Klarafestival 2019 - Avondprogramma Night of the Unexpected

Page 1

KLARA FESTIVAL

Wed 27.3 2019

NIGHT OF THE UNEXPECTED MAIN PARTNERS

ARTISTIC PARTNERS

FUNDING PARTNERS


RELY ON US. ALWAYS AND EVERYWHERE. www.g4s.be

Aut. SPF. de l’Int. - Verg. FOD. Binn. Zaken 16.1066.11


index

Programme Toelichting Clé d’écoute Programme notes Map

4 8 17 24 32

“Wer immer strebend sich bemüht, Den können wir erlösen” Johann Wolfgang von Goethe

Share your festival experiences now on social media! #klarafestival19 3


NIGHT OF THE UNEXPECTED Nadar Ensemble Marieke Berendsen violin Katrien Gaelens flute Yves Goemaere percussion, light switches Wannes Gonnissen sound Pieter Matthynssens cello, sampler, artistic director Elisa Medinilla piano, pianist, light switches Els Mondelaers voice Thomas Moore production, trombone, conductor Seraphine Stragier cello Dries Tack clarinet, light switches Kobe Van Cauwenberghe electric guitar Orchestra d'Academie Sint-Niklaas Pieter Matthynssens conductor Stephane Ginsburgh piano Florian Bogner sound & live electronics Stefan Prins live electronics Jessica Bäcklund soprano Elin Lannemyr alto Love Tronner tenor David Wijkman bas Stina Ekblad narrator Jorge Sånchez-Chiong turntables


programme

20:00 (red stage)

MÁTYÁS WETTL ° › Nocturne, a percussion quartet written for 16 light switches (performed by Nadar Ensemble) 20:15 (orange stage)

DMITRI KOURLIANDSKI ° › Emergency Survival Guide for two cars and orchestra (performed by Orchestra d'Academie Sint-Niklaas and Pieter Matthynssens) 20:30 (green stage)

ALEXANDER SCHUBERT ° › Point Ones for sensor-augmented conductor and small ensemble (performed by Nadar Ensemble) ALEXANDER KHUBEEV ° › Ghost of Dystopia for conductor, ensemble and acoustic sensors (performed by Nadar Ensemble)

Klarafestival is supported by

Nadar Ensemble and this production

this production

Nadar Ensemble

are supported by

is supported by

is supported by

Klarafestival, KANAL — Centre Pompidou Daniel Ost chocolate gifts by Neuhaus cars by Jaguar Land Rover French translations by Géraldine Lonnoy and François Delporte English translations by Isobel Mackie co-production flowers by

5


programme

21:15 (purple stage)

STEFAN PRINS ° › Piano Hero – an immersive cycle for one pianist, midi-keyboard, grand piano, live-electronics and live-video (performed by Stephane Ginsburgh, Florian Bogner and Stefan Prins) Piano Hero #1 for midi-keyboard, live-electronics and live-video Piano Hero #2 for grand piano, midi-keyboard, live-electronics and live-video Piano Hero #3 for grand piano and live-electronics Piano Hero #4 for grand piano, midi-keyboard, live-electronics and live-video De uitvoering van Piano Hero kadert in het Doctoraat in de Kunsten van Stephane Ginsburgh aan KCB / VUB

21:15 (white stage)

Music Masters On Air JEANFRANÇOIS JUNG ° › The Formidable Mill AART STROOTMAN ° › Once Upon a Two Times Three KRZYSZTOF RAU ° › Foam LIESBETH DECROCK ° › I Am ANDREA TARRODI ° › Vintergatan The Milky Way

6


programme

22:30 (blue stage)

MICHAEL BEIL ° › Key Jane for pianist without a piano, live-video and tape (performed by Nadar Ensemble) 22:45 (green stage)

BERNARD LANG ° › Le Tonnerre, excerpt from 'Hermetica IX - Vox Angelis II' for ensemble and sampler (performed by Nadar Ensemble) 23:00 (orange stage)

JORGE SÁNCHEZCHIONG ° / TER KOLLEKTIV › Salt water for orchestra, video and turntables (performed by Jorge Sánchez-Chiong, Orchestra d'Academie Sint-Niklaas and Pieter Matthynssens) 23:15 (orange stage)

DJSET BY JORGE SÁNCHEZCHIONG

7


toelichting

N

ODE AAN HET FAUSTIAANSE STREVEN IN DE MENS Voor het tweede jaar op rij organiseert Klarafestival de Night of the Unexpected. Deze ode aan de creativiteit, de beleving en de ontdekking – kortom aan het Faustiaanse streven in de mens – vindt deze keer plaats in KANAL, een voormalige industriële werkplaats, het atelier van de moderne alchemist. Laat je verrassen door composities waarin auto’s de hoofdrol spelen, waarin lichtschakelaars de ritmesectie vormen of stukken die gedirigeerd worden door een dirigent met duivelse krachten. Het Nadar Ensemble onder leiding van Thomas Moore, het Academie orkest van Sint-Niklaas onder leiding van Pieter Matthynssens, de pianist Stephane Ginsburgh, vier zangers van het Zweeds Radiokoor en de Finse actrice Stina Ekblad gidsen je doorheen de avond.

in Amsterdam. Hij laat zijn werken het liefst van al zonder uitleg voor zich spreken: “Een chirurg vertelt meestal ook niet welk mes hij gebruikt om een appendix te verwijderen. Je gaat erheen en hij doet zijn werk.”

Kourliandski – Emergency Survival Guide

In 1909 namen de futuristen, een radicale kunstgroepering onder leiding van de Italiaanse dichter Filippo Marinetti (1876-1944) Venetië onder vuur. Ze beklommen de Campanile op het San-Marcoplein en schreeuwden hun gewelddadige toekomstvisie de wereld in. Venetië stond voor alles wat Marinetti’s aanhangers wilden vernietigen: nostalgie moest plaats maken voor een toekomstig industrieel en militair De Hongaarse componist Venetië. Of in de woorden van Marinetti: Mátyás Wettl opent deze “We bevestigen dat de luister van de 20:00 red tweede Night of the wereld is verrijkt door een nieuwe stage Unexpected met Nocturne, een schoonheid: de schoonheid van de compositie voor 16 lichtschakelaars. snelheid. Een raceauto waarvan de Mátyás Wettl studeerde in Boedapest en motorkap is versierd met grote buizen,

Wettl – Nocturne

8

20:15 orange stage


toelichting

N

Damián Ortega, Cosmic Thing (2002)

als slangen met een explosieve adem – een brullende auto die lijkt te rijden op schroot – is mooier dan de Nikè van Samothrake.” Een eeuw later, in 2009, worden de futuristen herdacht in een 18de-eeuws palazzo dat opgekocht en gerenoveerd werd door Fiat. Niemand ontsnapt aan de recuperatie van de kunstgeschiedenis, ook de fascistische en misogyne Marinetti niet. Aan de Russische componist Dmitri Kourliandski gaf de Biënnale van Venetië de opdracht om een stuk voor twee auto’s en orkest te schrijven. Onmogelijk, aldus de componist, iets wat hij enkel vanuit een Kafkaiaans standpunt kon benaderen: “Laten we ons voorstellen dat de muzikant op het podium geen piano maar

een auto vindt. Wat kan hij in zo’n situatie doen? Het concert annuleren of in de auto kruipen en wegrijden. Een componist die gevraagd wordt om een stuk voor een auto te schrijven, bevindt zich in dezelfde situatie. De partituur van een dergelijk stuk zou Emergency Survival Guide moeten heten.” In Dmitri Kourliandski’s compositie leren acht percussionisten stap voor stap hun nieuwe instrument kennen tot hun klankmateriaal fuseert met de polyfone machinerie van het orkest. Emergency Survival Guide kan dan ook omschreven worden als de auditieve tegenhanger van Damián Ortega zijn gedissecteerde en gehercomponeerde Beatle Volkswagen. Met wat inlevingsvermogen hoor je 9


toelichting

vloeistoffen zich een weg door buisjes banen, hoor je de typische remgeluiden van een wagen in de zomer en waan je je zo in een parkeergarage waar iemand met zijn wagen aan het manoeuvreren is. Bij de voorbereiding van de heruitvoering van Dmitri Kourliandski’s Emergency Survival Guide op de tweede editie van de Night of the Unexpected kwam er bijna een Belgisch surrealistische kink in de kabel toen bleek dat er geen auto’s meer binnen mochten in KANAL – nochtans ontworpen als een showroom en werkplaats voor Citroënwagens. Geheel in de tijdsgeest presenteert het Orchestra d'Academie Sint-Niklaas onder leiding van Pieter Matthynssens daarom de ecologische versie 2.0 van Kourliandski’s Emergency Survival Guide: geen ronkende en benzineslurpende motoren meer, wel onhoorbare elektrische wagens op batterijen die voor deze avond door Jaguar worden voorzien.

N

de live electronics. De dirigent wordt voor een stukje zelf een muziekinstrument. Op die manier transformeert Alexander Schubert het klassieke visuele gegeven van de dirigent van een zuiver utilitaire (het geven van signalen aan de muzikanten) naar een hybride functie waarin zijn gestiek een onmiddellijke invloed heeft op het klankresultaat, los van hoe de muzikanten reageren op de signalen van de dirigent. De visuele en fysieke processen van de gestiek geven aan de elektronische bewerking van de klanken een zeer directe impact. De typische gestes van een dirigent die tot de conventies van het klassieke muziekleven behoren, worden zo opnieuw ingevuld en het publiek wordt uitgenodigd om zijn traditionele anticipatie van de koppeling tussen geste en klank te herzien. In Alexander Khubeevs compositie Ghost of Dystopia staat het concept ‘dystopie’ centraal. De 20ste-eeuwse filmen literatuurgeschiedenis wemelt van de dystopieën, maar de muziekwereld ging met dit concept veel minder aan de slag. Ghost of Dystopia is een projectie van het concept ‘dystopie’ en de interne organisatie (of chaos) die daarbij hoort. Een ongebruikelijke concertsituatie legt de hoofdrol weg voor sensors. Zulke In Point Ones werkt Alexander apparaten worden in elektronische Schubert met een ‘augmented 20:30 muziek vaak gebruikt om bepaalde green conductor’. Aan de handen van stage bewegingen van de kunstenaar in klank de dirigent worden sensoren om te zetten. In dit stuk zijn de sensors verbonden die op basis van specifieke echter akoestisch. De klankaura is gestes bepaalde instrumenten van het de basis voor het muzikaal materiaal. ensemble samplen en elektronisch Gebaren (die een impuls geven aan bewerken. De functie van de dirigent wordt de sensors) zijn van groot belang: niet op deze manier uitgebreid: zijn beweenkel maken ze de relatie en interactie gingen bepalen het auditieve resultaat van

Schubert – Point Ones / Khubeev – Ghost of Dystopia

10


toelichting

tussen solist en ensemble explicieter, maar ook produceren ze ‘visuals’, daarbij gebruik makend van verschillende tekens en symbolen. De componist alludeert daarmee op Karl Marx’ “Een geest waart rond in Europa – de geest van het communisme” en reflecteert het fantasme (of de realiteit) van de dystopie.

Stefan Prins – Piano Hero Piano Hero is een uit vier delen bestaande, één uur lange cyclus voor keyboard, vleugelpiano, live electronics en live video. Deze compositie hercontextualiseert de piano en bij uitbreiding het pianorecital in onze hedendaagse, sterk technologisch en mediale samenleving. Een maatschappij waarin iedereen avatars heeft, iedereen voortdurend wordt bespioneerd en waarin de grenzen tussen het echte en het virtuele hebben opgehouden te bestaan. Van cruciaal belang voor deze compositie is het concept ‘immersie’: een bewustzijnstoestand waarin het fysieke zelf van diegene die ondergedompeld is, verloren gaat of opgenomen wordt in een allesomvattende omgeving, vaak artificieel van aard. Deze bewustzijnstoestand gaat vaak hand in hand met een intense focus, een vervorming van tijd en ruimte en moeiteloze actie. Piano Hero is een coproductie van De Bijloke, Ultima Festival Oslo, Internationale Ferienkurse 21:15 purple stage

N

für neue Musik Darmstadt en het ICST Zürich. Piano Hero #1 is geschreven in opdracht van en opgedragen aan Frederik Croene. Piano Hero #2 is geschreven in opdracht van het Huddersfield Festival for Contemporary Music voor Mark Knoop, aan wie het eveneens is opgedragen. Piano Hero #3 en #4 zijn geschreven in opdracht van Ultima Festival Oslo, De Bijloke en de Darmstadter Ferienkurse voor Stephane Ginsburgh en ontwikkeld in samenwerking met Florian Bogner en het Institute for Computer Music and Sound Technology (ICST) Zürich. De uitvoering van Piano Hero kadert in het Doctoraat in de Kunsten van Stephane Ginsburgh aan KCB / VUB.

Stephane Ginsburgh playing Piano Hero #1

11


toelichting

Music Masters On Air Music Masters On Air (MusMA) is een Europees samenwerkingsverband tussen vijf festivals en vier radiozenders. MusMA plaatst het werk van jonge, innovatieve componisten in de kijker. Het project ontstond in 2010. Sindsdien geeft een belangrijk Europees festival elk jaar een opdracht aan een aantal beloftevolle componisten. Het resultaat van hun werk is vervolgens te horen tijdens de festivals van het netwerk en op de radio doorheen heel Europa. Voor deze negende editie gaf het Zweedse Saxå Kammarmusikfestival de opdracht om een 10 minuten durende compositie te schrijven voor vocaal kwartet (sopraan, alt, tenor, bas) en spreekstem, geïnspireerd door het thema ‘Fairytales. Finding or losing our identity’. De verhalen van Hans Christian Andersen in Denemarken, van Astrid Lindgren in Zweden, de Peer Gynt Gynt-legende in Noorwegen en het Kalevala-epos in Finland zitten ingebakken in ons cultureel geheugen en vormen een wezenlijk deel van onze identiteit. De vijf jonge componisten die dit jaar aan de slag gingen zijn Jean-François Jung, Aart Strootman, Krzysztof Rau, Liesbeth Decrock en Andrea Tarrodi. Zangers van het Zweeds Radiokoor (de sopraan Jessica Bäcklund; de alt Elin Lannemyr; de tenor Love Tronner; de bas David Wijkman) en de actrice Stina Ekblad staan garant voor een schitterende uitvoering. 21:15 white stage

12

N

MusMA #1: Jung – The formidable mill Jean-François Jung – de afgevaardigde van Les Festivals de Wallonie – studeerde aan het Koninklijk Conservatorium Brussel waar hij in 2017 zijn master behaalde bij Daniel Capelletti. Zijn compositie The formidable mill draagt als ondertitel A collapsological allegory for SATB, narrator and mechanical metronome. ‘Collapsology’ is een nieuw woord dat letterlijk ‘de studie van de ineenstorting’ betekent. De term verwijst naar de titel van het boek van Pablo Servigne en Raphaël Stevens: Comment tout peut s’effondrer: Petit manuel de collapsologie à l’usage des generations présentes. Jean-François Jung baseerde zich voor zijn compositie op het Franse volksliedje Meunier tu dors, ton moulin va trop vite en op de Ardense legende van Le moulin maudit. Daarin verkoopt een arme molenaar in ruil voor een formidabele molen zijn ziel aan de duivel. MusMA #2: Strootman – One upon a two times three Na het horen van het festivalthema las de Nederlandse componist Aart Strootman – de vertegenwoordiger van het festival WoNDeRFeeL in Hilversum (Nederland) – eerst alle sprookjes van Grimm. Daarbij raakte hij gefascineerd door de in de sprookjes aanwezige getallensymboliek: drie dochters, klokslag twaalf uur, zeven dwergen en ga zo maar door. Bepaalde getallen worden meer gebruikt dan andere. Waarom? Met deze vraag in het achterhoofd begon Aart Strootman te componeren. De zangers en de actrice citeren in zijn compositie


toelichting

onsamenhangend uit diverse sprookjes. Met het voortschrijden van de compositie ruimt elk mogelijk narratief langzamerhand plaats voor pure aritmomanie, een obsessieve-compulsieve stoornis, de ziekelijke behoefte om allerlei zaken te tellen. MusMA #3: Rau – Foam Het festival van Wrocław wordt dit jaar vertegenwoordigd door de Poolse componist Krzysztof Rau. Hij baseerde zich voor zijn compositie Foam op Andersens sprookje De Kleine Zeemeermin. Met teksten van Maurice Maeterlinck voegt Krzysztof Rau aan De Kleine Zeemeermin een einde toe dat betrekking heeft op de prins en zijn geliefde. Foam adresseert de kracht van het misverstand en de jaloezie – altijd reeds aanwezig in onze menselijke beschaving. Eenvoudige woorden, acties en gevoelens die op verkeerde wijze worden verstaan, kunnen een tragedie veroorzaken … MusMA #4: Decrock – I Am Liesbeth Decrock studeerde aan het Koninklijk conservatorium Antwerpen bij Wim Henderickx en Luc van Hove en is dit jaar de vertegenwoordigster van Klarafestival. Haar compositie I Am representeert zowel een veelheid aan identiteiten als een gebrek aan identiteit: geen idee hebben wie je eigenlijk bent of hierover net te veel ideeën hebben

N

tegelijkertijd; niet weten welk idee juist is of veeleer weten dat alle ideeën verkeerd zijn. De zangers van het Zweeds Radiokoor bevragen zichzelf, terwijl de actrice een veelheid aan fictieve karakters vertolkt die allemaal even ongeloofwaardig zijn. De tekst van haar compositie bestaat uit fragmenten van R.D. Laings dichtbundel Knots (1970). MusMA #5: Tarrodi – Vintergatan (De Melkweg) De vertegenwoordigster van het Saxå Kammarmusikfestival is de Zweedse componiste Andrea Tarrodi die zowel in Stockholm, Perugia (Italië) als Piteå (Zweden) compositie studeerde en haar masterdiploma in 2009 haalde. Haar compositie is een vertoning van het gedicht Vintergatan (Zweeds voor 'Melkweg') van de schrijver Zacharias Topelius (1818-1898). Salami en Zulamith zijn een man en een vrouw die elkaar op aarde liefhadden maar nu als gestorven zielen ver weg van elkaar elk op een ster wonen. Ze missen elkaar zo hard, dat ze doorheen de ruimte een brug uit sterren beginnen te bouwen en na meer dan 1000 jaar werken komen ze uiteindelijk samen. Wanneer ze in elkaars armen lopen, ontstaat er een prachtig licht dat vandaag nog steeds doorheen de ruimte schijnt: de Melkweg.

13


toelichting

Beil – Key Jane De in Keulen woonachtige componist Michael Beil heeft er zijn handelsmerk van gemaakt om het traditionele beeld van de muzikant en zijn instrument genadeloos te ontmantelen. In Key Jack / Key Jane (de titel van dit stuk hangt af het geslacht van de uitvoerder) is de vleugelpiano zelfs helemaal van het toneel verdwenen. De pianist(e) verruilt zijn of haar zwarte pak - voor een hippere outfit en krijgt de twijfelachtige hulp van twee dubbelgangers. Toch is Key Jack / Key Jane een uiterst virtuoos pianowerk. Voor het oog van de camera staat de pianist(e) immers voor een halsbrekende playback-opdracht. Michael Beil hercombineert daarbij handig beweging, beeld en geluid en zet daarmee zelfs de meest alerte toeschouwer op het verkeerde been. Het resultaat is een fascinerend schouwspel, waarbij de afwezigheid van een echte piano amper nog opvalt. 22:30 blue stage

Lang – Le Tonnerre uit ‘HermetiKa IX – Vox Angeli II’

N

verschillende keren exact wordt herhaald (Wiederholung) om nadien te worden tegengesproken door een andere muzikale cel (Differenz) die op haar beurt weer verschillende keren wordt herhaald. Een muzikale cel wordt als het ware ‘geloopt’, maar dan door akoestische instrumenten. Dit principe hanteert Bernard Lang ook in Le Tonnerre, een deel uit de cyclus HERMETIKA IX ‘vox angeli II’ die op 30 mei 2019 in het Concertgebouw Brugge in première zal gaan. Het vertrekpunt van HERMETIKA IX ‘vox angeli II’ was de zogenaamde Angel Room, een zijgang in het Concertgebouw Brugge waar Luc Tuymans in 2012 de muurschildering Angel aanbracht. Bernard Lang liet zich hierdoor inspireren en gebruikte voor zijn compositie teksten uit de Nag Hammadigeschriften: een verzameling teksten uit de begintijd van het christendom die in 1945 gevonden werden in Midden-Egypte in het plaatsje Nag Hammadi. De tekst die Bernard Lang voor zijn compositie gebruikte, vindt u op pagina 16 van dit avondprogramma. Muzikaal gezien mixt Bernard Lang in Le Tonnerre Palestrina’s vijfstemmige motet Tota pulchra es met samples van Duitse pornofilms uit de jaren 1970.

Sánchez-Chiong: Salt Water

Sinds 1998 schrijft de Oostenrijkse componist Bernard Lang, onder meer geïnspireerd door het werk van de videokunstenaar Martin Arnold en de geschriften van In 1996 haalde Dj Shadow het Gilles Deleuze, een reeks werken gebaseerd 23:00 Guinness Book of Records met orange range op ‘Differenz’ en ‘Wiederholung’: verschil en de eerste langspeelplaat die stage herhaling. Het basisidee van deze reeks volledig is opgebouwd uit composities is een muzikale cel, die samples. De in vochtige kelders van 22:45 green stage

14


toelichting

platenzaken bijeengesprokkelde geluidstukjes werden door Shadow gered uit de afvalhoop van de muziekgeschiedenis en kregen een nieuw leven als atomen van een klanklandschap dat twintig jaar later nog steeds door vele luisteraars omschreven wordt als een spirituele ervaring. Een dergelijk kunstwerk kon enkel gecreëerd worden door een dj: een muzikant die de passieve ervaring van het luisteren naar wat er uit de platendraaier komt, heeft omgetoverd tot een creatieve daad waarbij het luistermateriaal instrument is geworden. De platendraaier is na enkele decennia gebruik een klassiek instrument geworden, dat ons rechtstreeks toegang geeft tot fragmenten uit een muzikaal verleden dat we onbewust delen en dat, net als een droom, stukjes van een ervaring op een onverwachte manier aan elkaar plakt en zo een nieuw verhaal creëert. Jorge Sanchez-Chiong tovert in Salt Water zelf stemmen uit de platenbak tevoorschijn: met ‘cuts’ en ‘scratches’ bewerkte echo’s uit een verleden die nog naspoken en onderdeel worden van de textuur van de muziek die het orkest samen met hem maakt. Even belangrijk voor die textuur zijn de twee drummers, die live de akoestische lijm produceren die bijna elke dj-set bij elkaar houdt: de beats. Zij citeren duchtig uit het arsenaal aan ritmes dat elke plaatjesdraaier ter beschikking heeft, vaak in een ver verleden geproduceerd door een oude onderbetaalde souldrummer. Het neergezette klanklandschap wordt verder aangevuld door het orkest dat met klassiek hedendaagse krastechnieken pseudo-geïmproviseerde

N

doorgeefspelletjes speelt die uitmonden in harmonieën. In het oog van deze gestructureerde storm bevindt zich op een videoscherm een kruis dat pulseert op het ritme van een tot de microvezel uitgerokken stukje Bach, wat het werk een aanstekelijke drive geeft. De van YouTube afkomstige beeldfragmenten van ijscrèmemannen, twerkende vrouwen en ratelslangen, worden afgewisseld door Engelse woorden die de illusie wekken betekenisvol te zijn. Zinnen worden echter niet afgemaakt, maar aangevuld met nieuwe holle frases die het einde steeds uistellen. Salt Water is een splinterbom-ervaring van betekenisvol- en betekenisloosheid die men in het dagelijkse leven ervaart wanneer men urenlang surft of een blik werpt op de laatste campagne van Pepsi (Live for now). Dit muziekwerk kon enkel vandaag now geschreven worden en geeft onze nakomelingen een antwoord op de vraag hoe het voelt om anno 2019 te leven. De uitvoering van Salt Water wordt mogelijk gemaakt door de steun van MATRIX [centrum voor nieuwe muziek] en het Oostenrijks Cutlureel Forum. Pieter Matthynssens, Bas Matthynssens, Mien Bogaert

15


Nag Hammadigeschriften, VI.2: Le Tonnerre Regardez-moi, vous qui pensez à moi, et vous auditeurs, écoutez-moi. Vous qui êtes attentifs à moi, recevez-moi auprès de vous. Et ne me chassez pas de devant vos yeux. Et ne laissez pas votre voix me haïr, ni votre ouïe. Ne m’ignorez en aucun lieu non plus qu’en aucun temps. Gardez-vous de m’ignorer ! Car c’est moi la première et la dernière. C’est moi celle qui est honorée et celle qui est méprisée. C’est moi la prostituée et la vénérable. C’est moi la femme et la vierge. C’est moi la mère et la fille. Je suis les membres de ma mère. C’est moi la stérile et ses enfants sont nombreux. C’est moi celle dont les mariages sont multiples et je n’ai pas pris mari. C’est moi la sage-femme et celle qui n’enfante pas. C’est moi la consolation de mes douleurs. C’est moi la fancée et le fancé, et c’est mon mari qui m’a engendrée. C’est moi la mère de mon père et la sœur de mon mari, et c’est lui mon rejeton. C’est moi la domestique de celui qui m’a formée. C’est moi la maîtresse de mon rejeton. Or c’est lui qui m’a engendrée avant le temps dans une naissance prématurée et c’est lui mon rejeton dans le temps et ma puissance, elle est issue de lui. Je suis le bâton de sa puissance dans son enfance et c’est lui la canne de ma vieillesse et ce qu’il veut se produit par rapport à moi. C’est moi le silence qu’on ne peut saisir et la pensée dont la mémoire est riche. C’est moi la voix dont les sons sont nombreux et la parole dont les aspects sont multiples. C’est moi l’énoncé de mon nom. Vertaling van Paul-Hubert Poirier

16


clé d’écoute

F

ODE À LA QUÊTE FAUSTIENNE DE L'HOMME Pour la deuxième année consécutive, le Klarafestival organise la Night of the Unexpected. Cette ode à la créativité, l'expérience et la découverte – en un mot, à la quête faustienne de l'homme – se déroulera cette fois à KANAL, un ancien site industriel, véritable atelier de l'alchimiste moderne. Laissez-vous surprendre par des compositions interprétées par des voitures, une section rythmique composée d'interrupteurs, ou encore un chef d'orchestre aux pouvoirs diaboliques. L'ensemble Nadar sous la direction de Thomas Moore, l'orchestre de l'Académie de Sint-Niklaas sous la direction de Pieter Matthynssens, le pianiste Stephane Ginsburgh, chanteurs du Chœur de la radio suédoise et l’actrice Stina Ekblad vous guident tout au long de la soirée.

opération de l'appendicite. Vous allez le consulter, et il fait son travail. »

Kourliandski – Emergency Survival Guide

En 1909, les futuristes, un mouvement artistique radical emmené par l'écrivain italien Filippo Marinetti (1876-1944), s'en prennent à Venise. Ils montent au sommet du campanile de la place Saint-Marc pour y hurler au monde leur vision futuriste violente. Venise représente tout ce que les adeptes de Marinetti souhaitent anéantir : la nostalgie doit faire place à une Venise futuriste industrielle et militaire. Ou comme le disait Marinetti : « Nous déclarons que la splendeur du monde s'est enrichie d'une beauté nouvelle : la beauté de la vitesse. Une automobile de course avec son coffre orné Nocturne, une composition pour de gros tuyaux, tels des serpents à l'haleine 16 interrupteurs du compositeur explosive – une automobile rugissante, qui 20:00 red hongrois Mátyás Wettl, ouvre a l'air de courir sur de la mitraille, est plus stage cette deuxième Night of the belle que la Victoire de Samothrace. » Unexpected. Mátyás Wettl a étudié à Un siècle plus tard, en 2009, on Budapest et Amsterdam. Il préfère laisser ses commémore les futuristes dans un palace œuvres parler d’elles-mêmes sans explicadu XVIIIe siècle acquis et rénové par Fiat. tion : « La musique parle d'elle-même, non ? Personne n'échappe à la récupération de En général, le chirurgien n'explique pas non l'histoire de l'art, pas même le fasciste et plus quel scalpel il utilise pour réaliser une misogyne Marinetti. La Biennale de Venise 20:15 orange stage

Wettl – Nocturne

17


clé d’écoute

a commandé au compositeur russe Dmitri Kourliandski la création d'une pièce pour deux automobiles et orchestre. Impossible, se dit le compositeur, qui ne put aborder la chose que par le raisonnement kafkaïen : « Imaginons que le musicien ne trouve pas sur scène un piano mais une voiture. Que peut-il donc faire ? Annuler le concert, ou monter dans la voiture et s'en aller. Un compositeur auquel on demande d'écrire une pièce pour une voiture se trouve dans la même situation. La partition de cette pièce devrait s'intituler Emergency Survival Guide. » Dans la composition de Dmitri Kourliandski, huit percussionnistes apprivoisent progressivement leur nouvel instrument jusqu'à ce que leur matière sonore fusionne avec la machinerie polyphonique de l'orchestre. On pourrait dès lors décrire Emergency Survival Guide comme le pendant auditif de la Volkswagen Coccinelle disséquée et recomposée de Damián Ortega. Avec un peu d'imagination, on peut entendre les liquides circuler dans les durites, reconnaître les bruits de freinage caractéristiques d'une voiture en été, et s'imaginer dans un parking où un automobiliste manœuvre sa voiture. La préparation de la reconstitution de l'Emergency Survival Guide de Dmitri Kourliandski à l'occasion de la deuxième édition de la Night of the Unexpected a bien failli provoquer un problème surréaliste à la belge, lorsqu'il s'est avéré qu'on ne pouvait plus faire entrer d'automobiles à KANAL – un lieu à l'origine pourtant conçu comme showroom et atelier pour les véhicules Citroën. Tout à fait dans l'air du temps, l'orchestre de l'Académie de SintNiklaas présente donc sous la direction de 18

F

Pieter Matthynssens la version 2.0 écologique de l'Emergency Survival Guide de Kourliandski : plus de vrombissements de moteurs gourmands en carburant, mais des voitures électriques silencieuses sur batteries prêtées par Jaguar pour l'occasion.

Schubert – Point Ones / Khubeev – Ghost of Dystopia Dans Point Ones, Alexander Schubert fait appel à un « chef d'orchestre augmenté ». Les mains du chef d'orchestre sont reliées à des capteurs qui samplent et traitent électroniquement certains instruments de l'ensemble à partir de gestes spécifiques. Ce dispositif amplifie la fonction du chef d'orchestre : ses gestes déterminent le résultat auditif de l'électronique live ; en d'autres termes, le chef d'orchestre devient partiellement un instrument de musique. De cette manière, Alexander Schubert transforme la réalité visuelle classique du chef d'orchestre pour la faire passer d'une fonction purement utilitaire (l'indication de signaux aux musiciens) à une fonction hybride dans laquelle sa gestuelle a une influence immédiate sur le résultat sonore, indépendamment de la réaction des musiciens à ses signaux. Les processus visuels et physiques de cette gestuelle confèrent un impact très direct au traitement électronique des sons correspondants. Les gestes typiques du chef d'orchestre, appartenant aux conventions de la musique classique, acquièrent ainsi de 20:30 green stage


clé d’écoute

nouvelles significations, et le public est invité à questionner son anticipation traditionnelle du lien entre geste et son. Dans Ghost of Dystopia de Alexander Khubeev, le concept de « dystopie » est un élément central. L'histoire cinématographique et littéraire du XXe siècle foisonne de dystopies, en revanche le monde de la musique a peu exploité le concept. Ghost of Dystopia est une projection du concept de « dystopie » et de l'organisation (ou du chaos) qu'il implique. Une installation de concert insolite confie le rôle principal à des capteurs. Ce type d'appareil est fréquemment utilisé en musique électronique, pour convertir en son des mouvements spécifiques de l'artiste. Dans cette pièce cependant, les capteurs sont acoustiques. L'aura sonore est la base de la matière musicale. Les gestes (transmettant une impulsion aux capteurs) sont d'une grande importance : non seulement ils rendent plus explicite l a relation et l'interaction entre le soliste et l'ensemble, mais ils produisent également des effets visuels en utilisant différents signes et symboles. Le compositeur fait ainsi allusion à la citation de Karl Marx « Un spectre hante l'Europe – le spectre du communisme » et illustre le fantasme (ou la réalité) de la dystopie.

Stefan Prins – Piano Hero 21:15 purple stage

Piano Hero est un cycle d'une heure composé de quatre mouvements pour clavier, piano à queue, électronique

F

live et vidéo live. Cette composition recontextualise le piano, et par extension le récital de piano, dans notre société actuelle, où la technologie et les médias sont omniprésents. Une société dans laquelle chacun a ses avatars, où tout le monde est espionné en permanence, et dans laquelle les frontières entre réel et virtuel ont cessé d'exister. Le concept d'« immersion » est d'une importance cruciale pour cette composition : il s'agit d'un état de conscience dans lequel l'aspect physique de la personne en immersion se perd ou est absorbé dans un environnement global, souvent de nature artificielle. Cet état de conscience va souvent de pair avec une intense concentration, une distorsion du temps et de l'espace, et une action fluide. Piano Hero est une coproduction de De Bijloke, de l'Ultima Festival d'Oslo, des Internationale Ferienkurse für neue Musik de Darmstadt et de l'ICST de Zurich. Piano Hero n° 1 a été commandé par et dédié à Frederik Croene. Piano Hero n° 2 est une commande du Festival de musique contemporaine d'Huddersfield pour Mark Knoop, à qui l'œuvre est également dédiée. Piano Hero n° 3 et n° 4 sont des commandes de l'Ultima Festival d'Oslo, de De Bijloke et des Ferienkurse de Darmstadt pour Stephane Ginsburgh, et ont été développés en collaboration avec Florian Bogner et l'Institute for Computer Music and Sound Technology (ICST) de Zurich. Piano Hero est présenté dans le cadre du Doctorat en Arts de Stephane Ginsburgh au KCB / à la VUB.

19


clé d’écoute

Music Masters on Air Music Masters on Air (MusMA) est un groupement 21:15 white européen de cinq festivals stage et quatre stations de radio. MusMA met en exergue le travail de jeunes compositeurs innovateurs. Le projet a vu le jour en 2010. Depuis, un grand festival européen commande chaque année une œuvre à plusieurs compositeurs prometteurs. Le résultat de leur travail est ensuite présenté lors des festivals faisant partie du réseau, et diffusé à la radio à travers toute l'Europe. Pour cette neuvième édition, le festival suédois Saxå Kammarmusikfestival a commandé des compositions d'une durée de 10 minutes pour quatuor vocal (soprano, alto, ténor, basse) et voix parlée, sur le thème « Fairytales. Finding or losing our identity ». Les contes de Hans Christian Andersen au Danemark, d'Astrid Lindgren en Suède, la légende de Peer Gynt en Norvège et l'épopée du Kalevala en Finlande sont enracinés dans notre mémoire culturelle et constituent une part essentielle de notre identité. Les cinq jeunes compositeurs sélectionnés cette année sont Krzysztof Rau, Andrea Tarrodi, JeanFrançois Jung, Liesbeth Decrock et Aart Strootman. Les chanteurs du Chœur de la radio suédoise (la soprano Jessica Bäcklund, l'alto Elin Lannemyr, le ténor Love Tronner, la basse David Wijkman) et l'actrice Stina Ekblad nous réservent à coup sûr une interprétation splendide. 20

F

MusMA n° 1 : Jung – The formidable mill Jean-François Jung – représentant des Festivals de Wallonie – a étudié au Koninklijk Conservatorium Brussel où il a obtenu en 2017 son master chez Daniel Capelletti. Sa composition The formidable mill est sous-titrée A collapsological allegory for SATB, narrator and mechanical metronome. « Collapsology » est un mot inventé, signifiant littéralement « étude de l'effondrement ». Le terme fait référence au titre du livre de Pablo Servigne et Raphaël Stevens : Comment tout peut s'effondrer : Petit manuel de collapsologie à l'usage des générations présentes. Pour cette pièce, JeanFrançois Jung s'est basé sur la chanson populaire française Meunier tu dors, ton moulin va trop vite et sur la légende ardennaise du moulin maudit. Dans cette histoire, un pauvre meunier vend son âme au diable en échange d'un formidable moulin. MusMA n° 2 : Strootman – Once upon a two times three Après avoir pris connaissance du thème du festival, le compositeur néerlandais Aart Strootman – représentant du festival WoNDeRFeeL à Hilversum (Pays-bas) – a commencé par lire tous les contes de Grimm. Il a été fasciné par la symbolique des nombres présente dans de nombreux contes : les trois filles, les douze coups de minuit, les sept nains, et bien d'autres encore. Certains nombres sont plus utilisés que d'autres. Pourquoi ? C'est avec cette question en tête qu'Aart Strootmans a entamé la composition de


clé d’écoute

sa pièce. Les chanteurs et l'oratrice y citent de façon disparate des passages de différents contes. Au fur et à mesure de la pièce, tout récit potentiel laisse peu à peu place à l'arithmomanie pure, un trouble obsessionnel compulsif, le besoin pathologique de tout compter.

F

invraisemblables les uns que les autres. Le texte de sa composition est constitué d'extraits du recueil de poèmes Knots de R.D. Laings (1970).

MusMA n° 5 : Tarrodi – Vintergatan (La Voie Lactée) La représentante du Saxå KammarMusMA n° 3 : Rau – Foam musikfestival est la compositrice suédoise Cette année, le festival de Wrocław Andrea Tarrodi, qui a étudié la composiest représenté par le compositeur polotion à Stockholm, Pérouse (Italie), et Piteå nais Krzysztof Rau. Pour sa composition (Suède), et a obtenu son master en 2009. Foam, celui-ci s'est basé sur le conte Sa composition est une adaptation du d'Andersen La Petite Sirène. À partir de poème Vintergatan (la voie lactée, en textes de Maurice Maeterlinck, Krzysztof suédois) de l'écrivain Zacharias Topelius Rau a ajouté à La Petite Sirène une fin en (1818-1898). Salami et Zulamith, un homme rapport avec le prince et sa bien-aimée. et une femme qui se sont aimés sur terre, Foam aborde le pouvoir du malentendu séjournent à présent en tant qu'âmes et de la jalousie – depuis toujours défuntes sur des étoiles très éloignées. présents dans notre civilisation humaine. Ils se languissent l'un de l'autre à tel point Des mots, actions et sentiments simples qu'ils commencent à construire un pont compris de façon erronée peuvent d'étoiles à travers l'espace et finissent provoquer une tragédie… par se rejoindre après plus de 1 000 ans de travail. Lorsqu'ils s'enlacent, naît une MusMA n° 4 : Decrock – I Am splendide lumière qui, aujourd'hui encore, Liesbeth Decrock a étudié au scintille dans l'espace : la voie lactée. Koninklijk Conservatorium Antwerpen chez Wim Henderickx et Luc van Hove, et représente cette année le Klarafestival. Sa composition I Am illustre tant la multitude des identités que le manque d'identité : n'avoir aucune idée de qui l'on est, ou en avoir au contraire trop d'idées à la fois ; ne pas pouvoir déterminer l'idée juste, ou être persuadé que toutes les idées sont fausses. Les chanteurs du Chœur de la radio suédoise s'interrogent, tandis que la narratrice incarne une multitude de personnages fictifs, tous plus 21


clé d’écoute

F

Beil – Key Jane

répétée plusieurs fois de manière identique (Répétition), pour ensuite être contredite par une autre cellule Le compositeur Michael Beil, (Différence), répétée à son tour plusieurs habitant à Cologne, a fait de 22:30 fois. La cellule musicale est en quelque blue la déconstruction sans merci stage sorte mise en boucle, mais par des de l'image traditionnelle du instruments acoustiques. Bernard Lang musicien et de son instrument une marque applique également ce principe dans Le de fabrique. Dans Key Jack / Key Jane Tonnerre, un mouvement du cycle (le titre dépend du sexe de l'interprète), HERMETIKA IX « vox angeli II » dont la le piano à queue a tout simplement disparu première sera présentée le 30 mai 2019 de la scène. Le ou la pianiste a également au Concertgebouw de Bruges. Le point de troqué son costume noir contre une tenue départ de HERMETIKA IX « vox angeli II » plus moderne, et bénéficie de l'aide est l'Angel Room, un couloir du équivoque de deux sosies. Key Jack / Key Concertgebouw de Bruges dans lequel Jane n'en reste pas moins une pièce pour Luc Tuymans a réalisé en 2012 la peinture piano particulièrement virtuose. En effet, murale Angel. Bernard Lang s'est inspiré sous l'œil de la caméra, le ou la pianiste de cette peinture et a repris dans sa réalise un périlleux exercice de playback. composition des textes extraits des Écrits Avec habileté, Michael Beil recombine de Nag Hammadi : un recueil de textes du mouvement, image et son, induisant en début du christianisme retrouvé en 1945 erreur même le spectateur le plus attentif. en Égypte centrale, dans la ville de Nag Il nous offre ainsi un spectacle fascinant Hammadi. Le texte sur lequel Bernard Lang dans lequel l'absence d'un vrai piano se s'est inspiré se trouve sur la page n° 16 de remarque à peine. ce programme. Dans Le Tonnerre, Bernard Lang mélange le motet à cinq voix de Palestrina Tota pulchra es avec des extraits de films porno allemands des années 1970.

Lang – Le Tonnerre extrait de « HermetiKa IX – Vox Angeli II » Sánchez-Chiong : Depuis 1998, le compositeur Salt Water 22:45 green stage

autrichien Bernard Lang crée, entre autres à partir du travail de l'artiste vidéo Martin Arnold et des écrits de Gilles Deleuze, une série basée sur les concepts de « Differenz » et de « Wiederholung » : différence et répétition. L'idée de base de cette série de compositions est une cellule musicale 22

En 1996, DJ Shadow est entré dans le Guinness Book of Records avec le premier LP entièrement constitué de samples. Les extraits sonores, entassés dans les caves humides des magasins de disques, ont été sauvés de la poubelle de

23:00 orange stage


clé d’écoute

l'histoire de la musique par Shadow, et ont connu une seconde vie en tant qu'atomes d'un paysage sonore qui, vingt ans plus tard, est encore décrit par de nombreuses personnes comme une véritable expérience spirituelle. Ce genre d'œuvre d'art ne pouvait être créée que par un DJ, un musicien qui a transformé l'expérience passive de l'écoute des sons provenant de la platine en un acte créatif, faisant de la matière sonore un nouvel instrument. Après quelques décennies, la platine est devenue un instrument classique nous donnant un accès direct aux fragments d'un passé musical ancré dans l'inconscient collectif et qui, tout comme un rêve, juxtapose de façon inattendue les bribes d'une expérience pour créer une nouvelle histoire, auparavant inconcevable. Dans Salt Water, Jorge Sanchez-Chiong fait même surgir des voix des bacs de disques ; des échos d'un passé traités à l'aide de « cuts » et « scratches », qui continuent de hanter le présent et deviennent un élément de la texture de la musique que crée l'orchestre avec eux. Tout aussi importants dans cette texture sont les deux batteurs produisant en live le liant acoustique qui sous-tend pour ainsi dire tous les DJ-sets : les beats. Ils citent l'arsenal de rythmes dont dispose tout bon DJ, souvent produits dans un lointain passé par un vieux batteur de soul sous-payé. Le paysage sonore exposé est complété par l'orchestre qui, à l'aide de techniques classiques contemporaines de grattement, se livre à des jeux de transmission pseudo-improvisés générant des harmonies. Dans l'œil de cette tornade structurée se trouve sur un écran vidéo une croix,

F

qui pulse au rythme d'un passage de Bach étiré jusqu'à la microfibre, donnant à l'œuvre un drive implacable. Glanés dans la puissante base de données de YouTube, les extraits vidéo de vendeurs de glaces, de femmes en train de twerker et de serpents à sonnettes alternent avec des mots en anglais donnant l'illusion d'une signification, jusqu'à ce qu'on constate que la phrase ne se termine pas, mais se poursuit avec une nouvelle succession de mots sans jamais atteindre le point final. Salt Water est une expérience atomisante du sens et de l'absence de sens, comparable à celle que nous vivons au quotidien en nous abrutissant durant des heures sur Internet ou en regardant la dernière campagne de pub de Pepsi (« Live for now »). Cette fantastique pièce de musique, qui ne pouvait être écrite que « maintenant », donnera à votre descendance une idée de ce qu'était la vie en l'an 2019. L’exécution de Salt Water est soutenue par MATRIX. Pieter Matthynssens, Bas Matthynssens, Mien Bogaert

23


programme notes

E

ODE TO HUMANITY'S FAUSTIAN STRUGGLE For the second time, Klarafestival organises the Night of the Unexpected. This ode to creativity, knowledge and discovery - in short, to the Faustian struggle of humanity – takes place this year at KANAL, a former industrial factory, the workshop for the modern-day alchemist. Be prepared to be dazzled by the compositions in which cars play the starring role, light switches provide the rhythm section or which are conducted by a conductor who possesses demonic powers. The Nadar Ensemble, under the baton of Thomas Moore, the Orchestra d'Academie Sint-Niklaas conducted by Pieter Matthynssens, the pianist Stephane Ginsburgh, singers of the Swedish Radio Choir and the actress Stina Ekblad will act as your guides through the evening.

Wettl – Nocturne Nocturne, a composition for 16 light switches by the Hungarian composer Mátyás Wettl, opens this second Night of the Unexpected. Mátyás Wettl studied in Budapest and Amsterdam. He prefers to let his works speak for themselves: "Doesn't music speak for itself? A surgeon generally doesn't tell us about which 20:00 red stage

24

scalpel he uses to remove an appendix. You go see him and he does his work."

Kourliandski – Emergency Survival Guide In 1909, the futurists, a radical group of artists led by the Italian poet Filippo Marinetti (18761944), fired criticism at Venice. They climbed the Campanile on the Piazza San Marco and shouted out their violent vision for the future of the world. Venice stood for everything that Marinetti's adherents wanted to eradicate: nostalgia had to make room for a future industrial and military Venice. Or to paraphrase Marinetti: "We assert that the glory of the world is enriched by a new beauty: the beauty of speed. A racing car whose bonnet is adorned with large pipes, like serpents with an explosive breath - a roaring car that appears to drive on scrap is more beautiful than the Nikè van Samothrake." A century later, in 2009, the futurists were commemorated in an 18th century palazzo that had been bought and renovated by Fiat. Nobody escapes the recuperation of art history, not even the fascist and misogynous Marinetti. 20:15 orange stage


programme notes

The Venice Biennale commissioned the Russian composer Dmitri Kourliandski to write a piece for two cars and orchestra. Impossible, said the composer, something he could only approach from a Kafkaesque perspective: "Let's imagine that the musician comes to the stage and finds not a piano but a car. What can he do in this situation? Cancel the concert or climb into the car and drive off. A composer who is asked to write a piece for a car will find himself in the same situation. The score for such a piece can only be called Emergency Survival Guide." In Dmitri Kourliandski’s composition, eight percussionists gradually become familiar with their new instruments until their sound material merges with the polyphonic machinery of the orchestra. Emergency Survival Guide can then also be described as the auditory counterpart to Damián Ortega's dissected and reconstructed Volkswagen Beetle. With some empathy, you can hear the liquids pushing their way through pipes, you hear the typical sound of a car's brakes in the summer and you feel like you're in a parking garage where someone is manoeuvring a car. While preparing for the performance of Dmitri Kourliandski’s Emergency Survival Guide for the second edition of the Night of the Unexpected, a surrealistic spanner of near Belgian proportions was thrown in the works when it appeared that a car could not be brought into the KANAL, even though it had been designed as a Citroën car factory and showroom. Entirely of the time, the Orchestra d'Academie SintNiklaas conducted by Pieter Matthynssens

E

will thus present the ecological 2.0 version of Kourliandski's Emergency Survival Guide: no longer with bombastic and petrol guzzling motors but rather with sub-audible electric cars running on battery power provided this evening by Jaguar.

Schubert – Point Ones / Khubeev – Ghost of Dystopia In Point Ones the conductor is equipped with motion sensors and through this is able to conduct both the ensemble and the live electronics. Most of the piece is not realized with traditional conducting but with cue gestures, that mark beginning of new passages - hence the title Point Ones. The aim is to be able to experience the live-electronics in an embodied way and to create a fully controllable instrument for the conductor. Because of that the piece does not use a click track or other timeline-based fixed approaches. Above those technical considerations the piece tries to play with the vocabulary of the conductor and the anticipations and traditions connected to those gestures. It is not always predictable what the result of the conductor’s movement will be. The piece is part of a sequence of sensor-based works like e.g. Your Fox's, A Dirty Gold and Laplace Tiger, in which different interaction concepts with augmented instruments and performance codes are dealt with. Central to Alexander Khubeev's Ghost of Dystopia is the idea of dystopia. This notion drew a special attention in 20:30 green stage

25


programme notes

the 20th century, due primarily to literature and film. But music as a kind of art largely remained on the side-lines. This piece is a kind of projection of the idea of dystopia and its internal organisation (or rather, becoming). It uses an unusual concert situation in which one of the main roles belongs to sensors. Such devices are often used in electronic music for the sound reflection of certain gestures of artist, but in this piece, sensors are acoustic. Its sound aura is the basis for all musical material. Gestures themselves (giving an impulse to the sensors) are of great importance: they not only make more explicit the relationship and interaction between soloist and ensemble, but also derive visuals in a separate layer of drama, using different signs and symbols. Thus, creating an allusion to the apt expression of Karl Marx ("A ghost is haunting Europe – the ghost of communism"), the author wants to reflect his view of the phantasm (or reality?) of dystopia.

Stefan Prins – Piano Hero Piano Hero is a four-part, one hour-long cycle for keyboard, grand piano, live electronics and live video. This composition re-contextualises the piano and, by extension, the piano recital in our contemporary, fiercely technological and medial society. A society in which everyone has an avatar, everyone is continuously being spied upon and in 21:15 purple stage

26

E

which the lines between the real and the virtual have been erased. Crucial for this composition is the concept of 'immersion': a state of consciousness in which the physical being of anyone who is immersed is lost or included in an all-encompassing often artificial environment. This state of consciousness often goes hand in hand with an intense focus, a distortion of time and space and effortless action. Piano Hero is a co-production of De Bijloke, Ultima Festival Oslo, Internationale Ferienkurse für neue Musik Darmstadt and the ICST Zürich. Piano Hero #1 was written for and dedicated to Frederik Croene. The Huddersfield Festival for Contemporary Music commissioned Piano Hero #2 for Mark Knoop, to whom it is also dedicated. Piano Hero #3 and #4 were commissioned by Ultima Festival Oslo, De Bijloke and the Darmstadt Ferienkurse for Stephane Ginsburgh and developed in collaboration with Florian Bogner and the Institute for Computer Music and Sound Technology (ICST) Zürich. The performance of Piano Hero is set in the context of Stephane Ginsburgh's Arts doctorate at KCB / VUB.


programme notes

Music Masters on Air Music Masters on Air (MusMA) is a European partnership between five festivals and four radio stations. MusMA highlights the work of young, inventive composers. The project was begun in 2010. Since then as an important European Festival it commissions a number of promising composers. The results of their works can then be heard during the network of festivals and on the radio throughout Europe. For this ninth edition the Swedish Saxå Kammarmusikfestival offered commissions for ten-minute compositions for vocal quartet (soprano, alto, tenor, bass) and speaking voice, on the theme 'Fairytales. Finding or losing our identity'. The stories by the Hans Christian Andersen from Denmark, Astrid Lindgren from Sweden, the Peer Gynt legend of Norway and the Kalevala epic from Finland are embedded in our cultural memory and form a substantial part of our identity. The five young composers this year are Krzysztof Rau, Andrea Tarrodi, Jean-François Jung, Liesbeth Decrock and Aart Strootman. Singers from the Swedish Radio Choir (soprano Jessica Bäcklund; alto Elin Lannemyr; tenor Love Tronner; bass David Wijkman) and actress Stina Ekblad promise a brilliant performance. 21:15 white stage

E

MusMA #1: Jung – The formidable mill Jean-François Jung, the representative of Les Festivals de Wallonie, studied at the Koninklijk Conservatorium Brussel where, in 2017, he earned his Master's degree with Daniel Capelletti. His composition The formidable mill has the subtitle A collapsological allegory for SATB, narrator and mechanical metronome. ‘Collapsology’ is a new word that means quite literally 'the study of collapsing'. The term indicates the title of the book by Pablo Servigne and Raphaël Stevens: Comment tout peut s’effondrer: Petit manuel de collapsologie à l’usage des generations présentes. Jean-François Jung based his composition on the French folk song Meunier tu dors, ton moulin va trop vite and on the Ardennes legend Le moulin maudit. In this tale, a poor miller sells his soul to the devil in exchange for a marvellous mill. MusMA #2: Strootman – One upon a two times three After learning of the theme for the festival, the Dutch composer Aart Strootman, representing the WoNDeRFeeL festival in Hilversum (Nederland), first read all of Grimm's fairytales. He developed a fascination for the symbol of numbers that showed up in many fairytales: three daughters, the stroke of midnight, seven dwarves and so on. Some numbers appear more often than others. Why? With this question at the back of his mind, Aart Strootmas started composing. The singers and the speaker in his composition disjointedly 27


programme notes

recite excerpts from various fairytales. In the course of the composition, every possible narrative gradually clears the way for pure arithmomania, an obsessive-compulsive disorder, an unhealthy need to count anything and everything.

E

MusMA #5: Tarrodi – Vintergatan (The Milky Way) The representative for the Saxå Kammarmusikfestival is the Swedish composer Adrea Tarrodi who studied composition in Stockholm, Perugia (Italy) and Piteå (Sweden) and earned her MusMA #3: Rau – Foam Master's degree in 2009. Her composition This year, Polish composer Krzysztof is a projection of the poem Vintergatan Rau will represent the Wrocław festival. (Swedish for Milky Way) by the author His composition Foam is based on Zacharias Topelius (1818-1898). Salami and Andersen’s fairy tale The Little Mermaid. Zulamith are a man and a woman who Using texts by Maurice Maeterlinck, loved each other on earth but now as Krzysztof Rau adds an ending to The deceased souls live far apart on sepaLittle Mermaid related to the prince and rate stars. They miss each other so much his beloved. Foam deals with the power that they begin using the stars to build a of misunderstanding and jealousy, ever bridge through space and after over 1000 present in our human civilisation. The years' work they finally meet. When they misunderstanding of simple words, fall into each other’s arms, a beautiful light actions and feelings can result in tragedy... appears that can be seen shining in space to this day: the Milky Way. MusMA #4: Decrock – I Am Liesbeth Decrock studied at the Koninklijk conservatorium Antwerpen with Wim Henderickx and Luc van Hove and is representing Klarafestival this year. Her composition I Am represents both a multitude of identities and a lack of identity: not having any idea who you actually are or having at once too many ideas on this subject; not knowing which idea is correct or rather knowing that all the ideas are wrong. The singers of the Swedish Radio Choir question themselves while the speaker performs a multiplicity of fictitious characters who are all equally implausible. The text from her composition includes excerpts from R.D. Laing's poetry collection Knots (1970).

28


programme notes

Beil – Key Jane It has become a trademark of Michael Beil to thoroughly dismantle the traditional image of the musician and his instrument. In Key Jack / Key Jane (the title depends on the performer’s sex) the grand piano has even disappeared from the stage altogether. Deprived of his beloved instrument, the pianist has exchanged his black suit for a more casual outfit. Once a solist, he is now assisted by two questionable ‘Doppelgänger’. Yet, Key Jack / Key Jane is still a highly virtuosic solo piano piece. In front of the camera the pianist faces a mind-bending playback-challenge. Beil thereby skillfully recombines movement, image and sound, thus confusing even the most alert spectators. The result is a fascinating performance, that almost makes you forget the piano isn’t actually there. 22:30 blue stage

Lang – Le Tonnerre uit ‘HermetiKa IX – Vox Angeli II’ Since 1998, Austrian composer Bernard Lang has written, inspired by the work of video artist Martin Arnold and the writings of Gilles Deleuze, a series of works based on ‘Differenz’ and ‘Wiederholung’: difference and repetition. The basic idea of this series of compositions is a musical cell that is repeated in exactly the same way several times (Wiederholung), to then be contradicted 22:45 green stage

E

by another musical cell (Difference), which in turn is repeated a number of times. A musical cell is, as it were, ‘looped’, but then by acoustic instruments. Bernard Lang also uses this principle in Le Tonnerre a movement in the HERMETIKA IX ‘vox angeli II’' cycle which will be premièred in the Concertgebouw Brugge on 30 May 2019. The point of departure for HERMETIKA IX ‘vox angeli II’ was the so-called Angel Room, a side passage in the Concertgebouw Brugge where Luc Tuymans painted his mural Angel in 2012. Bernard Lang drew inspiration from this and for his composition he used texts from the Nag Hammadi library (a collection of texts from early Christianity that were discovered in Nag Hammadi in middle Egypt in 1945). You can find the text Bernard Lang used for his composition on page 16 of this programme booklet. In Le Tonnerre, Bernard Lang mixes Palestrina's motet for five voices Tota pulchra es with samples from German porn films from the 1970s.

Sánchez-Chiong: Salt Water In 1996, DJ Shadow earned a place in the Guinness Book of Records when he made the first LP completely from samples. The short sound pieces he compiled in the damp cellars of record shops were rescued by Shadow from the garbage heap of music history and got a second life as atoms of a sound landscape that twenty years later is still described by many listeners as a 23:00 orange stage

29


programme notes

spiritual experience. Such a work of art could only be created by a DJ, a musician who has transformed what issues from the turntable into an act of creation, whereby the listening material becomes the instrument. After a few decades of use the turntable has become a classical instrument that gives us direct access to fragments from a musical past that we subconsciously share and that, just like a dream, glues together pieces of an experience in unexpected ways and creates a new, previously unimaginable tale. Jorge Sanchez-Chiong conjures voices from the record boxes in Salt Water; with 'cuts' and 'scratches' processed echoes from a past that still bears the faint imprint of and is part of the texture of the music that the orchestra produces with them. Just as important for the texture are the two live drummers who provide the acoustic glue that holds together almost every DJ set: the beats. They take exhaustive excerpts from the arsenal of rhythms that all DJs have at their disposal, often produced in a distant past by an old underpaid soul drummer. The breadth of the sound landscape that is portrayed is occupied by the orchestra, which plays with classical contemporary

30

E

(scratch) techniques pseudo-improvised relays that culminate in harmonies. In the eye of this structured storm, the video screen displays a cross that pulses to the rhythm of one of Bach's pieces, stretched to the microfibre, which gives the piece a contagious drive. The image fragments drawn from the mighty YouTube databank of ice cream men, twerking women and rattlesnakes are interspersed with English words that give the illusion of being meaningful, until it becomes clear that the sentence is not finished, but rather is accompanied by new empty words that continue to hold off the end point. A cluster-bomb experience of meaningfulness and meaninglessness that we emulate in our day-to-day lives when we spend hours surfing the internet or when we glance at the latest Pepsi campaign ('Live for now' anyone?). This fantastic piece of music could be written only 'now' and gives your progeny an answer to the question of how it feels to live in 2019. This performance of Salt Water is supported by MATRIX. Pieter Matthynssens, Bas Matthynssens, Mien Bogaert


orchestra members

ORCHESTRA D'ACADEMIE SINT-NIKLAAS

Shauna Vanhecke Jolien Van Simaeys Eline Verschueren

BASSOON

Margot Salembier HORN

CAR

Ferre De Belie Senne Duymelinck Grim Ongena Wim Pelgrims Lukas Speleers Merel Temmerman Dries Van den Eede Nathalie Van Meirvenne FIRST VIOLIN

Hélène Bruwiere Wannes D'Haese Raf Danckaert Tania Deswelgh Hilde De Bruyne Ann De Groeve* Inge Geers Ann Smet Dina Willemse

ALTO

Kris Matthynssens Briek De Malsche Marc Robyn CELLO

Jan Bontinck Ruben De la Cruz Veerle Deloof Wout Moerdyck Seraphine Stragier Lea Valvekens An Van der Jeught Veerle Vinken

TRUMPET

Yannick Kint André Wauters TROMBONE

Joren De Daele Guy Gyles Guy Heynderickx Thomas Moore Tom Segers

DOUBLE BASS

Viktor Cromheeke Lode Leire Karl Peersman Wim Van Acker Pieter Van Gysel

SECOND VIOLIN

Paul Ameloot Kaat Burssens Wout Callens Fien Cotton Ines De Block Nick De Cock Anastasia De Roos Marjolein Derde Kim Everaerts Nette Neyrinck Kristien Roels Lukas Speleers Merel Temmerman Carla Van der Borght Camille Vandervelden

Marie De Leenheer Marjan Keppens Erik Van den Bosch Ruben Van Steirteghem

FLUTE

Katrien Gaelens Nathalie Van Meirvenne Nele Verbiest

PERCUSSION

Grim Ongena Wim Pelgrims HARP

Lotte Arens Anneli Raman Jutta Troch *concert master

OBOE

Ilse Barbaix Viviane Peersman CLARINET

Pommeline Boumon Peter Gosselin Dries Tack

31


ENTRANCE

PURPLE STAGE

ORANGE STAGE

RED STAGE

WHITE STAGE

GREEN STAGE

stage map

BLUE STAGE


line-up

KANAL — Centre Pompidou — Level 1 20:00

Nocturne

20:15

Emergency Survival Guide

20:30

Point Ones / Ghost of Dystopia

21:15

Piano hero MusMA

22:30

Key Jane

22:45

Le Tonnerre

23:00

Salt Water

23:15

DJ Set


MusMA is a project of

‌ in partnership with and communicated by their radio stations:

‌ and supported by european institutions


Klarafestival 2019

highlights

Thu 28.3

LIBERA ME (SOLD OUT) Teodor Currentzis  The rock star of classical music unleashes with musicAeterna his demons in one of the most impressive funeral masses: Verdi’s Requiem

Fri 29.3

GOODBYE, HELLO Brexit lecture concert A Brexit lecture concert with music performed by Nicolas Altstaedt, the Aurora Orchestra and Ian Bostridge. Jonathan Coe, Ali Smith and Sulaiman Addonia read from their work.


PCARD+

Your access to the city The Pcard+ is free

No need

to pay at the payment machine No queues, no tickets, no cash. Simplicity itself.

Direct discounts and promotions

> Up to 30% off on your parking fee* > Evening tariff from 19h00 (min €2,25 - max €5)* > Special cinema tariff €3* > 30 mins free in P1, P2, P3 at Brussels Airport** > 20% off on the Interparking carwashes*** > Exclusive offers via the monthly newsletter > And lots more reductions… *See conditions and list of participating car parks on www.pcard.be ** 2 x per day max. *** See participating car parks on www.interparking.be/carwash

Pcard+ also offers you > Access to a network of nearly 70 Interparking car parks in Belgium > The possibility of activating the MOBIB basic function for total intermodal mobility in Brussels > Access to the Fleet Wash network of car washes Ask your Pcard+ www.pcard.be

ALWAYS NEAR


Omdat Faust ongebreideld wou genieten, luisterde hij naar de duivel. Als u ongebreideld wilt genieten, luistert u gewoon naar Klara.

Dit jaar wordt het Klarafestival geĂŻnspireerd door o.m. de mythische figuur van Faust. Dus dat belooft weer een feest voor oor en geest te worden. Gelukkig hoeft u niet uw ziel en zaligheid te verkopen om van zoveel schoonheid te genieten. Gewoon afstemmen op Klara volstaat, want wij zenden zowat het hele Klarafestival uit. Meer info vindt u op Klara.be


DO 30 MEI 2019

Nadar Ensemble & Bernhard Lang

Vox angeli

Ontdek Bernhard Langs volledige HERMETIKA IX op de plek die de componist inspireerde en door Nadar Ensemble, huisartiest van het Concertgebouw.

Info & tickets: +32 70 22 12 12 In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge concertgebouw.be


www.laboiteamusique.eu

+32 2 513 09 65 74 Coudenberg 1000 Brussels

ouvert / open 7/7

Fournisseur Breveté de la Cour de Belgique Gebrevetteerde Hofleverancier van Belgïe

Bertrand de Wouters d’Oplinter et son équipe de spécialistes en musique classique vous souhaitent d’excellents moments musicaux

© design hdmh.eu

Bertrand de Wouters d’Oplinter en zijn medewerkers, specialisten in klassieke muziek wensen u veel luisterplezier


Helse partner van

Check more classical content on proximus.be/music


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.