ΔΗΜΟΤΙΚΟΣΧΟΛΕΙΟΣΗΜΑΝΤΡΩΝ «Η ιστορίατουτόπουμας, ταΣήμαντρα Χαλκιδικής » Υπεύθυνοιεκπαιδευτικοί: ΚαλλιόπηΜετζίκη,ΦεβρωνίαΜιστιλίδου, ΗλίαςΕυταξίας Τάξεις: Δ2 & Ε Σχ. Έτος2014-2015
« Σήμαντρα, το προσφυγικό χωριό μου» Προλόγισμα από τη Σημαντρινή εκπαιδευτικό του Δημοτικού Σχολείου Σημάντων Μεγάλωσα σ ’ένα προσφυγικό περιβάλλον και από πολύ μικρή είχα απόλυτη συνείδηση της ταυτότητάς μου. Καθώς περνούσαν τα χρόνια συνέδεα διαρκώς την ‘’παλιά’’ με την ‘’νέα’’ πατρίδα, έχοντας ως δίαυλο την προσφυγική μνήμη που κουβαλούσα σε κάθε κύτταρό μου. Πρόλαβαν βλέπεις να την μπολιάσουν ακούσματα, γεύσεις, αρώματα, παράδοση. Έτσι γνώρισα και όρισα την έννοια ‘’πατρίδα’’. Ως δασκάλα τώρα πια, παίρνω απ’ το χέρι τους μικρούς μαθητές μου για ένα ταξίδι στο χρόνο. Να τους βοηθήσω να γνωρίσουν και να ορίσουν με τη σειρά τους τη δική τους ταυτότητα. Ποια είναι η ταυτότητά μας; Ποιοι είμαστε; Γιατί ψάχνουμε τις ρίζες μας, που χάνονται στο χρόνο ; Eίναι απαραίτητη η γνώση του παρελθόντος για να γνωρίσουμε και να ορίσουμε την πατρίδα μας; Ρητορικό το ερώτημα και η απάντηση υπαγορευμένη από την ιστορία. Ας ερευνήσουμε, ας ανακαλύψουμε και ας συνδέσουμε το παρελθόν με το παρόν, για να μπορούμε να σχεδιάσουμε το μέλλον. Μιστιλίδου Φούλη Τοπική ιστορία1 Με λίγα λόγια… Τα Σήμαντρα είναι κωμόπολη και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο Νέας Προποντίδας του νομού Χαλκιδικής. Η θέση του είναι στους πρόποδες του Λοστρίτη. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 2001 έχει 2.503 κατοίκους. Το χωριό αποτελεί ένα ακόμα προσφυγικό χωριό της Χαλκιδικής. Ειδικότερα, οι κάτοικοι του σημερινού χωριού Σήμαντρα, είναι κυρίως απόγονοι προσφύγων της Μ. Ασίας που ήρθαν από την Αρτάκη της Προποντίδας το 1922, με την Μικρασιατική Καταστροφή και τη Σεμέντερε της Καππαδοκίας το 1924, με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Υπάρχουν όμως και μεμονωμένες οικογένειες που ήρθαν από τα Ρόδα, την Τρίγλια και το ΄Ολες οι πληροφορίες που παρατίθενται, προέρχονται από διηγήσεις, έγγραφα φωτογραφίες, βίντεο, διαδίκτυο, σχολικά αρχεία, εικόνες, κειμήλια και αντικείμενα. 1
Τσιπνί της Μ.Ασίας, όπως επίσης ορισμένες οικογένειες με βαβδινή καταγωγή που ήταν εγκατεστημένοι στους ‘’μαχαλάδες’’της γύρω περιοχής. Όταν κατοικήθηκε ο τόπος απ΄τους πρόσφυγες είχε διάφορες ονομασίες .Το όνομα Καρκάρα ήταν, όπως λέγεται, παραλλαγή της Μονής Καρακάλου, που είχε το μετόχι της στη συγκεκριμένη περιοχή. Αργότερα το 1956 καθιερώθηκε επίσημα το όνομα Σήμαντρα. Πολλοί κάτοικοι ντόπιων χωριών της Χαλκιδικής αποκαλούν τα Σήμαντρα ακόμη και σήμερα Καρκάρα.
Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΑΤΡΙΔΑ
Αποσπάσματα από το βιβλίο’’ ΣΗΜΑΝΤΡΑ Αναμνήσεις από τις χαμένες πατρίδες’’:
Διήγηση Θωμαής Μπαλλή, από την Αρτάκη: ‘’Από τις 130 οικογένειες των Αρτακηνών ,οι 13 πήραν το καράβι με προορισμό το Καργί λιμάνι (που σημαίνει "απάνεμο λιμάνι") δηλ. τα Μουδανιά και οι υπόλοιπες αποφάσισαν να φύγουν για την Εύβοια. Εκεί δημιούργησαν την ωραία και παραλιακή πόλη Αρτάκη. Πολλά από τα επίθετά τους είναι ίδια με των εδώ Αρτακηνών. Τα Μουδανιά ήταν έρημα. Γεμάτο βαλτοτόπια. Στρατοπεδεύουμε για λίγο μέσα στους ελαιώνες, Μουδανιά-Τρίγλια. Σε λίγο μες στις ελιές του Τούρκου μπέη φτάνει η χωροφυλακή της Πορταριάς με βοδόκαρα όπου τα οδηγούσαν οι Τούρκοι των Σημάντρων. Μας φορτώνουν επάνω ευγενικά και μας παρηγορούν και μας ενθαρρύνουν να μην απογοητευθούμε. Μας φέρνουν στα Σήμαντρα.Τα βοδόκαρα σταματούν μπροστά στο τζαμί.που βρισκόταν εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η εκκλησία
μας. Τα σπίτια που μας δόθηκαν από τους Τούρκους στα γύρω υψώματα του χωριού τα θεωρούσαμε χειρότερα κι από αχούρια. Βλέπεις στην παλιά μας Πατρίδα ήμασταν όλοι ευκατάστατοι.’’
Διήγηση Δημητρίου Μονδρουβάνου, από την Αρτάκη: ‘’Ξημέρωνε του Αη Νικόλα όταν τα βοδόκαρα ξεκίνησαν για την Καρκάρα. Σταματούν μπροστά στο τζαμί, που βρισκόταν εκεί που βρίσκεται σήμερα η εκκλησιά μας.
Από το τζαμί σώζεται σήμερα το κυπαρίσι. Οι Τούρκοι μας φέρθηκαν καλά Η Καρκάρα είχε τότε γύρω στις 80 τούρκικες οικογένειες Τα σπίτια τους ήταν σκορπισμένα γύρω από το τζαμί τους. Μας πήραν στα σπίτια τους γύρω στις 10 μέρες, ώσπου έφυγαν κι αυτοί για την Τουρκία με την ανταλλαγή. Ευτυχώς κάποια τοπική επιτροπή εποικισμού μας μοιράζει τρόφιμα κι από ένα βόδι κι έτσι αρχίζουμε να καλλιεργούμε τα χωράφια. Λίγο αργότερα ήρθαν οι πρόσφυγες απ’το Σεμέντρε. Επειδή τα σπίτια ήταν πιασμένα στα γύρω υψώματα αναγκάζονται να φτιάξουν παράγκες σε κεντρικά σημεία όπως πλατεία, κεντρικός δρόμος, παλιά εκκλησία. Οι πρόσφυγες απ΄το Σεμέντρε είχαν συγγενείς μετανάστες στην Αμερική που βοηθούσαν οικονομικά το χωριό. Με δικά τους χρήματα χτίστηκε το σχολείο, η εκκλησία, το ιατρείο. Γι’αυτό στις υποθέσεις του χωριού είχαν τον πρώτο λόγο.
Διήγηση Διονυσίου Ηλιάδη, από το Σεμέντρε: ‘’Στο χωριό Καρκάρα ήρθαμε στις 15-9-1924.Στο ταξίδι μας για την Ελλάδα τα πλοία μας πήγαν αρχικά στον Πειραιά. Εκεί αφού πρώτα μας απολύμαναν μας έβαλαν σε άλλο πλοίο για την Θεσσαλονίκη. Εκεί συστάθηκαν επιτροπές για να ψάξουν στη γύρω περιοχή κατάλληλο μέρος να μείνουμε .Πήγαν στις Σέρρες, στο Κιλκίς και όπου αλλού ήταν δυνατό συγκοινωνιακά αλλά δεν τους άρεσε κανένας τόπος. Το χωριό Καρκάρα μας το σύστησε ο γραμματέας του Συλλόγου Μικρασιατών, που ήταν γνωστός μας. Μόλις φθάσαμε στο χωριό τρελαθήκαμε από τη χαρά μας. Νομίζαμε ότι ήρθαμε στον παράδεισο. Τα ελαιόδεντρα φορτωμένα με ελιές. Το λάδι το γνωρίσαμε εδώ. Στην παλιά πατρίδα μαγειρεύαμε με ζωικά λίπη. Τον πρώτο καιρό μας κάνανε παράγκες. Μετά από 9 μήνες μας κάνανε και σπίτια.’’
ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΟΥ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΥ
Το νέο ρυμοτομικό σχέδιο προέβλεπε φαρδείς οριζόντιους και κάθετους δρόμους. Το σχέδιο παραδόθηκε στην Επιτροπή Εποικισμού, η οποία με τη συνεργασία του μηχανικού παραχώρησε οικόπεδα στους αρχηγούς όλων των οικογενειών.
Σταδιακά άρχισε η κατασκευή νέων κατοικιών κατασκευαστική εταιρεία γαλλικών συμφερόντων.
από
μια
μεγάλη
Το 1925 χτίστηκαν τα σπίτια του εποικισμού. Το κάθε οικοδομικό τετράγωνο είχε 4 σπίτια. Τα σπίτια παρά το μικρό τους μέγεθος και την ανυπαρξία
ανέσεων, για τα σημερινά δεδομένα, ήταν ποιοτικές και αντισεισμικές κατασκευές με αξιόπιστα υλικά στα οποία προσέθεταν ξύλο τσίτα για να δέσει γερά το οικοδόμημα. Αυτά τα σπίτια χτίστηκαν σε διάστημα περίπου δύο ετών και το κριτήριο με το οποίο διανεμήθηκαν στους δικαιούχους και τις οικογένειές τους ήταν ο αριθμός των προστατευόμενων μελών τους. Στις πολυμελείς οικογένειες αποδόθηκαν μεγαλύτερα σε εμβαδόν σπίτια, ενώ στις ολιγομελείς μικρότερα. Τα σπίτια αυτά είχαν συνήθως δύο δωμάτια από την μπροστινή πλευρά και μια αποθήκη και ένα στάβλο από την πίσω πλευρά.
Τα σπίτια του εποικισμού ήταν όλα ομοιόμορφα ενός σχεδίου αλλά ορισμένοι κτίζανε και λίγο διαφορετικά και αργότερα προσθέσανε δίπλα από το σπίτι υπόστεγο και στάβλο, ένα αποχωρητήριο φραγμένο με καλάμια η τσουβάλια και άλλα ήταν κτισμένα με πλιθιά, μερικά είχαν βόθρο ορισμένα ήταν ανοιχτά με ένα λάκκο. Αρκετά σπίτια είχαν και δικό τους φούρνο έξω στην αυλή. Μερικά μόνο σπίτια είχαν δικό τους νερό στην αυλή τους που το αντλούσαν από πηγάδια και όσοι δεν είχαν, πήγαιναν και παίρνανε νερό από τις βρύσες που ήταν σε ορισμένα μόνο μέρη του χωριού για να εξυπηρετούν όλους . Τα σπίτια αυτά βέβαια δεν δόθηκαν δωρεάν, αλλά την αξία τους θα την πλήρωναν οι πρόσφυγες με δόσεις. Οι δόσεις που τους ετοίμασε η Πολιτεία ήταν ιδιαίτερα συμφέρουσες. Αρχικά τους δόθηκε τίτλος απλής κυριότητας και στη συνέχεια μετά την αποπληρωμή τίτλος πλήρους κυριότητας. Όταν το 1930 διαλύθηκε η ΕΑΠ τα χρέη ανέλαβε να εισπράξει η Αγροτική Τράπεζα. Πολλοί όμως, κυρίως οι πιο νέοι, κι αυτοί που ήξεραν την τέχνη, ανέλαβαν να φτιάξουν τα σπίτια τους με αυτεπιστασία. Τα έφτιαξαν δηλαδή οι ίδιοι οι πρόσφυγες με οικοδομικά υλικά που τους χορηγήθηκαν από την Επιτροπή. Στην κατασκευή του σπιτιού βοηθούσαν όλοι μαζί. Έτσι τα πρώτα χρόνια συναντούσες στο χωριό είτε σπιτάκια του εποικισμού είτε παλιά τούρκικα σπίτια.
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΡΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ.
Από το βιβλίο του δασκάλου Βασίλη Παπαβασιλείου ‘’Τα μυστικά των λογοτεχνικών εκθέσεων στο Δημοτικό Σχολείο’’ Μαθητική έκθεση «ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ», Νικολάου Καρεμφύλλη, 1948: Είναι ένα από τα χιλιάδες χωριουδάκια που έχει η Ελλάδα μας. Είναι μικρό.Το έχουν ζωσμένο οι λόφοι που είναι σπαρμένοι από χαμόκλαδα. Στον ανατολικό γκρεμό, μια ελιά ξεχωρίζει σα βασίλισσα, που τα πράσινα φύλλα της ποτέ δε χάνουν το χρώμα τους.Μέσα στο χωριό κάνα δυο κυπαρίσια και μερικά καβάκια πρωταγναντεύει ο κάθε διαβάτης. Στη μέση του ένας χείμαρρος το διασχίζει, όπου καιρό τώρα έχει να γοργοκυλίσει τα ακάθαρτα νερά του. Εκκλησία έχομε μία. Είναι μικρή και παλιά.Τώρα όμως χτίζομε άλλη στο ίδιο μέρος που ήταν το τούρκικο τζαμί.Τα θεμέλια των μιναρέδων ακόμη φαίνονται.Το ωραιότερο κτίριο είναι το σχολείο,που βρίσκεται στην άκρη του χωριού. Κάθε πρωί γεμίζει η ατμόσφαιρα από τους καπνούςπου βγαίνουν από τα ταντούρια (σημέρα, το ταντούρι είναι ένα πρωτόγωνο σύστημα κεντρικής θέρμανσης των προσφυγικών σπιτιών. Αυτό είναι το χωριό μου που ονομάζεται Σήμαντρα. Οι κάτοικοί του ήρθαν από την παλιά πατρίδα, τη Σεμέντρια της Μικράς Ασίας. Πόσες πληροφορίες δίνονται με αυτό το κείμενο! Η εκκλησία λοιπόν, που η ανέγερσή της ξεκίνησε το 1938 δεν είχε τελειώσει όταν γράφτηκε αυτή η έκθεση, το 1948.
Εικόνεςαπό τηθεμελίωσηως τηνανέγερσητου ιερού Ναού Δώδεκα Αποστόλων Οι κάτοικοι ζεσταινόταν με ταντούρια.Το κέντρο του χωριού, σημερινή πλατεία, διέσχιζε ένας χείμαρρος και το σχολείο, μάλλον, ήταν το νοτιότερο άκρο του χωριού.
Στιγμές καθημερινής ζωής , μέσα 20ου αιώνα
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ –ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ / ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ Σύμφωνα με τις διηγήσεις τους, στην Αρτάκη είχε Μητρόπολη με 4 παπάδες, διάκο και πρωτοσύγγελο, πολλές εκκλησιές και ξωκκλήσια, του Άγια Αντριά,της Αγίας Ευαγγελίστρας, του Άγιου Θεόδωρου, του Άγιου Νικόλα. Ο Άγιος Συμιός, που ήταν πολύ θαυματουργός, ήταν πάνω σ’ένα ύψωμα μόνο δυο πέτρες και στη μέση μια πέτρα με χαραγμένο ένα σταυρό. Πανηγύρι γινόταν των Δώδεκα Αποστόλων. Στο Σεμέντρε είχε 4 εκκλησιές, του Αγίου Βασιλείου, της Αναλήψεως, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Μακρίνας. Ακόμα είχε τον Ιερό Ναό προς τιμήν του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ο οποίος σώζεται μέχρι και σήμερα και τους τάφους των Πέντε Μαρτύρων. Μεγάλο πανηγύρι γινόταν της Ζωοδόχου Πηγής. Οι πρόσφυγες κάτοικοι του χωριού μετέφεραν κειμήλια από τις πατρίδες τους και μέρος των ιερών λειψάνων των Πέντε Μαρτύρων και τα τοποθέτησαν στον ιερό ναό των Δώδεκα Αποστόλων που έχτισαν στα Σήμαντρα. Το χτίσιμο του ναού ξεκίνησε το 1938, αλλά άργησε πολύ να τελειώσει. Από τις παραπάνω πληροφορίες συμπεραίνουμε πως το όνομα της εκκλησίας Δώδεκα Απόστολοι δόθηκε απ’ τους Αρτακιανούς, αλλά διατηρούνται τα πανηγύρια των Σημαντρινών της Ζωοδόχου Πηγής και των Πέντε Μαρτύρων..
κουρμπάνι στο πανηγύριτης Ζωοδόχου Πηγής
πανηγύριτης Ζωοδόχου Πηγής Σήμερα, στον Ι.Ν.Αγίων Δώδεκα Αποστόλων φυλάσσονται πολλές εικόνες από τη Σεμέντρια της Καππαδοκίας, που χρονολογούνται γύρω στο 1860 με 1890. Εικόνες 19ου αιώνα, από τη Σεμέντρια της Καππαδοκίας
Χριστός Μέγας Αρχιερεύς (1888)
Ο Άρχων Μιχαήλ(19ος αιώνας)
Η Αγία Μαρίνα (19ος αιώνας)
Χριστός ένθρονος με σκηνές Δωδεκάορτου ο Προφήτης Ηλίας( Άγιο Όρος1821)
Παναγία Ένθρονη(19ος αιώνας)
Οι Άγιοι Πέντε Μάρτυρες και (19 ος αιώνας)
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΡΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ.
Τα Σήμαντρα, με περισσότερους από 2500 κατοίκους -το τέταρτο κατά σειρά σε πληθυσμό του Δήμου Νέας Προποντίδας- είναι ένα ¨κεφαλοχώρι¨ με τους κατοίκους να ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και το εμπόριο, ενώ είναι ξακουστοί οι μαστόροι και οι τεχνίτες των Σημάντρων Στον οικισμό λειτουργούν δύο νηπιαγωγεία, 9/θέσιο Δημοτικό σχολείο , Γυμνάσιο, Λυκειακές τάξεις και πολιτιστικά δραστηριοποιείται α) ο Πολιτιστικός Σύλλογος "Τα Σήμαντρα" β) ο ‘’Σύλλογος Καρναβαλιστών’’ γ) ο ‘’Σύλλογος Γυναικών’’ 4) η θεατρική ομάδα ‘’Ονειροπλόοι’’. Από αθλητική άποψη, ενεργή στην πρώτη ερασιτεχνική κατηγορία είναι η ομάδα των Σημάντρων Α.Ο.Σ του ποδοσφαιρικού τοπικού πρωταθλήματος της ΕΠΣ Χαλκιδικής. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνονται εκδηλώσεις μνήμης για τις αλησμόνητες πατρίδες. Μέσα από τον χορό, το τραγούδι, τις εκθέσεις φωτογραφίας και άλλες εκδηλώσεις συνδέεται το παρελθόν με το παρόν για να υπάρξει το μέλλον. Ένας άλλος λόγος που θα σας προκαλέσει να επισκεφτείτε τα Σήμαντρα, είναι οι καρναβαλικές εκδηλώσεις που γίνονται το τριήμερο της Αποκριάς, με αποκορύφωμα την παρέλαση των καρναβαλιστών και των αρμάτων τους, την Καθαρά Δευτέρα.
Τα Σήμαντρα είναι ένας φιλόξενος τόπος με εργατικούς ανθρώπους, που έχουν μεράκι και προκοπή…