sosyalizm_nedir

Sosyalizm nedir?

Mlovan Djlas, Yugoslavya’dak reel koşulların eleştrsnde, üretm araçlarının merkezîleştrlmş devlet bürokrass tarafından kontrol altında tutulmasının »yen br sınıfın« oluşmasını kolaylaştırığı teorsn gelştrd. Djlas’a göre bu sınıf sadece yen br sosyal sınıf olduğundan ve ekonomk şlev olmadığından, toplumsal ve ekonomk gelşmenn felce uğramasına neden olacaktı. Bu tandans ger püskürtmek çn desantralzasyon, demokratkleşme ve fabrkaların şçlern kontrolüne alınması zorunluydu.

Macarstan, Polonya ve Çekoslovakya’da 1950’l yıllardan tbaren değştrlmş ktsat poltkaları tartışmaları yapılıyordu. Ağır sanayn hızlandırılmış gelştrlmes ve hracata yönelnmes poltkalarının tersne, yen ve daha demokratk br ktsat poltkası talep edlyordu. Tüketm sanay ve haff ürünlern daha güçlü vurgulanması, toplumsal artıürünün halkın yaşam standardını yükseltmek çn daha çok kullanılması ve zraî üretmde kşsel grşm le kısmî özel mülkyetn daha çok kabullenlmes bu taleplern ana noktalarını oluşturmaktaydı. Çekoslovakya’lı ekonomst Ota Šk merkezî ktsat yönlendrlmesnden, doğrudan müdahale değl, ekonomk araçlarla yönlendrlen ve çerçeve planları merkezî poltk yönetm yerne kolektf demokratk süreçlerde gelştrlecek olan br planlı ekonom lehne vazgeçlmesn styordu. Bu şeklde pyasa şeklndek düzenleme bçmler (serbest fyat oluşumu, şletmelern karar verme özgürlüğü, çalışanlara kâr payı verlmes) uygulanablecek ve aynı zamanda da br çerçeve düzen (üretm araçlarının özelleştrlememes, merkezî faktör fyatlarının belrlenmes, kâr payının yükseklğnn sınırlarının konulması, devlet elndek kred kurumları, fabrkaların şçlern kontrolünde oluşu) le kontrol altında tutulablecekt. Bu teor, Çek Komünst Parts’nn »Prag İlkbaharı«nın zrveye ulaşan günlernde lân ettğ »Eylem Programı«nın ktsadî bölümünü öneml ölçüde belrlyordu. »Prag İlkbaharı«, sanay ülkelerndek sosyalzmn gelşmnn yabancı br güç tarafından ezlmesnn en tanınmış örneğdr. Tartışılan soruların merkeznde, demokras ve ktsat reformunun yanısıra toplum ve brey, brey ve kolektf arasındak lşk de duruyordu. Bu nedenle 1964’de Lblce’de düzenlenen Kafka-Konferansı’nın Doğu Avrupa’dak reform hareket üzernde böylesne etkde bulunması tesadüfî değld. Kend yaşam koşullarını etkleme ve bçmlendrme olanaklarının eksk olması le yetersz yaratıcı kontrol olarak kendsn fade eden yabancılaşma, sosyalst gelşmenn merkezî konusu halne gelmşt.

Batı ve Güney Avrupa Nasyonalsosyalzm, faşzm ve yol açtıkları İknc Dünya Savaşı le Yahudlere, Roma-Snt ve br çok Slav halkına yönelk soykırım nedenyle kaptalzm halkın genş kesmler arasında meşruyetn kaybetmşt. Böyles emsalsz suçların br daha meydana gelmemes çn sınırsız kâr hırsı le kontrol edlemeyen totalter güç arasındak bağlantının her türlü temel yok edlmelyd. Kaptalst bankalar ve şrketlern gücünün aşılması ve ktsatın demokratkleştrlmes gündemdeyd.

20