راویدردهایهمیشگی
ظاهر گالیه‌ای داش��ته باش��ند .در این میان فقط محبت بی‌دریغ عروس بیوه‌ی آن‌هاس��ت که بی‌مهری فرزندان‌ش��ان را تا حدی جبران می‌کند .اما در نهایت ،دل‌شکستگی و افسوس به گونه‌ای غیرمس��تقیم و با مرگ مادربزرگ در ادامه‌ی فیلم بیان می‌شود و به همین سبب احساس ژرف‌تری در تماشاگر به وجود می‌آورد». «اوزو» ب��ا مهارت و نیز با حفظ فاصل��ه‌ای اندیش‌مندانه و بدون افتادن به دام صحنه‌های ملودرام عامیانه ،تماشاگر را به مرحله‌ای واالتر از تجربه‌ی احساس��ی هدایت می‌کند .خان��واده‌ی ژاپنی و روابط میان نسلها ،هرگز به چنین صمیمیت ،واقع‌گرایی و شیو‌ی استادانه‌ای که «اوزو» در آثارش به کار گرفته ،در سینمای ژاپن به تصویر کشیده نشده است. ش��خصیت‌ها ،فضاه��ا و موضوعات فرعی ج��ای‌گاه مهمی در ی آن‌که نقش چندانی در پیش‌برد داستان سینمای «اوزو» دارند ب داشته باشند .برای نمونه در فیلم «خزه‌های شناور» ،کودکی که موقع ورود گروه نمایش��ی به شهرک ،در گوشه‌ای ادرار می‌کند، هی��چ نقش دراماتیکی در پیش‌برد داس��تان ن��دارد اما حضور او جزیی زیبا و جدانشدنی از زندگی جاری در فضای فیلم است .او توجه ما را به لحظه‌ها ،عواطف و چیزهای ساده‌ای جلب می‌کند ک��ه در زندگی ،اغلب با بی‌اعتنای��ی از کنار آن‌ها می‌گذریم ،بی
خ��ود او در جایی گفته که برای من کس��ی به‌عنوان معلم وجود نداشته و تنها به نیروی خودم متکی بوده‌ام. در فیلمهای نخستین او رگه‌هایی از جذابیت ملودراماتیک فیلمهای خانوادگی بعدی‌اش مشهود است .اما در حقیقت او با فیلم «داستان توکیو» به نقطه‌ی اوج و نمونه‌ی کمال یافته‌ی سبک شخصی‌اش رس��ید« .اوزو» با حذف و کاهش شگردهای رایج بیانی و حرکات دوربین ،به گونه‌ای سادگی ،تمرکز و خلوص می‌رسد .از نظر روایی نیز س��بک او خالی از پیچیدگی و تاکید بیش‌تر بر کش��مکش و گره‌گشایی‌س��ت و بیش‌تر بر توصیف موقعیتی ساده استوار است که به دل‌تنگی‌هایی می‌انجامد که حاصل سردی روابط خانوادگی و فاصله‌ی نسلها در جهان مدرن است .داستان این فیلم به این ش��رح است که« :پدر و مادری س��ال‌خورده از روستای خود برای دیدن فرزندان‌ش��ان به توکیو می‌روند و چون آن‌ها گرفتار زندگی ی آن‌که در شهری هستند ،به آرامش روستایی خود بازمی‌گردند ب
آن‌که بدانیم حس یا معنایی واال در آن‌ها نهفته اس��ت .از همین روست که ستایش‌گران «اوزو» می‌گویند که او چشمان ما را به جهان بیناتر کرده است. «اوزو» هرگ��ز ازدواج نکرد و تمام عمر خود را با مادرش به س��ر برد .این موضوعی عجیب و قابل تامل اس��ت که «اوزو» چگونه با این مهارت ،زندگی خانواده‌های ژاپنی و ارتباط بین نس��ل‌ها را م��ورد تجزیه و تحلیل قرار می‌داد ،در حالی که خود ازدواج نکرده بود .علت مرگش سرطان تشخیص داده شد .خاکسترش در معبد «اینکاگ��و» در «کیتا کاماکورا» دفن ش��د ،محل��ی که او بیش‌تر زندگی‌اش را در آن‌جا گذرانده بود .می‌گویند «اوزو» آن ش��ب در حالی که دردی شدید را تحمل می‌کرد و چیزی به مردنش نمانده بود به کسی که به عیادتش رفته بود با نگاه و اشاره به در و دیوار بیمارس��تان و هم‌چنین به خودش با لب‌خند گفت« :این طور که پیداست مثل این‌که درام خانوادگی تا آخر ادامه دارد».
اکبر ترشیزاد در تاریخ سینما کم نبوده‌اند کارگردانانی که تالش کرده‌اند تا در درجه‌ی نخس��ت به یک سینمای شخصی برسند و در مرحله‌ی بعد به فیلم‌های‌شان رنگ و بوی بومی و ملی بدهند .در این راه ام��ا هنرمندان معدودی بوده‌اند که توانس��ته‌اند به موفقیت‌هایی دست یابند« .یاساجیرو اوزو» از به‌ترین آن‌هاست .فیلم‌سازی که نه فقط با استفاده از نمادهای ظاهری یا ورود مستقیم سنت‌های ژاپنی به فیلم‌هایش بلکه با بهره از نشانه‌هایی تصویری ،انتخاب زوایا و ان��دازه‌ی نماهایی که برای ببین��ده‌ی ژاپنی و غیرژاپنی یادآور سنت‌های دیرین این کشور است به یک سینمای منحصر به فرد دست یافته است .شاید یکی از مشهودترین این نمونه‌ها انتخاب ارتفاعی از دوربین اس��ت که هم‌س��طح چشمان فردی است که دو زانو و به شیوه‌ی سنتی ژاپنی‌ها بر روی زمین نشسته اس��ت و در حقیقت با این کار ،بینندگان فیلمهای «اوزو» ،دنیا را از چشم یک ژاپنی خواهند دید. «یاس��اجیرو اوزو» در تاریخ دوازدهم دسامبر سال 1903در توکیو به دنیا آمد .او دومین پسر خانواده بود و سه خواهر و یک برادر داشت .پدرش دالل کود شیمیایی بود .ده ساله بود که پدرش تصمیم گرفت افراد خانواده را به ش��هر «مانسوزاکا» که ش��هر خانوادگی آن‌ها بود ،روان��ه کند« .اوزو» در دوران تحصیل ش��اگرد ممتازی نبود و نتوانس��ت بیش‌تر از مقطع دبیرستان تحصیل کند .او از سال 1913تا س��ال 1923یعنی از 10تا 20س��الگی را ،دور از پ��در و نزد مادرش گذرانید ،و ش��اید به همین دلیل دوران کودکی و نوجوانی‌اش به دور از نظارت‌های جدی و همراه با عواطف و احساسات م��ادری بوده اس��ت« .اوزو» از همان س��ال‌های تحصیل در دبیرستان به سرکشی پرداخت. در دوران دبیرس��تان توجه او به مس��ایلی خاص و دور از ذهن س��ایر هم‌کالس��ی‌هایش معطوف ش��د .به عنوان مثال او عالقه شدیدی به مطالعه رمان‌های ادبی ژاپنی داشت و هم‌چنین به سینما رفتن و تماشای فیلم عش��ق می‌ورزید« .اوزو» همیش��ه با افتخار این خاطره را تعریف می‌کرد که در امتحانات ورودی دبیرس��تان بازرگانی ،در همان ساعت امتحان ،در سینما مشغول فیلم دیدن بوده است. سرانجام پس از پایان دبیرستان در ده‌کده کوچکی در منطقه‌ای کوهستانی معلم‌ش��د .او در سال 1923با سایر اعضای خانواده به توکیو باز‌گش��ت و به رغم مخالفت پدرش وارد حرفه س��ینما و توس��ط عمویش به یک استودیوی سینمایی معرفی شد .ابتدا ب��ه عنوان دس��ت‌یار فیلم‌بردار ب��ه فعالیت پرداخ��ت ،که در آن زم��ان کاری بدنی و پر زحمت بود .هم��کاری و هم‌صحبتی او با کارگردان‌‌ها و تکنسین‌‌های مختلف ،برایش تجربیات فراوانی به همراه داش��ت« .اوزو» برای آن‌که به خدمت س��ربازی نرود، خ��ودش را ب ه عنوان نیروی ذخی��ره معرفی کرد .با این وجود در س��ال 1924برای گذارندن یک دور‌ی آموزش��ی فراخوانده شد،
70
ول��ی او تمارض کرد و بیش‌تر طول این مدت را در بیمارس��تان ارتش گذران��د .پس از پایان ای��ن دوره« ،اوزو» دوباره به حمل دوربی��ن برای فیلم‌برداران مختلف پرداخت و به کس��ب تجربه ادامه داد. «اوزو» از س��ال 1928به‌عن��وان کارگ��ردان فیلمهای کمدی عامه‌پسند به کار پرداخت .ابتدا هدف او فیلم‌سازی از نوشته‌های خودش بود ،ولی «شمش��یر مکافات» را بر اس��اس یکی از آثار «جرج‌فینز موریس»س��اخت ،که فیلم‌نام��ه آن را «کوگونودا» نوش��ته بود ،که طی س��ال‌های بعد ،با هم‌کاری خ��ود «اوزو»، تقریبن فیلم‌نامه تمام فیلمهای بعد از جنگ او را نوشت. «اوزو» ک��ه در فیلمهای اولیه‌ی خود قواعد آش��نای س��ینمای تجاری و عامه‌پسند را رعایت می‌کرد به تدریج آن‌ها را به کناری گذاشت و به لحاظ سبک و محتوا راه شخصی خودش را برگزید.