Stichting NEDERLANDSE KAAP HOORN-VAARDERS, Februarilezing 2012, door Kees Bouten
In zeilsporen van mijn voorvader kapitein Jacob Bouten 1
De zeilsporen van mijn voorvader kapitein Jacob Bouten, met sailingsteps van Kees Bouten. 10 min. Jacob Bouten 1815 – 1848. 50 min. Rond de wereld 1849 - 1853: A. Rond Kaap Hoorn naar Valparaiso, B. San Francisco, C. Batavia (via Hong Kong) en terug.
+5 min. Nawoord "Jan van Hoorn" 2
Jacob Klaasz Boiten (1759-1814) X Catharina Luitjes Pinksterboer Luitje Jacobs Boiten (1789) X Anna Catharina Elsabeth Luxen
Najaar 1816, Koningsbergen-Pruisen Veendam, 30 augustus 1815
Najaar 1823, Antwerpen
3
Scheepsjongen 12 jaar “Harmonie”, Jacob Strobuur Nov 1827 Dordrecht, Sête – Amsterdam, Frederikshafen – Middelburg, Narva - Middelburg
De nieuwe Kapt was een klein zeer bewegelijk mannetje met een ruw rood gezicht waaruit men zoude opmaken, dat hij aandeelhouder van de Schiedamsche Maatschappij was. Hij was echter heel flink in al zijn doen en laten en niets onkundig. Hij en ik was spoedig zijn lieveling.
“Harmonie”, Gieze de Boer Sep 1828 Middelburg, Bergen , Triëst - Sicilië – Antwerpen Terug thuis . . Danzig - Harlingen “Cornelis dasse Viëtor”, Bosker Jan 1830 Amsterdam, Cádiz – Amsterdam Belgische opstand Liverpool “Twee Antonies”, Bruker Najaar 1831 Rotterdam, Java+Canton – R’dam Jun 1833 . . . “Merwestroom”, Jacob Strobuur 1833 Dordrecht – Bergen Stuurmansdiploma 1835 Rotterdam - Bergen
Het is wel te denken met wat een vreugde wij in Rotterdam ontvangen werden. Moeder en Vader met al de kinder stonden onder de menigte ons op te wachten en het duurde dan ook niet lang dat wij in hunne omarming lagen en naar huis gevoerd werden, waar we een geheel ankermaal kregen dan we in langer dan een jaar niet genoten hadden. Geheel Rotterdam was in feest gedost, overal vlaggen en iedere 4 schepeling die aan land ging werd met ‘welkom, welkom’ begroet
Stuurman van 20 jaar "Merwestroom", kapt Hazewinkel 1835
1837
1836 "Harmonie" kapt G.de Boer
1839
"Decima", kapt K.J.Bolhuis 1841
5
1842: Op de “Jan van Hoorn” voor rederij Blussé te Dordrecht. Reis
Vertrek
Bestemming
1e Stuurman Jacob Bouten (Kapitein J.A. Keeman) 1
Apr 1842
Batavia – Apr 1843 Dordrecht
2
Aug 1843
Batavia – Aug 1844 Amsterdam
Kapitein Jacob Bouten (29 jr) 3
Nov 1844
Batavia – Aug 1845 Brouwershaven
Dat die slag mij zeer zwaar trof, is zeer goed te begrijpen en zal ik maar stilzwijgend voorbij gaan.
Sep 1845 Huwelijk met Adriana Pos te Amsterdam 4
Jul 1846
Batavia – Jul 1847 Dordrecht
1½ Week na zijn vertrek wordt hun eerste dochtertje geboren op 25 juli 1846 5
Aug 1847
Batavia – Jan 1848 Dordrecht
Twee maanden na zijn vertrek overlijdt zijn vrouw Adriana (25jr) aan de tyfus Twee maanden na terugkomst overlijdt zijn dochtertje (2jr) aan de kroep 6
Jul 1848
Nu stond ik weer als vroeger geheel alleen. Daar mijn vertrek weer spoedig op handen was, gaf ik mijn moeder last, mijn huishouden geheel op te ruimen.
Batavia – Apr 1849 Brouwershaven 6
De bark “Jan van Hoorn� met kapiteinsvlag D18 van Jacob Bouten
7
Rond de wereld met Kapitein Jacob Bouten , juli 1849 – december 1850 en nogmaals juli 1852 – januari 1854
en
Kees Bouten, 28 nov 2009 – 2 jun 2010
8
1e Wereldreis •
Op 21 april 1849 komt Jacob Bouten terug in Brouwershaven van zijn 6e reis met de “Jan van Hoorn”. Toen ik met het schip voor de stad lag, en op het kantoor kwam, werd ik met het plan van de rederij in kennis gesteld. Zij hadden berichten uit Valparaiso ontvangen, die zeer gunstig waren, daar eenige goederen naar toe te zenden. Daarvoor hadden zij bestemd de Jan van Hoorn en twijfelden niet of ik zou daar wel genoegen in vinden. Ik antwoordde daarop: “heel veel genoegen”, doch durfde hen niet te laten blijken hoezeer mijn hart bonsde.
een Nederlandsch Handelmagazijn f. 17,-
Ik ben nooit te weten gekomen, waarom ze juist mij voor die reis gekozen hadden, daar ik toch de jongste en de laatst aangestelde van al de kapt. van de rederij was. Niemand heeft echter kunnen merken dat ik tegen die reis opzag. Zag mij zooveel mogelijk met alles wat op die reis betrekking had in kennis te stellen, kocht boeken aan voor het leren van Spaans, zeildirecties rond kaap Hoorn en de Stille Zuidzee en handelsboeken voor den handel. Het schip werd beladen met allerlei artikelen, die zij meenden daar goeden prijs te zullen maken en toen hoog stonden door de vele vraag in Californiё, waar toen rijke goudmijnen ontdekt waren en veel volk naar toe stroomde.
[kasboek kapitein Bouten]
9
Na een reis van 104 dagen kwamen wij in Valparaiso aan. Ons gesprek was tijdens de reis nogal dikwijls over de verkoop der goederen in Valparaiso geweest; of wij daar wel de hoge prijzen zouden vinden waarvan wij in Holland de berichten hadden gekregen; dan wel of anderen ons zouden zijn voor geweest. De Heer Koek meende van niet en beloofde zich gouden bergen van deze reis.
Valparaiso heeft een prachtige baai waar wel duizend schepen ruim zouden kunnen liggen en waar het zeer gemakkelijk inzeilen is. Bij het inzeilen zagen wij een groot mastbos van schepen daar liggen hetgeen onze verwachting wel enigszins deed dalen en, toen een der bedienden van de Hollandse consul aan boord kwam, hoorden wij , dat Valparaiso reeds zo ruimschoots voorzien was, dat vele van onze artikelen onverkoopbaar waren.
Valparaiso 1837 (Charles Wood) 10
Some history: The first European discoverers of the Indian village arrived in 1536 with the “Santiaguillioâ€? under the command of Juan de Saavedra, who named the town after his native village of ValparaĂso de Arriba in Cuenca, Spain. In 1552 it became the main port for Santiago but the village started only to grow after the colonial period. In the 19th century it became the main harbour for the nascent Chilean navy and it achieved spectacular economic growth on from 1817 as an important SouthAmerican harbor. It became an important centre of Pacific commerce and in 1849, a year after the Californian gold rush started, it was possible to count upto 800 ships at anchor preparing for the final stage of their voyages to the western coast of the US. The importance of Valparaiso got less after the opening of the Panama Canal in 1914. Valparaiso desde el Almendral, 1835 2010
Valparaiso met 45 heuvels
11
Aankomst in Valparaiso, 26 oktober 1849 resp 20 maart 2010 Saturday 20 March 2010 around 2 p.m. I arrived in Valparaiso by bus from Santiago, three hours earlier than leaving Auckland in New-Zealand at 6.000 Miles distance from here. Flighttime: 11 hours.
My flight and my ship
EL MERCURIO 27 de Octubre 1849 “Entradas, - Dia 26 De DORDRET fregata holandes JAN VON HOORN, de 590 tonelades, capitan Bouten, cargamenta surido, consignada a E. y J.Serruys y Ca�. 12
2010
1858
1837
1900
13
V A L P A R A I S O 1850 - 2010
1852
1906 2010
1865
1834 14
Onderwijl kwam er bericht van San Francisco dat daar een grote brand had plaats gevonden, waardoor een massa goederen verbrand waren. Vooral was er een groot gebrek aan hout voor het bouwen van huizen. Dat was geen kwaad bericht voor ons daar ik 10 ton gezaagd hout in had, dat daarvoor geschikt was
De prijzen van vele artikelen gingen nu snel omhoog en zoo ook de vrachten op San Francisco. Doch er waren weinig schepen die daar naar toe wilden, daar het algemeen bekend was dat alle manschappen van de schepen wegliepen en deze dan aan averij en stranden ten prooi waren. Ik meende echter dat het geschreeuw daarover wel erger zou zijn dan de werkelijkheid en, daar mij ook eigenlijk geen andere keus overbleef, verkocht ik al mijn goederen en hield daarvan in wat voor San Francisco was tegen $ 25,- per ton te San Francisco te leveren; waardoor ik vrij goed van mijn goederen afkwam, die voor mijn vertrek van Valparaiso betaald moesten worden, en waarvoor ik bovendien een goede vracht maakte.
Daar nagenoeg de helft van mijn lading te Valparaiso bleef, wilde ik nog lading bijzoeken en kwam met de Heeren Sorucco, die het hout van mij gekocht hadden, overeen, om een partij hout, die hij in S. Carlos op het eiland Chilive, de zuidelijkste plaats van Chili had liggen, op te halen. Er zou iemand van zijnent wege meegaan het hout af te leveren, doch bij ons vertrek werd deze ziek en, daar zij niemand anders hadden, kreeg ik volmacht voor hun te handelen.
15
EL MERCURIO 22 de Noviembre 1849 “Salidas - Dia 21 Para CHILOÉ frag. holandesa JAH VAN HOORN, de 590 tons, cap. Bauter, carg. surtido, despachada por E. Y J Serruys y Ca.” De volgende dag kwamen er nog twee schepen bij, zoodat wij daar met vier schepen lagen en wel een Spanjaard, een Fransman, een Amerikaan en wij, Hollanders.
Het eiland ligt onder hooggebergte en is zeer moeilijk te vinden wanneer men daarvan geen kustkaarten heeft, die ik natuurlijk niet had en die ook te Valparaiso niet te krijgen waren. Ik trof nogal goed weer en kon daardoor de kust dicht naderen waar ik een nauwe ingang vond. Ik zeilde die in en vond daarachter een ruime baai, waar ik een kerktoren gewaar werd.
16
San Carlos is een zeer armoedig plaatsje, dat men het best met een vissersdorp zou kunnen vergelijken. Het scheen een betere tijd gehad te hebben, daar er nog enige goede stenen huizen, die echter nu onbewoond, waren. De mindere huizen waren alle van hout en zagen er alle even vervallen en haveloos uit.
De gouverneur woonde een half uur achter San Carlos op een heuvel en had een prachtig huis met tuin. Het was een zeer hups en welopgevoed heer omstreeks zestig jaar, die ons zeer vriendelijk en gul ontving, doch zich alleen in het Spaans kon uitdrukken. Later hoorden wij dat hij om politieke redenen naar San Carlos verbannen was.
Later kregen wij zo nu en dan bezoek van de pastoor, een bejaard man, die ons kwam opzoeken, omdat hij ons nog niet in de kerk had gezien en daar de reden van kwam horen. De man wist niet dat er een andere religie dan de Katholieke bestond, en vond dat die ook de mis moesten bijwonen. Toevallig waren wij twee Katholieken en twee Gereformeerden, nl de Spanjaard en de Fransman de eerste, de Amerikaan en de Hollander van de tweede religie, doch allen even onverschillig omtrent het ter kerk gaan. Doch om de pastoor genoegen te doen en ook voor de bevolking, gingen wij alle vier 's-morgens naar de mis. Dat beviel de pastoor zo, dat hij iedere avond bij ons een glaasje wijn kwam halen.
17
Ancud 2010
18
1. 2. 3. 4. 5.
Bahaia Ainsworth Glacier Brooks Glacier Pia Cape Horn Wulaia Bay
Kaap Hoorn
19
20
21 Bij Kaap Hoorn, 6h55 op 13 april 2010
“I am the albatross who awaits you at the end of the world. I am the forgotten soul of the dead seamen who sailed across Cape Horn from all the seas of the world. But, they have not died in the fury of the waves, today they fly on my wings, towards eternity, in the last crevice of the antartic winds.”
Sara Vial, 1992 (Poem in memorial of sea men who Lost their lives crossing Cape Horn)
Kees Bouten from The Netherlands was at Cape Horn on 13 April 2010, sailing 10-14 April 2010 from Punta Arenas to Ushuaia, in the sailingsteps of my greatgreatgrandfather Captain Jacob Bouten, who sailed around Kaap Hoorn in 1849 with the “Jan van Hoorn” and again in 1852.
22
1849 Bij het rondzeilen van Kaap Hoorn troffen wij veel stormweer en passeerden we verscheidene ijsbergen waar grote scholen walvissen om heen zwommen.
1852 Bij het zeilen rond Kaap Hoorn troffen wij vele dagen zwaare stormen tegen, zoo dat wij tot tusschen de ijs eilanden kwamen en zelfs last hadden van de menigte walvissen om ons heen.
De “Jan van Hoorn� die Kaap Hoorn rondt in 1849 en 1852
23
24
25
26
27
14 Jul 1849 12 Jul 1852
26Okt-21Nov
San Carlos, -29Dec
16-19Nov
28
San Francisco Hier kon ik eerst goed de gehele baai overzien en telde tussen de 500 á 600 schepen, die, zoals ik later hoorde, alle zonder bemanning waren of door één of twee man bemand waren. Vele waren zwaar gehavend doordat zij van hun anker gedreven waren, tegen andere schepen aan en dan weer gezamenlijk op andere, tot zij uiteindelijk op het strand bleven zitten daar er geen volk te krijgen was ze eraf te helpen.
Hoewel ik tot zover zeer tevreden over de reis kon zijn, vooral met een zoo overbeladen schip, gevoelde ik mij toch niet prettig over hetgeen mij nu te S. Francisco wachtende was. Nog voor wij voor de haveningang waren, zag ik een mastbos van schepen daar liggen, die misschien nooit daar vandaan zouden komen. Zou dat ook het lot van de Jan van Hoorn zijn ?
Yerba Buena - 1846 - San Francisco 1776 Spaanse nederzetting 1821 Onafhankelijkheid Mexico 1848 Gold Rush
29
Mijn eerste dag was naar de Hollandse Consul, ...... Daarop begaf ik mij naar de Heren Surocco, de ontvangers van de lading, . . . . . . . . Bij mijn terugkomst aan boord vond ik het schip omringd door boten met allerlei slag van volk, . .........
11 April 1850 Opsporen Ligtmatroos Groeneveld en van Beers 13 April dito dito dito dito
Dit was het einde van alle moeilijkheden die ik in S.Francisco ondervonden had, hetgeen mij een ongekende vreugde verschafte uit een plaats verlost te zijn, waar ik dikwijls gedacht heb er niet levend uit te zullen komen. Ik had dus alle reden mij gelukkig te voelen, te meer daar ik ook de enige was die met zijn eigen equipage dat nest verliet.
$ 88,$ 134,-
20 Maart 1850 Revenu Brik; afhalen & kostgeld Equipage $ 60,20 April Wachtschip; Kostgeld 8 man der Equipage 53 dagen รก 20Ct per man per dag $ 84,80 den Doctor van het Wachtschip voor dito $ 21,-
Vrachtprijs Valparaiso n/San Francisco 89,63 Ton Meel 71,84 Ton Gerst
37,26 Ton Gedr.Vruchten 25 Ton Gemaakt Huis 442,7 Ton Chili hout 180 Ton Holl. hout Vracht steenkolen Totaal
$ 25 $ 30
$ 2.061,62 $ 2.155,27
$ 23 $ 23 $ 25 $ 22,5
$ 856,98 $ 575,$ 11.067,50 $ 4.050,$ 202,07 $ 20.968,44
30
St Francisco was niet meer die plaats die ik eene kleine twee jaar geleden verlaten had. Alles had een geheel ander aanzien gekregen en men zoude gedacht hebben in eene andere plaats aangeland te zijn.
Niets vond ik van het vroegere St Francisco terug en zelfs in de omstreken van de baai was veel veranderd. De helft van de stad was van het vlakke strand tot over een groot gedeelte van de baai met huizen op palen gebouwd, om de schepen naast de pakhuizen te kunnen leggen, hun te laden en te lossen. Schepen die daar voor de aanbouw van huizen tegen het strand gedreven zijn en zijn blijven zitten, zijn nu door huizen ombouwd en worden voor pakhuizen gebruikt. Hiervoor een opening in de zij gemaakt en een paar deuren ingehangen. In verscheidene huizen die over het water gebouwd waren vond ik Heeren voor de vuurhaard, waar een luik geopend was te visschen. St Francisco dat voor twee jaar slechts 25 รก 30 huizen telde, had er nu over de 4.000, waaronder van 3 en 4 verdiepingen. Het was indertijd een geregelde Europeesche stad geworden met goede straten en verlichting. Ook alle verordeningen en politie beter geregeld, zoo dat de baldadigheden van vroeger niet zoo veel meer voor kwamen. Hoewel ook nu weder enigen der Equipage wegliepen, deed ik niet de minste moeite hen terug te krijgen, daar ik anderen genoeg voor hun in de plaats kon krijgen.
1849
1850
31
San Francisco 1851
32
33
Captain (1894-99) Alfred Durkee wrote about sailing the “Horn” : “No one who has not been there can imagine the strain on the captain on trying to get around Cape Horn”. 34
35
Brieven van aankomst; 1853 tot en met 1868 Sanfr. 15 Febr. 1853
Den W Edelen Heer Mr. P. Blussé v.O.A.
Sanfrancisco 13 Jan 1853 Den W Edelen Heer Mr. P.Blussé v.O.A., Met dezen heb ik de Eer UwEdele mijn behouden arrivement in de haven van Sanfrancisco te berigten. Den 12 dezer kwam ik hier aan na een reize van 53 dagen van Valparaiso, en vond de plaats door verfraaying en aanbouw van huizen en werven zeer veranderd. Zoo zelfs, dat het de zelfde stad van vroeger niet meer leek. Ik wendde mij onmiddellijk aan de Heeren Gilden Fremery & Co waar mij de Brieven van UwEdele overhandigd werden, en waaruit ik vernam dat het schip aan hun adres was. Het inklaren voor de gezagvoerders der schepen kan ook nu als vroeger niet meer geschieden, daar zij een ligt verzuim aan het Costumhuis met zware boeten straffen. Het baatte mij dus niet de benodigde gelden meede genomen te hebben. De vooruitzichten op het verkoop der Goederen schijnen niet zeer voordeelig te zijn, daar het hier weder als vroeger de markt met alles overvoert is. Ik ben echter nog te kort hier, en kon nog weinig aan de wal zijn (daar het schip nog een mijl van de stad verwijderd is) om mij van alles genoeg te informeeren, hetgeen ik u in een volgend schrijven hoop mede te deelen. De steenkolen hebben wij gemeend maar ten spoedigsten te verkoopen, daar de prijs tamelijk is en gene hoop van rijzing. Zij is verkocht á 27 Dollar per ton. De gerst zal niet uit de hand te verkoopen zijn, daar de kwantitijd te groot, en bedorven is; wij denken bij kleine partijen op de vendutie te proberen. Gaat dit dan goed dan is het nog uit de hand te proberen. Ik heb er al het mogelijke aan gedaan wat er aan te doen was,- zelfs op de reis van Valparaiso naar hier alle zakken leeg gestort, de zakken schoongewasschen en weder gezakt, waardoor ze weder een schoon uiterlijk kregen. Vroeger was met een witte laag van mot overtrokken. De Haver en Suiker is onbeschadigd en de Olie heeft ook sints het geval van Caap Hoorn niet meer gelekt. Op het aan boord blijven der Equipage heb ik volstrekt niet te rekenen, daar het wegblijven van de schepen nog als vroeger hier is. Zelfs zijn er nu kerels die er een goede Geldwinning van maken het volk van de ene af te ronselen en bij een ander aan boord te brengen. De mijne zullen dus geen uitzondering willen maken. Ik hoop echter dat ik ze nog zoo lang aan boord kan behouden tot ik op de plaats mijner bestemming ben en het schip vast. Met de meeste Hoogachting heb ik de Eer te zijn JB
In de Hoop dat UEdele ook deze in de volmaakte welstand moge geworden. Heb ik de dezer UEdele te melden dat ik gisteren de restand aan kolen gelost heb en thans bezig ben met het ijzer maar ik hoop deze week af te zijn. De hoeveelheid steenkolen welke ik deze week gelost heb bedraagt 290 Ton, hetgeen 2 ton beneden het ingeladen nummer zoude zijn. Alle articulen zijn nu verkocht uitgezonderd de Olie, waarmeede tot het laatste willen wachten. Gaarne hadde ik U de verkooprekening der verkochte goederen willen zenden doch de Heeren Gildem.Frem. konden dezelve nog niet opmaken voor zij de rekening der Prezerstoor ontvangen hadden. Het Remiteeren der Gelden maakt weinig onderscheid in Goudstof of Wissel. Echter is het nog iets voordeeliger in Goud. Evenwel is dit zeer bezwaarlijk minder te krijgen dan $ 17.50 Daar de Heeren Gildem. het voor zich behouden de kolen Gelden te vereffenen, zal het geene wat ik aan UEdele te remiteeren heb omstreeks bedragen $ 10.000, hetgeen geassureerd zal worden op de doorlopende Polis van de Gildem. Voor het schip is hier niets te doen. De vrachten op de kust maken de onkosten niet goed. Te Valparaiso liggen veele schepen en de Guana vrachten van £3.5 naar Antwerpen geven ook niets. Het voordeeligst denk ik zal zijn naar Hongkong te verzeilen, en zien wat daar te doen is. Zoo ik hoor zijn daar ook soms goede vrachten voor Sydnij. Met de bevrachting der Maatschappij zal ik nog wel de tijd hebben daar het no. van 126 in febr. of maart als de bevrachtingen weder beginnen door de in dien tusschentijd binnengevallen schepen weer vergroot zijn. Wierden alle maanden 30 schepen bevracht, dan zoude ik nog niet voor Julij of Augst. bevracht kunnen worden, hetgeen dan Oct. of Nov. op Java zou zijn. Tot kompletering mijner Equipage zal ik nog 4 man benodigd zijn en de huren op Hongkong staan althans bij de run $7,5 te Hongkong soms 8$ per maand, en ook meest altijd volk te bekomen. De hofmeester H.Heynen heb ik op laten pakken, en zit thans onder goede bewaring aan boord. JB
NRC 29-04-1853, Zeetijdingen, Vreemde Havens: San Francisco 7 Maart. Zeilkl. Jan van Hoorn, Bouten, n.Hongkong.
36
14 Jul 1849 17Feb-21Apr 1850
12 Jul 1852
12Jan-11Mrt 1853
26Okt-21Nov
San Carlos, -29Dec
16-19Nov
Vertrek uit San Francisco met voor f. 15.000,- resp f. 25.000,- aan goud
37
Hong Kong (2e-reis) "Gedurende de reis stierf een der Chinezen en daar ze niet gaarne in zee begraven worden, vroegen ze mij of ik hun zoo veel drank kon verkopen om het lijk in een vat te bewaren. Dat had ik niet aan boord en dus moest het lijk in zee begraven worden. Daar wij ook geen lange planken meer hadden werd de kist van korte gemaakt, het lijk daarin gelegen en daarbij gelegen twee spel kaarten, snippers gekleurd papier, rijst, gedroogde vruchten enz. zoo dat de kist volgepakt was. Deze toen op een leer gezet, werd hij driemaal rond het dek gedragen met een verschikkelijk geschreeuw en geluid op een gongong. Daarop neergezet op een plank om hem overboord te schuiven, brak de kist midden door en viel het lijk in zee zonder de kist. Dat was een verschrikkelijk iets. Als wilden vlogen zij allen naar het achterschip en zouden het lijk na willen springen wanneer daar mogelijkheid voor was geweest. Doch het schip stoorde zich daar niet aan en zeilde rustig voort. De Chinezen waren de gehele dag zeer onrustend en boos op mij en de timmerman dat er zoo een slechten kist gemaakt was. Zodanig dat zij zelfs de orders van de stuurman niet wilden opvolgen en het op een vechtpartij met de Equipage uit liep, hetgeen met veel moeite gedemt werd. Zonder verdere moeite kwamen wij te Hongkong waar alle passagiers aan land gingen. Hier nam ik lading in naar Batavia en veertig Chinezen als passagiers waarmee ik zonder eene moeilijkheid te Batavia mee aankwam. Nam daar een lading koffij en suiker in en vertrok daarmee naar Holland waar ik half januari 1854 aankwam.” Hongkong 4 Mei ‘53
Macao Junij 2.53
Den W Edelen Heer Mr. P. Blussé v.O.A. te Dordrecht.
Met dezen heb ik de Eer UWEedele kennis te geven van mijn behouden aankomst alhier op den 28 April na eene reize van 48 dagen. Gedurende de reis hebben wij het schoonste weder gehad dat wij konden wenschen en waardoor schip en tuig zeer weinig geleden heeft. De passagiers zijn nog dezelfde dag ontscheept en de Quikzilver en specie de volgende. Hollandsche schepen liggen hier ter reede. De Veronica kapt. Welger en de Graaf van Hogendorp kapt. Van Hees, beide in lading naar St.Francisco voor 12 & 14000 Daalders. Dit zijn echter de laatsten daar. Door het misgewas en het verbod van uitvoer bijna geen Rijst dan tot hooge Prijzen te bekomen is. Naar Sidnij is er niets. Naar Borneo om kolen of Signapore of Calcutta geeft ook geen verdienst. Doch ben nu geslaagt in eene vracht naar Java te Canton of Macau te laden en 60 á 80 passagiers voor de ronde som van f. 9000. Morgen zal ik de reis naar Kanton aannemen, waar ik ook dan dadelijk met laden een begin zal maken. In de Holl. Nieuwsp. zie ik dat de bevrachting der Maatschappij zoo voordeelig gegaan is, dat ik zeer veel kans heb bij mijne aankomst dadelijk aangenomen te zullen worden. De Bootman I.Schutte is door onwilligh. en brutaliteid ontslagen. JB
Den W Ed Heer Mr. P. Blussé v.O.A. Morgen zal ik mijn reis van hier naar Java aannemen, zijnde geheel met allerlei Chineesche goederen beladen en 61 Chineezen als Passagiers op het dek. De toestand van schip en Equipage laten niets te wenschen over, ofschoon de laatsten wel wat zwak zijn. Er is evenwel geen mensch geschikt voor matroos te krijgen, dus dat wij het moeten zien te klaren. De te kort gekomen gelden heb ik op afkorting der vracht opgenomen tegen de thans lopende koers van f.3.30 Ind. Courant de Piaster. JB
38
Sydney
39
The barque James Craig was built by Bartram, Haswell & Co. in Sunderland, England in 1874. Originally named Clan Macleod, her maiden voyage was to Peru. For 26 years she plied the trade routes of the world carrying general cargoes during which period she rounded Cape Horn 23 times. In 1900 she was purchased by Mr J J Craig of Auckland and was used on trans-Tasman trade routes as a general cargo carrier. In 1905 she was re-named James Craig and then a short six years later, in 1911, she was laid up because increasing competition from steam ships made sailing vessels uneconomical.
The hull was originally of riveted iron construction. During restoration many plates had to be replaced with steel. Under the waterline one third of the original iron plates still do their job. The hull is totally riveted. The fore and main mast are of riveted steel construction with timber top, topgallant and royal masts. The Missen mast is of timber. The fore and main course yards are riveted steel. Upper yards, boom, gaff and jibboom are timber. Standing rigging is wire rope that has been parcelled and served to preserve it from the elements. Sails are made of Duradon. There are 21 sails with total area of 1128 square metres..
40
Tweede reis: van Hong Kong naar Batavia
Batavia 25 Julij 1853 Den W Edele Heer Mr. P. BlussĂŠ v.O.A. Na eene Reize van 43 dagen kwam ik den 17 dezer ter reede Batavia aan welke reis niet zeer voorspoedig door de aanhoudende flauwe winden en stiltens geweest is. Alles is evenwel ook goed gegaan en zullen ook ongetwijfeld een goede drooge lading lossen hetgeen zeer veel aan de inspectie voor een volgende vracht afdoet. Gisteren heb ik eerst de Chineezen kunnen lossen en maak nu een begin in het ruim hetgeen wel zeer vlug voort zal gaan, en spoedig deze lading gelost zijn. Ik zie echter dat ik nog in mei niet bevracht ben hetgeen nu dog zeker in Junij zal zijn. Misschien dat het er ook niets aan afdoet daar er hier in het geheel geen schepen voor de Factorij zijn, zullen mij doch nemen zoodra ik gereed tot laden ben. Van de Equipage zijn er twee afgegaan die naar Sidnij wilden, de andere twee zijn nog aan boord en aangemonsterd zoals de huuren op het oogenblik zijn f.40 p.m. Zeven zoude ik er nog tot completering bij moeten hebben, waar zij vandaan moeten komen weet ik nog niet. De kok P.v.Gijn legt in het Hospitaal. JB
Batavia 7 Aug. Batavia 28 August. Samarang 19 Sept.. Batavia 28 Sept.
Den WEdelen Heer Den Heer Mr. P. BlussĂŠ v.O.A. te Dordrecht Den 24 van Samarang vertrokken zijnde ben ik hier gisteren aangekomen om met Kopersmit af te rekenen en het noodige voor de reis in te nemen. Het schip heb ik geheel volgekregen te Samarang en legt niet diep, hetgeen gelegenheid zal geven om Helvoet in te kunnen zeilen. De vracht welke zal bedragen omstr. de f. 34000 valt voor een particuliere niet tegen. Tot completering mijner Equipage heb ik er zes Javanen te Samarang bij genomen tegen f. 30 per maand. Morgen hoop ik mijn reis aan te nemen. Verblijve met de meeste Acht UE Dienaar JB
41
42
Eerste reis: van San Francisco naar Batavia
Het gelukte ons echter niet de Sandwich eilanden aan te doen, daar de wind tegen was en omdat wij er niet voor wilden ophouden, zeilden wij tussen de keerkringen verder met bestemming naar Batavia. De reis was niet zeer voorspoedig, daar wij ten noorden van Nieuw Guinea last van stilte en tegenstroom hadden, terwijl door de erge warmte bij de meeste der equipage zich scheurbuik begon voor te doen, zodat binnen enkele dagen er vijf buiten dienst waren. Eindelijk na een reis van 62 dagen waren wij op de hoogte bij Makassar en daar ik het nodig vond om doktershulp in te roepen, deed ik Makassar aan. Wij bleven hier vijf dagen, voorzagen ons goed van verversingen, die de equipage spoedig deed opknappen. Daarna vertrokken wij weder en kwamen na vijf dagen in Batavia. Hier vond ik de brieven van de rederij om een gedeelte lading in te kopen, maar de prijzen waren te hoog en nam daarom een lading suiker en rijst voor Rotterdam in, waarmede ik de 16 Aug. 1850 vertrok.
In zee komende bemerkten wij dat er een lek in het schip ontstaan was, daar er meer water bij de pomp kwam. Wij stelden dadelijk een onderzoek in en vonden bij het roer het water instromen. Daar wij dit in zee niet verhelpen konden en ook niet naar Batavia terug konden, besloot ik de Cocos-eilanden aan te doen om daar te trachten het te stoppen. Dat gelukte ons en na ons alles goed voorzien te hebben, vervolgden wij onze reis.
43
In het begin van December kwamen wij in de Noordzee, waar wij alle dagen dik van mist hadden, zodat er geen mogelijkheid van observaties bestond en wij op het laatst op geen mijlen meer wisten, waar wij waren. Een der nachten liepen wij tegen een ander schip aan, waarbij wij de kluiverboom verloren en een tijd lang tegen elkaar vast bleven zitten. Het volk daarvan was reeds overgesprongen, menende dat hun schip reeds zonk en daar het zeer donker was, konden wij de manschappen niet van elkaar onderscheiden. . . . De nacht na de aanvaring meenden wij, dat de bovenlucht iets dunner werd, en dat er mogelijkheid zou zijn, dat wij de vuren van het land zouden zien, waarop wij het waagden naar de kust te varen en goed op de diepte te letten. Toen wij echter op vijf vadem diepte nog niets zagen, gaf ik order om terug te gaan en rond te draaien. Dit ging echter niet vlug daar wij geen voorzeilen hadden, door het breken van de kluiverboom en toen wij rondgedraaid waren en met de kop van het schip van de kust aflagen, voelden wij ineens een schok en was het schip aan de grond. ................ ....................
Hoe ik mij op dat oogenblik voelde durf ik bijna niet neer te schrijven, doch het vreemde dat mij overkwam was, dat ik op dat oogenblik geen woord uit kon brengen en huilde als een kind. Gelukkig was het donker, en zag het niemand, anders had ik mij van het dek moeten verwijderen. Ik veronderstel dat het kwam door de te groote inspanning waarin ik gedurende de tijd van aan de grond zitten geweest was. Het duurde niet lang en wij stelden nu koers naar Brouwershaven, waar wij de volgende dag aankwamen. 44
14 Jul 1849 - 13 Dec 1850 12 Jul 1852 - 14 Jan 1854 17Feb-16Apr 1850
28Apr-3Jun
12Jan-11Mrt 1853
4Jul-16Aug
26Okt-21Nov
San Carlos, -29Dec
17Jul-29Sep
16-19Nov
45
Familiaal slotwoord Na aankomst van zijn eerste reis Vervolgens voeren wij naar Rotterdam, waar de lading gelost werd, en daarna naar Dordrecht om de geleden schade te herstellen.
Op de reis naar Dordt werd ik vergezeld door mijn zuster Jeltina en Marie en Miebeth Pos, zusters mijner overleden vrouw die bij mijn moeder te Rotterdam gelogeerd waren. Wij gingen door de Oude Maas en daar wij een onbekwame loods aan boord hadden, kwamen wij aan de grond, waar wij de nacht bleven zitten.
De meisjes richtten hun slaapplaats in een der hutten op en meenden daar die nacht gerust te kunnen slapen, doch zoodra het licht uit was en het stil werd, kregen zij een druk bezoek van ratten die om en over hen heen sprongen. Dit gaf een gegil en geschreeuw van belang, en het gevolg was dat er de gehele nacht niets geslapen werd. . . . . . . . . . . . . . .
Voor vertrek van zijn tweede reis In Brouwershaven vond ik brieven van de reederij dat ik alle haast moest maken naar Dordt te komen, daar ik weeder eene bestemming kreeg naar St Francisco. Dit viel volstrekt niet in mijn smaak, vooral niet omdat ik met mijn meisje en de familie afgesproken had, na deze reis te trouwen en bij eene reis naar Java mijner vrouw mede te nemen. Dit laatste kon echter niet, ten eerste de lange reis en ten tweede de onaangenaamheden die er gewoonlijk op die reis voorvielen. Doch daar viel niets aan te doen, dan orders te volgen. Wij trouwden op 21 Mei 1852, hadden bruiloft en gingen acht dagen op reis naar Gelderland.
. . . . . . . “Bij het vertrek van de meisjes naar Amsterdam, merkte ik dat Marie een blijvende indruk op mij had gemaakt, en dacht daarbij dat zij een goede gezellin voor mij zoude zijn. Toen ik merkte dat mijn oude moeder er ook zoo over dacht, vroeg ik aan Marie of zij de mijne wilde worden. Zij had daar niets tegen, doch wilde eerst haar oude lui daar over raadplegen. Marie had toen de leeftijd van 18 jaaren, en dat vonden de oude lui nog wat jong, doch hadden zij er verder niets tegen.�
46
FinanciĂŤel slotwoord Een matroos verdiende f. 20/mnd, lichtmatrozen en scheepsjongens minder tot f. 8, en vaklieden van f. 25 tot f.70/mnd als 1e-stuurman. Totale bemanning (excl. kapitein) gemiddeld f. 550,-/mnd. 25
Aantal bemanningsleden op de "Jan van Hoorn"
Inkomsten 200.000
20
15
Uitgaven 13
14
150.000
Resultaat
Officieren
100.000
Vrachtprijs NHM Uitdelingen
1843 1844 1845 1847 1848 1849 49/50 1851 52/53
50.000
10
15
12
10
Zeelieden Onderofficieren
6
5
5
0
2
J-1
4
J-2
J-3
J-4
8
2
J-5
7 5 4
J-6
3
J-7
J-8
J-9
De (32) aandeelhouders ontvingen hun investering van f. 4.000,- binnen 5 jaar terug, plus f. 3.200,- tot en met 1853! (de 9 jaar daarna tot en met verkoop van het schip nog slechts f.1.100,-).
1844
1845
1847
1848
1849
49/50
1851
52/53
1842-53
Een vracht voor de N.H.M. van Java vertegenwoordigde inkomsten van een f. 50.000,- tot 60.000,- en het resultaat over de eerste 9 reizen bedroeg gemiddeld een f. 18.000,-
1843
0
J-1
J-2
J-3
J-4
J-5
J-6
J-7
J-8
J-9
JvH 1-9
-50.000
-100.000
-150.000
-200.000
47
De zeilsporen van mijn voorvader kapitein Jacob Bouten, met sailingsteps van Kees Bouten. Deel III. A. B. Deel IV.
De "Kosmopolieten" "Kosmopoliet" met Java-Northcoast "Kosmopoliet II" met Java-Backland Jacob Bouten 1869 - 1894, met oa de "Kosmopoliet III", de "Nicolette", de
"Martinus en Henriette", etc.
48
Tijdens 'Schoot Aan'
Kopie van deze slides op www.sailingsteps.com email: kees@bouten.com49
Former “Havenkanaal’, nowadays ‘Kali Besar’, connecting Batavia in the 19th century with Jakarta 2010
50