KLARA FESTIVAL 14 29.3 2019
Yakult: graag hier snel een opgemaakte versie zodat ik deze kan voorleggen ter goedkeuring -> 1ste binnenpagina
Putting your passion first We believe that each of us has the potential to shape the future through passion, innovation and the right technology. Discover how our trusted advisors can help you make your business smarter, so you can focus on what matters most. kpmg.com/be Advisory – Tax – Accountancy – Audit © 2018 KPMG Central Services, a Belgian Economic Interest Grouping (“ESV/GIE”) and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative (“KPMG International”), a Swiss entity. All rights reserved. Printed in Belgium.
1
Omdat Faust ongebreideld wou genieten, luisterde hij naar de duivel. Als u ongebreideld wilt genieten, luistert u gewoon naar Klara.
Dit jaar wordt het Klarafestival geĂŻnspireerd door o.m. de mythische figuur van Faust. Dus dat belooft weer een feest voor oor en geest te worden. Gelukkig hoeft u niet uw ziel en zaligheid te verkopen om van zoveel schoonheid te genieten. Gewoon afstemmen op Klara volstaat, want wij zenden zowat het hele Klarafestival uit. Meer info vindt u op Klara.be
2
Everything you need to know about Klarafestival! Klarafestival is founded in 2004 by Flanders Festival Brussels, Klara & BOZAR
MORE THAN MUSIC
Klarafestival is more than the sum of its parts. Cliché or not, the adage certainly holds true for Klarafestival productions. We often combine music with dance, theatre or visual arts. Not a gratuitous hotchpotch, but a well-considered combination of art forms increasing the level of intensity and emotion.
CELEBRATION OF MUSIC BRUSSELS Symphonic and chamber music, AND BEYOND Baroque and brand new creations, vocal and instrumental… The story of Klarafestival is not a question of either / or. No limitations in genre or period, just the very best classical music has to offer.
GOING DEEPER AND BROADER
Klarafestival doesn’t stop at music. Based on the music and the annual theme, we organise lectures, concert introductions and debates. And if your favourite artist appears on the bill this year, make sure to see if it includes a meet & greet!
Klarafestival’s home base is Brussels but we also go on excursions to Antwerp and Bruges. Klarafestival pitches its tents in the magnificent temples of culture of this country, including the Centre for Fine Arts (BOZAR), Flagey, De Munt, Concertgebouw Brugge and deSingel.
LIVE ON AIR
Can’t make it to the live performance at the concert hall every evening? Klarafestival is the only classical music festival in Belgium that is broadcast in full on radio Klara! Through the European Broadcasting Union, Klara festival’s concerts are even aired throughout Europe.
3
YOU CAN FIND ALL TEXTS IN THIS BROCHURE IN DUTCH, FRENCH AND ENGLISH ON THE WEBSITE OF KLARAFESTIVAL!
IN, FOR AND ABOUT SOCIETY
Standing squarely in the middle of society. This is Klarafestival’s foundation, why it is built up around a socially relevant theme of topical interest and also why we sometimes dive into a nightclub with classical music, give the disadvantaged an unforgettable concert experience and offer more than 100 young refugees the opportunity of a free musical education.
SOMETHING FOR EVERYONE
One day you’ll be listening to one of the world’s most famous symphonic orchestras and then the next you’ll be setting off on a trip of musical discovery. Klarafestival’s performances meander through old and new, known and unknown, reflection and perception. For trailers, programme details and updates, follow us online! www.klarafestival.be #klarafestival19
L I
Dramaturgy—Libera me
Op zoek naar bevrijding
B ER A ME met Faust en soortgenoten
4
Dramaturgy—Libera me
Vrij van elke vorm van fysieke en mentale beperking, dwang, moraal of gehechtheid. Misschien is dat wel de ultieme drijfveer van de mens. Bevrijding dus, een thema dat aan de basis ligt van heel wat muziekwerken, maar ook verbonden is met ons denken over muziek en kunst in het algemeen. Bevrijding associëren we vaak met verlossing in spirituele en religieuze betekenis (het “verlos ons van het kwade” uit het Onze Vader is niet veraf). Maar wat betekent dit nog in onze tijd? Wie of wat kan er voor bevrijding zorgen in tijden van angst en toenemend ongeloof? Technologie misschien? Of wapens? Geld? Liefde? Kunst?... over trouw en ontrouw, macht en wellust, verleiding en berouw behoort tot ons collectief geheugen. Wat maakt deze figuur zo fascinerend? Zou het kunnen dat we ons allemaal wel eens herkennen in de figuur van Faust, die op zoek naar ultieme verlossing zijn ziel verpandt aan de duivel? Faust als spiegelbeeld van de mens dus, die ondanks alle kennis, geld en mogelijkheden slechts een mens blijft, heen en weer laverend tussen goed en kwaad, niet in staat om de doden weer levend te maken of het eeuwige leven te bereiken. Deze machteloosheid raakt aan een aantal van onze diepste driften en verlangens. “Elk belangrijk tijdperk zal zijn eigen Faust hebben”, tekende Søren Kierkegaard op. De denker kon het niet méér bij het rechte eind hebben. Sinds Goethe is de figuur van Faust alomtegenwoordig in de kunst, van literatuur over schilderkunst en muziek tot film en televisie — van Raskolnikov in Dostojevski’s Schuld en boete, Frankenstein in Shelleys gelijknamige roman en Oscar Wildes The Picture of Dorian Gray, over Anakin Skywalker in Star Wars, Revenge of the Sith en Eric Cartman in Southpark tot Don Draper in Mad Men en Walter White in Breaking Bad. De herkenbaarheid is groot, over generaties heen.
Filosoof Arthur Schopenhauer had alvast een rotsvast geloof in dat laatste: “alleen de kunst kan ons gedurende momenten bevrijden van onze gevangenschap in de donkere kerker van deze wereld. Door muziek verdwijnen de kwellingen van de wil waar we ons leven lang aan zijn blootgesteld en worden we ineens bevrijd van de folteringen van ons bestaan.” 1 Die kwellingen van de wil vinden we terug in de verhalen over Faust, de mythische figuur die als een schaduw doorheen deze editie van Klarafestival waart en die de insteek vormt voor vragen over bevrijding en verlossing: de universele en tijdloze wens van de mens om volledig vrij te zijn, vrij van interne en externe driften en dwang.
FAUST, VERDUIVELD LEGENDARISCH
Dokter Faust, een ambitieuze geleerde die spiritueel en intellectueel aan het einde van zijn Latijn is, wordt in de legendes de inzet van een weddenschap tussen God en de Duivel met de ziel van de mens als hoofdprijs. Het verhaal 1 — D. Verhofstadt, "Libera Me" in De Groene Amsterdammer, nr. 32, 2006.
5
Dramaturgy—Libera me
FAUST IN MUZIEK
1 3 2 4
een overwinning op de christelijke moraal, een ode aan de ‘kwade geesten’. De passage in Faust waarin de Walpurgisnacht voorkomt, zou voor diezelfde Mendelssohn trouwens de inspiratie p15 geweest zijn voor het Scherzo van zijn Octet, op. 20, dat de jonge kwartetten Piatti en Aris voor hun rekening nemen. Ook in Liszts Zwei Episoden aus Lenaus Faust overheerst de liederlijkheid — zeker in de tweede episode: in deze danse macabre roept Mephisto de demon van de sensualiteit op in de harten van de jonge Faust en de dorpelingen. Feestgeraas in de kroeg is het resultaat! De opera The Rake’s Progress (‘De lotgevallen van een losbol’), met muziek van Igor Stravinski op een libretto van de Amerikaanse dichter W.H. Auden, is een 20e-eeuwse hertelling van het Faustverhaal. Ook hier ligt de nadruk op de keuze voor het pad van het verderf en de slechte afloop die ervan het gevolg is. Tom Rakewell heeft zijn zinnen gezet op Anne Trulove (de recentere versie van Gretchen). Maar hongerig naar weelde en genot laat hij zijn geliefde achter om in Londen zijn geluk te beproeven, daartoe aangezet en bijgestaan door Nick Shadow (Audens versie van Mephistofeles). Shadow zet Rakewell aan tot overspel en praat hem slechte investeringen aan. Tom toont berouw voor zijn misstappen, maar Nick Shadow eist niettemin een betaling van Tom in de vorm van zijn ziel. Finaal bekoopt Tom zijn overmoed en toep24 geving aan verleidingen met de dood. Barbara Hannigan brengt in de Munt een gloednieuwe versie van The Rake’s Progress. Ze schittert niet in de rol van Anne Trulove, maar in die van dirigent! Ook het wereldbekende vroegromantische, gothische verhaal van Frankenstein en zijn monster is een moraliteitsverhaal over menselijke overmoed, die denkt over goddelijke scheppingskrachten te beschikken, maar daarvoor nadien een prijs betaalt. Niet toevallig is The modern Prometheus de ondertitel van Frankenstein. Immers, het monster is een creatie van de 19e-eeuwse wetenschapper (in vroegere tijden zouden we hem een alchemist of tovenaar genoemd hebben) Victor Frankenstein, die erin slaagt leven te blazen in dode materie. Hij verliest echter de controle over zijn creatie, die niet zo goed uitgedraaid is als Frankenstein voor ogen had. In een poging om zijn eigen creatie te vernietigen, doodt het monster Elizabeth, de verloofde van Victor Frankenstein. Na een achtervolging van het monster, strandt Frankenstein op de Noordpool. Uiteindelijk bezwijkt hij daar. Andermaal leidt het pad van p20 de verlokking, de drang tot almacht, tot de val. KOPERGIETERY, het Gentse theaterhuis voor jongeren, gaat in Homo Deus Frankenstein na welke de hedendaagse monsters van Frankenstein zijn. Ook in meer abstracte zin kiezen en kozen componisten soms voor het pad van het kwaad — althans toch volgens de toenmalige tijdsgeest.
De Faustlegende en zijn hertellingen liggen ook aan de basis van veel muziek. Het aantal componisten dat met de figuur van Faust aan de slag is gegaan, oogt indrukwekkend: Schubert, Schumann, Radziwiłł, Kreutzer, Loewe, Wolf, Berlioz, Verdi, Liszt, Mahler, Gounod, Mendelssohn, Wagner, Busoni, Pousseur… Allen hebben ze muziek gecomponeerd, gebaseerd op de vele thema’s in het Faustverhaal. Sommigen legden de nadruk op de liefde, anderen op Fausts wellust. Nog andere componisten plaatsten de vervloeking van Faust centraal, of focusten net op zijn bevrijding. Op het programma van Klarafestival 2019 staan religieuze en wereldlijke werken die aanzetten tot reflectie over morele dilemma’s (tussen goed en kwaad) én het begeerde pardon, eens de mens bezweken is voor de verlokking. Daarnaast komen meerdere concrete toonzettingen van de Faustlegende aan bod — waarbij de verhoopte bevrijding soms volgt, maar soms evenzeer vervloeking Fausts deel is.
TUSSEN GOED...
Voor vele eeuwen was de christelijke moraal in het Westen de dominante norm om goed van kwaad te onderscheiden. Een van de vroegste muzikale uitdrukkingen hiervan vinden we bij de middeleeuwse mystica, schrijfster en filosofe Hildegard von Bingen, tevens een van de allereerste vrouwelijke componisten. Haar Ordo Virtutum is zowat de meest expliciete muzikale uitdrukking van de christelijke moraal. In dit moraliteitsspel maken onder meer zestien Deugden en de Duivel hun opwachting, die vechten om de menselijke Ziel. Het Tiburtina Ensemble wekt dit muziektheater avant-lap10 lettre tot leven.
… EN KWAAD
In twee van de drie concerten van het Chamber Orchestra of Europe tijdens Klarafestival 2019 is Goethe maar liefst tweemaal aanwezig. Het orkest brengt zowel in Brussel als in Antwerpen Die erste Walpurgisnacht van Felix Mendelssohn, naast de Zwei Episoden aus Lenaus Faust van p8 Franz Liszt. De Walpurgnisnacht was oorspronkelijk een heidens ritueel met vreugdevuren, in het teken van de vruchtbaarheid. Duivelse geesten hadden tijdens de Walpurgisnacht, de nacht van 30 april op 1 mei, vrij spel. Later heeft het Christendom zich het ritueel toegeëigend. De mystiek rond het fascinerende gebeuren heeft talloze kunstenaars geïnspireerd, niet in het minst Goethe. In 1799 schreef hij het gedicht Die erste Walpurgisnacht, waarop hij later Faust heeft gebaseerd. In de finale versie van Faust komen talloze verwijzingen naar de Walpurgisnacht terug. De tekst van het oorspronkelijke gedicht had Goethe reeds bedoeld om op muziek gezet te worden. Mendelssohns wereldlijke cantate kan gezien worden als
6
Dramaturgy—Libera me
Voorbeelden vinden we genoeg in de twee strijkkwartetten reeksen van Klarafestival 2019, één bij BOZAR en één bij Flagey. Over Debussy’s Strijkkwartet, op. 10 bijvoorbeeld, waren critici genadeloos omwille van de gedurfde nieuwe harmonieën en klanken. Ook de Drie stukken van Stravinski p11 kraakten ze volledig af. “Wanneer dit soort werk een plaats krijgt in de kunst van het strijkkwartet, is het einde nabij”, klonk het bij de première. In zijn Tweede strijkkwartet gaf Ligeti eveneens blijk van duivelse durf. In het werk exploreert de componist onder meer de micropolyfonie, waarbij hij zoveel stemmen op elkaar stapelt, dat de melodische lijnen niet meer hoorbaar zijn en de textuur en sonoriteit belangrijker worden. Een bijzondere plaats in de reeks ‘duivelse overeenkomsten’ neemt de tweede editie van de Night of the Unexpected in. Tijdens deze muzikale rollercoaster ontdek je verrassende en innovatieve nieuwe muziek, bizarre bezettingen en artistieke cross-overs. In lijn met de Faustthematiek is de insteek van de Night of the Unexpected technologie. De 21e-eeuwse mens zoekt maar al te vaak zijn heil en verlossing in technologie. Maar kan technologie ons redden? En welke prijs betalen we voor dit ‘technologische pact’? KANAL, een voormalige industriële werkplaats, een atelier van de moderne alchemist of vorser, is de geknipte locatie voor reflectie over de rol van technologie in onze samenleving en voor een parcours met muziek waarin techniek p26 en technologie een centrale rol spelen. Huisartiest Nadar neemt de verschillende concerten voor zijn rekening. In de muziek worstelen de uitvoerders met technologie, en zoeken er tegelijk hun heil in.
hij op aangeven van Kaspar een pact aan met de Duivel. Van hem krijgt hij zilveren kogels, die altijd raak schieten. Max wint de wedstrijd, maar het bedrog komt uit. Max doet echter boete en finaal mag hij Agathe zijn vrouw noemen. Zijn bevrijding vindt Max via zijn liefde voor Agathe. Weber zag zijn opera als een strijd tussen goed en kwaad, en gaf het werk de structuur van een neerwaartse spiraal richting duisternis, om aan het einde plots terug te keren naar het licht voor de catharsis. Voor Franz Schubert kwam de ultieme bevrijding in de vorm van de dood, die als een waas over zijn Strijkkwartet in d, nr. 14 hangt, beter bekend als “De Dood en het meisje”. In welke mate de componist tijdens het schrijven van dit meesterwerk de tragiek van zijn eigen dood heeft voorvoeld, valt nooit te achterhalen. Feit is dat hij het kwartet schreef in 1826, twee jaar voor zijn dood, in een periode dat hij er allesbehalve goed aan toe was. “Ik voel me als de meest ongelukkige en ellendige onder de mensen op deze aardbol. […] Elke avond hoop ik bij het inslapen dat ik niet meer wakker word, en elke ochtend brengt me slechts de kommer van de avond tevoren”, schreef hij aan een vriend. Genade vond Schubert dus pas in 1828, wanneer hij na een zware doodsstrijd overleed aan tyfus. Het vermaarde Artemis Quartett brengt dit dieptragische strijkkwartet tijdens de String Quartet Marathon bij Flagey. Het concert van Artemis is direct gekoppeld aan dat van het Ragazze Quartet. Het viertal speelt immers Black Angels van George Crumb, dat verwijst naar “De Dood en het p14 meisje” van Schubert. De (religieuze) verlossingsthematiek is nooit ver weg bij Crumb, die Black Angels opvatte als een parabel over onze verwarde hedendaagse wereld. Het werk vertelt een reis van de ziel. De drie etappes op deze reis zijn het Vertrek (de zondeval), Afwezigheid (spirituele vernietiging) en Terugkeer (verlossing). De desolate wereld in de muziek van Crumb krijgt zijn evenknie in de even fascinerende als poëtische beelden van het videocollectief 33 1/3. Klank en beeld vullen elkaar perfect aan, en staan garant voor een totaalervaring. Dé ultieme uiting, in woord en muziek, van de christelijke — vooral katholieke — verlossingsidee is de dodenmis, het requiem. Klassieke componisten hebben de tekst van het requiem tientallen keren op muziek gezet. Zeker in de romantiek legden ze daarbij verschillende klemtonen, afhankelijk van de onderdelen van de mis die ze selecteerden en de manier waarop ze tekst overbrachten op muziek. Brahms focuste bijvoorbeeld op de mens. Ook Dvořák plaatste het leven in het hiernamaals niet boven dat op aarde, maar legde meer de nadruk op het lijden. Bij Fauré primeert dan weer het idee van troost en eeuwige rust. Misschien dat Giuseppe Verdi wel de verlossingsidee centraal wilde plaatsen. Een van de aller bekendste passages is de tenorsolo Ingemisco radiates, waarin de zondaar genade vraagt van de Heer. En toeval of niet; Verdi vatte de compop28 sitie aan met het slotdeel, het… Libera me.
1 3 2 4
DE BEVRIJDING NABIJ
Focuste Liszt in zijn toonzetting van Lenaus lezing van Faust op twee duivelse taferelen, dan schetste hij in zijn Faustsymfonie de drie sleutelkarakters: Faust, Mephistofeles en Gretchen. De drie personages staan voor actie, sarcasme en liefde. De nadruk van de symfonie ligt evenwel op de liefde, en de verlossing die door de liefde bereikt wordt. Tijdens Klarafestival brengt het Belgian National Orchestra de versie van de symfonie mét het enigmatische, verheffende slotkoor. p19 De solotenor stijgt op uit de stemmenmassa en bezingt aan het einde de kracht van de verlossing die door de liefde van het eeuwig vrouwelijke (‘Das Ewigweibliche’) wordt bereikt. Liefde ligt ook aan de basis van het ultieme Faustiaanse werk op Klarafestival 2019: Der Freischütz, hier in een vertolking van Laurence p12 Equilbey en haar eigen Insula Orchestra. In de eerste echt romantische opera schetst Weber het wedervaren van Max, die naar de hand van Agathe dingt. Om haar te kunnen huwen moet Max echter een schutterswedstrijd winnen. Niet zeker van zijn kwaliteiten, gaat
Alexander Jocqué Hendrik Storme
7
CHAMBER ORCHESTRA OF EUROPE Chamber Orchestra of Europe Collegium Vocale Gent David Afkham conductor Pierre-Laurent Aimard piano Vilde Frang violin Lawrence Power viola Sophie Harmsen mezzo-soprano Werner Güra tenor Johannes Weisser baritone Tareq Nazmi bass
photo — David Afkham © Gisela Schenker
8
Thursday 14.3 | 20:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €20 / €40 / €54 / €74 european gala
Friday 15.3 | 20:00 deSingel, Blauwe Zaal €35 / €45 / €60 Saturday 16.3 | 20:00 Concertgebouw Brugge, Concertzaal €25 / €42 / €57 co-production Klarafestival, BOZAR, deSingel, Concertgebouw Brugge
nl Het
wereldvermaarde Chamber Orchestra of Europe opent Klarafestival 2019, en hoe! Het orkest is maar liefst drie keer aan zet, in Brussel, Antwerpen en Brugge. Samen met het Collegium Vocale Gent en absolute topsolisten zet het de toon van Klarafestival 2019. Van een broeierig nachtelijk tafereel en een stormachtige kroegscene bij Liszt, over duivels moeilijke concerto’s van Mozart tot Mendelssohns uitbundig heidens ritueel!
fr L’illustre
Orchestre de Chambre d’Europe inaugure le Klarafestival 2019 avec générosité en proposant pas moins de trois concerts à Bruxelles, Anvers et Bruges. Accompagné par le Collegium Vocale Gent et des solistes exceptionnels, il donne le ton de cette nouvelle édition. Depuis un tableau nocturne mystérieux et une scène mouvementée dans une auberge par Liszt, au rituel païen de Mendelssohn, en passant par un concerto de Mozart d’une difficulté diabolique !
programme
Franz Liszt —Zwei Episoden aus Lenaus Faust Wolfgang Amadeus Mozart —Piano Concerto No. 15 BOZAR —Piano Concerto No. 25 DESINGEL —Sinfonia concertante CONCERTGEBOUW —Symphony No. 41 “Jupiter” BRUGGE Felix Mendelssohn-Bartholdy —Die erste Walpurgisnacht BOZAR / DESINGEL
en The
world-renowned Chamber Orchestra of Europe will open Klarafestival 2019 and will do so in style! The orchestra will be playing in no fewer than three locations: Brussels, Antwerp and Bruges. Together with the Collegium Vocale Gent and absolute world class soloists, it sets the stage for Klarafestival 2019. From a sultry night and turbulent pub scene by Liszt to devilishly tricky concertos by Mozart to an exuberant pagan ritual by Mendelssohn!
}
9
ORDO VIRTUTUM
Friday 15.3 | 20:00 BOZAR, Horta Hall €24 co-production Klarafestival, BOZAR
Tiburtina Ensemble Barbora Kabátková conductor
nl I n
de sfeervolle Hortahal brengen de hemelse vrouwenstemmen van het ensemble Tiburtina Ordo Virtutum, een moraliteitsspel van de begenadigde middeleeuwse mystica Hildegard von Bingen. Muziektheater avant la lettre!
fr Dans
le splendide hall Horta, les voix divines des chanteuses de l’ensemble Tiburtina interprètent Ordo Virtutum, un jeu entre le bien et le mal imaginé par l’exceptionnelle compositrice mystique médiévale Hildegarde de Bingen. Du théâtre musical avant la lettre !
en In
the atmospheric Horta Hall, the divine women’s voices of the Tiburtina ensemble perform Ordo Virtutum, a morality play composed by the gifted Medieval mystic Hildegard von Bingen. Music theatre avant la lettre!
programme
Hildegard von Bingen —Ordo Virtutum
photo — Tiburtina Ensemble © Vojtěch Havlík
10
CROSSROADS
Saturday 16.3 | 18:00 20:00 22:30 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €10 / €20 / €28 / €38 3 concerts = 1 ticket
Quatuor Tana
co-production Klarafestival, BOZAR
programme
18:00 | CROSSROADS 1
Béla Bartók —String Quartet No. 4 Ludwig van Beethoven —String Quartet No. 15 20:00 | CROSSROADS 2
György Ligeti —String Quartet No. 1, “Métamorphoses nocturnes” Dmitry Shostakovich —String Quartet No. 14 Igor Stravinsky —3 Pieces for String Quartet Claude Debussy —String Quartet No. 1 Ondřej Adámek —String Quartet No. 3 (world premiere) Philippe Boesmans —String Quartet No. 2, “Summer Dreams” Béla Bartók —String Quartet No. 4
nl
Vanuit het Vierde strijkkwartet van Béla Bartók, waarmee het kwartet zijn cyclus van drie concerten opent én afsluit, blikt het Quatuor Tana achteruit en vooruit op de geschiedenis en evolutie van het strijkkwartet. In drie gebalde, intense concerten ontdek je waarom het strijkkwartet misschien wel het meest authentieke en pure aller muziekgenres is. fr
Depuis le Quatrième quatuor à cordes de Béla Bartók, avec lequel le quatuor ouvre et clôture son cycle de trois concerts, le Quatuor Tana jette un regard à la fois sur le passé et sur l’avenir du quatuor à cordes. Vous découvrirez dans ces trois concerts intenses et largement applaudis pourquoi le quatuor à cordes est peut-être le genre musical le plus authentique et le plus pur de tous.
en From
Béla Bartók’s Fourth String Quartet, which the quartet uses both to open and to close its cycle, the Tana Quartet takes a look back and a look forward at the history and the evolution of the string quartet. In three powerful, intense concerts, you’ll discover why the string quartet is perhaps the most authentic and purest of all music genres.
11
photo — quatuor Tana © all rights reserved
22:30 | CROSSROADS 3
DER FREISCHÜTZ
Sunday 17.3 | 19:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €20 / €40 / €54 / €74 european gala co-production Klarafestival, BOZAR
Insula Orchestra Accentus Laurence Equilbey conductor Tuomas Katajala Max Johanni van Oostrum Agathe Chiara Skerath Ännchen Steven Humes Kaspar Christian Immler Eremit Thorsten Grümbel Kuno Samuel Hasselhorn Ottokar Anas Seguin Kilian
nl D uivelse
overeenkomsten, een schietwedstrijd en onverwoestbare liefde. Der Freischütz, de allereerste grote romantische opera, bevat alle ingrediënten van een meeslepend drama.
fr Des
pactes diaboliques, un concours de tir et un amour invincible. Der Freischütz, le tout premier grand opéra romantique, réunit tous les ingrédients d’un drame passionnant.
programme
Carl Maria von Weber —Der Freischütz
en Pacts
with the devil, target shooting and indestructible love. Der Freischütz, the very first great romantic opera, has all the ingredients of a riveting drama.
12
13 photo — Laurence Equilbey © Julien Mignot
STRING QUARTET MARATHON
Artemis Quartett Monday 18.3 | 20:00 Flagey, Studio 4 €31 / €36 / €41
Spread out over two days, you will be treated to some of the most gripping music for string quartet. co-production Klarafestival, Flagey
programme
Samuel Barber —Adagio, from String Quartet No. 1 Benjamin Britten —String Quartet No. 2 Franz Schubert —String Quartet No. 14, “Tod und das Mädchen”
1&2
Ragazze Quartet
nl Het
wereldberoemde Artemiskwartet brengt drie even beroemde strijkkwartetten van Schubert, Barber en Britten. Nadien speelt het Nederlandse Ragazze Quartet in een onafgebroken spanningsboog het iconische Black Angels van Crumb naast het Eerste strijkkwartet van Britten, twee intense werken die hun evenknie krijgen in de even fascinerende als poëtische beelden van het videocollectief 33 1/3.
33 1/3 collective video Monday 18.3 | 22:00 Flagey, Studio 1 €21
fr Le
célèbre quatuor Artemis interprète trois quatuors à cordes tout aussi célèbres de Schubert, Barber et Britten. Le quatuor néerlandais Ragazze nous fera ensuite découvrir en une grande courbe de tension l’emblématique Black Angels de Crumb et le Premier quatuor à cordes de Britten, deux œuvres intenses mises en valeur par les images aussi fascinantes que poétiques du collectif vidéo 33 1/3.
en The
world-renowned Artemis Quartet performs three equally famous string quartets by Schubert, Barber and Britten. Afterwards, the Dutch Ragazze Quartet plays the iconic Black Angels by Crumb in an uninterrupted tension curve in addition to Britten’s String Quartet No. 1, two intense works that find their counterparts in the imagery provided by video collective 33 1/3 which is as fascinating as it is poetic.
programme
Benjamin Britten —String Quartet No. 1 George Crumb —Black Angels, 13 Images from the Dark Land 14
Vision String Quartet
Also during the Also during the String Quartet Marathon String Quartet Marathon SCREENING OF 4, SCREENING OFABOUT 4, A DOCUMENTARY DOCUMENTARY THEAEBÈNE QUARTET ABOUT BY DANIEL THE EBÈNE QUARTET BY KUTSCHINSKIOVER DANIEL KUTSCHINSKIOVER 18:00, Studio 1 18:00,subtitels Studio 1/ 94' FR—ENG FR—ENG subtitles / 94' Free access for ticket holders Free for ticket holders for access any of the concerts of forString any ofQuartet the concerts of the Marathon the String Quartet Marathon
Tuesday 19.3 | 20:00 Flagey, Studio 4 €21
programme
Maurice Ravel —String Quartet Robert Schumann —String Quartet No. 3
Piatti Quartet Aris Quartett
3&4 nl E nergie,
verbeelding en intelligentie in werk van Schumann en Ravel. Het Vision String Quartet maakt zijn naam helemaal waar. Het Piatti Quartet gaat op hetzelfde elan verder in de wereldpremière van MarkAnthony Turnages strijkkwartet “Winter’s Edge”, en slaat nadien de handen in elkaar met het Aris Quartett voor Mendelssohns beroemde Octet.
Tuesday 19.3 | 22:00 Flagey, Studio 4 €21
fr Énergie,
imagination et intelligence dans les œuvres de Schumann et Ravel. Le Vision String Quartet porte bien son nom. Le Quatuor Piatti poursuit dans le même élan avec la première mondiale du quatuor à cordes de Mark-Anthony Turnage “Winter’s Edge” et s’associe ensuite au Quatuor Aris pour interpréter le fameux Octuor de Mendelssohn.
programme
en Energy,
imagination and intelligence in Schumann and Ravel. The Vision String Quartet lives up to its name. The Piatti Quartet continues with the same zest with the world première of Mark-Anthony Turnage’s string quartet “Winter’s Edge” and subsequently joins forces with the Aris Quartett for Mendelssohn’s famous Octet.
Mark-Anthony Turnage —String Quartet No. 4, “Winter’s Edge” (world premiere) Felix Mendelssohn-Bartholdy —String Octet 15
SYMPHONIC REDEMPTION Orchestre symphonique de Montréal Kent Nagano conductor Marie-Nicole Lemieux contralto
photo — Kent Nagano © all rights reserved
16
Wednesday 20.3 | 20:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €20 / €40 / €54 / €74 european gala co-production Klarafestival, BOZAR
nl Levende
legende Kent Nagano en het Orchestre symphonique de Montréal laten je aandacht geen seconde los in een bijzonder geanimeerd concert vol passie, drama en poëzie.
programme
Hector Berlioz —Suite from La damnation de Faust Richard Wagner —Wesendonck-Lieder Claude Debussy —Jeux Igor Stravinsky —Pétrouchka
fr La
légende vivante Kent Nagano et l’Orchestre symphonique de Montréal vous tiendront en haleine tout au long d’un concert particulièrement animé, empreint de passion, de drame et de poésie.
en From
the very first note, living legend Kent Nagano and the Montreal Symphony Orchestra hook you and never let you go in an especially rich and animated concert full of passion, drama and poetry.
17
FAUST
Thursday 21.3 | 21:45 Flagey, Studio 5 €7 co-production Klarafestival, Cinematek, Goethe-Institut co-presentation Flagey
language: German subtitles: English
photo — still from Faust © Alexander Sokurov
nl D e
Russische regisseur Aleksandr Sokoerov bracht de vertellingen van de Faustlegende van Goethe en Thomas Mann naar een nieuwe wereld, die vaag 19e-eeuws en Centraal-Europees aandoet. Zijn Faust sleepte in 2011 een Gouden Leeuw in de wacht voor beste film op het Filmfestival van Venetië!
fr Le
réalisateur russe Alexandre Sokourov transpose les récits de la légende de Faust de Goethe et Thomas Mann dans un autre monde, situé approximativement au 19e siècle en Europe Centrale. En 2011, son Faust a remporté le Lion d’Or du meilleur film au Festival du film de Venise !
en The
Russian director Alexander Sokurov pulled the narratives of the Faust legend by Goethe and Thomas Mann into a new world that is vaguely reminiscent of 19th-century Central Europe. In 2011, his Faust won a Golden Lion for best film at the Venice Film Festival!
film
Alexander Sokurov —Faust 18
A FAUST SYMPHONY
Friday 22.3 | 20:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €10 / €24 / €38 / €46 co-production BOZAR, Belgian National Orchestra co-presentation Klarafestival
Belgian National Orchestra Octopus Mannenkoor Hugh Wolff conductor
photo — Hugh Wolff © Veerle Vercauteren
Mischa Maisky cello Ilker Arcayürek tenor
nl Verbeelding,
verleiding en virtuositeit in Liszts Faust-Symphonie en de Rococovariaties van Tsjajkovski.
programme
fr Imagination,
séduction et virtuosité dans la Faust-Symphonie de Liszt et les Variations sur un thème rococo de Tchaïkovski.
Hans Werner Henze —Erlkönig, fantasia Pyotr Tchaikovsky —Variations on a Rococo Theme for cello and orchestra Franz Liszt —Eine Faust-Symphonie
en I magination,
seduction and brilliance in Liszt’s Faust Symphony and Tchaikovsky’s Rococo Variations.
19
HOMO DEUS FRANKENSTEIN
8+
KOPERGIETERY Make Make Produktionen I SOLISTI Johan De Smet director Sara Ostertag director Kenneth Michiels film Frederik Neyrinck music
nl E en
gloednieuwe muziektheaterproductie over identiteit, creatie en verlangen in een digitale en geglobaliseerde wereld waarin alles mogelijk is. Of zo lijkt het toch… Fantasierijk en inzichtelijk voor de jongsten, met knipogen ook verrijkend voor de mama’s en papa’s.
fr Une
toute nouvelle production de théâtre musical abordant l’identité, la création et le désir dans un monde numérique et globalisé où tout est possible. En apparence du moins... Un spectacle imaginatif et pertinent pour les plus jeunes, parsemé de clins d’œil destinés aux papas et aux mamans.
en A
brand new musical theatre production about identity, creation and longing in a digital and globalised world in which everything is possible. Or so it seems... Imaginative and comprehensible for the youngest with a wink and a nod making it interesting for the mums and dads. 20
Saturday 23.3 | 19:00 Sunday 24.3 | 15:00 BRONKS, grote zaal €12 (standard) / €8 (-21) production KOPERGIETERY, Make Make Produktionen co-production Klarafestival en Shäxpir Festival (Linz) In collaboration with BRONKS
photo — Homo Deus Frankenstein © Kenneth Michiels
(world premiere)
21
THE HERMETIC ORGAN
Saturday 23.3 | 20:30 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €24 co-production Klarafestival, BOZAR
John Zorn organ
photo — John Zorn © Scott Irvine
nl De
beroemde Amerikaanse jazzmuzikant John Zorn laat zijn ongebonden, immer actieve en creatieve geest los op het indrukwekkende orgel van de Grote Zaal Henry Le Bœuf met zijn oneindige combinaties van registers, kleuren en klanken.
fr John
Zorn, le célèbre musicien jazz américain, laisse libre cours à son imagination débridée, toujours active et créative sur l’impressionnant orgue de la Grande Salle Henry Le Bœuf, à travers ses combinaisons infinies de registres, couleurs et sonorités.
en The
famous jazz musician John Zorn releases his unfettered, ever-active and creative mind on the impressive organ in the Henry Le Bœuf Hall with its endless combination of stops, colours and sounds.
22
NIGHT SHIFT
Saturday 23.3 | 22:00 BOZAR, Studio €18 co-production Klarafestival, BOZAR
photo — Bram De Looze © Alexander Popelier
Bram De Looze piano Robin Verheyen saxophone Joey Baron drums
nl Robin
Verheyen en Bram De Looze, de fine fleur van de Belgische jazz, delen het podium met jazzlegende Joey Baron. Na een eerste succesvolle samenwerking in 2017, gaat het drietal opnieuw op tournee.
fr Robin
Verheyen et Bram De Looze, la fine fleur du jazz belge, partagent la scène avec la légende du jazz Joey Baron. Le trio repart en tournée après une première collaboration en 2017.
en Robin
Verheyen and Bram De Looze, the cream of Belgian jazz, share the stage with jazz legend Joey Baron. After a first successful collaboration in 2017, the trio goes on tour again.
23
THE RAKE’S PROGRESS LUDWIG Orchestra Vlaams Radio Koor Barbara Hannigan conductor Aphrodite Patoulidou Anne Trulove Elgan Thomas Tom Rakewell Yannis François Nick Shadow Fleur Barron Baba the Turk Antoin Herrera-Lopez Kessel Father Trulove
James Way Sellem Linus Fellbom mise en espace
nl G rammy-winnaars
Barbara Hannigan en het LUDWIG Orchestra brengen een hedendaags Faustverhaal over verleiding, lust en verval, bij monde van Stravinski. Zijn opera The Rake’s Progress is het hoogtepunt van zijn glasheldere, speelse neoklassieke stijl.
fr Par
la voix de Stravinski, les lauréats des Grammy Awards Barbara Hannigan et le LUDWIG Orchestra proposent une version contemporaine de Faust abordant la séduction, le désir et le déclin. Son opéra The Rake’s Progress (La Carrière du libertin) est le point culminant de son style néoclassique limpide et enjoué.
en Grammy-award
winning Barbara Hannigan and the LUDWIG Orchestra perform a contemporary Faust story about seduction, desire and decline as expressed by Stravinsky. His opera The Rake’s Progress is the peak of his crystal clear, playful neoclassical style.
programme
Igor Stravinsky —The Rake’s Progress 24
Monday 25.3 | 20:00 Tuesday 26.3 | 20:00 De Munt / La Monnaie €18 / €40 / €54 / €74 co-production Klarafestival, De Munt / La Monnaie
photo — Barbara Hanningan © Musacchio & Ianniello
This performance is in partnership with Barbara Hannigan’s Equilibrium mentoring initiative. www.equilibrium-youngartists.com
25
NIGHT OF THE UNEXPECTED @ KANAL
Wednesday 27.3 | 20:00 KANAL – Centre Pompidou €20 (concert) €28 (concert & museum visit) closing time museum: 20:00 co-production Klarafestival, KANAL – Centre Pompidou
Nadar Ensemble Thomas Moore conductor Pieter Matthynssens conductor Stephane Ginsburgh piano Orkest Muziekacademie Sint-Niklaas
nl De
Night of the Unexpected is een avond helemaal gewijd aan de creatie en creativiteit, aan de beleving en ontdekking. Langs een muzikaal parcours in KANAL – Centre Pompidou met de artiesten van het Nadar Ensemble ga je van concert naar concert, en val je van de ene verbazing in de andere.
fr Night
of the Unexpected est une soirée entièrement consacrée à la création et la créativité, à l’expérience et à la découverte. Au long d’un parcours musical à KANAL – Centre Pompidou avec les artistes de l’Ensemble Nadar, le public va de concert en concert et de surprise en surprise.
programme
Music by Stefan Prins, Jorge Sánchez-Chiong, Alexander Schubert, Alexander Khubeev, Dmitri Kourliandski, Mátyás Wettl, Bernard Lang & Michael Beil
nl The
Night of the Unexpected is an evening entirely devoted to creation and creativity, to exploration and discovery. Set on a course of musical discovery in KANAL – Centre Pompidou by the artists of the Nadar Ensemble, you move from one small concert to the next with surprises waiting for you around every corner.
De uitvoering van Piano Hero kadert in het Doctoraat in de Kunsten van Stephane Ginsburgh aan KCB / VUB. 26
Also at Night of the Unexpected: Music Masters on Air! (MusMA)
Jessica Bäcklund soprano Elin Lannemyr alto Love Tronner tenor David Wijkman bass Stina Ekblad narrator
MusMA is a European cooperation network of five festivals and as many radio stations. The purpose of MusMA is to showcase the works of young Music by innovative composers. For the ninth Liesbeth Decrock, Jean-François Jung, edition of MusMA, five talented young Aart Strootman, Krzysztof Rau, composers are working with the theme Fairy tales. Finding or losing our identity. Andrea Tarrodi Free open rehearsal: 27.3 | 14:00 – 15:30 Muntpunt, Literair Salon / subscription on line is necessary / info: www.muntpunt.be
photo — Nadar Ensemble © Anna van Kooij
co-production Klarafestival be, Les Festivals de Wallonie be, National Forum of Music pl, Saxå Kammarmusik Festival se, Wonderfeel nl
27
LIBERA ME MusicAeterna Orchestra and Chorus of Perm Opera Teodor Currentzis conductor Zarina Abaeva soprano Hermine May mezzo-soprano RenĂŠ Barbera tenor Tareq Nazmi bass
programme
Giuseppe Verdi —Messa da Requiem 28
Thursday 28.3 | 20:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €24 / €50 / €68 / €96 european gala co-production Klarafestival, BOZAR
photo — Teodor Currentzis © Anton Zavjyalov
MusicAeterna is the resident orchestra and chorus of the Perm State Opera and Ballet Theatre. It is financed by the Ministry of Culture of the Perm Region.
nl Teodor
Currentzis, de rockster van de klassieke muziek, ontbindt met MusicAeterna zijn duivels in een van de meest aangrijpende en indrukwekkende dodenmissen uit de muziekgeschiedenis: het Requiem van Verdi.
fr Teodor
Currentzis, rock star de la musique classique, se démène comme un diable avec MusicAeterna dans l’un des requiems les plus poignants et impressionnants de toute l’histoire de la musique.
en The
rock star of classical music, Teodor Currentzis, unleashes with MusicAeterna his demons in one of the most poignant and impressive funeral masses from the history of music: Verdi’s Requiem.
29
GOODBYE, HELLO Aurora Orchestra Nicolas Altstaedt conductor & cello
Friday 29.3 | 20:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €16 / €34 / €48 / €60 co-production Klarafestival, BOZAR, Passa Porta Festival
nl Brexit,
de bevrijding van het Verenigd Koninkrijk van het duivelse pact met Europa?... Op vrijdag 29 maart 2019, klokslag middernacht treedt Brexit in voege. Met een ‘lecture concert’ tussen een lach en een traan brengen we de eeuwenoude kunstzinnige banden tussen de Britse eilanden en het Europese vasteland onder de aandacht.
Ian Bostridge tenor Jonathan Coe writer Ali Smith writer
fr Le
Brexit, la délivrance pour le Royaume-Uni du pacte diabolique avec l’Europe ? ... Le vendredi 29 mars 2019, à minuit précises, le Brexit entrera en vigueur. Avec un « concert-lecture » entre rire et larmes, nous mettrons à l’honneur les liens artistiques ancestraux entre les îles britanniques et le continent européen.
programme
John Tavener —The Protecting Veil Jonathan Coe —reads from “Middle England” Benjamin Britten —Les illuminations Ali Smith —reads from “Autumn” Joseph Haydn —Symphony No. 45, “Farewell”
en Brexit,
the liberation of the United Kingdom from the evil pact with Europe? … On Friday, 29 March 2019, at the beat of midnight, Brexit will enter into force. A ‘lecture concert’ balancing between laughter and tears will turn the footlights on the centuries-old artistic bonds between the British Isles and the European continent.
photo — the ‘People's Vote’ march in London © Henry Nicholls / Reuters
30
Also at Klarafestival 2019
BOZAR NEXT GENERATION
SUPERNOVA Sunday 24.3 | 11:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €12
Noa Wildschut
co-production Klarafestival, BOZAR
Sunday 17.3 | 11:00 BOZAR, Henry Le Boeuf Hall €12
partners — Klarafestival, Klara, Musiq’3, CC Strombeek Grimbergen, CC Ter Dilft Bornem, CC Westrand, Kunstenpunt, Les Festivals de Wallonie, Festival Musiq’3, Festival Musical de Namur, Royal Juillet Musical de Saint-Hubert, Festival Musical du Hainaut, Festival Musical du Brabant Wallon en Palais des Beaux-Arts de Charleroi
production BOZAR co-presentation: Klarafestival
sterrenkijkers — CC De Ster Willebroek, CC Hasselt, Gent Festival, Klassiek Regio Noordrand, GC De Wildeman Herent, 30CC Leuven, Beeldenstorm Anderlecht & Cultuurloket
Amper 17 is ze, en nu al is Noa Wildschut een vaste waarde in de wereld van de klassieke muziek. In haar adresboekje vind je namen als Anne-Sophie Mutter, Janine Jansen, Manfred Honeck en James Gaffigan. In haar agenda prijken boekingen in huizen als het Concertgebouw in Amsterdam, het Konzerthaus in Berlijn, en… BOZAR! Samen met de al even beloftevolle pianiste Elisabeth Brauss brengt Wildschut het Grand Duo van Schubert, de beroemde Vioolsonate van Franse Belg César Franck en de swingende Danse macabre van Camille Saint-Saëns.
De finale van Supernova vindt plaats op 20 januari 2019 in Flagey. De jury bepaalt dan welke twee ensembles Supernova 2019 worden. Houd de website supernovaclassic.be in het oog voor de bekendmaking van de namen en het programma van dit laureatenconcert.
DE KLARA'S CLASSICAL MUSIC AWARDS
SPEEL HET HARD 2019 Saturday 23.3 | 10:00–12:00 & 13:00–14:00 Flagey, Studio 4 Gratis
De Beren Gieren
co-presentation Klarafestival, Flagey, Klara, Canvas, De Bijloke, Brussels Philharmonic, deSingel, Verdi (Deeltijds kunstonderwijs)
Friday 22.3 | 20:30 Flagey, Studio 4 Gratis co-production Klarafestival, Klara, Flagey
In het kielzog van Thomas’ indrukwekkende prestatie — waarbij hij het aartsmoeilijke Pianoconcerto van Grieg op één jaar tijd instudeerde — daagt Canvas ook jou uit: onder de noemer Speel het hard kan je via de facebookpagina van Canvas meedoen aan een wedstrijd, waarbij je een jaar lang één muziekstuk ino efent, om dan met je knalprestatie de hoofdvogel af te schieten. Op 23 maart 2019 stelt Thomas Vanderveken 10 halve finalisten voor aan een vakjury, die 3 finalisten selecteert.
We rollen de rode loper uit voor de sterren van de klassieke muziek en jazz tijdens een glamoureuze avond waarop we de Klara’s uitreiken, de prestigieuze Belgische muziekprijzen voor de beste klassieke muziek- en jazzartiesten uit binnen- en buitenland. 31
Interview—Barbara Hannigan
BARBARA HANNIGAN NOUS PARLE DE THE RAKE’S PROGRESS, D’EQUILIBRIUM ET DE BRUXELLES Avec Der Freischütz et The Rake’s Progress, le programme du Klarafestival 2019 propose pas moins de deux opéras, deux lectures saisissantes de la célèbre histoire de Faust. Ces deux productions sont en outre dirigées par deux femmes d’envergure : Laurence Equilbey et Barbara Hannigan ! Nous avons l’habitude de voir Laurence Equilbey à la tête d’un orchestre, en revanche nous connaissons Barbara Hannigan davantage sur scène. La soprano explique les raisons qui la poussent à se tourner de plus en plus vers la direction d’orchestre, et pourquoi cette production de The Rake’s Progress lui tient tant à cœur. Barbara Hannigan : Lorsque je me suis essayé à la direction pour la première fois — il y a huit ans déjà ! — je n’ai pas directement envisagé un changement de carrière. J’étais censée diriger un seul concert, sans plus. Cependant, avant même de monter sur scène, j’ai eu un sentiment étrange par rapport à ce concert : comme une responsabilité que je n’avais jamais ressentie auparavant. On pourrait même dire une sorte de sentiment “parental”. Le mot a son importance. Vous savez, en tant que chanteuse, on peut bien plus souvent se comporter comme un enfant (rires). Dans ce rôle, on peut davantage se permettre d’être taquin, et même
quelque peu récalcitrant ou égocentrique. En tant que chef, on a une approche complètement différente. On est comme le parent, on devient responsable… Je me souviens que ce sentiment m’a tout de suite énormément plu. J’ai immédiatement eu l’envie de continuer à explorer cette sensation et l’univers de la direction d’orchestre. Heureusement, mes premières expériences de direction ont été positives, et j’ai reçu de nouvelles demandes pour des productions en tant que chef d’orchestre. Aujourd’hui, j’ai à mon actif presque autant de concerts en tant que chef que comme chanteuse !
32
« Ce que je tente de faire en tant que musicienne — chanteuse ou chef — c’est d’intégrer la musique, c’està-dire littéralement de faire entrer la musique dans mon corps pour ensuite l’exprimer à l’aide de celui-ci. »
33
photo's — Barbara Hannigan © Marco Borggreve
Interview—Barbara Hannigan
Interview—Barbara Hannigan
Comment décririez-vous votre style comme chef d’orchestre ? Vous dirigez par exemple toujours sans baguette… BH : C’est vrai, j’ai bien essayé de diriger avec une baguette,
Quelle place occupe The Rake’s Progress dans votre répertoire ? BH : Mon histoire avec ce morceau remonte très loin !
mais cela ne me correspondait pas. Mais mains sont trop expressives ! Je ne voulais rien ajouter à cette gestuelle, cela ne faisait que me gêner. Quant à mon style de direction… Je ne peux pas vous dire. Je ne serais même pas capable de vous décrire mon style en tant que chanteuse. Ce que je tente de faire en tant que musicienne — chanteuse ou chef — c’est d’intégrer la musique, c’est-à-dire littéralement de faire entrer la musique dans mon corps pour ensuite l’exprimer à l’aide de celui-ci. À ce propos, mon expérience de chanteuse m’est d’une grande aide pour la direction. En effet, les chanteurs sont des "professionnels de la respiration". Soit ils chantent, soit ils respirent. Ils font ces deux actions de façon très consciente. Cette sensation et cette conscience de la respiration, ce phrasé naturel, sont autant d’éléments que j’utilise dans la direction.
« Mais mains sont trop expressives ! Je ne voulais rien ajouter à cette gestuelle, cela ne faisait que me gêner. »
Lorsque j’avais 23 ans, j’ai eu l’opportunité de jouer le rôle d’Anne Trulove, à l’époque encore en tant que doublure. C’était le tout premier rôle que j’incarnais, et il m’a immédiatement fascinée. Depuis, je l’ai interprété plusieurs fois. Lorsque j’ai décidé de diriger un opéra, il me paraissait tout à fait naturel et logique que le premier opéra que j’avais chanté soit également le premier en tant que chef. L’histoire et la musique de The Rake sont tout simplement fantastiques. C’est une fable intemporelle sur l’amour et la fidélité, sur l’honnêteté, la cupidité et la perte des valeurs. On ne peut pas dire que l’histoire soit ancienne ou moderne ; elle est simplement humaine, elle fait partie de nous. Les personnages sont vraiment fascinants… D’une certaine manière, ils sont stéréotypés, et possèdent donc chacun plus ou moins leur propre structure harmonique. J’essaie cependant de veiller à ne pas les rendre trop cliché dans mes interprétations. Pour le rôle de Nick Shadow par exemple, le diable, il faut précisément faire ressortir le côté humain. Il est extrêmement convaincant, justement parce qu’il est très gentil. Pour ce qui est du personnage d’Anne Trulove, je tente d’atténuer son côté naïf.
Vous présentez The Rake’s Progress avec l’ensemble néerlandais LUDWIG, un groupe avec lequel vous collaborez étroitement. BH : Les musiciens de LUDWIG forment un collectif flexible.
Je travaille avec l’ensemble depuis à peu près neuf ans déjà, mais j’avais déjà rencontré les différents musiciens dans des projets avec d’autres orchestres et groupes. Notre collaboration est très productive parce que nous partageons les mêmes idées musicales. Nous sommes tous curieux, nous prenons des risques, et notre démarche convainc : en 2018 encore, nous avons entre autres remporté pour l’album Crazy Girl Crazy un Grammy Award et le prix Klara du Meilleur CD international.
34
Interview—Barbara Hannigan
La réalisation de cette production a été confiée au metteur en scène suédois Linus Fellbom. Pouvez-vous déjà lever un coin du voile sur son concept ?
Les chanteurs sont issus de votre propre projet, Equilibrium. BH : En effet. Equilibrium est un projet de mentorat destiné aux jeunes musiciens professionnels, principalement à des chanteurs. J’ai créé Equilibrium il y a quelques années afin de pouvoir rendre quelque chose à la communauté musicale. Je veux pouvoir prodiguer à la jeune génération de chanteurs l’accompagnement généreux que m’ont offert mes mentors à l’époque. Mais je voulais formaliser cet accompagnement et l’intégrer dans un cadre professionnel, comme dans le cas d’un apprentissage officiel. Il ne s’agit pas vraiment d’une formation, mais plutôt d’un stage. De nombreux musiciens d’Equilibrium se produisent déjà avec des orchestres et ensembles renommés. Je leur donne donc principalement des conseils en matière de discipline, de concentration et de santé, des éléments qui ne font pas partie de la technique de chant proprement dite mais sont d’une importance cruciale pour permettre à un chanteur de tenir le coup dans le monde de la musique classique.
BH : Lorsque je cherchais un metteur en scène pour cette production, Anne Sofie von Otter m’a recommandé Linus. Une idée fantastique ! Tout comme moi, il partage son temps entre deux formes artistiques : il a entamé sa carrière comme concepteur lumières avant de se tourner vers la mise en scène. L’axe central de la mise en scène de Linus est l’observation. Tous les chanteurs, le chœur et l’orchestre restent sur scène tout au long du spectacle, tout le monde est donc constamment témoin de l’action. Par ailleurs, le centre de la scène est occupé par un objet, une sorte de grande boîte qui s’ouvre au début de l’opéra, et laisse apparaître un des personnages… La boîte dépliée devient ensuite en quelque sorte le lieu de l’action de l’opéra.
Le retour à Bruxelles vous procure-t-il un sentiment particulier ? BH : Absolument, être à Bruxelles est toujours un grand
plaisir ! Je me produis depuis de nombreuses années déjà à La Monnaie dans des productions sur des musiques de Dusapin, Hosakawa, Defoort et Ligeti. Et je ne peux oublier que j’ai également fait mes premiers pas à La Monnaie dans mon plus grand rôle. J’y ai joué Lulu en 2012, dans l’opéra éponyme d’Alban Berg. J’ai également déjà participé au Klarafestival dans le rôle de Belinda, dans la production par Jan Decorte de Didon et Enée, par exemple. Bruxelles occupe donc une place particulière dans mon cœur, et je suis extrêmement impatiente de présenter The Rake’s Progress à La Monnaie pendant le Klarafestival !
Propos recueillis par Alexander Jocqué
35
The Rake's Progress Barbara Hannigan LUDWIG Orchestra
25 & 26.3 De Munt / La Monnaie p24
ALL GOOD THINGS COME IN FOURS!
Focus — String Quartets
Klarafestival 2019 has two remarkable cycles in the pipeline that feature string quartets. At BOZAR, the Tana Quartet uncovers the history of the genre in three concerts in the course of one evening. Flagey is the backdrop to a veritable String Quartet Marathon: four concerts in two days. All together Klarafestival 2019 offers no fewer than 17 string quartets for your listening pleasure!
String Quartet Marathon 18 & 19.3 Flagey p14
Crossroads 16.3 BOZAR p11 36
photo — Piatti Quartet © all rights reserved
Focus — String Quartets
Two firsts for the price of one! New kid on the block Piatti Quartet, on a fast rise in the world of the string quartet, is coming to Brussels for the first time. And what’s more, they are bringing along a world premiere of one of the most renowned British composers of the moment: “Winter’s Edge” by Mark-Anthony Turnage.
“ The British world of classical music is particularly exciting and dynamic; there is a great deal going on at the moment in many different styles. Mark-Anthony’s musical language is accessible. He does use atonality but does so within a tonal framework. He furthermore gets inspiration from a multitude of sources and musical styles — not least of which pop culture! His first string quartet, for instance, freshly recorded, is inspired by the music of Led Zeppelin. At the source of the second string quartet lies a poem by Sylvia Plath. Yet Mark-Anthony’s inspiration for “Winter’s Edge”, which he wrote especially for us, is still anyone’s guess!” Nathaniel Anderson-Frank, first violinist of the Piatti Quartet
37
Focus — Out-of-the-Box
NIET BEPAALD EEN ALLEDAAGS CONCERT…
Een festival mag — moét zelfs — al eens een beetje tegendraads zijn. Nieuwe creaties en concepten, als het niet aan bod komt op een festival, waar dan wel? Klarafestival is voor iedereen, maar heeft toch ook dat eigen zinnige kantje. In 2019 staan daarom twee hoogst unieke projecten op de affiche: de tweede editie van de Night of the Unexpected en Goodbye, Hello, een heus ‘Brexit-concert’.
Bevrijding van Europa?
Brexit, de verlossing van het Verenigd Koninkrijk van het duivelse pact met Europa?... Op vrijdag 29 maart 2019, klokslag midddernacht, treedt Brexit in voege. In Brussel, het hart van Europa, mag, kan en zal het vertrek van het VK uit de Europese Unie niet onopgemerkt voorbijgaan. Samen met twee andere internationale culturele instellingen in onze hoofdstad, BOZAR en Internationaal Literatuurhuis Passa Porta, brengen we de eeuwenoude kunstzinnige banden tussen de Britse eilanden en het Europese vasteland onder de aandacht. Kunstenaars aan beide zijden van het Kanaal hebben elkaars werk steeds beïnvloed en verrijkt. Het Britse Aurora Orchestra en stertenor 38
Ian Bostridge brengen onder leiding van Nicolas Altstaedt onder meer Les Illuminations, een liedcyclus van Benjamin Britten op teksten van de Franse dichter Arthur Rimbaud. Met de Afscheidssymfonie van Haydn nemen we met een knipoog afscheid… Tussen de muziek door lezen de literaire reuzen Jonathan Coe en Ali Smith voor uit hun ‘Brexit-romans’ en geven ze zo hun visie op de culturele verhoudingen tussen het Europa en het VK van vroeger, vandaag en morgen. Met Goodbye, Hello geven we een signaal. Géén politiek signaal, wel een cultureel signaal. Het ‘Brexit-concert’ onderlijnt wat Europa en het VK verbindt, niet wat ze verdeelt.
Focus — Out-of-the-Box
Al 22 jaar bestormt het Nadar Ensemble, regelmatig te gast op Klarafestival, de barricaden van de klassieke muziek en trekt het resoluut de kaart van de hedendaagse muziek. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om in de geschiedenis van Nadar een concert te vinden waarbij er géén versterking of multimedia aan te pas kwam. Ook tijdens de Night of the Unexpected is het opletten dat je op het parcours niet struikelt over de kabels en apparatuur. De keuze van Nadar voor werken met een digitale component is bewust én tegelijk heel natuurlijk. Pieter Matthynssens, cellist bij Nadar en tevens artistiek leider van het ensemble: “We kiezen resoluut voor een repertoire dat gebruikmaakt van elektronische versterking en digitale tools, omdat we geloven dat we daar een steentje kunnen bijdragen. Volgens mij is de muziek die Nadar speelt een logisch vervolg van alle muziek die vroeger is geschreven. Ons repertoire vormt geen
afgetekende breuklijn in de geschiedenis van de muziek.” Is technologie en versterking dan dé toekomst van klassieke muziek? Matthynssens: “Het gebruik van versterking en elektronica in klassieke muziek is één weg. Voor ons zit de aantrekking van dit repertoire in de mogelijkheden die technologie creëert. Versterking is een zegen, omdat je als relatief klein ensemble een sterke fysieke impact kan maken op het publiek. Bovendien kan je qua klankrijkdom nog veel meer bereiken; uiteraard wat betreft de soorten klank en geluiden, maar ook net aan de andere zijde: dankzij technologie kan je veel dichter aanschurken bij de grens van de stilte, de microschaal van klank verkennen die zonder versterking nooit hoorbaar zou zijn. Tegelijk is technologie in muziek soms bijzonder uitdagend. Neem nu het stuk Nocturne van Mátyás Wettl: de muzikanten gaan daarin aan de slag met zestien lichtschakelaars… Je moet heel veel verschillende facetten als muzikant —en steeds meer ook als performer — onder de knie hebben. Dat maakt het boeiend, maar ook minder vertrouwd. Bovenal moeten we opletten dat het aandeel van technologie in muziek niet te dominant wordt. Ik hoop vooral dat er nog wat plaats blijft voor de muzikant… Dat is misschien nog het allerbelangrijkste!”
Night of the Unexpected 27.3, KANAL – Centre Pompidou
Goodbye, Hello 29.3, BOZAR p30
p26
39
photo — KANAL – Centre Pompidou © Centre pompidou MNAM-CCi Bertrand Prevost
Bevrijding in technologie?
Tickets
HOE KOOP IK MIJN TICKETS VOOR KLARAFESTIVAL? COMMENT ACHETER MES BILLETS POUR LE KLARAFESTIVAL ? HOW DO I BUY MY KLARAFESTIVAL TICKETS?
on line klarafestival.be
phone 02 507 82 00 40
box office BOZAR
Tickets
nl
fr
en
Online De snelste en gemakkelijkste manier om je tickets te kopen, is via onze website. Surf naar klarafestival.be, klik op de voorstelling die je wilt bijwonen en daarna op de knop TICKETS . Via het zaalplan kies je je eigen stoel.
En ligne Pour acheter vos billets rapidement et en toute facilité, rendez-vous sur notre site web. Surfez sur klarafestival.be, cliquez sur le spectacle de votre choix, puis sur le bouton BILLETS . Vous pouvez choisir votre place grâce au plan de la salle.
On line To buy your tickets quickly and easily, buy them from our website. Surf to klarafestival.be, click on the show you'd like and then on the TICKETS icon. You'll then be able to select your seats using the seating plan.
Telefonisch Bestel je je tickets liever via de telefoon, bel dan naar +32(0)2 507 82 00 (Bespreekbureau BOZAR) dinsdag – vrijdag 11:00 – 19:00 zaterdag 13:00 – 19:00
Par téléphone Si vous préférez commander vos billets par téléphone, appelez le +32(0)2 507 82 00 (Guichet BOZAR) mardi – vendredi 11:00 – 19:00 samedi 13:00 – 19:00
By phone If you'd rather order your tickets by telephone, please call +32 (0)2 507 82 00 (BOZAR ticket office) Tuesday — Friday 11:00 — 19:00 Saturday 13:00 — 19:00
In het bespreekbureau Tickets voor de Klarafestivalconcerten kan je eveneens ter plaatse kopen, in het bespreekbureau van het huis waar het concert plaatsvindt. (In het bespreekbureau van BOZAR kan je tickets voor élke voorstelling van Klarafestival kopen, ook al vindt de voorstelling niet plaats bij BOZAR)
Au guichet Vous pouvez également vous procurer vos billets pour les concerts du Klarafestival sur place, au guichet de la salle où se déroule le concert. (Le guichet de BOZAR vous permet d’acheter des billets pour tous les spectacles du Klarafestival, même si ceux-ci ne se déroulent pas à BOZAR)
At the ticket counter You can also buy your Klarafestival concert tickets at the concert hall itself at its ticket counter. (You can buy all Klarafestival concert tickets at the BOZAR ticket office, even if they aren't going to be performed at BOZAR)
KLARAFESTIVAL PASS, DE MEESTE NOTEN VOOR HET MINSTE GELD
Ben je gek op klassieke muziek en wil je zo veel mogelijk meepikken van Klarafestival, dan is de Klarafestival Pass precies wat je zoekt: voor € 149 kan je naar zowat alles van Klarafestival 2019! Met de Klarafestival Pass heb je toegang tot alle voorstellingen van Klarafestival 2019, behalve 17.3 BOZAR Next Generation, 20.3 Symphonic Redemption, 22.3 A Faust Symphony, 23.3 Speel het Hard 2019 en 28.3 Libera me, in alle categorieën behoudens categorie 1. De beschikbaarheid van tickets via de Klarafestival Pass is niet gegarandeerd, omwille van de voorverkoop van de voorstellingen bij de respectievelijke partnerhuizen van Klarafestival.
LE KLARAFESTIVAL PASS, PLUS DE MUSIQUE POUR MOINS CHER
Vous êtes passionné de musique classique et vous souhaitez profiter au maximum du Klarafestival, alors le Klarafestival Pass est fait pour vous : pour € 149, vous pouvez assister à pratiquement tous les spectacles de l’édition 2019 ! Le Klarafestival Pass vous donne accès à tous les spectacles du Klarafestival 2019, à l’exception de 17.3 BOZAR Next Generation, 20.3 Symphonic Redemption, 22.3 A Faust Symphony, 23.3 Speel het Hard 2019 en 28.3 Libera me, dans toutes les catégories excepté la catégorie 1. La disponibilité des billets via le Klarafestival Pass n’est pas garantie en raison de la prévente des spectacles par les différents partenaires du Klarafestival.
41
THE KLARAFESTIVAL PASS, MORE MUSIC FOR LESS MONEY Passionate about classical music and want to enjoy Klarafestival fully? Then the Klarafestival Pass is for you: for € 149, you can go to almost all performances of the 2019 edition!
With the Klarafestival Pass you can attend all Klarafestival 2019 performances except 17.3 BOZAR Next Generation, 20.3 Symphonic Redemption, 22.3 A Faust Symphony, 23.3 Speel het Hard 2019 en 28.3 Libera me, in any category except category 1. Availability of the tickets with the Klarafestival Pass is not guaranteed because of presales by the various Klarafestival partners.
THE SOUND OF HOME
The Sound of Home
soundofhome.be
“ UNHCR has seen how these music lessons have brought young refugees out of their shell, transporting them into a happier present, in the company of other youngsters.”
Momenteel zijn ongeveer 4000 niet-begeleide minderjarige vluchtelingen aanwezig in België, kinderen en jongeren zonder ouders in een vreemd land. Zij verblijven in opvangcentra, waar ze onder dak, eten en scholing krijgen. Voor vrijetijdsbesteding hangen de jongeren af van het opvangcentrum in kwestie. Bij Klarafestival zijn we ervan overtuigd dat ook kunst en cultuur basisbehoeftes zijn. Daarom hebben we The Sound of Home in het !even geroepen. Met dit project krijgt een 150-tal nietbegeleide minderjarige vluchtelingen in België de kans om gratis muziekonderwijs te volgen, buiten de centra waar ze worden opgevangen. Op die manier slaan we bruggen tussen mensen met verschillende culturele achtergronden.
Bernard Verschueren, External relations associate United Nations – Human Rights Committee
This project came into being thanks to the collaboration between Klarafestival, SOS Kinderdorpen, Fedasil, Rode Kruis-Vlaanderen, La Croix-Rouge de Belgique, Minor-Ndako, Public Centres for Social Welfare and music schools across Flanders, Brussels and Wallonia / With the support of Engie Foundation, UHNCR, Music Fund, G4S and private donors
42
JOUW SLEUTEL
Jouw Sleutel
Kunst is voor iedereen. Maar de weg naar kunst is niet voor iedereen even makkelijk — letterlijk en figuurlijk. Hoe moet ik een voorstelling kiezen? Kan ik dat wel betalen, en hoe bereik ik de concertzaal? Heel wat mensen vinden vaak geen antwoord op deze vragen. Daarom is er Jouw Sleutel! Met dit project organiseert Klarafestival rondleidingen en informatie op maat, voorziet het een hapje en een drankje, en persoonlijke begeleiding tot aan de concertzaal. Samen met sociale partners haalt Klarafestival zo de drempels tot kunst weg voor verschillende doelgroepen. Elk jaar genieten bijna 600 mensen via Jouw Sleutel van een klassiek concert, een activiteit waar ze anders maar moeilijk de weg naar vinden.
project partners: Nationale Loterij / Loterie Nationale, JTI, Vlaamse Overheid, Vlaamse Gemeenschapscommissie, Brussels Hoofdstedelijk Gewest / Région de Bruxelles-Capitale, Gemeente Schaarbeek / Commune de Schaerbeek
43
Klarafestival 2018 © Maxikamera
Merci aux joueurs de la Loterie Nationale. Grâce à eux, la Loterie Nationale soutient, cette année encore, Klarafestival.
#CHACUNCOMPTE
Bedankt aan de spelers van de Nationale Loterij: dankzij hen steunt de Nationale Loterij, dit jaar opnieuw, Klarafestival.
#IEDEREENTELTMEE
44
45
CENTRE FOR FINE ARTS BRUSSELS
RADU LUPU
Schubert, Schumann 01 May ’19 - 20:00
“There is no other pianist today who can colour Schubert’s harmonies as bewitchingly as Lupu does, making the closing bars of the sonata’s slow movement seem so radiant, and its bass lines move so eloquently. Such moments were pianistic magic.” (The Guardian)
PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES
Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be Lupu Radu © Pekka Saarinen
BOZARLupu_Klarafest_188x256.indd 1
46
11/6/18 10:03 AM
Haal je hart op in muzikaal Brussel. Laat je verbeelding werken tijdens het Klarafestival.
Vlaanderen investeert in een rijk cultuuraanbod in zijn hoofdstad. Om de banden tussen de internationale gemeenschap in Brussel en het Vlaamse cultuurleven te versterken, schenkt de Vlaamse overheid 100 tickets aan jonge EU-stagiairs voor het slotconcert ‘Goodbye, Hello’ in Bozar op 29 maart 2019. Zin om erbij te zijn? Mail naar guest@klarafestival.be!
Vlaanderen
E-mail us at guest@klarafestival.be for a free ticket! First come, first served!
VLAANDEREN.BE/BRUSSEL
verbeelding werkt
VLAINBRU_klarafestival_EUSTAGIAIR_256x188.indd 1
You are an EU trainee and want to join the lecture concert ‘Goodbye, Hello’ on 29 March 2019 @ Bozar?
47
5/11/18 13:27
Stefano Bollani Hélène Grimaud Rafał Blechacz Alice Sara Ott Paul Lewis Víkingur Ólafsson Denis Kozhukhin Poppy Ackroyd & many others...
07– 12.02.19 design by raf-thienpont.be
48
E.R. / V.U.: Gilles Ledure, Rue du Belvédèrestraat 27/5 1050 Bruxelles / Brussel
Annonce_KlaraFestival_A5_2018-19.indd 3
26/09/2018 13:52:41
49
klara festival
Brussels International Music
KLARAFESTIVAL IS A JOINT PROJECT OF FLANDERS FESTIVAL BRUSSELS & KLARA
main partners
project partner
concert partner
business seats KLARA, YAKULT, BDO, MUSIC FOR CHILDREN FESTIVAL FOUNDATION
public funding
VLAAMSE GEMEENSCHAP ››Kabinet van de Minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel De Heer Sven Gatz
BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST / RÉGION DE BRUXELLES-CAPITALE ››Kabinet van de Minister van Financiën, ››Minister van de Brusselse Begroting, Externe Betrekkingen Hoofdstedelijke Regering, belast en Ontwikkelingssamenwerking & met Mobiliteit & Openbare Werken Voorzitter van het College van de ››Minister, Lid van het College van de Vlaamse Gemeenschapscommissie Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), belast met Onderwijs, Vorming, (VGC), belast met Cultuur, Jeugd, Begroting en Communicatie Sport en Stedelijk Beleid De Heer Guy Vanhengel De Heer Pascal Smet
››Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest belast met Ontwikkelingssamenwerking, Verkeers-veiligheidsbeleid, Gewestelijke en gemeentelijke Informatica en Digitalisering, Gelijkekansenbeleid en Dierenwelzijn Mevrouw Bianca Debaets
associations BRUSSELS NV, DAVIDSFONDS, GEZINSBOND, KUL ALUMNI, OKRA, VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL, TURKSE UNIE, GLOBE AROMA, DE VAARTKAPOEN, FMDO, JES, KA KOEKELBERG, D’BROEJ, JHOB KOEPEL VAN DE BRUSSELSE JEUGDHUIZEN, SCOUTS BRUSSEL, BRONKS VZW, HOBO VZW, COSMOS VZW, FEMMA VZW, LOKAAL DIENSTENCENTRUM ELLIPS, VIVES, DE HARMONIE, LOTUS, LASSO, CENTRE D’ACCUEIL WOLUWE-SAINT-PIERRE, ELCKERLYC, SINT-PIETERSCOLLEGE BRUSSEL, AMUSEEVOUS, CHIRO STOKKEL, OVER GRENZEN, MÉDORI, INDIVO VZW, VERENIGING PERSONEN MET EEN HANDICAP, BRUSSELS PLATFORM ARMOEDE, VZW ZONIËNZORG, LDC ANKER-MIRO-FORUM, CAW BRUSSEL, CHAMBÉRY, OCMW ANTWERPEN, OCMW AARSCHOT, OCMW BEGIJNENDIJK, OCMW ROTSELAAR, OCMW OOSTKAMP, OCMW BRUGGE, OCMW NEERPELT, OCMW SINT-TRUIDEN, VZW HORIZONT RAP OP STAP, AKSENT, CURIEUS SCHAARBEEK, GOLDEN ROSE, VERENIGING DER PASTORALE WERKEN
official festival suppliers
media partners
50
FLANDERS FESTIVAL BRUSSELS IS A MEMBER OF
FESTIVAL VAN VLAANDEREN
The Sound of home KLARAFESTIVAL & SOS KINDERDORPEN, FEDASIL, RODE KRUIS VLAANDEREN, LA CROIX-ROUGE DE BELGIQUE, MINOR-NDAKO, MUSIC SCHOOLS ACROSS FLANDERS, BRUSSELS AND WALLONIA, DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS BRUSSEL, MUSIC FUND, ENGIE FOUNDATION, G4S, UNHCR, MUSIC FOR CHILDREN FESTIVAL FOUNDATION
CULTURAL PARTNERS
MEDIA PARTNER
SUPPLIER
Jouw Sleutel
MusMa
51
Colophon
For trailers, programme details and updates, follow us online! www.klarafestival.be #klarafestival19
THIS IS A PUBLICATION OF FESTIVAL VAN VLAANDEREN BRUSSEL VZW board of Directors Festival van Vlaanderen Brussel Michel Vermaerke chairman Jean-Paul Van Avermaet vice-chairman Tom Auwers, Bart Becks, Tinneke Beeckman, Alex Brabers, Jan Briers, Adelheid Byttebier, Johan Cattersel, Greet Claes, Monica De Coninck, Hanne Decoutere, Luc De Groote, Kristine De Mulder, Liesbeth De Ridder, Erik Dralans, Kaat Exterbille, Dirk Lybaert, Ine Mariën, Tony Mary, Marc Ramault, Christophe Nottebaert, Patrick Simons, Dirk Sterckx, Henriëtte van Eijl, Werner Van Lembergen, Chris Van Olmen, Yves Van Sante, Arlette Verkruyssen, Koen Verlaeckt, Lode Willems, Guy Wollaert members of the General Assembly Festival van Vlaanderen Brussel Board of Directors, Hans d’Hondt, Philip De Hulsters, Koen Geens, Piet Jaspaert, Jef Jonckheere, Frank Meysman, Axel Roseeuw, Anne Soenen Young Board Festival van Vlaanderen Brussel Hanne Decoutere chairman Felix De Clerck, Greet De Grave, Wendy De Tandt, Sieghild Lacoere, Pieter Marx, Ruben Pelckmans, Saïda Sakali, Iwein Vandevyver, Tanguy Van Quickenborne, Frederik Vermaerke, Filip Waegemans team Klarafestival Sophie Detremmerie managing director Hendrik Storme artistic director Charlotte Gyselinck head of artistic planning & production Jonas Pauwels production manager Marie Wauters marketing & communication manager Alexander Jocqué dramaturge & editor Sabrina De Croock funding manager Julie Jouret ticketing & event manager Justine Lambrecht ticketing & protocol Alies Torfs participation manager & events officer Manu De Hertogh accounting manager
EXTRAORDINARY MUSIC, OPERA & MUSIC THEATRE IN BRUSSELS, ANTWERP & BRUGES! 52
extra crew Katrijn Respeel Tuur Van Dosselaer Annelien Snyers Heleen Verplanken
team Klara Chantal Pattyn Els De Baets
production production
communication project management
manager financial manager
Nicky Aerts, Philip Berghmans, Karen Billiet, Felicia Bockstael, Katelijne Boon, Sylvia Broeckaert, Carine Codde, Sara Debroey, Heleen Debruyne, Gudrun De Geyter, Gert De Groof, Sander De Keere, Walter De Niel, Koen De Winter, Pat Donnez, Olav Grondelaers, Maarten Heynderickx, Mark Janssens, Claudine Jaumotte, Isabelle Leheuwe, Heidi Lenaerts, Annick Lesage, Guy Mampaey, Sieglinde Michiel, Ellen Moriau, Joris Preckler, Johan Roekens, Greet Samyn, Anne-Marie Segers, Rolly Smeets, Lies Steppe, Bart Stouten, Bart Tijskens, Werner Trio, Els ’t Seyen, Isa Tubbax, Gerrit Valckenaers, Katleen Van Bavel, Birgit Van Cleemput, Marc Vandemoortele, Cara Van der Auwera, Lut Van Der Eycken, Wim Vangrootloon, Els Van Hoof, Bart Vanhoudt, Nicole Van Opstal, Marc Van Rompaey, Greet Van Thienen, Greet Van ’t veld, Christophe Verbiest, Liesbet Vereertbrugghen, Isabel Voets, Renate Weytjens, Marc Weyts
dramaturgy & editors
Alexander Jocqué Hendrik Storme texts Alexander Jocqué translations Géraldine Lonnoy Isobel Mackie graphic design Lieven Haneca print Graphius V.U. Sophie Detremmerie Festival van Vlaanderen Brussel Sinter-Goedeleplein 5, 1000 Brussel
LET’S SHARE SOME VIVID CULTURAL MOMENTS TOGETHER
R.E. : W. Torfs, BNP Paribas Fortis SA/NV, Montagne du Parc 3, B-1000 Brussels - RPR Brussels - BTW BE 0403.199.702. FSMA nr. 25.879A.
IN A CHANGING WORLD,
YOUR FINEST EMOTIONS DESERVE ALL OUR SUPPORT.
Helse partner van
Check more classical content on proximus.be/music