Indeling museum
Interview met Alexandra van Steen
‘Flipje is een ijzersterk marketingsymbooltje’ TIEL – Even raakte zij de prachtvrucht met haar gouden stafje aan. “Kijk”, zei de Zomerfee. “Hier zie je nu Tielsch Flipje staan!”. Men neemt een grote rode framboos, stopt daaraan een paar armen en benen gemaakt van rode bessen, geeft deze fruitige creatie een vriendelijk gezichtje en het fruitbaasje van de Betuwe is geboren. Flipje is zijn naam. Zo werd de nu alom bekende en fruitigste mascotte van de Betuwe in 1935 geboren. Van Zeeland tot Friesland, overal in Nederland is de mascotte van jamfabriek de Betuwe bekend. Inmiddels pronkt Flipje niet meer op de jampotten in de supermarkt, maar verzamelaars zijn nog altijd gek op de stripboeken, plakplaatjes en andere collectoritems die Flipje in de loop der jaren heeft voortgebracht. Flipje heeft zelfs een eigen museum in Tiel. Wij spraken Alexandra van Steen, directrice van het Flipjemuseum. door Joost Drooggelman
“Ik leef bijna de hele dag in een soort van sprookjeswereld. Het is zo leuk om bezoekers gelukkig te zien als ze weer iets herkennen uit hun jeugd.”, zo vertelt Alexandra van Steen. Alexandra is nu ruim zeven jaar directrice van het Flipje- & streekmuseum Tiel. Flipje is Europa’s oudste marketingsymbooltje. In Tiel stond jaren lang de jamfabriek ‘De Betuwe’. De fabriek maakte reclame voor hun producten, maar door de toenemende concurrentie wilde De Betuwe zich gaan onderscheiden van anderen. Ze vroegen het reclamebureau ‘Van Alfen’, waar ze al jaren mee werkten, om een poppetje of figuurtje te verzinnen. Philip van Alfen bedacht zo in 1935 het mannetje van fruit. Een naam verzinnen voor de mascotte duurde een tijdje. Van Alfen riep daarom eens: ‘desnoods noemen we hem Flip!”. Het fruitmannetje, met de naam ‘Flipje’ op zijn muts, moest voortaan het herkenbare logo van de Tielse jamfabriek worden. “Ongeveer de helft van de Tielse beroepsbevolking heeft op een gegeven moment in de fabriek gewerkt. Zodoende hebben veel Tielenaren Flipje in hun hart gesloten. Flipje leeft nog steeds in de stad. Het is cultureel erfgoed geworden.” Alexandra vervolgt haar verhaal. “Het museum staat hier sinds 1979, maar had voornamelijk een streekhistorische betekenis. Het had een beetje een sluimerend bestaan. Maar toen de conservator eens een
tentoonstelling over Flipje organiseerde kwamen er ineens duizenden bezoekers in een maand. Ja, dan ben je natuurlijk gek als je daar niets mee doet.”
Van fabriek tot museum In 1986 wordt de fabriek overgenomen door Hero, waarna de productie naar Breda verhuisd. De fabriek
moet uiteindelijk dicht. “Toen de fabriek gesloten werd zijn er allerlei collectiestukken gered. Zo hebben we bijvoorbeeld nog de originele jamkookpannen in het museum staan. Samen met de gemeente is er toen gekeken naar de plannen voor het Flipjemuseum. En hier zitten we dan.”, zegt Alexandra vol trots. Sinds zij in 2005
in het museum begonnen is als directrice zijn er al veel dingen veranderd. Eerst was het Flipjemuseum losgekoppeld van het streekmuseum. “Dat vond ik heel onhandig. Zo was er extra personeel nodig en bovendien kunnen de collecties elkaar versterken. Het een heeft gewoon te maken met het ander.”
Flipje speelt na de veranderingen een veel prominentere rol in het museum. Alexandra heeft er bewust voor gekozen dat als de bezoeker binnenkomt ze meteen met Flipje geconfronteerd wordt. Er is een grote zaal waar wordt ingegaan op de historie van het figuurtje. Plus er is een overzicht van het leven van Flipje van toen tot nu. Ook is er een gedeelte dat helemaal ingaat op de oude jamfabriek ‘De Betuwe’. “Veel oude bezoekers vinden dat ook leuk. Ze hebben er gewerkt en zien dingen terug uit hun verleden. Gelukkig is er veel bewaard gebleven zoals de sorteermachines. Prachtig om te zien welke herinneringen dit oproept bij bezoekers”, zegt Alexandra. Daarnaast kunnen bezoekers ook veel opsteken over het verleden van Tiel. Zo zijn er bijvoorbeeld archeologische opgravingen te zien en is er zilverwerk te bewonderen. Maar ontkomen aan Flipje zal je zeker niet in het museum. “We hebben geprobeerd de hele collectie met een soort Flipjesaus te overgieten.” Er is meer kleur en levendigheid. Ideaal voor kinderen en jonge gezinnen. “Overal in het museum is wel iets te zien. Of een animatie of een film of geluid. Heel interactief. Nergens in het museum is het stil.” Alexandra vertelt dat ze een nieuwe multi-touchtafel heeft laten plaatsen. “Het is eigenlijk een hele grote iPad waar je met z’n zessen aan kan spelen. Er zit een game op die mensen ook thuis kunnen spelen via de computer.”
Collectie compleet
Alexandra van Steen (directrice) poseert samen met Flipje in haar Flipje- & Streekmuseum
Veel Nederlanders herinneren zich wel de vele spaaracties bij de jampotten. Er zijn stripalbums, stickers, boekjes, je kunt het zo gek niet bedenken. In het museum zijn alle originele items te vinden. “De collectie is helemaal compleet. Tenminste voor zover wij weten dan.”, vervolgt Alexandra. “Er zijn natuurlijk altijd dingen die je niet hebt. De allerlaatste stripserie bijvoorbeeld. Toen de tekenaars dood waren heeft de dochter het even overgenomen. Ze heeft toen
wel de laatste serie getekend, maar die is helaas nooit uitgegeven. Toevallig kwam vorige week een verzamelaar met die tekeningen. Hij wil ze natuurlijk zelf houden, maar we gaan ze wel tentoonstellen.”
Bijzondere verhalen
Alexandra vertelt dat er veel bezoekers zijn met verschillende en mooie verhalen. Toch is een verhaal haar altijd bijgebleven. “Er stond een keer een meneer voor de vitrine met daarin de fliposcoop.” De fliposcoop is een papieren theatertje , waarin je een filmstripje kan laten afspelen door middel van twee houten stokjes. Die filmstripjes kon je sparen en zaten dubbelgevouwen bovenop elke jampot. “Er is een fliposcoop verschenen vlak voor de oorlog. De man vertelde mij toen dat hij Joods was en de fliposcoop altijd bij zich heeft gedragen in het concentratiekamp. Doordat hij met de avonturen van Flipje kon spelen heeft hij naar eigen zeggen de oorlog kunnen overleven.” Alexandra kijkt teveden en vervolgt vervolgens haar verhaal: “Je ziet het wel vaker dat mensen er hele warme herinneringen aan hebben. Het kon natuurlijk ook makkelijk mee. Als het luchtalarm af ging duwde je het snel plat en stopte het in je tas.” Daarnaast zijn er ook hele vrolijke verhalen. Zo hoorde Alexandra eens Russisch praten in het museum. “Ik vond dat zo bijzonder. Ik heb meteen gevraagd waar ze vandaan kwamen.”, vertelt ze. De Russische dames bleken uit Moskou te komen en op vakantie te zijn in Amsterdam. “Ze hadden Flipje in Amsterdam gezien. Ze vonden het zo’n leuk mannetje dat ze vanaf Amsterdam naar Tiel zijn gereisd met de trein. Voor de Russen natuurlijk maar een kippeneindje!” Alexandra moet lachen terwijl ze het verhaal vertelt. Ze bedenkt zich ook dat Flipje te bewonderen is in Madurodam. “Toen we aanwezig waren bij de onthulling van Flipje in Madurodam hadden we ook een echte Flip meegenomen. Er waren veel Japanners die dag. Die begonnen toch te gillen! Ze wil-
den Flipje allemaal aanraken en met hem op de foto.”
Toekomst van Flipje
Op de vraag of Flipje de komende decennia ook nog zo bekend zal blijven kan Alexandra kort zijn. “Ja! Ja! Ja!”, roept ze vol overtuiging. “Als je kijkt naar andere icoontjes weet ik het zeker. Maya de Bij is ook weer nieuw leven in geblazen door Studio 100. Nu zitten we daar niet zo zeer op te wachten hoor dat ze aan de haal gaan met Flipje!”,
lacht ze. “Maar over het algemeen zie je wel dat die echte symbooltjes wel lang blijven bestaan.”, vervolgt ze. “In de stad wordt er ook veel gedaan. Er zijn laatst stripbanken in de stad geplaatst. Er zijn welkomstborden en bewegwijzering met Flipje.” Er verschijnen ook nog steeds stripboeken van Flipje. “Met Flipje zit het wel goed!”, besluit Alexandra.
Boven: Enkele reclameborden waarop Flipje verschillende productien van jamfabriek ‘De Betuwe’ promoot. Onder: De fliposcoop waar veel veel mensen warme herinneringen aan hebben.
Het Flipje- & Streekmuseum bezoeken? Plein 48 4001 LJ Tiel Dinsdag t/m vrijdag: 13.30 - 17.00 uur Zaterdag en zondag: 13.30 - 16.30 uur www.streekmuseumtiel.nl