100%
’S FOTO INGEN N E EIG VAR N ER E G I E
autorondreis
EEN KENNISMAKING MET NOORWEGEN
autorondreis
Een kennismaking met Noorwegen Aantal dagen: 16-20 Afstand: 900 km heenreis, 1.300 km in Noorwegen, 1.400 km terugreis Bezienswaardigheden/activiteiten: westkust/archipel, Preikestolen, Hardangerfjord en -vidda, watervallen, rotstekeningen, bergwandelingen, Stavanger, Bergen, Lillehammer, Oslo en nog veel meer . . .
Lillehammer
Bergen
Geilo Oslo
Hirtshals
Stavanger
Kristiansand
2
Deze autoroute is met name bedoeld voor mensen die voor het eerst naar Noorwegen reizen. Welke route moet je kiezen als je een goede indruk van het land wilt krijgen, maar niet een maand op vakantie kunt of enkel in de auto wilt zitten? Noorwegen is een langgestrekt land (3.000 km) en 13 keer zo groot als Nederland. Maak niet de fout om ‘even’ naar de Noordkaap te willen rijden; dit is namelijk twee keer 3.500 km!
Veel toeristen kiezen ervoor om ‘zoveel mogelijk’ te zien. In plaats van veel asfalt raad ik mensen aan een paar mooie bezienswaardigheden wat beter te bekijken. De beschreven route zorgt voor een afwisselende vakantie langs de kust en fjorden, over bergen en door het laagland, zonder stress of haasten. Op deze manier is er ruimte om uit de auto te komen voor wandelingen, ‘sight seeing’ of gewoon lekker ontspannen en genieten. De route begint in Kristiansand en volgt de Noordzeekust tot Bergen. Na een bezoek aan de Hardangerfjord gaat de route over de Hardangervidda naar Geilo en Lillehammer, om vervolgens in Oslo te eindigen. De route is goed te doen in 2,5 week. De drie meest bezochte steden van Noorwegen zijn Oslo, Bergen en Stavanger. Deze vormen een mooie driehoek die goed te bereizen is met onderweg veel mooie natuur en vooral zeer afwisselende landschappen. Een natuurlijk startpunt is Kristiansand. De autorit vanaf Nederland naar Hirtshals in Denemarken (i) neemt een dag in beslag (circa 1.000 km / 10 uur vanaf Amsterdam). Vanaf Hirtshals gaan er dagelijks meerdere veerboten van Fjordline en Color Line. Het is slim om de prijzen te vergelijken en vroeg te boeken. Mocht je in Hirtshals willen overnachten, dan zijn Hirtshals Camping en Hirtshals Hostel aan te bevelen, allebei dichtbij de haven.
3
Vanaf Kristiansand kun je in vier uur naar Stavanger rijden via de E39. Twee dagen rustig toeren via de Noordzeeroute langs de kust is een mooi alternatief. Onderweg leidt deze route langs attracties als Lindesnes’ vuurtoren (f) op het zuidelijkste puntje van Noorwegen en de pittoreske dorpjes Flekkefjord, Sokndal (i) en Egersund, die grotendeel bestaan uit oude houten huisjes.
4
Sokndal 5
Een paar kilometer voor Sokndal slingert weg 44 langs de spectaculaire Jøssingfjord (g). Er zijn hier restanten gevonden van voedsel en werktuigen van duizenden jaren oud. De oudste huizen dateren van vóór 1700 en zijn onder de beschutting van een enorme overhangende bergwand (gHelleren) gebouwd. Op 16 februari 1940 vluchtte de Duitse tanker ‘Altmark’ de Jøssingfjord in, waar het werd aangevallen door de Britten. Noorwegen werd door Duitsland scherp bekritiseerd omdat het de aanval niet had weten te verkomen en verloor hierdoor haar neutraliteit. Het woord ‘Jøssing’ werd denigrerend gebruikt door de Noorse nazi-partij Nasjonal Samling voor de passieve houding van Noorwegen tijdens deze aanval. Later werd deze naam gebruikt om Noorse verzetstrijders aan te duiden. Op de top staat een monument vanwaar je uitzicht hebt over de fjord. In 2008 heeft men een nieuwe wandeling gemarkeerd langs en rond de Jøssingfjord met diverse geologische en cultuurhistorische bezienswaardigheden.
6
Tussen Egersund en Stavanger liggen diverse stranden. Even ten westen van Egersund bestaan de stranden vooral uit zogenaamde rullesten (lrolstenen), verzameld en afgezet door gletsjers. Vanaf Brusand verandert het landschap en rijd je langs prachtige zandstranden (onder andere Refsnes, Orre, Bore (i), Sele en Sola), waar je heerlijk kunt wandelen. Langs de kust staan ook veel vuurtorens (onder andere Kvassheim, Obrestad (f), Feistein en Faltholmen), waarvan vele publiekelijk toegankelijk zijn.
7
Vergeet niet even voor Stavanger (Madla) te stoppen bij het monument Sverd i fjell oftewel ‘zwaarden in rots’ (g). In de Vikingtijd was Noorwegen opgedeeld in vele kleine rijkjes. Volksheld Harald Hårfagre (‘Veelhaar’) was koning van één van deze rijkjes. Toen de schone Gyda hem afwees omdat hij niet machtig genoeg was, zwoer hij zijn haar niet af te knippen totdat hij heel Noorwegen aan zich ondergeworpen had. Zes jaar vocht hij en de laatste slag vond plaats in 872 bij een brak meer nabij Stavanger: Hafrsfjord. Hij won, Noorwegen werd tot één rijk en Harald kon eindelijk zijn haar knippen. Hij werd de eerste koning van Noorwegen en kreeg vijf kinderen met Gyda. Het monument is opgericht in 1983 om deze slag te herdenken. Het grootste zwaard staat voor de overwinnende koning, de twee kleine voor de vele verliezende kleine koningen. Het monument ligt vlakbij het Rica Forum Hotel, even buiten de stad. Het hotel is het hoogste van Stavanger. Het restaurant op de bovenste etage biedt een panoramisch uitzicht over de stad en de natuur in de wijde omgeving (i). ‘s Zomers heeft het hotel vaak aantrekkelijke prijzen, omdat de oliesector dan vakantie heeft.
8
Stavanger is de vierde stad van Noorwegen en heeft 120.000 inwoners. In Stavanger komt oud en nieuw samen. Gamle Stavanger (g) is het oude centrum, ten westen van de haven. In dit gerenoveerde deel vindt je 173 oude houten huisjes uit de 18e en 19e eeuw. Alle huisjes, die zeer klein zijn, worden bewoond of zijn omgevormd tot winkeltjes of werkplaatsen. Het betreffen voornamelijk kunst- en handwerkateliers. De smalle straatjes met de wit geverfde huisjes en vele bloemen creëren een zeer knusse sfeer. Toen er in de jaren ‘60 in de Noorse Noordzee olie werd gevonden, werd Stavanger aangewezen als de ‘oliehoofdstad’ van Noorwegen. Het oliemuseum is een interactief informatiecentrum, dat middels modellen van platforms en schepen, tentoonstellingen van uitrusting en flitsende video’s laat zien hoe er geboord wordt naar olie. Interessant voor jong en oud! Andere attracties zijn de Domkerk (f), de haven met de markt (onder andere kraampjes met vis, bloemen, groente en fruit) of dagwandelingen naar Preikestolen en Kjerag (g). In 2013 was het RTL4-programma Tracks & Trails op bezoek in Stavanger. Reistips Noorwegen toonde hen de stad en de wandeling naar Kjerag. Het resultaat alsmede gedetailleerde wandelroutes zijn te bekijken op www.reistipsnoorwegen.nl.
9
Stavanger 10
De kustroute door de archipel tussen Stavanger en Bergen is zeer mooi. De E39 voert je noordwaarts langs en over diverse eilanden middels ‘s werelds diepstliggende zeetunnels en twee veerverbinden: Mortavika-Arsvågen en Sandvikvåg-Halhjem. Deze gaan zo geregeld, dat je geen routetabel nodig hebt. Reserveren is dan ook niet nodig/mogelijk. De vissersdorpen Skudeneshavn en Haugesund op het eiland Karmøy betekenen via weg 47 en de Karmøytunnel weliswaar een omweg, maar zijn absoluut de moeite van het bezoeken waard.
11
Er zijn geen (mooie) campings in de directe omgeving van Bergen. Twee goede en betaalbare opties in het hart van de stad zijn de nette jeugdherberg waar je tweepersoonskamers kunt huren en het InCity hotel, dat tweepersoonsappartementen heeft met eigen keukentjes. Het is aan te raden van te voren te boeken. Bergen is een Hanzestad, groot geworden door internationale handel. De oude handelshuizen aan de haven, Bryggen (i), staan op de UNESCO’s werelderfgoedlijst. Even verderop vind je de markt (g), waar je verse bloemen en vis kunt kopen. Bergen is een gemoedelijke stad met veel houten huizen en een gezellig, compact centrum. Pak vooral het Fløibanen-treintje naar het uitzichtpunt op 320 meter hoogte (Q).
12
Voor een nog spectaculairder uitzicht moet je even ten zuiden van het centrum zijn. Bergen wordt omringd door zeven bergtoppen en een gondelbaan brengt je naar ĂŠĂŠn van deze, Ulriken, (g) op 643 meter hoogte.
13
Bergen 14
Vanaf Bergen gaat de route oostwaarts. Ondanks dat je landinwaarts rijdt, reist de zee met je mee. Tenminste, als je niet de E16 naar Voss neemt en Noorwegen ‘aan de binnenkant’ wilt zien. Weg 7 daarentegen leidt naar en langs de fantastische Hardangerfjord met wijdse en adembenemende uitzichten. Neem vooral de veerboot vanaf Kvanndal naar Kinsarvik; deze overtocht duurt een klein uur, dwars over de Hardangerfjord. Onderweg kun je vele zijarmen bewonderen, waaronder de beroemde Sørfjord (hde Zuiderfjord). Als je goed kijkt, vang je een glimp op van de Folgefonna ijskap.
15
Aan de oostkant van de Sørfjord en weg 13 ligt het lieflijke dorpje Lofthus. Hier vind je zonder twijfel de mooiste camping van Noorwegen. Lofthus Camping is een kleine camping tussen fruitgaarden met uitzicht over de fjord, majestueuze 1.500 meter hoge bergwanden, getopt met gletsjers. Een even mooi alternatief is de jeugdherberg van Lofthus, Hardanger Hostel. Je kunt hier makkelijk een paar dagen gebruiken om van dit stukje natuurschoon, ook wel het ‘varkenshaasje’ van de Noorse natuur genoemd, te genieten. De regio Hardanger lijkt tijdens de lente (mei) wel op een schilderij als de fruitgaarden vol in bloei staan, terwijl er in de bergen nog een dik pak sneeuw ligt. Lofthus vormt de poort naar de Hardangervidda: vanaf de camping kun je naar het uitzichtpunt Nosi (f) wandelen en de Rjukan-waterval (g) bewonderen. Het is niet moeilijk te bevatten dat de Noorse componist Grieg hier een groot deel van zijn leven in een zomerhuis doorbracht om inspiratie op te doen.
16
Als je van wandelen houdt is een dagtocht naar de wonderlijke Trolltunga (f) aan te raden. Kijk op www.reistipsnoorwegen.nl voor een gedetaileerde beschrijving. Een minder heftige wandeling, die meer geschikt is voor kinderen, begint in het dorpje Kinsarvik en volgt meerdere watervallen, waarvan velen tientallen meters langs de rotsen naar beneden kletteren (g). Vanaf Hardanger kronkelt weg 7 via meerdere ‘krakelingtunnels’ door het Måbødal omhoog naar de Hardangervidda. Stop voordat je dit tunnelspektakel induikt bij het Hardangervidda Natursenter (l) in Øvre Eidfjord. In dit informatiecentrum, ook erg interessant voor kinderen, valt veel te leren en lezen over het klimaat, flora en fauna in Noorwegen en op de Hardangervidda. In de bioscoopzaal draait een 180 graden panoramafilm, opgenomen met behulp van helicopters, vliegend over en langs rivieren, watervallen, bergtoppen en gletsjers. Met bergwanden tot 1.000 meter hoogte aan alle kanten en een steeds smaller wordende hemel, lijkt de weg na Øvre Eidfjord dood te lopen. Een zwart gat in het massieve gebergte vormt de toegang tot de Hardangervidda. Vergeet na alle tunnels niet te stoppen bij één van de grootste watervallen van Noorwegen: Vøringsfossen. Wees echter voorzichtig bij de afgrond. In Noorwegen gaat men er vanuit dat mensen zelf verantwoordelijk optreden en geen onnodige risico’s nemen.
17
Vanaf Vøringsfossen is het ongeveer 50 kilometer rijden over het grootste bergplateau van Europa, de Hardangervidda, met het hoogste punt op 1.245 meter. Aan de oostkant van de Hardangervidda ligt het ‘nationaal park-dorp’ Geilo. Gelegen precies tussen de nationale parken Hardangervidda en Hallingskarvet vormt Geilo een natuurlijke uitvalsbasis voor dagtripjes en bergwandelingen. Een dagwandeling naar Prestholskarvet (1.852 m) geeft je een panoramisch uitzicht over de Hardangervidda. Vraag in het VVV-kantoor naar routes en kaarten.
18
Een paar kilometer ten oosten van Geilo biedt Rallarvegen (g) fietsers de mogelijkheid om in alle rust zonder verkeer van de Noorse natuur te genieten. Het bergdorpje Finse (m) ligt op het hoogste punt (1.222 m). Hier kun je de trein terug nemen naar Geilo of verder oostwaarts naar Myrdal. Vanaf Myrdal daalt de spectaculaire en wereldberoemde Fl책msbanen (l) al slingerend langs steile bergwanden naar het dorpje Fl책m aan de Sognefjord.
Vanaf Geilo volgt weg 7 het Hallingdal tot Oslo. Als je echter meer berglandschappen en cultuur wilt opsnuiven sla je bij Gol af en volg je weg 51 over Golsfjellet (Q) naar Fagernes. Rijd vervolgens de E16 naar Dokka en volg hier weg 250 naar Lillehammer.
19
Een halfuurtje voor Lillehammer kun je de rotstekeningen (helleristninger) van Sunni (i) bewonderen. In Lillehammer is de sfeer van de Olympische Winterspelen van 1994 nog steeds goed te proeven. Het is een lieflijk stadje, waar je de Olympische faciliteiten en het Olympisch museum kunt bezoeken. Midden in het Olympisch park, onder de skischans en met uitzicht over de omgeving, vind je Birkenbeineren Hotel & Apartments. Het knusse hotel heeft betaalbare zespersoonsappartementen met eigen keuken, maar tevens hotel- en motelkamers voor twee, drie en vier personen. Vanaf het hotel is het ongeveer tien minuten lopen naar het centrum.
20
Lillehammer 21
De skischans biedt vergezichten over de stad, die aan de oever van het grootste meer van Noorwegen, de Mjøsa, ligt. Lillehamer is ook een mooie uitvalsbasis voor wandelingen of fietstochten in de omgeving. Ten oosten van Lillehammer vind je uitgebreide netwerken van fiets- en wandelpaden in bossen en de bergen boven de boomgrens. Met een beetje geluk kun je elanden tegenkomen. Even ten noorden van de stad ligt Hunderfossen Familiepark (f): een leuk dagje uit voor families met kinderen tot ongeveer twaalf jaar. In het oosten van Noorwegen zijn de wegen beter en breder dan in het westen. De E6 is de hoofdader van ScandinaviĂŤ; de 250 kilometer naar Oslo zijn binnen drie uur te berijden. Een leuke stop onderweg is Hamar en het Vikingskip. Er zijn plannen om de als een omgekeerd vikingschip gebouwde ijsbaan ook ‘s zomers open te houden voor mensen die willen schaatsen.
22
Oslo is een natuurlijk einde van de rondreis door Noorwegen. De stad is veel groter dan Bergen en Stavanger en straalt een andere, meer urbane sfeer uit. Hoofdattracties van de hoofdstad van Noorwegen zijn de Karl Johan winkelstraat, die eindigt bij het koninklijk paleis, het Vigelandspark (‘s werelds grootste sculptuurpark met meer dan 200 beelden in brons en graniet), het nieuwe operagebouw aan de Oslofjord waar je op het dak kunt lopen, Akerhus vesting en de nieuwe skischans Holmenkollen. Op het eiland Bygdøy vind je onder andere een openlucht-, een vikingschip- en het Kon Tiki-museum.
23
Vigelandsparken, Oslo 24
Vanaf Oslo is het ongeveer 1.400 kilometer rijden naar Amsterdam (via Malmö, Zweden). Dit is op één dag te doen, maar een alternatief is wellicht om onderweg de hoofdstad van Denemarken, Kopenhagen, te bezoeken.
25
Handige links • hirtshals.dk-camp.dk • danhostelhirtshals.dk • fjordline.com • colorlineferries.nl • visitnorway.com • fjordnorway.com • visitkrs.no • nordsjovegen.no • regionstavanger.com • norskolje.museum.no • rica-hotels.com/hotels/stavanger/rica-forum-hotel • visitbergen.com • bergenhostel.com • incity.no • floibanen.no • ulriken643.no • hardangerfjord.com • lofthuscamping.com • hardangervidda.org • hihostels.no/en/hostel/hardanger-hostel • geilo.no • rallarvegen.com • flaamsbana.no • lillehammer.com • olympiaparken.no • birkebeineren.no • hunderfossen.no • hoa.no/en/the-viking-ship • visitoslo.com • vigeland.museum.no • operaen.no • forsvarsbygg.no/festningene/Festningene/Akershus-festning/ • holmenkollen.com
Over Reistips Noorwegen Reistips Noorwegen is een zelfgefinancieerd privé-initiatief van Noorwegen-liefhebber Cees Apon. Na meerdere fietsexpedities is Cees sinds 2006 woonachtig in dit natuurschone land. Als student en assistent leraar ’outdoorlife’ heeft hij ongeveer tachtig nachten op de Hardangervidda doorgebracht. Een Bachelor in Toerisme (2011 - Hogeschool in Lillehammer) en Master in Natuurtoerisme (2013 Universiteit in Ås) alsmede vijf zomers werkervaring op het VVV-kantoor van Stavanger bieden een solide basis voor het geven van degelijke reisadviezen. Cees heeft ervaring met zowel zomer- (o.a. fietsen en bergwandelen) als winteractiviteiten (o.a. skiën en schaatsen) in vrijwel alle uithoeken van Noorwegen, inclusief Spitsbergen. Reistips Noorwegen is gebaseerd op 100% eigen ervaringen en foto’s. Aarzel niet om contact op te nemen voor aanvullend eerlijk, eerstehands en gratis reisadvies. Kijk voor meer informatie op www.reistipsnoorwegen.nl en www.ceesapon.nl.
26
Disclaimer Alle informatie in deze reisgids, alsmede op www.reistipsnoorwegen.nl, is gebaseerd op 100% eigen ervaringen. Hoewel deze informatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kunnen geen garanties worden gegeven met betrekking tot de volledigheid, actualiteit en juistheid van de weergegeven informatie. Reistips Noorwegen en/of initiatiefnemer Cees Apon aanvaardt geen aansprakelijkheid ten aanzien van eventuele gevolgen van het gebruik van deze informatie.
Copyright Š 2014, Cees Apon Uitgegeven in eigen beheer. email@ceesapon.nl ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
27
Colofon tekst en illustraties Cees Apon opmaak
Maria Stuartstraat 15 7315 KA Apeldoorn www.dtp-pontifix.nl
Deze reistip wordt u 100% gratis aangeboden. Een bijdrage aan de ontwikkeling van nieuwe reistips wordt echter zeer op prijs gesteld. U kunt éénmalig en vrijblijvend € 5,- overmaken op rekening NL11 RABO 0171 9105 32 ten name van DTP-studio Pontifix te Apeldoorn onder vermelding van ’Reistips Noorwegen’.
100%
TO’S GEN N FO EIGE ERVARIN N EIGE