Klarafestival 2017 by Klarafestival

KLARA FESTIVAL 9 24.3 2017

preface calendar line-up home sweet home concerts concert talks klarafestival café klarafestival the year round supported by tickets & venues on the theme

talks & lectures

klara festival

Brussels Adventurous Music

latest info on

www.klarafestival.be +32(0)70 210 217

Always close

Would you like to receive music news? Watch the most prestigious operas again? Win tickets to fantastic concerts? Join us on proximusklassiek.be or proximusclassique.be 2

close partner of

Geniet ook home sweet home van het Klarafestival.

Om te genieten van de mooiste muziek hoeft u niet eens uw huis uit te komen. Want Klara zendt elke dag het beste van het Klarafestival uit. Zo vult u het centrale thema van het Klarafestival â&#x20AC;&#x2DC;home sweet homeâ&#x20AC;&#x2122; perfect in.

Het Klarafestival maakt er zijn missie van om aan te knopen bij relevante en actuele maatschappelijke themaâ&#x20AC;&#x2122;s. Deze editie is daar geen uitzondering op. Onder de noemer home sweet home zoomt het programma van het festival van 2017 in op migratie en verplaatsing, ballingschap en identiteit. Sophie Detremmerie Hendrik Storme Klarafestival

Chantal Pattyn Klara

voorwoord

De bloedige oorlog in Syrië bracht een enorme vluchtelingenstroom op gang. Nationalistische en protectionistische reacties bleven niet uit. De sociale en politieke gevolgen zijn ontluisterend en schrijnend. In Europa worden binnengrenzen na tientallen jaren van integratie weer gesloten. Hekken worden opgetrokken, muren gebouwd en spreidingsplannen verworpen. De reden voor deze kramp? Onze ideeën en gevoelens over onze westerse identiteit, over wat ons verbindt en verdeelt, worden uitgedaagd. Onze waarden en normen — vaak met het etiket verlicht — zouden onder druk staan. Onze identiteit, ons huis wordt bedreigd, zo luidt het. Aan de basis van deze reactie ligt de drang om het eigene te bewaren en te bewaken, en het ongeloof in de verenigbaarheid van culturen. Maar de cultuur-, kunsten muziekgeschiedenis leert dat deze opvatting ongegrond is. Kunst, en muziek bij uitstek, is bijna altijd het resultaat van een vruchtbare vermenging van de meest uiteenlopende culturele invloeden. Nergens ter wereld is sprake van eenzijdige, pure muziek. Inter- en transculturele processen en uitwisselingen zijn de norm. Het is precies deze dynamiek die culturen levend maakt, en muziek is er het kloppend hart van. Het Klarafestival 2017 focust op componisten en muzikanten voor wie plaats en verplaatsing, al dan niet gedwongen, een bepalende rol hebben gespeeld. Twee weken lang weerklinken in Brussel, Antwerpen en Brugge de meest indrukwekkende, ontroerende en fascinerende werken die uiting geven aan nu eens trots, nostalgie en heimwee, dan weer vervreemding, hunkering en hoop. Met componisten als Dvořák, Smetana, Rachmaninov, Sjostakovitsj en Gershwin speelt ons verhaal zich hoofdzakelijk af in de 19e en de 20e eeuw, in Centraal-Europa, Rusland en de VS. Maar dit verhaal is natuurlijk van álle tijden en plaatsen: van de mythische Odysseus uit de klassieke oudheid, tot leven gewekt in Monteverdi’s il ritorno d'ulisse in patria, tot de Syrische muzikanten in ballingschap die

zich hebben verenigd in het Syrian Expat Philharmonic Orchestra. Hun concert aan de vooravond van de herdenking van de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel belooft onvergetelijk te worden. Zoals elke editie, nodigt het Klarafestival ook nu weer enkele artiesten van wereldfaam uit. Daaronder bevindt zich een aantal vaste waarden, vrienden van het Klarafestival, zoals barokspecialist René Jacobs en de Griekse dirigent en beeldenstormer Teodor Currentzis. Ook topdirigent Alan Gilbert, het New York Philharmonic, het Mahler Chamber Orchestra, vioolvirtuoos Ray Chen, Taiwan Philharmonic, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, mezzosopraan Magdalena Kožená en het Zehetmair Quartett sieren de affiche. Zij krijgen het gezelschap van de sterren van morgen, zoals het verfrissende Nadar Ensemble en de laureaten van onze jonge talentenwedstrijd Supernova. Het Klarafestival vormt ook al enkele jaren een belangrijk podium voor muziektheater uit eigen land. Muziektheater Transparant creëert the diary of one who disappeared, in een regie van Ivo Van Hove. De gloednieuwe productie is een intrigerende, diep-emotionele reflectie over liefde en verlies, op muziek van de Tsjechische componist Leoš Janáček. Een zo breed mogelijk publiek de schoonheid van muziek en muziektheater laten ontdekken, dat is ons doel. Daarom geniet u naast de concerten van een uitgebreide reeks activiteiten in de context van het festival. Radio Klara zorgt ervoor dat een zo groot mogelijk publiek kan genieten van de concerten en kennis maakt met de thematiek, de uitgevoerde werken en de musici. Zowat alle concerten worden live uitgezonden. Er zijn verdiepende inleidingen en thema-uitzendingen. Op Klara maakt u het festival mee van op de eerste rij. En het Klarafestivalcafé is de ideale plaats om na te kaarten over concerten en muzikanten te ontmoeten. We hopen u er, net als in de concertzaal, veel te mogen begroeten!

Le Klarafestival se donne pour mission d’aborder des thèmes de société pertinents et actuels, et cette édition ne fait pas exception à la règle. La migration et le déplacement, l’exil et l’identité seront au centre du programme du festival 2017, sous le titre home sweet home. Sophie Detremmerie Hendrik Storme Klarafestival

Chantal Pattyn Klara

préface

Le conflit sanglant en Syrie a provoqué un énorme afflux de réfugiés. Les réactions nationalistes et protectionnistes ne se sont pas fait attendre. Les conséquences sociales et politiques de ces événements sont à la fois effrayantes et affligeantes. Après des décennies d’intégration, l’Europe referme ses frontières intérieures. On dresse des grillages, ont construit des murs et on rejette les plans de répartition. La raison de cette crispation ? Notre conception et nos sentiments par rapport à notre identité occidentale, par rapport à ce qui nous unit et nous distingue, sont remis en cause. Nos valeurs, nos normes — souvent considérées comme éclairées — seraient ainsi mises à l’épreuve. Notre identité, notre chez-nous, est menacé, entend-on. À la base de cette réaction se trouve le besoin de conserver et de protéger nos acquis, et l’incrédulité quant à la compatibilité des cultures. L’histoire de la culture, de l’art et de la musique nous prouve cependant que cette idée n’est pas fondée. L’art, et la musique par excellence, sont presque toujours le fruit du métissage réussi d’influences culturelles les plus diverses. Il n’existe pas au monde de musique unilatérale et pure. Les processus inter- et transculturels font partie de la norme. C’est précisément cette dynamique qui rend les cultures vivantes, et la musique est au cœur même de ce phénomène. Le Klarafestival 2017 concentre son attention sur les compositeurs et musiciens pour lesquels les lieux et déplacements, contraints ou non, ont joué un rôle déterminant. Durant deux semaines résonneront à Bruxelles, Anvers et Bruges les œuvres les plus impressionnantes, bouleversantes et fascinantes exprimant tantôt la fierté, la nostalgie et le mal du pays, tantôt l’aliénation, l’aspiration et l’espoir. Avec des compositeurs comme Dvořák, Smetana, Rachmaninov, Chostakovitch et Gershwin, notre récit se déroule principalement aux 19e et 20e siècles, en Europe centrale, en Russie et aux États-Unis. Mais il est évident que cette histoire est celle de tous les lieux et de toutes les époques : du mythique Ulysse de l’Antiquité, incarné dans le retour d’ulysse dans sa patrie de Monteverdi aux musiciens syriens en exil

réunis au sein du Syrian Expat Philharmonic Orchestra. Leur concert à la veille de la commémoration des attaques du 22 mars 2016 à Bruxelles s’annonce d’ores et déjà comme un moment inoubliable. Comme à chaque édition, le Klarafestival invite cette fois encore des artistes de renommée mondiale, parmi lesquelles plusieurs valeurs sûres, des amis du Klarafestival, comme le spécialiste du baroque René Jacobs et le chef d’orchestre grec iconoclaste Teodor Currentzis. Le grand chef d’orchestre Alan Gilbert, le New York Philharmonic, le Mahler Chamber Orchestra, le virtuose du violon Ray Chen, le Taiwan Philharmonic, l’Orchestre Philharmonique de Rotterdam, la mezzosoprano Magdalena Kožená et le Zehetmair Quartett nous honoreront également de leur présence. Ils seront accompagnés d’étoiles montantes comme le séduisant Nadar Ensemble et les lauréats de notre concours jeunes talents Supernova. Depuis plusieurs années déjà, le Klarafestival met également en valeur les productions de théâtre musical belges. the diary of one who disappeared du Muziektheater Transparant, une régie d’Ivo Van Hove, présentera sa première mondiale lors du festival. Cette toute nouvelle production est une réflexion intrigante et très émouvante sur l’amour et la perte, sur une musique du compositeur tchèque Leoš Janáček. Notre objectif est de faire découvrir la beauté de la musique et du théâtre musical à un public le plus large possible. C’est pourquoi nous vous proposons, en plus des concerts, toute une série d’activités présentées dans le contexte du festival. Grâce à Klara, un public aussi large que possible profite des concerts et se familiarise avec la thématique, les œuvres exécutées et les musiciens. Quasi tous les concerts sont retransmis en direct. Klara propose des introductions et des émissions pour approfondir les sujets abordés. Sur Klara, vous profitez du festival aux places VIP. De plus, vous aurez accès au Klarafestival-café, le lieu idéal pour échanger ses impressions sur les concerts et rencontrer les musiciens. Nous espérons vous y rencontrer souvent, tout comme dans les salles de concerts ! 7

Klarafestival makes it its mission to refer to relevant and topical social themes. This edition is no exception. Under the banner home sweet home, the 2017 Klarafestival programme zooms in on migration and dislocation, exile and identity. Sophie Detremmerie Hendrik Storme Klarafestival

Chantal Pattyn Klara

preface

The bloody war in Syria triggered an enormous wave of refugees. Nationalist and protectionist reactions were the result. The social and political repercussions are shocking and harrowing. After dozens of years of integration, European internal borders are closed again. Fences are raised, walls built and distribution plans rejected. The reason for this convulsion? Our ideas and feelings of Western identity, the things that bind and divide us, are being challenged. Our values and mores — often labelled enlightened — are said to be under pressure. Our identity, our house is supposedly under threat. At the foundation of this reaction is the urge to preserve and guard what we are and the disbelief that cultures can be compatible. Yet cultural, art and music history shows us that this idea is unfounded. Art, and music in particular, is almost always the result of a fruitful mix of the most wide-ranging cultural influences. Nowhere in the world is there one-sided, pure music. Inter- and transcultural processes and exchanges are the norm. It is precisely this dynamic that makes cultures vibrant, and music is its beating heart. Klarafestival 2017 focuses on the composers and musicians for whom place and displacement, whether or not forced, played a crucial role. For two whole weeks, Brussels, Antwerp and Bruges will be the staging area for the most impressive, poignant and fascinating works that at times express pride and nostalgia and at others estrangement, longing and hope. With composers like Dvořák, Smetana, Rachmaninov, Shostakovitch and Gershwin, our story is mainly set in the 19th and 20th centuries in Central Europe, Russia and the United States. But of course this is a story of all times and places, from the mythical Odysseus of classical antiquity, brought to life in Monteverdi’s il ritorno d’ulisse in patria, to the Syrian musicians in exile who are united in the Syrian Expat Philharmonic Orchestra. Their concert on the eve of the commemoration of the 22

March 2016 attacks in Brussels promises to be very memorable. As with every edition, Klarafestival has invited a few artists of absolute world fame again. Amongst whom a number of fixtures, friends of Klarafestival, like baroque specialist René Jacobs and the Greek conductor and iconoclast Teodor Currentzis. Also top conductor Alan Gilbert, New York Philharmonic, the Mahler Chamber Orchestra, violin virtuoso Ray Chen, the Taiwan Philharmonic, the Rotterdam Philharmonic Orchestra, mezzo-soprano Magdalena Kožená and the Zehetmair Quartett adorn the bill. They are in the company of the stars of tomorrow, like the refreshing Nadar Ensemble and the laureates of our youngtalent contest Supernova. Klarafestival has also been an important stage for Belgian music theatre for several years already. the diary of one who disappeared, a production of Music Theatre Transparant directed by Ivo Van Hove, will première at the festival. The brand new piece is an intriguing, deeply emotional reflection of love and loss set to music by the Czech composer Leoš Janáček. Our goal is to allow the broadest possible audience to discover the beauty of music and music theatre. This is why, in addition to concerts, there is an elaborate series of activities for you to enjoy in the context of the festival. Klara Radio is making sure that as large an audience as possible is given the chance to enjoy the concerts and get to know the theme along with the pieces being performed and the musicians playing. Almost all the concerts will be broadcast live. There will be in-depth introductions and themed broadcasts. Klara Radio gives you front-row seats from which you can enjoy the festival. And of course, Klarafestival Café is the ideal place to discuss the concerts and meet the musicians. We hope to have the opportunity to welcome you there as well as in the concert hall!

“ Am I still asleep, or am I awake? What countryside surrounds me? What air do I breathe? On what soil do I tread?” Odysseus (Il ritorno d’Ulisse in patria, Monteverdi)

KLARA FESTIVAL 9 24.3 2017

Thu 2.3

Thu 9.3

CLUB K

TITAN

CLASSICAL CLUBBING

Musica Aeterna / Teodor Currentzis

Famous and upcoming artists from the world of classical music and DJs take turns performing live sets, at a nightclub in Brussels!

Star conductor Teodor Currentzis conducts Musica Aeterna through Mahler's Symphony №1, a monumental Romantic masterpiece.

Fri 10.3

EXIT F

HAYDN/HINDEMITH

Nadar Ensemble

Zehetmair Quartett

EXIT F by Michael Maierhof is a work for ensemble and… four hot-air balloons. The intriguing, rhythmic and flashy piece suits Nadar to a T.

The world-renowned Zehetmair Quartett honours the father of the string quartet.

Sat 11.3 & Sun 12.3

THE DIARY OF ONE WHO DISAPPEARED Ivo Van Hove Ivo Van Hove made a completely new, cinematic performance based on the song cycle The Diary of One Who Disappeared by Leoš Janáček.

Sun 12.3

CASABLANCA

Brussels Philharmonic The poignant romance between Rick Blaine and Ilsa Lund hasn't lost its power. The Brussels Philharmonic plays the soundtrack of Casablanca live.

Mon 13.3

IN A STRANGE LAND

Mon 13.3

SUPERNOVA

Stile Antico

Duo Levy-Idmtal / Ensembl'Arenski

English polyphony is the trademark of Stile Antico. The group presents a select programme with music from 16th century England.

Young, creative and enterprising musicians and ensembles from Belgium at the beginning of their promising careers give it their all.

Tue 14.3 & Thu 16.3

IL RITORNO D’ULISSE IN PATRIA

Wed 15.3

René Jacobs

Mahler Chamber Orchestra / Magdalena Kožená

Conducted by René Jacobs, the Baroque orchestra B’Rock and an excellent cast of singers tell the captivating story of Penelope, waiting for the return of her husband Odysseus.

In addition to the Folk Songs by Berio, the Mahler Chamber Orchestra presents two gems of Czech Romanticism: The Moldau by Smetana and Symphony №7 by Dvořák.

Thu 16.3

THE VIOLINS WEEP

MÁ VLAST

Fri 17.3 & Sat 18.3

OCTOBER

Quatuor Amôn

Brussels Philharmonic

During Klarafestival, the Brussels Quatuor Amôn will perform never-before heard creations, commissioned by Klarafestival in the framework of Music Masters on Air.

Specialist in Russian music Francis Maes provides October, Sergei Eisenstein’s film classic about the 1917 October Revolution, with a new soundtrack.

Fri 17.3 & Sat 18.3

BOSCH BEACH

Fri 17.3 & Sun 19.3

ЗМЕЯ. THE RIOT OF SEDUCTION

Kris Verdonck

Solistenensemble Kaleidoskop

The 500th anniversary of the death of Hieronymus Bosch is the incentive for an incisive music theatre performance about a contemporary hell, about guilt and innocence.

This innovative performance is based on the fascinating and meandering life of Sergei Diaghilev, the visionary Russian arts impresario, patron and critic from the first half of the 20th century.

Sun 19.3

FROM THE NEW WORLD

Mon 20.3

FROM FRESCOBALDI TO DUSAPIN

Taiwan Philharmonic / Ray Chen

Bernard Foccroulle

The Taiwan Philharmonic plays the virtuoso Violin Concerto №2 by Sergei Prokofiev with Ray Chen as soloist, followed by the world-renowned New World Symphony.

With a programme spanning four centuries of classical music, Bernard Foccroulle demonstrates why the organ is the king of instruments.

Tue 21.3

SALAAM SYRIA

Wed 22.3

NOSTALGIA

Syrian Expat Philharmonic Orchestra

Melnikov / Madžar / McFadden

The Syrian Expat Philharmonic Orchestra is completely made up of Syrian refugees. The ensemble joins forces with the National Orchestra of Belgium for a unique concert in the spirit of reconciliation and solidarity.

Claron McFadden, Alexander Melnikov and Aleksandar Madžar allow the wonderfully broad melodies of the Russian composer Sergei Rachmaninov to come into full bloom.

Wed 22.3 & Thu 23.3

VANISH BEACH

Thu 23.3

NEW PATHS

Hof van Eede

New York Philharmonic / Alan Gilbert

Arnold Schönberg travelled to the USA in the early 1930s to escape the Nazis but found it difficult to adjust. His struggle with his new environment was the starting point for Hof van Eede’s latest production.

This will be the farewell tour for top conductor Alan Gilbert who will be stepping down as the music director of the New York Philharmonic, one of the best orchestras in the world.

Fri 24.3

RHAPSODY IN BLUE

Fri 24.3

Rotterdam Philharmonic Orchestra / Yannick Nézet-Séguin Khatia Buniatishvili is a devil at the piano. Add to this the ball of energy called Yannick Nézet-Séguin and you get fireworks.

CLOSING PARTY

Marockin’ Brass / Dj GanGah No festival is complete without a fantastic closing party. That is where the Marockin' Brass with its cheerful rhythms and melodies comes in followed by DJ GanGah.

line-up

A Two Dogs Company p48 Lubana Al Quntar p56 Ghassan Alaboud p56 Asko|Schönberg p48 Kinan Azmeh p56 B’Rock Orchestra p40 Trees Beckwé p32 Katarina Bradić p40 Dirk Brossé p34 Brussels Philharmonic p34 / p46 Khatia Buniatishvili p64 Marie-Claude Chappuis p40 Ray Chen p52 Teodor Currentzis p26 An D’Huys p32 Luigi De Angelis p50 Silvia de La Muela p32 Marjan De Schutter p60 Stéphane Degout p40 Pierre Derhet p40 DJ GanGah p66 Duo Levy-Idmtal p38 Ensembl’Arenski p38 Rodrigo Ferreira p48 16

Marcos Fink p40 Bernard Foccroulle p54 Alan Gilbert p62 Anicio Zorzi Giustiniani p40 Mirella Hagen p40 Kristina Hammarström p40 Hof van Eede p60 René Jacobs p40 Isabelle Jacques p32 Jehad Jazbeh p56 Filip Jordens p60 Hugo Koolschijn p32 Patricia Kopatchinskaja p26 Magdalena Kožená p42 Krystian Lada p32 Hendrik Lasure (SCHNTZL) p60 LOD Muziektheater p48 Shao-Chia Lü p52 Ed Lyon p32 Aleksandar Madžar p58 Mahler Chamber Orchestra p42 Marockin’ Brass p66

line-up

Claron McFadden p58 Alexander Melnikov p58 Vasco Mendonça p48 Ivan Meylemans p56 Mark Milhofer p40 Musica Aeterna p26 Muziektheater Transparant p32 Nadar Ensemble p28 National Orchestra of Belgium p56 New York Philharmonic p62 Yannick NézetSéguin p64 Raphaële Nsunda Nluti p32 Octopus Kamerkoor p60 Edwin Outwater p46 Damien Pass p48 Rafael Payare p42 Quatuor Amôn p44 Michael Rauter p50 Rotterdam Philharmonic Orchestra p64

Jörg Schneider p40 Etienne Siebens p48 Solistenensemble Kaleidoskop p50 Magnus Staveland p40 Stile Antico p36 Syrian Expat Philharmonic Orchestra p56 Taiwan Philharmonic p52 Marion Tassou p48 Greg Timmermans p60 Camille Thomas p56 Lada Valešová p32 Ans Van den Eede p60 Ivo Van Hove p32 Bart Van Reyn p60 Kris Verdonck p48 Dimitri Verhulst p48 Jan Versweyveld p32 Thomas Walker p40 Zehetmair Quartett p30 Frank Peter Zimmermann p62

home sweet home Wannes Gyselinck Alexander Jocqué Hendrik Storme

World map, anonymous (1600–1699) © Rijksmuseum Amsterdam

home sweet home

On nostalgia and fernweh, on the longing to return home and the benefits of estrangement The age of the refugee, is what Edward Said labelled the seventies of the previous century in his short but thorough essay reflections on exile (1979). That description is even more fitting for these times, nearly four decades later. Never before have so many people lived away from where they were born. Klarafestival is invariably contemporary. That’s why the Klarafestival 2017 programme focuses on exile and migration. Topics broached include musical roots and identity, being on the run, estrangement, cultural exchange, nostalgia, fernweh and return. What is the role of a composer’s roots in his or her work? What does being on the run do to musicians and composers? Is there something left of the original cultural context? Does the culture and music of the host country influence their compositions? And inversely: how and to what extent can a composer help shape his or her new environment? Is there some degree of cross fertilisation, blending? Artistic director Hendrik Storme and festival dramaturges Alexander Jocqué and Wannes Gyselinck exchange ideas. 19

aj ‘ Migratie

is een bijzonder actueel en relevant thema. Waarom is dat ook zo in relatie tot muziek?’

‘Als mensen zich verplaatsen, om welke reden ook, reizen hun cultuur, geschiedenis en gebruiken mee. Muziek is vaak de meest levendige herinnering aan het vaderland en wellicht het laatste dat wordt vergeten. Tegelijk is muziek, meer dan andere kunstvormen, gericht op vermenging en dialoog. Muziek is enorm vatbaar voor culturele contaminatie — of verrijking, afhankelijk van je perspectief. Dat heeft veel te maken met haar semi-oraal en niet taalgebonden karakter: in het Westen noteren we muziek dan wel, maar op vele andere plaatsen is dat niet gebruikelijk.’ hs ‘Bovendien bestaat muziek slechts als ze wordt uitgevoerd, door en voor mensen. Dat maakt van muziek een verbindend medium bij uitstek. Muzikanten hoeven elkaars taal niet te begrijpen, elkaars cultuur niet te doorgronden, om toch samen te kunnen musiceren. Componisten en muzikanten kunnen zich daarom vaak makkelijker dan andere kunstenaars handhaven in vreemde culturen. Het resultaat is dat er nergens ter wereld sprake is van eenzijdige, pure muziek. Inter- en transculturele processen en uitwisselingen zijn de norm. Het is precies deze dynamiek die culturen levend maakt, en muziek is er het kloppend hart van.’ aj ‘Wat dat betreft, heeft muziek een dubbel karakter. Van alle kunstvormen kan muziek grenzen het makkelijkst overschrijden, zich enten op andere culturen en veeltalig worden. Tegelijk is muziek de kunstvorm bij uitstek die de verbondenheid van een individu met een gemeenschap of plaats tot uitdrukking brengt. Zo is de emotionele kracht van roots music of volksmuziek ongelofelijk sterk. Het is de ultieme muzikale paradox: muziek verbindt ons tegelijk met het particuliere en met het universele, met het lokale en het globale. Deze spanning vormt de rode draad doorheen deze editie van het Klarafestival.’ wg «

la neuvième symphonie d’Antonín Dvořák, l’Américaine, en est un bel exemple. Dvořák composa celle-ci lors de son séjour à New 20

York. Il souhaitait ainsi montrer que l’on pouvait intégrer des éléments populaires dans une œuvre classique. Mais lorsqu’on parvient à les identifier, s’agit-il d’éléments américains, ou traduisent-ils davantage les origines tchèques de Dvořák ? S’il prétendait avoir adapté dans sa symphonie des caractéristiques de la tradition musicale indienne, l’œuvre restait pourtant très slave. Ainsi par exemple, la rythmique du troisième mouvement rappelle clairement les danses slaves. Ce qui amena Leonard Bernstein à conclure que la neuvième symphonie de Dvořák évoquait davantage l’ancien monde que le nouveau. » « Dans ce cas, la neuvième peut-elle être globalement considérée comme populaire ? Même cette

home sweet home

Ayham al Ahmad plays in Yarmouk camp © Niraz Saied

caractéristique est relative… Dvořák a certes emprunté des éléments musicaux aux traditions folkloriques, mais les techniques avec lesquelles il a développé ses idées pour en faire une grandiose pièce symphonique sont celles de Beethoven, Tchaïkovski ou Brahms — non sans raison : Dvořák était lui aussi face à la dualité de composer une musique à la fois populaire, et qui transcende ses propres racines. Lui aussi voulait obtenir une reconnaissance internationale et créer une musique universelle. » AJ ‘ During

this edition of Klarafestival, there are composers who have written music while in exile. But also in other art

genres, many creations are inspired by or even the direct consequence of an experience in exile, especially in modernity. Just think of James Joyce, Igor Stravinsky, Rainer Maria Rilke, Gertrude Stein, Kurt Weill, Ernest Hemingway, Vladimir Nabokov and others. So, is exile a source of creativity, a condition for great art?’ hs ‘In

his essay, Edward Said argued that the fate of the exiled must not be romanticised: “Exile is strangely compelling to think about but terrible to experience. It is an irreversible rift forced between a human being and his or her birthplace, 21

Arnold Schönberg in Los Angeles

between the self and its true home: its essential sadness can never be surmounted. And while it is true that literature and history contain heroic, romantic, glorious, even triumphant episodes in the life of an exile, these are no more than efforts meant to overcome the crippling sorrow of estrangement.”’ wg ‘Een

gelijkaardige waarschuwing herhaalt de Nederlandse schrijver Ian Buruma in zijn essay de neoromantiek van schrijvers in exil. Er is een wezenlijk verschil, zegt hij, tussen 22

schrijvers en intellectuelen die zichzelf uit vrije wil ontheemden, vaak om artistieke redenen, en zij die gedwongen worden om hun hebben en houden, rechten incluis, op te geven. Buruma verwijst met zijn neoromantiek naar de romanti sering van het begrip balling, exil of émigré. Zeker in relatie tot het interbellum zijn deze begrippen omgeven met een aura van gecultiveerde nostalgie, martelaarschap en heroïek.’ ‘Intellectuelen als George Steiner zien een verband tussen artistieke ontheemding en de condition humaine. Kunstenaars, vanuit hun

home sweet home

positie in den vreemde, zouden dan de typisch moderne vervreemding en ontheemding tot uitdrukking brengen. Maar via — of zelfs ín — kunst konden ze alsnog een thuis creëren.’ hs ‘We

zien dit fenomeen doorheen de hele cultuurgeschiedenis: grote vernieuwingen in de kunst, maar ook — en niet toevallig — in de filosofie, komen vaak tot stand onder impuls van buitenstaanders. Tradities hebben de neiging om voor autochtonen in een cultuur al te vertrouwd, al te natuurlijk, en dus onzichtbaar te worden. De blik van de buitenstaander stelt die gestolde tradities opnieuw in een vreemd licht. Op die manier worden ze opnieuw zichtbaar, handelbaar en veranderbaar. Zo ontstond de natuurfilosofie niet op het Griekse vasteland maar in de kolonies op de Turkse en Italiaanse kust. Niet in het centrum, maar in de periferie is er de ruimte om tradities te bevragen en te vernieuwen.’ aj

« À une époque plus proche de la nôtre : il n’est peut-être pas anodin que précisément Arnold Schönberg, Juif issu d’une classe moyenne plutôt pauvre, outsider socio-économique dans le bastion de la musique classique, remplisse aux alentours de 1910 son devoir historique comme il l’appelait lui-même, et laisse derrière lui sa patrie culturelle, c’est-à-dire l’harmonie traditionnelle. Schönberg parlait d’ailleurs de l’atonalité comme d’une forme d’exil volontaire, et de la mélancolie d’une inéluctable séparation liée à celui-ci. » wg « Outre l’auto-bannissement spirituel et la marginalisation politique de son art, Schönberg, tout comme le noyau de l’avant-garde allemande, dut faire face en 1930 à un bannissement politique pénible et bien réel. Un bannissement à mort. Sur la côte Ouest des Etats-Unis, la façade Pacifique, les intellectuels et artistes européens en exil fondèrent une nouvelle Allemagne, seule vraie Allemagne à leurs yeux depuis que leur patrie avait succombé à la barbarie nazie. » « Cet exemple remet quelque peu en perspective la thèse de l’exil. Wo ich bin, ist Deutschland aurait un jour dit Thomas Mann, le Goethe de cette nouvelle République de Weimar du Pacifique. Il s’avère donc que la culture et l’art ne sont pas

tant liés à un territoire qu’aux hommes qui les incarnent, les font vivre et les transmettent. » aj

‘Musicologist Lydia Goehr — herself a child of German migrants — remarked that exile may also be beneficial to artistic production. She captures the experiences and (identity) transformations after migration, physical or emotional, in the notion doubleness. Using the ideas of another great philosopher, Ernst Bloch, she believes a migration experience results in a double rather than half or a divided identity. Goehr sees the duality of home and estrangement not as contradictory and mutually exclusive. The two concepts may supplement and strengthen each other at the same time.’ ‘Starting from Goehr, we can extend the idea of doubleness to multipleness. The consequence of exile, in whatever shape, is inevitably a layered, multidimensional identity that is continuously developing and changing, nourished and shaped by several places and experiences. Simple ideas about roots, origin, identity and tradition are no longer viable.’ hs ‘Die gelaagde, meervoudige identiteit is cruciaal. We mogen niet vergeten dat ballingschap ook een hoogstpersoonlijke ervaring is. Kunstenaars in ballingschap worden natuurlijk wel geconfronteerd met een aantal gelijkaardige situaties, zoals aanpassingsproblemen, een nieuwe taal en de noodzaak om geld te verdienen. Maar aansluitend bij Saids opmerkingen over de constructie van een (romantisch) beeld van de balling, proberen ook academici en journalisten inwijkelingen al te vaak te vatten in te eenvoudige categorieën op basis van bijvoorbeeld gender, of met holle noemers als allochtoon. Iedere kunstenaar legt zijn eigen weg af, zoekt naar zijn eigen, hoogst unieke middelen om naar eer en geweten zijn kunstenaarschap vorm te geven.’

13.3, 19:00 BOZAR inleiding op het Klarafestival-thema N F p67

klara festival

Brussels Adventurous Music

IN COLLABORATION WITH

KLARAFESTIVAL IS A PROJECT OF

PARTNERS Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele / CathÃ©drale Saints-Michel-et-Gudule KONINGIN ELISABETHZAAL

FLANDERS FESTIVAL BRUSSELS IS A MEMBER OF

FESTIVAL VAN VLAANDEREN

CLUB K Classical Clubbing

les salles de concert pour investir le

Klassiek, maar niet meteen je alledaags concert. Het Klarafestival stelt het traditionele concertritueel in vraag. We halen klassieke muziek uit zijn comfortzone — letterlijk: voor dit evenement laten we de concertzaal even links liggen, en trekken we naar de Mirano, een van de hipste clubs in Brussel. Topmuzikanten brengen korte klassieke concerten, die worden afgewisseld door dj-sets. Tegen de achtergrond creëert een vj een uniek lichtdesign. Classique, mais pas commun ! Une fois de plus le Klarafestival donne un coup de jeune au rituel et rend l’expérience classique encore plus intense et authentique. Nous allons sortir la musique classique de sa zone de confort — au sens littéral : dans le cadre de cet événement, nous quittons

Mirano, l’un des clubs les plus en vue de Bruxelles. De grands musiciens donnent des courts concerts classiques en alternance avec des sets des meilleurs DJ du moment, le tout dans l'atmosphère parfaite et unique imaginée par notre VJ. E

Classical but by no means your ordinary concert. Once more the Klarafestival is ready to put the concert ritual into question, making the experience of classical music fresh, intense and authentic. We’re pulling classical music out of its comfort zone – literally: for this event, we are leaving the concert hall and moving to Mirano, one of the hippest clubs in Brussels. Top musicians will perform short classical concerts, alternating them with trendy DJ sets. A VJ creates the perfect vibes with a unique lighting design.

donderdag jeudi Thursday

2.3 20:00 Club Mirano €20 box office

BOZAR

production

Klarafestival

TITAN Musica Aeterna Teodor Currentzis conductor Patricia Kopatchinskaja violin

programme

ALBAN BERG ››Konzert für Violine und Orchester, Dem Andenken eines Engels GUSTAV MAHLER ››Symphonie № 1 in D-Dur, Titan

titan N

‘Ik ben drievoudig thuisloos’, zei Gustav Mahler. ‘Als Bohemer in Oostenrijk, als Oostenrijker tussen Duitsers, en als jood in de wereld.’ Met één zin gaf Mahler zichzelf drie identiteiten. Maar geen van de drie was hij ten volle. Zijn leven lang was Mahlers relatie tot zowel het jodendom als de Duitse kunst erg complex. Zo blijkt ook uit zijn indrukwekkende Eerste symfonie. De verwijzingen naar de Germaanse cultuur zijn talrijk, maar bij Mahler klinken ze eerder spottend dan verheerlijkend: van het ontwaken van de natuur en een vrolijke boerendans, tot een dodenmars met ironische echo’s van klezmer-muziek en Broeder Jacob in mineur. Alban Berg was dan wel geen jood, toch kwam ook hij onder vuur te liggen omwille van dit geloof: hij was een leerling van de joodse componist Arnold Schönberg, wat voldoende reden was voor de nazi’s om Berg te bannen uit het muziekleven. De componist trok zich terug in een afgelegen huisje aan de Wörthersee in Oostenrijk. Daar werkte hij aan zijn vioolconcerto, een meesterlijke verzoening tussen het modernisme en de laatromantische traditie. « Je suis triplement étranger », disait Gustav Mahler. « En tant que Bohémien en Autriche, en tant qu'Autrichien parmi les Allemands, et en tant que Juif dans le monde. » En une seule phrase, Mahler s’attribuait ainsi trois identités. Mais aucune de celles-ci n’était entièrement la sienne. Toute sa vie durant, la relation de Mahler, tant avec le judaïsme qu’avec l’art allemand, fut extrêmement complexe. À ce titre, sa prodigieuse Première symphonie est également révélatrice. Les références à la culture germanique y sont nombreuses, mais sonnent davantage de façon comique qu’exaltante : de l’éclosion de la nature et d’une joyeuse danse paysanne à une marche funèbre avec d’ironiques échos de musique klezmer et un Frère Jacques en mineur. Si Alban Berg n’était pas juif, il fut pourtant lui aussi critiqué comme tel : il était élève du compositeur juif Arnold Schönberg, ce qui constituait pour les nazis une raison suffisante pour le bannir du milieu de la musique. Alban Berg se retira dans une maison isolée située au bord du lac Wörthersee, en Autriche. C’est là qu’il a œuvré à son concerto pour violon, une magistrale réconciliation entre le modernisme et la tradition du romantisme tardif. ‘I am homeless in triplicate’, said Gustav Mahler. ‘As a Bohemian in Austria, as an Austrian amongst Germans, and as a Jew in the world.’ In one sentence, Mahler gave himself three identities. But he was none of these entirely. Throughout his life, Mahler’s relationship with both Jewish religion and German art was very complex. His impressive Symphony № 1 provides further evidence of this. The references to German culture are plentiful, but with Mahler they sound more mocking than glorifying: from the awakening of nature in a joyful peasant dance to a sombre funeral march with ironic echoes of Klezmer music and Frère Jacques composed in a minor key. Alban Berg may not have been a Jew but he was targeted because of this religion. He was a student of the Jewish composer Arnold Schönberg which was the only reason the Germans needed to ban Berg from music life. The composer retreated to a small remote house at the Wörthersee in Austria. There he worked on his violin concerto, a masterful reconciliation between modernism and the late romantic tradition.

donderdag jeudi Thursday

9.3 20:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €18 €40 €54 €74 box office

BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR

EXIT F Nadar Ensemble

programme

STEFAN PRINS ››Generation Kill MICHAEL MAIERHOF ››EXIT F

exit f N

Een compositie voor ensemble en… vier heteluchtballonnen.

EXIT F van componist Michael Maierhof is even uniek als spectaculair.

Het intrigerende, ritmische, grappige, luide, flitsende en prettig gestoorde werk is het zesde luik in een reeks over vluchtbewegingen. De luchtballonnen lijken elk moment te kunnen opstijgen, en weg te vliegen naar het verre onbekende. EXIT F is op het lijf geschreven van Nadar, een jong en internationaal gereputeerd ensemble met een passie voor muziek uit onze tijd. Niet alleen schreef Maierhof het werk specifiek voor Nadar; de groep heeft zijn naam ook ontleend aan Félix Nadar, aka Gaspard-Félix Tournachon, een Franse schrijver, fotograaf en ballonvaarder. Het spraakmakende Generation Kill is eveneens speciaal voor Nadar gecomponeerd. Stefan Prins liet zich inspireren door de gelijknamige HBO-miniserie over de inval in Irak in 2003. En ook de reflectieve woorden van Evan Wright, auteur van het boek waarop de serie is gebaseerd, triggerden de componist: ‘Deze oorlog werd uitgevochten door de eerste playstation-generatie. Het minste dat je van deze generatie kan zeggen, is dat ze in Irak uitstekend blijkt te doden.’ F

Une composition pour ensemble et… quatre montgolfières. EXIT F, pièce du compositeur Michael Maierhof, est aussi spectaculaire qu’unique. Cette œuvre à la fois mystérieuse, rythmique, drôle, puissante, éblouissante et loufoque est le sixième volet d’une série consacrée aux mouvements aériens. Les ballons semblent pouvoir à tout moment s’élever pour s’envoler vers un lointain inconnu. EXIT F a été composé sur mesure pour Nadar, un jeune ensemble de renommée internationale passionné par les musiques actuelles. Non seulement Maierhof a écrit cette pièce spécifiquement pour Nadar, mais le groupe a emprunté son nom à Félix Nadar, alias Gaspard-Félix Tournachon, écrivain, photographe et ballonniste français. Le sensationnel Generation Kill a également été composé spécialement pour Nadar. Stefan Prins s’est inspiré de la minisérie éponyme de HBO sur la guerre d’Irak en 2003. Il a également été marqué par la réflexion d’Evan Wright, auteur du livre sur lequel est basée la série : « Cette guerre a été menée par la première génération playstation. Le moins que l’on puisse en dire, c’est qu’elle a tué avec une grande efficacité en Irak. » A composition for ensemble and… four hot-air balloons. EXIT F, composed by Michael Maierhof, is exceptional and spectacular in equal measures. The intriguing, rhythmic, funny, loud, flashy and eccentric work is the sixth in a series on flight movements. The balloons appear to be about to depart at any moment and fly far off into the unknown. Maierhof wrote EXIT F specifically for Nadar, a young, internationally renowned ensemble with a passion for contemporary music, and it fits them to a T. The group named itself after Félix Nadar, aka Gaspard-Félix Tournachon, a French author, photographer and ballooner. The Belgian composer Stefan Prins also wrote work especially for Nadar called Generation Kill. The controversial piece is inspired by the eponymous HBO series about the 2003 invasion of Iraq as well as by the reflective words of Evan Wright, author of the book on which the series is based: ‘This is a war fought by the first Playstation generation. One thing about them is they kill very well in Iraq.’

vrijdag vendredi Friday

10.3 part–i

20:00 BOZAR

(Terarken 1–2–3)

part–ii

21:15 Museumplein / Place du Musée 19:00 concert talks N F p67 €18 BOZAR box office

co-production

Klarafestival, BOZAR

HAYDN / HINDEMITH Zehetmair Quartett

programme

JOSEPH HAYDN ››Streichquartett in F-Dur, Hob. III:17, op. 3/5 PAUL HINDEMITH ››Streichquartett № 5, op. 32 JOSEPH HAYDN ››Streichquartett in C-Dur, Hob. III:77, op. 76/3, Kaiser

haydn / hindemith N

Joseph Haydn is een onbetwiste grootmeester van het strijkkwartet. In het kwartet op. 76/3 speelt hij muzikale thema’s vernuftig tegen elkaar uit en wisselen intense passages en galante melodieën elkaar af. Dit kwartet werd wereldberoemd dankzij het thema van het tweede deel: het is de melodie van Gott erhalte Franz den Kaiser, de keizerlijke hymne die Haydn zelf al vroeger had gecomponeerd. Het kwartet hield er zijn bijnaam Keizerskwartet aan over, en Duitsland veel later, in 1922, zijn volkslied. Nog een jaar later schreef Paul Hindemith zijn Vijfde strijkkwartet, een compact, avant-gardistisch werk. De vooruitstrevende muziektaal van Hindemith kon niet steeds op bijval rekenen — zeker niet in de jaren 1930. De appreciatie van de nazi’s voor de modernistische componist fluctueerde tussen ‘potentiële nieuwe vaandeldrager van de Germaanse muziek’ en ‘atonale lawaaimaker’, in de woorden van Joseph Goebbels.

Joseph Haydn est un maître incontesté du quatuor à cordes. Dans le quatuor op. 76/3, il confronte avec ingéniosité les thèmes musicaux, fait naître entre les quatre cordes un dialogue animé alternant passages intenses et mélodies galantes. Ce quatuor doit son succès mondial au thème du deuxième mouvement : la mélodie de Gott erhalte Franz den Kaiser, hymne impérial composé antérieurement par Haydn lui-même. Le quatuor en tira son surnom de Quatuor impérial et bien plus tard, en 1922, l'Allemagne en fit son hymne national. Un an plus tard, Paul Hindemith composait son Cinquième quatuor à cordes, une œuvre compacte et avant-gardiste. Le langage musical progressiste de Hindemith ne fut pas toujours bien accueilli — certainement dans les années 1930. L'appréciation des nazis par rapport à ce compositeur moderniste oscillait entre « nouveau porte-drapeau de la musique germanique » et « perturbateur atonal », selon les termes de Joseph Goebbels.

Joseph Haydn is an uncontested grandmaster of the string quartet. In the quartet op. 76/3, he cleverly plays off musical themes against each other, the four strings enter into a lively dialogue with each other and intense passages are alternated with gallant melodies. This quartet became famous around the world thanks to the theme of the second part: it is the melody of Gott erhalte Franz den Kaiser, the imperial anthem Haydn had already composed sometime before. It is to this anthem that the quartet owes its nickname Emperor and much later, in 1922, Germany adopted the piece as its national anthem. Another year down the road, Paul Hindemith wrote his String Quartet № 5, a compact, avant-garde work. Hindemith’s progressive, musical language wasn’t always well-received — certainly not in the 1930s. Nazi appreciation for the modernistic composer fluctuated between ‘potential new standard bearer of Germanic music’ and ‘atonal noise maker’, in the words of Joseph Goebbels.

vrijdag vendredi Friday

10.3 20:00 Flagey Studio 4 €21 €26 €31 box office Flagey, BOZAR

co-production

Klarafestival, Flagey

THE DIARY OF ONE WHO DISAPPEARED Ivo Van Hove director Jan Versweyveld set & lighting designer An D’Huys costumes Krystian Lada dramaturgy Ed Lyon tenor Silvia de La Muela mezzo-soprano Hugo Koolschijn actor Lada Valešová piano Trees Beckwé soprano* Isabelle Jacques soprano* Raphaële Nsunda Nluti mezzo-soprano*

programme

LEOŠ JANÁČEK ››Zápisník zmizelého (The Diary of One who Disappeared), JW 5/12 ANNELIES VAN PARYS ››World creation language

Sung in Czech with Dutch and French surtitles

* members of the Kooracademie van de Munt / Académie de chœur de la Monnaie

the diary of one who disappeared N

Samen met het Kaaitheater, Muziektheater Transparant en de Munt stelt het Klarafestival The Diary of One Who Disappeared voor, een gloednieuwe productie in regie van Ivo Van Hove. Basis is de gelijknamige liederencyclus van Leoš Janáček. In 1916 verscheen in de Tsjechische krant Lidové noviny een anoniem dagboek in versregels over een dorpsjongen die verliefd wordt op het zigeunermeisje Žofka. Hij beslist om voor haar zijn dorp te verlaten. Ook Janáček zat, als getrouwde man, gevangen tussen zijn omgeving en de vrouw op wie hij hartstochtelijk verliefd was: zijn muze Kamila Stösslová. Janáček besloot om het verhaal uit de krant te verwerken in een liedcyclus, Dagboek van een verdwenene. In brieven aan Stösslová lichtte Janáček zijn inspiratie toe: ‘Het donkere zigeunermeisje in mijn Dagboek van een verdwenene — dat was jij. Daarom barst het stuk van emotie.’ Het resultaat van Janáčeks bevlogen inspanningen is een mysterieus, diep-emotioneel en psychologisch stuk over identiteit en vervreemding. Daar voegt Annelies Van Parys, een van de meest bejubelde Belgische compo nisten van het moment, een passend hedendaags commentaar aan toe. En collaboration avec le Kaaitheater, le Muziektheater Transparant et la Monnaie, le Klarafestival présente The Diary of One Who Disappeared, une toute nouvelle production en régie d’Ivo Van Hove. Celle-ci se base sur le cycle de lieder éponyme de Leoš Janáček. En 1916 parut dans le journal tchèque Lidové noviny un journal en vers anonyme racontant l’histoire d’un garçon qui tombe amoureux de la jeune Tzigane Žofka et décide de quitter pour elle son village. Leoš Janáček était lui-même, en tant qu’homme marié, tiraillé entre son entourage et la femme dont il était éperdument amoureux : sa muse Kamila Stösslová. Janáček décida d’adapter ce poème tiré du journal en un cycle de lieder, Journal d’un disparu. Dans ses lettres à Kamila Stösslová, Janáček expliquait la source de son inspiration : « Cette sombre Tzigane de mon Journal d’un disparu — c’était toi. C’est pourquoi ce morceau est aussi émouvant. » Les élans passionnés de Janáček ont ainsi donné naissance à une œuvre mystérieuse, profondément émouvante et psychologique sur l’aliénation et l’identité. Annelies Van Parys, une des compositrices belges les plus reconnues du moment, y ajoute une touche contemporaine tout à fait à-propos. Together with Kaaitheater, Music Theatre Transparant and La Monnaie/De Munt, Klarafestival presents The Diary of One Who Disappeared, a brand spanking new production directed by Ivo Van Hove and based on Leoš Janáček’s song cycle that goes by the same name. In 1916, the Czech newspaper Lidové noviny published an anonymous diary in verse about a village boy who falls in love with the gypsy girl Žofka. He decides to leave his village for her. Janáček too, as a married man, was caught between his environment and the woman he was madly in love with: his muse Kamila Stösslová. Janáček decided to work the newspaper story into a song cycle, The Diary of One Who Disappeared. In letters to Stösslová, Janáček explains his inspiration: ‘The dark gypsy girl in my Diary of One Who Disappeared — that was you. This is why the piece is bursting with emotion’. The result of Janáček’s inspired efforts is a mysterious, deeply emotional and psychological piece on identity and alienation. Annelies Van Parys, one of the most acclaimed Belgian composers of our time, adds a fitting contemporary commentary.

zaterdag samedi Saturday

11.3 20:30 Kaaitheater world premiere 19:30 concert talks N F p67 zondag dimanche Sunday

12.3 15:00 Kaaitheater €25 €35 box office

Kaaitheater, De Munt / La Monnaie, BOZAR

production

Muziektheater Transparant co-production

Klarafestival, Kaaitheater, De Munt/La Monnaie, Toneelgroep Amsterdam, Les Théâtres de la Ville de Luxembourg, Operadagen Rotterdam, Beijing Music Festival

CASABLANCA Brussels Philharmonic Dirk Brossé conductor

programme

Film screening of Michael Curtiz’s Casablanca (USA, 1942, 102’) with live music by Max Steiner

casablanca N

Sla er een willekeurig lijstje beste films aller tijden op na, en

Casablanca staat geheid in de top tien. De aangrijpende romance tussen

Rick Blaine en Ilsa Lund, vertolkt door de legendarische filmsterren Humphrey Bogart en Ingrid Bergman, blijft ontroeren. Maar de film is veel meer dan een intrigerend liefdesverhaal. De plot speelt zich af tijdens de eerste dagen van de Tweede Wereldoorlog, in Casablanca, Marokko — toen een protectoraat van Frankrijk. De club van Blaine is bevolkt door vluchtelingen en ballingen die proberen de VS te bereiken. Naast liefde komen dan ook thema’s als het onontkoombare verleden, de moeilijkheid van neutraliteit, het noodlot, de droom en belofte van een nieuw leven in Amerika en last but not least reizen en ballingschap aan bod. De prent zelf is bovendien in grote mate het product van migranten. Zo was Max Steiner, die de film van muziek voorzag, afkomstig uit het toenmalige OostenrijkHongarije. In dit cinéconcert wordt zijn meeslepende soundtrack live uitgevoerd door Brussels Philharmonic. F

Parcourez n’importe quel classement des meilleurs films de tous les temps ; il ne fait aucun doute que Casablanca figurera dans le top 10. L’émouvante histoire d’amour unissant Rick Blaine et Ilsa Lund, incarnés par les légendes du cinéma Humphrey Bogart et Ingrid Bergman, reste aujourd’hui encore bouleversante. Mais ce film est bien plus qu’une romance fascinante. L’histoire se déroule lors des premiers jours de la Deuxième Guerre Mondiale à Casablanca, au Maroc — alors protectorat français. Le club de Blaine est fréquenté par les réfugiés et exilés qui tentent de gagner les États-Unis. Outre l’amour, le film aborde donc également des thèmes comme le passé inéluctable, la difficulté de la neutralité, le sort, le rêve et la promesse d’une nouvelle vie en Amérique et last but not least, le voyage et l’exil. De plus, le film proprement dit est en grande partie l’œuvre de migrants. C’est entre autres le cas de Max Steiner, originaire de l’ancienne Autriche-Hongrie, qui signa la musique du film. Lors de ce ciné-concert, sa magnifique bande originale sera interprétée en live par le Brussels Philharmonic.

Randomly consult a list of the best movies of all time and Casablanca is bound to be in the top ten. The poignant romance between Rick Blaine and Ilsa Lund, played by legendary movie stars Humphrey Bogart and Ingrid Bergman, hasn’t lost its power. Yet the movie is much more than an intriguing love story. The story is set in the early days of the Second World War, in Casablanca, Morocco, which was a protectorate of France at the time. Blaine’s club is filled with refugees and exiles who are trying to reach the US. So in addition to love, the movie touches on themes like the inescapable past, the difficulty of neutrality, fate, the dream and promise of a new life in America and, last but not least, travelling and exile. Even the picture itself is largely the work of migrants. For instance, Max Steiner, who composed the film score, originally came from what was Austria-Hungary at the time. During this cinema concert, the engaging soundtrack will be performed live by the Brussels Philharmonic.

zondag dimanche Sunday

12.3 19:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €10 €20 €28 €38 box office BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR, Brussels Philharmonic

IN A STRANGE LAND Stile Antico

programme

Music by JOHN DOWLAND, PHILIPPE DE MONTE, WILLIAM BYRD, RICHARD DERING, THOMAS TALLIS, PETER PHILIPS & ROBERT WHITE

in a strange land N

In polyfonie bestaan geen individuen. Er is slechts één stem die telt, die van het collectief. Stile Antico heeft dit perfect begrepen, wat het succes van het koor verklaart. Met twaalf zijn ze, zonder dirigent en volledig gelijkwaardig. De groep brengt In a Strange Land, een uitgelezen programma met muziek uit het Engeland van de 16e eeuw. Onder de heerschappij van de Virgin Queen, dochter van koning Hendrik VIII die aan de wieg stond van de Anglicaanse Kerk, kregen katholieken het hard te verduren in Engeland. Vele katholieke componisten, waaronder Philips, Dering en Dowland kozen het zekere voor het onzekere, en trokken naar het buitenland. Anderen, zoals William Byrd en Robert White, bleven trouw aan hun vaderland. Zij gaven uitdrukking aan hun geestelijke en innerlijke ballingschap met hemelse, spirituele muziek. Een beter ensemble dan Stile Antico is niet denkbaar voor dit programma: Engelse polyfonie is hét handelsmerk van de groep. Met zijn unieke sfeer is de Hortahal bovendien het geknipte kader voor deze tijdloze muziek.

En polyphonie, les individualités n'existent pas. Seule existe une voix, celle du collectif. Stile Antico a parfaitement intégré cette notion, ce qui explique le succès de l'ensemble. Ils sont au nombre de douze, sans chef, et tous égaux. L'ensemble interprète In a Strange Land, un programme de premier choix reprenant des musiques de l'Angleterre du 16e siècle. Sous le règne de la Reine Vierge, fille du roi Henri VIII qui fut à l'origine de l'Église Anglicane, les Catholiques connurent des temps difficiles en Angleterre. De nombreux compositeurs catholiques, parmi lesquels Philips, Dering et Dowland, optèrent pour la sécurité et fuirent à l'étranger. D'autres, comme William Byrd et Robert White, sont restés fidèles à leur patrie. Ils ont exprimé leur exil religieux et intérieur par une musique divine et spirituelle. On ne pouvait envisager meilleur ensemble que Stile Antico pour interpréter ce programme : la polyphonie anglaise est la marque de fabrique par excellence du groupe. De plus, l'atmosphère unique du Hall Horta offre à cette musique intemporelle un cadre parfait.

In polyphony, there are no individuals. There is only one voice, that of the collective. Stile Antico understands this perfectly, which explains the choir’s success. There are twelve of them, they have no conductor and are each other’s equals. The group performs In a Strange Land, a select programme with music from 16th century England. Under the rule of the Virgin Queen, daughter of King Henry VIII who had started the Anglican Church, Catholics endured a great deal of hardship in England. Many Catholic composers, including Philips, Dering and Dowland erred on the side of caution and went abroad. Others, like William Byrd and Robert White, remained loyal to their native country. They expressed their spiritual and inner exile with heavenly, spiritual music. There can hardly be a more suitable ensemble than Stile Antico for this programme: English polyphony is the group’s trademark. What’s more, with its unique atmosphere, the Horta Hall is the perfect place for this timeless music.

maandag lundi Monday

13.3 20:00 BOZAR Horta Hall €24 box office BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR

SUPERNOVA Jeune Klassiek Duo Levy-Idmtal

Ensembl’Arenski

Maya Levy violin Matthieu Idmtal piano

Claire Dassesse violin Aurore Dassesse cello Stephanie Proot piano

supernova N

Het Duo Levy-Idmtal en Ensembl’Arenski zijn de Supernova’s van 2017! Programmatoren van klassieke muziek uit Brussel, Vlaanderen en Wallonië zetten de ensembles op de goede weg met zakelijke onder steuning, een cd-opname, media-aandacht en twaalf concerten in heel België. De twee ensembles trappen hun Supernova-tournee af met dit concert op het Klarafestival! Op hun concerttournee Supernova 2017–2018 verzorgen Ensembl’Arenski en het Duo Levy-Idmtal concerten in Bornem, Strombeek, Dilbeek, Hasselt, Namen, Saint-Hubert, Charleroi en WaalsBrabant. Houd de website www.supernovaclassic.be in het oog voor de data! Le Duo Levy-Idmtal et l'Ensembl’Arenski sont les Supernovas 2017 ! Des programmateurs du milieu classique issus de Bruxelles, de Flandre et de Wallonie donnent un coup de pouce à ces ensembles grâce à un accompagnement professionnel, l'enregistrement d'un CD, une couverture médiatique et douze concerts dans toute la Belgique. Les deux ensembles entament leur tournée Supernova avec ce concert dans le cadre du Klarafestival ! Lors de leur tournée Supernova 2017–2018, l’Ensembl’Arenski et le Duo Levy-Idmtal se produiront à Bornem, Strombeek, Dilbeek, Hasselt, Namur, Saint-Hubert, Charleroi et dans le Brabant wallon. Tenez-vous au courant des dates sur www.supernovaclassic.be !

maandag lundi Monday

13.3 20:00 Théâtre du Vaudeville €12 ticket info supernovaclassic.be

The Duo Levy-Idmtal and Ensembl'Arenski are the Supernovas of 2017! Programme directors from the Belgian classical music scene set the ensembles on the right track with business support, a CD recording, media attention and twelve concerts across Belgium. The two ensembles will kick off their Supernova tour with this concert at Klarafestival. The 2017–2018 Supernova concert tour will take Ensembl’Arenski and the Duo Levy-Idmtal to perform in Bornem, Strombeek, Dilbeek, Hasselt, Namen, Saint-Hubert, Charleroi and Waals-Brabant. Keep an eye on the website www.supernovaclassic.be for the dates!

co-production

Klarafestival, Festival de Wallonie, Festival Musiq’3 Klara, Musiq’3, CC Bornem – Ter Dilft, CC Strombeek, CC Dilbeek – Westrand, CC Hasselt, Festival de Namur, le Festival Royal de Juillet Musical de Saint-Hubert, le Festival du Hainaut, le Festival du Brabant Wallon, le Festival Charleroi bis-ARTS project partner

IL RITORNO D’ULISSE IN PATRIA B’Rock Orchestra René Jacobs conductor

Stéphane Degout Ulisse Katarina Bradić Penelope Anicio Zorzi Giustiniani Telemaco, Giove

programme

CLAUDIO MONTEVERDI ››Il ritorno d’Ulisse in patria, SV 325

Jörg Schneider Iro Pierre Derhet Eurimaco Thomas Walker Eumete Mirella Hagen Amore, Giunone Mark Milhofer Pisandro Magnus Staveland Anfinomo Marcos Fink Antinoo Marie-Claude Chappuis Minerva, Fortuna

Kristina Hammarström

Melanto, L’Umana Fragilità, Ericlea

il ritorno d’ulisse in patria N

‘Ieder vertrek wacht verlangend op een terugkeer. Alleen jij hebt de dag van je terugkeer gemist.’ Hiermee verwoordt Penelope haar gevoelens bij de thuiskomst van haar man Odysseus, waar ze reikhalzend naar uitkijkt. In de vertelling van Claudio Monteverdi en zijn librettist Giacomo Badoaro is niet Odysseus maar Penelope het hoofdpersonage van Homeros’ epos. De nadruk ligt op Penelope’s verdriet, vertwijfeling en uiteindelijke vreugde. Levendig geeft Monteverdi in Il ritorno d’Ulisse in patria uitdrukking aan de psychologie van zowel stervelingen als goden. Dat het werk zelden wordt uitgevoerd, is verrassend, want met zijn expressieve libretto en rijke partituur is dit dramma per musica een fundament van de moderne opera. Onder leiding van René Jacobs, vaste waarde op het Klarafestival, vertellen barokorkest B’Rock en een uitgelezen cast dit meeslepende verhaal van ballingschap, terugkeer, trouw, twijfel en catharsis. « Chaque départ se languit d’un retour. Mais toi, tu as manqué le jour de ton retour. » Pénélope exprime ainsi ses sentiments lors du retour de son époux Ulysse, qu'elle attendait avec impatience. Dans la version de Claudio Monteverdi et de son librettiste Giacomo Badoaro, ce n'est pas tant Ulysse mais Pénélope qui constitue le personnage central de l'épopée d'Homère. L'accent est mis sur la tristesse, le désespoir et la joie infinie de Pénélope. Dans le Retour d'Ulysse dans sa patrie, Monteverdi exprime de façon vivante la psychologie des mortels comme celle des dieux. Il est surprenant que cette œuvre ne soit que rarement interprétée, car l'expressivité du livret et la richesse de la partition de ce dramma per musica en font un des fondements de l'opéra moderne. Sous la direction de René Jacobs, valeur sûre du Klarafestival, l'orchestre baroque B’Rock et un splendide parterre de chanteurs nous présentent ce passionnant récit fait de fidélité et de tentation, de doute et de catharsis. ‘Each departure waits longingly for a return. Only you have missed the day of your return.’ This is how Penelope puts her feelings into words when her husband Odysseus returns home, something she had been yearning for. In the tale by Claudio Monteverdi and his librettist Giacomo Badoaro, the protagonist of Homer’s epic is not Odysseus but Penelope. The emphasis is on Penelope’s sorrow, followed by despair and finally joy. In Il ritorno d’Ulisse in patria, Monteverdi vividly expresses the psychology of both mortals and gods. It is really surprising that the work isn’t performed more often because the expressive libretto and rich score turn this dramma per musica into a cornerstone of modern opera. Conducted by René Jacobs, a regular fixture at Klarafestival, baroque orchestra B’Rock and a select cast tell this gripping tale of loyalty and seduction, doubt and catharsis.

dinsdag mardi Tuesday

14.3 19:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall 18:15 concert talks N F p67 donderdag jeudi Thursday

16.3 19:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €18 €40 €54 €74 box office De Munt /La Monnaie, BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR, De Munt/La Monnaie

MÁ VLAST Mahler Chamber Orchestra Rafael Payare conductor Magdalena Kožená mezzo-soprano

programme

BEDŘICH SMETANA ››Vltava (The Moldau), from Má Vlast (My homeland), JB 1:112/2 LUCIANO BERIO ››Folk Songs ANTONÍN DVOŘÁK ››Symphonie № 7 in d-Moll, op. 70

má vlast N

Antonín Dvořák en Bedřich Smetana: beiden schreven ze klassieke muziek met wortels in de Tsjechische folklore. Deze componisten brachten de liefde voor hun vaderland tot uitdrukking met programmamuziek die de geschiedenis, natuur en legenden van Bohemen verklankte. Geen beter voorbeeld dan De Moldau. In dit symfonische gedicht zingt Smetana de lof van de machtige rivier de Moldau, symbool en trots van een natie. Ook Dvořák stak zijn trots over zijn afkomst niet onder stoelen of banken. Het vierde deel van zijn Zevende symfonie suggereert de kracht van het Tsjechische volk in zijn verzet tegen de politieke overheersers, zo verklaarde de componist. Zelf afkomstig uit Tsjechië, voelt de onvolprezen mezzosopraan Magdalena Kožená zich zonder twijfel bijzonder thuis in dit concert — ook al treedt ze niet aan in de werken van haar landgenoten. Zij neemt de Folk Songs van Luciano Berio onder handen, een fascinerende zoektocht naar de symbiose tussen folklore en klassieke muziek. Antonín Dvořák et Bedřich Smetana : tous deux ont composé des pièces classiques enracinée dans le folklore tchèque et exprimé leur amour pour leur patrie au travers d’une musique programmatique traduisant l’histoire, la nature et les légendes de la Bohème. La Moldau en est la meilleure illustration. Dans ce poème symphonique, Smetana chante la louange de la Moldau, rivière puissante, symbole et fierté d’une nation. Dvořák ne cachait pas, lui non plus, sa fierté quant à ses origines. Le quatrième mouvement de sa Septième symphonie suggère la force du peuple tchèque dans sa résistance contre les oppresseurs politiques, comme l’expliquait le compositeur. Egalement d’origine tchèque, l’incomparable mezzo-soprano Magdalena Kožená est tout à fait l’aise dans ce concert — même si elle n’interprète pas les œuvres de ses compatriotes. Elle s’approprie les Folk Songs de Luciano Berio, une quête fascinante de symbiose entre folklore et musique classique.

woensdag mercredi Wednesday

15.3 20:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall 19:00 concert talks N F E p67 €18 €40 €54 €74 box office

BOZAR

Antonín Dvořák and Bedřich Smetana: both wrote classical music with roots in Czech folklore. These composers expressed their love for their native country with programme music that portrayed the history, the nature and the legends of Bohemia. There is no better example of this than The Moldau. In this symphonic poem, Smetana sings the praises of the mighty Moldau river, symbol and pride of the nation. Dvořák also displayed his patriotic pride. The fourth part of his Symphony № 7 suggests the power of the Czech people in its resistance against the political oppressors, explains the composer. Being from Czech herself, the illustrious mezzo- soprano doubtlessly feels particularly attached to this concert, even though she has no role in the works of her compatriots. Instead, she takes on Folk Songs by Luciano Berio, a fascinating quest for the symbiosis between folklore and classical music.

co-production

Klarafestival, BOZAR

THE VIOLINS WEEP

Quatuor Amôn programme

Five world creations GRÉGORY D’HOOP, MAURILIO CACCIATORE, GUILLAUME AUVRAY, NIKOLA KOŁODZIEJCZYK, MARTIN Q LARSSON

the violins weep N

‘The violins weep for a lost time that will not return / The violins weep for a lost homeland that will perhaps return.’ Deze aangrijpende zinnen uit het gedicht The Violins van de Palestijnse dichter Mahmoud Darwish geven uitdrukking aan gevoelens van verlies, heimwee en verlangen, zo kenmerkend voor mensen in ballingschap. Tijdens dit concert presenteert het Klarafestival nieuw werk voor strijkkwartet van zes jonge componisten uit vijf verschillende landen, die dit gedicht als uitgangspunt hebben genomen. Het Brusselse strijkkwartet Amôn staat garant voor een intense eerste uitvoering van deze nieuwe muziek. Het concert begint met een vertoning van The Invader and The Origin of The World, een kortfilm van de Belgische cineast Nicolas Provost. Dit concert kadert in het project Music Masters on Air, een internationaal samenwerkingsverband tussen 6 Europese festivals ter promotie van nieuwe muziek van jonge componisten. « The violins weep for a lost time that will not return / The violins weep for a lost homeland that will perhaps return. (Les violons pleurent un temps qui ne reviendra pas / les violons pleurent une patrie qui peutêtre reviendra.) » Ces vers émouvants extraits du poème The Violins de l’écrivain Palestinien Mahmoud Darwish expriment les sentiments de perte, de nostalgie et d’espoir tout à fait caractéristiques des personnes en exil. Lors de ce concert, le Klarafestival présente de nouvelles œuvres pour quatuor à cordes de six jeunes compositeurs issus de cinq pays, basés sur ce poème. Le quatuor à cordes bruxellois Amôn nous garantit une première inter prétation de cette nouvelle composition d’une grande intensité. Le concert s’ouvre sur une projection de The Invader and The Origin of The World, un court-métrage du cinéaste belge Nicolas Provost. Ce concert s’inscrit dans le cadre du projet Music Masters on Air, une initiative de coopération entre 6 festivals européens visant à promouvoir les œuvres originales de jeunes compositeurs. ‘The violins weep for a lost time that will not return / The violins weep for a lost homeland that will perhaps return.’ These moving lines from the poem The Violins by the Palestinian poet Mahmoud Darwish express feelings of loss, homesickness and yearning, so recognizable to anyone in exile. During this concert, Klarafestival presents new works for string quartet composed by six young composers from five different countries, who used this poem as their inspiration. The Brussels string quartet Amôn offers an intense first performance of the new music. The evening will begin with a screening of The Invader and The Origin of The World, a short film by Belgian filmmaker Nicolas Provost. This concert is part of the Music Master on Air project, an international collaboration between 6 European festivals promoting new music by young composers.

donderdag jeudi Thursday

16.3 20:00 Flagey Studio 1 €10 box office

Flagey, BOZAR

co-production

Klarafestival (be), Festival de Wallonie (be), National Forum of Music (pl), MittelFest (it), SCA Müzik Vakfi (tr), Saxå Kammarmusik Festival (se) radio partners

Klara, Musiq’3, Dwójka polskie radio, RAI Friuli Venezia Giulia, P2 Sveriges Radio

OCTOBER Brussels Philharmonic Edwin Outwater conductor

programme

Film screening of Sergei Eisenstein’s October: Ten Days That Shook the World (USSR, 1928, 127') with live music by Dmitri Shostakovich, Mieczysław Weinberg, Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Alfred Schnittke, Arvo Pärt & Sofia Gubaidulina (compilation by Francis Maes)

october N

25 oktober 1917, Petrograd — het huidige Sint-Petersburg. Bolsjewieken bestormen het Winterpaleis. De Voorlopige Regering weigert toe te geven aan de eisen van de communisten voor verregaande hervormingen. Pas om 2 uur ’s nachts slagen de Bolsjewieken erin de raadkamer binnen te dringen. De aanwezige ministers worden gearresteerd, de coup is een feit. Tien jaar later werd de Oktoberrevolutie herdacht en geëerd — zelfs verheerlijkt — met de film October: Ten Days That Shook the World. De beroemde film van Sergej Eisenstein, fictie en propaganda voor de enen, een historische bron voor anderen, kwam uit in 1928. Maar de meeste releases nadien zijn voorzien van de soundtrack van Dmitri Sjostakovitsj, die hij in 1966 bij de film schreef. Naar aanleiding van de vertoning op het Klarafestival krijgt de film nog een ander muzikaal jasje: een unieke samenstelling van werken uit het œuvre van onder meer Sjostakovitsj, Schnittke en Weinberg; componisten op de vlucht voor, of beteugeld door het Sovjetregime. De nieuwe soundtrack, mee ontwikkeld door specialist in de Russische muziek Francis Maes, wordt live uitgevoerd. 25 octobre 1917, Petrograd — l’actuelle Saint-Pétersbourg. Les Bolchéviques assaillent le Palais d’Hiver. Le Gouvernement Provisoire refuse de céder aux exigences des communistes quant aux importantes réformes. A 2 heures du matin seulement, les Bolchéviques parviennent à pénétrer dans la chambre du conseil. Les ministres présents sont arrêtés, le coup d’état est une réalité. Dix ans plus tard, la Révolution d’Octobre est commémorée, honorée — et même glorifiée — par le film Octobre : dix jours qui ébranlèrent le monde. Le célèbre film de Sergueï Eisenstein, fiction et propagande pour certains, source historique pour d’autres, sort en 1928. La plupart des versions ultérieures sont cependant accompagnées de la bande originale de Dmitri Chostakovitch, composée à l’image par ce dernier en 1966. À l’occasion de sa projection dans le cadre du Klarafestival, le film est assorti d'un nouvel accompagnement musical : un ensemble unique de morceaux entre autres extraits de l’œuvre de Chostakovitch, Schnittke et Weinberg ; des compositeurs ayant fui le régime des Soviets ou opprimés par lui. La nouvelle bande originale, conçue avec la collaboration du spécialiste de la musique russe Francis Maes, sera interprétée en live. 25 October 1917, Petrograd — nowadays Saint Petersburg. The Bolsheviks are storming the Winter Palace. The Provisional Government refuses to give in to the demands for radical reforms by the communists. Only by 2 in the morning did the Bolsheviks gain control of the palace. The ministers present were arrested and the coup became reality. Ten years later, the October Revolution was commemorated and honoured — even glorified — with the film October: Ten Days That Shook the World. The famous film by Sergei Eisenstein, fiction and propaganda to some, historical source to others, came out in 1928. But most of the releases after that were set to the soundtrack Dmitri Shostakovich wrote for the film in 1966. For the performance at Klarafestival, the film will be fitted with another musical jacket: a unique composition of work selected from the œuvre of Shostakovich, Schnittke and Weinberg, amongst others, all composers on the run from or suppressed by the Soviet regime. The new soundtrack, co-established by Francis Maes, Russian music specialist, will be performed live.

vrijdag vendredi Friday

17.3 20:00 deSingel Blauwe Zaal 19:15 concert talks N p67 €25 €30 €35 box office

deSingel, BOZAR

zaterdag samedi Saturday

18.3 20:00 Concertgebouw Brugge Concertzaal 19:15 concert talks N p67 €18 €23 €28 €33 box office

Concertgebouw Brugge, BOZAR

co-production

Klarafestival, Concertgebouw Brugge, deSingel, Brussels Philharmonic

BOSCH BEACH LOD Muziektheater Vasco Mendonça composition Dimitri Verhulst libretto Kris Verdonck director

Marion Tassou soprano Rodrigo Ferreira countertenor Damien Pass baritone Asko|Schönberg ensemble Etienne Siebens conductor A Two Dogs Company

bosch beach N

Hoe zou de hel er vandaag uitzien? De 500e sterfdag van Jheronimus Bosch, schilder van duivelse taferelen vol bizarre, rond krioelende figuurtjes tegen een bevreemdende en vaak apocalyptische achtergrond, zette Vasco Mendonça, Kris Verdonck en Dimitri Verhulst aan het denken. Welke plek is vandaag het valse paradijs, een verdoken hel op aarde? Met de beelden van eindeloze stromen vluchtelingen in het achterhoofd, kwamen ze al snel uit bij de stranden van het Italiaanse eiland Lampedusa: een plaats waar toeristen zonnebaden en vluchtelingen tegelijkertijd aanspoelen. In de nieuwe muziektheaterproductie Bosch Beach spelen schrijver Verhulst, regisseur Verdonck en componist Mendonça met de ambiguïteit van deze plek en de (schuld)vragen die ze met zich meebrengt. Het valse paradijs van de resorts en de Boschiaanse hel op aarde vloeien in deze voorstelling naadloos in elkaar over. À quoi ressemblerait l’enfer aujourd’hui ? C’est la question que se sont posé Vasco Mendonça, Kris Verdonck et Dimitri Verhulst à l’occasion du 500e anniversaire de la mort de Jérôme Bosch, peintre de ces tableaux diaboliques truffés de personnages bizarres fourmillant de partout dans un décor surprenant et souvent apocalyptique. Où se trouve aujourd’hui le faux paradis, un enfer caché sur terre ? Avec en tête les images de ces flots incessants de réfugiés, ils ont rapidement pensé aux plages de l’île italienne de Lampedusa : un endroit où les touristes se prélassent au soleil tandis que des réfugiés s’échouent sur la plage. Dans la nouvelle production de théâtre musical Bosch Beach, l’écrivain Dimitri Verhulst, le metteur en scène Kris Verdonck et le compositeur Vasco Mendonça jouent sur l’ambiguïté de ce lieu et les questions (de culpabilité) qu’il suscite. Dans ce spectacle, le faux paradis des complexes touristiques et l’enfer terrestre de Bosch se marient à la perfection. What would hell look like today? The 500th anniversary of the death of Hieronymus Bosch, painter of diabolic scenes full of bizarre, creepy crawly figures against a strange and often apocalyptic backdrop, made Vasco Mendonça, Kris Verdonck and Dimitri Verhulst think. Where is there a false paradise today, a hidden hell on earth? With the images of endless flows of refugees in mind, they quickly arrived at the beaches of the Italian island Lampedusa: a place where while tourists were sunbathing refugees were washed up on the beach. In the new music theatre production Bosch Beach, author Verhulst, director Verdonck and composer Mendonça, play with the ambiguity of this place and the questions (of guilt) it raises. The false paradise of the resorts and the Boschian hell on earth seamlessly flow into each other.

vrijdag vendredi Friday

17.3 20:30 Kaaitheater zaterdag samedi Saturday

18.3 20:30 Kaaitheater €20 Kaaitheater, BOZAR box office

production

LOD Muziektheater co-production

Klarafestival, Jheronimus Bosch 500 Foundation, A Two Dogs Company, Kaaitheater, Teatro Maria Matos, House on Fire, Asko|Schönberg, Concertgebouw Brugge, Fundaçao Calouste Gulbenkian, Theater Mousonturm Frankfurt in collaboration with

Vlaanderen en Nederland gastland 2016 Frankfurter Buchmesse with the support of

The Culture Programme of the European Union, Eduard Van Beinum Stichting

ЗМЕЯ—The Riot of Seduction Solistenensemble Kaleidoskop Luigi De Angelis concept, director, lighting & set designer Michael Rauter concept & musical director programme

Music by Michael Rauter, inspired by and based on excerpts of: CLAUDE DEBUSSY ››Prélude à l'après-midi d'un faune MAURICE RAVEL ››Daphnis et Chloé NIKOLAI RIMSKY-KORSAKOV ››Scheherazade, op. 35 ERIK SATIE ››Parade IGOR STRAVINSKY ››Le sacre du printemps

змея — the riot of seduction N

Out of the box is zowat het motto van het Solistenensemble Kaleidoskop. De Duitse groep is steeds op zoek naar nieuwe concertvormen en kijkt over de grenzen van kunstdisciplines. Zo ook in de nieuwe muziektheaterproductie змея, of zmeja — Russisch voor slang. Deze voorstelling is gebaseerd op het even boeiende als kronkelige leven van Sergej Djagilev, de visionaire Russische kunstimpresario, -mecenas en -criticus uit de eerste helft van de 20e eeuw. Met zijn Ballets Russes speelde Djagilev een onschatbare en bepalende rol in de ontwikkeling van de Europese dans, muziek en beeldende kunst. In Parijs, waar hij als volbloed Rus nooit echt kon aarden, bestelde hij werk bij tientallen van de grootste kunstenaars, waaronder Stravinski, Ravel en Nijinsky. In змея, een productie tussen belevingstheater en een muziekinstallatie, maak je kennis met Djagilev als een moderne rattenvanger, een eersteklas verleider die een bedwelmende muzikale en choreografische draaikolk op gang brengt. La recherche de l'originalité est pour ainsi dire le leitmotiv de l'ensemble de solistes Kaleidoskop. Ce groupe allemand est toujours à la recherche de nouvelles formes de concert et pousse les disciplines artistiques au-delà de leurs frontières. C'est également le cas de la nouvelle production de théâtre musical змея, ou zmeïa — terme russe signifiant serpent. Ce spectacle innovateur est basé sur la vie aussi passionnante que tortueuse de Serge de Diaghilev, impresario, mécène et critique visionnaire russe de la première moitié du 20e siècle. Grâce à ses Ballets Russes, Diaghilev a joué un rôle inestimable et déterminant dans le développement de la danse, de la musique et des arts visuels européens. À Paris, où il ne parvint jamais à s'intégrer en tant que Russe de pure souche, il commandait des œuvres auprès de dizaines d'artistes parmi les plus prestigieux, dont Stravinsky, Ravel et Nijinski. Dans змея, une production oscillant entre théâtre interactif et installation musicale, vous aurez l'occasion de découvrir Diaghilev comme un joueur de pipeau moderne, un séducteur hors pair provoquant un tourbillon musical et chorégraphique enivrant. Out of the box seems to be the motto of the Solistenensemble Kaleidoskop. The German group is always on the lookout for new concert forms and does so across the borders of art disciplines. Their new music theatre production змея, or zmeya — Russian for snake — fits perfectly here. The innovative performance is based on the fascinating and twisting path of Sergei Diaghilev, the visionary Russian art impresario, patron and critic from the first half of the 20th century. With his Ballets Russes, Diaghilev plays a vital and determining role in the development of European dance, music and visual arts. In Paris, where he never felt quite at home, being a full-blooded Russian, he commissioned work from dozens of the greatest artists including Stravinsky, Ravel and Nijinsky. In змея, a production that falls somewhere between interactive theatre and a music installation, the audience is introduced to Diaghilev as a modern pied piper, a first-class seducer who sets in motion an intoxicating musical and choreographic vortex.

vrijdag vendredi Friday

17.3 20:00 Concertgebouw Brugge Concertzaal 19:15 concert talks N p67 €22 box office

Concertgebouw Brugge, BOZAR

zondag dimanche Sunday

19.3 20:00 deSingel Rode Zaal 19:15 concert talks N p67 €24 box office

deSingel, BOZAR commission

Klarafestival production

Solistenensemble Kaleidoskop, Muziektheater Transparant, Fanny & Alexander co-production

Klarafestival, deSingel, Concertgebouw Brugge, Muziektheater Transparant

FROM THE NEW WORLD Taiwan Philharmonic Shao-Chia Lü conductor Ray Chen violin

programme

GORDON CHIN ››Symphony № 3, Taiwan SERGEI PROKOFIEV ››Violin Concerto № 2 in G minor, op. 63 ANTONÍN DVOŘÁK ››Symphonie № 9 in e-Moll, op. 95, Z Nového světa (From the New World)

from the new world N

Amerikaans, of toch vooral Tsjechisch? Toen Antonín Dvořák naar de VS werd gehaald met de bedoeling er de klassieke muziek op een hoger niveau te tillen, wou hij met zijn symfonie Uit de Nieuwe Wereld tonen hoe traditionele elementen gebruikt kunnen worden in een klassiek werk. De symfonie moest een Amerikaanse sfeer verklanken, waarin je niet alleen het woelige Manhattan hoort, maar ook het oorspronkelijke Amerika. Zeker, het werk telt volkse elementen, maar zijn die authentiek Amerikaans? Vele ritmes komen eerder uit Slavische dansen dan uit spirituals. Ook Sergej Prokofjev vond tijdelijk een onderkomen in de Nieuwe Wereld. Echt thuis was hij er niet, in Duitsland en Parijs net zo min. De componist remigreerde naar zijn vaderland en hervond er zijn verloren inspiratie. Vrijwel meteen na zijn terugkeer schreef Prokofjev zijn bevlogen Tweede vioolconcerto. Vóór dit concerto brengt Taiwan Philharmonic werk van Gordon Chin, een van de belangrijkste componisten van Taiwan. Chins Derde symfonie is een intense en krachtige neerslag van de turbulente geschiedenis van zijn vaderland.

Américain, ou plutôt tchèque ? Lorsqu’on fit venir Antonín Dvořák aux États-Unis dans le but d’y rehausser le niveau de la musique classique, celui-ci voulait montrer avec sa symphonie Du Nouveau Monde comment intégrer des éléments traditionnels dans une œuvre classique. La pièce était censée suggérer une atmosphère américaine en traduisant non seulement le bouillonnement de Manhattan, mais également l’Amérique originelle. L’œuvre compte sans aucun doute des éléments populaires, mais sont-ils authentiquement américains ? Nombre de rythmes proviennent plutôt des danses slaves que des spirituals. Sergueï Prokofiev a lui aussi vécu quelque temps dans le Nouveau Monde, mais ne s’y sentait pas vraiment chez lui, tout comme en Allemagne et à Paris. Il a ensuite regagné son pays et retrouvé son inspiration perdue. Au lendemain de son retour, Prokofiev composa ainsi son Deuxième concerto pour violon, une œuvre particulièrement inspirée. Avant ce concerto, le Taiwan Philharmonic interprètera des œuvres de Gordon Chin, l’un des plus grands compositeurs de Taiwan. Sa Troisième symphonie traduit avec intensité et puissance l’histoire tumultueuse de sa patrie.

American or still predominantly Czech? When Antonín Dvořák went to the US with the intention of bringing classical music to a higher level there, he wanted to use his symphony From the New World to demonstrate how traditional elements may be used in a classical work. The symphony was to convey an American atmosphere not only rendering the bustle of Manhattan but also the original America. Sure, the work has folk elements, but are they authentically American? Many dances are more likely to originate from Slavic dances than from spirituals. Also Sergei Prokofiev found temporary boarding in the New World. He didn’t really feel at home there, nor did he in Germany or Paris. The composer returned to his homeland and rediscovered his lost inspiration there. Almost immediately after his return, Prokofiev wrote his passionate Violin Concerto № 2. Before this concerto, the Taiwan Philharmonic will perform work by Gordon Chin, one of the most important composers of Taiwan. Chins Symphony № 3 is an intense and powerful representation of the turbulent history of his native country.

zondag dimanche Sunday

19.3 19:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €16 €34 €48 €60 box office BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR

FROM FRESCOBALDI TO DUSAPIN Bernard Foccroulle organ

programme

Music by PASCAL DUSAPIN, GIROLAMO FRESCOBALDI, LUCIANO BERIO, GIOVANNI DE MACQUE, PHILIPPE BOESMANS, NICOLAS DE GRIGNY & BERNARD FOCCROULLE

from frescobaldi to dusapin N

Bernard Foccroulle is een artistieke duizendpoot. Componist, operadirecteur, docent of muzikant… hij doet het allemaal met evenveel brio en succes. Met dit concert gaat Foccroulle terug naar zijn roots als organist. Foccroulle’s repertoire is een weerspiegeling van zijn professionele bezigheden: uitgebreid en veelzijdig. Dit concert is het beste voorbeeld. In een uitgelezen programma dat vier eeuwen klassieke muziek overspant, speelt de organist werk van barokke meesters als Girolamo Frescobaldi, naast hedendaagse composities van onder meer Luciano Berio, Pascal Dusapin en Philippe Boesmans. Bovendien stelt Foccroulle nieuw werk van eigen hand voor.

Bernard Foccroulle est un artiste aux multiples talents. Compositeur, directeur d’opéra, professeur ou musicien… Il se livre à toutes ces activités avec autant de brio et de succès. Par ce concert, Bernard Foccroulle renoue avec ses premières amours : l’orgue. Son répertoire est à l’image de sa vie professionnelle : vaste et varié, et ce concert en est la meilleure illustration. Dans un splendide répertoire couvrant quatre siècles de musique classique, il interprète à l’orgue des œuvres de maîtres baroques tels que Girolamo Frescobaldi, mais également des compositions contemporaines, entre autres de Luciano Berio, Pascal Dusapin et Philippe Boesmans. Bernard Foccroulle présente, en outre, de nouvelles créations personnelles.

maandag lundi Monday

20.3 20:00 Cathedral of St. Michael & St. Gudula €24 box office BOZAR

Bernard Foccroulle is an artistic jack-of-all-trades. Composer, opera director, teacher, musician… he does it all with equal exuberance and success. In this concert, Foccroulle returns to his first love: the organ. Foccroulle’s repertoire is a reflection of his professional pursuits: extensive and multifaceted. This concert is a shining example. In an exquisite programme that spans four centuries of classical music, the organist plays work by such Baroque masters as Girolamo Frescobaldi alongside compositions by such contemporary composers as Luciano Berio, Pascal Dusapin and Philippe Boesmans. Foccroulle will also perform new work of his own.

co-production

Klarafestival, BOZAR

SALAAM SYRIA Syrian Expat Philharmonic Orchestra National Orchestra of Belgium Ghassan Alaboud conductor Ivan Meylemans conductor Lubana Al Quntar soprano Kinan Azmeh clarinet Jehad Jazbeh violin Camille Thomas cello

programme

Music by SUAD BUSHNAQ, JEHAD JAZBEH, KINAN AZMEH, DIA SUCCARI, KAREEM ROUSTOM, DMITRI SHOSTAKOVICH, GIACOMO PUCCINI, PABLO CASALS & WIM HENDERICKX supporting programme

SHANTI! SHANTI!

salaam syria N

Salaam Syria! In het Arabisch is salaam niet alleen een begroeting, maar ook het woord voor vrede. Een welkom en tegelijk een vredeswens. Dat is precies het opzet van dit concert: aan de vooravond van de herdenking van de aanslagen in Brussel op 22 maart 2016, presenteert het Klarafestival het Belgische debuut van het Syrian Expat Philharmonic Orchestra. Dit projectorkest bestaat uit professionele Syrische muzikanten. Ze wonen verspreid over Europa, op de vlucht voor de aanslepende burgeroorlog in hun thuisland. Voor de herdenking van 22 maart 2016 slaat het orkest de handen in elkaar met het Nationaal Orkest van België. Samen brengen de twee ensembles een uniek concert in het teken van verzoening en solidariteit. Op de affiche staat Giacomo Puccini naast de Catalaan Pablo Casals en een aantal hedendaagse Syrische componisten, waaronder Suad Bushnaq, Dia Succari en Kareem Roustom. Vóór het concert zet het kinderkoor Shanti! Shanti! de avond vrolijk in met volksliedjes uit de vier windstreken. Salaam Syria ! En arabe, le mot salaam n’est pas seulement une salutation, il signifie également paix. Un mot d’accueil qui implique donc aussi un vœux de paix. Voilà qui correspond exactement à la philosophie de ce concert. À la veille de la commémoration des attentats de Bruxelles du 22 mars 2016, le Klarafestival présente la première belge du Syrian Expat Philharmonic Orchestra. Cet orchestre-projet se compose de musiciens syriens professionnels installés dans l’ensemble de l’Europe après avoir fui la guerre civile faisant rage dans leur pays. À l’occasion de la commémoration des événements tragiques du 22 mars 2016, l'orchestre se joint à l’Orchestre National de Belgique. Les deux ensembles proposeront un concert unique placé sous le signe de la réconciliation et de la solidarité. Au programme figurent Giacomo Puccini, mais également le Catalan Pablo Casals ainsi que plusieurs compositeurs contemporains syriens parmi lesquels Suad Bushnaq, Dia Succari et Kareem Roustom. En prélude au concert la chorale d’enfants Shanti! Shanti! entamera la soirée avec de joyeuses chansons populaires des quatre coins du monde. Salaam Syria! In Arabic, salaam is not only a greeting but also the word for peace. So it is at once a welcome and a wish for peace. That is precisely the intent of this concert: on the eve of the commemoration of the 22 March 2016 attacks in Brussels, Klarafestival presents the Belgian debut of the Syrian Expat Philharmonic Orchestra. This orchestra project is made up of professional Syrian musicians. They live all over Europe, on the run from the protracted civil war in their native country. To commemorate 22 March 2016, the orchestra will be joining forces with the National Orchestra of Belgium. Together the two ensembles will be staging a unique concert in the spirit of reconciliation and solidarity. The programme features Giacomo Puccini alongside the Catalan Pablo Casals and a number of contemporary Syrian composers including Suad Bushnaq, Dia Succari and Kareem Roustom. Before the concert, the children’s choir Shanti! Shanti! gives the evening a pleasant start with folk songs from every corner of the world.

dinsdag mardi Tuesday

21.3 20:30 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €10 €16 €22 €30 box office BOZAR

supporting programme

20:00 BOZAR Horta Hall gratis gratuit free

orchestra supported by

Abu Dhabi Music & Arts Foundation Shanti! Shanti! supported by

MET-X co-production

Klarafestival, BOZAR, NOB/ONB

NOSTALGIA Claron McFadden soprano Alexander Melnikov piano Aleksandar Madžar piano

programme

SERGEI RACHMANINOV ››Six Songs, op. 38 ››Variations on a Theme of Corelli, op. 42 ››Symphonic Dances, op. 45

nostalgia N

Niemand die zo’n heerlijk brede melodieën kon componeren als de Russische componist Sergej Rachmaninov. Zijn muziek is op en top romantisch en lijkt wel gemaakt om nostalgisch bij weg te dromen. In het geval van de Symfonische dansen is dat behoorlijk letterlijk te nemen. Het tweede deel van zijn leven bracht Rachmaninov door in de VS, omdat er voor hem en zijn familie geen plaats meer was in het nieuwe Rusland na de Revolutie van 1917. De Bolsjewieken waren de bourgeoisie, waartoe ook de Rachmaninovs behoorden, liever kwijt dan rijk. In Amerika hield Sergej niettemin wanhopig vast aan zijn Russische identiteit. Heimwee weerhield er hem van veel op papier te zetten. De Symfonische dansen was het enige volledig nieuwe werk dat Rachmaninov op Amerikaanse bodem schreef, en meteen zijn laatste. De compositie is een muzikaal testament, de ultieme inspanning van Rachmaninov die zich zijn leven en loopbaan voor de geest haalt. Dat doet hij met vele virtuoze en handig verborgen verwijzingen naar thema’s uit vroegere werken. Met de Symfonische dansen blikte Rachmaninov nostalgisch terug op zijn verleden — en daarmee dus vooral ook op zijn geliefde maar verloren vaderland.

Le compositeur russe Sergueï Rachmaninov est inégalable dans l’art de la composition de longues et splendides mélodies. Sa musique est à cent pour cent romantique et semble avoir été conçue pour inviter à la rêverie nostalgique. C’est littéralement le cas des Danses Symphoniques. Rachmaninov a vécu la deuxième moitié de sa vie aux États-Unis, parce qu’il ne pouvait plus vivre avec sa famille dans la nouvelle Russie après la Révolution de 1917. Les Bolchéviques formaient la bourgeoisie, à laquelle appartenaient également les Rachmaninov, ces derniers n’étaient donc plus les bienvenus. En Amérique cependant, Sergueï s’accrocha désespérément à son identité russe. Le mal du pays ne lui permit pas de composer grand-chose. Les Danses Symphoniques sont la seule œuvre entièrement nouvelle que Rachmaninov composa sur le sol américain, ainsi que la dernière. Cette composition est comme un testament musical, l’ultime effort de Rachmaninov évoquant sa vie et sa carrière, avec de nombreuses références virtuoses et subtiles aux thèmes d’œuvres précédentes. Avec les Danses Symphoniques, Rachmaninov jetait un regard nostalgique sur son passé — et donc également sur une patrie bien-aimée mais perdue.

Nobody could compose such wonderfully broad melodies like the Russian composer Sergei Rachmaninov. His music is the epitome of the romantic era and appears to have been created for the purpose of nostalgic reverie. In the case of the Symphonic Dances, that can be taken quite literally. Rachmaninov spent the second part of his life in the US because there was no longer any room for him and his family in the new Russia after the 1917 Revolution. The Bolsheviks would have preferred seeing the back of the middle class to which the Rachmaninovs belonged. Nevertheless, in America, Rachmaninov clung desperately to his Russian nationality. Homesickness prevented him from committing much to paper. The Symphonic Dances was the only entirely new work that Rachmaninov wrote on American soil, and also his last. The composition is a musical obituary, Rachmaninov’s ultimate effort, remembering his life and career. He does this with many virtuoso and cleverly hidden references to themes from earlier work. With Symphonic Dances, Rachmaninov nostalgically looks back at his past, and in doing so to his beloved yet lost native country.

woensdag mercredi Wednesday

22.3 20:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €16 €34 €48 €60 box office

BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR

VANISH BEACH

Hof van Eede Marjan De Schutter actor Filip Jordens actor Greg Timmermans actor Ans Van den Eede actor Hendrik Lasure (schntzl) pianist-composer & live performance Octopus Kamerkoor Bart Van Reyn chorus master

vanish beach N

Een uitstapje naar Venice Beach, California, 1942. Met opgestroopte broekspijpen, in stijve driedelige burgerpakken zitten ze op het strand. Wat onwennig, wat te warm, wat te Europees, scheefgezakt in hun Amerikaanse strandstoel. Grote Europese cultuurdragers op de vlucht voor het nazisme. Met vele honderden waren ze, onder hen Arnold Schönberg. De peetvader van de atonale muziek integreerde zich zo goed en kwaad het ging. Hij cruisete in zijn Ford, volgde het American football aan de University of California, waar hij lesgaf, en speelde geregeld tennis. Hij was trots op de Amerikaanse levensstijl die zijn kinderen zich eigen hadden gemaakt. Maar thuis voelde de componist zich nooit in de VS. Hij raakte teleurgesteld in het cultureel ongeschoolde Amerikaanse publiek, dat zijn atonale werken niet begreep. Dat zijn status als groot componist blijkbaar niet erkend of zelfs geweten was in Los Angeles, kon Schönberg maar moeilijk aanvaarden. Schönbergs worsteling met zijn identiteit en culturele achtergrond is het uitgangspunt van deze nieuwe muziektheaterproductie van Hof van Eede. Une excursion à Venice Beach, en Californie, en 1942. Ils sont assis sur la plage, les jambes de leurs pantalons relevées, engoncés dans leur austère costume trois pièces. Mal à l'aise, accablés par la chaleur, trop européens, échoués dans leur transat américain. Les grands représentants de la culture européenne fuyant le nazisme. Ils étaient des centaines, et parmi eux Arnold Schönberg. Le père de la musique atonale tentait de s'intégrer du mieux qu'il pouvait. Il conduisait une Ford, suivait le football américain à l'Université de Californie où il enseignait, et jouait régulièrement au tennis. Il était fier du mode de vie américain que ses enfants avaient adopté. Mais il ne s'est jamais senti chez lui aux États-Unis. Il était déçu par le public américain culturellement peu éduqué, qui ne comprenait pas ses œuvres atonales. Il pouvait difficilement accepter que son statut de grand compositeur ne soit manifestement pas reconnu, voire inconnu à Los Angeles. La lutte de Schönberg avec son identité et ses origines culturelles est le point de départ de cette nouvelle production de théâtre musical de Hof van Eede. A little excursion to Venice Beach, California, 1942. They are sitting on the beach in formal three-piece suits with pant legs rolled up. They are a little uncomfortable, a little too hot, a little too European, sagging sideways in their American beach chairs. Great European bearers of culture on the run for Nazism. They were many hundreds, one amongst them Arnold Schönberg. The godfather of atonal music integrated to the best of his abilities. He cruised in his Ford, followed American football at the University of California, where he taught, and played tennis regularly. He was proud of the American way of life that his children had adopted as their own. Yet the composer never felt at home in the US. He became disappointed in the culturally unschooled American audience who did not understand his atonal works. Schönberg found it hard to accept that his status as a great composer was apparently not recognised or even known in Los Angeles. Schönberg’s struggle with his identity and cultural background is the starting point of this new music theatre production from Hof van Eede.

woensdag mercredi Wednesday

22.3 20:30 Bronks 19:30 concert talks N p67 donderdag jeudi Thursday

23.3 20:30 Bronks €20 BOZAR box office

co-production

Klarafestival, Hof Van Eede, LOD Muziektheater in collaboration with

CAMPO

NEW PATHS New York Philharmonic Alan Gilbert conductor Frank Peter Zimmermann violin

programme

JOHN ADAMS ››The Chairman Dances SERGEI PROKOFIEV ››Violin Concerto № 1 in D major, op. 19 HECTOR BERLIOZ ››Symphonie fantastique: épisode de la vie d’un artiste, H. 48, op. 14

new paths N

Mao Zedong, gedurende meer dan twintig jaar de even beruchte als beroemde voorzitter van de Communistische Partij van China, stapt tijdens een banket uit een schilderij en zet een danspasje met zijn vrouw. Dit fantasierijke tafereel is de laatste scene van John Adams’ opera Nixon in China, die gebaseerd is op een bezoek van toenmalig president Nixon aan de Volksrepubliek in 1972. Niet alleen thematisch maar ook muzikaal is Nixon in China typisch Amerikaans: geen beter instrument dan de saxofoon om de sound van de VS te verklanken. The Chairman Dances, Adams’ herwerking van de surrealistische laatste scene van de opera, is bovendien een foxtrot, een van de typisch Amerikaanse stijldansen, ontwikkeld in de jaren 1910. Sergej Prokofjev heeft het van op de eerste rij meegemaakt; hij trok voor een paar jaar naar de VS, weg van de chaos in zijn thuisland. In het woelige jaar 1917, vlak vóór zijn verhuis, schreef hij zijn Eerste vioolconcerto. New York Philharmonic, een van de oudste en meest sprankelende orkesten van Amerika, en afscheidnemend dirigent Alan Gilbert brengen tot slot de Symphonie fantastique, een monument en mijlpaal van de westerse muziekgeschiedenis.

Mao Zedong, président tristement célèbre du Parti Communiste de Chine pendant plus de vingt ans, sort d’une peinture au cours d’un banquet et esquisse un pas de danse avec son épouse. Ce tableau fantaisiste est la dernière scène de l’opéra de John Adams Nixon in China, basé sur une visite du président de l’époque Richard Nixon en République Populaire, en 1972. Nixon in China est typiquement américain, tant sur le plan thématique que musical : quel meilleur instrument que le saxophone pour incarner le son des États-Unis. En outre, The Chairman Dances, l’adaptation d’Adams de cette dernière scène surréaliste de l’opéra, est un foxtrot, une danse de salon typiquement américaine développée dans les années 1910. Sergueï Prokofiev l’a d’ailleurs vécu personnellement ; il a émigré aux États-Unis pendant quelques années afin de fuir le chaos régnant dans son pays. Il écrivit son Premier concerto pour violon lors de la houleuse année 1917, juste avant son déménagement. Le New York Philharmonic, l’un des plus anciens et des plus pétillants orchestres d’Amérique, et le chef d’orchestre Alan Gilbert (qui quitte sa fonction au sein de l’orchestre à l’issue de cette tournée), interprèteront enfin la Symphonie fantastique, véritable monument et jalon de l’histoire de la musique occidentale.

Mao Zedong, who, for over twenty years, was China’s both famous and infamous Communist Party Chairman, steps out of a painting during a banquet and moves to the dance floor to dance with his wife. This imaginative display is the final scene from John Adams’s opera Nixon in China, based on a visit of the then president Nixon to the People’s Republic in 1972. Not only the theme but also the music of Nixon in China is typically American: no better instrument than the saxophone to represent the sound of the US. The Chairman Dances, Adams’s readaptation of the opera’s surrealistic final scene, furthermore, is a foxtrot, one of the typically American ballroom dances developed in the 1910s. Sergei Prokofiev experienced it firsthand; he went to the US for a few years, away from the chaos in his home country. In the turbulent year 1917, just before his move, he wrote his Violin Concerto № 1. Finally, the New York Philharmonic and conductor Alan Gilbert, who will be leaving the orchestra after this tour, will perform the Symphonie fantastique, a monument and milestone of Western music history.

donderdag jeudi Thursday

23.3 20:00 Koningin Elisabethzaal €35 €60 €85 €105 box office deSingel, deFilharmonie

co-production

Klarafestival, deSingel, deFilharmonie with the support of

Red Star Line Museum concert partner

RHAPSODY IN BLUE Rotterdam Philharmonic Orchestra Yannick Nézet-Séguin conductor Khatia Buniatishvili piano

programme

LEONARD BERNSTEIN ››On the Waterfront, symphonic suite GEORGE GERSHWIN ››Rhapsody in Blue SERGEI RACHMANINOV ››Symphonic Dances, op. 45

rhapsody in blue N

Hoe klinkt Amerikaanse klassieke muziek? Dit concert geeft het antwoord. Verwacht je aan een groot symfonisch orkest, volle kopers, rijke harmonieën, swingende ritmes, weidse melodieën en melancholische, blues-achtige saxofoons — óók in de Symfonische dansen van Rachmaninov, die eerder al op het Klarafestival te horen zijn in een versie voor twee piano’s. Echt Amerikaans wordt het met Leonard Bernstein. De grootste Amerikaanse dirigent aller tijden was ook componist. De folklore en de jazzmuziek van zijn vaderland waren zijn belangrijkste inspiratiebronnen. Dat blijkt onder meer uit de epische soundtrack voor de film On the Waterfront, waaruit Bernstein een gelijknamige symfonische suite distilleerde. Vele van Bernsteins opnames zijn trouwens referenties. Dat geldt zeker voor die van Rhapsody in Blue, zonder meer hét icoon van de Amerikaanse klassieke muziek. Het werk is op het lijf geschreven van Khatia Buniatishvili, een duivelin aan de piano. Haar spel is dynamisch, zwoel en virtuoos. Voeg daar de brok energie in de vorm van Yannick Nézet-Séguin aan toe, en je krijgt gegarandeerd vuurwerk.

À quoi ressemble la musique classique américaine ? Ce concert vous donnera la réponse. Attendez-vous à découvrir un grand orchestre symphonique avec de nombreux cuivres, de riches harmonies, des rythmes qui swinguent, de somptueuses mélodies et des saxophones mélancoliques et bluesy — même dans les Danses Symphoniques de Rachmaninov, déjà programmées plutôt lors du Klarafestival dans une version pour deux pianos. Mais c'est avec Leonard Bernstein que la musique devient vraiment américaine. Le plus grand chef d'orchestre américain de tous les temps était également compositeur. Ses plus grandes sources d'inspiration étaient le folklore et le jazz de son pays. C'est le cas entre autres de la bande originale épique du film Sur les quais, dont Bernstein a extrait une suite symphonique éponyme. De nombreux enregistrements réalisés par Bernstein sont d'ailleurs devenus des références. C'est le cas de Rhapsody in Blue, qui constitue sans aucun doute l'icône de la musique classique américaine. Cette pièce est taillée sur mesure pour Khatia Buniatishvili, véritable diablesse du piano. Son jeu est dynamique, sensuel et virtuose. Ajoutez-y l'énergie débordante de Yannick Nézet-Séguin, et vous obtiendrez à coup sûr un feu d'artifice.

What does American classical music sound like? This concert gives us the answer. Be prepared for a large symphonic orchestra, full brass, rich harmonies, swinging rhythms, grand melodies and melancholic, bluesy saxophones — also in the Symphonic Dances by Rachmaninov, who can be heard earlier at Klarafestival in a version for two pianos. The evening will become genuinely American with Leonard Bernstein. The greatest American conductor of all times was also a composer. The folklore and the jazz music from his homeland were his greatest sources of inspiration. This can be heard especially in the epic soundtrack for the film On the Waterfront, from which Bernstein distilled the eponymous symphonic suite. Many of Bernstein’s recordings are moreover references. This is certainly the case for Rhapsody in Blue, which simply is the icon of American classical music. The piece could easily have been written for Khatia Buniatishvili, a devil at the piano. The way she plays is dynamic, sensual and virtuosic. Add a dash of energy in the form of Yannick Nézet-Séguin and you are guaranteed fireworks.

vrijdag vendredi Friday

24.3 20:00 BOZAR Henry Le Bœuf Hall €18 €40 €54 €74 box office BOZAR

co-production

Klarafestival, BOZAR

CLOSING PARTY Marockin’ Brass DJ GanGah

Een festival is niet compleet zonder een zinderend slotfeest. Met zijn opzwepende ritmes en vrolijke melodieën is Marockin’ Brass de geknipte band om daarvoor te zorgen. De groep rond saxofonist Luc Mishalle houdt het midden tussen jazz, folk en impro. De sound van het ensemble is een unieke mix van klanken uit de westerse traditie en NoordAfrikaanse invloeden. Jazzvirtuozen gaan in dialoog met muzikanten uit de Gnawa, een Marokkaanse soefi-traditie. Voor dit slotfeest brengt Marockin' Brass stukken uit zijn repertoire, afgewisseld met nieuwe creaties van Mishalle, percussionisten Jean Gnonlonfoun en Driss Filali, en de Britse trompettist Byron Wallen. Tijdens hun optreden krijgen de muzikanten het gezelschap van dj GanGah, die het festival ook uitwuift met een stomende dj-set.

Un festival digne de ce nom se doit de se clôturer par une soirée grandiose. Avec ses rythmes entraînants et ses mélodies enjouées, Marockin’ Brass est le groupe rêvé pour relever le défi. Ce groupe créé par le saxophoniste Luc Mishalle combine jazz, folk et improvisation. Le son de l’ensemble est un mix unique de sonorités issues de la tradition occidentale et d’influences nord-africaines. Des virtuoses du jazz dialoguent avec des musiciens Gnawa,

une tradition soufi marocaine. Lors de ce concert de clôture, Marockin’ Brass interprétera des morceaux de son répertoire ainsi que des nouvelles compositions de Luc Mishalle, des percussionnistes Jean Gnonlonfoun et Driss Filali, et du trompettiste britannique Byron Wallen. Les musiciens seront accompagnés par DJ GanGah, qui clôturera également le festival avec un set enflammé. No festival is complete without a smashing closing party and with its sweeping rhythms and cheerful melodies, Marockin' Brass is the perfect band to deliver just that. The group around saxophonist Luc Mishalle blends together jazz, folk and improvisation. The sound of the ensemble is a unique mix of sounds from Western tradition and North-African influences. Jazz virtuosi enter into a dialogue with musicians from Gnawa, a Moroccan Sufi tradition. For this closing party, Marockin' Brass will perform pieces from its repertoire, alternated with new creations by Mishalle, percussionists Jean Gnonlonfoun and Driss Filali as well as the British trumpet player Byron Wallen. During their performance, the musicians will be joined by DJ GanGah who will be providing the festival with an appropriate ending in a steaming DJ set.

vrijdag vendredi Friday

24.3 22:00 BOZAR gratis gratuit free

co-production

Klarafestival, MET-X, BOZAR

Concert talks Het Klarafestival is veel méér dan concerten. Kom alles te weten over het festivalthema, het programma én de persoonlijke ervaringen van de artiesten via gratis inleidingen en unieke meet & greets met muzikanten, radiomakers en de mensen achter het Klarafestival.

10.3, 19:00 BOZAR

11.3, 19:30 Kaaitheater 13.3, 19:00 BOZAR 14.3, 18:15 BOZAR

15.3, 19:00 BOZAR 17.3, 19:15 deSingel

N F

The Diary of One Who Disappeared Het Klarafestival-thema ontrafeld

Il ritorno d'Ulisse in patria

EXIT F

18.3, 19:15 Concertgebouw Brugge 22.3, 19:30 Bronks

N N

October

17.3, 19:15 Concertgebouw Brugge 19.3, 19:15 deSingel

Má Vlast

N N

ЗМЕЯ

October

ЗМЕЯ Vanish Beach

Blijf op de hoogte van het laatste nieuws over de Concert talks via www.klarafestival.be en via de facebookpagina van het Klarafestival!

KLARA FESTIVAL CAFÉ 24.3 9 2017

The Klarafestival Café is the ideal location to go artist spotting, flip through the newspaper, gather the most recent information about the concerts and to listen (again) to the pieces on the programme!

www.victor23.be

No festival is complete without somewhere to hang out and look ahead to a concert or to sit and chat comfortably over a good drink. This is why we have Klarafestivalcafé 2.0: after the success of the first edition of the pop-up café last year, Klarafestival is pitching its tents in BOZAR’s Café Victor, at the front of the Centre for Fine Arts. BOZAR Café Victor is an ode to architecture, art and taste. The new bistro opened its doors in September 2016. The internationally renowned architect agency Robbrecht & Daem took care of the design. They were the ideal choice, really, because for Robbrecht & Daem the interconnectedness between architecture and interior design is crucial — just like it was for Victor Horta, who designed the Centre for Fine Arts. The bistro has been named after the art deco architect by way of homage to him. In the café, the three curtains by the artist Valérie Mannaerts are absolute eye-catchers. The hand-embroidered pieces in cotton and wool, entitled Pleasure in Making (Curtain for BOZAR), allow the café to be screened off for special events. The Klarafestival Café is open every day of the festival from 10:00 am to at least one hour after the end of the performance.

Klara festival For two weeks in March every year, the spotlight is on Klarafestival with concerts being performed in dozens of concert halls in Flanders and Brussels, and broadcast daily on Klara. But Klarafestival continues to operate at full capacity outside the festival period. In addition to the preparations for the many concerts in March, the Klarafestival team contributes to artistic and social projects year round. In these pages, youâ&#x20AC;&#x2122;ll find everything there is to know about Klarafestivalâ&#x20AC;&#x2122;s structural activities.

the year round 69

The Sound of Home

Art and culture are basic needs! For years now, the news, politics and society have been dominated by migration and the refugee situation. The theme leaves no one untouched and there are fierce discussions on the impact of the refugee flows. All too often we forget that migration is first and foremost particularly dramatic and traumatic for the refugees themselves, certainly for the many thousands of children amongst them. In Belgium alone there are already around 3000 minor refugees, each without parents in a strange land.

Here in Belgium, these vulnerable children are given shelter, food and schooling. But thatâ&#x20AC;&#x2122;s not enough. At Klarafestival, we are convinced that art and culture are also basic needs! This is why Klarafestival and SOS Kinderdorpen have worked together to create the The Sound of Home project. With this project, we want to give unaccompanied minor refugees as many chances possible to learn music outside the centres where they find themselves. For people from different cultural backgrounds, music is the best means of communication and, for children, education is the easiest way for peers to come into contact with each other.

Read all about The Sound of Home on www.klarafestival.be! project partners BNP Paribas Fortis, Allegretto Festival Foundation / this project came into being thanks to the collaboration betweenÂ Klarafestival, SOS Kinderdorpen, Fedasil, the Belgian Red Cross, Minor-Ndako, Public Centres for Social Welfare, Deeltijds Kunstonderwijs Brussel, Flagey, VBO Task Force Refugees, and music schools across Flanders, Brussels and Wallonia

Shanti! Shanti!

Jouw Sleutel

L’art s’adresse à tout le monde. Mais l’accès à l’art n’est pas évident pour tous — au propre comme au figuré. Comment choisir un spectacle ? Peut-on se le payer, et comment se rendre à la salle de concert ? Autant de questions auxquelles de nombreuses personnes ne trouvent souvent pas de réponse. C’est pourquoi le Klarafestival a créé Jouw Sleutel. Dans le cadre de ce projet, le Klarafestival organise des visites guidées et prodigue des informations adaptées, offre aux visiteurs un en-cas et une boisson, ainsi qu’un accompagnement personnalisé jusqu’à la salle de concert.

A durable singing group, consisting of all kinds of children from Brussels! With Shanti! Shanti! and in collaboration with MET-X, we’re expanding a lasting and multi-cultural vocal group out of 30 Brusselsbased – disadvantaged and promising – children between the ages of 5 and 12. With 21 nationalities, the group is a true reflection of Brussels as regards the children’s socio-economic home situations and their ethno-cultural backgrounds. Weekly rehearsals and five performance moments every year (the première of which takes place during Klarafestival), give the kids chances. This group is very different from a classical choir; experiment and the creation of an own repertoire is central to Shanti! Shanti! concert

Avec la collaboration de partenaires sociaux, le Klarafestival facilite l’accès de divers groupes cibles à l’art. Nous collaborons chaque année avec grand plaisir avec la Turkse unie, De Foyer, Globe Aroma, De Vaartkapoen, la FMDO, le laboratoire urbain JES, la KA Koekelberg, Martha Somers, D’Broej, Jhob Koepel van de Brusselse Jeugdhuizen, Scouts Brussel, Bronks vzw, Hobo vzw, Cosmos vzw, Femma vzw, Lokaal Dienstencentrum Ellips, Vives, De Harmonie, Lotus, Lasso et les CPAS de Bruxelles, ainsi que ceux de plusieurs communes flamandes. Grâce à Jouw Sleutel, un millier de personnes profitent ainsi chaque année d’un concert classique, activité qui leur serait, en d’autres circonstances, moins accessible.

Salaam Syria > 21.3 BOZAR p56

project partners BNP Paribas Fortis, Allegretto Festival Foundation

project partners BNP Paribas Fortis, Nationale Loterij / Loterie Nationale, JTI, Vlaamse Overheid, Vlaamse Gemeenschapscommissie, Brussels Hoofdstedelijk Gewest / Région de BruxellesCapitale, Gemeente Schaarbeek / Commune de Schaerbeek

Supernova The Future Sound Of Classical Music! Belgisch jong klassiek talent op tournee! Ervaren programmatoren uit de Belgische klassieke muziekwereld bekronen jaarlijks één Vlaams en één Waals ensemble, recent afgestu deerde, creatieve en ondernemende muzikanten aan het begin van een beloftevolle carrière, met de titel van Supernova. De erkenning geeft jonge artiesten precies wat ze nodig hebben: naamsbekendheid, speelkansen en praktische ondersteuning. De groepen die met het Supernova-label onderscheiden worden, zijn gegarandeerd van 12 concerten, verspreid over Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het eerste van deze reeks double bill-concerten met de twee winnende ensembles vindt plaats tijdens het Klarafestival. Supernova is nog maar aan zijn vierde editie toe, maar is nu al een referentie. De winnaars van de vorige edities sleepten ondertussen nog andere prijzen in de wacht, verzorgen cd-opnames en staan op de affiches van concerthuizen in binnen- en buitenland. Zo ging O’Brass, laureaat in 2015, het jaar na hun overwinning op tournee in Japan. Het Zerkalo Quartet, eveneens winnaar in 2015, heeft met Toshio Hosokawa al een gerenommeerde componist die specifiek voor het kwartet werk schreef. En het St. George Quintet, een van de laureaten van Supernova in 2016, heeft afgelopen zomer zijn eerste album opgenomen. Ga naar www.supernovaclassic.be voor alle info over Supernova! concert Supernova > 13.3 Théâtre du Vaudeville p38

Nagelmackers steunt muzikaal talent Voor het tweede jaar op rij is Nagelmackers hoofdsponsor van Supernova. Erwin Drenth, directeur Marketing & Communication is trots op deze samenwerking: ‘Jonge ambitieuze muzikanten die zich tonen aan een breed publiek en hun passie voor muziek delen. Bij Nagelmackers verbinden we graag onze naam aan zo’n project. Supernova staat voor ambitie, kwaliteit en toegankelijkheid. Deze waarden sluiten mooi aan bij die van Nagelmackers. Wij willen samen met onze cliënten hun dromen en financiële ambities realiseren. Dat lukt omdat we oprecht geïnteresseerd zijn, onze cliënt echt leren kennen en samen zoeken naar passende oplossingen. Gedreven mensen de kans geven hun dromen waar te maken, dat is fantastisch!’

project partner Nagelmackers / culturele partners Klarafestival, Festival de Wallonie, FestivalMusiq’3, Klara, Musiq’3, CC Ter Dilft, CC Strombeek, CC Dilbeek–Westrand, Cultuurcentrum Hasselt, Festival de Namur, le Festival de Juillet Musical de Saint-Hubert, le Festival du Hainaut, le Festival du Brabant Wallon, Charleroi PBA / mediapartners Klara, Musiq’3, De Standaard, La Libre Belgique

Music Masters on Air European Broadcasting Project Young international composers in the spotlight! Music Masters on Air (MusMA) is a European cooperation network of six festivals and as many radio stations. The purpose of MusMA is to showcase the works of young innovative composers. The project saw the light of day in 2010. Since then, each year a prominent European festival has commissioned a composition from several promising composers. The result of their works may then be heard at the participating festivals and on the radio across Europe.

ATELIER

15.3, Flagey Free entrance 8:30—13:00 & 19:00—22:30

The participants are invited to join the Atelier. They get the chance to work together with the musicians, the festival organisers and the radio stations, all around their composition. Welcome!

concert

The Violins Weep > 16.3 Flagey p44

co-production Klarafestival (be), Festival de Wallonie (be), National Forum of Music (pl), MittelFest (it), SCA Müzik Vakfi (tr), Saxå Kammar-musik Festival (se) / radio partners Klara, Musiq’3, Dwójka polskie radio, RAI Friuli Venezia Giulia, P2 Sveriges Radio

An eye for detail Greet Samyn leent haar stem al voor de zevende keer aan het Klarafestival. Twee weken lang verzorgt ze de inleiding van elk concert. Voor tien minuten zijn de spotlights en alle aandacht uitsluitend op haar gericht. De perfecte look is dus cruciaal.

â&#x20AC;&#x2DC;Het Klarafestival is ambitieus, eigenzinnig en avontuurlijk. Bovendien wordt er veel belang gehecht aan concertpresentaties. En terecht: als presentatrice ben je ook gastvrouw, heet je het publiek welkom. En voor een gastvrouw is een goed voorkomen erg belangrijk.â&#x20AC;&#x2122;

MUD Brabantdam 63, Gent makeupdesignory.be

GINGER Antwerpen, Dendermonde, Gent, Hasselt & Leuven gingercollections.be

‘Het Klarafestival is ambitieus, eigenzinnig en avontuurlijk. Bovendien wordt er veel belang gehecht aan concertpresentaties. En terecht: als presentatrice ben je ook gastvrouw, heet je het publiek welkom. En voor een gastvrouw is een goed voorkomen erg belangrijk.’

‘Tot nog toe gebruikte ik steeds eigen make-up. Maar een professionele aanpak is uiteraard beter, en daarom kijk ik uit naar de samenwerking met Make-up designory. MUD engageert zich graag voor dit soort evenementen. Het merk sluit met zijn filosofie om natuurlijke schoonheid te accentueren mooi aan bij het Klarafestival. Geen dikke lagen make-up dus; MUD streeft ernaar met zo weinig mogelijk make-up zoveel mogelijk effect te bereiken.’ ‘Ik ben bijzonder blij dat Ginger de kledingpartner is van het Klarafestival. De winkels van Ginger zijn zeer gevaarlijk voor mij; als ik binnenloop, kom ik altijd wel met iets naar buiten! Toen er een kledinglijn voor dames werd opgestart, sprong ik dan

CONFETTI confetti.be

ook een gat in de lucht en sindsdien ben ik vaste klant. Ginger laat naar mijn gevoel een frisse wind waaien door de Belgische mode: prachtige kleuren, gedurfde combinaties en een eigenzinnige snit. De ontwerpen en de materialen zijn steeds hoogkwalitatief. Een ideale match dus met het Klarafestival!’ ‘Juwelen moeten een echte eyecatcher zijn op het podium. Hoe groter hoe beter! Dit jaar creëert Renée Sys, de ontwerpster achter Confetti, uitgesproken, grote stukken, volledig in harmonie met de kledij. Bovendien mag er ook wel eens buiten de lijntjes gekleurd worden. Zo zitten er dit jaar schouderstukken in de collectie en kiest Renée voor speelse asymmetrie. Spannend!’ 75

Dine in style Wat is er beter om je concertervaring helemaal af te maken dan een heerlijke maaltijd, vooraf of nadien? Klarafestival raadt de volgende restaurants aan:

Notos

Les Brigittines

Rue Livornostraat 154 1000 Brussels 02 513 29 59 notos.be

Place de la Chapelle / Kapellemarkt 5 1000 Brussels 02 512 68 91 lesbrigittines.com

Constantin Erinkoglou eert zijn roots achter het fornuis van het bekende restaurant Notos â&#x20AC;&#x201D; Grieks voor â&#x20AC;&#x2DC;het zuidenâ&#x20AC;&#x2122;. En met succes. Aan specialiteiten uit de Griekse keuken geeft hij verrassende internationale toetsen. Toch zijn de eenvoud, de finesse en het smakenpalet de troeven van dit gezellige restaurant. Notos geldt ook als beste Griekse etablissement van de hoofdstad. En, last but not least, ook de wijnkaart, met Griekse topwijnen, is niet te versmaden. 76

In dit stijlvolle restaurant tegenover de gotische Kapellekerk ben je te gast bij meesterkok Dirk Myny. Het is erg gezellig tafelen in dit prachtige, oude postkantoor met de grote open haard. In de gevarieerde keuken ligt de nadruk op lokale producten en op de rijkdommen van Franse bodem. Probeer zeker eens de Zenne Pot: een smakelijke kool, gekookt in het geuzebier van Cantillon, met Bloempanch (de traditionele zwarte worst van Brussel), droge worst en wulken.

Something for every celebration Festive, smart, intense, splendid, professional, pure and authentic. These are the values shared by Klarafestival, chocolatier Neuhaus and floral artist Daniël Ost.

Daniël Ost ‘The difference between the ordinary and the extraordinary lies in the detail’, says floral artist Daniël Ost. This passion and drive for perfection in his work led the American television network CBS to refer to Daniël as the world’s leading floral designer and resulted in his company becoming a world player that can count among its customers royal families, Christie’s and UNICEF. Meanwhile, Nele Ost has followed in her father’s footsteps and is now heading the flourishing company. Nele is continuing Daniël’s work and at the same time is a breath of fresh air. This way she also hopes to charm younger generations with the beauty of nature, just as Klarafestival does for culture. www.Daniëlost.be

Neuhaus Klarafestival has an eye for tradition. By regularly inviting renowned artists back, Klarafestival has formed a family. In the same way, Neuhaus is the result of the patient work of a family that has been safeguarding the knowledge, skill and quality of the house products for 160 years. Yet tradition can only be continued when there’s room for innovation. This is one of Neuhaus’s fundamental principles. In 1857, after apothecary Jean Neuhaus added a layer of chocolate to his medications, in 1912, his grandson Jean Neuhaus Jr. came up with delicious fillings and so invented the praline. In turn his daughter, opera singer Suzanne de Gavre-Neuhaus, served as inspiration for a new line of pralines: at the end of the 20th century, the Maître Chocolatier created a fine collection that refers to Suzanne’s outstanding rendition of Manon, in the eponymous opera by Jules Massenet. Neuhaus made a trademark of its original and fine collections. The luxury gift boxes make Neuhaus creations as wonderful to give as they are to receive. www.neuhaus.be

On the Road Musicians spend countless hours on the road every year and are away from home for many nights. In our effort to host our artists comfortably and safely during Klarafestival, we can count on a number of reliable and professional partners.

Interparking With more than 800 monitored car parks in Europe, of which 20 are found in the centre of Brussels, Interparking contributes to improved traffic flow. In doing so, the company also creates more space for pedestrians and cyclists. And to improve your ease of parking, Interparking has created the Pcard+ which allows you to park your car in any one of the 70 Interparking car parks in Belgium without a ticket. Pcard+ furthermore gives you access to promotions in all the participating car parks. Interparking also strives for an ecologically responsible solution to the traffic problem. Nicolas Godon, Marketing & Communication Manager: ‘Among other things, we provide charging points for electric cars, we invest in energy-efficient technology and offer reduced rates for cars with low emissions. Our activities are carbon neutral in all countries where Interparking is present.’ www.pcard.be

G4S G4S is specialised in security and safety processes. The company is a global leader in providing solutions in sectors with great security and safety issues. Offering protection is the recurring theme in the activities of G4S: protection of persons, protection of goods, protection of a community or society. ‘The security chain has many links’, Bart Verbeeck of G4S explains. ‘We have a rest-assured approach to our customers. It is based on the pillars of safety and security, partnership, people and technology, sector knowledge and expertise. Through an integrated approach we can offer our customers peace of mind so that they can focus on their core activities.’ www.G4S.be

Thon Hotels Thon Hotel EU lies in the heart of the European quarter of Brussels with 405 comfortable, modern and functional rooms. The Twelve, the hotelâ&#x20AC;&#x2122;s colourfully styled restaurant, welcomes everyone, hotel guests and people who are not staying, for breakfast, lunch and dinner in a congenial atmosphere. The gem of The Twelve is doubtlessly its breakfast buffet with an abundance of sweet and savoury delights. The restaurant menu is created based on fresh, honest seasonal products with an additional special lunch menu from the chef every week. The bar of The Twelve offers European wines and an exclusive selection of international whiskeys, gins and rums. Whatâ&#x20AC;&#x2122;s more, the bartenders of The Twelve are known for their unique cocktails which have won awards from the Union of Belgium's Bartenders.

Wetstraat/Rue de la Loi 75 1040 Brussel/Bruxelles 02 204 39 11

Open Tours Open Tours is the driving force behind City Sightseeing Brussels. On the red buses and open-top double-deckers you get to know all the well-known and hidden nooks and crannies in Brussels in an easy and original manner. Two lines that pass all the important locations in Brussels offer you the opportunity to discover the stories behind the Royal Palace, the Atomium and Mini-Europe, the Grote Markt, Manneken Pis, Ter Kamerenbos, the Flageyplein with its Art Nouveau houses, the Jubelpark and the European Institutions, among other attractions. With the very convenient hop-on-hop-off system, you purchase a ticket for 24 or 48 hours and get on and off as you please!

www.citysightseeingbrussel.be

Heb je een evenement op stapel, en ben je nog op zoek naar een cateraar? Dan biedt Insieme de perfecte uitkomst: geniet van de geuren, de smaak en de kleuren van uitgelezen gerechten en een piekfijne service!

Insieme Insieme, ‘samen’ in het Italiaans. De Gentse cateraar heeft zijn naam niet gestolen. Insieme werkt met de klant een plan uit, om zijn event uniek, effectief én onvergetelijk te maken. Dat doet Insieme samen met een reeks professionele partners, elk met hun specialiteiten en ideeën. Insieme is de geknipte partner van het Klarafestival, dat dit jaar focust op diversiteit, op creativiteit die voortkomt uit de contacten tussen verschillende culturen. Op dezelfde manier biedt Insieme een uitgebreid palet aan met verschillende accenten en smaken, uit alle hoeken van de wereld.

69296_ESSO ADV_outline.indd 1

15-11-16 08:54

KLARA FESTIVAL 9 24.3 2017

home sweet home

Haal je hart op in muzikaal Brussel. Laat je verbeelding werken tijdens het Klarafestival.

Vlaanderen verbeelding werkt

VLAINBRU_Klarafestival_ad_265x200.indd 1

VLAANDEREN.BE/BRUSSEL

27/10/14 09:35

centre for fine arts Brussels

Music

NEW FORMULA

A LA CARTE YOUTH - 26 = 9€ / CONCERT * *MiNiMUM 4 CONCERTs

Paleis voor schone Kunsten Brussel Palais des Beaux-arts Bruxelles Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be

O P E R A C O N C E RT R E C I TA L DA N C E

DE MUNT / LA MONNAIE

G I AC O M O P U C C I N I RO B E RTO R I Z Z I - B R I G N O L I & BASSEM AKIKI – KIRSTEN D E H L H O L M & H OT E L P RO F O R M A

P E E R GY N T SIBELIUS, GRIEG G OT H E N B U RG SY M P H O N Y O RC H E S T R A

OPERA

CONCERT

A P R 6 7 8 9 2 017 T H É ÂT R E N AT I O N A L

G A B R I E L FAU R É MICHEL PLASSON F E B 25 28 2 017 B OZ A R

IL RITORNO D’ULISSE IN PATRIA C L AU D I O M O N T E V E R D I R E N É JAC O B S M A A 1 4 1 6 2 017 B OZ A R

OPERA

MATSUKAZE TO S H I O H O S O K AWA B A S S E M A K I K I – S A S H A WA LT Z

PÉNÉLOPE

F E B 2 0 2 017 B OZ A R

JA N 3 1 F E B 1 2 3 5 7 8 9 1 0 1 2 1 4 2 017 M U N T PA L E I S ( TO U R & TA X I S )

ALAIN ALTINOGLU

OPER A IN CONCERT

ALAIN ALTINOGLU

S I N F O N I E T TA TA K E M I T S U, S A I N T- S A Ë N S , JA N ÁČ E K A P R 1 8 2 017 B OZ A R

AIDA GIUSEPPE VERDI A L A I N A LT I N O G L U & S A M U E L J E A N – S TAT H I S L I VAT H I N O S M E I 16 17 19 20 23 25 26 28 30 31 J U N 2 4 2 017 M U N T PA L E I S ( TO U R & TA X I S )

OPERA

FOXI E!

HET SLUWE VOSJE L E O Š JA N ÁČ E K A N TO N E L LO M A N AC O R DA – C H R I S TO P H E C O P P E N S MA A 17 19 21 23 25 28 30 31 A P R 2 2 017 M U N T PA L E I S ( TO U R & TA X I S )

CONCERT

MADAMA BUTTERFLY

OPER A IN CONCERT

CONCERT

GUEST CONCERT

OPERA

O N T D E K A L O N Z E V O O R S T E L L I N G E N O P D E M U N T. B E

FAYÇAL KAROUI M E S S A D I G LO R I A CONNESSON, RESPIGHI, PUCCINI J U N 1 4 2 017 F L AG E Y

ALAIN ALTINOGLU DA P H N I S E T C H LO É R AV E L J U N 29 2 017 B OZ A R

BUDAPEST

FESTIVAL 2017

18 – 20.05.2017

Iván Fischer en zijn Budapest Festival Orchestra worden wereldwijd geroemd om hun levendige, uiterst precieze en ‘authentiek Hongaarse’ interpretaties van de muziek van hun landgenoot Béla Bartók. DO 18.05.17 Hertog Blauwbaards burcht opera met voorafgaand panelgesprek tussen Iván Fischer en Dirk De Wachter VR 19.05.17 De houten prins symfonisch gedicht met dans

ZA 20.05.17 De wonderbaarlijke Mandarijn lecture-performance en vervolgens integrale uitvoering met orkest, koor en dans TICKETS & INFO Ticketlijn Concertgebouw +32 70 22 33 02 www.concertgebouw.be

AD_magazine Klarafestival_126.5x188.indd 1

17/10/16 16:51

muziek

Opera21 di 18 apr – zo 30 apr Een festival voor wie wil zien en horen wat opera in de volgende decennia kan zijn. Nieuwe creaties van o.a. Chaya Chernowin/Luk Perceval, Wim Henderickx/Sidi Larbi Cherkaoui, Daan Janssens/Fabrice Murgia, Wim Henderickx/Wouter Van Looy, Annelies Van Parys/Leoš Janáček/Ivo van Hove, Serge Verstockt, Myriam Van Imschoot, Claron McFadden en Wannes Deneer.

In Opera Vlaanderen Antwerpen en Gent, deSingel, Campo, De Bijloke, Handelsbeurs, Arenbergschouwburg en Matterhorn.

deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid

mediasponsors

info en tickets www.desingel.be

Met de steun van Piano’s Maene Bent U een beginner, een hobbypianist, of een professioneel muzikant? Speelt U liefst klassiek, jazz of pop? Wenst U een piano te kopen, te huren of gewoon een stembeurt? U zoekt een akoestische piano of een digitale piano? Een nieuwe of een tweedehandse? Wij staan graag ter beschikking en delen graag onze ervaring en waarden met U : Passie, Kwaliteit, Traditie en Innovatie - sedert 1938

Bezoek onze webshop www.maene.be

Hoofdzetel & Atelier Industriestraat 42 8755 Ruiselede 051/68 64 37

Piano’s Maene Gent Pieter Van Reysschootlaan 2 9051 Sint-Denijs-Westrem 09/222 18 36

Piano’s Maene Antwerpen Herentalsebaan 431 2160 Wommelgem 03/321 78 00

Piano’s Maene Brussel Argonnestraat 37 1060 Brussel 02/537 86 44

Piano’s Maene Brussel Steenweg 224 3261 Rekem-Lanaken 089/21 52 72

Gebrevetteerd hofleverancier van België

FVV Vlaams Brabant 2016.indd 1

21/10/2016 8:55:46

Cultuurtips op zakformaat? Download nu dS Nieuws Download nu de dS Nieuws app en stel uw persoonlijk nieuwsoverzicht samen in ‘Mijn Nieuws’. Volg deze vier stappen en ontvang uw cultuurtips op zakformaat:

1 Swipe naar het kanaal ‘Mijn Nieuws’

2 Zoek ‘Cultuurtips’ en voeg toe

4 Ontvang steeds verrassende tips

Volg eventueel nog meer thema’s en klik op bewaren

Download nu dS Nieuws op uw smartphone via standaard.be/dsnieuws

DS Nieuws CULTUUR_klarafestival.indd 1

17/10/16 14:11

PROFITEZ DE NOS CONDITIONS EXCEPTIONNELLES 2 MOIS DE LECTURE POUR LE PRIX D’UN SEUL ! 1 MOIS

GRATUIT

+ PRIX

CHAQUE JOUR L’ÉDITION PAPIER

+ SA VERSION NUMÉRIQUE CONSULTABLE DÈS 6H30 SUR TABLETTE-PC ET SMARTPHONE + L’ACCÈS ILLIMITÉ À TOUS LES ARTICLES DE LA SÉLECTION DE LALIBRE.BE

40€ 80€

Retrouvez notre offre sur : http://abo.lalibre.be/deuxmois Offre valable pour un nouvel abonné (nouveau nom - nouvelle adresse) en Belgique avant le 31/10/2016.

ABO LLB 2 MOIS 126,5x188 oct16.indd 1

27/09/16 11:29

klara festival

Brussels International Music

Klarafestival is a joint project of Flanders Festival Brussels & Klara

main partners

concert partners

business seats ALLEGRETTO FESTIVAL FOUNDATION, BASF, FEBELFIN, AG REAL ESTATE, KLARA, BNP PARIBAS FORTIS, YAKULT

public funding

Vlaamse Gemeenschap ››Kabinet van de Minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel De Heer Sven Gatz

Brussels Hoofdstedelijk Gewest / Région de Bruxelles-Capitale ͸͸Kabinet van de Minister van Financiën, Begroting, Externe Betrekkingen en Ontwikkelingssamenwerking & Voorzitter van het College van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), belast met Onderwijs, Vorming, Begroting en Communicatie De Heer Guy Vanhengel

͸͸Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest belast met Ontwikkelingssamenwerking, Verkeersveiligheidsbeleid, Gewestelijke en gemeentelijke Informatica en Digitalisering, Gelijkekansenbeleid en Dierenwelzijn Mevrouw Bianca Debaets

͸͸Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Mobiliteit & Openbare Werken ͸͸Minister, Lid van het College van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), belast met Cultuur, Jeugd, Sport en Stedelijk Beleid De Heer Pascal Smet

associations AMARANT, BILL, BRUSSELS NV, DAVIDSFONDS, ERASMUSHOGESCHOOL BRUSSEL, GEZINSBOND, HANNICK REIZEN, KUL ALUMNI, MARKANT, MASEREELFONDS, ODISEE HOGESCHOOL, OKRA, RODENBACHFONDS, VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL, WILLEMSFONDS, TURKSE UNIE, DE FOYER, GLOBE AROMA, DE VAARTKAPOEN, FMDO, JES, KA KOEKELBERG, MARTHA SOMERS, D’BROEJ, JHOB KOEPEL VAN DE BRUSSELSE JEUGDHUIZEN, SCOUTS BRUSSEL, BRONKS VZW, HOBO VZW, COSMOS VZW, FEMMA VZW, LOKAAL DIENSTENCENTRUM ELLIPS, VIVES, DE HARMONIE, LOTUS, LASSO

official festival suppliers

media partners

Flanders Festival Brussels is a member of FESTIVAL VAN VLAANDEREN

The Sound of home Klarafestival, SOS Kinderdorpen, Fedasil, the Belgian Red Cross, Minor-Ndako, Public Centres for Social Welfare, Deeltijds Kunstonderwijs Brussel, Flagey, VBO Task Force Refugees, and music schools across Flanders, Brussels and Wallonia

PROJECT PARTNER

CULTURAL PARTNERS

MEDIA PARTNER

SUPPLIER

Jouw Sleutel

Shanti! Shanti!

MusMa

This is a publication of Festival van Vlaanderen Brussel vzw

team Klarafestival

team Klara

Sophie Detremmerie managing director Hendrik Storme artistic director Charlotte Gyselinck head of artistic planning & production Jonas Pauwels deputy production manager Thomas De Keere production Jasmien Van Cleuvenbergen production Alexander Jocqué dramaturge & editor Jasper Gheysen marketing & communication manager Pim Cornelussen marketing & communication Cato Beljaars social media assistant Sabrina De Croock funding manager Julie Jouret ticketing & events manager Ianthe Verfaillie funding Liza Brandt ticketing & protocol Halise Vandenbosch ticketing & protocol assistant Els Buffel public funding & participation manager Véronique Vermeylen public funding & participation Karen Schets participation assistant Manu De Hertogh accounting manager

Chantal Pattyn manager Els De Baets financial manager

board of directors Festival van Vlaanderen Brussel

Michel Vermaerke chairman Jan Briers deputy chairman Tom Auwers, Bart Becks, Alex Brabers, Adelheid Byttebier, Johan Cattersel, Monica De Coninck, Luc De Groote, Kristine De Mulder, Liesbeth De Ridder, Erik Dralans, Kaat Exterbille, Ine Mariën, Tony Mary, Marc Ramault, Christophe Nottebaert, Anne Soenen, Dirk Sterckx, JeanPaul Van Avermaet, Henriëtte van Eijl, Werner Van Lembergen, Yves Van Sante, Arlette Verkruyssen, Koen Verlaeckt, Lode Willems

Nicky Aerts, Philip Berghmans, Karen Billiet, Felicia Bockstael, Katelijne Boon, Sylvia Broeckaert, Carine Codde, Marc Coppey, Sara Debroey, Heleen Debruyne, Gudrun De Geyter, Gert De Groof, Sander De Keere, Walter De Niel, Paul De Smet, Chantal De Waele, Koen De Winter, Pat Donnez, Geraard Goossens, Olav Grondelaers, Maarten Heynderickx, Mark Janssens, Claudine Jaumotte, Isabelle Leheuwe, Heidi Lenaerts, Annick Lesage, Guy Mampaey, Sieglinde Michiel, Frieda Minten, Ellen Moriau, Greet Pernet, Joris Preckler, Johan Roekens, Greet Samyn, Rolly Smeets, Lies Steppe, Bart Stouten, Bart Tijskens, Werner Trio, Els ‘t Seyen, Isa Tubbax, Gerrit Valckenaers, Katleen Van Bavel, Birgit Van Cleemput, Marc Vandemoortele, Cara Van der Auwera, Lut Van Der Eycken, Peter Vanderputte, Kurt Van Eeghem, Wim Vangrootloon, Els Van Hoof, Bart Vanhoudt, Nicole Van Opstal, Marc Van Rompaey, Greet Van Thienen, Greet Van ’t veld, Christophe Verbiest, Liesbet Vereertbrugghen, Isabel Voets, Renate Weytjens, Marc Weyts

dramaturgy

editors

Alexander Jocqué Hendrik Storme Wannes Gyselinck

Ann-Katrien de Clippele Alexander Jocqué Hendrik Storme Pim Cornelussen

texts Members of the General Assembly Festival van Vlaanderen Brussel

Board of directors, Greet Claes, Hans d’Hondt, Philip De Hulsters, Koen Geens, Piet Jaspaert, Jef Jonckheere, Frank Meysman, Axel Roseeuw, Jan Smets, Chris Van Olmen, Raymonda Verdyck

Alexander Jocqué

graphic design

Lieven Haneca translations

Géraldine Lonnoy Isobel Mackie

Drukkerij Hendrix

Tickets

Klarafestival Pass

www.klarafestival.be +32 (0)70 210 217

Attend all the concerts* for €99/pers. Only available at BOZAR box office * The Klarafestival Pass gives you access to all concerts, except New Paths (23.3) Applies to every category, except category 1

Brussels

Antwerp

BOZAR

deSingel

(main box office) +32 (0)2 507 82 00 www.bozar.be Tue—Sat 11:00—19:00 and 1 hour before each performance

+32 (0)3 248 28 28 www.desingel.be Mon—Fri 10:00—18:30 Sat 16:30—18:30 and 1 hour before each performance

Flagey

deFilharmonie

+32 (0)2 641 10 20 www.flagey.be Tue—Fri 12:00—17:00 and 1 hour before each performance

+32 (0)3 213 54 34 www.defilharmonie.be

Kaaitheater +32 (0)2 201 59 59 www.kaaitheater.be Tue—Fri 11:00—18:00 and 1 hour before each performance

De Munt / La Monnaie +32 (0)2 229 12 11 www.demunt.be Tue—Fri 12:00—18:00 and 1 hour before each performance

Bruges

Concertgebouw Brugge +32 (0)70 22 33 02 www.concertgebouw.be Mon—Fri 16:30—18:30 and 1 hour before each performance

Venues

Brussels

Antwerp

BOZAR

Kaaitheater

deSingel

Rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel / Bruxelles

Square Sainctelette 20, 1000 Brussel / Bruxelles

Desguinlei 25, 2000 Antwerpen

Centraal Station / Gare Centrale

T B

Koning / Royale Centraal Station / Gare Centrale Koning / Royale

P Albertine

Rue des Sols / Stuiverstraat Mon—Sun 07:00—01:00

P Grand Place

Rue Marché aux Herbes / Grasmarkt 104 Mon—Sun 24h/day

Varkensmarkt / Rue du Marché aux Porcs 15-17, 1000 Brussel / Bruxelles

Ypres/ Ieper Dansaert

IJzer / Yser

Sint-Goedelevoorplein / Parvis Sainte-Gudule, 1000 Brussel / Bruxelles M

P There is a limited number

of parking spaces in front of deSingel

IJzer / Yser

St-Michiels en St-Goedele-kathedraal / Cathédrale des Sts Michel et Gudule

Centraal Station / Gare Centrale

Koningin Elisabethzaal Astridplein 26, 2000 Antwerpen P Astridplein

Koningin Astridplein 41 Mon—Sun 24h/day

P Station Zoo

Van Schoonhovestraat 25—27 Mon—Sun 08:00—01:00

P Breidel

Centraal Station / Gare Centrale

Breydelstraat 15—17 Mon—Sun 08:00—01:00

P Grand Place

Rue Marché aux Herbes / Grasmarkt 104 Mon—Sun 24h/day

Sainte-Catherine / Sint-Katelijne

Mirano Continental

P Dansaert

Place du Nouveau Marché aux Grains / Nieuwe Graanmarkt 2 Mon—Sun 24h/day

P Lepage

Rue Léon Lepagestraat 23 Mon—Sun 24h/day

P Parking 58

Rue de l’Evêque / Bisschopsstraat 1 Mon-Sat 07:00—01:00 Sun & holidays 10:00—01:00

Flagey Heilig-Kruisplein / Place St.-Croix, 1050 Brussel / Bruxelles T

Bronks

Leuvensesteenweg / Chaussée de Louvain 38, 1210 Sint-JoostTen-Node / Saint-Josse-TenNoode M

Madou

St-Josse / St-Joost

Bruges

Concertgebouw Brugge ’t Zand 34, 8000 Brugge

P Madou

P Centrum-Zuid

P Scailquin

P Centrum-Station

Rue du Vallon / Kleine Dalstraat 16 Mon—Sun 24h/day Rue Scailquinstraat 55 Mon—Sun 24h/day

Koning Albert I-laan Mon—Sun 24h/day R30 Buiten Begijnvest Mon—Sun 24h/day

Flagey

P Indigo

Place Eugène Flageyplein Mon—Sun 24/day

â&#x20AC;&#x153; The violins weep for a lost time that will not return, The violins weep for a lost homeland that will perhaps return.â&#x20AC;? Mahmoud Darwish (The Violins)

We geloven in een slimme toekomst voor bedrijven.

Als de basis goed zit, dan bent u klaar om te focussen op wat wél verandert. En dat is precies wat KPMG doet: door slimme veranderingen uw performantie verbeteren, u op technologisch vlak ondersteunen, risico’s beheersen en groei stimuleren. Kortom: wij zetten uw klant centraal. Ontdek hoe wij u vandaag kunnen helpen om uw business slimmer maken. Kijk op smartalwayswins.be Advisory – Tax – Accountancy – Audit

© 2016 KPMG Support Services, een Belgisch Economisch Samenwerkingsverband (“ESV/GIE”) en lid van het KPMG netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn met KPMG International Cooperative (“KPMG International”), een Zwitserse entiteit. Alle rechten voorbehouden. Gedrukt in België.

Sommige dingen veranderen niet. Maar ze worden wel slimmer.