Kwartalnik Edukacyjny 54-55

Hajduk, dr Kazimierz Krajewski, Leon Król, dr Ludwik Majcherek i Zofia Popkowska.

Robili to pod przykrywką kursów przygotowujących do zawodu. Ponieważ wraz z rozwojem tajnego nauczania następowały represje ze strony okupanta, zajęcia przenoszono do prywatnych mieszkań. Już po dwóch latach od rozpoczęcia tajnego nauczania w jednym z takich mieszkań miała miejsce pierwsza matura, która została przeprowadzona w obecności delegata Kuratorium Okręgu Szkolnego z Krakowa.

Od 1942 roku bursa gimnazjalna była już siedzibą gestapo. W piwnicach znajdował się korytarz z kajdanami do zakuwania więźniów oraz pięć ciasnych cel, w których zatrzymanych, przywiezionych z jasielskiego więzienia, dręczono dodatkowo głodem i brakiem snu. Byli oni poddawani brutalnym przesłuchaniom, po których wracali do cel na noszach albo ginęli w męczarniach. Bywało, że wywożono ich wprost na miejsca masowych egzekucji – lasu warzyckiego.

Ostatecznie okupant wysadził w powietrze budynek gimnazjalny oraz spalił bursę i kaplicę. Z obiektów gimnazjalnych ocalała tylko sala gimnastyczna.

Wielu wychowanków Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle uczestniczyło w działaniach wojennych w kampanii wrześniowej. Ppor. pil. Marian Stefan Chełmecki, kpr. pil. Eugeniusz Jan Nowakiewicz i ppor. pil. Edward Pilch służyli wtedy w 2 Pułku Lotniczym w Krakowie; ppor. obs. Józef Gryglewicz w 3 Pułku Lotniczym w Poznaniu; por. Kazimierz Szymański brał udział w walkach granicznych, a potem w obronie Warszawy. Kpr. Kazimierz Krzyżanowski z 52 pułku piechoty uczestniczył w bitwie pod Iłżą; dowódca plutonu przeciwpancernego w BON plut. Kazimierz Hefka uczestniczył w obronie Jasła; adiutant Szkoły Podchorążych Piechoty kpt. Bronisław Proń poległ podczas walk na Podlasiu; walczący najpierw w 55 pułku piechoty koło Leszna ppor. Jan Proń zginął w walce na bagnety podczas obrony Warszawy; płk Tadeusz Klimecki i ppłk Andrzej Marecki byli w sztabie Naczelnego Dowództwa, a potem zginęli wraz z Naczelnym Wodzem gen. Władysławem Sikorskim.

Wychowankowie Państwowego Gimnazjum i Liceum w Jaśle nie tylko ginęli w walce.

Byli również wśród ofiar Katynia i trafiali do obozów zagłady, głównie w Oświęcimiu.

W Katyniu zamordowano szesnastu wywodzących się z gimnazjum oficerów Wojska Polskiego. Natomiast do Oświęcimia trafiło siedemdziesięciu byłych nauczycieli i uczniów gimnazjum. Dziesięciu było w innych obozach.

Znaczący był również udział wychowanków Państwowego Gimnazjum i Liceum w Jaśle w mającym miejsce podczas okupacji ruchu oporu, prowadzonym w ramach Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej oraz Narodowej Organizacji Wojskowej.

Sporo wychowanków było zwykłymi żołnierzami. Brali udział w wielu różnych akcjach.

Niektórzy ich uczestnicy obejmowali potem stanowiska dowódcze. Pchor. Antoni Chajec został zastępcą dowódcy oddziału OP – 11, pchor. Teodor Lasocki „Czarek” piastował funkcję dowódcy placówki ZWZ Jasło, pchor. pil. Władysław Szewczyk był komendantem NOW w powiecie jasielskim, a pchor. Adam Piegłowski pełnił obowiązki adiutanta komendanta obwodu AK kpt. Józefa Modrzejewskiego „Lisa”. Gdy później w skład AK weszły oddziały NOW, drugim zastępcą komendanta obwodu AK został Szewczyk. Już po wojnie Piegłowski był założycielem i pierwszym prezesem Koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Jaśle, a po jego śmierci został nim Zygmunt Kachlik.