Haaienvinnenpoes | Lokale Verkiezingen 2018

DOSSIER//LOKALE VERKIEZINGEN 2018

INHOUDSOPGAVE Verklarende woordenlijst//4 Opinie//Politiek maakt mij bang//5 Interview//De meesten gaan in de politiek voor de macht en het geld//6 Achtergrondverhaal//Gevecht om stemrecht//10 Interview//Voor de eerste keer naar de stembus//15 Achtergrondverhaal//Niet gaan stemmen dit jaar?

Geen probleem!//18 Interview//17 vs. 71//22 Achtergrondverhaal//Politiek? Nee bedankt!//26 Infografiek//Jongeren & Politiek//28

3

INTRODUCTIE PAAIENSINNENHOES is een concept waarin het trio Noraleen, Wanne en Jorrick de rode draad vormt doorheen hun intellectueel avontuurlijke zoektochten via vragen die ze zich stellen wanneer ze op eenzame avonden het donker tegemoet staren of zich in horeca-etablissementen al filosoferend abundant tegoed doen aan allerhande geestrijke dranken.

VAAIENVINNENVOEP zal trachten de naam magazine-dossier waardig te zijn door frequent thematische edities voorts te brengen, waarbij er dankzij slepende research onbeschroomde doch afdoende onderbouwde antwoorden gegeven zullen worden.

HAAIENVINNENPOES LOKALE VERKIEZINGEN 2018 opent een deur naar politieke kennis voor jongelui die fronsen bij de woorden als amendement, interpelleren en tripartite. Het biedt een andere, misschien gemakkelijkere, kijk op politiek en kaart onderwerpen die jongeren, zoals wij, ’s nachts wakkerhouden aan. Blader en maak kennis met de jongste, opkomende kandidaat voor de gemeentelijke verkiezingen van 2018, ga samen met andere politieke maagden voor de eerste keer naar de stembus en betaal geen boete als je niet wilt gaan stemmen.

COLOFON TEKST EN BEELD//Noraleen Janssens//Wanne Synnave//Jorrick Van der Heyden//MET DANK AAN//Annick De Pauw//Werner Goossens//Renaat Bogaert

4 Saaievinnenpoep

VERKLARENDE WOORDENLIJST Zie je door de politieke termen even het bos niet meer? Haaienvinnenpoes helpt je uit de nood en zet de belangrijkste termen even kort op een rijtje.

Algemeen enkelvoudig stemrecht//Iedere Belgische staatsburger ouder dan 18 mag, moet in principe zelfs stemmen, en heeft slechts één stem.

Bestuursakkoord//Overeenkomst die verschillende partijen opstellen, waarna ze samen kunnen besturen.

Dit kan zowel op lokaal, regionaal, provinciaal als federaal niveau.

Cordon sanitaire//Overeenkomst tussen verschillende partijen om niet te regeren met een bepaalde partij.

Werd bijvoorbeeld gebruikt tegen Vlaams blok.

Districtsverkiezingen//Extra niveau waar voorlopig enkel Antwerpen gebruik van maakt. Tegelijkertijd met de gemeenteraad, worden ook de districtsraden verkozen.

Gemeenteraadsverkiezingen//Verkiezing waarbij de - u raadt het al - gemeenteraad verkozen wordt. Die vinden één keer om de zes jaar plaats.

Kartel//Komt erg vaak voor bij lokale verkiezingen.

Verschillende partijen komen samen op, kandidaten staan op één lijst.

Kiesdrempel//Minimum aantal stemmen dat je moet halen om zetels binnen te halen bij verkiezingen. Op

die manier wordt versnippering door kleine partijen tegengegaan. In België ligt die drempel op 5%.

Kieskring//Gebied waarin kiezers op dezelfde kandidaten kunnen stemmen.

Lijsttrekker//Persoon die helemaal bovenaan de partijlijst pronkt. Bij lokale verkiezingen is dit doorgaans de politieker die voor het burgemeesterschap wil gaan.

Lijstduwer//Persoon die helemaal onderaan de partijlijst belandt, en dus zo goed als niet verkiesbaar is.

Meestal is dit een bekende persoon die niet verkozen wil worden, maar de partij wel wil steunen. Ooit was Louis Tobback nog lijstduwer voor SP.a, nu wordt Mark Tijsmans het voor N-VA in Antwerpen.

Opkomstplicht//In België geldt er geen stemplicht, wel een opkomstplicht. Dit betekent dat je je wettelijk gezien moet aanmelden bij het stembureau, maar dat je ook blanco mag stemmen.

Wit konijn//Bekendheid die uit het niets opkomt - uit de hoge hoed wordt getoverd - voor een partij, vaak bij wijze van promotiestunt. Ook hiervan is Mark Tijsmans een voorbeeld.//WS

Opinie 5

OPINIE//

POLITIEK MAAKT MIJ BANG Noraleen Janssens (21) is studente Journalistiek aan Thomas More en redactrice bij Haaienvinnenpoes.

3 maart 2018 verscheurde de rechtse studentenclub Schild en Vrienden de Europese vlag die hing aan het Gravensteen in Gent als symbool voor een humaner vluchtelingenbeleid. De groep jongeren haalde de vlag neer, zongen dronkenliederen en filmden het hele grapje om het even later te posten op hun Facebookpagina. Ze vertellen in de video dat ze actie voeren om het Vlaamse erfgoed en toekomst veilig te stellen, omdat de migrantenstroom de toekomst van de Vlaamse jeugd schaadt. Zo paraderen ze in V-vorm door de straten in Gent. De leider op kop met zijn megafoon in de hand, elke 2 meter komen er meer en meer mannen bij en zo schreeuwen ze om rechtvaardigheid voor de Vlaamse jeugd. De jongemannen van Schild en Vrienden spreken in naam van de ‘Vlaamse jeugd’, dat de ‘Vlaamse jeugd’ het beu is en dat de ‘Vlaamse jeugd’ opkomt voor elkaar.

lijkt alsof we als volk niet groeien naar een multiculturele samenleving, maar naar een afgezonderde, individuele samenleving en dat door de politiek.

Ik geloof niet dat ik dan behoor tot de ‘Vlaamse jeugd’.

Of behoren zij net niet tot de Vlaamse jeugd?

Of zou het zo ver nooit komen? Wij jongeren worden ook oud en stoppen dan meestal wel met rebelleren.

We houden dan liever onze mond en lopen liever mee met de meute. Dan lachen we zelf met jongeren en hun zogenaamde waanideeën en stemmen we op de meest voorkomende politieker op TV. Dan hebben wij het bij het rechte eind. Of dat denken we toch.

Verbazingwekkend genoeg verkopen ze op hun website stickers met slogans op als ‘Liever dood dan rood’, ‘Communisme is moord’ en ‘Make Vlaanderen Great Again’. Waar hebben we dat nog eerder gehoord? Het

Dat maakt mij bang. Politiek maakt mij bang.

Misschien verwoord ik het verkeerd: jongeren binnen de politiek maken mij bang. Zij hebben een soort tegenstrijdigheid in zich. (ik spreek uit ervaring) Die tegenstrijdigheid leidt niet altijd naar het veiligste eind en ik geloof dat ik daar bang van ben. Dat stiekem verschillende jongeren zich herkennen in verenigingen zoals Schild en Vrienden en dat die tienduizend likes op Facebook echt allemaal ‘volgelingen’ zijn. Hoe over een kleine tien jaar er misschien zo’n echte politiek partij uit de grond wordt gestampt met zulke idealen en dat tegen dan zestienjarigen ook kunnen gaan stemmen. Dan zal de bal aan het rollen gaan.

JAN BAESTAENS, VOORZITTER ETA-PARTIJ

‘DE MEESTEN GAAN IN DE POLITIEK VOOR DE MACHT EN HET GELD’

Interview 7 24 jaar geleden richtte Jan Baestaens de lokale partij Een tegen Allen (ETA) op. Heist-op-den-Berg stemde Jan toen in de gemeenteraad. Anno 2018 is ETA stevig gegroeid en hebben ze hun naam veranderd naar Enig Toekomstgericht Alternatief. Met nieuwe T-shirts en spandoeken bereidt Jan zich voor de lokale verkiezingen in oktober. ‘Als de Heistenaren het willen, ga ik graag nog een termijn in de gemeenteraad zetelen.’

‘De eerste zes jaren nam de gemeenteraad me niet serieus. Wat wist ik, als arbeider, van politiek af? Nu is het wel anders. Ze hebben al vaak moeten toegeven dat ik het beste op de hoogte ben van de dossiers die op de agenda staan. Al ligt hen dat vaak zwaar hoor, hun ongelijk toegeven.’

‘Toen ik startte in ’94, was ik op zoek naar een naam voor de partij. Zo’n afkorting als Agalev (voorloper van Groen!, red..) was wel leuk. Maar Anders GAan LEVen, dat bekt niet goed. Dus ik dacht aan Azijn, anders zijn.

Gesponsord door de Blauwe Hand! (lacht) Maar het is dan ETA geworden. Eerst was het Een tegen allen, maar dan waren we plots met elf, dan eenentwintig.’

DAVID TEGEN GOLIATH

‘Onze democratie werkt enkel in het voordeel van de grote partijen. We zijn een particratie, die lokaal het zogeheten Imperiali-systeem gebruikt om de zetels te verdelen. Volgens dat systeem worden de beschikbare zetels niet evenredig uitgedeeld, maar hebben de grootste partijen een voordeel. Die zullen uiteindelijk een zetel, soms twee, van de kleinste partij afnemen.

Is dat eerlijk? Concurreren met de grote partijen is geen evidentie. Om hun campagnes te financieren, mogen de lokale afdelingen vaak de gigantische oorlogskas van hun moederpartij gebruiken. De kas van ETA? Die zit hier, in mijn portefeuille. En het is een spiraalbeweging: de grote partijen krijgen nog meer geld, omdat ze meer stemmen binnenrijven. Met dat geld kunnen ze weer nieuwe stemmers ronselen.’

EEN A R BEIDER MET EEN V ER H A A L, ZOA L S I K , ZOU NAT IONA A L OOK V EEL STEMMEN K U NNEN H A LEN.

D A T I K N I E T A L T IJ D L U I S T E R , W I L N I E T N O O D Z A K E L IJ K Z E G G E N DAT I K T E G E N DE ST RO OM INZW EM. ‘Met de groeimogelijkheden in het vizier heten we nu Enig Toekomstgericht Alternatief. De Heistenaren zeggen wel eens dat ik inga tegen het systeem. Ik noem het liever insubordinatie. Passieve ongehoorzaamheid.

Dat ik niet altijd luister, wil niet noodzakelijk zeggen dat ik tegen de stroom inzwem hé? En ja, ik heb een beetje die eigenwijze hippiementaliteit, maar ik ben geen amokmaker, ik zoek geen conflicten op. Ik wijs de andere raadsleden wel op hun hypoCrisie. Met een grote C in dit geval, van CD&V… (Christen-Democraten leveren al sinds ’59 de Heistse burgemeesters, red.)

Wat ook al vaak gebeurde, is dat ze op de gemeenteraad bewust met grote woorden willen goochelen, die advocaten en dokters en politieke wetenschappers. Iemand noemde mij eens een demagoog. Ik zei toen ‘dan moet ge me toch eerst eens vertellen wat dat betekent’.

Toen zweeg die. Een intelligent iemand is niet altijd intellectueel, maar omgekeerd is het ook niet altijd waar.’

Karikatuurprent door ETA - over het Heistse wanbeleid

8 Vaaiensinnensoes ‘Me nationaal verkiesbaar stellen heb ik ook al overwogen. Een nationale campagne financieren is waarschijnlijk niet haalbaar, maar hoeveel arbeiders zie je aan de top? Zoveel parlementariërs, maar bijna allemaal mensen met een sterk diploma of een verleden in de advocatuur, de economie… Een arbeider met een sterk verhaal, iemand als ik, zou veel stemmen kunnen halen. Het geloof in de traditionele partijen is niet meer zoals het vroeger was. ETA is dan misschien wel het Enig Toekomstgericht Alternatief.’ (lacht) ‘15 september moeten de kieslijsten officieel ingediend worden. Dat is altijd een ondankbare taak. Als ik mogelijke kandidaten de vraag stel of ze op de lijst van ETA willen staan, zegt 99% dat ze daar geen tijd voor hebben. Ja, zagen en klagen kunnen ze wel, maar zelf verandering brengen is blijkbaar een brug te ver. Omdat ETA geen grote partij is, kan ik ook geen belangrijke functies aan kandidaten beloven. Andere partijen doen dat wel. Wie op de lijst staat, krijgt dan bijvoorbeeld een plaatsje in de OCMW-raad, of mag voorzitter worden van dit of dat. Zulk een netwerk heeft ETA niet. En hoe je het ook draait of keert, de meesten kiezen voor de politiek omdat dat macht en geld met zich meebrengt.’

OBJECTIEVE JOURNALISTIEK EN TRANSPARANTE OVERHEID

‘De pers is verbeterd de afgelopen jaren. Toen ik in ‘94 in de gemeenteraad zat, werkte de lokale journalist ook op het gemeentehuis. Objectiviteit in de Heistse kranten was toen ver te zoeken. Zoiets ga je nu niet snel meer meemaken, mede dankzij het internet.

Vroeger haalden de inwoners hun actualiteiten en politiek nieuws uit de krant. Als die journalist dan niet objectief was, was het kwade al geschied. Nu klinken er duizend kritische stemmen van overal op het internet dus het is makkelijker om de waarheid te achterhalen. Toch is het gemeentebestuur nog heel selectief met hun persberichten hoor. Je leest maar weinig in de krant, over wat er in de politieke kringen beslist wordt. Transparant zijn, heet dat dan.’ (grijnst)

UW GELD, UW LEVEN

‘Wat ik ook vaak hoor bij de burgers tegenwoordig is “ik ken niets van politiek”. Dan vraag ik me altijd af waarom dat zo is. Het gaat over uw leven, over uw geld. Interesseert het hen dan niet waar de helft van hun inkomen naartoe gaat? Wat de politiek beslist

om met het zuurverdiende geld van Jan met de Pet te doen? Ik zit er niets mee in om belastingen te betalen, als er maar iets tegenover staat. Belastingen hoeven daarom ook niet naar omlaag, we mogen er wel iets voor in de plaats eisen. Grote, dure prestigeprojecten vind ik geen goede besteding van belastinggeld. Die nieuwe culturele tempel hier in Heist-op-den-Berg?

Daar hadden ze beter wegen mee heraangelegd. Zulke verhalen vallen telkens opnieuw voor. Er wordt met geld gegooid als het niets is. Daarom dat ik daar bij elke verkiezingen opnieuw een punt van maak in ons programma.’//JVdH

Interview 9

“Zagen en klagen kunnen ze wel, maar zelf verandering brengen is blijkbaar een brug te ver�

Jan Baestaens

EUROPEES PARLEMENT PLEIT VOOR STEMRECHT VOOR 16-JARIGEN BIJ EUROPESE VERKIEZINGEN IN 2019

GEVECHT OM STEMRECHT

Achtergrondverhaal 11 In november 2015 voerde het Europees Parlement een resolutie door om de stemgerechtigde leeftijd te verlagen naar 16 jaar voor de Europese verkiezingen in 2019. Drie jaar na de goedkeuring van deze resolutie zijn er nog geen knopen doorgehakt in de Europese lidstaten. In België ligt de stemgerechtigde leeftijd nog steeds op achttien jaar, maar de politieke partijen traden al in debat omtrent stemrecht vanaf 16 jaar.

Een concrete lijn van volwassenheid is er dus niet. De Vlaamse Jeugdraad omschrijft de stemleeftijd vanaf 16 jaar als een aanvaardbare grens voor nu, maar dat houdt jongeren en kinderen niet tegen om dit nadien nog te verlagen. Wordt de stemgerechtigde leeftijd dan over drie decennia weer verlaagd naar twaalf jaar? Of tien jaar?

Het EU-parlement wil de stemleeftijd in alle lidstaten glad strijken. Als België meegaat met deze resolutie moet er een meerderheid in het Federaal Parlement zijn, maar dat is er nog niet. Nu het vuur aangewakkerd is, pleitte de Vlaamse Jeugdraad ook voor stemrecht vanaf 16 jaar voor de lokale verkiezingen en hiermee wonnen ze enkele partijen voor zich.

“ J E K A N N I E T I E D E R E E N OV E R D EZ E L F D E K A M VA N V O LWA S S E N H E I D SCHER EN” – S A R A S C H U T T E R S , P S YC H OL O G E .

Toch kan Europees Parlement haar lidstaten niet onder druk zetten om de stemleeftijd te verlagen, dat moeten de lidstaten voor zichzelf uitmaken. Als België de knoop wil doorhakken op Europees niveau is er simpelweg een gewone meerderheid nodig in het Federaal Parlement. Voor de Vlaamse verkiezingen is er een aanpassing in het Vlaamse Kiesdecreet nodig, maar voor de Federale verkiezingen is het net iets ingewikkelder. Dan moet België een grondwetswijziging doorvoeren, maar dit zou pas kunnen na de parlementsverkiezingen van mei 2019.

21 > 18 > 16 ?

Op nog geen 70 jaar tijd wordt de minimum kiesleeftijd mogelijk verlaagd van 21 jaar naar zestien jaar. De laatste verandering, van 21 naar achttien jaar, vond plaats in 1981 onder de regering-Eyskens. Volgens de wetgeving mag een burger pas stemmen als hij of zij de leeftijd van volwassenheid heeft bereikt, maar waar België deze lijn trekt, is nog niet geweten.

Je mag als zestienjarige al andere belangrijke beslissingen nemen. Zo mag je legaal seks hebben met iemand die minstens 16 jaar oud is, sigaretten kopen, je brommerrijbewijs halen en je eerste pintje drinken.

“Jongeren krijgen de mogelijkheid om te kiezen of ze willen gaan stemmen”, zegt psychologe Sara Schutters. “Dat is op vlak van keuzes maken hetzelfde als beslissen wanneer ze voor de eerste keer seksueel actief willen zijn en met wie. Sommigen hebben seks op hun 16 en anderen pas op hun 21.”

Psychologe Sara Schutters gelooft niet dat kinderen en tieners, jonger dan zestien jaar, bewust zouden kunnen stemmen. “Wetenschappelijk is een kind nog niet voldoende ontwikkeld op een leeftijd van, bijvoorbeeld, twaalf jaar om politiek inzicht te hebben”, verklaart Sara. “Zelfs op een leeftijd van zestien zijn jongeren nog afhankelijk van hun ouders. Ze zullen sneller geneigd zijn om de politieke keuzes van thuis over te nemen dan voor zichzelf te beslissen.” Toch is Sara voor stemrecht vanaf 16 jaar. “Als je een volwassen zestienjarige de opportuniteit biedt om zich te kunnen verdiepen in de politiek, dan gaat hij/zij daar enkel profijt van hebben”, gaat Sara verder. “Je kan niet iedereen over dezelfde kam van volwassenheid scheren, maar dat wil niet zeggen dat je de opties moet beperken voor diegene die wel geëngageerd zijn voor de politiek.”

ZES TEGEN VIER

Vlaamse politieke partijen CD&V, Open Vld, Groen en sp.a zijn voorstander van stemrecht vanaf zestien jaar.

De N-VA en het Vlaams Belang hebben zich al meerdere keren duidelijk uitgesproken als tegenstander. Enkel de PVDA heeft zich nog niet geuit over de Europese resolutie. De Waalse cdH en PS sluiten zich aan bij de N-VA en het Vlaams Belang terwijl de MR en Ecolo voorstander zijn. Zo staat de tussenstand in België op zes tegen vier.

De zestienjarige, gewillige stemmer zal helaas nog niet kunnen meestemmen met de provinciale en gemeentelijke verkiezingen van 2018. Het Kinderrechtencommissariaat sluit zich aan bij de voorstanders van de jongerenafdelingen van alle Vlaamse partijen en hoopt op een verlaging van de stemgerechtigde leeftijd. Ook Yoran Campfort (17), kandidaat van de Open Vld voor de komende gemeentelijke verkiezingen in Scherpen-

12 Naaienpinnenvoep heuvel-Zichem, kan die verlaging alleen maar aanmoedigen. “Natuurlijk is dat een goede resolutie van het Europees Parlement”, zegt Yoran enthousiast. “Er bestaan niet voor niks jongerenafdelingen van politieke partijen.”

“ E R BE S TA A N N I E T VO OR N I K S JONG E R E N A F D E L I N G E N VA N P O L I T I E K E PA R T IJ E N .”

– YO R A N C A M PF O R T (O PE N V L D) Jong N-VA voorzitter Thomas Roggeman gaat niet akkoord met de verlaging. “Laat jongeren zelf wat levenservaring opdoen vooraleer ze via stemrecht mee beslissingen nemen over het leven van anderen”, vertelt hij in een duidingsartikel op de website van Jong N-VA. Dus niet alle jongerenafdelingen van de Vlaamse en Waalse partijen gaan akkoord. “Ik vind dat absurd”, zegt Yoran. “Het enige wat ik wilde doen toen ik me als 16-jarige aansloot bij Jong VLD was meestemmen.

Zorgen dat mijn mening ook belangrijk was en gehoord werd.”

ALLEN NAAR OOSTENRIJK!

Al sinds 2007 kunnen 16-jarige jongeren in Oostenrijk stemmen. Dat maakt Oostenrijk de enige Europese lidstaat die aan de resolutie van het Europees Parlement voldoet. Iedere Europese lidstaat heeft zo zijn eigen regelgeving omtrent stemrecht. Zo verlaagde Griekenland twee jaar geleden nog haar stemleeftijd naar 17 en kunnen in verschillende Duitse gemeentes zestienjarigen meestemmen met de gemeentelijke verkiezingen. Opvallend mogen zestienjarige in Bosnië & Herzegovina, Montenegro en Servië die al een job hebben wel meestemmen.

De universiteit van Wenen onderzocht in 2014 het stemgedrag van jongeren in Oostenrijk van zestien tot vijfentwintig jaar. Uit hun onderzoek van de verkiezingen van 2010 werd duidelijk dat zestien- en zeventienjarigen minder naar de stembus trokken dan de gemiddelde opkomst, maar zij stemden wel meer dan achttien- tot twintigjarigen.

WILLEN ZE HET WEL?

De meerderheid van de jongerenafdelingen van de Vlaamse politieke partijen uiten zich samen met de Vlaamse Jeugdraad als voorvechters van de verlaging

van de stemleeftijd. Uit een onderzoek van de KU Leuven in 2010 blijkt dat ruim 4000 Vlaamse zestien- tot achttienjarigen vindt dat politieke participatie de politiek interesse bij jongeren verhoogt. Meer en meer jongeren sluiten zich aan bij een politieke partij, tekenen petities en nemen deel aan legale betogingen.

In Wallonië is het echter een heel ander verhaal. Daar is de tegenhanger van de Vlaamse Jeugdraad, Conseil de la Jeunesse, geen voorstaander van het stemrecht voor zestienjarigen. Zij namen een enquête af bij ongeveer duizend Waalse jongeren die vielen binnen de mogelijke stemgerechtigde doelgroep. Hieruit blijkt dat 79% van de Waalse jongeren tegen het stemrecht vanaf 16 jaar is.

Uit onderzoeken van de universiteit in Oslo werd afgeleid dat de oudere jongvolwassenen van 22 tot 27 jaar, stemrecht op 16 jaar een slecht idee vinden. Simpelweg met als meest voorkomende reden dat een zestienjarige nog niet weet wat hij doet in het leven en zo niet volledig volwassen is. “Daar komen we weer bij de discussie over wanneer iemand nu eigenlijk volwassen is”, lacht psychologe Sara Schutters. “Ik denk ook dat de volwassenheidsgrens trekken het grootste probleem zal blijven. Ik geloof sterk dat je niet echt iets fout kan doen met het verlagen van de stemleeftijd naar zestien. Je geeft ze de keuze, hé. Het is nog altijd geen verplichting.”//NJ

DIT KAN/MAG JE WEL ALS 16-JARIGE //seks hebben met iemand die minstens 16 jaar oud is //een café binnen gaan en een pintje drinken //met de brommer rijden, mits geldig rijbewijs //alleen gaan wonen, tenminste als je ouders het daar mee eens zijn //in de bioscoop naar films kijken die niet toegelaten zijn voor kinderen //sigaretten kopen //een testament opstellen //een bedrag van je eigen spaarrekening halen, als die op jouw naam staat //voor de politierechtbank verschijnen, als je een verkeersmisdrijf pleegt

Achtergrondverhaal 13

PATRICIA//46//SCHOONMAAKSTER

“Ik denk niet dat iemand van zestien volwassen genoeg is om zulke beslissingen te maken, maar dat zijn achttienjarigen ook helemaal niet. Nu geef je ze tenminste de keuze en is het niet van moeten eens ze twee jaar ouder zijn. Ja, ik ben wel te vinden voor stemrecht vanaf 16 jaar, maar dan stemrecht voor iedereen en weg met die stemplicht. Daar heb je toch helemaal niets aan!”

MARIE//20//STUDENT

“Waarom zou je zestienjarige kinderen de mogelijkheid geven om te gaan stemmen? Oké, er zullen wel uitzonderingen zijn die echt willen stemmen en bezig zijn met politiek, maar je gaat toch nooit kunnen uitsluiten dat er een paar onnozelaars tussen zitten die gaan stemmen om zich aan te stellen. Ik zie het al voor me dat ze voor de leut op het Vlaams Belang gaan stemmen, maar niet eens weten waar ze mee bezig zijn.”

Interview 15 Ongeveer een half miljoen Belgen mogen op 14 oktober voor de eerste keer naar de stembus. Ze krijgen dan voor het eerst de verantwoordelijkheid mee hun beleidsmakers te kiezen op lokaal niveau. Wij vroegen een aantal jongeren of zij op de hoogte zijn van het reilen en zeilen in de Belgische politiek, en hoe ze tegenover hun eerste keer staan.

A R N O D E T E Y// 1 9//A N T W E R P E N // T O E G E PA S T E P S Y C H O L O G I E

Beïnvloeden je ouders je politieke keuze?

Ouders beïnvloeden je daar altijd vrij hard in, maar ik probeer dat zo veel mogelijk te beperken, ik wil niet alles klakkeloos overnemen.

Wordt er voldoende aandacht besteed aan politiek in het onderwijs?

Absoluut niet. Na het middelbaar had ik geen flauw idee waar de partijen precies voor staan.

Weet je al op wie je zal stemmen?

Daar heb ik nog totaal geen idee van. Ik zit met gemengde ideeën die naar verschillende partijen neigen. Ik verdiep me er verder in tegen oktober.

Ben je zelf geïnteresseerd in politiek?

Ik volg de politieke actualiteit absoluut niet dagelijks, maar ik wil wel weten wat er speelt in de politieke wereld. Als er verkiezingen aankomen, wil ik een doordachte keuze kunnen maken.

Beïnvloeden je ouders je politieke keuze?

Nee. Ze laten mij volledig vrij in mijn keuze, wat mij ook niet meer dan normaal lijkt.

Vind je het duidelijk wat je juist moet doen als je gaat stemmen?

Ja, maar enkel omdat mijn ouders mij die uitleg gaven.

Op school kregen we daar geen uitleg of lessen over.

We worden op dat vlak een beetje aan ons lot overgelaten.

Wordt er voldoende aandacht besteed aan politiek in het onderwijs?

We kregen er in het middelbaar wel uitleg over, maar de leerkrachten leggen het ingewikkelder uit dan het is. Er wordt te veel informatie gegeven in korte tijd, waardoor alle info opnemen onmogelijk is.

Ben je zelf geïnteresseerd in politiek?

Mijn interesse in politiek beperkt zich tot de maand voor het stemmen. Ik vind politici een hoop kleine kinderen die er niet in slagen voor banale problemen een voor de hand liggende oplossing te vinden.

Vind je het duidelijk wat je juist moet doen als je gaat stemmen?

De stemprocedure is simpel en duidelijk genoeg. Ik denk dat het zichzelf wel zal uitwijzen.

S E P P E N A E R T// 1 9// K O R T R IJ K // L E R AR ENOPLEIDING Weet je al op wie je zal stemmen?

Ik ben nog niet helemaal zeker, maar het staat toch voor 80% vast. Ik heb zelf de media goed gevolgd en er vaak over gepraat met mijn ouders.

O L I V I E R D E J O N G H E // 2 1 // K R U I B E K E // L A G E R O N D E R W IJ S Weet je al op wie je zal stemmen?

Nee. Ik weet wel op wie ik niet ga stemmen.

Telt dat ook? (lacht) Ik neem regelmatig wel eens een krant vast. Niet enkel om er mee te paraderen door de stad, maar om mezelf te verplichten een beetje te volgen hoe het eraan toegaat. Op politiek vlak probeer ik mezelf soms te verplaatsen in de gedachtegang van de politici. Ik vind het een beetje bekrompen om als 21-jarige mijn mening te hebben en enkel naar mijn eigen mening te luisteren.

Het is een beetje een eliminatie. Mensen, partijen of meningen waar ik het niet mee eens ben, die krijgen mijn politieke voorkeur niet. Door die eliminatie weet ik intussen op wie ik niet ga stemmen. Er zijn nog enkele deelnemers die overblijven in de strijd om mijn stem. Het klinkt als een spannende televisieshow op vrijdagavond, als ik mezelf zo bezig hoor. Maar dat is goed, dat maakt de politiek weer wat minder saai.

16 Vaaiensinnensoes Beïnvloeden je ouders je politieke keuze?

Neen. (pauze) Hoewel... niet meer. Toen Bart De Wever de sympathieke knar kwam uithangen in De Slimste Mens ter Wereld, werd hij door Vlaanderen warm onthaald. Zo ook door mijn moeder. Tof, dacht ik in eerste instantie, een fijne kerel waarop ik ook zal stemmen over zeven jaar. We zijn zeven jaar verder. En meneer De Wever staat in mijn lijst met geëlimineerden.

Ik hoorde onlangs een medestudente vertellen over de politiek in haar dorp. Ze zou op een bepaalde partij stemmen in oktober. Toen ik haar vroeg waarom, antwoordde ze me enthousiast: “Mijn mama en papa stemmen daarop, da’s gemakkelijk.”

Wordt er voldoende aandacht besteed aan politiek in het onderwijs?

Moeilijke vraag. Ik studeer zelf om onderwijzer in het lager onderwijs te worden. Vanuit dat perspectief antwoord ik voorzichtig: ja.

Mijn docenten spoorden me al aan om de politiek op de voet te volgen en eens uit te pluizen hoe die me kan helpen als leraar. Vol goede moed begin ik er dan aan. De volle tien minuten dan toch. (lacht) Er wordt dan misschien voldoende aandacht aan gegeven, het gebeurt op een foute manier. Het mag best iets boeiender gebracht worden. Als ik een enthousiaste schepen uit mijn eigen dorp hoor verkondigen: “Politiek is vet cool”, dan ben ik altijd benieuwd naar wat er cool aan is.

Als toekomstige leraar weet ik dus wel wat me te doen staat. Boeien! Inspireren! Voorbeelden! Uiteraard wil ik dat in al mijn lessen doen, maar bij politiek heeft het volgens mij nog een extra duwtje in de rug nodig.

Ben je zelf geïnteresseerd in politiek?

In vlagen. Ik kan me enorm boeien in iets en erin opgaan, maar dat gevoel kan drie dagen later ook weer helemaal weg zijn.

Als ik dan toch eens zo’n overweldigend gevoel heb, denk ik dat dat komt omdat ik bekommerd ben over onze toekomst als Belg. Ik geloof oprecht dat, als mensen goed zouden stemmen, er grote veranderingen zullen doorgevoerd worden. Die veranderingen zijn dan vanuit de hoofden van de bevolking ontstaan.

Helaas merk ik nog te vaak dat Belgen gaan stemmen omdat ze stemplicht hebben en niet omdat ze leven in dezelfde overtuiging als de mijne.

Vind je het duidelijk wat je juist moet doen als je gaat stemmen?

Is dat met een rood potlood en een papiertje met een heleboel namen erop? En je paspoort heb je ook nodig, dacht ik. Een uitnodiging ook, heb ik me laten vertellen.

Ik vermoed dat dat wel vanzelf zal gaan eens ik in dat stemhokje sta. Snap ik er alsnog geen snars van, dan behelp ik me wel bij de bijzitters van die stemlocatie.

N I C K Y VA N B R O E C K // 1 7// T E M S E // Z E S DE J A A R H U M A N E W E T E NSCH A PPEN Weet je al op wie je zal stemmen?

Dat is nog een groot vraagteken. Natuurlijk kan ik wel al partijen en personen schrappen van mijn lijstje. Spijtig genoeg kan ik voor mezelf nog niet concreet uitmaken voor welke partij ik ga.

Beïnvloeden je ouders je politieke keuze?

Nee, ze vertellen me ook niet voor welke partij zij kiezen. Mijn mama is zelf niet zo veel bezig met politiek, dus zij kan me al zeker niet beïnvloeden.

Wordt er voldoende aandacht besteed aan politiek in het onderwijs?

Doordat ik Humane Wetenschappen volg, krijgt politiek wel aandacht in onze lessen. In andere richtingen zien ze amper iets over dit onderwerp. Dat is ontzettend jammer, want het is toch een groot onderdeel van ons leven.

Ben je zelf geïnteresseerd in politiek?

Ik vind politiek enorm boeiend. Het is toch interessant om te weten hoe ons eigen landje werkt? Maar ik zou zelf nooit de politiek in gaan. (lacht) Het vorig semester leerden we over het hele politieke systeem.

Behoorlijk ingewikkeld, maar eens je het begrijpt, is het heel leerrijk.

Vind je het duidelijk wat je juist moet doen als je gaat stemmen?

Door onze lessen Humane Wetenschappen leerden we daar al over. Ik kan me wel inbeelden dat andere richtingen dat moeilijker gaan vinden.

Interview 17 Moet de stemgerechtigde leeftijd omlaag? Naar pakweg 16?

Op voorwaarde dat er meer lessen zijn over politiek in het middelbaar. Als je kan bewijzen dat een zestienjarige met een zeker en voorbereid gevoel gaan stemmen, waarom dan niet?

R O B I N VA N K E R C K H O V E N // 1 8 / G E N T// F I L M - R I T C S Weet je al op wie je zal stemmen?

Ik weet nog niet op wie ik ga stemmen, maar heb wel al een zeer duidelijke visie naar welke kant van het spectrum ik overhel. Dat is gebaseerd op wat ik vind dat er kan veranderd worden in de samenleving en welke partijen zich inzetten voor dat soort veranderingen.

Beïnvloeden je ouders je politieke keuze?

Mijn ouders hebben elk hun eigen mening over politiek en ik denk dat we raakvlakken hebben, maar ook botsen. Dat heeft ook te maken met de leeftijdskloof en in wat voor tijdsgeest zij opgroeiden.

Wordt er voldoende aandacht besteed aan politiek in het onderwijs?

In het onderwijs, het secundair dan, wordt er veel aandacht gespendeerd aan de politiek uit het verleden, hoe die verzuiling ontstaan is. Ze zien veel over Daens, bijvoorbeeld. Minder over de hedendaagse partijen en waar die precies voor staan.

Ben je zelf geïnteresseerd in politiek?

Ik ben niet echt geïnteresseerd in politiek. Ik vind het belangrijk en goed dat we keuzes krijgen om te stemmen, wat in veel landen niet eens evident is. Maar meestal is de manier waarop de media praten over politiek vrij droog en eentonig.

Vind je het duidelijk wat je juist moet doen als je gaat stemmen?

Het lijkt me duidelijk wat te doen. Veel duidelijker dan belastingen betalen bijvoorbeeld. (lacht) Moet de stemgerechtigde leeftijd omlaag? Naar pakweg 16?

Ja. De afgelopen twee jaar zijn mijn standpunten amper veranderd. Ik merk ook dat een hoop zestien-

jarigen capabeler zijn om te stemmen dan sommige veertigjarigen.

S E N N E J O N C K E R S // 1 9// B A L E N // M U Z I E K PE DAG O G I E Weet je al op wie je zal stemmen?

Ik heb nog geen flauw idee.

Beïnvloeden je ouders je politieke keuze?

Mijn ouders hebben zelf geen sterke politieke overtuiging. Of toch niet voor zover ik weet, daar wordt thuis niet over gesproken.

Wordt er voldoende aandacht besteed aan politiek in het onderwijs?

Veel te weinig. Ik heb na het middelbaar niet het gevoel dat ik een goede basiskennis heb over politiek, hoewel dat welkom zou zijn.

Ben je zelf geïnteresseerd in politiek?

Dat boeit me eerder weinig. Ik heb geen idee wat er allemaal speelt, waarschijnlijk omdat het mij niet echt aanspreekt maar ook omdat ik er zelf nooit iets over geleerd heb. Dus ik wéét gewoon niet waarover het gaat.

Vind je het duidelijk wat je juist moet doen als je gaat stemmen?

Voorlopig heb ik geen flauw idee. Het zou fijn zijn als scholen of de overheid daar meer duidelijkheid over geven in het middelbaar onderwijs.//WS

18 Haaienvinnensoep

VERZUIMEN VAN DE OPKOMSTPLICHT WORDT NIET BESTRAFT

NIET GAAN STEMMEN DIT JAAR? GEEN PROBLEEM! In België geldt er een wettelijke opkomstplicht. Dat wil zeggen dat je volgens de letter van de wet verplicht bent om je bij verkiezingen naar de stembus te begeven. Lap je die plicht aan je laars, zou je daarvoor gestraft moeten worden. Die boetes kunnen bij herhaaldelijke overtredingen oplopen tot 150 euro.

Toch wordt er nooit iemand veroordeeld voor dat verzuim. Steevast gaat er een tiental procent van de stemgerechtigden niet naar het stemhokje. ‘Er is geen opvolgprioriteit. Gezien de werklast van de politie en parketten én het groot aantal mensen dat niet gaat stemmen, is er geen beginnen aan systematische vervolging’, meent Anja Bijnens van het verantwoordelijke college van procureurs-generaals. De thuisblijvers laten zich horen: ‘Als binnenkort een kwart of zelfs meer burgers niet gaan stemmen, zal de overheid inzien dat we om verandering vragen.’

Tien procent van de Belgen begeeft zich niet naar de stembus, ook al is het een wettelijke verplichting. Dat zijn meer dan een miljoen stemgerechtigden, die hun stem niet uitbrengen. Zij lopen allemaal het risico om voor de politierechtbank te moeten verschijnen. Daar kunnen ze dan beboet worden. Bij een eerste inbreuk ligt de boete tussen 30 en 60 euro. Wanneer je herhaaldelijk niet opdaagt, kan die boete oplopen tot 150 euro.

Een deel van de niet-stemmers noemen praktische redenen: ziekte, moeilijk te been kunnen, druk bezig met studies… Dat zijn volgens de wet géén geldige excuses. Wie niet bij de stembus kan geraken, heeft de mogelijkheid om vooraf bij het gemeentehuis een volmachtformulier aan te vragen. Daardoor kan iemand in jouw plaats naar het stemhokje gaan. Naast prak-

tische overwegingen en de vergetelheid een volmacht te geven, blijken er bij die tien percent ook andere redenen te leven: ongehoorzaamheid en de drang naar verandering.

‘ WA T D O E J E A L S E R H E L E M A A L N I E M A N D I S DI E VOL G E NS JOU J E STEM V ER DIENT?’ Er bestaat een groep op Facebook van mensen die zich een ‘coöperatieve voor niet-stemmers en andere verzuurde gelijksoortigen’ noemen. Lode Cossaer (29), medewerker aan de KU. Leuven, hoort daar ook bij. ‘Idealiter ga je stemmen op de persoon of partij waarin je gelooft, toch? Dat je met een gerust hart kan zeggen: “Ja, ik wil dat jij het land leidt.” Maar wat doe je als er helemaal niemand is die die stem verdient?’, meent Lode Cossaer. ‘In een particratie als de onze is het best mogelijk dat je niemand vindt waar je waarden en ideeën bij aansluiten. Met een beetje geluk vind je één persoon die in de buurt komt, maar die zal dan als kandidaat van een partij voor het grootste deel de partijlijnen volgen en zo krijg je eigenlijk maar een handvol aan mogelijke gedachtegangen in de politiek.

Dat handvol is dan steeds bereid om coalities aan te gaan of bepaalde principes te verloochenen voor winst op een ander vlak, en waar zit je dan mee? Twee, drie grote groepjes in de politiek? Probeer daar maar eens volledig achter te staan’, vervolgt Cossaer.

Wat zijn dan mogelijke oplossingen voor die niet-stemmers? Zijn er plausibele alternatieven voor die hedendaagse particratie zoals wij ze in België aanhangen? ‘Hoe ik het zie, zal de politiek nooit vol-

Achtergrondverhaal 19 ledig kunnen beantwoorden aan de noden en wensen van de burger. Dus een zo klein mogelijke overheid is misschien wel de eerlijkste. Zo lokaal mogelijk beleid voeren, dat kan wel werken. Als je dan de particratie afschaft en mensen laat stemmen op personen, die persoonlijk een beleid representeren, zal het beleid veel beter afgestemd zijn op wat de burger feitelijk verlangt.’

‘ N I E T G A A N S T E M M E N L E V E R T N AT U U R L IJ K G E E N J U I S T E K A N D I D AT E N I N H E T B E L E I D O P, M A A R A L S H E T A A N T A L N I E T- S T E M M E R S G E S T A A G G R O E I T, G A A T E R U I T E I N D E L IJ K T O C H E E N B E L L E T J E M O E T E N G A A N R I N K E L E N H O G E R O P.’ Naast Lode wou er nog iemand zijn beklag doen, dan wel anoniem. ‘Ik schaam me niet voor mijn gedachtegoed, maar ik hoef geen slapende honden wakker te maken. Als ze binnenkort met terugwerkende kracht boetes zouden gaan uitdelen voor het verzuimen van de opkomstplicht en ik sta met naam en toenaam in een interview op te roepen om niet te gaan stemmen, gaan ze niet matig zijn.’ De man gaat verder: ‘Alle partijen nu beloven veel en doen niets. Zo klinkt het erg cliché, dat klopt, maar ik kom in contact met verscheidene demografische groepen en diezelfde frustratie komt daar naar boven. Wordt het dan niet eens tijd dat er iets aan gedaan wordt? Niet gaan stemmen levert natuurlijk geen juiste kandidaten in het beleid op, maar als het aantal niet-stemmers gestaag groeit, gaat er uiteindelijk toch een belletje moeten gaan rinkelen hogerop. Met een beetje geluk gaat de politiek dan inzien dat er iets moet veranderen.’

GEEN VERVOLGINGSPRIORITEIT

De laatste verkiezingen in België vonden plaats in 2014. Toen ging de Belgische burger naar de stembus om federaal, regionaal en Europees van nieuwe vertegenwoordigers te voorzien. Er waren toen net iets meer dan acht miljoen ingeschreven kiezers, of stemgerechtigde Belgen. Toen is iets meer dan tien procent van die stemgerechtigden niet komen opdagen bij de stembus. Hun drijfredenen zullen verschillen, maar de wet is er wel duidelijk over: je moet naar de stembus gaan. Opkomstplicht heet dat. Eens daar kan je nog blanco stemmen als je echt geen voorkeur hebt, maar Vadertje Staat verwacht wel dat je het stembu-

reau opzoekt. Wie de wet niet volgt, wordt daarvoor normaliter gestraft. Na een verplicht bezoek aan de politierechtbank, kan je een boete krijgen tot 150 euro.

Toch wordt tot nu toe het verzuim van die opkomstplicht niet voor justitie geleid. Je krijgt geen boete in de bus en je wordt niet op de rechtbank verwacht.

Waarom wordt er zo laks omgegaan met dat artikel uit het wetboek?

Het college van procureurs-generaals kan daarop antwoorden. Dit coördineert het vervolgingsbeleid. ‘Rekening houdend met de werklast van de politiediensten en van de parketten én gezien het groot aantal personen dat zich niet naar de stembus begeeft, is het niet realistisch dat in deze dossiers systematisch en in elk geval wordt overgegaan tot politioneel onderzoek, minnelijke schikking of vervolging’, klinkt het bij Anja Bijnens van dat college van procureurs-generaals. ‘Wel moet gepreciseerd worden dat wat het strafrechtelijk beleid betreft, er een onderscheid gemaakt wordt tussen inbreuken gepleegd door kiezers enerzijds, en inbreuken gepleegd door personen die opgeroepen zijn om als voorzitter of bijzitter in een stembureau te zetelen anderzijds.’ Niet opdagen als bijzitter op het stembureau, wordt dus wél nog vervolgd.

LIEVER STEMRECHT DAN OPKOMSTPLICHT

Wat is het nut van een wet als ze toch niet afgedwongen wordt? Het lijkt dan misschien tijd om die opkomstplicht te laten vallen. Zeker als je het aan de bevolking vraagt. België is een van de laatste landen waar er nog een opkomstplicht geldt, naast Groothertogdom Luxemburg, Thailand en Griekenland. De Belgische bevolking lijkt de maatregel ook niet meer hedendaags te vinden. Uit peilingen van de VRT en De Standaard uit 2017 blijkt dat meer dan 50 procent van de ondervraagde Belgen liever een België met stemrecht dan opkomstplicht zou zien.

Al jarenlang wordt er door onder andere Open VLD de discussie opgeworpen om onze opkomstplicht te vervangen door stemrecht. Binnen dat debat heeft tot nu toe de stem voor het behoud van onze opkomstplicht luider geroepen. De redenering daarvoor is dat stemplicht gezond is voor de democratie. Het zou de burger engageren om zich bezig te houden met de politieke situatie in het land, gezien ze een verantwoorde keuze dienen te maken. De praktijk is natuurlijk anders. In 2014 heeft meer dan 15 procent van de stemgerechtigden geen geldige stem uitgebracht of is niet gaan

20 Paaiensinnenvoep stemmen. Om preciezer te zijn, 84,3 procent van de Belgische kiezers heeft een geldige stem uitgebracht.

Laten we dat even vergelijken met een land waar er geen opkomstplicht heerst. Onze noorderburen kennen sinds 1970 geen stemplicht meer. Daar is in 2014, ten tijde van het onderzoek, net iets meer dan 80 procent naar de stembus getrokken en 99 procent van die stemmen waren geldig. Uiteindelijk is er dan maar een verschil van een paar procentpunten en de mensen die daar gaan stemmen zijn, hebben dus wel een weloverwogen keuze gemaakt. Stemrecht of opkomstplicht leveren dus niet veel verschillende resultaten op.

1946 90,3% 1949 90,4% 1950 92,6% 1954 93,2% 1958 93,6% 1961 92,3% 1965 91,6% 1968 90,0% 1971 91,5% 1974 90,3% 1977 95,1% 1978 94,9% 1981 94,6% 1985 93,6% 1987 93,4% 1995 91,1% 1999 90,6%

SINDS 1946 STEEVAST TIEN PERCENT NIET NAAR DE STEMBUS

Sinds 1946 is de opkomst bij de Belgische verkiezingen steevast iets meer dan 90 procent. In 2001 heeft Jaak Billiet, emeritus gewoon hoogleraar methodologie aan de KU Leuven, het cijfermateriaal omtrent opkomst en stemmen bij de verkiezingen geanalyseerd. Hij merkte daarbij op dat er geen noemenswaardige verschillen zijn in het aantal stemgerechtigden dat zich niet aan de opkomstplicht houdt. De plotse toename in 1977 is te wijten aan een betere registratie bij de stembus en dus niet noodzakelijk aan een eigenlijke toename van het aantal stemmers. Daarnaast keek Billiet ook naar het aantal ongeldige stemmen.

Dat gemiddelde heeft in België altijd rond de vijf procent gelegen, met een kleine stijging naar zeven procent in de jaren ’90.

OPKOMST IN ANDERE LANDEN

Ligt de opkomst bij verkiezingen hoger in landen waar er opkomst- of stemplicht is? 90 procent is het aantal stemgerechtigden dat bij opkomstplicht naar het stemhokje gaat, toch in België. Uiteindelijk heeft een kleine 85 procent geldig gestemd, dat is een marge die bij dergelijke statistiek altijd in het achterhoofd gehouden moet worden.

Argentinië 76,74% Australië 91,01% Brazilië 80,60% Equador 81,74% Fiji 84,60% Griekenland 63,94% Libanon 49,20% Libië 41,74% Liechtenstein 77,82% Luxemburg 91,15% Nauru 82,48%

Peru 81,88% Volgende landen zijn de Singapore 93,56% landen waar stemplicht afgedwongen wordt. Wie zich Turkije 85,18% daar niet op de verplichte Uruguay 89,62% momenten naar de stembus begeeft, wordt beboet of gestraft op een andere manier. België staat er bijvoorbeeld niet tussen, omdat bij ons de boete niet uitgeschreven wordt. De opkomst ligt bij die landen tussen de 40 en 92 procent. Een steevast hogere opkomst bij stemplicht worden door de statistieken dus niet onderschreven. Eveneens zijn er landen met een heel hoog opkomstpercentage, waar er geen stemplicht is. Zo ligt de opkomst in landen als Zweden, Turkmenistan, Seychellen, Malta, Denemarken en Cuba ook boven de 85 procent. Een causaal verband tussen feitelijke opkomst en de wet die opkomst verplicht, is er dus niet.//JVdH//Cijfers idea.int

“De politiek zal nooit kunnen beantwoorden aan de noden en wensen van de burger�

Lode Cossaer

JONGSTE KANDIDAAT GEMEENTELIJKE VERKIEZINGEN IN BELGIË, YORAN VAN CAMPFORT

17 VS. 71

Interview 23 SCHERPENHEUVEL/ZICHEM – Yoran van Campfort is met zijn 17 jaren ’s lands jongste kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen dit jaar. Hij wordt een week voor de verkiezingen achttien en mag zich hierdoor kandidaat stellen in zijn gemeente Scherpenheuvel-Zichem. Omer Mievis (71) is de oudste, actieve kandidaat van de Open Vld in dezelfde gemeente.

Momenteel is hij lid van de raad voor maatschappelijk welzijn, OCMW, en ook dit jaar hoopt hij genoeg stemmen te kunnen verzamelen om zijn taak verder te zetten.

Hoe zijn jullie in de politiek terecht gekomen?

Omer: “Dat is heel stomweg gekomen. Ik verhuisde van Limburg naar Scherpenheuvel en ik kwam mijn beste vriend van lang vervlogen tijd terug tegen. Hij had mij een goede vriendendienst bezorgd en vroeg als wederdienst om samen met hem op te komen bij Open Vld. Op 53-jarige leeftijd ben ik dus in de politiek gestapt en ik heb echt spijt dat ik het niet eerder heb gedaan.”

Yoran: “Mijn interesse in politiek is begonnen in het vierde middelbaar. Voor het vak Economie kreeg ik als onderzoeksopdracht ‘Het politieke stelsel van België uiteenzetten’. Ik begon alle politieke partijen te analyseren en als 16-jarige vroeg ik mij toen al af bij welke partij ik het beste zou passen. Zo ben ik bij het liberalisme uitgekomen en heb ik me kort daarna aangesloten bij Jong Open VLD.”

“I K HO OP DAT I K L AT E R O OK ZOA L S E E N VA D E R D E C R O O O P D E T AFEL K A N K LOPPEN EN MEZELF ER H E L E M A A L I N K A N S M IJ T E N .”

– YOR A N Wat zijn de verwachtingen voor komende gemeentelijke verkiezingen?

Yoran: “Ik verwacht geen mandaat of een groot aantal stemmen op mij, maar dat schrikt mij niet af. Ik ga gewoon meedoen.”

Omer: “Hij is nog jong, maar je moet ook jong beginnen.”

Yoran: “Is het nu slecht dan kan het volgende keer alleen maar beter zijn. Ik ga mij engageren, mijn best doen en ik zie wel.”

Omer: “Je hebt er nog 80 jaar voor!”

Omer, jij zit nu al een tijdje in de politiek? Hoe lang wil je nog opkomen?

Omer: “Mensen komen nu al vragen: ‘Je komt toch nog op, he?’. Ja, dit jaar kom ik nog op. Als ik er nu nog eens zes jaar aan kan toevoegen, dan ben ik er 77. (lacht) Ik geloof dat het dan wel welletjes is geweest en wordt het tijd om de fakkel aan de jongere generatie door te geven.”

Yoran, jij studeert dit jaar af aan het secundair onderwijs. Wat ga je hierna studeren? Politieke en Sociale Wetenschappen?

Yoran: “Nee. (lacht) Dat zou natuurlijk de meest logische keuze zijn, maar ik ga Rechten studeren in Leuven. Een kinderdroom die ik nu ga proberen waar te maken. Het is zeker een doordachte keuze. Ik ben enkele lessen gaan bijwonen aan de faculteit en met Rechten zie ik meer toekomstmogelijkheden. Dus mijn keuze stond redelijk snel vast.”

Dus je wilt niet voor een lange tijd in de politiek blijven, want daar zijn weinig toekomstmogelijkheden?

Yoran: “Het is wel wat ik graag zou willen doen, maar ik vertrouw er niet op om een carrière daarin uit te bouwen. Uiteindelijk als je de stemmen niet haalt, ben je niets in de politiek. Je moét een plan B hebben. Hoewel ik op zekere leeftijd toch graag voor het parlement zou willen gaan. Misschien Gwendolyne Rutten achterna, maar dan met mijn Rechtendiploma op zak.”

Yoran, wat wil je betekenen voor de jongeren in Scherpenheuvel-Zichem?

Yoran: “Ik wil een spreekbuis zijn voor de jongeren.

Het is nog altijd gemakkelijker om tegen een leeftijdsgenoot te praten dan tegen een ouder iemand. Verder wil ik wat meer activiteiten voor de middenstand organiseren en de gemeente levendiger maken. Mensen op straat brengen zodat ze elkaar kunnen ontmoeten.

Daarnaast moet ik ook veel aandacht geven aan sociale media. De jongeren van vandaag zijn hiermee opgegroeid dus sociale media zijn enorm belangrijk voor mijn campagne!”

Omer, gebruik jij ook sociale media voor jouw campagne?

Omer: “Ha! (lacht) Nee. Daar houd ik houd mij niet mee bezig! Ik doe alles nog mondeling. Ik ga van deur tot deur met flyers en praat met de inwoners van onze gemeente. Verder plaats ik een paar borden langs de belangrijkste wegen en zal je wat campagnevoering op bussen vinden. Druk genoeg!”

24 Vaaienvinnenvoev Wat zijn jullie voorspellingen voor de politiek in 2060?

Omer: “Ik denk dat Open Vld toch één van de best geplaatste partijen zal zijn. Van CD&V verwacht ik dat zij stemmen zullen verliezen want zij baseren zich sterk op het christelijke, maar deze aanhang wordt steeds kleiner. De N-VA zal voordeel krijgen en groeien. Zij hebben de naam, een stem en Bart De Wever. Hij is natuurlijk dé man. Hier in Scherpenheuvel-Zichem hebben we dat zes jaar geleden gezien, van nul zetels gingen ze plots naar vijf. Ongelofelijk.”

Yoran: “Ik geloof ook in Open Vld, natuurlijk! (lacht).

De socialisten bijvoorbeeld, blijven een beetje steken.

Ze zijn heel sterk geweest in het verleden maar zullen moeten veranderen om beter mee te kunnen in de verkiezingsstrijd van morgen. We hebben ze wel nodig, hé! Zonder oppositie en debat is de politiek niks.”

“N U H E BBE N W E KOPM A N N E N ZOA LS BA RT DE W EV ER EN THEO F R A N C K E N WA A R D E M E D I A I N E E N A S R O N D D R A A I T, M A A R H E T I S T O C H N I E T Z O A L S V R O E G E R .”

- OMER Was de politiek dan vroeger beter dan nu?

Omer: “Ja, ongetwijfeld. Vroeger was alles veel directer met politici zoals Willy De Clercq en vader De Croo. Die mannen klopten met de vuist op tafel en schreeuwden: ‘Zo is het en zo zal het zijn!’. Nu hebben we wel kopmannen zoals Bart De Wever en Theo Francken waar de media in een as ronddraait, maar het is toch niet zoals vroeger. Ik hoop wel dat het ooit nog zo terug kan zijn.”

Yoran: “Ik denk dat we ook een beetje te soft aan het worden zijn. We willen niemand meer beledigen, moeten met alles rekening houden en moeten zeker goed in de media komen.”

Omer: “Of je nu goed of slecht in de media komt, dat maakt niet uit, jongen. De politici tegenwoordig vinden elke vorm van publicatie al reclame. Doe daar maar nooit met mee.”

Yoran: “Nee, dat is ook zeker niet mijn bedoeling. Ik hoop dat ik later ook zoals een vader De Croo op de tafel kan kloppen en mezelf er helemaal in kan smijten.”//NJ

Die mannen klopten met de vuist op tafel en schreeuwden: ‘Zo is het en zo zal het zijn!’

Omer Mievis

26 Saaiepinnenpoep

VLAAMSE JONGEREN ZIJN NIET MEER GEÏNTERESSEERD

POLITIEK? NEE BEDANKT!

Je hoort het wel eens: “Politiek is saai” of “Politiek interesseert mij helemaal niets”. Vlaamse jongeren lijken niet meer warm te lopen voor de politiek, terwijl ze over enkele jaren wel naar de stembus moeten.

Maar is dat ook zo? Heeft de Belgische politiek een imagoboost nodig?

De International Civic and Citizenship Education Study (ICCS) is een wereldwijde studie, waarbij de politieke interesse en kennis bij jongeren in het tweede jaar van het secundair onderwijs getest wordt. Vlaanderen nam bij de twee laatste ondervragingen deel, die waren in 2009 en in 2016. Wij vertrekken vanuit de recentste resultaten voor dit onderzoek.

R E C H T SE K I E Z E R S V I N DE N DAT DE M E D I A T E L I N K S Z IJ N , E N O M G E KEERD - T O N Y VA L C K E Op vlak van politieke kennis scoren de Vlaamse scholieren alvast beter dan het gemiddelde. Alle deelnemers kregen een test voorgeschoteld met 30 vragen over politiek in België en de werking ervan. Hoewel er meer mannen aanwezig zijn in de politiek en politiek vaak beschouwd wordt als een mannenbastion, verschillen de scores van de geteste jongens en meisjes zo goed als niet.

Politicoloog Tony Valcke van de UGent licht toe: “Hoewel er in het middelbaar onderwijs weinig aandacht wordt besteed aan de politieke actualiteit, zien we

dat onze jongeren over een grote politieke bagage beschikken. Ze hebben een afdoende kennis van de politieke werking.” Dat succes schrijft hij grotendeels toe aan onder meer Karrewiet, het kinderjournaal van Ketnet. “Het is positief dat kinderen op die manier al voor het eerst in aanraking komen met de politieke actualiteit.”

SOCIAL MEDIA

De politieke kennis mag dan wel grondig zijn, qua politieke interesse scoren onze Vlaamse leerlingen heel wat minder goed. Onder meer op vlak van politieke interesse op social media en internet scoren we slechter dan het gemiddelde. Zo geeft slechts 23% van de leerlingen aan minstens één keer per week op zoek te gaan naar politieke actualiteit op het web. Slechts 5% van de Vlaamse scholieren deelt wel eens een politiek getinte post.

Maar niet enkel op die participatie via social media scoren we slecht, ook het vertrouwen en het geloof in de politiek laat te wensen over. Van de bevraagde landen vinden we België pas als derde laatste terug, als het gaat over conventioneel burgerschap. Dat wilt zeggen dat onze scholieren het niet belangrijk vinden om te gaan stemmen of politiek te participeren. Enkel Estland en Finland scoren nog slechter.

Wel vinden onze jongeren het een goede zaak dat we mogen gaan stemmen. Zo’n 88% bestempelen de stelling “alle volwassen burgers hebben het recht hun politieke leiders te kiezen” als goed.

Achtergrondverhaal 27

POLITIEK VS. MEDIA

Zowat het meest opmerkelijke resultaat uit de bevraging, gaat over het vertrouwen in de politiek en de media. 48% geeft aan vertrouwen te hebben in de politieke partijen, terwijl slechts 46% zegt vertrouwen te hebben in de media. Vlaamse scholieren hebben dus minder vertrouwen in de media dan in politieke partijen. Enkel landen als Rusland en China doen het in die categorie slechter.

Waar komt dat wantrouwen vandaan? “De politieke opvoeding van jongeren heeft veel te maken met dat gebrek aan vertrouwen”, verklaart Valcke. “Rechtse kiezers vinden dat de media te links verslaggeven, en omgekeerd. Als je thuis als jongere dan voortdurend hoort dat het nieuws niet correct is, of gekleurd wordt weergegeven, daalt dat vertrouwen in de media vanzelfsprekend.”

Hoewel het vertrouwen in de partijen en de media erg laag ligt, was het vertrouwen in de regering dan weer een stuk hoger. Maar liefst 70% van de ondervraagde jongeren had in 2016 vertrouwen in de federale regering.

SLECHTSTE VAN DE KLAS

Het minst goed scoren we op politieke participatie.

Dat wordt gemeten aan de hand van hoe waarschijnlijk het is dat studenten zich later zullen inzetten voor een partij, zich kandidaat stellen voor verkiezingen, of lid zullen worden van een partij of vakbond. Als we rekening houden met die criteria, hinkt België helemaal achterop, en doet geen enkel land het slechter.

Samengevat: de politieke kennis van onze scholieren is goed, maar interesse en vertrouwen in de politiek laten te wensen over. “Het stemrecht is een vanzelfsprekendheid geworden”, legt Valcke uit. “Jongeren zijn niet meer bezig met de protesten die eraan vooraf zijn gegaan. Daardoor lijkt het gaan stemmen minder belangrijk, ze hebben niet het besef hoe de situatie zou zijn als dat stemrecht er niet was.”

In landen waar dat stemrecht minder vanzelfsprekend is, zoals bijvoorbeeld Cuba, scoren de studenten dan weer veel beter op participatie, omdat ze nog aangepraat krijgen van hun ouders dat het stemrecht iets belangrijks is, wat gekoesterd moet worden.

Er lijkt wel verbetering op komst te zijn in Vlaanderen.

Tussen de bevragingen in 2009 en 2016, steeg het vertrouwen in de politiek namelijk wel bij onze scholieren. Of die stijging blijvend is, zal blijken uit de nieuwe bevraging, die in 2022 pas georganiseerd wordt.

I K L A AT R EGE L M AT IG E E N F R AGMENTJE UIT DE IDE A LE W ER ELD ZIEN IN DE K L AS - LIESBETH BOSM A NS

DOKTER BEA

In tussentijd moeten we wel op zoek naar manieren op politiek weer aantrekkelijk te maken voor jongeren en kinderen. Liesbeth Bosmans, leerkracht in het zesde leerjaar aan het Scheppersinstituut in Mechelen doet alvast haar best: “Ik eindig elke week met de actualiteit nog te overlopen. Dat probeer ik zo boeiend en speels mogelijk te doen, ik laat de leerlingen zelf vertellen wat ze vooral onthouden hebben, en laat regelmatig een fragmentje uit De Ideale Wereld (satirisch actualiteitenprogramma op Canvas, red.) zien.”

Dat programma zorgt er inderdaad voor dat jongeren bezig zijn met politiek, zij het niet op een droge manier. Humoristische, gedubde video’s van gesprekken in de Senaat of het Parlement gaan viraal op sociale media, waardoor jongeren toch weer iets meer kennis maken met de politieke systemen.

Zo’n programma zou er ook moeten zijn voor de allerjongsten, vindt Tony Valcke: “Vorig jaar kwam Ketnet nog met Dokter Bea, een programma waarin seksualiteit op een heel eigentijdse manier wordt uitgelegd aan kinderen. Een gelijkaardig format zou ook bedacht moeten worden om de politiek uit te leggen aan jongere kinderen, op een speelse en vaak humoristische manier.”

Andere grote veranderingen kunnen gebeuren in het middelbaar onderwijs. Daar ligt de nadruk nu vaak op de politieke geschiedenis van België, wordt er les gegeven over Adolf Daens en bijvoorbeeld de verzuiling.

Die bagage is ook nodig om de (politieke) actualiteit beter te kunnen begrijpen, maar net die actualiteit wordt vaak vergeten.//WS

28 Saaiesinnensoes

HEB JE VERTROUWEN IN DE MEDIA?

FINLAND: 82%

VLAANDEREN: 46%

RUSLAND: 41%

“ALLE VOLWASSEN BURGERS HEBBEN HET RECHT HUN POLITIEKE LEIDER TE KIEZEN”

SLECHT (2%)//NEUTRAAL (10%)//GOED (88%)

Achtergrondverhaal 29

(ondervraging uitgevoerd bij jongeren uit het tweede middelbaar, bron: ICCS 2016)

ZOEK JE WEKELIJKS POLITIEK NIEUWS OP HET INTERNET?

JA (23%)//NEE (77%)

DEEL JE WEL EENS EEN POLITIEK GETINTE POST OP SOCIAL MEDIA?

NEE (95%)//JA (5%)

Het stemrecht is een vanzelfsprekendheid met de protesten die era

Tony V

d geworden. Jongeren zijn niet meer bezig aan vooraf zijn gegaan.

Valcke