanowienia celu odbywa się tak, aby stworzyć „wolną przestrzeń" dla czegoś nowego, co się wydarzy. „... Może się okazać, że taka forma swobodnej wymiany myśli i informacji ma fundamentalne znaczenie dla przekształcania kultury i uwolnienia jej z destrukcyjnej dezinformacji tak, aby wyzwolić kreatywność." David Bohm Zasady obowiązujące w pierwotnej metodzie zostały odpowiednio dostosowane i poprawione. Przekształciły się one w zestaw reguł, które mogą być stosowane w zakładach karnych. Reguły „Dialogu Bohma” są następujące: 1. Uznaje się, że na poziomie grupy nie będą podejmowane decyzje w rozmowie. „... W grupie dialogu nie będziemy decydować co zrobić z daną kwestią. Jest to kluczowa zasada. Inaczej nie będziemy wolni. Musimy mieć wolną przestrzeń gdzie nie będziemy zobowiązani do niczego, nie musimy dochodzić do jakichkolwiek wniosków ani nic mówić. Strefa jest otwarta i wolna "(Bohm, „W Dialogu ", str.18-19)."

http://www.david-bohm.net/dialogue/dialogue_proposal.html

2. Każdy zgadza się na zawieszenie w rozmowie własnych osądów. (W szczególności, jeśli osoba słyszy pomysł, który się jej nie podoba - nie atakuje go.) „... Ludzie w każdej grupie zaproponują swoje założenia i w miarę przebiegu spotkania, założenia te będą się ukazywać. Uczestnik grupy musi je „zawiesić” co oznacza, że ich nie wykonuje, nie tłumi, nie wierzy w nie, ale też nie odrzuca możliwości ich istnienia, nie ocenia ich jako dobre bądź złe” (Bohm, „ W dialogu ", str. 22).

3. Poprzez „zawieszenie osądów”, uczestnicy grupy stają się jak najbardziej uczciwi i przejrzyści. (Szczególnie jeśli jeden z uczestników ma „dobry pomysł” ale boi się go wyrazić bo twierdzi, że jest zbyt kontrowersyjny by podzielić się tym pomysłem z grupą).

4. Osoby w grupie budują coraz to nowe pomysły. Grupa taka często wychodzi z pomysłami, o których przed spotkaniem nie pomyślałaby żadna z osób biorących udział w spotkaniu.

Celem różnych odmian Dialogu Bohma jest uzyskanie lepszego zrozumienia siebie przez osoby biorące udział w spotkaniu. Innymi słowy dialog Bohma służy do informowania wszystkich uczestników o aktualnym stanie grupy.

USPRAWNIENIE I UŁATWIENIE SESJI DIALOGOWEJ Po pierwsze należy pamiętać, że kluczowym słowem jest ZAWIESZENIE myśli, impulsów, wyroków itp. Stwierdzenie to leży u podłoża skutecznego dialogu. Jednakże osiągnięcie powyższego stanu nie jest łatwe do zrealizowania. Zawieszenie myśli, impulsów, osądów, itp., wymaga szczególnej uwagi nad całym procesem - zarówno we własnym zakresie jak i w grupie. Na początku może się to wydawać trudne. Ale jeśli ta praca jest konsekwentnie prowadzona, zdolność do osiągnięcia takiego stanu stale się rozwija i wymaga coraz mniejszych nakładów wysiłku. „Wniosek Dialogowy“(Bohm, Factor, Garrett). 13 13

http://www.david-bohm.net/dialogue/dialogue_proposal.html)

Podstawowym krokiem jest sformowanie grupy. Sukces grupy zależy również od jej uczestników i liczebności. Idealna grupa powinna składać się z około 20 osób. Niestety nie jest to możliwe do zrealizowania w warunkach więziennych. W warunkach więziennych w grupie nie powinno być więcej niż 8 więźniów naraz. Należy pamiętać, że niektórzy uczestnicy mogą wyrażać chęć rozmowy inni natomiast mogą się wahać preferując tylko słuchanie. Słuchanie jest równie istotne w okręgu dialogowym. Należy również rozważyć wprowadzenie ram czasowych: jak długo potrwa dialog? Eksperci twierdzą, że sesje dialogowe trwające około dwóch godzin są wystarczające. Natomiast dialog nie pojawi się na początku sesji. Zazwyczaj uczestnicy potrzebują więcej niż jednej sesji, aby zapoznać się z metodą prowadzenia dialogu i nauczyć się nim posługiwać. W dialogu nie ma miejsca na hierarchię. Wszyscy są równi. Stworzenie takich warunków to nie lada wyzwanie w więzieniu. Każda z formujących się grup dialogowych potrzebuje obecności jednego bądź dwóch mediatorów, którzy będą potrafili poprowadzić spotkanie. Ich rolą jest udzielanie wskazówek grupie i utrzymanie odpowiedniej atmosfery.

LODOŁAMACZE: ENERGETYZUJĄCE I TORUJĄCE DROGĘ DO DIALOGU

DZIAŁANIA

UŁATWIAJĄCE

MYŚLENIE

Jak zostało omówione w pozostałych rozdziałach, definicji i interpretacji dialogu może być wiele. Aby rozjaśnić uczestnikom to pojęcie, zaleca się przeprowadzenie burzy mózgów. Burza mózgów pozwala koordynatorowi uzyskać ogóle icontemnformacje o grupie, z którą będzie pracował. Uwaga uczestników zostanie zwrócona na znaczenie pojęcia, Podsumowanie: które właśnie zostało wprowadzone. Technika ta wymaga zaangażowania i wkładu Ten rozdział podaje sugestie uczestników, jednakże koordynator może i propozycje mające na celu wzmocnienie procesu myślowego. Te różnorodne pomysły wyjaśnić sugestie uczestników i generować mogą zostać pogrupowane w trzy dyskusję. Po obserwacji można przystąpić do podrozdziały. W pierwszym rozdziale wprowadzenia działań. Myślenie ustępuje omawiane jest zastosowanie, wraz innym interpersonalnym umiejętnościom. z przykładami takich czynności, które często Jednym z głównych problemów napotkanych określa się mianem „lodołamaczy”.’ w więzieniu jest to, że osadzeni decydują się Zamierzeniem jest stworzenie przyjacielskiej nie myśleć, aby unikać cierpienia i zrelaksowanej atmosfery, w której mogą doświadczanego za kratkami. pracować zarówno więźniowie jak i pracownicy. Druga część skupia się na dziełach myślicieli Edwarda de Bono, szczególnie na metodzie Sześciu myślących kapeluszy. W ostatnim podrozdziale omówiona została wizualizacja myślenia/ procesu dialogu. Skupiamy się tutaj na adaptacji dzieł Buzana i Gardnera w środowisku więziennym.

Okazuje się, że niespodziewanie mogą oni wykazać zdolność do wyrażania swych głębokich przemyśleń. Kiedy odkrywamy w sobie samoświadomość, możemy odkryć w sobie wiele nowych umiejętności .

Działania podejmowane w więzieniu, mające na celu zachęcenie do myślenia mogą być następujące: Gry pamięciowe: na stole rozkłada się różnorakie zdjęcia, po upływie jakiegoś czasu uczestnikowi zawiązuje się oczy i usuwa jakieś zdjęcie. Uczestnik próbuje odgadnąć, które zdjęcie zostało usunięte. Taka aktywność zwiększa umiejętności obserwacyjne gracza.

Innym sposobem pobudzającym uczestników do myślenia jest zebranie grupy w kręgu i wypowiedzenie jakiegoś słowa przez moderatora. Słowo to może mieć konkretny motyw, taki jak nazwa kraju lub zwierzęcia lub może to być słowo wybrane w sposób losowy. Kolejna osoba siedząca obok moderatora musi podać słowo rozpoczynające się od ostatniej litery słowa poprzedniego. Zabawa ta prowokuje uczestników do skupienia się i pomaga im rozwinąć swoje myślenie. Na zakończenie każdego ćwiczenia należy zainicjować dyskusję na temat uczuć i myśli towarzyszących uczestnikom, gdyż pomaga to koordynatorowi obserwować, czy założone cele zostały osiągnięte. Opowiadanie historii to również świetna metoda zachęcająca do kreatywnego myślenia. Uczestników dzieli się na cztery grupy. Są proszeni o wybranie rodzaju opowieści, którą będą opowiadać: to jest tajemnica, science fiction, romans, thriller lub biografia. Uczestnicy stoją obok siebie i pierwsza osoba zaczyna opowiadać historię. Kiedy przestaje następny uczestnik musi kontynuować budowanie tej historii. Wykonanie tego ćwiczenia może przybrać formę odgrywania ról, które może sprowokować dyskusję tak jak w przypadku forum teatralnego. Uczestnikom prezentowane są różne sytuacje a ich zadaniem jest odegranie roli w przypisanej do nich sytuacji. Podczas ich wykonywania obserwatorzy będą mieli okazję zamrożenia sytuacji w celu wyjaśnienia lub nawet poddania sugestii aktorom. Myślenie kreatywne może zostać sprowokowane przez kreatywne pytania. Poniżej podano kilka pytań, które mogą wygenerować proces kreatywnego myślenia. Nie zawsze muszą one być rozwiązaniem ale zaskakujące jest, co uczestnicy mogą wymyśleć. 

Jak będziemy podróżować z jednego kontynentu na drugi za sto lat?



Jak można pływać nie mocząc ubrania się?



Jak można przemierzyć 50-metrową rzekę pełną krokodyli mając do dyspozycji tylko kawałek drewna?

Przed wprowadzeniem autentycznego dialogu konieczne jest postawienie przez prowadzącego kilku pytań identyfikujących potrzeby szkoleniowe uczestników oraz istniejące bariery. Pytania te mogą być przedstawione w następującej formie: 

Jakie są twoje oczekiwania co do szkolenia?



Czy napotykasz na jakieś obawy lub opór?



Jakie są Twoje poglądy na temat pozytywów i negatywów nawiązywania autentycznego dialogu?

Wszystkie te strategie służą jako ścieżka dojścia do autentycznego dialogu. Nie jest łatwo zaangażować wszystkich w prawdziwy dialog od razu, dlatego powyżej przedstawiono kilka

sugestii mających na celu ułatwienie tej czynności. Ważne jest również, aby grupa miała stworzone dogodne warunki współpracy ze sobą. Można tego dokonać poprzez poznanie swoich działań. Niektóre pomysły można znaleźć na stronach: http://www.wilderdom.com/games/NameGames.html http://www.svorlando.com/resources/icebreakers.pdf Zaleca się jednak, aby poszczególne działania były modyfikowane w zależności od potrzeb grupy. Rozwój zaufania poprzez aktywizujące działania ma pomóc uczestnikom w byciu bardziej spokojnym i chętnym do podjęcia twórczej przygody i zaangażowania się w autentyczny dialog. Poniżej podano przykład zaczerpnięty z Nottingham Trent University Icebreakers 14 Guide , który może zostać dostosowany do warunków więziennych.

Czas – 10 - 30 minut

Sugerowana maks. liczba uczestników: 25 – 30

Wymagane wyposażenie – Flipczart, tablice z napisami: Zdecydowanie się zgadzam, Zgadzam się, Nie zgadzam się, Zdecydowanie się nie zgadzam Poziom aktywności – uczestnicy muszą mieć możliwość swobodnego przemieszczania się do narożników pomieszczenia Wyjaśnienie Jest to potencjalnie kontrowersyjny i wymagający lodołamacz, należy nim ostrożnie zarządzać. Podstawowa rola należy do moderatora i polega na przeczytaniu serii kontrowersyjnych wypowiedzi. Grupa ustawia się w czterech rogach pokoju, zgodnie z tym, jakie mają odczucia na temat danej kwestii. W narożnikach znajdują się tablice z następującymi napisami: • Zgadzam się zdecydowanie • Zgadzam się • Nie zgadzam się • Stanowczo się nie zgadzam. W każdym rogu dana grupa musi podać co najmniej dwa powody, dlaczego zdecydowali się na określony narożnik. Każda grupa ma szansę przedstawienia swej argumentacji i zaproszenia pozostałych do dołączenia właśnie do ich grupy, jeśli podane argumenty zmienią ich opinię na podaną kwestię. Istnieje niebezpieczeństwo, że wykonanie tego ćwiczenia może zniechęcić niektóre osoby i spowodować ich alienację, dlatego sugeruje się rozpoczęcie zadania od stwierdzenia, że wszyscy szanujemy zdanie drugiej osoby. Możliwe modyfikacje Posiadanie tylko dwóch możliwości – zgadzam się/nie zgadzam się 14

http://www.ntu.ac.uk/cadq/welcome_week_student_transition/resources/98374.pdf

SZEŚĆ MYŚLĄCYCH KAPELUSZY Edward de Bono to maltański myśliciel, autor licznych publikacji z dziedziny twórczego myślenia. Najbardziej przydatna dla koncepcji dialogu i projektu CLAP jest jego teoria, którą nazywa bezpośrednim narzędziem uważnego myślenia – metodą Sześciu Myślących Kapeluszy. Kapelusze są narzędziem, które pomagają wyjść poza rutynowe i zwyczajowe sposoby myślenia, i zbadać inne możliwości. Więc jeśli na przykład dana osoba ma tendencję aby zawsze być krytyczną wobec nowego pomysłu, kapelusze pomogą zobaczyć twórczy i pozytywny element tej samej idei. Emocjonalni ludzie zostają „zmuszeni" do bycia bardziej „racjonalnymi" i vice versa.

Idea ta jest bardzo prosta. Sześć kapeluszy reprezentuje sześć różnych stylów myślenia, które wyjaśniono poniżej. Pracując w grupie lub indywidualnie, osoba musi „ubrać" kapelusz i myśleć przy użyciu tego konkretnego stylu, przyporządkowanego do danego kapelusza. Trzeba przejść od jednego kapelusza do drugiego, aż obejmie wszystkie sześć stylów myślenia.

Ubierając na przykład biały kapelusz cała grupa skupia się na określeniu rodzaju informacji, która jest potrzebna aby podjąć decyzję. W tym momencie nie następuje krytyka pomysłu: grupa skupia się na identyfikacji informacji niezbędnych do podjęcia decyzji. Następnie zakładając żółty kapelusz, osoba mająca go na głowie musi odnaleźć pozytywne strony poruszanej kwestii. Pomaga to nawet bardzo negatywnie nastawionym osobom odnaleźć jakieś pozytywy. Proces kontynuowany jest wśród wszystkich kapeluszy. Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę sposobów myślenia przyporządkowanych do konkretnych kapeluszy 15:

http://www.mindtools.com/pages/article/newTED_07.htm

Biały kapelusz: Jest to informacja neutralna, nie ma tu argumentów czy propozycji. Są fakty, liczby, zestawienia, statystyka. Kapelusz ten określa: co wiemy; jakie dane musimy zdobyć; Zakładając ten kapelusz działamy jak komputer - nie wydajemy żadnych opinii. Analizujemy przeszłe trendy i prognozujemy bazując na danych historycznych.

Czerwony kapelusz: Oznacza emocje, odczucia, przeczucia i intuicję. W pewien sposób jest przeciwieństwem białego, nie interesują nas fakty, tylko ludzkie uczucia. Kapelusz ten wyraża przypuszczenia i kieruje sie intuicją. Nie musi być obiektywny, nieobce mu są mu strach, złość, nadzieja i miłość. Ubierając ten kapelusz, staramy się zrozumieć odpowiedzi innych, którzy do końca nie znają twój tok myślenia.

Czarny kapelusz: Zajmuje się prawdziwością i realnością, ocenia prawdziwość twierdzeń lub założeń. Kolor ten podkreśla trudności, wydaje negatywne sądy. Charakteryzuje go przesada w osądach, uwypukla słabe punkty zapobiegając tym samym pomyłkom i błędom. Myślenie w czarnym kapeluszu pozwala uczynić twe plany twardszymi i bardziej odpornymi. Pozwala przygotować ludzi na ewentualne trudności.

Żółty kapelusz: Stara się znaleźć korzyści dla danego rozwiązania, jest optymistą, wszystko jest dla niego pozytywne. Koncentruje sie na korzyściach i zyskach. Pozwala kontynuować jakieś przedsięwzięcie gdy wszystko wydaje się być trudne i ponure.

Zielony kapelusz: Wychodzi z propozycjami i pomysłami, jest kapeluszem myślącym aktywnie. Może proponować i wysuwać sugestie każdego rodzaju. Opiera sie na poszukiwaniu, dociekaniu, proponowaniu alternatywy.

Niebieski kapelusz: Kieruje wszystkimi kapeluszami, spogląda z góry na wszystko co sie dzieje, może formułować uwagi, komentować to, co widzi. To jest kapelusz noszony przez osoby prowadzące spotkania. W razie napotkania trudności może kierować działania do Zielonego kapelusza. Kiedy potrzebny jest plan awaryjny, prosi o pomoc Czarny kapelusz.

MAPY UMYSŁU I TEORIA INTELIGENCJI WIELORAKICH Mapy umysłu są obrazowym sposobem wizualizacji naszych myśli. Stanowią one często wizualną mapę informacji lub są odwzorowaniem czyichś myśli. Są doskonałym narzędziem do nauki, do burzy mózgów, a także do prowadzenia dokumentacji. Howard Gardner twierdzi, że człowiek nie ma jednej inteligencji (często mierzonej jako IQ) ale posiada wielorakie inteligencje. Czasami ludzie mają lepiej rozwinięty jeden z rodzajów inteligencji, a słabszy inny. Według Gardnera istnieje dziewięć typów inteligencji. Oto ich krótkie podsumowanie 16: 1. Inteligencja naturalistyczna Opiera się ona na rozpoznaniu, docenianiu i rozumieniu natury. Ktoś o tym typie inteligencji kocha rośliny i zwierzęta. Lubi spędzać czas na wolnym powietrzu i wszystko, co jest związane z naturą (np. zmiany pór roku). W młodości lubił on zapewne zbierać okazy flory i fauny, kolekcjonować kamienie i muszle, miał zwierzątko w domu. Osoba ta okazuje szacunek względem wszystkich istot żywych. Zdolność ta była głównie widoczna wśród myśliwych, zbieraczy i rolników a także w takich zawodach jak botanik lub kucharz. Istnieje przypuszczenie, że duża część społeczeństwa konsumpcyjnego wykorzystuje naturalistyczną inteligencję do wyboru konkretnych typów samochodów, makijażu, i tym podobnych. 2. Inteligencja muzyczna Jeśli ten typ inteligencji przeważa, to kocha się muzykę i rytm. Jest się wrażliwym na dźwięki środowiska (śpiew ptaków, dźwięki deszczu). Osoby takie uczą się lepiej przy dźwiękach muzyki w tle. Potrafią odtwarzać melodie i rytm po jednokrotnym ich usłyszeniu. Lubią tworzyć muzykę, słuchać i naśladować ją. Mają też zdolności językowe, i z łatwością rozpoznają muzyczne instrumenty.

http://skyview.vansd.org/lschmidt/Projects/The%20Nine%20Types%20of%20Intelligence.htm

3. Inteligencja Logiczno-Matematyczna W tego typu inteligencji używa się liczb, matematyki, logicznego myślenia i schematów (myślowych, wzrokowych, liczbowych i kolorystycznych) pojawiających się w życiu. Jeśli ten typ inteligencji przeważa, to osoba taka ma tendencję do myślenia koncepcyjnego i abstrakcyjnego. Dostrzega schematy i zależności. Osoba o tym typie inteligencji lubi eksperymenty, puzzle, interesują ją sprawy związane z kosmosem. Analizuje okoliczności związane z ludzkim zachowaniem, lubi pracę z liczbami, wzorami i operacjami matematycznymi, podejmuje wyzwania związane z rozwiązywaniem problemów. Jest systematyczna, dobrze zorganizowana i zawsze ma logiczne argumenty. Logiczno-matematyczna inteligencja jest zwykle dobrze rozwinięta wśród matematyków, naukowców i detektywów. Młodzi ludzie z rozwiniętą logiczną inteligencją interesują się wzorami oraz lubią gry strategiczne i eksperymenty. 4. Inteligencja Egzystencjonalna Wrażliwość i zdolność do mierzenia się z głębokimi pytaniami dotyczącymi ludzkiej egzystencji takimi jak sens życia, sens śmierci i inne problemy egzystencjalne. 5. Inteligencja Interpersonalna Uczymy się pracując z innymi, wchodząc w relacje z nimi. Gdy ta inteligencja jest czyjąś mocną stroną to lubi on być częścią zespołu i wchodzić w relacje interpersonalne. Ma dużo przyjaciół, wykazuje empatię i głębokie zrozumienie punktu widzenia innych ludzi. Jest komunikatywna. Często zauważa, że inni przejmują jego pomysły, ma zdolności rozwiązywania konfliktów, uczestniczy w mediacjach i znajdowaniu kompromisów wśród ludzi będących w radykalnej opozycji względem siebie. Inteligencję interpersonalną wykazują nauczyciele, pracownicy socjalni, aktorzy i politycy. Ludzie młodzi z tym typem inteligencji są zazwyczaj liderami wśród kolegów, dobrze się z nimi rozumieją, rozumieją odczucia i motywy drugich osób. 6. Inteligencja Fizyczno-Kinestetyczna Wiedza zdobywana jest poprzez ruch. Nasze ciało wie jak jeździć na rowerze, zaparkować równolegle samochód, tańczyć walca, złapać rzucony przedmiot, utrzymać równowagę podczas chodzenia, te czynności wykonujemy odruchowo i nie są związane z logicznym myśleniem. Osoba z tym rodzajem inteligencji lubi ruch, taniec, wykonuje własnoręcznie prace. Dobrze komunikuje się za pomocą „mowy ciała” i gestów. Aby dobrze coś zrobić potrzebuje obserwować, jak ktoś inny to robi. Lubi gry ruchowe i demonstruje jak coś wykonać. Trudno jest jej usiedzieć na jednym miejscu. Zdecydowanie woli być zaangażowana w to, co się dzieje niż być biernym obserwatorem. Ten typ inteligencji jest dobrze rozwinięty u atletów, tancerzy, chirurgów i rzemieślników.

7. Inteligencja lingwistyczna Cechuje się wysokorozwiniętymi zdolnościami do czytania, mówienia, pisania i myślenia przy użyciu słów. Ktoś o tym typie inteligencji lubi różnego typu literaturę, zabawę słowami, tworzy poezję i historie oraz lubi debaty, formalne przemówienia, kreatywne pisanie, opowiadanie żartów. Lubi uczyć się nowych słów, dobrze sobie radzi z pracami pisemnymi. Ten typ inteligencji prezentują poeci, pisarze, dziennikarze, prezenterzy. 8. Inteligencja Intrapersonalna Jest to inteligencja introspektywna wykorzystująca naszą zdolność do poszukiwania wewnętrznych emocji. Osoba o tym typie inteligencji lubi pracę w samotności, czasem jest wstydliwa, ma własne refleksje i wszystko co robi jest związane z jej wnętrzem. Ma ona kreatywną mądrość i wewnętrzną intuicję. Jest wewnętrznie zmotywowana, nie potrzebuje zewnętrznej motywacji, ma silną wolę, zna swoją wartość, ma zdefiniowane opinie i myśli. Inni ludzie chętnie przychodzą do niej po radę. Inteligencja ta obecna jest wśród psychologów, przywódców duchowych I filozofów. 9. Inteligencja Przestrzenna Wiedza w tego typu inteligencji pochodzi od kształtów, wyobrażeń ze świata zewnętrznego, jak i naszej wyobraźni. Osoba o tym typie inteligencji myśli używając wyobraźni i obrazów. Jest wrażliwa na otaczające przedmioty, kolory i wzory, lubi rysować, malować, rzeźbić i wytwarzać ciekawe prace używając kolorów i różnego typu materiałów, lubi również układać puzzle, czytać mapy, ma zdecydowane poglądy odnośnie kompozycji kolorystycznych (np. pokoju), lubi czynności, które wymagają patrzenia oczami wyobraźni - wizualizacji. Marynarze, piloci, rzeźbiarze, malarze i architekci posiadają ten tym inteligencji. Konsekwencją powyższej metody jest to, że pracownicy penitencjarni zaangażowani w pracę z więźniami muszą pamiętać, iż niektórzy więźniowie nie muszą mieć dużych umiejętności w komunikacji werbalnej, ale mogą być świetni w wizualnej prezentacji swoich myśli, lub mogą być uzdolnieni matematycznie natomiast słabi w używaniu języka.

Praca Buzana jest uzupełnieniem teorii Gardnera, ponieważ metodologia, którą on przedstawia, to mapa myśli, wizualizacja procesu myślenia. Mapy myśli są po prostu sposobem uwidaczniania myślenia a więc Ci, którzy mają większe umiejętności wizualne i językowe mogą korzystać z tego podejścia. Buzan proponuje następujący przewodnik tworzenia mapy myśli:17 1. Na środku kartki narysuj związany z tematem obrazek składający się z minimum trzech kolorów. 2. Używaj obrazów, symboli i kodów na całej mapie. 3. Najważniejsze słowa powinny być najwyraźniej oznaczone. 4. Na jednej linii może się znajdować tylko jedno słowo lub rysunek. 5. Linie powinny być takiej długości jak słowa. 6. Używaj różnych wielkości i stylów liter. 7. Używaj wielu różnych kolorów w celu pobudzenia wizualizacji myślenia. 8. Daj się ponieść swojej wyobraźni - twórz nawet mapy najbardziej abstrakcyjne, absurdalne. 9. Wykreuj swój własny styl tworzenia Map Myśli. 10. Umieszczaj na Mapie Myśli nie tylko same fakty ale także problemy, skojarzenia, etc.

http://www.mind-mapping.org/mindmapping-learning-study-memory/rules-of-mindmapping.html

WYZWANIA PRACOWNIKÓW WIĘZIEŃ (PRACA) Praca w więzieniu jest wyzwaniem niezależnie od tego, jaki typ instytucji prezentuje. Życie w ” środku” jest zupełnie odmienne od tego w domu, na ulicy, w pracy, miejscu rozrywki. Pracownicy socjalni i pedagodzy pracują wewnątrz tego środowiska i pomagają więźniom przygotować się do opuszczenia zakładu w najbardziej efektywny sposób. Głównym problemem, na który napotykają byli więźniowie to problemy z zatrudnieniem, bezrobocie, problemy finansowe i długi.

Odnowienie stosunków rodzinnych zidentyfikowane jako główny problem.

zostało

także

Nadużywanie narkotyków w więzieniach jest kolejną kwestią nakreśloną przez pracowników więzień w prawie każdym kraju europejskim i poza Europą.

Stwarza to szeroki podział między staraniami pracowników więzień a wynikami ich pracy. Niektóre przeszkody/wyzwania, które negatywnie wpływają na ich pracę nie są bezpośrednio związane z więźniami. Pracownicy socjalni (w niektórych przypadkach pedagodzy) są bardzo przeciążeni pracą. Stosunek pracowników socjalnych do więźniów w wielu więzieniach jest taki, że świadczone przez nich usługi nie są tak skuteczne, jak powinny. Ogromną część czasu pracy spędzają przy biurku, wypełniając formularze, raporty i wykonując inne prace administracyjne. Niektórym trudno poradzić sobie z wypaleniem zawodowym. Kiedy dojdzie do zjawiska wypalenia, więźniowie odczuwają ogromną stratę z powodu utraty zaufanego „opiekuna”. Paradoksalnie czasem liczba usług oferowanych więźniom, stwarza problem. Pracownicy socjalni i inni pracownicy więzienia są często w konflikcie, jak i kiedy mogą, wykonywać swoją pracę. Często czas i przestrzeń są źródłem powstania problemu. Wymaga to lepszego zarządzania na wyższym poziomie instytucji.

Nauczyciele, pracownicy socjalni i inni pracownicy często skarżą się, że zbyt mało się robi, aby przyciągnąć więźniów do skorzystania z wszelkich pozytywnych inicjatyw, które są w ofercie. Oni sami nie mają czasu na staże i rozwijanie swoich umiejętności zawodowych z powodu „przeciążenia", o którym była mowa powyżej. Z wyjątkiem tych krajów, które osiągnęły sukces gospodarczy, więzienia nie zapewniają wystarczająco dużo „narzędzi" dla pracowników socjalnych, nauczycieli i innych osób, aby mogli wykonywać swą pracę w możliwie najlepszy sposób. Z powodu występowania tych braków i niedociągnięć, w dziedzinie więziennictwa nigdy nie ma wystarczającego poziomu innowacji. Niezależnie od tego, co dzieje się na co dzień w środku zakładu karnego wymaga się od nich, aby nadążali za zmianami obserwowanymi na zewnątrz, które mogą być istotne dla ich pracy i misji. Jeśli nie dostosują się do tych wymogów, ostatecznymi przegranymi są więźniowie, którzy potrzebują różnego rodzaju pomocy. Pracownicy socjalni korzystają z różnych metod w pracy z więźniami, ale jako najskuteczniejsze narzędzia wymieniają półwywiady i dialog. W ich wysiłku przekształcenia wyzwań w możliwości zidentyfikowali dialog, jako najskuteczniejszą metodę. Głównym wyzwaniem dla pracowników więzień jest to, aby osadzeni uświadomili sobie, jakie są ich role i obowiązki w przygotowaniu się do życia na wolności. Aby przygotowanie to uczynić skutecznym, można po prostu porozmawiać z więźniami, dać im materiały do czytania i refleksji.

WYZWANIA PRACOWNIKÓW WIĘZIEŃ (WIĘŹNIOWIE) Stosowanie gier służyć może budowaniu zaufania, uświadomienia więźniom możliwości popełniania błędów, zapewnieniu fizycznego ruchu, zasymilowaniu się z grupą, pracy zespołowej i po prostu zabawie. Humor jest nieodłączną częścią gier i stanowi swoisty bonus, zwłaszcza w kontekście więziennym. 18 Gry mogą być bardzo pomocne. Czasami mogą zmienić grupę z ponurej i wyizolowanej w bardzo żywą i radosną. To sprawia, że więźniowie łatwiej zrozumieją proces „staraj się, aż ci się uda", albo to, że pomimo negatywnego nastroju, wciąż mogą się zaangażować i nawet poprawić sobie humor.

http://www.dorleem.com/2011/12/day-in-life-of-prison-social-worker.html

Gry mogą również pomóc w ocenie niektórych aspektów postępowania i cech charakteru poszczególnych więźniów. Można tego dokonać na podstawie ich wypowiedzi na forum grupy. Na przykład:    

Czy wszyscy decydują się wziąć udział i czy są tacy, którzy unikają zabawy lub wstydzą się? Czy mają przydzielone role i cieszą się z procesu, niezależnie od wyników? Czy biorą wyniki gry zbyt poważnie? Czy denerwują się lub złoszczą, gdy ktoś popełni błąd?

Gry mogą być wykorzystywane do oceny poziomu spójności grupy lub do jej wzmocnienia. Analizowanie gry po jej zakończeniu może przynieść kilka bardzo owocnych spostrzeżeń. Analiza taka pomaga więźniom zobaczyć ich podejście do danego zagadnienia i ich zachowania się w sposób, który przyczynia się do zmiany ich postaw i interakcji społecznych. Gry mogą stanowić problem dla niektórych osób, których poziom umiejętności nie jest wystarczający. Moderator będzie poszukiwać sposobów zapewnienia, aby te osoby nie zostały wykluczone i mogły wziąć udział w grze.

Powrót na wolność, osiągnięcie tam sukcesu i dobre radzenie sobie poza więzieniem wymaga konkretnych zmian. Te z kolei mogą wymagać umiejętności, których wielu więźniów jeszcze w sobie nie wykształciło. Są one konieczne w doprowadzeniu do zmian w swoim życiu.

Mogą one obejmować:

nowe sposoby (procesy) myślenia

lepsza organizacja dnia codziennego

eliminacja złych nawyków

uczenie się bardziej społecznie akceptowalnych sposobów reagowania na ludzi, słowa i zachowania

Musimy być ostrożni:

Podczas sesji dyskusyjnych, które nie są odpowiednio zarządzane i prowadzone istnieje ryzyko, że więźniowie mogą wracać do swej przeszłości i postrzegać przyszłość w sposób nierealny

Kolejnym punktem problematycznym dla wychowawcy /nauczycieli, pracowników socjalnych, psychologów i innych osób/ są trudności z więźniami, którzy nigdy nie spotkali się ze społeczną akceptacją. Ich wkład może być przydatny, o ile prowadzący posiada odpowiednie umiejętności przekształcenia tego, co zostało wyrażone, w przesłanie otwierające oczy na znaczenie codziennych doświadczeń, nie ważne jak małe i nieistotne się wydają.

Innym problemem, z którym mogą spotkać się mediatorzy to próba „przechwycenia” dialogu przez niektórych osadzonych, którzy są bardziej asertywni, wygadani (a może agresywni). Ci więźniowie są zazwyczaj najtrudniejsi we współpracy – uważają, że mają rację, a wszyscy inni są w błędzie.

Stąd też dialog to jeden instrument służący osiągnięciu dwóch celów: pomoc więźniom w dostosowaniu się do życia w więzieniu i wyniesienie z tego nauki na przyszłość

przygotowanie do życia na wolności

DIALOG Ważnym jest, aby skupić się na wymaganiach dialogu i nieustannie motywować pracowników więzień do stosowania w swej pracy właśnie tego narzędzia. William Isaacs (Dialog – sztuka wspólnego myślenia 1999) przedstawia jasny, zwięzły obraz tego, czym ma być dialog. Opisuje go jako wspólne dociekanie do czasu, aż osoba (w naszym przypadku więzień i pracownik więzienia) myślą i zastanawiają się wspólnie. Jego celem jest podniesienie poziomu wzajemnego zrozumienia. Uczy znaczenia uważnego słuchania tak, aby uczestnicy zrozumieli różnice i wspólne argumenty, a także wspólne przekonania i idee. Jest to trudne zadanie dla każdego, niezależnie od statusu, poziomu wykształcenia, wieku i pozycji społecznej/ekonomicznej. Dialog przeciwstawia „myśli" z „myśleniem" stwierdzając, że słowo pierwsze ma znaczenie historyczne i zakorzenione jest w umyśle, a drugie ma charakter twórczy i formułuje się podczas dialogu. Używając przykładu zbiornika, Isaacs stwierdza, że „słuchanie, szanowanie, zawieszanie założeń i mówienie własnym głosem" sprawia, że dialog to stabilny proces pełen wspólnego zrozumienia. Zawartość zbiornika wzbogaca się, gdy uczestnicy w drodze dialogu szukają nowych znaczeń. Dlatego nazwano ten proces prawdziwym myśleniem. Warto dodać że tabela zwana „punktami laserowymi dialogu" daje one obraz tego, w co się wierzy.

Szanowanie innych, jako cenna wartość

Nie formułuj myśli podczas słuchania

Zawieś swe przypuszczenia

Bądź zrównoważony

Honorowanie innych osób

Nie wtrącaj swego zdania, gdy mówią inni

Destabilizuj pewniki

Spowolnij reakcję

Spotkanie drugiej osoby tam, gdzie ona się znajduje

Nie zmierzaj w kierunku rozwiązania lub działania

Powitaj niepewność

Poszukaj równowagi: 50% pytań, 50% poparcia

Rozważenie nowego myślenia w celu zmiany własnej pozycji

Stwórz wspólne rozumowanie, gdyż to jedyny cel

Bądź świadomy myśli

Słuchaj w łasnego głosu wewnętrznego

Anaiza wcześniejszych przekonań i rozważenie nowych

Szukaj zbiorowej inteligencji

Obserwuj obserwatora

Mniej reaguj, więcej myśl

PODSTAWOWE ZASADY SUKCESU Jean Greenwood 19 opisuje krąg dialogu, jako „sposób wspólnej rozmowy". W tym rodzaju dialogu każda osoba jest szanowana i traktowana na równi z innymi. Każdy uczestnik ma przestrzeń do mówienia bez przeszkód ze strony innych. Osoba uczestnicząca w dialogu wyraża szczerze swoje myśli podczas gdy inni słuchają, koncentrując się na tym, co zostało powiedziane. Model ten może być modyfikowany i dostosowywany do potrzeb uczestników. Więźniowie muszą sobie uświadomić jak ważna jest rozmowa, umiejętność słuchania i zadawania pytań w razie zaistnienia takiej potrzeby. Tłumienie emocji w umysłach i sercach

Proces okręgu. Ścieżka pokrzepiającego dialogu. 2005

nie przyniesie dobrych rezultatów. Więźniowie muszą nauczyć się, że dobra komunikacja pośrednio rozwiązuje problem. Zdarza się, że ludzie nie rozumieją naszych myśli i odczuć. Stwarzają sobie o nas własne opinie i teorie, ponieważ maja zbyt mało informacji na nasz temat. Dlatego bardzo ważne jest, aby pomóc więźniom skutecznie się wypowiadać i komunikować. Milczenie może oznaczać nieplanowaną wiadomość wysyłaną do innych osób. Koła dialogowe mają większe szanse powodzenia, gdy: 1. Uczestnicy szanują się wzajemnie i mają przypisane odpowiedzialności; 2. Istnieje porozumienie, co do przebiegu sesji i każdy czuje się odpowiedzialny za sukces spotkania; 3. Każdy otrzymuje równą przestrzeń dla siebie i akceptuje różnorodność grupy; 4. Każdy pracuje w swoim tempie; 5. Istnieje mieszanka osobistych wartości i wartości akceptowanych społecznie; 6. Organizator i uczestnicy pamiętają, że każdy temat/kwestia poruszana na spotkaniu jest częścią większego obrazu; 7. Istnieje zrozumienie, że wszyscy zaangażowani mają osobiste interesy, które mogą być odmienne dla poszczególnych osób; 8. Istnieje zrozumienie, że każda osoba przypisuje odmienne znaczenie słowom, działaniom; 9. Następuje ewolucja rozumienia siebie nawzajem i współpracy; 10. Pokazane są akceptowalne sposoby radzenia sobie z trudnymi kwestiami i doświadczeniami, które sprawiały nam ból; 11. Następuje odnowa zdrowych relacji międzyludzkich; 12. Uczestnicy akceptują każdego uczestnika takim, jaki jest i jaki pragnie być; 13. Wyrażana jest nadzieja co do sukcesu przyszłych planów uczestnika. W spotkaniach dialogowych biorą udział wszyscy więźniowie bez względu na to ile mają lat, jakie były ich doświadczenia życiowe, jaki jest ich stan i kariera (jeśli istnieje) i wszyscy traktowani są równo. Prowadzący musi być ostrożny i upewnić się, że proces jest zrównoważony i daje maksymalną swobodę uczestnikom. Mediatorzy powinni interweniować tylko wtedy, gdy proces wymyka się spod kontroli i jest zagrożony. Prowadzący musi być cierpliwy, uważnie słuchać i doceniać krótkie okresy ciszy.

ZAMIANA WYZWAŃ W MOŻLIWOŚCI:20 1. Grupy dialogowe odgrywają fundamentalną rolę w humanizacji społeczeństwa więzienia. 2. Wyłania się wspólnota badawcza nie ze względu na ogólna zgodę ale dlatego, że każdy słucha. 3. Behawioralne normy mogą zostać zmienione za pomocą trwałego dialogu. 4. Trauma może być ponownie negocjowana, a tym samym zmniejszona u osób i grupy, jako całości. 5. Dialog to terapeutyczne środowisko dla poszczególnych uczestników. 6. Nieodłącznym elementem tej formy jest słuchanie, co prowadzi do pogłębienia szacunku między uczestnikami. 7. Dialog stymuluje rozmowę i rozwagę. 8. Uczestnicy uczą się, jak zmienić swoje poglądy i tworzyć nowe. 9. Duża grupa to wyzwanie, ale osoby cichsze i nieśmiałe znajdą także swój głos a osoby dominujące uczą się powstrzymać bez upominania prowadzącego. 10. Wzrasta samoocena gdyż uczestnicy uświadamiają sobie, że ich podejście jest niepowtarzalne i ma znaczenie, nawet, jeśli jest odmienne od tego, prezentowanego przez pozostałych uczestników. 11. Słownictwo opisowe i emocjonalne wzbogaca się, gdyż uczestnicy mają potrzebę wyrażania się w sposób bardziej przejrzysty. 12. Sztywna postawa rozluźnia się. 13. Każdy pracuje w swoim tempie i sam organizuje pracę i planuje czas. 14. Wiadomości uzyskane w grupie to wieści z pierwszej ręki (doświadczone), a nie z drugiej ręki (wyuczone). 15. Chociaż poufność nie jest zlecana i nie może mieć miejsca w więzieniu o zaostrzonym rygorze, uczestnicy zgadzają się na określony poziom poufności oparty na szacunku do siebie i grupy jako całości. 16. Opublikowane raporty informują i dotyczą tych osób, które nie brały udziału w dialogu. 17. Dialog jest własnością grupy.

Dialog. David Bohm, Donald Factor, Peter Garrett.http://humiliationstudies.org/documents/BohmDialogue.pdf