Reactive uses Celliant® Infrared technology to turn wasted body heat into usable infrared energy. The lining is enhanced with 13 thermo-reactive minerals embedded into the fabric of the wetsuit that react to your body heat converting it to infrared energy and reflecting it back to the body increasing circulation and body warmth.
VELCRO ADJUSTABLE 360˚NECK SEAL
EXTRA LONG 21” G-LOCK2 BACK ZIPPER WITH OFFSET TOOTH DESIGN GUARDS AGAINST WATER ENTRY
SKIN-TO-SKIN DOUBLE INTERNAL SEALING ZIPPER FLAP WITH SPINE PAD FOR EXTRA COMFORT
SKIN-TO-SKIN DOUBLE GLIDESKIN WRIST AND ANKLE SEALS WITH FUSE CUT FINISHED EDGES (7MM+ 5MM) SKIN IN (3MM)
EXTRA LONG (11”) HEAVY DUTY ANKLE ZIPPERS FOR EASY DONNING (7MM AND 5MM)
WWW.AMILCOSPORTS.NL
CONTOURED GLIDESKIN COLLAR NST (NO STITCH TECHNOLOGY) REACTIVE IS MADE WITHOUT A SINGLE SEAM STITCH KEEPING YOU DRIER, WARMER, AND DIVING LONGER
SEAMLESS UNDERARMS FOR SUPERIOR COMFORT AND MOBILITY
ANATOMICALLY CORRECT PATTERN FOR THREE DIMENSIONAL FIT THROUGHOUT
ARMOR FLEX 2.0 HIGHLY FLEXIBLE DURABLE, ABRASIONRESISTANT 3D KNEEPADS
Mechelen P 004152 - TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 258 - maart/april 2016
THE WORLD'S WARMEST DIVE WETSUIT made with CELLIANT® INFRARED
Modelfotografie Noordzeereglement Onderwatervideograaf
foto: Bruno Van Saen
Uw partner voor onderwaterfotografie en -videografie
NORMBEPALENDE INTELLIGENTIE.
NIEUW
IN
BELGIE
Materiaal - Opleiding
Service - Maatwerk
nieuw
De M2 is gemaakt voor duikers die meer verlangen van hun polscomputer. Met slangloze luchtintegratie, een gestroomlijnde roestvrijstalen kast en een activiteitmeter is dit onze meest veelzijdige computer ooit De M2 met Human Factor Diving™ biedt de meest uitgebreide biometrische controle — het is de enige duikcomputer met een algoritme dat rekening houdt met uw huidtemperatuur*, ademhalingssnelheid en hartslag. Zo kunt u in alle vrijheid de diepten te verkennen.
M2 [MANTIS 2] POLSCOMPUTER
Pantone 125 Industrielaan 30
| 9320 Erembodegem 053 64 72 73 | info@dafactory.eu | www.dafactory.eu
SCUBAPRO.COM
*Bij gebruik van de SCUBAPRO hartslagband
BESCHIKBARE MODI SCUBA • Freediving • Gauge • CCR • Swim • Sport
Open van maandag tot vrijdag van 09u00 tot 12u00 en van 13u00 tot 17u00 of op afspraak.
Nr. 258 maart/april 2016
Van de redactie DOOR IVO MADDER Het duikseizoen is bij de meeste clubs volop aan de gang. Tijdens de eerste (doop)duiken, die vaak in een zoetwaterplas plaatsvinden, vragen de beginnelingen soms wel eens welke waterplanten ze nu allemaal gezien hebben. Daarom dat we in deze uitgave een artikel over onderwaterplanten presenteren. Later bij de eerste duiken in de Oosterschelde, komen ze wieren tegen, zoals bijv. wakame. Misschien ontdekken jullie er ook de snotworm of een zeldzame zeenaaktslak? Hoe zeldzaam die slak wel is, kan je op www. blauwtipje.nl ontdekken. Als je tijdens al je ontdekkingsduiken maar veilig duikt. Daarom dat we de 10 gouden tips van de Oosterscheldeduiker nog eens meegeven. 't Is maar dat de veiligheid aan de kant niet onnodig gestresseerd wordt en niet naar de handleiding 'Wat te doen bij een duikongeval' moet grijpen om te ontdekken hoe je in contact moet komen met de verzekering of Mental Coaching. Droom je van tropische bestemmingen? Sommigen deden al inspiratie op tijdens het vakantiesalon, maar we helpen je graag dromen met enkele reisverhalen: Cuba, Filipijnen, Sulawesi-Donggala. Als je meer ervaring opgedaan hebt, wil je misschien wel een Noordzeeduik doen? Weet wel dat de reglementering aangaande het decompresseren op de Noordzee aangepast werd. Wil je al dat moois dat je onder water ontdekt fotograferen of bewaren? Of begeleid je graag als onderwatermodel je fotograferende buddy? Volg dan een cursus onderwaterfotografie en/of -videografie. Voor onervaren, beginnende fotografen bestaan er eenvoudig werkende fototoestellen. Kijk maar eens bij het artikel over duikmateriaal. Dat duiken gezond is en tot op latere leeftijd beoefend kan worden, kan François Blom beamen, die al 50 jaar 3*Instructeur is en nog steeds duikt. We hebben nog enkele interessante artikels in deze uitgave, zoals een duik in een aquarium, diepzeemijnbouw, pulsvisserij, US Navy Divers en zeezoogdieren in België. Bovendien willen we je attent maken op de juiste schrijfwijze van ons bondsblad Hippocampus. Veel leesgenot en geniet van je duiken. Ivo Cover: Onderwatermodel Tatjana Van Weehaeghe. Foto: Stijn Boussemaere.
Bondsnieuws Aanpassing Noordzeereglement...............5-6 Wat te doen bij een duikongeval?............ 8-10 Cursus Onderwatervideografie...............14-16 Mental Coaching krijgt een gezicht!......18-21 François Blom........................................... 42-44 Hyppookampusch: een Babylonische schrijfverwarring................................. 46-47 Actie op Antwerps Vakantiesalon.........52-54 De 10 gouden regels van de Oosterscheldeduiker....................54 Heugelijk weerzien tijdens het vakantiesalon Brussel................. 56-57 Modelfotografie in de duiktank..............78-82 Workshop Assistent-Onderwatervideograaf.....90-91
Vaste rubrieken Hippoëzie...........................................................29 Duikpas van de baan.......................................40 Webdiving.......................................................... 55 ONK gaat door..................................................65 Retro Hippo....................................................... 77 Skubba & Fred.................................................101
Close-up (Frank Nuijens)..................... 102-103 NELOS-Boetiek & BEFOS-FEBRAS...104-105 Lopende agenda.............................................106
Reportages Veiligheid aan de kant...............................12-13 Wakame: een exoot uit de Grote Oceaan...........22-23 Duiken in de Virginia Aquaria.................24-28 Zeezoogdieren in België.................................29 Cayo Levisa: Cuba......................................30-38 Nederlandse zeenaaktslakken (Blauwtipje.nl).............................................40 Camera zonder stress.....................................45 Pulsvisserij................................................. 48-50 Duiksportbeurzen (duikmateriaal)...... 58-65 Mijnbouw in de diepzee: een aanslag op de natuur?.................66-70 De snotworm......................................................71 Duikt de Amerikaanse marine nog met tabellen?................................ 72-76 Sulawesi-Donggala.................................. 84-88 Filipijnen..................................................... 92-95 Zoetwaterplanten in Maasplassen.... 96-100
NELOS-structuur? Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Deze brochure kan je downloaden via de NELOS-downloadserver.
AIG-ASSISTANCE
Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010. In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland. Call Center: +32 3 253 69 16.
Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken: cursus@nelos.be Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: documenten@nelos.be.
Regionale info www.avos.be www.bravos.be
www.ovos.be www.limos. www.wevos.be
Hippocampus maart/april 2016
3
Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw Lid van BEFOS (Stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS). Erkend door Bloso (Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie).
Raad van Bestuur Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Vice-voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 – ondervoorzitter@nelos.be Penningmeester: Dirk Saman Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be Boetiekverantwoordelijke: Karl Van der Auwera Gsm 0486 89 76 67 – boetiek@nelos.be Bestuurslid: Ivo Hubert Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Bestuurslid: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be Bestuurslid: Franklin Forrez Gsm 0473 24 53 02 – franklin.forrez@nelos.be
Commissies Commissie Duikonderricht Voorzitter: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 voorzitter.duikonderricht@nelos.be Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be Ereraad: Eric Sels Gsm 0475 36 88 23 – voorzitter.ereraad@nelos.be Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez Gsm 0473 24 53 02 voorzitter.jeugdduiken@nelos.be Brevettencomité: John Maes Gsm 0495 66 56 19 voorzitter.brevettencomite@nelos.be Sectie duiktechnieken: Glenn Tessens Gsm 0485 57 52 13 – voorzitter.sdt@nelos.be Sectie EDIT: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 – voorzitter.edit@nelos.be Veiligheidscomité: Eric Vonk Gsm 0475 44 55 29 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be
Geneeskundige Commissie Voorzitter: Ingrid Dekelver voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be
Sportcommissie Voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 voorzitter.sportcommissie@nelos.be
Audiovisuele Commissie Voorzitter: Marc Vermeiren Gsm 0472 27 96 67– voorzitter.audiovisueel@nelos.be
Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie: Marc Vermeiren – owf@nelos.be Voorzitter Sectie Onderwatervideografie: Erik De Groef Gsm 0478 25 09 21 –owv@nelos.be
Commissie Biologie
Commissie Redactie Hippocampus Hoofdredacteur: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be
Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be
Commissie Duikers met een Handicap
Redactieteam: Luc Beets - Jacques Bernaerts - Ingrid Dekelver - Chrisje Demuynck - Bert Janssens - Ivo Madder - Katrijn Ools - John Remue - Monique RemueDemoustier - Jozef Van den Berghe - Wim Van Doeselaer - Patrick Van Hoeserlande - Roland Wantens
Voorzitter: Ann Tielen Gsm 0496 75 04 46 – voorzitter.cdmh@nelos.be
Commissie Solidariteitsfonds Leden: Guy Bosmans, Ronny De Meersman, Ronny Margodt
NELOS-secretariaat Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – fax 015 20 61 58 secretariaat@nelos.be www.nelos.be – www.wiki.nelos.be ma. 9.30 u – 11.30 u, wo. 9.30 u – 11.30 u en 14.00 – 16.00 u, vr. 14.00 u – 16.00 u
Ongevalsaangiften-administratie Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden: tel. +32 2 512 03 04 – inge@claims.arena-nv.be. Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!
Hulpdiensten UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur) HYPERBAAR CENTRUM Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382 ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112 Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)
Deadlines artikels Editie januari/februari Deadline aanleveren materiaal 5 december
Hippocampus maart/april 2016
Ambassadeur: Herwig Van Cotthem Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58 publiciteit@nelos.be Pre-press & druk: Swinnen Printing Muizenstraat 172 - 1981 Hofstade Tel. 015 45 02 78 - fax 015 45 02 79 info@swipri.be
Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar: februari, april, juni, september en december. Oplage: meer dan 10.000 exemplaren. ISSN-nummer: 1782-8414
Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-wiki, meer bepaald via: www.wiki.nelos.be/index.php/Hippo-archief Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder
Advertentietarieven www.wiki.nelos.be/index.php/Hippocampus Zie 'Media Pack' bij 'Publiciteit'. De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning. Overeenkomstig de Belgische wet van 08/12/1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer, gewijzigd door de Europese wet van 11 december 1998 tot omzetting van de richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995, melden wij dat uw persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. U heeft inzage- en correctierecht. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.
Hippocampus komt tot stand met de steun van
Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers
Editie maart/april Deadline aanleveren materiaal 5 februari Editie mei/juni Deadline aanleveren materiaal 5 april Editie september/oktober Deadline aanleveren materiaal 15 juni Editie november/december Deadline aanleveren materiaal 5 oktober
4
INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw Hoofdredacteur: Ivo Madder De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – Gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be
Voorzitter: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be
CERTIFICATION INTERNATIONAL
Erevoorzitters: Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be Willy van der Plas – willy.vanderplas@nelos.be
www.facebook.com/hippocampusredactie
Adresveranderingen Uitsluitend richten aan het NELOS-secretariaat:
secretariaat@nelos.be
Bondsnieuws
Commissie Duikonderricht
De OSB wordt best opgelaten vanaf het wrak/de bodem op het moment dat de stijging wordt ingezet.
Decompressiestops in
het 'blauw' op de Noordzee Aanpassing van het Noordzeereglement.
H
et Noordzeereglement bestaat in zijn huidige vorm al vele jaren en een tijdje geleden kwam dan ook de vraag of het hele decompressieverhaal beter niet eens herbekeken werd, vooral in de optiek om decompressie in 'het blauw', eigenlijk 'het groen', op de Noordzee onder bepaalde voorwaarden toe te laten. Om dit verhaal te evalueren en uit te werken werd vanuit de Sectie Duiktechnieken een werkgroep opgericht. Na enkele brainstormsessies en het uitwerken van enkele mogelijke pistes, werd beslist om te werken naar de meest eenvoudige bijstelling van het reglement, die volledig consistent is met onze opleidingen en de huidige mogelijkheden van onze brevetten. De aanpassing van het reglement is vrij grondig, maar toch summier gehouden. Naast het 'Reglement Noordzeeduiken' worden ook enkele duidelijke aanbevelingen geformuleerd die heel belangrijk zijn in het kader van de veiligheid voor het duiken op de Noordzee.
Het reglement in zijn huidige vorm blijft behouden, maar op vlak van decompressiestops wordt het gewijzigd en uitgebreid. Momenteel is de reglementering voor de decompressie op de Noordzee als volgt omschreven: Er wordt gedoken binnen de veiligheidscurve, tenzij een veiligheidslijn verbonden wordt aan de ankerlijn (dus niet aan de daallijn). Bij een vaartuig dat niet ankert dient dus steeds binnen de veiligheidscurve gedoken te worden. In de nieuwe reglementering wordt de mogelijkheid om te decompresseren aan de ankerlijn behouden – zoals omschreven in het huidige reglement – en wordt het daarnaast uitgebreid met mogelijkheden voor decompressie in 'het blauw'. Hieronder vind je de volledige nieuwe tekst van het Noordzeereglement, zoals die zal opgenomen worden in de NELOS-Infomap 2017. De wijzigingen kan je terugvinden in de blauwe tekst.
3.12.3 Duiken in de Noordzee: reglement
DDDe duikorganisatie en duikindeling moeten gebeuren volgens de NELOS-normen.
DDDe duiker moet minstens in het bezit zijn van een brevet 2*Duiker.
DDDe Algemene Duikverantwoordelijke moet een ervaren duiker zijn met praktijk in getijdenwaters met beperkt zicht en wrakduiken. Bovendien moet hij minstens 60 zeeduiken gedaan hebben in getijdenwaters met beperkt zicht waarvan ten minste 15 in de Noordzee zelf. DDDe duikleider moet ervaring hebben met duiken in getijdenwaters met beperkt zicht. Hij moet minstens 30 zeeduiken gedaan hebben. DDAan boord wordt er aan de beginnelingen in het wrakduiken een uitgebreide briefing over de specifieke aspecten van het wrakduiken gegeven. Deze dient strikt nageleefd te worden. DDDe zeegang mag maximaal 4 bedragen (golven van ongeveer 2 meter). Hippocampus maart/april 2016
5
DDBij een vaartuig dat niet ankert, dient
DDDe oppervlakteveiligheid dient gewaar-
afgedaald te worden langs een daallijn. Bij een vaartuig dat ankert, mag afgedaald worden langs de ankerlijn. DDHet is verplicht te duiken met de minste stroming, dus rekening houdend met de getijdencurve. DDNaast het verplichte duikmes, moet een apart bevrijdingssysteem voorhanden zijn om zich te kunnen ontdoen van netten, nylon-visdraden, enz. Dit 2e systeem moet op een andere plaats gedragen worden dan het klassieke duikmes. DD Bij decompressie via de ankerlijn wordt een veiligheidslijn verbonden met de ankerlijn en dient de ankerlijn voorzien te zijn van een boei, zodat deze onmiddellijk van de boot kan losgekoppeld worden in geval van nood. DD Decompressie in 'het blauw' wordt toegelaten onder volgende strikte voorwaarden: • Verplicht voor elke duiker tenminste één OSB (met naam gemarkeerd) met minimaal 9 meter touw. Het oplaten van de OSB gebeurt vanaf de eerste verplichte decompressiestop of minstens op een diepte van 9 meter. Het OSB-touw moet strak worden gehouden zodat de OSB voor de oppervlakteveiligheid maximaal zichtbaar is. • Bij decompressie in 'het blauw', mag de boot niet geankerd zijn, of moet er een veiligheidsboot voorzien zijn. • Eventuele verplichtingen of beperkingen opgelegd door het reglement op de boot zelf dienen uiteraard gerespecteerd te worden.
borgd te worden. Dit houdt in: • een constante uitkijk; • geankerde vaartuigen moeten onmiddellijk kunnen ingrijpen; • vanaf 6 duikploegen in het water dient een bijboot operationeel te zijn. DDOpenwaterproeven zijn streng verboden. Naast deze aanpassingen worden enkele heel praktische aanbevelingen voorop gesteld, die eveneens zullen opgenomen worden in de NELOS-Infomap: 3.12.4 Duiken in de Noordzee: aanbevelingen Bij het uitvoeren van decompressietrappen tijdens Noordzeeduiken worden onderstaande punten in acht genomen: DDDe OSB wordt best opgelaten vanaf het wrak/bodem op het moment dat de stijging wordt ingezet. Hiervoor kan men gebruik maken van een reel. Een goede reel (haspel) is een aanbevolen uitrustingsstuk voor de duikleider en de mededuiker(s). DDDe schipper moet expliciet rekening houden met stroomrichting bij decompressie in het blauw in de buurt van vaargeulen of ander verboden gebied. DDDe Algemene Duikverantwoordelijke (ADV) overlegt uitdrukkelijk met de schipper om een maximale decompressietijd te bepalen vóór de aanvang van de duik op basis van boten, voorziening, materiaal, plaats, zichtbaarheid, zeegang, wind, stroomsterkte en richting.
Foto's (2): Ireen Loots.
Het oplaten van de OSB gebeurt vanaf de eerste verplichte decompressiestop of minstens op een diepte van 9 meter.
6
Hippocampus maart/april 2016
Dit dient uitdrukkelijk door de ADV in de algemene briefing opgenomen te worden. In dit overleg wordt uiteraard rekening gehouden met eventuele beperking van het reglement op de boot zelf. DDEr wordt bij decompressie in het blauw een bijkomend advies gegeven om een maximale totale stijgtijd (TTS) van 20 minuten te respecteren. DDDe ADV ziet er bij de ploegindeling op toe dat ploegen met een langere nultijd (CCR, nitrox,…) in de mate van het mogelijke eerst te water gaan. Op die manier zullen de opstijgingen van de ploegen en de decompressietijden het dichtst bij elkaar aansluiten. Zo vermijdt men dat de ploegen ver uit elkaar liggen bij het volgen en het oppikken na de duik. Alhoewel deze tekst pas zal verschijnen in de NELOS-Infomap 2017 is dit reglement van toepassing vanaf datum van verschijnen in het bondsblad Hippocampus; dus net op tijd om te worden toegepast tijdens het Noordzee-seizoen 2016. Het NELOS-Duikonderricht rekent alvast op alle duikers om de nieuwe reglementering te respecteren en de aanbevelingen ter harte te nemen en op een verantwoorde manier om te gaan met de nieuwe bevoegdheden die ook bijkomende verantwoordelijkheden met zich brengen!
Sven Vandekerckhove Voorzitter Commissie Duikonderricht
BONAIRE, Divers Paradise Ontdek de wondere onderwaterwereld ABC Travel is dé Caribische duikspecialist voor de veeleisende duikliefhebber
Heerlijk genieten onder en boven water op BONAIRE, CURAÇAO en ARUBA
Drive & Dive-pakket:
Drive & Dive-pakket:
6 pers. 9 dg. v.a. € 1.245 /16 dg. v.a. € 1.835 2 pers. 9 dg. v.a. € 1.405 / 16 dg. v.a. € 2.155
4 pers. 9 dg. v.a. € 1.155 / 16 dg. v.a. € 1.655 2 pers. 9 dg. v.a. € 1.245 / 16 dg. v.a. € 1.835
Drive, Dive & Stay-pakket: 6 pers. 9 dg. v.a. € 1.165 / 16 dg. v.a. € 1.685 2 pers. 9 dg. v.a. € 1.555 / 16 dg. v.a. € 2.455
Alle duikpakketten zijn inclusief: Retourvlucht Amsterdam – Bonaire met Arkefly - (inclusief alle taxen en toeslagen) - 20 kg bagage - Transfers en hostess-service - 7 of 14 nachten verblijf Buddy Dive: appartement, Belmar: SuiteDeluxe of Grand Deluxe, Caribbean Club: Studio of Cottage - Dagelijks Amerikaans ontbijtbuffet (niet bij Belmar) 6 of 13 dagen ongelimiteerd kantduiken - 7 of 14 dagen autohuur
Bellen: +31 53 3030012 | Mailen: info@abctravel.nl | Bezoeken: De Klomp 120, 7511DJ Enschede
Informeer ook naar de aantrekkelijke aanbiedingen van duikreizen naar Curaçao en Aruba of bezoek onze website: abctravel.be
Bondsnieuws
Foto: Chrisje Demuynck.
Verzekering
Wat te doen bij een duikongeval? Onlangs brachten we een korte handleiding 'Wat te doen bij een duikongeval' uit. Je kan de brochure downloaden via de NELOS-downloadserver. De inhoud van deze handleiding staat trouwens ook in de NELOS-Infomap 2016 en via dit artikel dus ook in Hippocampus.
W
at de administratieve verplichtingen zijn na een duikongeval, vind je op diverse plaatsen terug zoals op blz. 4 van Hippocampus en in de NELOS-Infomap. Maar bij een (duik)ongeval zijn er toch telkens weer heel wat vragen. Daarom heeft NELOS een handleiding aangemaakt.
ongevalsaangifte – documenten Het ongevalsformulier is te verkrijgen via je clubsecretariaat en het NELOS-secretariaat. Je kan het eveneens via de NELOS-website downloaden. We raden elke duiker aan steeds een exemplaar beschikbaar te hebben in het duik- of logboekje.
8
Hippocampus maart/april 2016
ongevalsaangifte – administratief Bij een dodelijk ongeval: binnen de twee dagen moet de ongevalsaangifte (neem steeds een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzonden worden. Deze aangifte dient zo vlug mogelijk gevolgd te worden door een uitgebreid verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Ook Arena NV mag rechtstreeks op de hoogte gebracht worden:
tel. +32 2 512 03 04 – inge@claims.arena-nv.be. Andere ongevallen: binnen de 15 dagen moet de ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzonden worden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (neem steeds een kopie voor jezelf). Deze attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!
Wat doe ik bij een ongeval in België? Bij verwondingen, een ongeval in het zwembad, een decompressieongeval, enz.: DD Zorg dat het slachtoffer de nodige verzorging en eerste hulp krijgt. DD Vraag telkens een attest van de hulpverleners/artsen/ziekenhuizen. DD Vul een ongevalsformulier in en verstuur dit alles tijdig naar het NELOS-secretariaat. DD Betaal de kosten zelf, stuur de originele getuigschriften voor verstrekte hulp naar je mutualiteit. Nadien kan je de afrekening van je mutualiteit en de overige originele onkostennota's (zoals originele facturen, originele apotheeknota's, ...) samen met de gedetailleerde medische verslagen overmaken aan Arena. Indien je dossier aanvaard wordt zal de verzekeraar Arena NV instaan voor de terugbetaling van het remgeld en/of de franchise. DD Bij een decompressieongeval in België: kan je de originele factuur betreffende de caissonbehandeling aan Arena overmaken met de vermelding dat deze nog niet werd voldaan. Arena voldoet deze betaling rechtstreeks aan het ziekenhuis. Andere behandelingskosten dien je zelf eerst te betalen.
Wat doe ik bij een ongeval in het buitenland (ook Nederland)? Bij een decompressieongeval, een longoverdruk, een verdrinking, enz.: DD Laat het slachtoffer afvoeren naar het dichtstbijzijnde behandelingscentrum (indien je niet over de nodige info beschikt kun je nu reeds naar het AIG-Assistance nummer bellen en bijstand vragen. DD Vraag telkens een attest van de hulpverleners/artsen/ziekenhuizen /recompressiecentra. DD Bel het AIG-Assistance Call Center nummer (noteer de naam van de helpdesk agent die je te woord gestaan heeft).
DD Vul een ongevalsformulier in en verstuur dit alles tijdig naar het NELOS-secretariaat. DD De betaling van de behandelingskosten worden (tenzij telefonisch met AIG-Assistance anders overeengekomen) rechtstreeks door AIG-Assistance en Arena verzekeringen verzorgd. Onderneem geen enkele actie (bijv. organisatie repatriëring) alvorens je hiervoor door AIG-Assistance toestemming gekregen hebt (vraag om deze toestemming door te mailen of per sms door te sturen!). In veel gevallen zal je door een lokale vertegenwoordiger van AIG-Assistance gecontacteerd worden. DD Vraag voor de kosten die je zelf moet betalen telkens bewijsstukken. Deze originele kosten dien je steeds aan je mutualiteit over te maken om een tussenkomst te bekomen. Nadien kan je de afrekening van je mutualiteit samen met een kopie van de buitenlandse kosten overmaken aan Arena. DD Voor eventuele nabehandelingen in België betaal je de kosten zelf, stuur de originele getuigschriften naar je mutualiteit. Tr a n s p o r t ko s te n , dokters- en ziekenhuisbehandelingen zullen met uitzondering van het remgeld door de mutualiteit terugbetaald worden.
Contactgegevens verzekeraar ARENA Verzekeringen NV Polisnummer: ARENA 1.102.172 Adres: Arena NV – Tweekerkenstraat 14 – 1000 Brussel Tel.: +32 2 512 03 04 Fax: +32 2 512 70 94 E-mail: arena@arena-nv.be of inge@claims.arena-nv.be Inschrijvingsnr. verzekeringsbemiddelaars: CBFA 10.365
Assistentie in het buitenland Arena-Verzekeringen NV heeft AIG-Assistance aangesteld om in haar naam de repatriëring en de hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland te regelen en op te volgen. Contactgegevens AIG Assistance (24/24 – 7/7): Tel.: +32 3 253 69 16 Hou volgende gegevens steeds bij de hand: DD Policy nummer: ARENA 2.009.718/010; DD plaats/land waar het ongeval zich voorgedaan heeft; DD telefoonnummer, mailadres en andere gegevens waar de behandeling gebeurt; DD identiteitsgegevens van het slachtoffer (inclusief brevetgegevens). Vraag een persoonlijk verzekeringskaartje via je clubsecretariaat!
aan
Contactgegevens NELOS-secretariaat Adres: Duikershuis NELOS Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel.: +32 15 29 04 86 Fax: +32 15 20 61 58 E-mail: secretariaat@nelos.be
Noodtelefoon NELOS Gebeurt een ernstig ongeval buiten de kantooruren en heb je vragen betreffende te volgen procedures enz., dan kan je de voorzitter van NELOS (Ronny Margodt) of een lid van de Raad van Bestuur rechtstreeks contacteren. Tel.: +32 15 20 61 58
Hippocampus maart/april 2016
9
Bondsnieuws Verzekering
DD Indien je dossier aanvaard wordt, zal de verzekeraar Arena NV instaan voor de terugbetaling van het remgeld en/of de franchise en de behandelingskosten die niet door de mutualiteit verzekerd zijn.
Wat doe ik bij een dodelijk ongeval in België? DD Noteer zo snel mogelijk de coördinaten van de mededuikers, getuigen en de autoriteiten (politie, brandweer, hulpdiensten) die betrokken waren bij het duiken, de zoekacties, het eventueel behandelen en het afvoeren van het slachtoffer. DD Vraag een attest aan behandelende artsen, hulpverleners, politie. DD Vul een ongevalsaangifteformulier in en verstuur dit alles tijdig naar het NELOS-secretariaat en de verzekeraar Arena NV. DD De verzekeraar Arena NV neemt dan contact met de nabestaanden, en/of diegene die de ongevalsaangifte ingevuld heeft met instructies.
Wat doe ik bij een dodelijk ongeval in het buitenland (ook Nederland)? DD Bel het AIG-Assistance Call Center nummer (noteer de naam van de helpdesk agent die je te woord gestaan heeft). DD Volg de instructies die deze persoon je geeft met betrekking tot de repatriëring van het dodelijk slachtoffer. DD Noteer zo snel mogelijk de coördina-
ten van de mededuikers, getuigen en de autoriteiten (politie, brandweer, hulpdiensten) die Voor de opvang en begeleiding van slachtoffers en betrokbetrokken waren bij kenen van een duikongeval, voorziet NELOS in professionele het duiken, de zoek opvang via de sectie Mental Coaching (een onderafdeling acties, het eventuvan de Geneeskundige Commissie). eel behandelen en het afvoeren van Centraal Aanmeldpunt het slachtoffer. Adres: André Vanhecke – Hongerbeek 1 – 3960 Bree DD Vraag een attest Tel.: +32 493 19 25 56 aan behandelende E-mail: mental.coaching@nelos.be artsen, hulpverleners, politie. DD De betaling van de behandelings- en repatriëringskosten worden (tenzij Bij elk ernstig ongeval kan het Veiligheidscomité, samengetelefonisch met steld uit een selecte groep 3*Instructeurs en artsen een onAIG-Assistance anderzoek instellen. Dit onderzoek kan beperkt blijven tot het ders overeengekoinvullen van een vragenformulier maar kan eveneens een men) rechtstreeks gesprek met één of meerdere leden van dit comité omvatten. door AIG-AssistanDe verstrekte gegevens worden noch aan de verzekeraar, ce en Arena verzenoch aan de autoriteiten overgemaakt! keringen verzorgd. Vraag voor de kosten die je zelf moet betalen telkens bewijsstukken. Vul een ongevalsaanHopelijk heb je al deze info nooit nodig. gifteformulier in en verstuur dit alles tijdig naar het NELOS-secretariaat en de verzekeraar Arena NV. De verzekeRonny Margodt, namens de raar Arena NV neemt dan contact met Raad van Bestuur NELOS de nabestaanden, en/of diegene die de ongevalsaangifte ingevuld heeft met instructies.
Informatie over het 'Mental Coaching team' NELOS
Informatie over het Veiligheidscomité NELOS
ADVERTENTIE
www.belgiumdetectors.be
www.quteduikshop.be
VERKOOP • VERHUUR • 2DE HANDS
VERKOOP • VERHUUR • 2DE HANDS
GARRETT - TEKNETICS - FISHER - XP
ALLE TOPMERKEN
Beekstraat 10- 03- 866 Tisselt 03 866 19 - GSM 0475 34 Beekstraat 10 - TISSELT (Willebroek) 19 17 (Willebroek) - 0475 34 77 15 - Tel.Beekstraat 10 17 - TISSELT (Willebroek) - 0377 86615 19 17 - 0475 34 77 15 Willem Klooslaan - Afhaalpunt Linkeroever (Antwerpen) - GSM 0475 34 77 15
Momenteel grote stockverkoop te Tisselt van groot lot duikmateriaal uit Faling & Overstocks...!!! 10
Hippocampus maart/april 2016
Reportage
Foto's (4): Ivo Madder.
Duiktechnisch
Veiligheid
aan de kant
Monteer de zuurstoffles en leg de werking ervan uit aan de oppervalkteveiligheid.
12
Hippocampus maart/april 2016
Af- en aanmelden bij de veiligheid aan de kant.
Sinds de verhoogde controle op de veiligheid volgens de Nederlandse wetgeving, is er via de NELOS-downloadserver al enkele jaren een gids te vinden voor het handhaven van de veiligheid bij het duiken in Nederland. Maar 'veiligheid aan de kant' (VK) is al altijd een belangrijke functie geweest.
B
ehalve het bijhouden van de sleutels van de auto's, noteert de 'veiligheid aan de kant' (VK) welke ploegen wanneer te water gaan maar ook wanneer die terug uit het water komen. Hij of zij noteert ook de maximumdiepte van de duik en de duikduur. Die gegevens worden later bij de algemene debriefing besproken. Ik herinner me nog de tijd toen bij onze club ook de 'herhalingsgroep' genoteerd werd. Dat was de tijd dat we nog op duiktabellen doken en die gegevens hadden we nodig om onze successieve duik te berekenen. Nu wordt dat allemaal door de duikcomputer berekend. Nu zou men kunnen beweren dat die gegevens bij de algemene debriefing ook nog kunnen opgegeven worden. Maar wie weet wat er ondertussen is gebeurd? Na het omkleden ligt het materiaal terug in de auto, ook de computer waarop de juiste gegevens nog staan. "Maar die hebben we nu niet bij"! Of misschien is er iemand die bepaalde symptomen is beginnen vertonen en die zich bepaalde zaken niet meer herinnert? Dan kan de VK gelukkig wel de juiste gegevens doorgeven aan de hulpverleners. Die hulpverleners kunnen om het even wie zijn: iemand die kennis heeft van CPR, een instructeur, ambulanciers, medici, iedereen aan wie men hulp kan vragen. Dan komt natuurlijk automatisch de vraag: "Moet de VK geen Duiker-Hulpverlener (DHV) zijn?" Dat is natuurlijk de ideale situatie, maar niet elke club heeft altijd een DHV ter beschikking die zelf niet meeduikt. Daarom ook heeft de Geneeskundige Commissie voorgesteld om het brevet van Duiker-Hulpverlener ook toegankelijk te maken voor niet-duikers. Bij de meeste clubduiken zijn de ploegen zodanig ingedeeld dat er wel altijd een duiker met veel ervaring de leiding heeft. Die kunnen dan ook tussenkomen als dat nodig is, maar soms is dat juist de persoon zijn die hulp nodig heeft! Als de VK dan ook nog inzicht heeft in de noodzakelijke maatregelen, dan is dat natuurlijk een enorme hulp.
Wanneer de VK geen DHV is, moet de Algemene Verantwoordelijke van de duik hem duidelijke instructies geven in een aparte briefing: Waar gaat de duik door? Waar is er zuurstof te vinden? Wie moet er verwittigd worden? Wat zijn de signalen aan de oppervlakte ingeval er hulp gevraagd wordt? Bij een nachtduik: Hoe worden die signalen gegeven met de duiklamp? In dat laatste geval heeft de VK natuurlijk ook een lamp, waarmee hij de signalen kan beantwoorden. Meestal is de VK iemand van de club, die dus de 'eigen' mensen goed kent. Als hij zelf niet actief betrokken is bij de hulpverlening, is hij natuurlijk diegene die 'opdringerige' ramptoeristen op afstand houdt, zodat de hulpverleners hun werk kunnen doen.Hij is ook diegene die zeker weet waar de zuurstof staat en die iemand erom kan sturen om die te halen of klaar te maken. Uiteraard houdt hij ondertussen een oog in het zeil of de duikers die nog niet afgemeld hebben, ook geen hulp nodig hebben.
algemene veiligheid Bij een recente duik aan Plompe Toren had mijn buddy gevraagd om speciaal met mij te duiken. Doordat hij een hele tijd niet had gedoken en de vorige duik minder goed was geweest, was hij wat onzeker. Bij het tewatergaan liep er nog een beetje stroming, maar dat was mee gepland. We zouden ons met de stroom laten meedrijven en dan na de kentering ons terug laten voeren naar de trap waar we erin waren gegaan. De zichtbaarheid was heel slecht, maar ik weet dat aan de andere ploegen die voor ons vertrokken waren. Wat dieper zou het wel beter gaan. Maar het werd niet beter en ik kon zelfs mijn meters niet lezen. Teneinde mijn buddy niet nog onzekerder te maken, besloot ik de duik af te breken. Aan de oppervlakte stelde ik vast dat we tot acht meter afgedaald waren en slechts 5 minuten onderweg waren geweest. Spijtig, maar ja...
Ideaal is dat de veiligheid aan de kant minstens Duiker-Hulpverlener is.
Na een tijdje begonnen andere ploegen ook uit het water te komen, want 'geen centimeter zicht'. De VK wees me op een ploeg die toch wel ver beneden de stroming – die ondertusssen gekeerd was – was geraakt. Zij vroeg me dat even in het oog te houden. Als ik aan Plompe Toren duik, heb ik altijd het koord bij dat ik in de tijd maakte om het uit het water komen te vergemakkelijken, vóór de trap er was geïnstalleerd. Ik volgde de ploeg langs de dijk, het koord in de hand. Het duurde even voor ik zag dat ze omgekeerd waren, maar uiteindelijk geraakten ze toch op eigen kracht terug aan de trap. Toch was ik blij dat de VK me deze ploeg had laten volgen. Eén probleem kan men onder water oplossen, maar het samenkomen van verschillende problemen op hetzelfde moment kan leiden tot ernstige situaties. Roland Wantens
Hippocampus maart/april 2016
13
Bondsnieuws Audiovisuele Commissie
Sectie Onderwatervideografie
Je onderwerp langzaamaan benaderen zonder de bodem om te woelen met je vinnen is belangrijk tijdens het filmen.
Cursus
Onderwatervideografie Voor het vijfde jaar op rij organiseert de Sectie Onderwatervideografie een lessenreeks. Geniet
De OWV-Instructeurs sturen je houding bij.
je tijdens het duiken van die wondere onderwaterwereld maar wil je die ook graag aan de rest van de wereld tonen? Wij zorgen ervoor dat je de basis voor het maken van een film onder de knie krijgt. Het aangepaste lesplan van vorig jaar met een sessie scenarioschrijven, het maken van een draaierg gesmaakt. Net als vorig jaar stellen we de theoretische lessen gratis open, zodat iedereen een graantje kan meepikken van de kennis van onze specialisten. 14
Hippocampus maart/april 2016
Foto's (4): Erik De Groef.
boek en samen met de klas een film maken, werd
O
ndertussen – na 5 jaar experimenteren met allerlei formules – lijkt het erop dat we een uitstekend lesplan kunnen presenteren. De spreekbeurten over materiaal, groothoek, belichting, filmen in team, macro, filmtechnieken, compositie en montage worden nog steeds gebracht door professionelen uit de film- en tv-wereld. Maar daarnaast kunnen we stilaan een beroep doen op échte NELOS-Onderwatervideo-Instructeurs! Deze instructeurs (OWV-instructeurs – zie lijstje op het einde van het artikel) worden opgeleid door het Onderricht van de Sectie Onderwatervideografie om onze cursisten de basis van filmen onder water bij te brengen. Het belangrijkste bij filmen onder water blijft stabiliteit en het vermogen om een goede zichtbaarheid te behouden. De OWV-Instructeurs kunnen daarenboven zelfstandig de workshop 'Assistent-Onderwatervideograaf' geven. Deze workshop, bestaande uit twee uur theorie en twee uur duiktank (of open water), kan men zien als een initiatie tot de cursus onderwatervideografie. De instructeurs worden daarenboven jaarlijks bijgeschoold en zijn verplicht om mee te werken aan de cursus onderwatervideografie of ten minste één Assistent-Onderwatervideograaf per jaar 'af te leveren' om instructeur te kunnen blijven. Tijdens de cursus onderwatervideografie worden de OWV-Instucteurs ingeschakeld tijdens de les stabiliteit, voortbewegingsen positioneringstechnieken in open water. In principe kan ieder NELOS-lid zich in-
schrijven. Geef ook een seintje als je enkel een bepaalde theorieles wilt volgen. Deze lessen staan open voor iedereen maar we willen natuurlijk graag dat iedereen in onze zaal past. Tijdens de eerste introductieles op vrijdag 22 april 2016 (20.00 - 22.00 u) over materiaal geeft Geert Nies een beknopt overzicht van wat voor een duiker die 'misschien wel onderwatervideografie wil gaan doen', de mogelijkheden zijn qua camera's, lenzen, onderwaterbehuizingen, lampen, vlotters, enz. Hoewel Geert ook een gespecialiseerde winkel heeft, is er uiteraard geen aankoopverplichting en kan de aanwezige nadien zeker beslissen om eerder apneïst te worden of een andere 'speciality' te kiezen. Zaterdag 23 april 2016 (10.00 - 18.00 u) is volledig gereserveerd voor de cursisten, die een theoretisch overzicht – natuurlijk doorspekt van voorbeeldfilmpjes – van de volledige cursus ingelepeld krijgen. Geert geeft ook de les over macro en belichting op vrijdag 29 april 2016 (20.00 22.00 u). Deze les is weer open voor iedereen die geïnteresseerd is. Net als de lessen van Stephan Matthies over breedhoek, verlichting en filmen in team op vrijdag 20 mei 2016 (20.00 - 22.00 u) en deze over filmtechnieken, compositie en montage op vrijdag 27 mei 2016 (20.00 - 22.00 u). Nadien, op zaterdag 4 juni 2016 (10.00 - 16.00 u), trekken we met onze eigen OWV-Instructeurs naar open water, in de Put van Ekeren, waar de cursisten een les stabiliteit, voortbewegings- en positioneringstechnieken krijgen.
Nieuwe vinzwemtechnieken worden ingeoefend.
Op zaterdag 18 juni 2016 ten slotte, schrijven de cursisten samen een scenario en draaiboek en werken samen om een hierop gebaseerde onderwaterfilm te schieten. Op deze manier kan er veel meer opgestoken worden dan als ieder voor zich een film moet maken. De samen gemaakte 'shots' worden dan aan elke cursist toebedeeld en daarmee gaan ze wel ieder voor zich een montage maken. Hun resultaat wordt dan drie maand later, op zaterdag 17 september 2016, vertoond. Elke montage krijgt een beoordeling mee van de bestuursleden van de 'Sectie Onderwatervideografie' (met ook Eric Ghysebrechts en Johan De Smedt). Aan het einde van de avond krijgen de cursisten een 'specialitykaartje onderwatervideografie', op voorwaarde dat zij alle verplichte lessen hebben gevolgd én een montage van de samen gemaakte 'filmshots' hebben afgeleverd. Wie niet alle lessen kan volgen, kan deze kosteloos inhalen tijdens een volgende lessenreeks. Voorwaarde voor het volgen van de eigenlijke lessenreeks is natuurlijk wel dat de kandidaat een camera met onderwaterhuis heeft of zich met de informatie van de introductieles zo'n set aanschaft binnen de termijn van de lessen. En dat mag ook een goedkope actiecamera zijn. Een degelijke praktijkles impliceert echter een kleine klas. Het maximum aantal deelnemers aan deze les bedraagt dan ook slechts 6 cursisten. Wanneer meer dan 6 kandidaten zich aanmelden, komen ze op een wachtlijst te staan voor bijkomende praktijklessen. De theoretische lessen staan natuurlijk open voor iedereen.
Technieken om stabiel te zwemmen om te zweven worden aangeleerd.
Hippocampus maart/april 2016
15
Bondsnieuws Audiovisuele Commissie
Sectie Onderwatervideografie
Alle NELOS-leden die beschikken over een camera en onderwaterhuis kunnen zich voor de cursus aanmelden. Een andere belangrijke materiaalvereiste is het bezit van 'rigide vinnen' (die niet omplooien), deze van het type 'jetfins' zijn ideaal. Het is ook aangeraden om het cursusboek vooraf aan te kopen en al eens door te nemen. Een duikvergunning voor Domein Muisbroek (Put van Ekeren – zie meer info op www. avos.be) is verplicht. En nitroxduikers hebben natuurlijk een streepje voor wat de veiligheid betreft als we al eens een langere bodemtijd halen... De cursus wordt gegeven door Stephan Matthies, Geert Nies, Erik De Groef en enkele van onze OWV-Instructeurs. Hieronder volgt een korte introductie van deze mensen.
en grotten. Zie ook www.koelakant.be. Erik De Groef is voorzitter van de Sectie Onderwatervideografie en organiseert deze cursus sinds 2012. Als NELOS-AI en GUE-Cave2-duiker kan hij het beste uit deze duikfederaties combineren om de geïnteresseerden een filmcursus aan te bieden waarbij de nadruk gelegd wordt op praktische vaardigheden die in het gewone duikonderricht maar weinig aan bod komen.
Geert Nies is zaakvoerder van Marine Expedition Services of kortweg MES bvba, een speciaalzaak voor onderwaterfilm- en fotomateriaal. Zie ook www.mes-bvba.be. Stephan Matthies werkt als 'Head of Production' bij een Belgische producent van televisieprogramma's. In zijn vrije tijd wijdt hij zich, met zijn team Koelakant, aan het op beeld vastleggen van boeiende wrakken
Om de cursus voor iedereen betaalbaar te houden, bedraagt het homologatiegeld € 50,00 voor de gehele cursus, inclusief de elektronische links naar de presentaties. Dit bedrag dient 'cash' betaald te worden bij de overzichtsles. Let op! De plaatsen zijn beperkt, dus meld je snel aan!
Alle theoretische lessen gaan door in het Duikershuis te Mechelen. De praktische les over stabiliteit en vintechnieken gaat door in Domein Muisbroek (Put van Ekeren) en ons groepswerk scenarioschrijven en filmen onder water op een samen af te spreken filmlocatie.
Foto: Ivo Madder.
Tijdens een theorieles leer je de verschillende vinzwemtechnieken op het droge.
16
Hippocampus maart/april 2016
Lijst van OWV-Instructeurs DD Erik De Groef, VVDC (regio Vilvoorde). DD Wannes Engelen, Atlantis (regio Aarschot). DD Ben van Asselt, Amphora (regio Antwerpen). DD Johan Wouters, Torpedo (regio Leuven).
Erik De Groef, Verantwoordelijke Onderricht Onderwatervideografie, cursus.owv@nelos.be
Jezusstraat 40-42c • 2000 Antwerpen Tel : 032321008 • Info@Contactlens-Shop.com Ma-Di-Do-Vr • doorlopend van 9.00u-18.30u Zat 9.00u-12.30u • Donderdagavond tot 21.00u op afspraak
PROBEER NU DAGLENZEN! © 2015 Novartis MR2015-980 10/2015
G KORTIN G R O EP S S R E UIK VOOR D
Nemo Dive Club & Hotel & Safari’s Bert en Sofie Red Sea Egypt -Safaga
PROMOTIE! WINTER/ZOMER TWEEDE DUIKER GRATIS! Tel.: 00 20 (0) 100/36 48 708 en 00 20 (0) 100/11 37 707 - info@nemodive.com -
www.nemodive.com
Hippocampus maart/april 2016
17
Bondsnieuws Geneeskundige Commissie Sectie Duiktechnieken Mental Coaching
Mental Coaching
krijgt een gezicht! Geneeskundige Commissie
Foto: Stockphoto.
Sectie Mental Coaching
Het 'Mental Coaching Team' van NELOS vzw bestaat 10 jaar! We hebben een team van 11 enthousiaste coaches verspreid over heel Vlaanderen en van uiteenlopende leeftijden, en met diverse brevetten. Niet al onze coaches komen even graag op de voorgrond, maar voor deze editie maken ze hier graag een uitzondering op.
D
e 'Sectie Mental Coaching', afdeling van de 'Geneeskundige Commissie', is opgericht om slachtoffers van duikongeval 'mentale' steun te bieden. Op dit moment telt het team 12 coaches. Zij staan paraat in geval er assistentie moet gegeven worden aan slachtoffers van een duikongeval. Het bestuur bestaat uit vier leden, aangevuld met een medisch advi-
10 jaar 'Mental Coaching' Tijdens ons 10 jaar bestaan zijn een 60-tal hulpvragen bij ons gepasseerd. Onze ondersteuning ging naar het helpen bij: DD een trauma na een eigen duikongeval (bijv. longoverdruk of deco) of een 'bijna' duikongeval; DD een trauma na een duik waar een slecht gevoel aan wordt overgehouden;
18
Hippocampus maart/april 2016
seur van de Geneeskundige Commissie: DD Voorzitter & coach: Elfrie van Poppelen; DD Secretaris, penningmeester & coach: André Vanhecke; DD Psychologisch raadgever: Femke Hermans; DD Medisch adviseur van de Geneeskundige Commissie: Ingrid Dekelver.
DD schuldgevoelens/verwijten ten opzichte van een duikmaat; DD buddy's en nabestaanden van een dodelijk ongeval. Bij grote interventies, een overlijden, … organiseerden we een clubdebriefing en volgden we de directe nabestaanden en buddy's op met persoonlijke gesprekken. In het merendeel van de gevallen echter ging het om niet te grote problemen
Tijdens de cursus Duiker-Hulpverlener komen we uitleg geven over 'Mental Coaching'. Misschien kom je ons ook tegen aan de waterkant? Weet dat je ons kan bereiken via mentalcoaching@nelos.be of via onze secretaris André Vanhecke: 0032 493 19 25 56. Het NELOS-secretariaat zal je ook altijd naar ons doorverwijzen indien van toepassing!
waar wij met een kleine interventie (een goed gesprek en opvolging per telefoon of e-mail) hulp konden bieden. We komen minstens twee keer per jaar samen om de lopende begeleidingen te bespreken. Vanzelfsprekend worden alleen de relevante zaken en niet de persoonlijke details besproken. Tijdens deze vergaderingen wordt de ervaring van de coaches met het volledige team gedeeld.
Herman Van den Heuvel (Mental Coach in regio Antwerpen)
Ik ben geboren in december 1956 in Willebroek en al meer dan 30 jaren gelukkig gehuwd. Ik werkte op de personeelsdienst van de NMBS te Antwerpen en was vrijwilliger bij het Rode Kruis. Sinds een tijdje ben ik met verplicht pensioen om gezondheidsredenen. Waarom ik bij het 'Mental Coaching Team' ben? Toen ik er zelf nood aan had, was ik blij dat ik mijn verhaal kon vertellen aan iemand die bereid was te luisteren zonder een oordeel te vellen.
Femke Hermans (Adviseur & Mental Coach in regio Limburg)
André Vanhecke (Penningmeester/Secretaris & Mental Coach in regio Limburg)
Waarom ben ik bij 'Mental Coaching' van NELOS? Ik ben van nature nogal een rustig persoon, die graag anderen helpt. Mensen in mijn omgeving bied ik graag een luisterend oor. Toen ik in het verleden enkele malen met een (niet-duikgerelateerd) ongeval te maken kreeg, merkte ik dat ik steeds vrij kalm bleef en handelde waar en hoe het nodig was. Toen op een gegeven moment de vraag kwam naar vrijwillige 'Mental Coaches' binnen NELOS, voelde ik dat ik hiermee wel iets terug kon doen voor mensen die het nodig hebben, in dit geval binnen onze duikwereld. Als iedereen zwijgt, is het fijn om iemand te hebben die naar jou luistert.
Katherine Tetaert (Mental Coach in regio West-Vlaanderen)
clubduik gepland in Zeeland. Een eerste duik was prachtig verlopen, nadien lekker gezellig samen zitten, hapje eten, klaarmaken om naar de volgende locatie te gaan waar we ook onze flessen konden bijvullen. Toen we echter naderden, zagen we dat het er druk was: er stond brandweer en politie. Nieuwsgierig gingen we wat dichterbij om te zien wat er aan de hand was. We dachten dat er een oefening plaatsvond. Maar vlug viel de sfeer ons op, er klopte iets niet. En dan hoor je het "Er is een duiker vermist". Onmiddellijk slaat je hart een tel over, kippenvel, je staart naar de zoekboten op het water. En dan zie je ook de ontredderde clubleden samen staan. Je hoort nog de verschillende hypotheses en meningen van de mensen, maar dat heeft geen belang meer … We trekken ons terug en bespreken wat te doen. Er zijn ook duikers die de familie meehebben en de kindjes. Een deel gaat naar huis, een deel gaat nog op een andere plaats een rustig duikje doen. Ik ga mee met de tweede groep. Onderwater lijkt alles anders, de gedachten dwalen af naar wat er zich enkele kilometers verder afspeelt … Het is onderwater altijd stil, maar die duik leek het stiller dan anders … De volgende dag ben ik dan op zoek gegaan naar dat mailtje van de 'Mental Coach'. Ondertussen heb ik al 7 jaar ervaring bij ondersteuning van mensen in crisissituaties, zowel op professioneel vlak (klinisch psycholoog binnen de crisis support teams van AZ Groeninge en het Jan Yperman Ziekenhuis, ondersteuning op Spoed, IZ en bij het support team) als binnen het 'Mental Coaching Team' zelf. Voor mij blijft het een passie en het is dan ook super dat we de kans hebben om zoiets als 'Mental Coaching' uit te bouwen binnen NELOS.
Wilma Lucassen (Mental Coach in regio Oost-Vlaanderen)
Ik ben getrouwd en mama van twee schatten van kinderen. Sinds 2009 verleen ik dringende psychosociale bijstand aan betrokkenen van rampen bij het Rode Kruis. Vanuit deze ervaringen weet ik hoe belangrijk de eerste opvang en bijstand is bij ongevallen en traumatische gebeurtenissen. Vandaar dat de beslissing vlug gemaakt was toen men mij vroeg om bij het 'Mental Coaching Team' van NELOS te komen. Als 'Mental Coach' wil ik graag hulp bieden aan iedereen die na een duikgerelateerd voorval een luisterend oor of advies kan gebruiken.
De eerste keer dat ik hoorde van de 'Mental Coaches' was toen ik in mijn toenmalige club, het GUD, de brief doorgestuurd kreeg met info over de opstart ervan. Onmiddellijk had ik wel iets van 'zou dat niets voor mij zijn?', een combinatie van mijn studie en favoriete hobby! Ongeveer een jaar later hadden we een
Ik woon in Zelzate. Op Zanzibar (Tanzania) heb ik voor het eerst kennis gemaakt Hippocampus maart/april 2016
19
Bondsnieuws Geneeskundige Commissie Mental Coaching
met de duiksport en ik was er gelijk aan verkocht. Bij terugkomst heb ik mij laten inschrijven bij Duikschool Splash, om te leren duiken volgens de regels. Daarna ben ik Duiker-Hulpverlener geworden. Wat later las ik in de Hippocampus de vraag voor nieuwe 'Mental Coaches' en hierop heb ik gereageerd.
Nele Van Genechten (Mental Coach in regio Brabant)
Ik ben geboren te Diest in oktober 1986. In 2008 studeerde ik af al Bachelor in de toegepaste Psychologie. Sinds juni 2012 is duiken een grote passie van mij en geniet ik naast de prachtige fauna en flora vooral van de rust onder water. Zowel in mijn werk alsook privé sta ik steeds klaar om een luisterend oor te bieden aan ieder die dat nodig heeft. Ik ben van mening dat men om goed te kunnen communiceren aandachtig dient te luisteren en niet dadelijk te oordelen, om zo de boodschap achter het verhaal te achterhalen. Dit is iets waar ik altijd bewust mee bezig ben. Het geeft mij steeds een goed gevoel wanneer ik iets voor iemand heb kunnen betekenen. Toen ik begin 2015, tijdens de cursus Duiker-Hulpverlener, hoorde over het 'Mental Coaching Team' bij NELOS heb ik me dan ook meteen kandidaat gesteld.
Philip De Smaele (Mental Coach regio Limburg)
In 1988 was het mijn beurt om in mijn nonkels voet(vin)sporen te treden. Verknocht aan de verhalen en reizen van hem als duiker, en de docu's van Jacques-Yves Cousteau wilde ikzelf die ook wel beleven. Kort daarop ben ik als brandweerduiker actief geworden. Het staat buiten kijf dat je dan heel wat meemaakt. Zo ook voor mezelf. 20
Hippocampus maart/april 2016
Ook ik werd niet gespaard van een traumatische duikervaring. Destijds was hier geen team dat bijstand verleende. Ik zwoegde en ploeterde mezelf erdoor, wat niet zo simpel was. Veel later, in 2008, kwam ik in contact met een lid van de 'Sectie Mental Coaching' die mij voorstelde om ook lid te worden. Omdat ik mij terdege bewust ben van het nut hiervan, gebeurde dit zo. De opleidingen die ik heb genoten bij het 'Mental Coaching Team' en het 'Fist Team' van de brandweer werden door twee top psychologen van het land verzekerd. En het nut ervan, kan ik alleen maar beamen.
duikongevallen voordeden. De mensen van 'Mental Coaching' hebben toen prachtig werk geleverd. Zelf ben ik professioneel bezig met hulpverlening zodat de interesse om bij het team te komen snel was getriggerd. Even later verscheen er in de Hippocampus een artikel dat er mensen werden gezocht voor de uitbreiding van het team. Sindsdien ben ik 'Mental Coach' bij NELOS.
Philip Moonen (Mental Coach in regio Kempen)
Ik ben in 1978 geboren en getogen te Dendermonde, de Rosbeiaardstad. Ik trein alle dagen naar Brussel en ben verantwoordelijk voor de support van een samenwerkingsplatform bij de JRC, Joint Research Center van de Europese Commissie.
Mijn duikcarrière ben ik gestart toen ik op vakantie bevriend raakte met een gepassioneerde 2*Instructeur, die mij letterlijk en figuurlijk de grote sprong heeft doen maken. Een wondere wereld ging open en ik raakte zelf dan ook zeer snel gebeten door de duikmicrobe. Hoe kwam ik bij 'Mental Coaching' terecht? Zeer ongelukkig kwam ik in contact met het team van 'Mental Coaching' toen er zich in de club, waar ik voorzitter van ben, twee
Bart Verhaegen (Mental Coach in regio Oost-Vlaanderen)
Sinds mijn 9 jaar (en wellicht vroeger) wist ik dat ik wou leren duiken. Na lang gezaag bij moeder en vader, en dat was nog zo'n 6 jaren, kon ik me uiteindelijk inschrijven voor mijn eerste lessen in het zwembad. Weekends en woensdagnamiddagen werken om materiaal zélf te kunnen kopen. Sinds enkele jaren duik ik met een rebreather, de Revo III. Jammer genoeg heb ik van dichtbij een dodelijk duikaccident meegemaakt. Tijdens één van onze duiken is mijn buddy (mijn oom) overleden. Het gevoel alleen te zijn op de wereld na een duikaccident, is geen lachertje, al zeker niet op de jonge leeftijd van 17. Ik zwoor dat niemand dit ooit nog hoefde mee te maken. Dat is de reden waarom ik het engagement van 'Mental Coach' vanaf hun ontstaan ben aan gegaan. Als je als 'Mental Coach' ziet wanneer een babbel muren kan slopen, dan snap je waarom je dit doet.
Toen de oproep tot het indienen van je kandidatuur in de Hippocampus, jaren geleden verscheen, voelde ik mij onmiddellijk aangesproken. Vooral doordat ik van heel nabij een duikongeval en er de administratieve en psychische nasleep van had meegemaakt. De nood aan menselijk begrip, opvang en ondersteuning was een must en zou een grote meerwaarde kunnen betekenen, daar ze onbestaande was binnen de duikerswereld. Doorheen de jaren heb ik meerdere clubs, families en hun nabestaanden mogen begeleiden en ondersteunen, wat mij enorm veel voldoening heeft gegeven. De warmte en dankbaarheid die ik terugkreeg, motiveert me tot op heden om hiermee door te gaan. Dankzij de goede begeleiding en opleiding van Els Huybregts en Ben Engelen, die tot begin 2014 instonden voor de opleiding, hebben we een prachtig team.
Elfrie van Poppelen (Voorzitter & Mental Coach in regio Antwerpen)
Het ‘Mental Coaching Team’ geeft regelmatig uitleg over hun werking, zoals tijdens een conferentie op de Zeestage of tijdens de lessen Duiker-Hulpverlener.
Nadat ik na een pauze van 2 jaar, in die tijd, als 3*Duiker opnieuw begon te duiken, ontdekte ik dat inmiddels het 'Mental Coaching Team' was opgericht. Vanaf het eerste moment was ik bijzonder geïnteresseerd. Een mooie combi van de 'softkant' van mijn vakgebied als Arbeids- en Organisatiepsycholoog en de passie van het duiken. Daarnaast had ik zelf een deco in het binnenoor gehad in 2001 en kan ik me goed inleven in wat er in je om kan gaan als je dat hebt voorgehad. De onzekerheid, gebeurt het nog een keer, geraak ik van de symptomen af, sluit ik het PFO of niet, de angst als je de eerste keren opnieuw gaat duiken. Ik ben ook blij dat ik sinds 2014 de scepter als voorzitter van Els Huybregts heb mogen overnemen en zeer trots op ons team! Ik hoor heel wat waardering over onze interventies dus dat is natuurlijk heel fijn! Het Mental Coaching Team
Foto: Roland Wantens.
Anne Muylle (Mental Coach in regio West-Vlaanderen)
ADVERTENTIE
Ontdek ons volledige aanbod op
www.travelandjoy.be
Bredabaan 878, 2170 Merksem 68 info@travelandjoy.be • 03/289 85
140 TCTS adv Merksem.indd 1
31/12/15 Hippocampus maart/april 2016
21
09:53
Reportage
Foto: Mart Karremans.
Biologie
Wakame: een exoot uit de Grote Oceaan Exoten zijn de bij ons voorkomende soorten die hier van nature niet voorkomen en zich door toedoen van de mens gevestigd hebben. Het zeewier Undaria pinnatifida, dat 1 tot 3 meter lang kan worden, is zo'n exoot. Dit bruinwier, met de exotische 'Nederlandse naam' wakame, kwam oorspronkelijk alleen voor in de Grote Oceaan. Het wier heeft zich enkele jaren geleden al ingeburgerd in onze wateren (Noordzee en Oosterschelde).
W
akame komt oorspronkelijk uit de Grote Oceaan (Pacific), in de omgeving van Korea, China en Japan. Daar wordt het al sinds mensenheugenis voor consumptie gebruikt. Ondertussen komt wakame ook voor aan beide kusten van de Verenigde Staten, in Centraal-Europa, het Verenigd Koninkrijk, IJsland en zelfs de Middellandse Zee. Vooral met het uitzetten van oesters verspreidde dit bruinwier zich onbedoeld naar diverse plaatsen buiten het oorspronkelijke verspreidingsgebied, zoals in 1971 in de 'Étang de Thau' in Zuid-Frankrijk. Vandaar verspreidde het wakame zich naar de havens van de Noordzee en haar zeearmen. Deze voedzame macroalg veroverde Centraal-Europa nadat het onder andere in
22
Hippocampus maart/april 2016
Bretagne ingevoerd werd om te kweken. Dankzij de import van oesters werden de eerste exemplaren in de Oosterschelde gevonden in 1999, nabij Yerseke – waar heel wat oesterbassins te vinden zijn. Inmiddels is wakame op veel plaatsen in de Oosterschelde aanwezig, met name in havens, op pontons, boeien en dergelijke. Sinds 2008 leeft het ook op enkele plaatsen in de Waddenzee.
kenmerken Het olijfbruine wier voelt rubberachtig aan en heeft een glad, zacht, soepel en doorschijnend blad met een kenmerkende middennerf en golvende randen. Het wier hecht zich vast met de typerende, wortel achtige klauwvoet (rhizoid). Daarboven zit
vaak een gelobde, harmonica-achtige basis, met een doorsnede van ongeveer vier centimeter, Gedroogde wakame uit de waaruit in de zonatuurvoedingswinkel. mer sporen loskomen. Deze kronkelstructuur wordt naar boven smaller, gaat over in een steel en in de stevige afgeplatte nerf van het blad. Jonge exemplaren hebben een langgerekt blad van ongeveer 15 centimeter breed. Later wordt het blad aan de onderzijde steeds breder (tot ongeveer 50 centimeter) en wordt zo driehoekig in een punt uitlopend, waarbij het blad vaak scheurt in repen, dwars op de nerf. Oude bladen kunnen uit alleen een dikke nerf bestaan met aan weerszijden smalle langwerpige flappen. De bladvorm is dus afhankelijk van de ouderdom en de omstandigheden van de locatie.
impact Wat de gevolgen zijn van het stilaan algemeen voorkomen van deze exoot is (nog) niet duidelijk, maar zijn aanwezigheid zal
Foto: Luc Rooman.
Een juveniele snotolf op wakame.
Foto: Mart Karremans.
Foto: Bettina Balnis.
Close-up van wakame (Undaria pinnatifida). Kenmerkend zijn de middennerf en de golvende randen.
Drooggevallen wakame (Undaria pinnatifida).
toch wat impact op andere soorten hebben. Zeker als je weet dat wakame een opportunist is die snel nieuwe of verstoorde substraten kan innemen en bovendien snel groeit. Wakame groeit bij een watertemperatuur tussen de 10 en de 15˚C (wintermaanden) en sterft af boven de 23 graden. Het wier is tweejarig en komt voor in het lage gebied van de getijdenzone (eulitorale zone) tot enkele meters on-
der de laagwaterlijn (de sublitorale zone) van rotsachtige kusten, liefst op beschutte plaatsen. Maar het groeit zowel op plaatsen met veel als die met weinig stroming en een zoutgehalte tussen de 28 en 34 g/l, niet alleen op natuurlijk substraat als stenen, maar ook op touwen, boeien, schepen, pontons en steigers. In zacht sediment hecht het zich op schelpen en epifytisch op zeegras of andere wieren (nvdr: een
Wakame in de keuken Wakame, gekend uit de Japanse keuken, heeft een delicate en zoete smaak met een zuiver aroma; je proeft de zee, net als bij oesters. Je kan wakame zowel gedroogd als vers kopen. Spoel het wel altijd grondig af onder koud stromend water vóór gebruik. Je kan het rauw eten, toevoegen in stoofpotjes, ovengerechten, in een salade met sesamzaad en oosterse dressing, in soep, rauw bij sushi, … Vis met gekookte wakame Wakame is heel gezond: het is een rijke bron van cal(Japans zeewier). cium, vitamine B complex, vitamine A, C en K. Het bevat ook een hoge concentratie aan proteïne, ijzer, magnesium, jodium, natrium, chroom, zink, fosfor én kalium. Studies hebben uitgewezen dat wakame helpt bij het verbranden van vetweefsel.
epifyt is een organisme dat op een levende plant of wier groeit zonder hieraan voedsel te onttrekken). Wakame heeft dus een brede tolerantie met betrekking tot licht, stroming, temperatuur en saliniteit en kan plaatselijk een dichte begroeiing vormen, waardoor andere organismen worden verdrongen. Vanwege al deze eigenschappen zou de soort zich tot een plaagsoort kunnen ontwikkelen, zoals op locaties waar mossels worden gekweekt met behulp van hangculturen en in havens. Stichting ANEMOON (www.anemoon.org) voert al enkel jaren inventarisaties en analyses uit om na te gaan hoe de soort zich verder verspreidt in de Zeeuwse Delta en havens langs de Noordzeekust. Van zodra de resultaten van dit onderzoek bekend zijn, zullen we ze publiceren in Hippocampus. Foto: Yomi Yomi.
Foto: Denkhenk.
Foto: John de Jong.
Boven de voet van de wakame valt de harmonica-achtige basis op. Het is een ideale schuilplaats voor jonge snotolfjes.
Ivo Madder
Hippocampus maart/april 2016
23
Reportage
Foto: Virginia Aquarium & Marine Science Center.
Duikplaats
Een dag als duiker-vrijwilliger in
de Virginia Aquaria Mijn bezoek aan het Monterey Bay Aquarium (zie Hippo 254) wekte mijn nieuwsgierigheid over het werk van een duiker in een openbaar aquarium. Er is één ding beter dan het interviewen van een duiker die het werk doet: dat is het zelf ontdekken. Met het 'Virginia Aquarium & Marine Science Center' dicht in de buurt, wist ik wat te doen: mij aansluiten bij hun groep duiker-vrijwilligers.
V
rijwilligers maken een groot deel uit van het personeelsbestand van dit openbaar aquarium: 212 vaste medewerkers werken er naast 800 vrij-
24
Hippocampus maart/april 2016
willigers. Van deze vrijwilligers zijn er 73 duikers. Het management van de groep is vrij uniek georganiseerd binnen de openbare aquaria. Vast personeel, waaronder
de 'Dive Safety Officer', zorgt voor de veiligheid en het naleven van de regels tijdens de duikoperaties én bepaalt de verantwoordelijkheden en de plichten van
e.
land
): A m b er Va n H o e s e r o's (3
F ot
en
te
r.
eS
Maar wat behelst dit werk? Laten we dat ontdekken, terwijl je me volgt op een duikdag in het aquarium. De start van de dag hangt af van hoe ver je moet rijden, maar die start is zeer waarschijnlijk, zoals in mijn geval, gelegen in een garage. Hier verzamel ik al mijn duikuitrusting, behalve fles en loodgordel. Nadat ik alles gecontroleerd heb, laad ik het materiaal in de kofferbak van de auto en begeef ik me op weg.
cie
nc
e
C
de duik in een tank rin
Na het succesvol afronden van de eerste test, beginnen alle duikers aan hun opleiding in het 'Chesapeake Bay Aquarium', één van de aquaria waar dagelijks een duikprogramma voor bezoekers wordt afgewerkt. Voor je als duiker het water in mag, leggen de instructeurs de veiligheidsmaatregelen en de voorbereidingen van elke duikoperatie uit, alsook de te nemen maatregelen in geval van een noodsituatie. Het gaf me vertrouwen dat deze procedures tijdens de opleiding zo benadrukt worden en dat ze bij elke duik nauwlettend gevolgd worden. Als duiker, hebben we soms de neiging
Duiken in het 'Chesapeake Bay Aquarium'.
Ma
Dit wordt gevolgd door een aantal niet zo gewone oefeningen, zoals het in en uit het water gaan zonder te spatten en het uitgetrimd zwemmen van cijfers acht zonder de obstakels te raken. Al deze vaardigheden, eenvoudig uit te voeren, zijn de basisvaardigheden die elke duiker onder de knie moet hebben om veilig en effectief in een aquarium te duiken.
Als alle procedures zijn herhaald en begrepen, begint de training van de vaardigheden die nodig zijn voor een duiker-vrijwilliger. Elk detail wordt uitgelegd en moet onder toezicht van de trainers uitgevoerd worden. Na de succesvolle afronding van de trainingen en de testduiken, begint het echte werk. Het milieu is bijzonder (d.w.z. grote zichtbaarheid, warm water, geen stroming en veel nieuwsgierige vis) en het werk is belangrijk. De opleiding zorgt ervoor dat dit werk elke keer correct en veilig gebeurt.
m&
DD het onderwaterzwemmen; DD het zweven of het behouden van een neutraal drijfvermogen; DD het verliezen en het recupereren van een ademautomaat; DD het uitdoen en terug aandoen van de vinnen.
Naast de veiligheid van de duiker wordt ook voldoende tijd besteed aan de veiligheid van de vissen en de expositie. Net als in openwaterduiken, zijn wij slechts bezoekers in de woonomgeving van de vissen. Ze hebben prioriteit, we moeten ons aanpassen. Wat we ook doen, we moeten oog hebben voor de permanente bewoners van het aquarium. Groot of klein, hun gezondheid hangt niet alleen af van wat duikers onder water doen, maar ook van de strikte naleving van een aantal regels boven het wateroppervlak. Besmetting van hun habitat wordt voorkomen door de juiste verzorging en onderhoud van ons materiaal en alles wat in contact komt met het aquariumwater.
i r g in ia A q u a r i u
Wat je duikbrevet ook is en hoeveel duiken je ook ingelogd hebt, elke kandidaat-vrijwilliger wordt getest op zijn duikvaardigheden. Deze test laat de trainers toe om de capaciteit om onder water te werken van elke duiker te evalueren. Geen bijzonder moeilijke test, want het zijn de normale dingen die je als duiker ook moet kunnen:
Rond 10.30 uur kom ik bij het Aquarium aan en check me in door middel van het computersysteem. Dan ga ik via de 'staff only' deur, de lange, stijgende gangen naar het aquarium. Elke keer als ik me achter de schermen begeef, verwondert het me dat de aquaria veel groter zijn dan wat het publiek waarneemt. Ik weet dat de diffractiewet van Snellius hier verantwoordelijk voor is, maar toch blijf ik het een vreemde vaststelling vinden. Na een praatje met de 'tender', die mij zal assisteren tijdens de droge voorbereiding van mijn duik, monteer ik mijn fles, ademautomaat en trimvest.
om standaardprocedures te verwaarlozen wanneer we met eenvoudige duiken geconfronteerd worden. Het strikt volgen van goede praktijken zorgt echter voor de veiligheid.
Foto: V
de duikers-vrijwilligers. Een kernteam van vrijwilligers helpt deze ploeg bij de werving, training en inplanning van de vrijwilligers. Duikers bij het vast personeel en bij de vrijwilligers verzorgen de duikoperaties in vijf tentoonstellingen of aquaria. Deze exposities bevatten meer dan 2,2 miljoen liter water en zijn de thuisbasis van meer dan 122 soorten vis. Het doel van de duiker-vrijwilliger is te werken onder water, niet om te leren duiken. De juiste duikcertificering en een bewijs van voldoende duikervaring zijn vereist. Bewijs van fysieke geschiktheid om te duiken en het doorstaan van een strafrechtelijke controle zijn eveneens noodzakelijk om aan het programma te mogen deelnemen.
Klaarmaken voor de duik.
Hippocampus maart/april 2016
25
Reportage Duikplaats
n ci e
ce
Cen
t e r.
De demonstratie is een reeks van vier eenvoudige taken. De eerste is laten zien waar de lucht die duikers inademen vandaan komt door te wijzen naar de ademautomaat, daarna de luchtslang naar de luchtfles te volgen, met een duidelijke aanwijzing van de plaatsing op de rug. Taak nummer twee is het uit de mond nemen van de ademautomaat en lucht uit de tweede trap te laten ontsnappen. Hierdoor ziet het publiek de lucht duidelijk uit de ademautomaat komen. Zweven halverwege het water bij een neutraal drijfvermogen is taak nummer drie, gevolgd door de finale met het zwemmen in cijfers acht. Meestal vraagt de opvoeder de hulp van een kind bij het geven van de instructies aan de duiker. Dus in plaats van te reageren op de signalen van de opvoeder,
Fo t o: V ir g inia
A qu
ari
um
&
M
ar
i
Na het samenstellen van mijn e S n loodgordel verplaats ik mijn duikuitrusting naar waar ik in het water zal gaan. De 'tenders' blijven tijdens het bezoekersprogramma boven water om de duiker te volgen, maar daarna vervoegen ze soms de duiker om te helpen bij 1 de onderhoudsactiviteiten. Vandaag krijg ik hulp en dus leggen we ook het materiaal van mijn 'tender' in de buurt van het water.
1) Mijn 'tender' noteert al enkele gegevens in het logboek... 2) ...ook zij gaat vandaag met me in het water. 3) Voorzichtig glijd ik in het aquarium in.
1
Terwijl ik me omkleed, noteert mijn 'tender' enkele gegevens in het logboek en komt de opvoeder met wie ik het programma zal doorlopen naar boven. Opvoeders zijn tijdens het SCUBA-programma onze verbinding met het publiek. Wij, duikers, zijn de attractie in het water en demonstreren wat de opvoeders aan het publiek uitleggen.
3 2
26
Hippocampus maart/april 2016
Fo t o's
5
4
6 4) Alvorens we beginnen te kuisen doen we onze vinnen uit. 5&6) Interactie met de kinderen. en
te
7
r.
rin
Ma
6
i r g in ia A q u a r i u
m&
5
eS
cie
nc
e
C
7) Kuisen van het aquarium.
male duik, non-verbaal. Dus met het duikteken 'OK' geef ik aan dat ik klaar ben voor de demonstratie. De opvoeder begint het programma met een korte geschiedenis van het duiken en waarom duikers belangrijk zijn in het onderhoud van de exposities. Met het signaal van de opvoeder start mijn deel van het programma. Foto: V
Net voor het te water gaan, geeft de leider van de aquaristen (de verzorgers van het aquarium) een korte briefing van wat we als onderhoudstaken moeten uitvoeren nadat het programma afgerond is, alsook over de dieren in het aquarium alle informatie die ons kan helpen. Deze informatieve uitleg wordt gevolgd door een bespreking van de duikplanning voor de dag. Het begin van de duik wordt aangegeven door de radio-oproep van de 'tender' naar het personeel dat de uitvoering volgt en dat zal reageren in geval van nood. Na de oproep doe ik mijn vinnen, loodgordel, handschoenen, masker en kap aan en glijd in het water. Dit doe ik zeer voorzichtig door mezelf beheerst te laten zakken vanaf de loopplank. Zachtjes doorbreek ik het wateroppervlak. Ik controleer of alles in orde is en zorg ervoor dat mijn apparatuur veilig weggeborgen is. Na een paar kleine bewegingen, om het drijfvermogen te controleren, laat ik me naar de bodem van het aquarium zakken en draai me richting de opvoeder die zich aan de droge kant van de grote acryl wand bevindt. De communicatie tussen duiker en opvoeder verloopt tijdens het programma, zoals in een nor-
(4): A m b e r V a n
Hoe
ser
lan
de
.
4
7
START TO
DIVE
Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor: Naam voornaam Actie geldig tot 21/10/2016
Meer informatie www.nelos.be
D U I KSPO R T DE ZEVEN ZEEEN
Verkoop van alle gekende duikmerken Eigen hersteldienst Vulstation tot 300 bar
OPENINGSUREN: Wo-Do-Vr 16.30-19.00 u. Za. 10.00-12.00 u. & 13.00-17.00 u.
e-mail: zevenzeeen@telenet.be
ANTWERPSESTRAAT 258 - 2850 BOOM - TEL 03/888.43.34 Hippocampus maart/april 2016
27
Reportage Duikplaats
Foto: A m
2) Na de duik wordt het duikmateriaal schoongemaakt en gedroogd.
andere aquaria
Foto: S
tep hanie C . R a m
ir e z
.
Hierboven was het werk in slechts één tank, het 'Chesapeake Bay Aquarium'. Alle duiker-vrijwilligers beginnen hun duikercarrière in dit aquarium. Duiker-vrij2 willigers duiken ten minste 6 maanden 2 in het 'Chesapeake Bay Aquarium' alvorens ze mogen doorschuiven naar andere exposities zoals bijvoorbeeld de 'Rode Zee', de 'Vuurtoren' of de 'Zeehonden'. Elk aquarium is bijzonder en vraagt aangepaste vaardigheden die 3 worden aangeleerd tijdens een specifieke opleiding. Je leert dan eveneens de veiligheidsmaatregelen en het gedrag van de dieren in de nieuwe expositie. Ieder aquarium betekent dus een extra opleiding voordat je er in mag werken.
to
3) Na de duik schrijven we onze ervaringen en observaties in het logboek van het aquarium.
:V
ir g
i nia A q u ari um && M
ari n e Sc
ien ce
nt
e r.
De duik is voltooid, maar ons werk is nog niet gedaan. Onze apparatuur moet worden schoongemaakt en gedroogd voor de volgende keer. Een debriefing vormt
de.
1) Handjes geven.
Fo
Wanneer de laatste gast uit de tentoonstelling vertrokken is, concentreer ik me op de onderhoudstaken die de aquarist ons toegewezen heeft. Eén van de taken bestaat uit het verwijderen van de algen door het schoonmaken van de acryl ramen en het schrobben van de decoraties, zoals palen, kunstmatige oesterbanken en grassen. Soms moeten we het grind op de bodem van het aquarium stofzuigen om het organisch vuil, zoals niet opgegeten voedsel en uitwerpselen – dat zich daar verzamelt – te verwijderen. Terwijl we onze taak vervullen zien we regelmatig flitsen van mensen die foto's nemen van onze activiteit. Ze vinden het immers bijzonder om ons aan het werk te zien. Ik werd als duiker nog nooit zoveel gefotografeerd als tijdens deze duiken. Het feit dat iemand toekijkt terwijl je onder water werkt is een compleet nieuwe ervaring. Tijdens mijn opleiding als beroepsduiker, was ik altijd alleen in het water. Soms met zicht, maar altijd zonder publiek. De spontane interactie met het publiek, zelfs terwijl we onderhoudswerk uitvoeren, is zeer leuk en ik neem de tijd om af en toe te zwaaien of een handje te schudden. Na dertig minuten van schoonmaken is ons werk gedaan. We keren terug naar de oppervlakte en laten onze aquatische vrienden achter. Nog een snelle draai om te kijken of alles in orde is en dan ga ik het water uit. Het is gedaan, maar ik zal snel terugkeren.
erlan
eveneens een vast onderdeel van onze taken. Hoe is de demo verlopen? Waren er problemen met de uitrusting? Speciale opmer k ingen over het onderhoud? Gedroegen de vissen zich normaal? We schrijven onze 1 ervaringen en observaties in het logboek van het aquarium. Een mooie, warme douche besluit de duikactiviteiten van deze dag.
Ce
kijk ik naar de signalen van het kind. Ik kan het enthousiasme in de ogen van het kind zien als het beseft dat het in staat is om een vreemde 'mens-vis' instructies te geven. Zodra de demonstratie voorbij is, begint het leukste deel van de baan. Dit is de periode waarin we 'high fives' geven en handjes schudden met de nieuwsgierigste en moedigste kinderen. Hun dankbaar glimlachen is genoeg om een slechte dag goed te maken. Dit moment is altijd te kort. We eindigen met de ouders om hen de gelegenheid te geven om foto's van hun glunderende kinderen met ons en de vissen op de achtergrond te nemen.
b e r Va n H o e s
Trainen en duiken gaan hand in hand. En dit geldt ook voor vrijwilligerswerk. Patrick Van Hoeserlande
28
Hippocampus maart/april 2016
Hippoëzie
Storm op zee Wat kan het angstig zijn, storm op zee De golven gaan dan steeds wild tekeer En slaan tegen de rotsen heen en weer De wind giert hevig met het water mee. Al maar wilder wordt het bruisende water Hoge schuimkoppen spatten tegen de rotsen Je hoort en ziet de meters hoge golven klotsen Het is een angst aanjagend geluid en geklater. Zo kan de storm ook woeden in ons leven Angstige gedachten slaan als golven op ons neer We zijn dan verzeild geraakt in zwaar onweer En kunnen hieraan haast geen weerstand geven.
Tekening: Max Qin.
Maar God onze rots, hij houdt ons vast Hij wil niet hebben dat wij verdrinken En in de donkere diepte zouden verzinken Hij is onze sterkte en geeft ons houvast. God kent de stormen in ons leven Hij wil ons behoeden en bewaren En haalt ons uit de woelige baren Hij wil ons rust en vrede geven.
Foto: Jan Haelters (BMM).
Fedde Nicolai
Reportage Biologie
Zeezoogdieren in België In 2014 strandden 129 bruinvissen.
Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen coördineert het onderzoek van zeezoogdieren in Belgische wateren. Het rapport van 2014 is vers van de pers en zal snel gevolgd worden door een rapport met de gegevens van 2015.
I
n Belgische wateren worden slechts vijf soorten zeezoogdieren als inheems beschouwd: bruinvis (Phocoena phocoena), witsnuitdolfijn (Lagenorhynchus albirostris), tuimelaar (Tursiops truncatus), gewone zeehond (Phoca vitulina) en grijze zeehond (Halichoerus grypus). Andere soorten worden hier sporadisch tot zeer zelden gezien. Het meest algemene zeezoogdier blijft de bruinvis. In april 2014 werd bij gericht onderzoek de hoogste dichtheid aan bruinvissen ooit vastgesteld, met een schatting van gemiddeld 4 dieren per km², of meer dan 10.000 bruinvissen in Belgische wateren. In 2014 strandden 129 bruinvissen. Van de dieren waarvoor een doodsoorzaak kon vastgesteld worden, kwam ongeveer één derde om door bijvangst en één derde door predatie door grijze zeehonden. Andere walvisachtigen waargenomen in onze wateren in 2014 waren griend, tuimelaar en witsnuitdolfijn. Zeehonden worden nog steeds algemener in onze wateren, ongetwijfeld door groeiende kolonies in de ons omringende landen. In totaal werden 30 dode of stervende zeehonden geregistreerd, het hoogste aantal ooit. Het volledige rapport kan je downloaden via http://bit.ly/zeezoogdieren2014. Sigrid Maebe
Hippocampus maart/april 2016
29
Reportage Biologie Reisverhaal
Palmbomen, wit strand en een azuurblauwe zee.
Cayo Levisa: een introductie tot Toen eind 2013 op de begrafenisplechtigheid van Nelson Mandela de Amerikaanse president Obama de hand schudde van de Cubaanse leider Raoul Castro, was dit het sein voor mijn lieftallige echtgenote om gans het gezin op te trommelen met de woorden: "Maken dat we naar Cuba zijn!".
30
Hippocampus maart/april 2016
Cuba
Onze tijdelijke woning om enkele dagen te ontstressen.
Het duurde toch nog tot april 2015 om deze vakantie te boeken, toen bijna alle vluchten al volgeboekt bleken te zijn, zelfs voor een weekje herfstvakantie in november. We waren dus blijkbaar niet de enigen die absoluut in allerijl naar het nakende nostalgisch einde van ginds wilden afreizen. Er werd gekozen als eerste deel voor vier dagen ontstressen in natuurgebieden met verblijf op een klein palmboomeiland Cayo Levisa genaamd, op ongeveer 150 km ten westen van Havana. De populaire Benidormiaanse massa toeristische kust van Varadero (150 km oostelijk van de hoofdstad) werd opzettelijk vermeden, alwaar vele ijskoude Canadezen en Russen zich opsluiten in diverse mastodonthotels om zich te laten ontdooien in uitsluitend veel drank en zon. Vervolgens zouden we ons in het tweede deel drie dagen geheel onderdompelen in
de exotisch bruisende sferen van de hoofdstad Havana. Wel volgde ik de getrouwe standaardregel door mijn CMAS-kaartje steevast op zak te hebben voor het onverwachte geval dat een duikmogelijkheid zich zou kunnen voordoen, te meer daar ik vernam dat aan het staatshotel op het eiland heel toevallig een duikcentrum verbonden was. Het vertrek geschiedde vanuit Zaventem met overstap in Madrid. De vlucht van daaruit naar Havana zou 10 uren duren. Ondertussen had ik al de tijd om mij in de reisgidsen van mijn echtgenote te verdiepen alwaar dikwijls werd gesproken over veel idyllische duikmogelijkheden zowat overal in Cuba. Zelfs Cayo Levisa werd tot mijn genoegen vernoemd als kleine wereldtopduiklocatie met toch 21 duiksites, die wel minder bekendheid genoot omwille van de mindere bereikbaarheid door de barslechte staat van de wegen en het feit dat de toegankelijkheid door het aantal kamers/bungalows er beperkt is. Nochtans bleken de meest bekende en tot de verbeelding sprekende duiklocaties zich toch in het zuiden te situeren, met name te beginnen in het uiterste westen in Maria la Gorda (zelfs Unesco beschermd natuurgebied), vervolgens Isla de la Juventud (één van de oudste n a t u u rparken)
en in het oosten het nationaal park van de vermaarde Los Jardines de la Reina. Waarom waren de duikverhalen die mij ter ore gekomen waren over deze regio niet enthousiast, maar eerder negatief? Als Cayo Levisa de test zou doorstaan, konden deze duikbestemmingen immers ongetwijfeld in de toekomst wel eens een prachtig nieuwe duikexpeditie voor mij gaan vormen met de duikmaten. Gedurende de lange vlucht vlogen we ook 6 uur terug de tijd in en vroeg in de donkere tropische avond landden we op Aeropuerto José Marti, waar het vochtig zwoel warm was met 30°C en een taxichauffeur ons naar het oude stadsgedeelte van Havana voerde. De eerste indruk van Havana in het duister was zeer vreemd: donker, vervallen, armoedig, opengebroken straten, weinig verzorgde mensen, enz. Had men ons niet eerst moeten bewapenen op het vliegveld? Onze taxichauffeur moest zelfs eerst wat zoeken naar het juiste adres bij uiterst sympathieke mensen, die nette kamers verhuurden in hun eigen huis (Casas Particulares) en zodoende inkomsten vergaarden om hun gebouw te kunnen restaureren. De volgende morgen ontwaakten we wel uitgerust met een zalig verzorgd ontbijt en een openhartig gesprek met de huisbazin o.a. over de huidige Cubaanse situatie. Zij vertoonde geen vervolgingsangst meer voor het regi-
Boven: Steenkoraal doorweven met een spons. Paarskleurige gorgoon.
Foto: Ivo Madder.
H
iermee bedoelde zij dat we ons moesten haasten voordat het land zijn authenticiteit en koloniaal communisme helemaal zou verliezen om compleet ingepalmd te worden door op alle hoeken van de straten een McDonald's te vestigen met reclamepanelen van Coca Cola, Marlboro, enz. Vermits het een gezinsvakantie ging worden, dacht ik niet onmiddellijk aan duiken, te meer daar ik in mijn duikcarrière eigenlijk nog nooit echte enthousiaste verhalen over Cuba had gehoord van duikers in het algemeen.
Hippocampus maart/april 2016
31
Reportage
De flamingotong (Cyphoma gibbosum).
Foto: Ivo Madder.
Toffe oldtimers beheersen het straatbeeld.
Foto: Bert Janssens.
Reisverhaal
me en vertelde enthousiast over de nieuwe wind die er waaide, waarbij Cuba klaar was en erom schreeuwde om helemaal getransformeerd te worden uit het verleden naar de 50 jaar latere hedendaagse moderne Westerse maar mogelijk kapitalistische maatschappij. Sinds amper drie weken kende Cuba zelfs al wifi, welke evenwel helemaal nog niet optimaal werkte. Begin volgende maand (december 2015) mocht ook de volledige stormloop aan Amerikaanse toeristen verwacht worden. Een groot torengebouw aan de waterkant nabij de residentiĂŤle wijk Miramar was al door de Amerikaanse ambassade geheel ingepalmd. Vervolgens ging een andere taxichauffeur ons gans de dag rondvoeren door het schitterende natuurgebied van Pinar del Rio, de tabaksprovincie, met onder andere Las Terrazas, het in 1985 door de Unesco uitgeroepen biosfeerreservaat en centrum voor Cubaans ecotoerisme: een volledig heuvelachtig gebied verwoest door ontbossing, branden en verkeerde productietechnieken werd toen omgetoverd door de aanleg van 1.500 km terrassen met 6 miljoen aangeplante bomen. De mensen leven er straatarm in vele dorpjes maar zijn toch schijnbaar gelukkig en lijden geen honger. Tegen 17.00 uur en na een lange rit over barslechte wegen zette de chauffeur ons af aan de ponton van de kleine veerboot, die voor een overzet van een kleine 30 minuten naar Cayo Levisa zorgt. Het betreft een
32
Hippocampus maart/april 2016
klein maar smal eiland van amper 3 kilometer lang. In het noorden heb je een prachtig uitgestrekt hagelwit strand onder vele palmbomen. Het hotel bestaat uit diverse bungalows tussen de bomen en tot tegen het strand. Centraal heb je de receptie met een open bar, restaurant en een souvenirwinkel. Een klein tropisch rustparadijs dus. Enkel de keuken viel culinair wat tegen. Het Cubaanse staatseten is werkelijk communistisch; smakeloos met veel gekook uit puur chemische pakjes en potjes. Nochtans was er dagelijks verse vis, kip en varkensvlees. Ik vluchtte al eens weg tegen de extra betaling van 17,00 euro, zodat je een verse grote gegrilde langoest voorgeschoteld kreeg, die wel succulent lekker was en waarvan Cousteau en zijn boys zeker ook het water in hun mond zouden hebben gekregen. Het zuiden van het eiland bestaat volledig uit mangroven, waar het krioelt van het klein en juveniel onderwaterleven. Kleurige kolibries kwamen ons tegemoet gevlogen en er leefde een soort lieve grote otterrat, die daar als kweekprogramma was uitgezet vermits deze op het vaste land bijna was uitgestorven. Aldaar was de aankomstkade en bevond zich het verzorgde met nieuw duikmateriaal uitgeruste duikcenter. Er werd gedoken met stalen 15-liter of aluminium 12-liter duikflessen vanaf een ruime propere duikboot. Dit moest een waar duikparadijs zijn zodat ik mij haastte om mij in te schrijven voor de drie duiken van de volgende dag. Mijn en-
A
RUBA
DUIKEN op One Happy Island,
Aruba is een prachtige bestemming als je van duiken houdt. De onderwaterwereld op Aruba is rijk aan allerlei soorten bontgekleurde tropische vissen, zoals blauwe papagaaivissen en koffervissen. Ook vind je er zeeschildpadden, zeepaardjes en kleurrijke koralen.
Tevens is Aruba de topbestemming voor wrakduiken. Je vindt er zelfs het grootste scheepswrak van het Caribisch gebied: de Antilla. Voor de kust, op bereikbare afstand, liggen diverse andere scheeps- en vliegtuigwrakken. Bij tal van duikscholen op Aruba kun je uiteenlopende duikpakketten reserveren en worden diverse cursussen aangeboden.
Talk of the Town Talk of the Town is een intiem boetiek hotel gelegen aan de rand van Oranjestad en niet ver van de luchthaven. Op 150 meter ligt het witte zandstrand, waar ook de Diveshop van S.E.Aruba is gevestigd. Het centrum van Oranjestad ligt op 1 km. loopafstand waar winkels, restaurants en uitgaansgelegenheden volop aanwezig zijn. De Standard kamers zijn aan de straatkant gelegen en beschikken over airco, gratis Wi-Fi, koelkastje, magnetron en twee 2-persoonsbedden.
Een 9-daags DUIKPAKKET boekt u al v.a. € 1.489,00 p.p. Het pakket is inclusief: een KLM-vlucht Amsterdam – Aruba v.v. (incl. alle taxen en toeslagen) Vertrek vanaf Brussel tegen bijbetaling mogelijk. 7 nachten in een Standard kamer Ontbijt 6 bootduiken bij S.E.Aruba Fly ’n Dive (toeslag 12 bootduiken: € 167,00 p.p.) Transfer luchthaven-hotel v.v en host-service Exclusief: administratiekosten en bijdrage Calamiteitenfonds (totaal € 22,50 per boeking). Bellen: +31 53 3030012 | Mailen: info@abctravel.nl | Bezoeken: De Klomp 120, 7511DJ Enschede
Informeer ook naar de aantrekkelijke aanbiedingen van duikreizen naar Bonaire en Curaçao of bezoek onze website:
www.abctravel.be
Reportage Reisverhaal
Hippocampus maart/april 2016
Grote foto: De hoofdstad Havana.
Onmiddellijk herkende je als duiker dan ook de karakteristieke Caribische onder waterl andschapsbegroeiing, die toch sterk verschilt maar even feeëriek prachtig en sereen is als onze Rode Zee, de Malediven of Indonesië, hoewel totaal anders dus. Over de rand van dit fenomenaal rif zakten we naar 10 meter diepte op een witte zandvlakte. Dieper konden we dus niet. De gids nodigde ons uit om op onze knieën te gaan zitten, waarna hij een plastic fles met voedsel opende en we onmiddellijk verblind en overrompeld werden door ontelbare vissen van allerlei koraalslag. Vervolgens konden we de duik aanvatten. Vrouw en kinderen waaiden ons boven van aan de waterlijn al snorkelend uit. We volgden het rif achter een bocht naar links langs de zeebodem. Hier had je een prachtig overzicht en het water was kristalhelder. Overal zag je juffers (de blauwe met zwarte banden en een streepje geel oftewel Sergeant Major),
F o t o' s( 3
): B
er
tJ
a ns
34
Links: De duikboot van Divecenter Cayo Levisa. Linksonder: Welkom op het klein palmboomeiland Cayo Levisa.
se
De reden voor het laatste werd onmiddellijk duidelijk: dieper dan 10 meter bleek niet mogelijk te zijn. Plons! Mijn thermometer gaf 29°C voor het zeewater aan. We zaten bovenop het huisrif dat een kleine 4 meter onder ons uitgestrekt lag. Het was prachtig begroeid en bevolkt met wolken vis. Op
De zwarte of grijze keizersvis (Pomacanthus arcuatus).
ns
De volgende middag boden we ons aan met enkele andere duikers, waaronder een sympathieke Brusselse Antwerpenaar van het Kiel, alsook de lieftallige echtgenote en twee kinderen gingen samen met een tiental snorkellaars mee. Ik tuigde mij voor het eerst in mijn leven aan in een 'shorty' en voorzag me met allerlei nieuw Cressi-materiaal. De boot bracht ons op een kwartiertje varen op een oostelijk gelegen ondiep huisrif, genaamd La Cadena Mysteriosa. Een andere norse en weinigzeggende duikgids, die zelfs zijn naam niet bekend maakte, smeet wat brood in het water waar massaal een grote meute koraalvissen hongerig kwam op afgevlogen. De snorkelaars reageerden verrukt en mochten al het water in. Aan de duikers werd geen briefing gegeven enkel met de wijsvinger werd gewezen van: "We gaan naar daar en terug”. Niks uitleg over fauna, flora, veiligheid, duiktekens, luchtverbruik, duikduur, per buddy duiken of decompressie. Ongelooflijke communistische prutsers.
één van de vele kleine gorgonen viel mijn oog onmiddellijk op een pracht van een naaktslak met name de mooi gekleurde en getekende flamingotong (Cyphoma gibbosum). Ik had al onbewust een automatisme ingebouwd om de gids hierover niet te storen en hem verder in zijn complete onverschilligheid te laten. Nochtans voelde ik instinctief aan dat dit een wel eens een veelbelovend prachtduikje kon worden. Het was de eerste keer na al die duikjaren dat ik eindelijk in Caribisch koraalwater mocht liggen, waarover ik al zoveel goeds had mogen lezen met zijn typische blauwen mauve getinte kleuren.
Foto: Ivo Madder.
thousiasme werd snel getemperd wanneer ik te woord werd gestaan door een zeer koele en weinig geïnteresseerde duikgids. Morgen zou er samen met snorkelaars slechts één duik voorzien zijn om 11.30 uur. Ingevolge de overvloedige regenval van de laatste dagen zou volgens hem via de zee uitmondende rivieren vuil regenwater het zicht zeer slecht maken. Het enige dat blijkbaar wel telde was de betaling: 19,00 euro per snorkelaar en 20,00 euro per duiker met nog eens 20,00 euro voor de huur van het duikmateriaal. Er werd totaal niet gevraagd naar je naam, je land van herkomst, een duikbrevet, medisch attest, verzekering, aantal duiken, … Dat interesseerde hen compleet niet, enkel je betaling telde en dit zonder verdere communicatie of enig vriendelijk contact. Niets werd gecontroleerd. Duidelijk werknemers die voor Vadertje Staat werkten, die totaal ongemotiveerd zijn en enkel aan hun maandelijkse vaste wedde denken zonder gezonde initiatieven om hun arbeidsduur zo aangenaam mogelijk door te maken.
verschillende vlindervissen, fluitvissen, doktersvissen, snappers, papegaaivissen, rode koraalbaarzen, eekhoornvissen, enz. Het rif zag er kerngezond uit en was begroeid met gorgonen, zeepluim, hoornkoraal, buiskoraal, bekersponzen, kleurige vaassponzen, buissponzen, waaierkoraal, zweepkoraal, kokersponzen, pilaarkoralen, hersenkoraal, enz., kortom de typische sierlijke begroeiing voor Caribisch water van wereldtopniveau. Door al die blauwe kleurschakeringen begon Fred, de andere Belgische duiker 'Op de purperen hei' te neuriĂŤn. Spontaan vergat je het gedemotiveerd duikcentrum. Een weinig verder rustte, onder een rots op de zandbodem, een grote groene murene. Het was echt genieten. In het slechtste geval kwam ik hier morgen met evenveel plezier terug, dat stond al vast. Twee grote bewegende voelsprieten maakten me attent op een enorme langoest in een rotsspleet. Even checken waar de duikgids was. Weg!? Nee, hij was al teruggedraaid zonder enig
teken te doen! Na 50 minuten bereikten we de duikboot terug en kwam mijn snorkelende zoon Vic van 15 jaar en net in opleiding tot 1*D bij mijn vroegere duikclub C.V.D. even mee aan mijn tweede ademautomaat hangen. Hij had samen met zijn zus en lieftallige moeder evenzeer van al die schoonheid genoten. Een tweede duik in de namiddag zat er niet in, bij gebrek aan andere kandidaten. Ik vernam tevens van Fred dat het slecht zicht door overvloedige regenval een puur fabeltje was en alles rond het geld draaide, waarbij men enkel wou uitvaren om te gaan duiken vanaf minstens drie betalende duikers. Dit laatste kon je enkel maar weten door je telkens te gaan aanmelden bij het duikcentrum zonder dat je bijvoorbeeld op een handig bord aan de receptie je kon inschrijven ten einde iedereen te laten volgen hoeveel kandidaten er al waren zodat de gasten zich altijd makkelijk voldoende in aantal samen konden vinden om een duik af te spreken.
Noodgedwongen en diep gefrustreerd dat ik in een wereldtopduikgebied zat zonder dit grondig te kunnen beduiken en verkennen, schreef ik mij andermaal in voor dezelfde toeristische groepssnorkelduik de volgende dag vermits er andermaal geen ochtendduik was. Toch hunkerde ik weer naar die pracht, die ik buiten alle verwachting en tot grote tevredenheid al had mogen aanschouwen. Aan het duikcentrum aangekomen, stonden er nu wel vele duikers te wachten en kwam zelfs een Cubaanse als verpleegster in het wit gekleed met stethoscoop ieder zijn bloeddruk meten! Alle noodzakelijke veiligheidsvoorschriften en controles werden genegeerd maar voor de show kwam iemand, mogelijk zonder echt diploma, ons zogezegd medisch checken! Wat een komedie. Werkelijk een puur conservatief communistisch theatraal schouwspelsnobisme in de stijl van "Wij in het verleden levende mensen met geĂŻndoctrineerde staatsideologie kunnen toch ook iets". Ze maakte er nog veel verbaal lawaai bij ook. Plots moest ik aan
Hippocampus maart/april 2016
35
Reportage
Foto: Divecenter Hotel Cayo Levisa.
Reisverhaal
Heel veel vis op het huisrif.
De Indische koraalduivel (Pterois miles).
Schoolmaster snapper (Lutjanus apodus).
Foto's (2): Ivo Madder.
Fidel Castro zijn langste speech ooit denken, uitgesproken op het Plein van de Revolutie, die wel 12 uur aan ĂŠĂŠn stuk had geduurd. Compleet door uitputting en gebrek aan stem moest hij een andere revolutionair zijn speech laten overnemen, de Sissy, mijn twee lieve enorm verbale schoonzusters laten mijn twee schoonbroers immers met gemak zoiets iedere dag ondergaan. Plons! We konden opnieuw gaan winkelen in een nokvolle 'onderwaterdelhaize' tussen diens prachtige 'Groente en Fruit' afdeling. Nu had ik wel het geluk dat een jong Duits koppeltje zich opgaf voor de namiddagduik van 15.00 uur en ik sloot mij onmiddellijk met veel genoegen aan. We waren dus met drie en de boot voer uit naar Boya Roja (de rode boei) westelijk van ons ei-
land ditmaal met Byron, een oudere duikgids, die eindelijk wel sociaal contact opzocht en uitleg verschafte. Byron gaf een duidelijke briefing met heel wat aandacht voor fauna en flora. Ik vroeg hem of er kans was op haaien. Hij antwoordde dat hier grijze rifhaaien, wittips en hamerhaaien kunnen voorkomen maar uit de toon van zijn stem mocht ik afleiden dat het waarschijnlijk al lang geleden was dat er hier nog gespot waren. Het rif was een grote plateau, dat op 8 m diepte begon met rotsen en plekken met wit zand. We kwamen
36
Hippocampus maart/april 2016
ENKELE VAN ONZE PARTNERS:
Uw advertentie hier?
SCUBAPRO SUB GEAR BARE SUUNTO UWATEC SHEARWATER METALSUB BIGBLUE RIFF GREEN FORCE MARES SEAC PROCEAN DIVESYSTEM UK DICAPAC BRIGHT WEIGHT SEALIFE
Advertentietarieven: www.wiki.nelos.be/index.php/hippocampus
DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, …….
SHOWROOM
Poseidon Diving Team Grootste online shop van België
Verdeler van alle grote merken tegen de laagste prijs
poseidondivingteam.com
HOFEINDE 21 2350 VOSSELAAR BELGIE TEL: +32(0)14611260 EMAIL: HCV.BVBA@PANDORA.BE WWW.DUIKMATERIAAL.BE
Tel. +32 (0) 54/32 62 82 Hellestraat 63 - 9400 Appelterre (Ninove)
wrakduiken € 562 • • • • • •
5 dagen - 5 nachten in vol pension 10 duiken: voor groepen.
Minimum 3*Duikers Verzorgde keuken Comfortabel hotel Volledig pension Vullen van de flessen in het duikcentrum Gans het jaar door (behalve juli en augustus)
CLUB INTERNATIONAL DE PLONGEE DU LAVANDOU SUR LE PORT - 83980 LE LAVANDOU - FRANCE Tél: +33-4-94-71-54-57 www.cip-lavandou.fr info@cip-lavandou.fr Hippocampus maart/april 2016
37
Reportage terecht in een groot bos van uiterst fijne, bijna kanten begroeiing van o.a. zeepluim, zeewaaiers, buiskoraal en verder afgewisseld met grote purper en gele vaassponzen, grijze buissponzen, bekersponzen, enz. We wandelden er als het ware door zoals in een rijkelijk park opnieuw gecontrasteerd met al die diepblauwe kleurtinten. Een enorme grote egelvis kwam ons begroeten. Een weinig verder moest ik, ondanks zijn enorme schoonheid, toch hard vloeken om de aanwezigheid van een grote koraalduivel, die daar majestueus sierlijk hing tussen al dat fijne kantwerk. Ze zaten hier dus ook, de 'Pest van het Caribisch gebied', ontsnapte of vrijgelaten allochtone koraalduivels, die geen natuurlijke vijanden kennen en zich daardoor aan een razendsnel tempo in de Caraïben voortplanten, waarbij ze bovendien als een plaag alle autochtone juveniele koraalvissen uitroeien door ze te verslinden. De drop off ging tot 50 m diepte. Wij lieten ons zakken tot ongeveer 33 meter. Hier zat groot leven: scholen vis, een enkele 'jack', 'trevally's' en een enorme snapper, die zo groot was dat ik eerst dacht aan een tandbaars met een remora. Een echte maar kleine tandbaars was wat verder in de weer. Ook een schooltje met vijf grijze keizersvissen. Byron toonde ons met fierheid zwart koraal dat er overal anders uitziet. Hier had het een grijze kleur en was het enorm fijn en soepel. In de Middellandse Zee ziet het er dan weer stijfdik uit en knalgeel of wit. Verwarrend alleszins. We stegen terug naar het bos na andermaal 2 sympathieke langoesten begroet te hebben. Tijdens onze veiligheidstrap, die Byron ons zelfs tevoren had gebriefd, kregen we het gezelschap van een megagrote solitaire knalblinkend zilveren barracuda. Terug aan boord informeerde ik of Byron op de hoogte was van de plaag elders van al die koraalduivels? Hij bleek zich er nog niet echt bewust van te zijn maar had er al wel eens over gehoord. Zelf panikeerde hij nog niet want hij vond het toch ook zo'n prachtige dieren als nieuwe verschijning. Net als in één of andere goedkope Amerikaanse horrorfilm sprak ik de volgende onheilspellende woorden uit: "You have to kill them all, Byron! And quickly before this whole region will be cursed and damned. Show no mercy that's the only way you will be saved! Please kill them all!”. Dit was werkelijk een topduik geweest qua
38
Hippocampus maart/april 2016
Foto: Divecenter Hotel Cayo Levisa.
Reisverhaal
Het rif zag er kerngezond uit.
onderwaterpracht en de tweede bevestiging dat dit inderdaad een topgebied is. Ook de Duitsers waren erg onder de indruk en zij reserveerden onmiddellijk een tweede duik voor de volgende morgen. Spijtig genoeg zonder mij want wij moesten dan het eiland verlaten. Gedaan dus met het alternatief communistisch duiken. Wel zetten we een kleine beperkte 'Bonte Avond' in gang met Christal, de uitstekende Cubaanse pils. Wil je een enkele graadjes sterker bier dan kun je daar zelfs gerust kiezen voor een even smakelijke Bucanero. De taxi voerde ons naar de Cueva del Indio, ondergrondse spelonken met vleermuizen in de jungle, die te voet en per boot bezocht worden, waar het knalgroene water bewoond wordt door endemische blinde soorten schaaldieren en vissen. Ook reden we door Viñales, een heel toeristisch cowboystadje uit 1607, midden in de vallei van de Sierra de los Organes, die door de Unesco uitgeroepen werd tot werelderfgoed, met zijn specifieke 'mojotes', afgeronde rotsheuvels, waar je ongelooflijk fabelachtige vergezichten hebt. Aldaar wordt ook de beste tabak ter wereld verbouwd zodat een bezoek aan een tabaksboerderij zeker niet mocht ontbreken, om na te gaan hoe ambachtelijk men daar nog werkt. Maar het werd tijd om het driedaagse be-
zoek van Havana aan te vatten. Een ongelooflijk dynamisch bruisende stad, die je eerst te voet met een gids moet verkennen met bezoeken aan historische plaatsen en paleizen, info over de geschiedenis van hun onafhankelijkheid van Spanje, de Revolutie onder andere op het gelijknamige plein, de avonturen van Fidel Castro, Che Guevara en Co, een ritje met een 'coconuttaxi' maken als ook met één van de vele typisch compleet gerestaureerde Amerikaanse oldtimers uit de jaren '50. Als ontspanning moet je zeker een mojito gaan drinken in de Bodeguita del Medio en een daiquiri in El Floridita, de 2 favoriete kroegen van de Amerikaanse Nobelprijswinnaar en schrijver Ernest Hemingway. Ik had dus duidelijk de smaak van Cuba en de Caraïben te pakken op amper een kleine herfstvakantieweek tijd. Als in de ban geslagen moest ik nu enkel nog gewoon al mijn ouwe getrouwe duikreisbuddies optrommelen voor dit spannend nieuwe duiktarget.
Bert Janssens
WWW.DIVEANDTRAVEL.NL
ULYSSES APART HOTEL GOZO - MALTA
8 dagen / 7 nachten 2-pers. Standaard kamer o.b.v. logies & ontbijt, incl. transfers, 10=12 begeleide kantduiken en 7=6 special.
VANAF: € 739,- P.P.
RED SEA PHOTO EXPERIENCE 2016 MARSA ALAM - EGYPTE
8 dagen / 7 nachten 2-pers. Standaard kamer o.b.v. all-inclusief, incl. transfers, 10 bootduiken & 5 kantduiken. Neem je eigen digitale onderwatercamera mee! Vertrek 10 mei 2016.
VANAF: € 1.225,- P.P.
KUBU INDAH DIVE & SPA RESORT BALI - INDONESIË
10 dagen / 7 nachten 2-pers. Garden Bungalow o.b.v. logies & ontbijt, incl. transfers & 10 kantduiken, duiken bij Kubu & Tulamben.
VANAF: € 1272,- P.P.
Bovenstaande prijzen zijn incl. retourvluchten en luchthaven transfers v.v. De duikpakketten zijn incl. fles/lucht/lood excl. duikmateriaal.
Volg ons op Facebook en blijf als eerste op de hoogte van het laatste nieuws.
e duikreis adviezen en Kijk voor meer uitgebreid s aanbod op onze ing een compleet bestemm ANDTRAVEL.NL VE DI W. W W ite webs
L .N L E V A R T D N A E IV .D WWW 15 94 TEL: 033 457
DMZ04_024_Dive_and_Travel.indd 1
22-02-16 10:05
Hippocampus maart/april 2016
39
Foto: Ferry van Dorst.
Persbericht
Duikpas van de baan
Vorig jaar is onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om een duikpas in te voeren zodat geld beschikbaar kwam om de voorzieningen bij Zeeuwse duikplaatsen te verbeteren. NOB-bestuurder Bert Vos zegt hierover: "Het is jammer dat er op dit moment onvoldoende draagvlak voor de invoering van de duikpas is. Met de verplichte pas wilden we een startbijdrage genereren waarmee cofinanciering gemakkelijker is te vinden. Vaak wordt het geld dan verdubbeld waarmee we de voorzieningen voor duiken aanpakken. Heel concreet: betere toegang tot het water met dijktrappen, betere en meer parkeer-
ruimte waar dat nodig is, duikwrakken bij rustige duikplaatsen zodat drukke duikplaatsen ontlast worden én meer toiletvoorzieningen zoals die onlangs gerealiseerd zijn bij de Zeelandbrug en Den Osse Nieuwe Kerkweg. Daar blijven we ons nog steeds voor inzetten, alleen zal het nu langer duren voordat verbeteringen gerealiseerd kunnen worden".
MEDELON SCHEPERS (NOB)
Foto: Peter H. van Bragt.
I
n de loop van vorig jaar zijn de resultaten bekend geworden. Uit dat onderzoek blijkt dat er onvoldoende draagvlak bij duikers en duikondernemers is voor een verplichte jaarlijkse bijdrage voor het duiken in Zeeland. Daarom hebben de NOB (Nederlandse Onderwatersport Bond) en de Provincie Zeeland besloten om geen duikpas in te voeren.
Reportage Biologie
Nederlandse zeenaaktslakken Sinds september 2015 werd de Beta-versie van www.blauwtipje.nl, de nieuwe website over zeenaaktslakken in de Zeeuwse Delta, vrijgegeven voor het publiek. Er werd sindsdien hard verder gewerkt aan de website.
D
e website www.blauwtipje.nl is een digitaal logboek waar iedereen zijn waarnemingen van de Nederlandse zeenaaktslakken kan loggen. Met deze database worden statistieken van de waarnemingen gegenereerd, kan je de verspreiding van de soorten bekijken en zie je waar de diverse soorten recent gezien zijn. Ook foto's van de slakken, de eikapsels en
40
Hippocampus maart/april 2016
Roodgevlekte kroonslak (Doto coronata).
het voedsel kan je er bewonderen. De verschillende zeenaaktslakken worden er uitvoerig beschreven. Deze website is een initiatief om de Nederlandse zeenaaktslakken beter in kaart te brengen en wordt onderhouden door de sitebouwer Victor Heijke en de zeenaaktslakkenspecialist Peter H van Bragt. Er wordt nog steeds hard gewerkt om
de website verder uit te bouwen. Maar je kunt er nu al, nadat je aangemeld en ingelogd bent, al jouw waarnemingen van zeenaaktslakken, eventueel ook met foto's en ook al jouw historische waarnemingen invoeren. De website is smartphone-vriendelijk gebouwd, dus kan je meteen na je duik je waarnemingen ingeven. Ivo Madder
DUIKEN IS OOK DIGITAAL TE LEZEN DUIKEN 26E JAARGANG NR.12 - DECEMBER 2015 € 5,99 2
DECEMBER 2015
MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL
OOSTERSCHELDE
HANGCULTUURMOSSELEN
SUPERHELDEN
FOTOWEDSTRIJD
SELFIE ONDER WATER
DIEREN MET SPECIALE KRACHTEN
NACHTSNORKELEN
MET HAAIEN
TECHDUIKEN
Frankrijk DUIKEN 26E JAARGANG NR.12 - DECEMBER 2015 € 5,99
DECEMBER 2015
VLAGGENSCHIP MARS THE MAGNIFICENT
MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL
Mooie natuur en wrakken OOSTERSCHELDE
HANGCULTUURMOSSELEN
SUPERHELDEN
FOTOWEDSTRIJD
SELFIE ONDER WATER
DIEREN MET SPECIALE
KRACHTEN VEILIGHEID: NACHTDUIKEN | FOTOGRAFIE: TEST HUGYFOT HFN-D810 ZEEHONDACHTIGEN: GEZELLIGE DIKZAKKEN | PRODUCTINFO: APEKS TECH SHORTS
01512
8 711273 991903
NACHTSNORKELEN
MET HAAIEN
Frankrijk
TECHDUIKEN
VLAGGENSCHIP MARS THE MAGNIFICENT
Mooie natuur en wrakken VEILIGHEID: NACHTDUIKEN | FOTOGRAFIE: TEST HUGYFOT HFN-D810 ZEEHONDACHTIGEN: GEZELLIGE DIKZAKKEN | PRODUCTINFO: APEKS TECH SHORTS
KIES HET ABONNEMENT DAT BIJ JE PAST! DUIKEN DUIKEN DUIKEN 27E JAARGANG NR.4 - APRIL 2016 € 5,99
27E JAARGANG NR.1 - JANUARI 2016 € 5,99
27E JAARGANG NR.2 - FEBRUARI 2016 € 5,99
SNORKELEN MET ORKA’S
FIJI
VER WEG KOMT DICHTBIJ
5
TOP WRAKKEN MALTA
FEBRUARI 2016
JANUARI 2016
APRIL 2016
MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL
AVONTUUR
MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL
MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL
DE BELDERT
VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT
HEERLIJK ZOET
DE TOOLENBURGERPLAS
MALEDIVEN
OVERLEVEN OP ZEE
BY NIGHT
NOORDZEETRAINING
GETEST
VOORZETLENZEN VOOR GOPRO
BEROEPSDUIKER
BIJ DE POLITIE
ARCHEOLOGIE
DE SCHATKAMERS VAN SICILIË
GESCHIEDENIS ONDER WATER
STEALTH DUIKBOOT
FOTOGRAFIE
ZEEMEERMINNEN EN ZEEMONSTERS
LEISTEENMIJN NUTTLAR
EERSTE TESTDUIK
Spectaculair6
museum onder water nummers
€ 19,
ZEELAND: DEN OSSE HAVEN | ACTUEEL: NIEUWE ERFGOEDWET WRAKKEN TECHSCHOOL: WINGS EN TANKS | OM DE HOEK: KIKKERS & KIKKERDRIL
95 01604
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3
Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!
Bonaire
12 Washington Slagbaai nummers
€ 39,
ZEELAND: SINT-ANNALAND NIEUWE STIJL | INTERVIEW: ONTWERPER SHARKSUIT TECHSCHOOL: OPLATEN SURFACE MARKER BUOY | PRODUCTINFO: KLEINE REISWING
95 01601
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3
Filipijnen
4 It’s a kkind ind of magicu2 mmers n
€ 59,
ZEELAND: DE VUILNISBELT | BIOLOGIE: DE NOORDZEEE, DE ZEE VOOR ONZE DEUR TUINIEREN IN ZEE: CORALGARDENING | PRODUCTINFO: DROOGPAK X-MISSION
Neem een abonnement of geef DUIKEN cadeau DUIKEN: MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD DUIKEN is hét internationale onderwatersportmagazine van Nederland en België met in iedere maand: duikreisverhalen in binnen- en buitenland, productinformatie, lezerservaringen, prijsvragen, medische vraag en antwoord, columns en tips! DUIKEN brengt de onderwaterwereld bij jou thuis. Nu ook digitaal!
ZO NEEM OF GEEF JE EEN ABONNEMENT
Een abonnement is voordeliger dan in de winkel los kopen en het magazine wordt automatisch thuisbezorgd. Ga naar: duiken.mijntijdschrift.net/Hippo2106
Abonnementen zijn tot wederopzegging na genoemde periode, cadeauabonnementen stoppen automatisch.
duiken.mijntijdschrift.net/Hippo2016
50 01602
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3
01512
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3
Bondsnieuws Foto: archief François Blom.
Foto's (2): archief Jozef Clyncke.
Interview
Een toevallige passante 'gered'.
François op de Zeestage.
François
Blom
50 jaar 3*Instructeur in 5 vragen
François Blom, actief lid van duikschool
Thalassa
Diving
bij NELOS. Dit willen we niet ongemerkt laten voorbijgaan. Daarom dat we François even in de 'picture' willen zetten met een kort interview.
Foto: archief François Blom.
Gent, is al 50 jaar 3*Instructeur
Neptunus even de les spellen op clubreis.
42
Hippocampus maart/april 2016
Thalassa Diving: Hoe ben je in de duiksport beland, in een tijd dat duiken nog een rariteit was? François Blom: Ik ben geboren op 29 januari 1927. Al heel jong werd ik gevraagd om in een zwemclub te gaan. De Gent Swimming Club, daar was ik lid tot de Duitse bezetter de club opdoekte. Daarna ben ik bij een roeiclub gegaan. Mijn vader was loods in de haven van Gent, ikzelf was bij de havendienst. Er was dus wel altijd water in de buurt. Trouwens naast mijn legerdienst bij de Nederlandse Marine, op of in een duikboot, ben ik zelf ook nog loods geweest. In 1960 heb ik op 33-jarige leeftijd door toeval op vakantie in Spanje een beroepsduiker leren kennen, José De Villa. Hij nam mij zonder enige opleiding of voorbereiding mee voor mijn allereerste doopduik in de schitterend blauwe wateren van Estartit. Het was een fantastische ervaring die me nooit meer los gelaten heeft. De duikmicrobe had me van toen af aan volledig te pakken. Begin jaren '60 waren er slechts een 10tal duikclubs in gans België, waarvan één in het Gentse, zijnde De Gentse Dolfijnen. In die periode leerde ik Antoine De Deene kennen, die een nieuwe duikclub in het Gentse wou stichten. Samen stonden we zo met enkele andere enthousiastelingen aan de wieg van de Manta en de groei van de duiksport in Vlaanderen. Thalassa Diving: Je hebt een echte blitscarrière gemaakt binnen duiksport. Op amper enkele jaren tijd werd je 3*Instructeur. Hoe was dat mogelijk?
François: In die tijd spraken we nog van lager, middelbaar en hoger duikbrevet. Daarna had je clubmonitor, federaal en nationaal monitor (cfr. nu 3*Instructeur). Ik startte eind '62 met duiken en was in '66 al 3*Instructeur. In de begindagen van de duiksport kon je het tempo waarop je wou opklimmen nog grotendeels zelf bepalen. Aangezien het duiken een echte passie was geworden, schoot mijn duikcarrière vanzelf vooruit. De allereerste pre-Stage (cfr. de huidige 2*Instructeurs-Stage) werd georganiseerd in 1965. Ik was de eerste Nederlandstalige kandidaat ooit voor federaal monitor of 2*Instructeur. Voordien bestond de pre-Stage niet, slechts enkel de Stage voor national monitor of 3*Instructeur. Het jaar daarop ben ik samen met drie Franstalige medekandidaten met succes voor 3*Instructeur gegaan. [Nvdr: tegenwoordig heb je ter voorbereiding van de 2*Stage en de 3*Stage ook een pre-pre-Stage en een pre-Stage]. Sindsdien ben ik 10-tallen jaren teruggekeerd naar de Zeestages, maar dan als 'super sympathiek' jurylid, die heel af en toe iets tegenkwam onder en boven water (vertelt François met een glimlach). We hebben heel veel mooie avonturen meegemaakt op de Zeestages. We zijn zelfs ooit eens op volle zee vergeten en achtergelaten geweest. We waren toen met 6 duikers. De weg naar de haven was eventjes zwemmen, allez eventjes … een goeie 5 km om precies te zijn, maar de ontvangst was heel hartelijk (schaterlacht François nu).
Thalassa Diving: Wat zijn voor jou de mooiste momenten in jouw lange duikcarrière? François: De dag dat ik zelf een duikschool uit de grond stampte. Eigenlijk was het mijn vrouw, Irèneke, die mij in 1976 het laatste duwtje in de rug gegeven heeft om Thalassa Diving Gent op te richten. Zonder haar steun en geduld zou mijn duikcarrière er helemaal anders uitgezien hebben. Zij was steeds mijn rots in de branding. Mijn Irèneke heeft me altijd gesteund in alles wat ik deed voor de duiksport. Ook mijn zoon Dick had de microbe te pakken en heeft het tot clubmonitor geschopt. Van de stichtende leden zijn er na 40 jaar zelfs nog verschillende actief binnen de duiksport, waaronder de bij velen wellicht gekende John Maes. Samen met John en vele anderen, heb ik meer dan 25 jaar actief aan de kar getrokken van Thalassa. Tot op vandaag ben ik nog altijd apetrots op de mooie duikschool die we samen uitgebouwd hebben. Maar liefst drie 3*Instructeurs heeft onze duikschool ondertussen voorgebracht! Sinds enkele jaren doe ik het zelf iets rustiger aan, maar je vindt mij nog wekelijks in de club voor de après-training. Ook tracht ik er op de meeste clubduiken nog bij te zijn; en wanneer mijn 89 lentes het toelaten, pik ik hier en daar nog een duikje mee in de Oosterschelde. De vriendschap en het plezier dat onze club mij na 40 jaar nog dagelijks bezorgt, is onbeschrijfelijk … merci Thalassa Diving Gent!
François Blom, Bendor 1 november 1990.
Op 3 mei 1966 werd François Blom Nationaal Monitor.
Hippocampus maart/april 2016
43
Bondsnieuws Interview
Thalassa Diving: Hoe heb je de duiksport zien evolueren de afgelopen 50 jaren? François: Wat ik in de eerste plaats sterk heb zien veranderen, was het materiaal. Het verbeterde enorm. Daardoor werd het duiken een heel stuk veiliger en toegankelijker. Tussen de GERS-tabellen en Cousteaus Mistral van toen en de ontspanners en computers van vandaag, ligt een oceaan van verschil. De wetenschap maakt dat we nu beter weten wat we doen. Ook heeft het internet ervoor gezorgd dat informatie veel beter beschikbaar is. Vroeger was er enkel het boek
'La Plongée' en daar moest je alle kennis uithalen. Je gedrevenheid deed de rest. Je was duiker of je was het niet. Nu is de duiksport zodanig geëvolueerd dat er eigenlijk voor iedereen een op maat gemaakte duikcarrière mogelijk is. De mentaliteit van de doorsnee-duiker is ook sterk veranderd. Vroeger waren het vooral de super gepassioneerden die doken. Nu zie je veel meer mensen die van alle sporten willen proeven. Vroeger had men één hobby, nu vele sporten en hobby's naast elkaar. Dat heeft het clubleven toch een stuk veranderd. Maar ja, tijden veranderen hé. Er was ooit bezorgdheid dat clubs gingen uitsterven en alles in het professionele circuit terecht ging komen. Maar zo'n vaart is het gelukkig niet gelopen. Nog steeds ontdekken er wekelijks nieuwe mensen de wonder mooie duiksport binnen NELOS-clubs in gans Vlaanderen. Vooral mijn geliefde Oosterschelde is veel veranderd. Onze eerste duiken in de volle stroming, dus nog voor de Stormvloedkering, zorgde voor een rijk onderwaterleven met heel veel vissoorten. Nu zie ik een heel pak minder vis. Het kleine grut, naaktslakken en zo, zijn nog steeds mooi, maar voor mij helaas moeilijker om zien.
Rechtsboven: François Blom, de eerste voorzitter van Thalassa, en Filip Ridel, de huidige voorzitter.
Foto: archief François Blom.
Grote foto: François Blom en José Vandekerckhove met kandidaten aan de bar te Bendor.
44
Hippocampus maart/april 2016
Thalassa Diving: Welke duik zal je voor altijd bijblijven? François: Op meer dan 5.000 duiken is het moeilijk om er één specifieke duik uit te halen die me altijd zal bijblijven. Maar wat mij het meeste voldoening geeft, is het feit dat ik heel veel mensen heb mogen opleiden tot de duiker die ze vandaag zijn. En waarvan er heel veel tot op de dag van vandaag echte vrienden zijn gebleven! Ik hoop dat ik ondanks mijn gezegende leeftijd met de vrienden van de club nog af en toe eens een duikje kan doen en dikwijls aanwezig kan zijn op de evenementen van mijn geliefde club Thalassa Diving Gent. Dit nog vele jaren lang!
Davy Knippenberg, Filip Ridel, Kris Vanderdonck
Foto: Jan Van Hove.
Ook ben ik er nog steeds fier op dat ik in 1983, op vraag van de Gentse brandweercommandant, de eerste professionele brandweerduikers opgeleid heb. Dat heb ik gedaan tot aan mijn pensioen. De dag dat we een stuntman gered hebben uit het Donkmeer zal ik ook niet vlug vergeten. Samen met Antoine De Deene hebben we ooit een stuntman uit een auto moeten redden, die na een compleet mislukte sprong vanop een schans in het water belandde en enkel via de achterruit gered kon worden. De chauffeur had een 4-tal minuten onder water gezeten. Enkel door heel veel geluk heeft hij dit overleefd.
Reportage Foto's (4): Chrisje Demuynck.
Fotografie
Camera zonder
stress Iedere onderwaterfotograaf is als de dood als deze maar één druppel detecteert in het onderwaterhuis van zijn of haar onderwatercamera. De gevolgen kunnen catastrofaal zijn, niet alleen voor het fototoestel maar ook voor de portemonnee. Biedt de 'Sealife Micro HD' camera de oplossing?
N
et voor mijn vertrek naar de Filipijnen krijg ik een 'Sealife Micro HD' mee om er het onderwaterleven mee vast te leggen. Het is bijna twee jaar geleden dat ik toen voor het eerst een onderwatercamera in mijn handen heb gehad. Met een vijf minuten durende uitleg en het instellen van de roodfilter moet ik het doen. Ik merk op dat deze camera volledig in het onderwaterhuis is geïntegreerd, waardoor er bij mij al veel stress wegvalt. Ik hoef me geen zorgen te maken of er ergens een haartje of pluisje zit, of de O-ring goed gepositioneerd zit of dat deze volledig vacuüm is getrokken. Dit is duidelijk gebruiksvriendelijker dan de 'Sealife DC 1400', die ik uitgetest heb in Sint-Eustatius. Ook het opladen van het fototoestel is heel simpel. Ik moet geen oplaadbare batterijen verwisselen, maar gewoon een kabeltje inpluggen. Ook hier
hoef ik me verder geen zorgen te maken. Ik krijg ook nog een videolamp (2000 Lumen) mee, nl. de 'Sea Dragon 2000'. Na aankomst in Anilao, het paradijs voor macrofotografie, is de samenstelling toestel en lamp snel gebeurd. Ik plaats het toestel zo ver mogelijk verwijderd van de lamp want ik ondervind dat deze zeer krachtig is, ook wanneer deze helemaal gedempt wordt. Voor het filmen ideaal , maar dit ga ik hier niet testen. Ik doorloop de instellingen met de drie grote pianotoetsen, snel en duidelijk. Ook onder water ondervind ik geen problemen bij het gebruik, dankzij de grote toetsen.
het echte werk Dit is ook een toestel dat heel veel voor je doet, dus moet je enkel de aandacht vestigen op je onderwerp en goed positioneren om de mooiste foto's te maken. Enkel op voorhand instellen of je onder of boven water gaat fotograferen en of je al dan niet gebruik maakt van een lamp of een flits. Maar bij het eerste naaktslakje merk ik dat het niet zo evident is om mijn onderwerp scherp te krijgen. Deze lens is duidelijk een breedhoek en dus niet geschikt voor macro. Alles wat binnen de 30 cm valt, is onscherp, al kan je dat niet uitmaken op het LCD-
scherm. Ik ben wel wat teleurgesteld, zeker als ik op een nachtduik drie zeepaardjes ontmoet. Alles achter de zeepaardjes is scherp en wat overbelicht. Later krijg ik te horen dat er ook de macrolens kan bijgeleverd worden, maar daar ben ik natuurlijk niets mee op de Filipijnen; ik kan ze niet snel even gaan halen. Een school vissen leg ik daarentegen zonder enig probleem en op enkele seconden vast.
geschikt voor starters Dit toestel is uiterst geschikt voor een eerste aankoop. Niet alleen het feit dat deze camera ook per ongeluk in het zwembad mag eindigen maar ook omdat de bediening eenvoudig is, maakt deze camera ook ideaal voor kinderen. Ondertussen is er een nieuwer model: de 'SeaLife Micro 2.0'. Je leest er meer over bij het artikel over de duiksportbeurzen. Chrisje Demuynck
Filmen gaat ook heel goed met de ‘Sealife Micro HD+’. Hier een filmpje van Patrick Rostyne, gemaakt aan de Oesterdam (Oosterschelde): https://youtu.be/YjZQ25D_4qI
Hippocampus maart/april 2016
45
Bondsnieuws
Foto: rijksmuseum.nl.
Commissie Redactieteam Hippocampus
Gevleugeld zeepaard met aan het einde van zijn staart een open blad waaruit twee stampers steken, Adam Fuchs, Giovanni Andrea Maglioli, Paul Fürst, 1526 - 1606.
Hyppookampusch: een
Babylonische schrijfverwarring
Onze lezers sturen wel eens een e-mail naar onze redactie. Frustrerend is dat ze de naam van ons bondsblad Hippocampus meermaals fout schrijven in hun e-mail, iets wat eigenlijk wel grappig is als in die e-mail melding gemaakt wordt over een schrijffout in ons magazine.
N
et zoals in onze maatschappij waar de mensen geheel terecht steeds mondiger en kritischer worden, evolueren onze lezers in dezelfde zin. Het gebeurt gelukkig niet dikwijls maar ook in ons bondsblad detecteren ze onmiddellijk een fout in een tekst of bij een foto, die zelden toch nog door de mazen van het net geraakt is na de minutieuze professionele taal-, spellings- en duikcontrole uitgevoerd door al de redactieleden. Uiteraard heeft dit gegeven op zijn beurt een enorm positief voordeel voor de redactieleden zelf omdat zulks hen stimuleert en extra prikkelt om op fanatieke wijze geen enkele fout over het hoofd te zien dermate dat ze er een erezaak van maken, waarbij ze tevens intern elkaar bijna competitief op een aangename en grappige wijze beconcurreren in het vinden van onjuistheden, die anderen toevallig toch nog over het
46
Hippocampus maart/april 2016
hoofd zouden hebben gezien. Het is geen makkelijke klus, die immers veel concentratievermogen vereist wat niet altijd evident is zeker als je overdag al een vermoeiende professionele dag op je werk achter de rug hebt.
Omgedraaid stelt het Hippocampusredactieteam ook vast hoe vaak de sympathieke naam van je bondsblad spellingsmatig mismeesterd wordt zodat we hierover volgende bloemlezing kunnen geven: • hippocampus (zonder hoofdletter); • Hippo campus (gesplitst, maar daar kunnen we nog inkomen omdat het op de cover ook gesplitst lijkt te zijn);
• • • • • • •
hippo campus; Hipocampus; Hypocampus (een soort ziekte?); hypocampus; Hyppocampus; hyppocampus; Hyppopocampus (dit begint al wat te lijken op de wetenschappelijke naam voor nijlpaard – Hippopotamus amphibius).
Zelfs na de internationale ontmoeting tussen NELOS en de CMAS-delegatie met haar Russische voorzitter Anna Arzhanova, in november 2015 in het Duikershuis, was deze mondiale organisatie in staat om in het verslag op haar eigen website de naam van ons bondsblad ook verkeerd te schrijven. Al in 2001 schreef ons redactielid Wim Van Doeselaer over deze problematiek, zodat het na 15 jaar wellicht gepast is om ons ge-
heugen toch terug even op te frissen. Wel gaf hij ruiterlijk toe dat de verwarring gecreëerd werd door de Grieken uit de klassieke oudheid uit wier taal deze samengestelde naam werd gedestilleerd.
Foto: Luc Rooman.
Dus als je bij je volgende duik in de Oosterschelde een ontmoeting mocht hebben met een echte 'Hippocampus', vergeet dat dan zeker niet te melden aan de redactie voor een eventueel artikel in Hippocampus of kortweg de 'Hippo' genaamd en zeker aan Project Seahorse via de meldingspost op hun website www.iSeahorse.org.
Kortsnuitzeepaardje (Hippocampus hippocampus) in de Oosterschelde.
Penning ontworpen door James Mudie Mudie (17791852), met op de keerzijde: Neptunus bevecht met zijn drietand een zeemonster (zeepaard, half paard, half zeeslang). Foto: Martijn Zegel.
De oorzaak van al het kwaad ligt eigenlijk bij het eerste deel van de naam 'hippo', die een homofone collega heeft in een ander Grieks woord 'hypo', welk dus identiek dezelfde klank (homofoon) of uitspraak heeft. Onze 'Hippo' heeft evenwel betrekking op 'paard' als zelfstandig naamwoord. Daarentegen is 'hypo' een voorvoegsel en betekent 'onder' of 'te weinig', denk maar aan de termen in onze duiktaal 'hypoxie' voor te weinig zuurstof of 'hypothermie' voor te lage lichaamstemperatuur. Tevens dien je onze hippo te koppelen aan 'kampos' maar dan gelatiniseerd met 'c' en 'us', welk 'zeemonster' betekent. Zo krijg je
dan 'zeepaardmonster' of 'Hippocampus', de wetenschappelijke naam voor 'zeepaardje'. Vermits deze 'zeepaardmonsters' zulke lieve kleine schattige diertjes zijn, met heel actieve mannetjes in het huishouden en voor de kroost, mag je 'monster' uiteraard weglaten. Vergeet ook niet van de letter 'h' een hoofdletter 'H' te maken vermits het een eigennaam betreft van in casu een duikmagazine en zo komen we hopelijk weer 15 jaar toe om 'Hippocampus' volledig juist te blijven schrijven conform ons taalpuriteinisme. Wist je trouwens dat het eerste deel van een wetenschappelijke naam eveneens met een hoofdletter geschreven wordt? Zo is bijv. de wetenschappelijke naam van het kortsnuitzeepaardje 'Hippocampus hippocampus'.
Volledigheidshalve voegen we nog een passend citaat van Bram Lomans (Nederlands hockeyspeler en -trainer 1975) toe, waar onze hoofdredacteur naar verwees op het einde van onze jaarlijkse Algemene Vergadering van de Commissie Redactieteam Hippocampus: "Kunnen we 'fout' in het vervolg niet als 'faut' schrijven, zodat het dan ook echt fout is?".
Bert Janssens
ADVERTENTIE
Xpl re Diving .be
www.
Duikcentrum
DUIKTANK
TE HUUR +32 475 73 25 74
“Net dat tikkeltje meer”
DUIKCENTRUM Alle kwaliteitsmerken- Vulstation Eigen onderhouds- & hersteldienst
Verhuurdienst - Duikopleidingen www.aqualand.be info@aqualand.be
Hippocampus maart/april 2016
47
Reportage
Foto: fishingnewsinternational.com.
Biologie
Een pulsvisnet.
Foto: fishing.delmeco.nl.
Een boomkorvisnet.
Pulsvisserij versus klassieke boomkorvisserij
De resultaten van een studie naar schade door elektrische pulsen bij vissen en andere zeedieren zijn geruststellend.
48
Hippocampus maart/april 2016
De schadelijke effecten van elektrische pulsen op vissen en ongewervelden zijn afwezig tot beperkt naargelang de onderzochte soort en de sterkte van de puls. Dat blijkt uit het doctoraatsonderzoek van ILVO-UGent onderzoeker Maarten Soetaert. De meest gevoelige commerciële vissoort – kabeljauw – behoeft zeker verder onderzoek, én nog niet alle lange termijneffecten zijn vastgesteld. Maarten Soetaert: "Op basis van mijn uitgebreide reeks experimenten en veldstudies durf ik stellen dat het gebruik van elektrische pulsen in de visserij veelbelovend is. De mogelijkheden van de techniek reiken in de toekomst ook verder dan het efficiënter opvangen van vis en garnaal. Toepassing van pulsen in een ontsnappingspaneel bijvoorbeeld kan de selectiviteit van het vistuig sterk verhogen".
Via de verkorte URL http://bit.ly/pulsvisserij kan je op YouTube een kort filmpje bekijken over de werking van pulsvisserij bij het garnaalvissen in vergelijking met het traditionele garnaalvistuig. Via http://bit.ly/platvispulsvisserij kan je een animatiefilmpje bekijken over pulsvisserij op platvis.
het wat en waarom van pulsvisserij Het gros van onze Belgische vloot vist met de boomkor, een type vistuig waarbij wekkerkettingen en klossen worden gebruikt om respectievelijk platvis en garnaal op te schrikken van de zeebodem. Dit doorgaans zware vistuig wordt over de bodem gesleept, vaak met een significante bodem impact en een aanzienlijk brandstofverbruik als gevolg. Bovendien is dit tuig weinig selectief waardoor er veel ongewenste bijvangst is, bijvoorbeeld van ondermaatse vissen, commercieel minder interessante vissen en ongewervelden. Pulsvissen is op dit moment het best beschikbare alternatief voor het vangen van tong en garnaal. Bij deze techniek wordt het schrikeffect van de kettingen of klossen grotendeels vervangen door elektrische stimulatie door elektrodes die in de
netopening gehangen worden. Deze produceren elektrische pulsen die garnaal doet opspringen of tong doet verkrampen waardoor deze ook zonder kettingen of klossen gevangen kunnen worden. Dit resulteert in een vermindering van bijvangst, bodemimpact en brandstofverbruik. In de Noordzee maken al bijna 100 vaartuigen, voornamelijk Nederlandse, gebruik van elektrische stimulatie. Meer dan 90% van deze vaartuigen gebruikt een kramppuls van 60-80 Hz voor het vangen van tong. Onder invloed van deze pulsen gaat tong, die doorgaans plat op de bodem ligt, in een kramp, buigt in een U-vorm en wordt zo gemakkelijk opgeschept door het visnet. Voor garnaal wordt dan weer een puls van 5 Hz gebruikt, die de garnaal doet opspringen van de bodem. Bij het (experimenteel) gebruik van elektrische pulsen rezen heel wat vragen over de mogelijke neveneffecten op de overleving, het gedrag en de voortplanting van de bodemdieren die er aan worden blootgesteld. Daarom analyseerde Maarten Soetaert tijdens zijn doctoraatsonderzoek de effecten van elektrische pulsen op vissen en ongewervelden, en onderzocht hij hoe elektrische pulsen kunnen bijdragen aan innovatie binnen de visserij.
Kunnen elektrische pulsen schadelijk zijn? Borstelwormen, garnalen, tongen, kabeljauwen en zeebaarzen werden tijdens een reeks testen blootgesteld aan elektrische pulsen. Analyses betreffende gedrag, overleving en het voorkomen van letsels toonden aan dat het ene dier al gevoeliger is dan het andere. Bij borstelwormen werd geen enkel effect waargenomen. In de experimenten met garnalen werd het gezondheidseffect bekeken na een 20-malige blootstelling aan de tongpuls – een frequentie die vele malen hoger ligt dan die waaraan garnalen in open zee blootgesteld kunnen worden. De effecten van die blootstelling werden vergeleken met de effecten van blootstelling aan wekkerkettingen, en met de afwezigheid van blootstelling. Bij deze tests werd geen verschil in overleving gezien tussen de drie behandelingen. Maarten Soetaert: "Elektrische pulsen zijn dus niet schadelijker dan de
klassiek gebruikte wekkerkettingen". Inzake platvis was Maarten Soetaert verrassend genoeg de eerste die experimenteel onderzoek uitvoerde naar mogelijke schade door elektrische pulsen. Blootstellingsexperimenten met tong bevestigden dat er een kramp optreedt bij pulsen met een frequentie hoger dan 40 Hz, gevolgd door een vluchtreactie. Sterfte, uitwendige of microscopische letsels aan de organen of skelet werden niet waargenomen. Dit wijst erop dat tong blootstelling aan elektrische pulsen goed kan weerstaan zonder directe of onomkeerbare letsels. Tests met zeebaars leverden gelijkaardige resultaten op. Bij kabeljauw was dat niet het geval: kabeljauw die zich dicht tegen de elektrode bevond (op minder dan 10 cm) bij blootstelling aan de commerciële kramppuls ondervond in 0-5% van de gevallen schade en bloedingen ter hoogte van de wervelkolom. Dit is echter beduidend minder dan de 0 tot 70% die werd waargenomen in andere studies met dezelfde opstelling en dezelfde soort, wat aantoont dat er ook grote verschillen kunnen zijn in gevoeligheid binnen dezelfde vissoort. Het is vooralsnog onduidelijk wat de oorzaak is van deze variatie. In elk geval nopen zowel deze resultaten als de onduidelijkheid over effecten op lange termijn tot verder onderzoek én tot voorzichtigheid, vooral met het oog op eventuele grootschaliger commerciële toepassing.
innovatie in de visserij door elektrische pulsen De toepassing van elektrische pulsen om de vangstefficiëntie te verhogen werd uitvoerig onderzocht en getest, maar elektrische pulsen kunnen ook in andere vormen worden toegepast, bijvoorbeeld om de selectiviteit van het net te verbeteren. Dit kan als aanvulling op een ontsnappingspaneel, een stuk net dat ingebouwd wordt in de buik van een visnet om ongewenste bijvangst van stenen, bodemdieren en kleine visjes te vermijden. Het nut van ontsnappingspanelen werd al meermaals bewezen, maar er werd steeds verlies van tong genoteerd. Tong heeft namelijk de reflex om te duiken, waardoor deze soort vaak door het paneel ontsnapt en de opbrengst voor de visser daalt. Maarten Soetaert combineerde daarom zo'n ontsnappingspaneel met
Hippocampus maart/april 2016
49
Reportage Biologie
Een pulsproef met een tong.
Laboratoriumopstellingen voor pulsproeven met garnalen.
een elektrische kramppuls, om zo tong te beletten zich door het paneel heen te wringen. Bij toepassing van 80 Hz kramppulsen in het ontsnappingspaneel met vierkante mazen met een breedte van 12 cm werd het verlies van maatse tong, d.w.z. tong groter dan 24 cm, teruggedrongen van 41 tot 17%, iets wat in de toekomst nog verder teruggedrongen zal worden. Uit deze resultaten blijkt duidelijk het potentieel van een ontsnappingspaneel met elektrische pulsen om bijvangst te verminderen, zonder de vangst van maatse tong te beïnvloeden.
conclusie Dat pulsvisserij minder bodemberoering, brandstofverbruik en bijvangst met zich meebrengt is al langer bekend, maar de bezorgdheid over schade van elektrische pulsen bij vissen en andere zeedieren zorgde tot nu toe voor een grote terughoudendheid ten opzichte van deze techniek. Met zijn onderzoek toonde Maarten Soetaert aan dat dergelijke schade zelden voorkomt bij toepassing van pulsen zoals ze nu reeds gebruikt worden in de praktijk. Bij de afwe-
Proef waarbij de mogelijke schade door elektrische pulsen bij kabeljauw getest werd.
ging tussen klassieke boomkor en pulskor doet dat de balans nog meer doorwegen in het voordeel van de pulskor. Bovendien blijken elektrische pulsen ook te kunnen bijdragen tot de selectiviteit van het net bij toepassing in een ontsnappingspaneel. Het gebruik van elektrische pulsen kan dus in belangrijke mate bijdragen aan de verduurzaming van de bodemvisserij.
Sofie Vandendriessche Maarten Soetaert
Het onderzoek is mede tot stand kunnen komen door financiële steun van het Instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT), het Europees Visserij fonds (EVF), AquaExcel, het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO) en de Universiteit Gent, en door de logistieke steun van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en de bemanning van het onderzoeksschip Simon Stevin.
50
Hippocampus maart/april 2016
Foto's (4): Maarten Soetaert.
Een ontsnappingspaneel met een elektrische kramppuls belet dat dat de tong zich door het paneel heen wringt.
QUANTUM
SLS weight system
Stretchy pocket
CENTER OF BALANCE. EDGE OF PERFORMANCE. • New dedicated low-cut aircell with optimized lift • Superior fit and stability • New SLS weight system: based on mechanical interference lock and the first weight system ever with visual confirmation of emgagement status • Stretchy pocket: supratek neoprene allows pockets to attain considerably larger volume • BC attachment kit (optional) allows convenient stowage and retrieval of camera extension pole
mares.com
Bondsnieuws Promotieteam
Actie op Antwerps
Vakantiesalon
Foto: Ronny Margodt - NELOS vzw.
Duikinitiatie op het Vakantiesalon 2016, Antwerp Expo.
pus-battles, nieuwe vrienden en plezier. Vooral veel plezier. Zo omschrijf ik de hernieuwde participatie aan het Vakantiesalon in Antwerp Expo.
52
Hippocampus maart/april 2016
Foto's (2): Marc Vermeiren.
Waterpret, duikinitiatie, enthousiasme, media-aandacht, Hippocam-
10,00 euro mee. Ondertussen is de duiktank de aandachtstrekker van de beurs. Terwijl de jeugd zich spontaan aanbiedt om een eerste duikje te nemen, zijn het vooral de 55-plussers die stil blijven staan aan onze stand en uitgebreid info vragen over de duiksport. Op de derde dag merken we dat de Hippo's bijna allemaal verdwenen zijn. Er wordt bijna om gevochten. Een pluim voor ons Redactieteam Hippocampus (al zeg ik het zelf). We zijn met ons allen druk in de weer. De samenwerking is fantastisch, waarbij ook nieuwe vriendschapsbanden worden gesmeed. We spelen heel hard op mekaar in om iedereen even naar ons te laten luisteren en interesse te wekken, wat maakt dat we meer dan 100 initiaties hebben gedaan en meer dan 400 kortingbons hebben uitgedeeld. De media grijpen eveneens de kans om onze duiktank en ook NELOS in de kijker te plaatsen: Het Laatste Nieuws, Gazet van Antwerpen en het Nieuwsblad. Zelfs de VRT2-reporter neemt onze uitdaging aan en gaat kopje onder in de duiktank. Ook de organisatoren bezoeken onze stand en geven hun goedkeuring. Volgend jaar worden we opnieuw verwacht met dezelfde animo,
wat een mooie afsluiter is van deze intensieve en plezierige vijf dagen. Bedankt iedereen om een ijzersterk teamwerk neer te zetten! Chrisje Demuynck
Bedankt ook aan alle sponsors: DD Greenforce. DD De organisatoren van het Vakantiesalon. DD Atlantis Lier: voor het beschikbaar stellen en het vullen van de bufferflessen. DD Philippe Vanderheeren: voor het beschikbaar stellen verlichtingsinstallatie. DD Rescue & Diving Team: voor het beschikbaar stellen van de duiktank.
Foto: Chrisje Demuynck.
D
onderdagmorgen om 10.00 uur hoor ik ineens afroepen: ''De beurs opent dadelijk haar deuren. We wensen u een aangename beursdag''. Alles staat klaar: folders, duiktank, kleedkamers, duikmateriaal, luchtvoorraad, snoep en drank. Alle vrijwilligers verzamelen zich rond Ronny Margodt, onze voorzitter. We krijgen nog een korte briefing over wie, wat, waar en hoe. Kort daarna wandelen de eerste bezoekers rustig langs. ''Goedemorgen!'', is het enige wat ik kan bedenken om te zeggen. Deze mensen komen niet om te leren duiken, maar om een reisbestemming uit te zoeken. Hoe spreek ik ze aan? ''Naar waar gaat de reisbestemming?''. Ik krijg een hele uitleg en snel is het duidelijk. Dit blijkt de juiste openingszin te zijn. Al snel leg ik uit waarom we op de beurs staan en kan ik gericht in de NELOS-brochure 'Clubs in jouw buurt' een duikclub aanbevelen, naargelang waar de geïnteresseerden wonen. Ik benadruk voor de tweede maal om eerst telefonisch contact op te nemen met de uitgekozen duikschoolverantwoordelijke om de nodige afspraken te maken. Ook geef ik nog de 'Start to dive' brochure, de Hippocampus en als afsluiter én duwtje in de rug een kortingsbon van
Hippocampus maart/april 2016
53
Bondsnieuws Promotieteam
Foto's (2): Katleen Van Roy.
Margot Thys tijdens haar duikinitiatie.
Bedankt!
Een trotse mama, die nooit gedacht had dat haar dochter effectief een duikje in de duiktank zou doen, stuurde ons een bedankmailtje. Graag willen we deze mail delen
Bedankje aan de mensen van het vakantiesalon te Antwerpen op zondag 24 januari laatstleden. Graag een woordje van dank voor diegene die zondag voor een onvergetelijke ervaring gezorgd hebben. Mijn dochter, Margot Thys, heeft zondagnamiddag super hard genoten. Ze kon er nadien niet over zwijgen en iedereen heeft het volledige verhaal en de foto's gekregen. Bedankt aan iedereen die haar geholpen heeft. Het meisje waarbij ze zich inschreef, de dame die haar een handdoek bezorgde, de twee mannen boven aan en in het water, en al de anderen die niet iets specifiek deden, maar een geruststellende uitleg gaven. Jullie waren TOP! Ze is haar zus al aan het overtuigen over 2 jaar terug te gaan zodat ze samen in het water kunnen…
met onze vrijwilligers die zich hebben ingezet om de beurs onvergetelijk te maken.
Katleen Van Roy
Bondsnieuws
De 10 gouden regels van de Oosterscheldeduiker
1. De nollen of strekdammen zijn duikplaatsen waar sterke stroming veelvuldig voorkomt. Voorbeelden van dergelijke duikplaatsen zijn: Gorishoek: 'De vuurtoren' of 'De punt'; Hoek van Ouwerkerk, de nol van Zierikzee, dijkversterking noordwest van Sas van Goes.
2. Springtij (enkele dagen na volle en nieuwe maan) zal die stroming nog versterken. Hetzelfde geldt bij hevige wind: vanaf een windsterkte van 5 à 6 Beaufort is het opletten geblazen! Alles hangt af van de tijd gedurende dewelke de wind zijn invloed op het watervlak heeft doen gelden en van de windrichting. Aanhoudende harde wind uit dezelfde hoek kan aan de lijzijde van de dijk plaatselijk toch een vlak wateroppervlak creëren, maar veroorzaakt altijd onberekenbare stromingen.
3. Duiken bij hoogwater is op deze duikplaatsen af te raden. Je kan ver meegesleept worden.
4. Informeer bij duikers met ervaring op elke duikplaats wat het ideale moment is om te water te gaan.
54
Hippocampus maart/april 2016
5. Slechts twee duikers verbonden met één lijn, de zogenaamde 'buddy line', aan de polsen of armen.
6. Bij 100 bar flessendruk keer je met behulp van het kompas langs de bodem terug naar de oever. Bij te voorzien luchtgebrek verlaat je de bodem en stijg je verticaal op aan de voorgeschreven snelheid en zwem je op geringe diepte op kompas in de richting van de oever.
7. Boeien bij de duikplaats wijzen op netten of fuiken. Houd er rekening mee. Eerbiedig deze netten en fuiken. Zij zijn de legale broodwinning van vissers.
8. Verstoor geen dieren, raak ze niet aan en voed ze niet. Leer het onderwaterleven kennen en respecteren. Vermijd elke vernieling.
9. Houd de duikplaatsen schoon. Duik zoals je schaduw … laat geen enkel spoor na.
10. Moedig je duikbuddy's aan deze regels te volgen.
Foto: Raymond Wennekes.
Commissie Duikonderricht
Webdiving
Uniek
Als duikers zijn we steeds op zoek naar iets nieuws, iets unieks. Een anti-stress duikje op onze vertrouwde stek is zeker niet slecht, maar als we ergens iets unieks kunnen doen, dan is dat zeker een extra stimulans. Natuurlijk, het hangt ook af van wat je uniek vindt. Wat routine is voor een duiker, is een unieke ervaring voor een andere. Zo vind je op een aantal sites Nemo 33 aangeprezen als een unieke ervaring, terwijl je als Belgische duiker daar niet echt van droomt.
W
elke duikbestemming je ook neemt, je bent altijd verbonden met het land. OK, je kan een unieke duikcruise op de Rode Zee nemen en je vrij als een vis (op het droge) voelen. Je bent dan inderdaad niet aan het land gebonden, maar de ganse tijd op het water vergt het uiterste van je zeebenen. Een iets gemakkelijker manier is te logeren op een structuur die in het water staat. In Maleisië gaven ze de voorkeur om een oud olieplatform om te bouwen tot hotel en het dan te laten zinken als kunstmatig rif. Ze hebben daarmee het eerste duikhotel in het water. Vóór het ontbijt even een fles op je rug werpen en een plonsje doen. Er is een duiklift, je hoeft dus zelfs geen inspanning doen om van het tropisch onderwaterschoon te genieten. Goedkoop is het niet, maar wel uniek: http://seaventuresdive.com.
Als je een hint wilt voor je allerlaatste duikavontuur, en ik hoop dat je daar nog ver van verwijderd bent, dan kan je eens kijken op neptunesociety.com/memorial-reef. De Neptune Memorial Reef is het grootste door de mens aangelegd rif en ligt ten oosten voor Key Biscayne in Miami, USA. Je vindt deze artistieke onderwatervoorstelling van de stad Atlantis 12 meter onder de zeespiegel. Het rif is gebouwd om een 100-jarige storm te weerstaan en huisvest momenteel 14 soorten koraal terwijl er dagelijks tal van zeedieren op bezoek komen.
Maar het unieke huist in haar speciale bewoners, waarvoor het rif ontworpen werd: de assen van geliefden. De missie van de bouwers luidt immers 'creating life after life'. En vrees niet, er komen bezoekers want deze begraafplaats is een populaire duikstek.
Van uniek duiken kan je ook je beroep maken. Militaire duiker is zo'n beroep. Je kan een bijna volledige lijst met duikeenheden vinden op de Engelstalige Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_military_diving_units. Eén eenheid springt daarbij in het oog en dat is de Naval Dive Unit. Toegegeven, je moet je dan wel laten inlijven bij het leger van Singapore, maar daarvoor krijg je een duikopleiding van de bovenste plank. Meer informatie vind je op www.mindef.gov.sg/content/imindef/ mindef_websites/atozlistings/nav y/ links/ndu of op hun blog http://navaldivingunit.blogspot.com. Ze hebben ook een leuk filmpje op YouTube geplaatst: w w w.y o u t u b e .c o m / w a t c h ? v = f v 9 e zVWsmsI.
Dat bekende duikende Belgen uniek zijn, heb je kunnen vaststellen in de vorige Webdiving. Toen ik het artikel schreef, nam ik bewust het risico er één te vergeten. Eerlijk gezegd, ik wou zelfs een beetje reacties uitlokken. En dat gebeurde. Een Nederlandse lezer wees me op de rol binnen de duikwereld van Jan de Wouters. Klinkt je niet bekend in de oren? Mij toen ook niet. Jan, in feite Jean Guy Marie Joseph ridder de Wouters d'Oplinter was een Belgische uitvinder en aerodynamisch ingenieur. In 1957 maakte hij de Calypso-Phot voor Jacques-Yves Cousteau onder de compagnie Spirotechnique. Dit was de eerste, echte, seriematig geproduceerde onderwater fotocamera, later ook bekend als NIKONOS I. Je kan meer over deze Belg en zijn uitvinding lezen op http://calypsonikonos.com en www.nicovandijk.net/nikonos.htm.
Zo zie je maar. Zoeken op het internet is geen garantie dat je alle informatie over een bepaald onderwerp vindt. Soms brengt doodgewone kennis bij een duiker-lezer je net ietsje verder. Dus, aarzel niet om me te mailen als je iets interessants weet of op het internet ontdekt. Zo kan je helpen om Webdiving net iets beter te maken. Niet te lang over nadenken, gewoon sturen naar patrick.vanhoeserlande@nelos.be. Patrick Van Hoeserlande
Hippocampus maart/april 2016
55
Bondsnieuws
Foto's (8): Ronny Margodt.
Promotieteam
Heugelijk weerzien
tijdens vakantiesalon
BRUSSEL 56
Hippocampus maart/april 2016
Na het toch wel succesvolle vakantiesalon in de bescheiden stad Antwerpen, was het de beurt aan het centrum van België, zijnde Brussel.
H
ad je na het bekijken van de reizen van je vele Facebookvrienden nog altijd geen inspiratie opgedaan, dan was de periode van 4 tot 8 februari 2016 de ideale gelegenheid om folders te verzamelen.
4 februari 10.00 u Alle exposanten stonden weer klaar om de interessantste aanbieding te verkopen aan potentiële reizigers. Mooie presentaties en drukwerk prijkten aan de standen. De een al wat indrukwekkender dan de andere om toch in het oog te springen bij de toevallige passant. Ook wij, BEFOS (LIFRAS & NELOS), waren aanwezig om de duiksport te promoten, om nieuwe leden aan te trekken, om de mensen te vertellen waarom duiken zo een fantastische sport is. Met de vertrouwde steun van vrijwilligers en Braziliaanse zonnige muziek op de achtergrond stonden we klaar om de mensen te informeren, motiveren en tenslotte activeren om in de duiktank te duiken. Want wat heb je te verliezen?
Uiteraard zoals bij elk NELOS-evenement was het overwegend de jeugd die zich liet overhalen ter plaatse een initiatie te volgen.
doen, het vakantiesalon het meest dankbaar evenement is. Zulke evenementen brengen wel degelijk leden op. Dus beste lezer, noteer in je agenda dat wij er volgend jaar weer staan, al was het maar om opnieuw de sfeer op te snuiven van onze veelzijdige hoofdstad. Katrijn Ools
Er was geregeld vraag naar jeugdduikscholen. Wil je zelf jeugdduikers begeleiden? Volg de opleiding jeugdduikbegeleider, die doorgaat op zaterdag 12 en 19 november en zondag 27 november 2016. In de volgende editie van de Hippocampus zal meer info staan over de opleiding. De volwassenen verkozen droog haar, maar verlieten de BEFOS-stand wel met uitgebreide informatie en een initiatiebon. Omdat we ons in het Brusselse arrondissement bevonden, waren er ongetwijfeld meer geïnteresseerden voor een aansluiting bij onze Franstalige collega's van LIFRAS. Toch constateren wij dat van alle evenementen waaraan NELOS heeft deelgenomen om aan ledenwerving te
Hippocampus maart/april 2016
57
Reportage
Duikmateriaal verzameld door Ivo Madder
Fo to : I vo
Mad
der.
Op Duikvaker, bij de stand van duikeninbeeld.tv, werden verschillende voordrachten gegeven over onderwaterfotografie en -videografie.
Duiksportbeurzen Tijdens de eerste drie maanden van het jaar worden er in onze contreien verschillende duiksportbeurzen georganiseerd: 'Le Salon de la PlongĂŠe' te Parijs (Frankrijk), 'Duikvaker' te Houten (Nederland), 'boot DĂźsseldorf' (Duitsland) en de 'Belgische Duiksportbeurs' te Antwerpen. We doen een kleine greep uit het aanbod dat we er te zien kregen.
Tijdens Duikvaker stelde duikeninbeeld.tv haar nieuw logo voor. Dit naar aanleiding van haar vernieuwde website, met een frisse vormgeving, die op elk apparaat optimaal bekeken kan worden. Gelijktijdig hebben ze de schrijfwijze van hun naam aangepast: DuikeninBeeld. Hun website is nog steeds de leukste website door en voor duikers. Dat komt voor een stuk doordat hij onderhouden wordt door een groep duikers die, elk vanuit hun eigen specialisme, hun passie willen delen. Maar ook omdat een gedeelte van de website openstaat voor elke duiker die er zijn duikbelevenissen, foto's en/of films wil delen. www.duikeninbeeld.tv
58
Hippocampus maart/april 2016
Sealife Met de nieuwe compacte, ergonomische 'SeaLife Micro 2.0' camera kan je zorgeloos fotograferen. Deze camera is dankzij drie brede pianoknoppen eenvoudig te bedienen onder water, zelfs met dikke handschoenen aan. Hij is uitgevoerd met een echte 'SONY® 16MP CMOS' beeldsensor voor verbluffende foto's, 'full
HD-video' en een ingebouwde 130° 'fisheye lens'. Iso-waarde instelling mogelijk: auto, 100, 200, 400 en 800. Kleurcorrectie voor onderwaterfotografie kan men instellen. Opname met instelbare tussentijdse intervallen (Time Lapse) en foto's maken terwijl je aan het filmen bent, is mogelijk. De 'Micro 2.0' heeft geen batterijklepjes of andere openingen die voor lekkages kunnen zorgen. Dit is niet nodig, want met 64 GB intern geheugen, een interne batterij met hoge capaciteit en WiFi, is er geen noodzaak voor losse geheugenkaarten, verwisselbare batterijen of lekkage door (vuile) O-ringen. Waterdicht tot 60 meter. Richtprijs: 549,00 euro. Er is ook een versie met maar 32 GB, met een adviesprijs van 499,00 euro.
Bare Het Bare 'Reactive' 7 mm natpak is met 'Celliant infrarood technologie' en 'naadloze technologie' is 's werelds warmste natpak. Dankzij 13 thermo-reactive mineralen, welke verwerkt zijn in de voering van het pak en die reageren op je lichaamswarmte, wordt de normaal verloren gestraalde lichaamswarmte omgezet in bruikbare infrarode energie. Deze energie wordt terug gereflecteerd naar het lichaam, die je bloedcirculatie en lichaamswarmte verbetert, zodat je langer kunt duiken. Het is een soepel en comfortabel pak, voorzien van extra lange 'heavy-duty' enkelritsen voor het gemakkelijk aan- en uitrekken. Richtprijs: 549,00 euro.
www.sealife-cameras.com
Light & Motion De Light & Motion 'Sidekick Duo GoPro Headlight Spot/Flood' is een filmlamp voor je GoPro actiecamera, inzetbaar tijdens een duiktrip of gewoon als koplamp op je fiets (stuuradapter niet meegeleverd). Het is de ideale hulp om video's te maken in het donker. Dankzij een flood- en een spotmodus kun je de hoeveelheid licht en de lichthoek zelf bepalen om zo perfecte beelden te creëren. Wordt geleverd inclusief een extra lange schroef en afstandsbus, voor montage op je GoPro (adapter). Waterdicht tot 60 meter. De Li-ion batterij is oplaadbaar via een externe waterdichte aansluiting. Richtprijs: 159,95 euro.
www.lightandmotion.com www.baresports.com
Hippocampus maart/april 2016
59
Reportage Duikmateriaal
Scubapro Sinds begin 2016 is de 'A700' – het koudwaterbestendige topmodel van Scubapro – verkrijgbaar in superlichte (265 gram) en sterke carbonuitvoering. De frontkap is omzeggens onverwoestbaar en onder andere dankzij de kras- en corrosiebestendige 'Black-Tech coating' en het regelbaar debiet is de 'A700 Carbon Black Tech' een zeer duurzame ademautomaat die je kan gebruiken onder extreme situaties (grote diepten, koude temperaturen, …). Zeker als men combineert met de nieuwe antivriesbeveiligde (XTIS-technologie – Extended Thermal Insulating System) eerste trap 'MK25 EVO Black Tech', die eveneens in carbonuitvoering verkrijgbaar is. Richtprijs voor de 'MK25 EVO + A700 Carbon Black Tech': 899,00 euro.
De 'Aladin TEC 3G' duikcomputer is primair bedoeld voor technische duikers die met meerdere gasmengsels en/of met een rebreather duiken. Maar ook voor recreatieve duikers, die zich verder willen ontwikkelen in hun sport, is dit een prachtige d u i k c o m p u t e r. Richtprijs: 260,00 euro. De opvolger van de 'Mantis' polsduikcomputer is de 'Mantis 2' (M2). De 'M2' is een duikcompu-
60
Hippocampus maart/april 2016
ter als geen ander. De gestroomlijnde roestvrijstalen kast is prachtig om te dragen rond je pols, zelfs als je niet duikt. Deze slangloze luchtgeïntegreerde duikcomputer met elektronisch kompas heeft niet enkel functies voor het duiken, maar ook nuttige functies die boven water gebruikt kunnen worden. Beschikbare modi: duiken (incl. nitrox 21100%), vrijduiken, 'Gauge', CCR, zwemmen en sport. De ingebouwde ultramoderne activiteitmeter met Human Factor DivingTM biedt de meest uitgebreide biometrische controle en is de enige duikcomputer met een algoritme dat rekening houdt met je huidtemparatuur (bij gebruik van de Scubapro hartslagband). De CR2450 batterij kan men zelf vervangen en gaat gegarandeerd twee jaar of 300 duiken mee. Maximum werkende diepte: 120 meter. Richtprijs: 1.099,00 euro.
Het 'Exodry' droogpak van Scubapro combineert 4 mm hoge dichtheidsneopr een met latex neken polsseals. Dit duikpak met een minimaal inherent drijfvermogen
dicht voortreffelijk af en biedt een maximale bewegingsvrijheid. Over de latex nekseal zit een neopreen kraag om je hals comfortabel warm te houden. Voorzien van vaste rubberen laarzen met antislipzool. Uitgevoerd met een duurzame zoutwaterbestendige TiZip® droge rits. De I-Safe-banden op beide armen houden polsinstrumenten op hun plek. In de handige zak met rits kan je veilig extra materialen of accessoires meenemen. Het pak wordt geleverd met een neoprenen kap. Richtprijs: 670,00 euro. www.scubapro.com
Aquarium-3vis-ion
WeeFine De WeeFine 'DiverGo-1' is een compacte onderwatercamera met een uitzonderlijke hoge foto- en 'Full HD' videokwaliteit, WiFi, kleurcorrectieprogramma's voor blauw en groen water en diverse unieke functies. De 16 Megapixel Sony CMOS-sensor en de lichtgevoelige F2.0 lens zorgen er voor dat je ook bij minder ideale lichtomstandigheden goede opnamen kunt maken. Met de 'Instant fixed focus' kunnen razendsnel foto's gemaakt worden zonder ontspanvertraging. Zo mis je nooit meer dat ene speciale moment! De beeldhoek is maar liefst 140 graden op land en 106 graden onder water, zodat ook indrukwekkend grote dieren zoals walvishaaien en manta's op korte afstand volledig gefotograffeerd of gefilmd kunnen worden. Speciale onderwa-
terprogramma's voor zowel blauw (roodfilter) als groen water (magenta filter) zorgen voor prachtige kleurrijke foto's! Daarnaast is het ook nog mogelijk om de kleurtemperatuur handmatig in te stellen. De hogecapaciteitsaccu heeft een batterijduur van maar liefst 3 uur met het scherm aan. Wil je meer dan 3 duiken maken, dan kan je in enkele seconden de accu wisselen en kan je weer 3 uur fotograferen of filmen. Er kunnen gewone micro-sd kaartjes gebruikt worden tot 64 GB. Verkrijgbaar in twee versies: De 'DiverGo-1' en de 'DiverGo-1 Pro'. Deze laatste heeft ook een diepte- en temperatuursensor. Richtprijs: respectievelijk 399,00 en 499,00 euro. www.onderwaterhuis.nl
Suunto De Suunto 'Vyper Novo' is een duikcomputer die je kan gebruiken voor luchten nitroxduiken. Ook geschikt voor vrijduiken of inzetbaar als dieptemeter. Je kan wisselen tussen maximaal drie gassen (zuurstof tot 99%). Een optionele draadloze luchtintegratie geeft je info over de huidige flesdruk, de resterende ademluchttijd. Het ingebouwd digitaal 3D-kompas is voorzien van een kantelcompensatie. Bij het volledig algoritme voor doorlopende decompressie (Suunto RGBM) kan je de deepstops aan- of uitschakelen. Je hebt de mogelijkheid om de 'firmware' bij te werken. Op voorhand kan je de duik plannen dankzij
De Mortselaar benoit (met klene b) Renaud ontwerpt en bouwt zelf aquaria die maar twee keer per jaar schoongemaakt moeten worden. Hij noemt zijn aqua r iumon twerpen de 'driedimensionale aquaria van de 21e eeuw'. Hij startte zijn bedrijf Aquarium-3vis-ion veeleer toevallig op toen hij ongeveer 10 jaar geleden de populariteit vaststelde van 'screensavers' met aquariumvissen op computerschermen. “Blijkbaar houden mensen dus nog wel van aquariumvissen, maar vinden ze een 'echt' aquarium soms te oudbollig of arbeidsintensief”, dacht hij. Vandaar dat benoit is beginnen experimenteren. Het eindresultaat is een lang, smal, niet te hoog, onderhoudsvrindelijk aquarium, al dan niet ingewerkt in een kast. Ook kan het geplaatst worden aan de badkamermuur boven een bad of gewoon als een levend aquarel in de living. Als binnenhuisarchitect gaat benoit voor een totaalontwerp. Zijn aquaria komen vooral goed tot hun recht in strakke interieurs van moderne woningen. Ze vormen er heuse 'eyecatchers'. www.aquarium-3vis-ion.be
de ingebouwde duikplanner. Via de Suunto DM5 software en de bijgeleverde USB-interfacekabel kan je het gedetailleerde grafische logboek en de duikdata naar je computer downloaden. Een 'Bungee adapter kit' wordt bijgeleverd. Richtprijs: 449,00 euro voor de duikcomputer en 269,00 euro voor de draadloze tankdruktransmitter. Heb je geen nood aan een luchtgeïntegreerde duikcomputer noch aan een digitaal kompas, dan is de Suunto 'Zoop Novo' wellicht voldoende voor jou? Hij is ook geschikt voor lucht-, nitrox- en vrijduiken of inzetbaar als dieptemeter. Richtprijs: 249,00 euro. www.suunto.com
Hippocampus maart/april 2016
61
Reportage Duikmateriaal
Mawaii Als water- en extreme sporters, ontwikkelden de oprichters van 'mawaii' de best beschikbare zonnecreme, die het maximum aan bescherming biedt én de huid verzorgt. De producten zijn milieuvriendelijk en werken perfect in zowel extreme condities als in het dagelijkse leven. Vandaag zijn er zeer veel zonneproducten op de markt, maar geen enkele voldoet aan de noden voor extreme sporters en outdoor activiteiten. Mawaii producten voeden én verzorgen de huid. Meer nog, mawaii producten zijn vrij van koraal- en huidbeschadigende ingrediënten, zoals parabenen, benzophenonen, cinnamaten en camphor derivaten. Mawaii is bovendien lid van '1% for the planet' en doneert
1 percent van zijn omzet aan mielieuorganisaties zoals SeaSheperds, Reef Safe, EOCA, ... De 'mawaii SunCare SPF10, 20, 30, 50' beschermt effectief de huidcel DNA en is water- en zweet resistent. De zonnecrème kan aangebracht worden op de natte huid en absorbeert snel in de huid zonder de poriën te verstoppen, waardoor er geen kans is op hitte acne. Geschikt voor mensen met zonneallergie of Mallorca-acne. Na het aanbrengen zijn er geen vettige, glibberige of witte restjes. Vitamines en hydradatie voor de huid, bevorderen celgeneratie. Bevat minstens 30% (organisch) Aloë Vera, geen pesticides en geen groeiversterkers. Met Provitamin B5 (Pathenol) en Vitamine E. Verdeler in België: Bieke Daneels +32 475 404 999. www.mawaii-suncare.com
Isotta Heb je een Nikon ‘SB-910’ of ‘SB-900’ flits voor boven water? Dan kan je deze ook onder water gebruiken dankzij een onderwaterhuis van Isotta, dat voorzien is van een bolle diffuse lens met brede uitstraling. Via de knoppen met dubbel uitgevoerde O-ringen kan je alle functies van je flits bedienen. Ook de afschroefbare achterzijde van het onderwaterhuis is uitgevoerd met dubbele O-ringen. Voor de aansluiting tussen het onderwaterhuis voor de SB-flits en het onderwaterhuis van je camera maak je gebruik van een elektronische aansluitkabel. Richtprijs: 900,00 euro. www.isotecnic.it www.aquacam.nl
62
Hippocampus maart/april 2016
Vivid-Pix Voor de onderwaterfotografen die programma's zoals 'Lightroom' en 'Photoshop' te complex of te duur vinden en toch graag hun onderwaterfoto's optimaliseren is er 'Vivid-Pix SCUBA Picture-Fix'. Deze correctiesoftware is speciaal ontworpen om je onderwaterfoto's te corrigeren. Dit zeer gebruiksvriendelijk programma corrigeert automatisch en razendsnel de kleuren, scherpte en helderheid. Weg met die blauwzweem (blauwe foto's). Haal terug al die prachtige kleuren en contrast! De Vivid-Pix Fix, is zo simpel als 1-2-3. Er is een versie voor pc en één voor Mac. Te koop bij onderwaterhuis. nl aan 49,95 euro.
www.onderwaterhuis.nl
www.vivid-pix.com
Halcyon Dive Systems Bij de 'Eclipse wing', de 'Evolve wing' en de 'Infinity wing' van het merk 'Halcyon Dive Systems' heb je de mogelijkheid om de kleur van je 'wing' te kiezen. Desgewenst kan je zelfs een andere kleur kiezen voor de voor-, achter- en zijkant van je 'wing'. Je kan dus voor een kleurencombinatie gaan die het beste bij de rest van je duikuitrusting past. www.halcyon.net
Hugyfot Het Hugyfot 'Arius 3500 videoverlichtingssysteem' is uitgerust met één 'true color' LED en produceert een vermogen van 3.500 lumen met een CRI (Color Rendering Index) groter dan 90 en een kleurtemperatuur 4.000 Kelvin.
Deze lamp levert je dus een ongekend spektakel van levensechte en ware kleuren. De extreem afgevlakte straal van 120° zonder de aanwezigheid van een 'hot spot' is gewoonweg ideaal voor video filmers. Het 'Arius 3500 videoverlichtingssysteem' is voorzien van een ingebouwde batterij die één uur licht geeft op volle kracht. De behuizing is gemaakt van corrosiebestendig aluminium. www.hugyfot.com
Hippocampus maart/april 2016
63
Reportage Duikmateriaal
Mares
Mares heeft een nieuwe lijn op de markt gebracht – de 'XR Extended Range'. Dat het technisch duiken in de lift zit, is Mares niet ontgaan. Daarom hebben ze een reeks duikmaterialen ontwikkeld die de kloof tussen recreatief duiken en uitdagende XR-duiken overbruggen. Dit was allemaal mogelijk dankzij een speciaal team van professionele trainers en duikers uit de hele wereld, elk met hun eigen expertise op het gebied van technisch duiken. Over elk deel van de uitrusting is uitvoerig nagedacht met als resultaat een lijn speciale duikmaterialen van de hoogste kwaliteit waar je op kunt vertrouwen.
Ook het vrijduiken trekt steeds meer geïnteresseerden aan. Niet verwonderlijk dat Mares haar 'freedivinglijn' vernieuwd heeft. De nieuwe 'freedivinglijn' is speciaal ontwikkeld om vrijduikers en snorkelaars tot nog grootsere prestaties te brengen. De nieuwe natpakken werden ontwikkeld
64
Hippocampus maart/april 2016
na een uitvoerige analyse van de behoeften die vrijduikers tijdens hun duiken hebben. Voor het eerst zijn er in deze reeks ook natpakken speciaal voor vrouwen, waarbij rekening is gehouden met de vrouwelijke vormen en een optimale bewegingsvrijheid. Daarnaast zijn er ook een hele reeks nieuwe accessoires voor de vrijduikers. Het 'Quantum' trimvest is de nieuwste telg in de Mares-familie. Het
kwam tot stand nadat er geluisterd werd naar de noden van de klanten. Het is gebaseerd op een standaard frontaal verstelbaar design, is uitzonderlijk stevig, heeft een groot hefvermogen en zorgt voor een goede stabiliteit. De 'mono plate' rugsteun past zowel op enkele als dubbele flessen. Voor montage op een dubbele tank (tot 2 x 12 l / 2 x 80 cuft) moet je wel de optionele 'tank
strap' aanschaffen. Het trimvest is voorzien van draaibare, verstelbare gespen en meerdere D-ringen op nuttige posities. Per ongeluk je loodpocket niet goed vastklikken kan niet meer dankzij het gloednieuw geïntegreerd SLS-gewichtssysteem (Slide and Lock System). Het is bovendien voorzien van een personalisatie-etiket op de gewichtpockets en een speciale tunnel aan de zijdelingse lobben zorgt voor een gemakkelijke plaatsing van het gewichtszakje. De tunnel is gescheiden van de cargozak om elke interferentie tussen de twee te minimaliseren. De buitenste opbergzakken zijn van elastisch materiaal: dit zorgt voor een grotere capaciteit van de zak, terwijl het profiel erg klein blijft wanneer hij niet gebruikt wordt. Het opbergen van een masker, een oppervlaktesignalisatieboei of iets anders is hierdoor kinderspel. De nieuwe snelkoppeling op de inflator geeft 30% meer debiet. Met de 'Camera attachment kit' kan je je GoPro camera op drie verschillende manieren op de 'Quantum' monteren. Richtprijs:€ 430,00.
De Mares 'X-Vision Ultra Liquidskin' duikbril is vernieuwd en nog iets beter dan zijn voorganger. Dankzij de nieuwe vormgeving van de bi-siliconen gezichtsrand is de pasvorm verbeterd en rond de neus zitten er kleine ribben, die de druk verlichten. Het gezichtsveld is 20% groter
geworden en het gespiegelde glas met goudkleurig filter verhoogt het zicht in troebel water. Verkrijgbaar in verschillende kleuren of transparant. Richtprijs: 70,00 euro. Via http://bit.ly/1PsLKGr kan je al hun catalogussen van 2016 downloaden. www.mares.com
Time to Dive Moet je duikfles gekeurd worden en is het nadien ook wel eens tijd dat er een nieuwe verflaag op komt? Dan kan je overwegen om er een autolakondergrond op aan te laten brengen, waarna er via airbrush je favoriete onderwerp op aangebracht wordt. Bij Time to Dive bieden ze die optie aan. Kostprijs: 50,00 euro voor de onderlaag en 50,00 euro voor het airbrushen. www.timetodive.net
Persbericht
ONK gaat door Aquashot, de werkgroep onderwaterfotografie van de Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB), is er in geslaagd om toch voldoende vrijwilligers te vinden om het Open Nederlands Kampioenschap (ONK) onderwaterfotografie en -videografie alsook het Zeeuws Kampioenschap (ZK) te organiseren.
Z
oals al enkele jaren gebruikelijk is, wordt er onderscheid gemaakt tussen de verschillende wedstrijden. Zo heb je naast het ONK, dat open staat voor elke fotograaf of videograaf, ongeacht zijn nationaliteit, ook het NK (Nederlands Kampioenschap). Aan deze laatste mogen enkel ervaren Nederlandse fotografen deelnemen. Daarnaast is er ook nog het Zeeuws Kam-
Jos Broere, 'Overall winnaar' ONK 2015.
pioenschap (ZK), waaraan beginnende en minder ervaren fotografen mogen deelnemen. De winnaar van het NK wordt uitgezonden naar het CMAS Wereldkampioenschap in Mexico. Op zondag 22 mei 2016 is de eerste wedstrijddag en zondag 26 juni 2016 de tweede. De wedstrijden vinden plaats in de Oosterschelde, de Grevelingen en het
Veerse Meer. De deelnemers mogen zowel op één dag als op beide dagen deelnemen en zijn vrij om zelf een duikstek in Zeeland te kiezen. Op www.aquashot.nl vind je het wedstrijdreglement. Ivo Madder
Hippocampus maart/april 2016
65
Reportage Biologie
Mijnbouw in de diepzee: een nieuwe aanslag op de natuur? Hedendaagse technologie zit er vol mee: zeldzame grondstoffen De landvoorraden slinken dan ook snel en dus kan diepzeemijnbouw wel eens de toekomst hebben. Maar wat doet dat met het leven in de diepzee?
Een inactieve schoorsteen.
diepzee
Y
ttrium, neodymium en dysprosium: drie scheikundige elementen die je waarschijnlijk weinig zeggen. Toch zou je leven er wellicht heel anders uitzien als ze niet bestonden. Het zijn namelijk voorbeelden van zogenaamde 'zeldzame aarden' of 'zeldzame aardmetalen' die op grote schaal gebruikt worden in heden-
66
Grondstoffen delven in zee. Dat ziet er zo uit.
Foto's (2): Nautilus Minerals.
en metalen als nikkel en goud.
Hippocampus maart/april 2016
daagse technologie, zoals in de 'smart足 phone', tablet of computer die je nu voor je hebt. Of, bijvoorbeeld, in windmolens en zonnepanelen, waarvan het plan is dat er een heleboel bij moeten komen. Het probleem: dit soort zeldzame aarden, maar ook metalen als koper en kobalt, worden steeds schaarser. Althans, op het land.
Om die reden is het oog van de mijnindustrie op de diepzee gevallen. Daar liggen de waardevolle grondstoffen immers zo'n beetje voor het oprapen. Als je erbij kunt komen tenminste, want de bewuste grondstoffen liggen vaak op duizenden meters diepte. Nu de reserves op het land slinken, wordt het echter interessanter voor be-
'Black smokers', zo noemt men actieve hydrothermale bron.
Foto: Petrology of the Oceanic Crust.
In de loop van tienduizenden jaren kunnen er per hydrothermale bron miljoenen tonnen aan materiaal worden afgezet.
Foto: Mike Smith Photography – Nautilus Minerals.
Nautilus machines.
de sulfide-afzettingen, de afzettingen die Nautilus wil mijnen, waarschijnlijk het meeste op in de nabije toekomst. Ze ontstaan rondom hydrothermale bronnen, plekken waar heet water – dat in het binnenste van de aarde is opgewarmd tot meer dan 350°C – door de oceaanbodem naar boven komt. Zodra dit water in aanraking komt met het koude zeewater, slaan de stoffen die opgelost zaten in het hete water neer. Hierdoor worden de kenmerkende schoorstenen gevormd, opgebouwd uit de neergeslagen stoffen, die je vooral rond vulkanische gebieden onder water en spreidingsruggen ziet. Die schoorstenen kunnen naast sulfide dus waardevolle grondstoffen als zink, goud en zeldzame aarden bevatten. In de loop van tienduizenden jaren kunnen per bron zelfs miljoenen tonnen aan materiaal worden afgezet. Er is echter nog flink wat onderzoek nodig om goed in beeld te krijgen hoeveel van dit soort hydrothermale bronnen daadwerkelijk de moeite waard zijn om te exploiteren.
Foto: NOAA Okeanos Explorer Program / Galapagos Rift Expedition 2011.
drijven en landen om hierin te investeren. Bedrijven sleutelen aan hun technologie en er worden steeds meer contracten uitgeschreven die exploitatie in de diepzee binnenkort mogelijk maken. Zo mag het bedrijf Nautilus in 2018 beginnen in de wateren van Papoea-Nieuw-Guinea. Kortom: diepzeemijnbouw is in aantocht. Maar waar vinden we al die grondstoffen eigenlijk? En
Zeldzame aarden of zeldzame aardmetalen zijn zeventien zware scheikundige elementen die van nature in het heelal voorkomen. De zeldzame aarden zijn scandium (atoomnummer 21 in de tabel van Mendeljev), yttrium (atoomnummer 39) en de vijftien lanthaniden (lanthanium, cerium, praseodymium, neodymium, promethium, samarium, europium, gadolinium, terbium, dysprosium, holmium, erbium, thulium, ytterbium, lutetium). Soms worden sommige actiniden ook tot de zeldzame aarden gerekend. In de 19e eeuw nam men aan dat deze aardmetalen relatief zeldzaam waren, maar tegenwoordig weet men dat de meeste zeldzame aarden allesbehalve zeldzaam zijn. Zo komt bijv. cerium vaker voor dan lood en bevindt er zich op onze planeet meer lutetium – het minst voorkomende aardmetaal – dan goud. De zeldzame aarden komen echter in verhouding tot lood of goud weinig in geconcentreerde vorm voor, zodat het aantal economisch interessante afzettingen gering is. nl.wikipedia.org/ wiki/Zeldzame_aarde voor meer info.
wat zijn de gevaren voor het leven van de gebrekkig onderzochte oceaanbodem?
bloedhete schoorstenen als oases van leven Er zijn drie soorten afzettingen die mogelijk geëxploiteerd gaan worden: sulfide-afzettingen, kobaltrijke mangaankorsten en mangaanknollen. Van die drie leveren
leven Laat dit soort actieve schoorstenen nu niet alleen een rijkdom aan grondstoffen bevatten, maar ook een rijkdom aan leven. Op deze dieptes van duizenden meters, ver weg van enig zonlicht, leven namelijk
Hippocampus maart/april 2016
67
Reportage
Enkele producenten van windturbines gebruiken in hun nieuwe modellen permanente magneten met zeldzame aarden. Deze turbines zijn efficiënter en kunnen dus meer elektriciteit genereren.
Maar ook wanneer een hydrothermale bron inactief is geworden, en dit soort chemosynthese dus niet meer plaatsvindt, blijft de omgeving aantrekkelijk voor leven. Op het harde substraat kunnen allerlei filtervoeders leven, dieren die voedsel uit het water zeven, waaronder koralen. Dit voedsel kan uit de waterkolom naar beneden zijn gedwarreld, maar kan ook afkomstig zijn van actieve bronnen uit de buurt, waar nog wel chemosynthese plaatsvindt. Het lijkt erop dat er flink wat meer inactie-
68
Hippocampus maart/april nov./dec. 2014 2016
Wanneer je de schoorstenen afbreekt, verdwijnt zo'n oase en daarmee het leven dat erbij hoort natuurlijk in één klap. Een belangrijke vraag is echter hoe snel zo'n ecosysteem zich kan herstellen. Eén van de onderzoeksprojecten die zich met dit soort vragen bezighouden is MIDAS, wat staat voor 'Managing Impacts of Deep-seA reSource exploitation'. Dr. Sabine Gollner, mariene bioloog en onderzoekster bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), is bij dit project betrokken. Zij vertelt ons meer over de impact van dit soort mijnbouw op het leven in de diepzee. "Bij de actieve schoorstenen lijkt het erop dat het leven zich vrij snel kan herstellen, als de mijnbouw niet te grootschalig is. Bij inactieve schoorstenen weten we helemaal niet wat er zal gebeuren. Zo is ook nog onbekend of het beter is om op veel plekken kleine regio's te mijnen, of juist grote regio's en daaromheen niet. Om daar achter te komen moeten we weten hoe de dieren zich verspreiden en hoe de gemeenschappen van verschillende schoorstenen
Foto: archief Hippocampus.
de gevolgen
De productie van onder meer zonnepanelen vraagt om zeldzame elementen.
Ook in 'smartphones' zitten zeldzame aarden.
Foto: HelleM - Fotolia.
afgebroken schoorstenen
ve bronnen zijn dan actieve. Omdat inactieve bronnen bovendien veiliger zijn – er is dan geen vulkanische activiteit meer en daardoor zijn er ook geen hoge temperaturen – lijken de sulfide-afzettingen rondom inactieve hydrothermale bronnen het aantrekkelijkst voor diepzeemijnbouw.
Een mangaanknol, afkomstig uit de Stille Oceaan.
Foto: Koelle - wikipedia.
De reusachtige kokerworm.
bloeiende gemeenschappen. Ze worden aangedreven door micro-organismen die de waterstofsulfide en het methaan uit de bronnen gebruiken om energie op te wekken en organische stof te maken. Dit proces heet chemosynthese, net als fotosynthese een vorm van primaire productie; het proces waarin anorganische koolstof wordt veranderd in organisch materiaal. Deze micro-organismen vormen de onderkant van een voedselketen die een grote groep dieren rondom de schoorstenen ondersteunt. Tot dusverre zijn er meer dan 600 soorten beschreven, waaronder krabben, garnalen en bijvoorbeeld de 'reusachtige kokerworm'. Die laatste is een worm zonder een mond of verteringssysteem, maar met bacteriën in zijn lichaam die zwavel gebruiken als energiebron, waardoor de worm kan leven.
Foto: NOAA Okeanos Explorer Program, Galapagos Rift Expedition 2011
Biologie
verbonden zijn. Daar zijn heel veel wetenschappers mee bezig, maar er zijn ook heel veel gebieden en factoren die nog onderzocht moeten worden".
extreem langzame groeisnelheden Naast sulfide-afzettingen kunnen kobalt足 rijke mangaankorsten en mangaanknollen ook op interesse van de mijnindustrie rekenen. Ze ontstaan allebei door het langzaam neerslaan van metalen in koud water. In geval van de korsten gebeurt dit op de harde oppervlaktes van onderzeese gebergtes. De knollen vormen zich daarentegen rond een harde kern als een steentje of schelpje, op de zogenaamde abyssale vlaktes; de vlakke delen van de oceaanbodem op duizenden meters diepte. De groeisnelheid is voor allebei extreem laag: doorgaans slechts millimeters per miljoen jaar. Op is dus op, voorlopig. In beide afzettingen zitten hoge concentraties waardevolle elementen, maar de losliggende knollen zijn het makkelijkst naar boven te halen, waardoor ze economisch gezien het interessants lijken.
abyssale vlaktes Ook de schijnbaar verlaten abyssale vlaktes, waar deze mangaanknollen liggen, herbergen echter zeer veel diersoorten.
"De aanwezige dieren zijn niet met veel, maar de biodiversiteit is ontzettend hoog", aldus Gollner. "Veel van deze dieren leven in het sediment waarop de knollen liggen. Maar ook op de knollen zelf leven dieren, bijvoorbeeld sponzen. Bovendien zijn er soorten die eieren op de knollen leggen. Als je de knollen dan weghaalt, heb je miljoenen jaren lang geen hard substraat, waardoor deze dieren ook niet terugkomen. We hebben bovendien geen idee wat de precieze impact daarvan is, omdat we niet weten hoe groot de gebieden zijn waarin verschillende soorten zitten. Er zijn simpelweg zo weinig individuen per soort dat dit lastig te onderzoeken is. Je weet daardoor niet of een organisme echt weg is als het verdwijnt uit een gebied, of dat het een paar duizend kilometer verderop misschien ook bestaat".
visserij Op de onderzeese bergen, waar de kobalt足 rijke mangaankorsten te vinden zijn, leven voornamelijk diepwaterkoralen en sponzen, maar ook veel vissen. Dit wordt bevestigd door Gollner: "De meeste diepzeevissen die wij eten komen uit dit soort gebieden, waardoor diepzeemijnbouw invloed op de visserij kan hebben. Wanneer je de korsten weghaalt, sterven de dieren die erop zitten. Je moet daarbij bedenken
dat sommige van de koralen honderden jaren oud zijn, dus het gaat heel lang duren voordat ze teruggegroeid zijn. Een tweede probleem is dat er, net als bij de knollen, soorten zijn die echt alleen op de korsten leven. Als die worden weggehaald zijn we die organismen daar voor lange tijd kwijt".
opstuivend stof Naast de directe gevolgen van het afbreken van de leefomgeving, wat in de hiervoor genoemde voorbeelden gebeurt, zijn er meer schadelijke zaken waar rekening mee gehouden moet worden, mochten we gaan mijnen. Wat dacht je bijvoorbeeld van het licht dat deze normaal gesproken pikdonkere wereld plotseling binnendringt en daardoor gedrag kan verstoren? Of sediment dat zich verspreidt en wellicht organismen tot ver in de omtrek kan be誰nvloeden? Zeker omdat de diepzee normaal een relatief stabiele omgeving is, zouden de dieren hier erg gevoelig voor verstoringen kunnen zijn. "Vooral het verspreiden van sediment kan een grote invloed hebben", meent Gollner. "Allereerst omdat het sediment dat weer teruggegooid wordt na de exploitatie verrijkt is met giftige stoffen. Daarnaast moet je je voorstellen dat de sedimentatiesnelheid heel laag is in de diepzee. Als er dan opeens veel meer komt, kan het de dieren echt begraven. Het maakt
Tekening: UNEP, 2014..
Wereldwijde verspreiding van de drie afzettingstypes die met diepzeemijnbouw ge谷xploiteerd kunnen worden.
Hippocampus maart/april 2016
69
Reportage Biologie
dus veel uit hoe het ontginnen gebeurt, want als minder sediment dicht bij de bodem wordt gedumpt, of er gewerkt wordt zonder dat er teveel opstuift, is het al minder schadelijk".
de mangaanknollen druk bezig met een machine die zo min mogelijk sediment laat opstuiven. Als men wil is het, denk ik, prima mogelijk om de schade te beperken".
Milieuvriendelijke diepzeemijnbouw?
Luisteren ze ook?
Willen we diepzeemijnbouw enigszins milieuvriendelijk aanpakken, dan moet er dus goed uitgezocht worden hoe grootschalig de verschillende afzettingen gemijnd kunnen worden en bijvoorbeeld kijken of er restauratiemogelijkheden zijn. Gollner haar reactie: "Allerlei onderzoekers zijn bezig om een manier van mijnbouw te vinden die zo min mogelijk invloed heeft op de omgeving. Hoe zo'n graafmachine bijvoorbeeld minder effect kan hebben. Zo zijn ze bij Deze afbeelding laat zien dat er heel wat bij diepzeemijnbouw komt kijken. Afbeelding: Nautilus Minerals.
De vraag is natuurlijk: Wordt er wel naar al die betrokken wetenschappers geluisterd? Gollner reageert positief: "Je moet daarin wel een beetje verschil maken tussen nationale en internationale wateren. De internationale wateren staan namelijk onder toezicht van de International Seabed Authority (ISA), dus landen en bedrijven die daar willen mijnen moeten zich echt aan de regels van de ISA houden. Nu zijn heel veel onderzoekers bezig om een idee te krijgen van wat de invloed is van diepzeemijnbouw en wat wij kunnen doen om deze invloed te beperken, en daar wordt in elk geval door de ISA wel naar geluisterd. Wat de precieze regels moeten zijn, is trouwens ook nog niet helemaal duidelijk, maar daar is dus wel interactie over met de wetenschappers".
Afbeelding: Nautilus Minerals.
Zo is er nog veel onduidelijk. Niet alleen qua biologie en economie, maar ook op juridisch en sociaal gebied is diepzeemijnbouw een complex onderwerp. De komende jaren zullen de eerste relatief kleinschalige mijnbouwprojecten van start gaan, maar hoe het op de lange termijn gaat lopen, is nog de vraag. Het staat in elk geval vast dat gedegen onderzoek naar de gevolgen van dit soort mijnbouw belangrijk is om de mijnbouw zo verantwoordelijk mogelijk te laten gebeuren. Het zou immers zonde zijn om de immense onderwaterwereld, die we net een beetje leren kennen, meteen te verpesten.  Niels Waarlo
Dit artikel van Niels Waarlo hebben we gelezen op scientias.nl. Niels Waarlo (geboren in 1994) is masterstudent Aardwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, waar hij zich vooral bezighoudt met klimaatreconstructie en sedimentaire geologie. Daarnaast heeft hij een grote interesse in wetenschapscommunicatie, vooral in de vorm van journalistiek. Zo schrijft hij voor Change Magazine over de aardwetenschappelijke kant van klimaatverandering. Ook is hij voor verschillende websites actief als muziekjournalist.
70
Hippocampus maart/april 2016
Reportage
Foto: Yoeri van Es.
Biologie
De snotworm
Honderden snotwormen (Flabelligera affinis) tussen de breukstenen, op de duikplaats Zeelandbrug en dit rond een diepte van 5 meter.
De Flabelligera affinis, een borstelworm die al enkele jaren massaal voorkomt op de bodem van de Oosterschelde en waarover we in Hippo 236 (nov./dec. 2011) al een artikel brachten, kreeg begin 2015 een Nederlandstalige naam: de snotworm.
Deze worm komt niet enkel in de Oosterschelde voor, maar ook wereldwijd, zoals langs de kust van Noordwest-Europa, in de Middellandse Zee, op de Amerikaanse
Oost- en Westkust, Alaska, de Galapagos eilanden, Peru, Nieuw-Zeeland, enz. Omwille van zijn redelijk verborgen levenswijze wordt hij als volwassen exemplaar, buiten het voortplantingsseizoen, niet zo gemakkelijk waargenomen. Jonge individuen leven vaak tussen de naalden van zee-egels. Strandwandelaars maken ook wel eens melding van deze worm als ze hem aantreffen na het omkeren van een steen. Hoewel ze door hun zandkleurig uiterlijk verdwijnen in de achtergrond, kruipen ze tijdens de voortplantingsperiode met meerdere over de zeebodem van de Zeeuwse Delta. Waarom ze zich in grote aantallen verzamelen is niet bekend maar het is beslist een onderdeel van hun voortplantingsstrategie. Volgens de literatuur kan je ze aantreffen tussen april en november, maar mogelijk zijn ze er het ganse jaar. Vooral in de periode september tot november komen ze in de Oosterschelde lokaal voor in dichtheden van meer dan duizend exemplaren per vierkante meter, waardoor de bodem als het ware beweegt. De natuur is echter onvoorspelbaar, want tijdens de afgelopen
Foto: Peter H. van Bragt.
H
et is een lichtgroene algemeen voorkomende borstelworm van maximaal 6 cm lang, die voor het eerst in 1829 door de Noorse bioloog Michael Sars beschreven werd. In tegenstelling tot de zager, een andere borstelworm waarop hij wel wat lijkt, is de snotworm half doorzichtig. Door zijn transparant lichaam, waar een heel dun laagje slib aan blijft kleven, wordt hij niet altijd door iedere sportduiker waargenomen. Bovendien leeft deze demersale (op de zeebodem levende) worm een teruggetrokken bestaan. Normaal leeft hij in een dikke schacht die bedekt is met een helder of licht modderkleurig slijm. Als er niet te veel slib aan de worm kleeft, dan kan het rode darmkanaal doorheen het lichaam zichtbaar zijn. Ook kan je gele palpen waarnemen aan de zijkant van de worm. De twee groepen van 20 tot 30 korte, draadvormige kieuwen, worden alleen beschermd door de borstels van het eerste segment.
Soms is het rode darmkanaal zichtbaar.
zachte winter trof men ze zelfs in februari (2016) met honderden tussen de breukstenen aan, op onder andere de duikplaats Zeelandbrug en dit rond een diepte van 5 meter.  Ivo Madder
Hippocampus maart/april 2016
71
Reportage
Foto: U.S. Navy - MC2 John Callahan.
Interview
US Navyduikers dalen af naar de zeebodem i.v.m. de berging van de in 1945 neergeschoten B-24 bommenwerper, nadat deze ItaliĂŤ verliet.
Foto: U.S. Navy - MC1 Charles White.
De 'Explosieve Opruimingsdienst unit' brengt een lading tot ontploffing tijdens de jaarlijkse training 'Baltic Operations (BALTOPS)'.
Duikt de
Amerikaanse marine nog met tabellen? De impact van het duikprogramma van de Amerikaanse marine op de duikwereld is monumentaal. De belangrijkste bron die bijdroeg aan het wetenschappelijk onderzoek van het duiken werd uitgevoerd door de Amerikaanse overheid en door haar marine in het bijzonder.
72
Hippocampus maart/april 2016
I
n 1898 opende de Amerikaanse marine de deur naar de ontwikkeling van decompressietheorie door haar betrokkenheid bij het onderzoek van de USS Maine, die op mysterieuze wijze zonk voor de kust van Havana, Cuba. Kort daarna zag de rest van de wereld de mogelijkheden van militaire duikers in en begon met het ontwikkelen van hun eigen duikprogramma. In 1915 publiceerde de US Navy een rapport met de Haldanetabellen, dat decompressieschema's voor duiken tot een diepte van maximaal 204 fsw ('feet sea water', gelijk aan 62 meter diepte) bevatte. De invoering van een extra tank, die de duiker toeliet om zich los te maken van zijn luchtdarm naar de oppervlakte om zo grotere dieptes te bereiken, leidde onder impuls van de Amerikaanse marine tot de publicatie van de eerste 'Diving Manual' van 1916. Hierin waren schema's voor duiken tot een diepte van 250 fsw (76 meter) op perslucht opgenomen. In 1924 toonden experimenten door het 'Bureau of Mines Experimental Station' in Pittsburgh, Philadelphia duidelijk aan dat er enorme voordelen waren bij het gebruik van helium-zuurstof (heliox) mengsels voor het duiken naar grotere dieptes. Drie jaar later opende de Amerikaanse marine de 'Deep Sea Diving School' (DSDS) en de 'Experimental Diving Unit' (EDU) in de Washington Naval Yard in een poging om de grenzen van de zuurstofvergiftiging te vinden. Zuurstofvergiftiging treedt op als gevolg van het ademen van zuurstof onder hogere drukken. Tabellen voor het gebruik bij grote dieptes, waarbij het gebruik van helium als ademgas voorzien was, begonnen vorm te krijgen. De ademautomaat en andere bijdragen van Cousteau, een ander monument in de duikwereld, werden in 1943 onmiddellijk toegepast in de oorlogsvoering en benut binnen de US Navy door de elite Marine kikvorsmannen, te vergelijken met de 'SEALs' van vandaag. Slechts zes maanden later voerden Navy-duikers duiken uit tot een diepte van 304 fsw (93 meter) en dit voor het bergen van de USS F-4 onderzeeër die voor de kust van Honolulu, Hawaï gezonken was. Door de diepte en de noodzakelijke decompressies konden de duikers gedurende slechts 10 minuten op diepte blijven, waarbij ze sterk werden beïnvloed door wat wij nu als stikstofnarcose kennen.
Dr. Wienke verliet in 1992 het pad van de Haldanetheorie die strikt gericht is op opgelost gas en creëerde de 'Reduced Gradient Bubble Matrix' (RGBM) die rekening houdt met de mechanica voor opgelost gas en de bellendynamiek. Hoewel RGBM gedeeltelijk geïnspireerd was door de gewoontes van sportduikers, had de Amerikaanse marine ook behoefte aan dergelijke tabellen om de stress van repetitieve, ondiepe werkduiken te bestrijden. Civiele instellingen begonnen de verdere ontwikkeling van decompressietheorieën te stimuleren, maar alle krediet gaat naar de marine voor het verstrekken van een groot deel van de resultaten van het eerste onderzoek en de initiële testen.
kers stap. Dit is een 'eens-in-je-leven' kans, en ik heb plannen om het er het beste van te maken. Mijn aanspreekpunt, luitenant Dougherty, pikt me op en ik volg haar naar een kleine kamer. Daar ontmoet ik de duik officier van de 'EOD Group 2 (EODGRU2)': Chief Warrant Officer Coy Everage. Bij het horen van de titel 'Dive Officer' verwachtte ik een interview met een officier, maar officieren die duiken zijn zeldzaam in de marine en geen van hen zijn geplaatst in een EOD-functie. Dat verbaast me omdat het aantal duikers zeker genoeg is om een aantal officiersposities te verantwoorden. Een groep officieren zou de invloed van de duikgemeenschap binnen de marine kunnen doen toenemen.
Mijn bewondering voor de inspanningen van de Amerikaanse marine begon bij mijn eerste contact met de NELOS-duiktabellen. Hoewel ze een vereenvoudigde versie voor sportduikers waren, zat de kennis en ervaring van de originele tabellen erin gevat. Naarmate ik als duiker groeide, nam ook mijn honger naar meer diepgaande kennis toe en dit leidde me naar de 'US Navy Dive Manual'. Dit basisdocument ontdekken, voelde aan als het vinden van de Heilige Graal. Mijn tijdelijke verhuis naar de VS schiep de kans voor een ontmoeting met een Amerikaanse marineduiker, een kans die ik niet mocht missen. Een interview zou me de mogelijkheid geven voor een blik op een grootse geschiedenis. Tevens zou ik eindelijk een antwoord krijgen op de vraag of de Amerikaanse marine nog steeds gebruik maakt van hun duiktabellen.
Na de gewoonlijke inleidingen en de uitleg over het interview zijn we klaar om het gesprek te beginnen.
het interview Op de dag van de bijeenkomst rij ik de 'Joint Expeditionary Base' Little Creek, Virginia Beach binnen. De aanwijzingen in de e-mail leiden mij naar een gebouw met een gigantische krab als bewaker. De voorkant verraadt dat dit de thuis van een ontmijningsdienst ('Explosive Ordnance Disposal' of EOD) is. Een groep specialisten die duiktechnieken gebruiken om explosieven onder water te benaderen en te neutraliseren. Hoewel het duiken slechts een vervoermiddel is, is het een middel dat je perfect moet beheersen om in de buurt te komen van een apparaat ontworpen voor vernietiging van mensen en materieel. Als ik door de deur wandel, voel ik me alsof ik door de poort van het Walhalla voor dui-
selectie en opleiding Duikers worden niet speciaal aangeworven, wat betekent dat ze allemaal beginnen zoals iedere rekruut: in 'boot camp'. Velen vervoegen echter 'boot camp' met een contract om Navy-duiker te worden. Samen met andere rekruten die belangstelling tonen om duiker te worden nemen ze deel aan speciale fysieke en zwembadtrainingen na de normale 'boot camp' sessies. Dit extra programma bereidt hen voor op de selectie en opleiding als duiker. Deze vrijwillige trainingen, naast de ontberingen van initiële opleiding, worden beschouwd als een soort van natuurlijke selectie op basis van de wens en de motivatie van de kandidaat om extra fysieke belastingen te doorstaan. Training is niet het enige wat tijdens deze opleidingsperiode gebeurt; tegen het einde is er eveneens de start van het selectieproces. Naast de vereisten en de bijbehorende tests die gelden voor alle rekruten, moeten diegenen die geïnteresseerd zijn in duiken, zich worstelen door bijkomende tests bestaande uit onder andere zwemmen, 'push-ups', 'sit-ups' en 'pull-ups'. Een paar jaar geleden werd de interne werving van duikers, waarbij militairen in actieve dienst marineduiker konden worden, gestopt. Het is mogelijk dat dit soort werving bij extra nood opnieuw zal worden ingevoerd om de aanwerving na boot camp aan te vullen.
Hippocampus maart/april 2016
73
Reportage Foto: U.S. Navy - MC2 Wyatt Huggett.
Interview
De aandrijving wordt grondig onderzocht op eventuele explosieven.
Na een succesvol 'boot camp' en het slagen in de medische selecties, begint 'pool week'. Dit is een zeer intensieve in- en onderwatertraining in de veilige (alles is relatief natuurlijk) omgeving van het zwembad. Alle duiken zijn apneuduiken met alleen snorkeluitrusting. De week dient om de aquaciteit en koelbloedigheid onder water, in stressvolle en moeilijke momenten, van de stagiaires te testen. De 'pool week' is de officiële start van de duiktraining. De focus op vorming en opleiding is één van de belangrijkste verschillen tussen militair en commercieel duiken. De kans op eventuele onverwachte, levensbedreigende situaties tijdens een militaire actie is veel groter en een goede manier om de overlevingskansen in een dergelijke situatie te verhogen is intensief trainen. Om de expertise en ervaring voor diepgaande trainingen te optimaliseren, worden alle duikers opgeleid in de enige duikschool van de Amerikaanse strijdkrachten gelegen in Panama City, Florida. Vanaf week 13 tot 18 na de start van 'boot camp' worden de cursisten de kennis en
74
Hippocampus maart/april nov./dec. 2014 2016
de kunst van het duiken met luchtslang ('Surface Supplied Air') aangeleerd. Deze periode wordt gevolgd door 6 weken van duikcursussen, waarin alle theoretische en praktische aspecten worden onderwezen en getraind. Deze twee periodes staan bekend als de 'Second Class Dive School'.
lucht en heliox. Nitrox is een mogelijk duikgas, maar wordt bijna nooit gebruikt. Hetzelfde geldt voor trimix; het gebruik van warm water in de duikpakken beperkt het positieve effect van dit mengsel. Saturatieduiken zijn niet gebruikelijk en ze zijn beperkt tot de 30 duikers van de 'Experimental Diving Unit'.
Na ten minste 6 jaar ervaring in een duikfunctie, kan een duiker zich bijscholen in de 'First Class Dive School'. Dit is een 9 weken durende verrijking in het duiken met de luchtslang. Het succesvol beëindigen van deze school geeft een duiker het recht tot het beoefenen van de rol van 'supervisor' of ploegleider. De titel van 'Dive Master' ligt binnen het bereik na nog extra 14 jaar duikervaring. Na het bereiken van dit niveau kan de duiker een 'Dive Officer' worden en in deze hoedanigheid een eenheid leiden en de opleiding van de duikers verzorgen. Dit betekent niet dat dit een kwalificatie van instructeur is. Nee, de opleiding betreft alleen het verschaffen van de nodige training voor het behouden van de prestaties en de certificaties van de duikers in de eenheid. Alle duikers zijn getraind in het gebruik van
tijdens het werk: veiligheid voor alles Het werk van een US Navyduiker kan worden onderverdeeld in vier categorieën. De eerste is het onderhoud van onderzeeërs en schepen en lijkt sterk op de commerciële onderhoudswerkzaamheden van scheepsonderdelen die zich onder water bevinden. De tweede is 'Special Warfare', speciale oorlogsvoering, waarbij de duiker de duikopleiding en –training van de leden van de eenheden voor speciale operaties, bijv. de 'Navy SEALs', ondersteunt. De marineduikers die in deze categorie werken gaan zelf niet in operatie, maar ondersteunen de operators in de voorbereiding ervan. Bergingsduikers, de derde categorie, zijn gespecialiseerd in bergingsoperaties en gelijkaardige taken.
In de laatste categorie zitten de ontmijner-duikers, die, zoals eerder opgemerkt, omgaan met het opruimen van explosieven onder water. Een duiker die in een bepaalde categorie begint, hoeft niet in diezelfde categorie te blijven. Integendeel, tijdens de loopbaan van een duiker is het noodzakelijk om in verschillende categorieën dienst te doen om een 'Dive Master' te kunnen worden. Deze omschakelingen verruimen, ten koste van de pure specialisatie, de kennis over de verschillende soorten duiken. Een ander verschil met het commercieel duiken is het credo 'Safety First', veiligheid eerst. Van een militaire gemeenschap kon
Foto: U.S. Navy - MC1 Blake Midnight.
US Navyduikers assisteren archeologen en natuurbeschermers bij het behoud van het wrak CSS Georgië in de Savannah River.
de opdracht. Het vierde lid van het team is de 'Rescue Diver', de redder-duiker, die altijd klaar staat om in geval van nood bijstand aan de duiker te verlenen. Hoewel het team de hoeksteen van veilig duiken is, zijn procedures zeker niet een verwaarloosd deel van de ganse veiligheidsconstructie. Soloduiken zijn nooit toegestaan. In het geval van de gevaarlijke ontmijningsopdracht is er echter geen noodzaak om twee levens in gevaar te brengen, daarom zal een ontmijner-duiker steeds vanaf de oppervlakte geassisteerd worden. Dit soort duiken wordt niet als soloduiken beschouwd, omdat de duiker in Inspectie van de schroef.
Tijdens een briefing wordt de toestand van de CSS Georgië, dat op de bodem van Savannah River ligt, beschreven.
Foto: U.S. Navy - MC2 Wyatt Huggett.
Foto: U.S. Navy - MC1 Blake Midnight.
je een 'First Mission' benadering verwachten, maar niet bij de Amerikaanse marine. Veiligheid gaat voor, want hun soort duiken vraagt niet om een gevechtsbenadering, hoewel ik vermoed dat in tijden van crisis deze houding zou kunnen veranderen.
'Veiligheid in aantallen' moet het basisidee van een vier personen sterk duikteam zijn. De planning en de leiding van het team is in handen van een ervaren duiker: de duikleider. Natuurlijk is er de duiker die het werk uitvoert en de tender die de duiker helpt en ondersteunt in de uitvoering van
Foto: U.S. Navy - Chief MC Brett Cote.
Inspectie van een pier, op zoek naar mogelijke explosieven.
Hippocampus maart/april 2016
75
Reportage Interview
staat is te communiceren en de ploeg een waakzaam oog op het verloop van de werkzaamheden kan houden. Bij het duiken in koppels gebruiken de duikers steeds een drijvende buddy-line. Werken in besloten ruimtes is niet toegestaan, want er moet altijd een vrije toegang tot de werkplek zijn. Geen duik start zonder een decompressiekamer in de buurt. Er is ook een beperking van de werkdiepte: deze conservatieve maximumdiepte voor lucht is 190 fsw (58 meter) en voor heliox is dat 300 fsw (91 meter).
de toekomst van de duiktabellen In de begindagen van het duiken stuurde het militair duiken de markt en zeker de ontwikkeling van nieuwe producten. Met actueel slechts 1% van het marktaandeel, is dit niet meer het geval. In de meeste gevallen moeten de militaire duikers de innovaties van de commerciële en recreatieve
duikindustrie volgen. Dit betekent niet dat de marine klakkeloos alles wat er in de duikwinkel gevonden wordt, gebruikt. Nee, het houdt in de gaten wat die zijn en volgt een streng testschema voor het vrijgeven van apparatuur naar haar duikgemeenschap (deze lijst kan je online vinden door te zoeken op 'dive equipment authorization military use' of direct via www.supsalv. org/00c3_AMU.asp). Het wijdverbreide gebruik van 'Remotely Operated Vehicles (ROVs)' bleef niet onopgemerkt. Sommige taken worden nu door deze onderwaterrobots uitgevoerd maar het gebruik ervan is niet tot dit soort werk beperkt. Ze vormen soms een integraal onderdeel van een duikteam. De ROV als extra lid in ondersteuning en als helpende hand van de duiker. De robot is ook een ideaal vervoermiddel tussen de oppervlakteploeg en de duiker. De camera's van de robot geven de duikleider een beter zicht op de situatie. Met de baggermachine worden wrakstukken opgezogen in de Adriatische Zee, op zoek naar Amerikaanse militairen die vermist werden na een actie nabij het B-24 Liberator wrak in de buurt van Grado, Italië.
geïntegreerd in het duiken, dan zou je verwachten dat een meer gebruikelijk en minder technologisch element zoals de duikcomputer als standaarduitrusting binnen de marine opgenomen is. Hoewel sommige modellen toegestaan zijn, vormen ze geen deel van de basisuitrusting en is er geen plan om dat te veranderen. De duikgemeenschap beschouwt een duikcomputer als een extra controlemiddel, maar zeker niet als het belangrijkste instrument voor het plannen en het uitvoeren van een duik. Een duik wordt nog steeds gepland als een no-deco duik op basis van de huidige US Navytabellen. De zeldzame deco-stops worden bij voorkeur uitgevoerd in een hyperbare kamer. Hierbij slaat een duiker zijn deco-stops in het water over en gaat direct naar de veilige omgeving van de hogedrukkamer. Dit klinkt vreemd voor een recreatieve duiker want we beschouwen hyperbare kamers als hulpmiddelen voor de behandeling van de mogelijke gevolgen van een duikincident. De Amerikaanse marine acht de risico's voor een duiker tijdens natte decotrappen veel hoger in dan die tijdens een normale opstijging gecombineerd met het comfort en de controlemogelijkheden van een decompressie in een caisson.
epiloog
Foto: U.S. Navy - MC1 Charles White.
Het verkrijgen van een betere en nauwere opvolging van de duiker is wat het leger momenteel zoekt op de markt. Hierin vormt de ontwikkeling van sensoren een veelbelovende mogelijkheid. Als sportduikers zagen we de introductie van de hartslagsensor om onze decompressieschema's aan te passen, maar er zijn meer mogelijkheden. Allerlei sensoren voor het controleren van de vitale parameters van de duiker kunnen leiden tot een tijdige waarschuwing voor mogelijk gevaarlijke situaties en betere acties in het voorkomen van de negatieve uitkomsten bij dergelijke situaties.
76
Als ROVs en andere hightech apparatuur worden
Hippocampus maart/april 2016
Na enkele uren komt het gesprek aan het onvermijdelijke einde. Als ik uit het gebouw wandel, draai ik me nog even om voor een laatste blik op de 'krab', symbool voor EOD-duikers omdat het ontmijningsapparaat sterk lijkt op dit klein schaaldier. Ik vraag me af of ik alle belangrijke elementen heb verzameld en of ik in staat zal zijn deze in een artikel te integreren. De geschiedenis en de invloed van de US Navy op onze duikwereld is immers te groot om op basis van een interview samen te vatten in de paar pagina's waarover ik beschik. Mijn hoop is dat ik op zijn minst een beetje van hun erfgoed heb kunnen overdragen.
Patrick Van Hoeserlande
Retro-Hippo Verzameld door Wim Van Doeselaer
45 jaar geleden Uit Hippocampe nr. 33
april 1971
bezit moet zijn van een door Gedeputeerde Staten van Zeeland afgegeven vergunning om in de Zeeuwse wateren te mogen duiken. Een verklaring dat de aanvrager lichamelijk geschikt is de duiksport te beoefenen moet samen met het aanvraagformulier opgezonden worden, evenals een pasfoto. Een bedrag van 34,10 florijnen aan leges moet worden betaald.
25 jaar geleden uit Hippocampus nr. 133
april 1991 CMAS De CMAS-Brevettencommissie o.l.v. Yves Normand erkent de volgende brevetten van BEFOS: DD Elementair brevet: CMAS 1*Duiker DD Middelbaar brevet: CMAS 2*Duiker DD Hoger brevet: CMAS: 3*Duiker DD Nationale Monitor: CMAS 3*Monitor
COMEX
uit Hippocampus nr. 82
De Commissie Duikonderricht vindt dat de benaming van onze brevetten en titels meer moet overeenkomen met de internationale benaming van CMAS. Nationale Monitor heeft in de huidige context trouwens geen zin meer. Aldus wordt Elementair Brevet, Middelbaar Brevet, Hoger Brevet, Clubmonitor, Federaal Monitor en Nationaal Monitor vervangen door respectievelijk: 1*Duiker, 2*Duiker, 3*Duiker, 1*Instructeur, 2*Instructeur en 3*Instructeur.
Op 1 juli aanstaande treedt de 'Verordening Duiksport in de Provincie Zeeland' in werking. Dat betekent dat iedere duiker in het
Monique Demoustier Afgevaardigde Landelijke Commissie voor Kadervorming
Statutenwijziging
Benaming brevetten en titels
Duiken in Zeeland
In samenwerking met Bloso is de cursus 'Algemene Pedagogische Basisopleiding' opgesteld. Het hoofddoel van deze APBO-cursus bestaat erin om de lesgever de nodige pedagogische vaardigheden aan te leren, zodat hij in staat zal zijn op een betere manier les te geven.
april 2001
35 jaar geleden
BEFOS telt 11971 leden, waarvan 552 instructeurs.
APBO
uit Hippocampus nr. 183
Onderwaterjacht wordt geschrapt omdat wij hieromtrent geen enkele organisatie hebben en omdat onderwaterjacht niet strookt met onze opvattingen over de duiksport. Biologische Commissie en Sportieve Commissie zijn letterlijke vertalingen uit het Frans en worden vervangen door Commissie Biologie en Sportcommissie. Diepzeeduiken wordt gewijzigd in Sportduiken.
Statistieken
Jacques Bernaerts Hoofdredacteur
15 jaar geleden
De Compagnie Maritime d'Expertises heeft twee essentiële stappen verwezenlijkt in het dieper doordringen in de zee: DD Voor de eerste maal ter wereld hebben 2 duikers doeltreffend en gedurende meerdere uren op 255 m diepte gewerkt. DD Bij een gesimuleerde duik in een hogedrukkamer hebben twee duikers een recorddiepte van 520 m bereikt.
april 1981
pen dit effect te verhogen.
John Remue Voorzitter Commissie Duikonderricht
Hippocampus Met de aankoop van het Desktop Publi shing System zijn de teksten en de lay-out nu op een quasi-professionele wijze samengesteld. De vierkleurenomslag en de regelmatig aangehouden steunkleur hel-
Zeeland Een overeenkomst tussen de NOB en de Zeeuwse beroepsvissers is verheugend nieuws. Daardoor zijn de verhoging van de leges en de beperkingen in duikplaatsen en -tijden van de baan. François Desmet BEFOS-vertegenwoordiger Zeelandcommissie
De Stages In dit nummer worden 6 bladzijden gewijd aan foto's van 40 jaar Zeestages.
Project Seahorse Dit is een team van biologen en sociale werkers die instaan voor het behoud en beheer van zeepaardjes en hun omgeving, terwijl tegelijkertijd de menselijke sociale noden worden gerespecteerd. De toekomstvisie is een wereld waarin populaties zeepaardjes en hun verwanten veilig kunnen leven in goed beheerde ecosystemen. Ivo Madder Hippocampus maart/april 2016
77
B ondsnieuws Audiovisuele Commissie Foto's (2): Dennis Vandermeersch.
Sectie Onderwaterfotografie
Introductie tot de modelfotografie in de duiktank Inmiddels kent iedereen de nieuwe duiktank in Zwevegem wel. Eén van de grote troeven van die tank is de mogelijkheid om te trainen voor proeven en duiken in betrekkelijk warm en helder water. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Cel Foto, film en video van WEVOS deze locatie koos voor een leerrijke avond. De cel dient uiteraard niet alleen om avondjes te organiseren met mooie foto's. We proberen er ook voor te zorgen dat onze leden de nodige opleiding en begeleiding krijgen om die mooie beelden te maken.
E
n zo kwam het idee om een avond modelfotografie voor onderwaterfotografen te geven. Het doel lag voor de hand: proberen de fotografen en modellen te sturen naar goede opnames. Dat lukt natuurlijk niet piekfijn in één avond, maar een goede basis aanleren waarop de leerlingen kunnen verder bouwen, is al een stap in de goede richting.
theorie Modelfotografie is een specialisatie. Wie geen basiskennis heeft van zijn toestel, moet hier nog niet meteen invliegen. Eerst de kleine stapjes, dan de grote. Waarom zeg ik dat? Wel heel eenvoudig: Luc Eeckhaut legde ons haarfijn uit hoe je als fotograaf met je model moet omgaan (en soms ook wel vice-versa). Daarbij is het niet onbelangrijk eerst eens goed na te denken waar we wel mee bezig zijn. We zitten in een vreemd (en potentieel gevaarlijk) milieu. Als we niet blindelings met ons toestel overweg kun-
78
Hippocampus maart/april 2016
nen, zonder onszelf in gevaar te brengen, hoe wil je dan de veiligheid van je model garanderen? Een model dat mooi stilzit is aangenaam, maar te stil is ook niet goed. Niet alleen dat. Denk ook eens aan het onderwaterleven dat we kost wat kost moeten beschermen. Veel te snel grijpen de beginnende duikers naar een camera en moeten ze zich vastgrijpen aan wieren en koralen om foto's te nemen. Modellen die zich stabiel willen houden, kunnen Luc Eeckhaut vertelde de basistechnieken over modelfotografie onder water.
ook schade aanrichten. Is het dan wijs om te snel te veel te willen? Neem dus je tijd, stap voor stap en als je zover bent, neem er dan een model bij en oefen... oefen... oefen. En waarom niet eens in een duiktank waar ruimte zat is en je niets kan kapotmaken. Een groot deel van de uitleg was gericht op de communicatie tussen de fotografen en modellen. Hoe krijg je het model op de juiste plaats en in de juiste houding? Niet alleen de elegante lijnen zijn hierbij
Foto: Jef Driesen.
Foto: Dennis Vandermeersch. Foto: Ivo Madder.
belangrijk, maar ook de capaciteiten van beiden. Voor een perfecte foto moet je met alles rekening houden, ook je ademhaling en stabiliteit en zoveel meer. Luc kon ons dat allemaal tot in de puntjes uitleggen. En wie aandachtig luisterde, besefte dat modelfotografie niet eenvoudig is onder water. Een goede voorbereiding is noodzakelijk.
praktijk
Vanuit mijn standpunt zag ik verschillende dingen. Enkele mensen hadden iets voor ogen en probeerden dat uit. Anderen moesten nog wat verkennen. Nog anderen deden hun best om een foto te nemen met modellen en standbeelden vanuit zoveel mogelijk hoeken, enz. Sommigen werden even onderbroken voor een bijsturing, anderen gingen even naar de oppervlakte, waar Peter hen met raad en daad bijstond.
Foto: Dennis Vandermeersch.
Na de theorie volgt uiteraard de praktijk in de duiktank. Een uurtje werd er volop geschoten en geflitst door alle deelnemers. Luc Eeckhaut, Peter Ryngaert en Dennis Vandermeersch hielden een oogje in het zeil en gaven tips en bijsturingen waar nodig. Kleine en grote stapjes in de goede richting.
planning Hierop kan ik ĂŠĂŠn van de meest belangrijke tips meegeven: modelfotografie in een zwembad vraagt planning. Als je met een Hippocampus maart/april 2016
79
B ondsnieuws Audiovisuele Commissie
Foto: Jef Driesen.
Foto: Dennis Vandermeersch.
Foto: Dirk Crutelle.
Sectie Onderwaterfotografie
idee in je hoofd te water gaat, spaar je veel tijd en moeite. Zoek je hoek en blijf even met die hoek werken. Verander kleine dingen maar niet teveel. Tot je met je shot tevreden bent en verander dan volledig voor een nieuw shot.
Foto: Dennis Vandermeersch.
Foto: Ivo Madder.
Vergeet de belangrijkste les van deze avond niet: communiceer met je model. Toon aan wat je wilt, want je model ziet het shot niet in de camera. Weet waar je heen wil en maak een plan. Met dat eigen plan bedoel ik eigenlijk een soort 'moodboard' opmaken. Teken desnoods je idee even op een blaadje om je model te tonen als dat kan. Intussen kan je ook je belichting zoeken. Uiteraard is dat voor open water een andere zaak en kan enige scouting vooraf helpen. Helaas zie ik op internet heel veel 'moodboards' die gewoon een collage zijn van foto's die andere fotografen al maakten. Die worden dan soms klakkeloos nagebootst. Dat is ook niet de bedoeling. Ge誰nspireerd worden is goed, maar eigen creativiteit aan een shot toevoegen is vele malen belangrijker. Een goede vriend zei me ooit: "Alles is al eens gefotografeerd geweest, het is aan jou om het op een nieuwe manier te doen". Dit stopt niet bij de poses en het licht. Ook 'props' (rekwisieten) en kledij moeten in gedachten gehouden worden. De duiktank is mooi diep, breed en helder, maar de opmerking werd gegeven dat het voorlopig vrij sober is ingericht. Hierop kan ik het volgende repliceren: "In een lege fotostudio kan je alles plaatsen wat je maar wil. In een volle studio moet je eerst plaats
80
Hippocampus maart/april 2016
veRkOOp vaN TOpmeRkeN aDvIes vaN pROfessIONaLs OffICIëLe HeRsTeLDIeNsT maaTweRk OpLeIDINgeN
HaaL HeT maXImaLe UIT Je ONDeRwaTeRCameRa www.mes-bvba.be
FACING REALITY www.waterproof.eu
De schoonheid
van oosterschelde Dedeschoonheid
van de oosterschelde
Nu 15% voorjaars voordeel! Stelhoekweg 3 • 4424 NN Wemeldinge 0113 - 626 443 • www.destelhoeve.nl
Zeeuwse cottages perfect voor een duikweekend.
Ik kreeg ook de vraag: "In een beperkte ruimte met enkele standbeelden, gaan we daar niet allemaal dezelfde foto nemen?". Wel het zal je verbazen als je een appel geeft aan een groep fotografen en hen vraagt een creatieve foto ermee te maken. Eén appel, tientallen creatieve ideeën. Maar wat als je nu één wrak hebt en één model in een onderwaterwereld die geen seconde dezelfde blijft?
Foto's (2): Dennis Vandermeersch.
maken. Wees creatief en bouw je eigen foto op met decors en rekwisieten".
nabespreking 'Time flies when you're having fun'. En vliegen deed de tijd zeker. De teams kregen nog even de tijd om individueel een eindfoto te maken en daarna konden we richting cafetaria voor de bespreking. Ondergetekende werd toen helaas opgeroepen voor een spoedgevalletje, maar ook daar was een oplossing voorzien. We weten allemaal dat een ruwe foto moeilijker te beoordelen valt, dus vroegen we ook aan de aanwezigen om via e-mail enkele goede 'shots' door te geven aan Luc, Peter en mijzelf. Ze mochten ook hun bevindingen doorgeven, zodat we konden bijsturen. 'Online' konden we nog rustig napraten en tips doorgeven.
taal andere situatie brengt een paar problemen aan het licht zoals de plaatsing van de flitsen, het harde licht en zelfs de sluitersnelheid.
Foto's (2): Dirk Crutelle.
Dit napraten bracht eigenlijk wel een aantal zaken aan het licht. Waaronder licht zelf één van de problemen bleek te zijn. Aan het begin van het artikel zei ik even dat dit geen basiscursus fotografie ging worden, maar eerder een specialisatie. Maar net het omgaan met een to-
"Hoe fotograDe foto's die de cursisten feer je nu een maakten, werden besproken. zwart gekleed model bij een wit standbeeld onderwater?", dat was één van de vragen. Mijn antwoord: "Ongeveer op dezelfde manier als je dat boven water zou doen. Alleen is het iets meer duister en geraakt je je flitslicht maar twee meter ver. Vreemd Ook de onderwatermodellen waren
in het eindresultaat. 82geïnteresseerd Hippocampus maart/april 2016
antwoord? Nee, helemaal niet. Fotografie leren is oefenen, oefenen, oefenen. En niet alleen onder water! Het medium water zorgt natuurlijk wel voor de nodige problemen, maar de principes blijven hetzelfde. Een appel wordt alleen vervangen door een zee-appel. Die zee-appel is al honderden keren gefotografeerd geweest. Het is gewoon aan jou om het op een originele manier te doen. Luc Eeckhaut leerde ons de basis om met het model te communiceren en het goed in beeld te brengen. Het is aan jou om te oefenen en de schoonheid van de natuur in al haar betekenissen op een creatieve manier in beeld te brengen. Duik veilig en wees creatief.
Dennis Vandermeersch
Waar service het belangrijkste product blijft! ELKE DAG TOT UW DIENST van 10u tot 12u30 en van 13u30 tot 18u zaterdag van 10u tot 18u Jubellaan4, 542800 | 2800Mechelen Mechelen Steenhoevestraat NIEUW ADRES
DZP_advertentie_85x128mm.indd 1
Tel.Tel. 015 01543 4301 0131 31 FaxFax 015 01543 4301 0135 35 info@dezeeman.be info@dezeeman.be www.dezeeman.com www.dezeeman.com
07/11/14 15:13
Reportage Reisverhaal
Wanneer iedereen naar Manado gaat … In 2011 maakten we onze eerste duikreis richting Zuidoost-Azië, een vriend waarschuwde ons toen: "Zuidoost-Azië, you'll hate it or you'll love it" (je haat het of je houdt ervan). Voor ons werd het het laatste …
D
e voorbije jaren bezochten we de Filipijnen, Borneo (Sipadan) en Sumatra, telkens het resultaat van uren snuffelen in de 'Lonely Planet' en 'Thorn Tree forum', op zoek naar de minder toeristische plekjes. Dit jaar besloten we Sulawesi te gaan verkennen, twee weken duiken en een week cultuur bij de Toraja's.
onze gids en chauffeur; nog even de eerste portie 'streetfood' binnenwerken en dan bedje in want morgen volgt een lange dag. De rit tussen Makassar duurt gemiddeld 8-9 uur, maar dat was buiten onze chauffeur gerekend. Waar de gemiddelde autorit in Indonesië een beproeving is voor je hart en maag, was onze chauffeur 'captain sloooowwww': met een gemiddelde snelheid van 30 km per uur bereikten we Rantepao om 21.00 uur na een rit van 12 uur. De volgende ochtend stond meteen het bijwonen van het Pesta Mati op het programma. Het Toraja volk is gekend voor
42 uur vliegtuig en auto voor een begrafenis
Foto's (3): Kenzy Vandenborre.
Via een tussenstop in Abu Dhabi en Jakarta arriveerden we moe maar enthousiast in Makassar waar we onthaald werden door
Foto: Alexander Franz.
Prince John Dive Resort.
zijn dodencultuur. Wanneer iemand overlijdt, wordt hij gebalsemd en bewaard in een 'Smoking Kills ' Familieleden brengen nog steeds offers. ruimte van het huis. Hij wordt niet als een dode aanzien, maar als een zieke. De grootte van de begrafenis hangt samen met de sociale status van de familie, hoe groter de begrafenis, hoe hoger het aanzien van de familie. Daarom kunnen er tussen het overlijden en de begrafenis soms jaren verlopen. Links: Wegbranden van de haren. Midden: De buffel is geslacht, de varkens liggen klaar om hetzelfde lot te ondergaan. Rechts: Versnijden van het varkensvlees om daarna te bereiden in bamboe.
Een spitssnuitkoraalklimmer. Foto's (4): Miranda Minne.
Immer aanwezige haaien.
Wanneer de familie genoeg geld verzameld heeft, volgt dan de uiteindelijke begrafenis of het Pesta Mati. De begrafenis die wij bijwoonden was van een man die al twee jaar overleden was en het was de tweede dag van een drie dagen durende begrafenis. Terwijl de familieleden worden afgeroepen en de goede geesten opgeroepen, worden tientallen varkens aangevoerd, geschonken door genodigden. Deze varkens worden geslacht en versneden en dan bereid op traditionele Toraja wijze met kokosmelk in een stuk bamboe. Het toppunt van de gebeurtenissen is het slachten van de buffels. Hoe meer buffels er geslacht worden, hoe rijker de familie (kostprijs voor een buffel begint rond de 1.000 euro en de duurste die ze momenteel verkopen is 100.000 euro). Gemiddeld worden er een 5-tal buffels geslacht. Bij een grotere begrafenis kan dit oplopen tot 35 buffels. Als dierenliefhebber had ik gemengde gevoelens bij het bijwonen van het Pesta Mati. Aan de ene kant is het gruwelijk om de varkens te horen schreeuwen en te zien liggen op de grond tussen de bamboe, maar aan de andere kant hebben de dieren een mooier leven dan ons slachtvee. De buffels staan overdag te grazen in de rijstvelden, worden gewassen en hun huid verzorgd met olie en de varkens hebben ruimte en zitten niet opgesloten in betonnen stallen zoals bij ons.
Het is hier een echt slakkenparadijs.
Na het slachten van de buffel trokken we verder door Torajaland en bezochten we verschillende graven. De Toraja's begroeven de doden vroeger in de rotsen en de baby's in bomen. Tegenwoordig gebeurt dit in betonnen gebouwtjes. De dag erop deden we een andere route, langs de rijstvelden die ons tot boven op de berg bracht. Onderweg zagen we de typische producten uit Toraja: koffie en cacao. We eindigden de dag met een wandeling door de rijstvelden. De dag erna reden we richting Sengkang waar we het Tempe Lake bezochten en na een nachtje slapen terug naar Makassar, tijd voor deel twee van onze reis!
en dan duiken Wie Sulawesi zegt, zegt Manado, maar wij gaan graag naar links wanneer iedereen naar rechts gaat. Na een beetje zoekwerk kwam ik terecht bij 'Prince John Dive center' in Donggala nabij Palu, het enige duikcentrum in een omtrek van 400 km met slechts 15 bungalows. Een uurtje vliegen van Makassar en nog een uurtje met de auto brengt je bij deze parel. Wij kregen de laatste bungalow, een redelijke wandeling, maar onze koffers werden gebracht en nog geen kwartiertje nadien was er een lieve man die ons duikmateriaal kwam halen en naar de duikbasis bracht. Aan de duikbasis is er een droom voor elke onderwaterfotograaf: een
gloednieuwe en super uitgeruste fotokamer waar je je fotomateriaal in een nette en geklimatiseerde omgeving kan installeren, opladen en 's avonds achterlaten. Het is duidelijk dat de zaakvoerder, een Duitser, zelf een gepassioneerd fotograaf is. Er zijn vier zones waar je kan duiken. Zone 1 betreft de duikplaatsen vlakbij het duikcenter en daar moet je niet voor bijbetalen. De andere zones betreffen verder afgelegen duikplaatsen en daar moet je extra voor bijbetalen; zone 2 (halve dag trips); zone 3 (hele dag trips) en de verst afgelegen duikplaatsen vind je in zone 4 (twee dagen trips). Er zijn drie boten: twee kleine en 1 grote voor de dagtrips en meerdagentrips.
Foto: Kenzy Vandenborre.
Foto: Kenzy Vandenborre.
Een kleurrijke galathea.
EĂŠn van de huis koeskoesen.
Hippocampus maart/april 2016
85
Reportage
Foto's (6): Miranda Minne.
Reisverhaal
Hippocampus bargibanti.
Een prachtige zeenaaktslak.
Het huisrif heeft een lengte van ongeveer 600 m en biedt je twee aparte duiktrajecten. De linkerkant kreeg de benaming Green Wall. Tijdens onze eerste duik konden we meteen kennismaken met het 'huis-pygmeezeepaardje' van het type Bargibanti. We doken letterlijk van naaktslak naar naaktslak met daartussen de nodige garnaaltjes, spookfluitvisjes (ook juveniele), spookmurenes, bidsprinkhaankreeften, enz. Na 95 minuten kwamen we boven, dolenthousiast en benieuwd naar de rest van de duiken. Ongeveer 10 minuutjes met de boot uit de baai is de duikplaats Anchor, genoemd naar een oud anker dat zeer mooi begroeid is. Naast het aanwezige macroleven zijn de sterren hier de twee jonge haaien onder het koraal, altijd aanwezig, net als de immer aanwezige en fotogenieke schildpad. Het wrak Gili Raja.
86
Hippocampus maart/april 2016
Een spookfluitvis.
Een droom voor veniele schorpielke onderoenvissen, een w a te r f o to oranje en een graaf met zwarte heneen magelaarsvis, crolens is enz. Tussen 'The Jetde oude en ty'. Dit zijn de nieuwe twee aansteiger is er legsteigers, een zandeen oude en vlakte waar het een nieuwe. wemelt van het De altijd aanwezige schildpad Meestal wordt leven. Ik had maar aan ' The Anchor'. de duik verdeeld één wens deze vakanover de twee stukken. tie en dat was de 'wonWij zijn er in geslaagd om in derpus octopus' (Wunderpus 100 minuten maar 4 rijen pijlers te beduiphotogenicus) zien. Onder het motto 'niet ken… te veel willen' durfde ik zelfs niet aan de Elke pijler is prachtig begroeid en wemelt kokosnootoctopus (Octopus marginatus) van het leven, diverse naaktslakken, judenken. Na even gespeurd te hebben op Bidsprinkhaankreeft.
Foto's (2): Miranda Minne.
het zand vonden we een zeepaardje, even verder nog eentje, nog eentje en dan overal waar je keek zeepaardjes. We zijn gestopt met tellen aan 15 zeepaardjes. Ondertussen nog geen 'wonderpus' te zien, waarop ik besloot een 'fotoshoot' te houden aan één van de pijlers met een bereidwillige naaktslak, iets of wat teleurgesteld omdat de voorbije dagen elke duik een 'wonderpus' gezien was. Na een minuut of tien
Mr. Froggy.
kwam mijn man zijn camera in mijn gezicht duwen met een foto van de 'wonderpus'. Gelukkig was hij zo sympa-
Wonderpus versus mimic octopus
Foto: Miranda Minne.
De 'wonderpus octopus' (Wunderpus photogenicus) wordt vaak verward met de 'mimic De 'wonderpus'. octopus' (Thaumoctopus mimicus), die gelijkaardige kleuren en patronen heeft. De 'mimic octopus' kom je meestal overdag tegen op zandbodems, terwijl de 'wonderpus octopus' de neiging heeft om heel langzaam uit holen in het zand te komen bij zonsondergang en zonsopgang – de momenten dat hij op jacht gaat. De Wunderpus photogenicus heeft goed gedefinieerde witte vlekken op de mantel en witte horizontale balken op de armen. De witte vlekken bij de 'wonderpus octopus' zijn uniek tussen individuen, waardoor een foto van hen gebruikt kan worden als een identiteitsbewijs om zodoende individuen in het wild te monitoren. Zij missen een witte rand aan de basis van de zuignappenrij, welke wel aanwezig is bij de Thaumoctopus mimicus. De 'mimic octopus' heeft donkere en witte markeringen op de mantel en een heldere witte lijn De 'mimic octopus'. langs de onderkant van de zuignappenrij.
thiek geweest om een hoed in de buurt van de 'wonderpus' te leggen zodat ik eindelijk dat knoddig dier kon zien. Na 100 minuten besloten we terug te gaan naar de boot, maar dat was buiten een nieuwsgierige kokosnootoctopus gerekend, dan toch! In totaal maakten we drie duiken van telkens 100-110 minuten op deze plaats, een waar macro-paradijs. Ik was zo gelukkig dat ik eindelijk de 'wonderpus' gezien had. Maar na het bestuderen van de foto's bleek het om de 'mimic octopus' te gaan. Dus de 'wonderpus' staat nog steeds op mijn verlanglijstje. Foto: Randy Wilder.
Sepia.
dagtrips Naast de nabij gelegen duikplaatsen (maximaal 5 min per boot) zijn er een aantal halve dag trips, dag trips en een tweedaagse trip naar Pasoso. Als voorbereiding op de tweedaagse trip naar Pasoso, waarbij je op de boot blijft slapen op een plastic matje, wordt er een dagtrip georganiseerd naar North Atoll. North Atoll was een prachtige duik, veel macroleven, onder andere een bokserkrab, maar ook veel vis en rifhaaien die ons volgden. Het koraal is van het gezondste dat ik in de regio zag en deze duik staat voor mij gelijk met de duiken die we deden op Sipadan. Jammer genoeg staken een zware regenbui en hoge golven een stokje voor de tweede duik en besloten we terug te keren. Doordat het weer redelijk onstabiel zou zijn de komende dagen besloten we niet naar Pasoso te gaan, jammer. De volgende dagen deden we wel nog meerHippocampus maart/april 2016
87
Reportage
Foto's (4): Miranda Minne.
Reisverhaal
Een van de vele soorten anemoonvissen.
dere halve dag trips en een volledige dagtrip naar Enu's wall, een prachtige drop off. Nachtduiken zijn normaal niet aan mij besteed, maar ik kan zeggen dat ik hier mijn mening herzien heb en zowaar geen enkele nachtduik onder de 70 min deed, met als uitschuiver een nachtduik van 110 min. Blauwgeringde octopus, grote naaktslakken, sepia's, bobtail inktvis, en de residerende reuzetandbaars die wat graag jaagt in het schijnsel van je lamp.
Een heremietkreeft met zeeanemonen op haar schelp.
CIA operatie Ook voor de wrakduikers heeft Donggala wat te bieden, op een maximale diepte van 54 m met gemiddeld 35 m bevindt zich de Gili Raja, een mooi wrak waar een zweem van mysterie rondhangt. Het schip, 90m lang, werd tot zinken gebracht op 28 april 1958. De Gili Raja was geladen met voertuigen en gebombardeerd door een onbekend vliegtuig. Wanneer men de geschiedenisboeken bekijkt, dan leert men dat in die periode de CIA verschillende 'Covert Ops' deed in de regio en verschillende schepen bombardeerde. De missies kaderden in het plan het regime van de communistisch gezinde President Sukarno te destabiliseren. Op de website https://en.wikipedia.org/ wiki/Allen_Lawrence_Pope#Indonesian_crisis kan je daarover meer info vinden. Na veertien dagen was het jammer genoeg tijd om afscheid te nemen van Prince John. We houden beiden een zeer goed gevoel over aan deze plaats en vinden het dan ook bizar dat we slechts de tweede of derde Belgische gasten waren. Zeker en vast een aanrader!  Miranda Minne
88
Hippocampus maart/april 2016
De kokosnootoctopus.
Een blauwgeringde octopus.
Promotie
in overjaarse pakken zolang de voorraad strekt.
Watersportcentrale N.V.
Meer dan 45 jaar HET adres voor al uw duikmateriaal, boten & motoren. Waar service het beste product is!
Rozenkranslaan 93-97, 3600 Genk +32 (0)89 30 38 89 | www.watersportcentrale.be
Hippocampus maart/april 2016
89
Bondsnieuws
Audiovisuele Commissie
Foto's (8): Ivo Madder.
Sectie Onderwatervideogragie
Workshop
Assistent-Onderwatervideograaf Na een geslaagde pilootsessie in de Transfo Duiktank te Zwevegem, werd beslist om de workshop voor Assistent-Onderwatervideograaf op clubniveau te brengen. De workshop is een initiatie in stabiliteit, voortbeweging en positioneringstechnieken. Voor modellen, belichtingsduikers en onderwatervideografen een 'eye-opener'.
B
ij het maken van een onderwaterfilm zijn er vijf zaken van groot belang: de stabiliteit van de camera, de stabiliteit van de cameraman, de stabiliteit van het model, de lichtbronnen en een heldere omgeving met zo weinig mogelijk rondzwevende stofdeeltjes. Het is zalig om een onderwaterfilm te maken met een goed team van medewerkers: een model dat precies kan gaan hangen waar jij als regisseur het wil, een belichtingsduiker die zijn onderwatervideolamp (OWV-lamp) in een goede hoek en op een vaste afstand van je model kan houden, zonder zelf in beeld te komen. Dit alles in een zo helder mogelijke omgeving opdat niemand van je teamleden op de bodem moet gaan liggen, stof opwaait van de bodem of tegen objecten aanbotst.
90
Hippocampus maart/april 2016
Deze workshop bestaat uit twee uur theorie en twee uur praktijk in open water (of in een duiktank zoals de Transfo Duiktank in Zwevegem) en kan nu door een instructeur in je eigen club gegeven worden. De OWV-Instructeurs worden aangeduid door het Onderricht van de Sectie OWV (OS OWV) op basis van hun perfecte uittrimming en zweefbaarheid in het water. Ze worden daarenboven jaarlijks bijgeschoold en zijn verplicht om mee te werken aan de cursus OWV of ten minste één Assistent-Onderwatervideograaf per jaar 'af te leveren' om OWV-Instructeur te kunnen blijven. Het doel van de workshop is om naast het oefenen van de verschillende technieken
ook een zeker bewustzijn van je team en de omgeving te creëren. Spijtig genoeg zijn veel filmduikers momenteel soloduikers. Of duikers aan een lange buddylijn. Dat willen we graag anders! Communicatie is zeker bij filmduiken van groot belang. Je leert ook dat een degelijke en steeds volledig uitgevoerde OWV-briefing noodzakelijk is voor een comfortabele filmduik.
Wat je moet doen om een horizontale positie het water te bekomen, wordt uitgelegd.
in
De vinzwemtechnieken worden eerst in het leslokaal aangeleerd.
Qua materiaal is het best om rigide vinnen te voorzien (die niet omplooien of ook geen
split vertonen), vinnen van het type 'jetfin' zijn ideaal. Andere aanraders worden tijdens de theorieles besproken maar zijn niet noodzakelijk. De verschillende vinzwemtechnieken De workshop staat open voor worden gedemonstreerd. alle duikers vanaf 1*D of gelijkgesteld. Inschrijvingsgeld bedraagt 30,00 euro (toegang open water of duiktank niet inbegrepen). De NELOS-leden krijgen na de workshop het specialisatiebrevet van 'Assistent-Onderwatervideograaf'. We begrijpen dat veel uit onze
workshop compleet nieuw is ongeacht je niveau en aantal duiken. Deze workshop is dan ook vooral bedoeld als 'eye-opener' om later nog veel te oefenen op de aangeleerde technieken. En natuurlijk hopen we dat eens onze Assistent-Onderwatervideografen (AO's, niet te verwarren met AI's) hun stabiliteit gevonden hebben, we ze later terugzien in de cursus onderwatervideografie. Heb je interesse om de workshop te volgen dan kan je contact opnemen met één van de instructeurs van het Onderricht van de Sectie OWV via cursus.owv@nelos.be. Wil je met je club een workshop volgen dan zullen meerdere instructeurs nodig zijn en zal de organisatie bij het OS OWV liggen. We hanteren een maximaal aantal van 4 cursisten per instructeur voor het praktische gedeelte. Erik De Groef, Verantwoordelijke Onderricht Onderwatervideografie, cursus.owv@nelos.be
Hippocampus maart/april 2016
91
Reportage Reisverhaal
Filipijnen
Foto: Rose Kondrativ.
divers duikland
De banca, een typische Filipijnse houten boot.
Duizenden groene stippen in de
Grote bekerspons.
zee, stille witte stranden met
Een barracuda op wacht boven het weelderig rifdak.
wuivende palmbomen, prachtige natuur, vriendelijke mensen en ontelbare riffen met het meest gevarieerd onderwaterleven. Dit is het meest onderschatte en diverse duikland van Zuidoost-Azië.
W
e bereiken 's middags Anilao in Batangas, ten zuiden van het eiland Luzon, nadat we 27 uur vroeger aan deze lange trip gestart zijn. We hebben de vlucht genomen met Cathay Pacific vanuit Düsseldorf naar Hong Kong om daar de overstap te maken naar Manila. Vanuit Manila hebben we een drie uur durende busrit ondernomen, gelukkig met airco, om eerst lekker te lunchen en
92
Hippocampus maart/april 2016
ons dan klaar te maken voor onze eerste duik. De bedoeling is om het huisrif te bezoeken, maar omdat er toch wel wat wind staat en dus golven op de kant (of beter op het strand) maakt toch wel dat dit niet de juiste keuze is. Daarom opteren we om uit te varen naar 'Twin Rocks' met de banca (typische Filipijnse houten boot). We genieten van een lekkere watertemperatuur van 30°C, maar ondervinden wat
last van het zes uur tijdsverschil en de lange reis. Dus houden we het vandaag na één duik voor bekeken. De volgende dag verkennen we ook 'Minilog' en 'Sombrero'. Het is duidelijk het macroparadijs voor de fotograaf. Het ontbreekt niet aan zeenaaktslakken en al die beestjes die zich perfect weten te verstoppen of zich blenden met de omgeving. Ook mijn grappige favoriet, de bidsprinkhaankreeft, ontbreekt niet. De
Een reuze doopvondschelp.
Foto's (5): Chrisje Demuynck.
Foto: NOAA Okeanos Explorer Program / Galapagos Rift Expedition 2011.
De wrakken zijn mooi begroeid.
Anemoonvisjes.
leukste duikplaats heeft zijn naam 'Sombrero' verdiend door zijn vorm. Deze heeft niet alleen aantrek van de duikers maar is zeer geliefd door de buren die zeer goede vrijduikers zijn. Voor het eerst krijg ik de 'Oerang Oetang krab' te zien en ontdek ik discolichtjes bij de vijlschelp (Ctenoides ales). Ook de goby's, de anemoonvisjes, de schorpioenvis en de sierlijke koraalduivels verschijnen en verdwijnen in de kleurrij-
ke koraaltuin. Op de terugweg vertelt de gids over een grotduik, namelijk 'Mapating Cave'. Deze begint op 40 meter en is voor de technische duikers bedoeld. Alleen moet dit op voorhand geregeld worden. Spijtig genoeg staan onze koffers gepakt om Manila te bezoeken, waar er ook de eerste duikbeurs in het bekende shoppingcenter doorgaat.
Buiten de honderden foto's en de onderwaterfilms die vertoond worden, verschijnt er een zeer vitale en beroemde dame, Lynn Funkhouser. Ze vertelt enthousiast over haar reis- en duikverleden terwijl haar spectaculaire foto's worden geprojecteerd. Ze duikt sinds 1967 en bezoekt de Filipijnen al vanaf 1976 en dit om de twee maanden, om nieuwe eilanden en duikstekken te ontdekken. Alle verantwoordelijken van de hotels en duikcentra spreken me aan, de vriendelijke buitenlandse reporter. Slechts ĂŠĂŠn verhaal blijft me boeien: een centrum dat zich bezig houdt met het redden en verzorgen van haaien en dolfijnen die gewond zijn geraakt bij het dynamietvissen, dat spijtig genoeg nog steeds wordt toegepast ondanks het sensibiliseren. Deze man vertelt met groot enthousiasme over zijn project, waarbij ik word uitgenodigd om dit in levenden lijve te ondervinden. Stel je voor dat je tijdens een duik wordt gepord door een haai of dolfijn die je eerder hebt verzorgd en dat die je dan laat zien dat hij nog levend en gezond is. Hij heeft dit al een paar keer meegemaakt. De dieren die ze terug in vrijheid stellen, herkennen dus hun redder.
Hippocampus maart/april 2016
93
Reportage
Foto: Chrisje Demuynck.
Reisverhaal
Een school bultkoppapegaaivissen.
94
Hippocampus maart/april 2016
Een schorpioenvis.
Een inactieve schoorsteen.
Foto: Bruno Van Saen.
Na een 40 minuten vlucht naar Busuanga staat er een busje te wachten om ons naar de haven brengen. Ik merk dat dit gebied heel wat stormen heeft doorstaan want de weg is bijna volledig weggespoeld. Na 45 minuten komen we aan op ĂŠĂŠn van de prachtige eilanden nabij Coron. Dit eiland is getroffen door de tyfoon in 2013. Ook onder water zie je dit want de eerste duik is wat teleurstellend. Toch geef ik me op om een nachtduik te doen. Tijdens die duik ontdek ik onder andere een trio van zeepaardjes. De volgende ochtend vertrekken we naar 'Apo reef'. Dit is de plaats waar je wil zijn. Het water is er zo helder dat ik doorzak naar 60 meter om daar snel een foto te maken van onze boot die zich aan de oppervlakte boven het rif be-
Foto: Chrisje Demuynck.
Onze boot die zich aan de oppervlakte boven het rif bevindt.
Foto: Serge Ego.
Hippocampus hystrix.
vindt. De 4 uur durende vaart is het echt wel waard. Het is het grootste koraalrif van de Filipijnen en is natuurgebied sinds 1996. Dit maakt dat je alles in een veelvoud van een veelvoud tegenkomt. We ontmoeten veel rifhaaien, zeeschildpadden, barracuda's en komen langs de speeltuin van bultkoppapegaaivissen. Op de terugweg houden een school grienden ons gezelschap. We keren terug naar het vasteland van Coron waar we mogen verblijven in een hotel met een prachtig uitzicht vanuit het restaurant. Onze gids meldt dat we voor de duik van morgen ons duikpak achterwege mogen laten, maar deze raad sla ik in de wind. Tussen het mierennest van boten in de haven vertrekken we eindelijk richting de wrakken, waarvoor Coron gekend is. We lunchen in een paradijselijke baai met helder azuurblauw water, afgebakend door vulkanische rotsen. Terwijl we een briefing krijgen, wijst onze gids richting de trap die over de rotsen loopt. Bij 37°C en met de fles op de rug beklimmen we via de gladde houten planken
en de rotsen het smalle, steile pad. Bovenaan krijgen we een eerste glimp te zien van het meer, te midden van de zwartgrijze wanden. Dit meer, 'Barracuda Lake', is blijkbaar het 'gemakkelijkste' van de zeven andere te bereiken. We springen in aangenaam warm en helder regenwater (30°C). Wanneer we op 10 meter komen, wordt het water zeer troebel. We worden verrast door de hete en zoute omgeving. 41°C verschijnt er op de computer. Dit fenomeen noemt men halocline. Zou hier leven te bespeuren zijn buiten de enige barracuda die zijn naam aan het meer gegeven heeft? Ik ontdek wat katvisachtigen en profiteer van een gratis manicure door poetsgarnaaltjes. Na de duik moeten we opnieuw over het gevaarlijke pad op en af, maar we zijn tijdig terug en zien de kans om met het openbaar vervoer, namelijk de driewieler, richting die ene zaak te gaan waar ze cola en bier in een fles verkopen.
Foto: Rose Kondrativ.
Het ontbreekt hier niet aan zeenaaktslakken.
Foto: Bruno Van Saen.
Het duikmateriaal staat al klaar.
eten van Humba (lokale specialiteit) en kilo's verse mango. We vliegen vanuit Coron terug naar Manila waarop je maar 10 kilo bagage mag meenemen en niets van duikgerief in de handbagage mag steken. Je betaalt 200 peso's (8,00 euro) per kilo. Ook betaal je 100 peso's luchthaventaks. Dit zal me niet weerhouden om de Filipijnen opnieuw te bezoeken. De voshaai, de walvishaai, de behoeftige haai en dolfijn, jullie staan op het programma bij mijn volgend bezoek.
Chrisje Demuynck
Met dank aan: Rose Kondrativ (reisgenoot en buddy), Dienst van Toerisme van de Filipijnen, DRT organisatie.
's Avonds bezoeken we nog een openbaar natuurlijk zwembad (41°C). Ontspannen eindigen we onze laatste avond met het Hippocampus maart/april 2016
95
Reportage Biologie
Foto: Eric Sermon.
Een zoetwaterbaars verschuilt zich tussen het draadwier. Draadwieren (o.a. Spyrogira sp.) stellen op zich weinig voor, maar een wirwar van draderige massa's kunnen het zogenaamde 'flab' vormen, waarin allerlei soorten – zoals zoetwaterslakjes – een onderkomen vinden.
Planten in een aantal Maasplassen in Midden-Limburg Gedurende het zomerseizoen van 2012 zijn alle waterplanten genoteerd in 14 zand- en grindgaten langs de Maas in Midden-Limburg (Nederland). Daarbij zijn plassen waar veel gedoken wordt, zoals de Boschmolenplas, de Grote Hegge en de Polderveldplas. In de meeste plassen wordt zelden gedoken: Asseltse plas, de Kis / Huyskensplas, Gerelingsplas, Groene rivier, Hompesche molenplas, Kruchterplas, Noorderplas, Schroevendaalse plas, Sint Annabeemd, het Smalbroek en de Zuidplas. Een uitgebreid verslag is verschenen in het Natuurhistorisch Maandblad, september 2014, maar ook voor duikers is deze informatie interessant.
D
e onderzochte Midden-Limburgse Maasplassen liggen tussen Roosteren en Asselt. We duiken telkens in de richting van het midden van de plas tot ruim aan de onderste vegetatiegrens. Dat is het diepste punt waar nog wortelende planten aanwezig zijn. Vanaf het laagste punt is dan langzaam stijgend langs
96
Hippocampus maart/april 2016
de oever omhoog gedoken tot een diepte van gemiddeld 2-3 meter en vanaf deze diepte wordt verder gedoken naar de instapplek. Onder water zijn de soorten en de onderste vegetatiegrens genoteerd, boven water is een schatting gemaakt van de aantallen planten van elke soort. In de Boschmolenplas is ook gedoken door
leden van de Biologische Werkgroep van de Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB) met de vraag om de variatie aan planten te verzamelen. Een aantal plassen is niet onderzocht: Spoorplas, Tesken, Oolderplas, de visvijver ten noorden van de Huyskensplas,
Foto's (2): Jan Vossen.
Linksboven: De grote waterweegbree groeit bijna altijd langs sloten en in greppels. In de Boschmolenplas bloeit de soort onder water op 2-4 m diepte met open bloemen. Er komen rijpe vruchten van. In de Vinkeveense Plassen is dit verschijnsel ook gezien bij de smalle weegbree. De inzet hierboven toont de top van de plant met knoppen.
Foto: Jan Vossen.
Onder: Gele plomp. Onder water worden slappe grondbladen gevormd. Als de planten minder dan 2-3 m diep staan, kunnen aan lange stengels ook drijfbladen worden gevormd.
Soortenlijst Hier staan alle door ons waargenomen soorten in de Maasplassen. De lijst is geordend van veel voorkomend naar slechts in een enkele plas gevonden:
Onder: Smalle waterpest groeit tegenwoordig in alle Maasplassen. Hij is pas sinds de jaren '30 van de vorige eeuw waargenomen in Nederland en komt nu 'overal' voor, behalve in heel zuur water. In voedselrijk water vormt hij dichte, eenslachtige (in Europa alleen vrouwelijke geslachtsorganen) bestanden. Meestal groeien de planten niet dieper dan 5 m, maar tot 8-9 m komt ook voor.
Foto: Klaus van de Weyer.
DD Smalle waterpest (Elodea nuttallii) DD Aarvederkruid (Myriophyllum spicatum) DD Draadwier (o.a. Spyrogira sp.) DD Grof hoornblad (Ceratophyllum demersum) DD Gekroesd fonteinkruid (Potamogeton crispus) DD Schedefonteinkruid (Potamogeton pectinatus) DD Tenger fonteinkruid (Potamogeton pusillus) DD Doorgroeid fonteinkruid (Potamogeton perfoliatus) DD (Grote) waterweegbree (Alisma sp.) DD Waternetje (Hydrodictyon reticulatum) DD Gele plomp (Nuphar lutea) DD Sterkranswier (Nitellopsis obtusa) DD Brede waterpest (Elodea canadensis) DD Breekbaar kransblad (Chara globularis) DD Brokkelig kransblad (Chara contraria) DD Bultkroos (Lemna gibba) DD Darmwier (Enteromorpha sp.) DD Gewone waterbies (Eleocharis palustris) DD Gewoon kransblad (Chara vulgaris) DD Grote waterweegbree (Alisma plantago-aquatica) DD Kleine egelskop (Sparganium emersum) DD Veelwortelig kroos (Spirodela polyrhiza) DD Veenwortel (Persicaria amphibia) DD Watermunt (Mentha aquatica) DD Zittende zannichellia (Zannichellia palustris)
Hippocampus maart/april 2016
97
Reportage Biologie
Foto's (2): Klaus van de Weyer.
De 'typische' bloem van het sterkranswier is een wortelknol van ongeveer 6 mm grootte.
Molengreend, Douvesbeemd, Donkernack, Teggerse Plas en Dilkensplas. Daar was tijdens de onderzoekperiode zeer slecht zicht en/of lag een laag blauwalgen (Cyanobacteriën) tegen de oever. Al deze plassen zijn direct verbonden met de rivier en ook overstromen ze snel bij hoog water.
de plantengroei De plantengroei is van plas tot plas heel verschillend. In plassen dicht bij de rivier gaan de planten niet dieper dan twee meter, in wat meer geïsoleerde tot negen meter. In sommige plassen groeit vrijwel niets, in andere is de bodem bijna geheel bedekt en sommige plassen hadden een gemiddelde bodembedekking. In totaal zijn 27 soorten waargenomen, gemiddeld ruim 6 soorten per plas. Het maximum is 15: in de Boschmolenplas.
Hippocampus maart/april 2016
Foto: Jan Vossen.
98
Foto's (2): Klaus van de Weyer.
Linksonder: Aarvederkruid komt voor in voedselrijk water. In de Maasplassen is het toegenomen en komt het nu veel voor. In diep water kunnen de planten tot meer dan 2 m lang worden en hele wouden vormen. Op de inzet zie je de bloem. Ze bloeien boven water.
Linksboven: Sterkranswier is maar in één enkele plas langs de Maas gevonden. Het komt veel voor in het diepe water in Nederland en dan vooral in de diepste delen. Deze ontdekking komt geheel voor rekening van het duikonderzoek. Tot dan toe dachten biologen dat sterkranswier in Nederland alleen voorkwam in sloten en ondiepe plassen met brak water.
De meeste soorten horen bij heel voedselrijk water. Dat is ook niet verwonderlijk omdat het instromende rivierwater en slib zeer voedselrijk zijn. In de plassen die verder van de rivier af liggen (zoals de Boschmolenplas en de Groene rivier) speelt rivierwater een kleinere rol. Daar is meer voedselarmer kwelwater vanuit de hogere omliggende gronden. Het leidt tot andere begroeiingen, onder andere met kranswieren. In grote lijnen kunnen we minstens drie dingen van dit onderzoek leren. Het eerste Onder: Doorgroeid fonteinkruid met de grote diepslak en daarboven de hydroïdpoliep Hydra viridis en de slanke aasgarnaal in de Boschmolenplas.
Foto's (2): Klaus van de Weyer. Foto's (2): Klaus van de Weyer.
Onder: Schedefonteinkruid boven een zee van sterkranswier. Schedefonteinkruid komt voor in voedselrijk tot zeer voedselrijk en zelfs brak water. In de Maasplassen komt het veel voor, in ons onderzoek meer dan vroeger. Normaal bloeit de plant boven water. Op de inzet bloemen die onder water terechtgekomen zijn. Door het invangen van luchtbellen probeert de bloem zijn stempel en meeldraden droog te houden.
Foto's (2): Klaus van de Weyer.
Rechts: Brokkelig kransblad. Op de inzet zie je de bloeivorm van het brokkelig kransblad.
Linksboven: Breekbaar kransblad is een soort van matig voedselrijk tot voedselrijk water. Het komt massaal voor in de Boschmolenplas tussen 2 en 9 meter diep. De inzet is een deel van een zijtak met een mannelijk orgaan (onder) en een vrouwelijk orgaan (boven).
Hippocampus maart/april 2016
99
Reportage
is dat er veel meer soorten onder water groeien dan menigeen veronderstelt. Het betekent bijvoorbeeld dat vóór er in zulke plassen ingrijpende maatregelen worden genomen, eerst onderzoek moet worden gedaan naar de waarde van de huidige onderwaternatuur. Het tweede wat we kunnen leren is dat er vraagtekens gezet kunnen worden bij het idee dat 'verbinden met de rivier' goed is voor alle plassen. Verbinden leidt tot voedselrijk rivierwater met algemene soorten. Isoleren leidt tot veel meer kwelwaterinvloed met bijzondere soorten. Isoleren in het Maasdal is altijd relatief. Bij hoog water stroomt
Foto's (2): Klaus van de Weyer.
Foto's (3): Klaus van de Weyer.
Biologie
Linksboven: Het gedoornd of grof hoornblad komt meest voor in zeer voedselrijk water. De planten hebben geen wortels en ze komen ook voor in wateren waar de bodem ongeschikt is voor planten met wortels. Als inzet een karakteristiek 1 of 2 maal vertakt blad en een vrucht met een grote doorn waarnaar de soort genoemd is. Rechtsboven: Zittende zannichellia. Deze planten groeien vanaf de waterlijn tot maximaal 2 m. Op de achtergrond een kranswier. In de inzet de karakteristieke vruchten van de zittende zannichellia.
onderzoek door duikers het hele rivierdal over en krijgen planten en dieren de kans om zich ook te vestigen op plekken hoger tegen de oever. Ten derde kunnen we – en niet alleen hier – leren dat duiken een beperkte invloed heeft op de onderwaterflora. Bij de instap en op de meest gebruikte routes groeit duidelijk minder, maar al snel daarbuiten is de variatie net zo groot als in de rest van de plas.
Duikers vinden het leuk om te gaan duiken met de opdracht 'verzamel alle variatie aan waterplanten'. Als er op de kant iemand is die de soorten kan benoemen, is deze methode zeer geschikt om een eerste indruk te krijgen van de begroeiing van een plas. En als deze deskundige ook nog iets kan vertellen over de gevonden soorten, is het voor een vereniging een interessant duikevenement. John Bruinsma & Jan Vossen
100
Hippocampus maart/april 2016
Foto's (2): Klaus van de Weyer.
Onder: Tenger fonteinkruid komt voor in voedselrijk water. Meestal bloeien de planten boven water. In de inzet zijn onder water bloeiende en vruchtzettende stengeltoppen te zien.
Jeugdduikhoekje Skubba & Fred
Cartoon: Peter Bosteesls.
1-3 4-2
"Iedere duiker is verantwoordelijk voor zijn eigen materiaal. Ook een jeugdduiker", had Nella gezegd. "Je buddy zal het nazien, maar de duiker moet zelf zorgen dat alles in orde is".
V
andaag moesten ze voor de duik zelf hun duikuitrusting monteren. Hun eigen SCUBA-uitrusting. De andere jeugdduikers hadden nog nooit van dit vreemd woord gehoord, maar Skubba wel. Het leek trouwens heel sterk op zijn naam. Zou er een verband zijn? Fred had het een tijdje geleden opgezocht en het aan hem verteld. Nu legde zijn vriend het woord aan iedereen uit. Uitrusting monteren. Ze moesten het zelf kunnen. Natuurlijk had Nella het hen al in het zwembad aangeleerd. Ze had het eerst voorgedaan en daarna hadden ze het samen nagedaan. Ook tijdens de eerste duiken hadden ze het samen gedaan, maar nu moesten ze het alleen doen. Het moeilijkste was de fles op het trimvest te krijgen. Het trimvest (ook 'jacket' genoemd) met zijn binnenzijde mooi op de grond leggen. Daarna de fles er goed opleggen. Niet te hoog want anders botst je hoofd straks te-
gen de fles. Maar ook niet te laag, want dan slaat de fles tegen je achterwerk. En dan? Skubba wist het niet meer. Nella had een trucje, maar hij was het vergeten. 1-2-3-4? Hoe hij het ook probeerde, hij kwam steeds een gleuf te kort in de bevestigingsgesp. Hoe deed ze het nu weer? Fred had zoals altijd alles netjes genoteerd. Aan de waterkant blijven staan had zijn voordelen. Het was niet 1-2-3-4, maar 1-3-4-2. Eerst door de eerste gleuf, daarna door de derde, dan de vierde en tenslotte door nummer twee. Aantrekken en hop. Gelukt. Skubba deed het opnieuw. Ja, het lukte hem ook de tweede keer. De fles zat er stevig op. Nu de ademautomaat nog. Hoe moest hij nu draaien? Links of rechts? Hij probeerde naar de draairichting van de ademautomaat te kijken, maar ook dat lukte hem niet. Fred probeerde te helpen, maar die wist ook niet meer of het
links of rechts was. En kijken en draaien lukte hem ook niet. Nella zag de twee vrienden knoeien en kwam dichterbij. "Jongens, geen probleem. Veel duikers weten het ook niet. Maar er is een trucje om het te onthouden". "Welk trucje?". "Tik, tak, toe". "Tik, tak, toe?", vroegen ze verbaasd? "Ja, als je met de wijzers van het uurwerk draait, 'tik-tak', dan draai je de ademautomaat er in, 'toe'", legde ze uit. "Ah zo", zei Skubba en hij probeerde het. Inderdaad, hij kon de ademautomaat er op draaien. "Nu de slang verbinden en dan zal ik de fles opendraaien", vertelde Nella. "En hoe moet ik aan de kraan draaien om die open te zetten?", vroeg ze. "Tik-tak-toe", zei Skubba. "Tegen de wijzer van het uurwerk draaien, dan draait de kraan open en niet toe", vervolledigde Fred. "Juist! Goed gedaan jongens", zei Nella tevreden. Skubba en Fred waren fier. Ze konden nu zelf een SCUBA-uitrusting monteren. Dat moesten ze straks thuis vertellen.  Patrick Van Hoeserlande
Hippocampus maart/april 2016
101
Close-up NELOS-fotograaf In de kijker
Mantarog tijdens een nachtduik.
Luipaardtrekk
er vis.
Macrofoto van een veerster.
Hamerh
aai.
Leguaan.
102
Hippocampus maart/april 2016
Oc topus.
Naam Frank Nuijens Brevet/titel
Assistent-Instructeur
Fotografiebrevet Club
Niveau 2
De Otters
Duikt sedert
1990
Aantal duiken
800
Aantal fotoduiken Duikplaatsen
Camera Behuizing
Verpleegsterhaai
tijdens een nacht
Orsak's platwor
Zeeland, Noordzee, Frankrijk, Filipijnen, Bonaire,
Indonesië, Mexico, Galapagos, Bahamas, Caraïben, Malediven, Egypte, Mozambique, Argentinië, Spanje, Azoren, Thailand. Nikon D800 Seacam
Lenzen
Nikkor 14-24 mm, Nikkor 60 mm, Nikkor 24-70 mm
Flitsen
Seacam 150D
Website
duik.
150
NIHIL
m.
Wrak.
Vleermuisvis op een wrak.
Hippocampus maart/april 2016
103
NELOS-boetiek Nieuwe producten Prijzen volgen
Alle artikelen kunnen besteld worden bij de regionale verantwoordelijken of kunnen rechtstreeks afgehaald worden in het Duikershuis (na telefonische afspraak).
Badge Assistent-Instructeur € 5,00 – Badges CMAS 1*I, 2*I of 3*Instructeur € 3,00 – Badge Duiker-Hulpverlener € 3,00 – Badge NELOS 1*Instructeur of NELOS 2*Instructeur € 5,00 – BEFOS geborduurde badge € 10,00 – BEFOS zelfklever € 2,00 – Boek 'Fauna en Flora' € 29,50 – Boek
KLEEF EN WIN NELOS-stickeractie
'Fauna en Flora' + kaart 'Fauna en Flora' € 31,00 – Kaart 'Fauna en Flora' € 5,00 – Boek 'Onderwaterfotografie' € 19,50 – Boek 'Specialisatie Onderwaterbiologie' € 20,00 – Brevetkaart 2*D € 3,00 – Brevetkaart 3*D € 3,00 – Brevetkaart AI € 3,00 – Cursus Gas Blender € 12,00 – Cursus Gevorderde Nitrox-Duiker € 25,00 – Documentenmap 260 mm hoog op 210 mm breed € 22,00 – Documententas € 7,00 – Documententas 1*D (gevuld) € 40,00 – Dossier Oriëntatie onder
Kleef je sticker op je duikfles en wie weet win je wel iets van onze nieuwe collectie.
water € 8,00 – Dossier Uitloding en loodreflex € 6,00 – Dossier Droogpakduiken € 10,00 – Duikboek € 20,00 – Duikboek jeugd 'Het blauwe paspoort' € 6,00 – Logboek Jeugdduiken € 6,00 – Medische fiche volwassene € 3,00 – Medische fiche jongen € 3,00 – Medische fiche meisje € 3,00 – NELOS-cursus Theorie sportduiken (2-delig) € 40,00 – NELOS-cursus Duiker-Hulpverlener € 10,00 – NELOS-cursus 1*D 'Duiksport ook voor jou!' € 15,00 – NELOS-cursus biologie € 10,00 – NELOS-cursus OW-Videografie € 25,00 – NELOS-cursus Vrijduiken € 37,00 – NELOSInfomap € 10,00 – NELOS-Infomap Technisch Duiken € 5,00 – NELOS-muts blauw € 12,00 – NELOS-strandlaken € 20,00 – NELOS-zelfklever € 1,00 Sticker-NELOS-A7.indd 2
104
Hippocampus maart/april 2016
11/02/2016 13:55:36
NELOS-boetiek Algemeen verantwoordelijke Karl Van der Auwera Lintsesteenweg 176 - 2570 Duffel Gsm 0486 89 76 67 (afhalingen na telefonische afspraak) boetiek@nelos.be Rekening boetiek: KB 401-6513621-89 Regionale verantwoordelijken
BRABANT: Tiny HEREMANS Janseniusstraat 41 - 3000 Leuven Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be LIMBURG: Stefan PAAS Slakweidestraat 20 3630 Maasmechelen Gsm: 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be
ANTWERPEN: NELOS Duikershuis Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58 secretariaat@nelos.be
OOST-VLAANDEREN: Mark BULTE Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be
ANTWERPEN: Frederik RAUSENBERGER Brandheide 2 - 2880 Bornem Gsm 0492 97 65 64 boetiek.ant@nelos.be
WEST-VLAANDEREN: Isabel NEYRINCK Odiel Spruyttestraat 22 - 8870 Izegem Gsm 0478 97 32 69 (na 19.30 u) boetiek.wvl@nelos.be
BEFOS
Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw
Voorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G.Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel.02 649 57 95 – bo16@skynet.be Mede-Voorzitter: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Bestuursleden: Robert Henry Av. Doct. Terwagne 46 – 1310 La Hulpe Tel. 02 653 95 71 – henry.robert@skynet.be Jean-Robert Delobbe Avenue Napoléon 20 – 1420 Braine-l'Alleud Tel. 02 384 86 56 – tresorier@lifras.be Vincent Leroy Kievitlaan 214 – 1800 Vilvoorde Tel. 02 465 75 21 – vince.cas@skynet.be Ivo Hubert Stijn Streuvelslaan 24 – 2630 Aartselaar Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Herwig Van Cotthem Serigiersstraat 24 – 2020 Antwerpen Gsm 0495 55 85 19 – ondervoorzitter@nelos.be
Polo's Prijzen volgen
Sven Vandekerckhove Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be
BEFOS-secretariaat: Margaux Montrieux Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – fax 015 20 61 58 secretariaat@nelos.be
LIFRAS
r s
Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Sous-Marines asbl Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques
Président: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G.Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel.02 649 57 95 – bo16@skynet.be Vice-président: Jean Moiny Rue Marexhe 23 a – 4530 Villers Le Boullet Gsm 085 21 36 28 – moiny.jean@skynet.be
Trésorier: Jean-Robert Delobbe Avenue Napoléon 20 – 1420 Braine-l'Alleud Tel. 02 384 86 56 – tresorier@lifras.be Administrateurs: Albert Bastin Rue André Renard 25 – 4020 Montegnée Tel. 071 43 54 91 – a.bastin.lifras@gmail.com
Safety First!
Robert Henry Av. Doct. Terwagne 46 – 1310 La Hulpe Tel. 02 653 95 71 – henry.robert@skynet.be Marc Hiernaux Rue des Alliés – 1190 Forest Gsm 0477 22 78 96 – marc.hiernaux@skynet.be Vincent Leroy Kievitlaan 214 – 1800 Vilvoorde Tel. 02 465 75 21 – vince.cas@skynet.be Marc Lycops Rue Puccini 104 – 1070 Anderlecht Tel. 02 523 60 57 – 12958@lifras.be
Secretariaat: Katia Van De Veegaete Muriel Van Blommen Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72 katia@lifras.be – muriel@lifras.be
Hippocampus maart/april 2016
105
Lopende Agenda
Zie ook: http://bit.ly/NELOS-agenda
April 2016 07 BRAVOS-Schijnexamen 2*I Locatie: GC De Zeyp, 1083 Ganshoren Verantwoordelijke: Tiny Heremans
08 Inleveren verhandeling 3*I 08 Achter de schermen bij Gery Beeckmans 'Kampioen van België en Nederland onderwatervideografie' Locatie: Duikershuis Mechelen – 20.00 u Info en inschrijving: owv@nelos.be
10 Academische Zitting Locatie: 'De Waai', Werft 28, 2440 Geel Vanaf 12.30 u Titelhernieuwing 14.00 u AV Duikonderricht 16.00 u Titeluitreiking 1*I en receptie
10 BK Vinzwemmen Binnenbad 50 m, Genk Organisatie: Nautilus Info: Free Duerinckx +32 486 128 963 free.duerinckx@gmail.com nautilus.vinzwemmen@gmail.com Info: www.vinzwemmen.be
14 Proefexamen Assistent-Instructeur Locatie: Huis van de Sport, Berchem Info: www.avos.be
16 BRAVOS Technische proevendag Locatie: Vodeleé Info: http://site.bravos-vzw.be
16 Start cursus GND Info: http://limos-vzw.be
17 OVOS-proevendag Locatie: Blaarmeersen Gent – 09.00 u Inschrijving: blaarmeersen@ovos.be Info: www.ovos.be
Gastspreker: Geert Nies Locatie: Duikershuis Mechelen – 20.00 u Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
Mei 2016 09 Herexamen theorie 2*I 10 BRAVOS-Instructeursvergadering 17 Voordracht 3*I 20 Breedhoek, verlichting en filmen in team Gastspreker: Stephan Matthies Locatie: Duikershuis Mechelen – 20.00 u Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
20 Limiet inschrijving Zeestage 2*I en 3*I Bij de inschrijving moeten de vereiste duiken voldaan zijn. De logboekjes moeten nagekeken zijn vóór het examen theorie 2*I.
22 Fotowedstrijddag ONK, NK en ZK Info: www.onderwatersport.org
22 LIMOS-proevendag Zilvermeer Verantwoordelijke: Anjes Daems anjes.limos@telenet.be Info: http://limos-vzw.be
27 Filmtechnieken, compositie en montage Gastspreker: Stephan Matthies Locatie: Duikershuis Mechelen – 20.00 u Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
29 Interclubduik BRAVOS 29 Themaduik Commissie Biologie Onderwerp: Het leven in de getijdenzone Spreker: Brendan Oonk Locatie: 'Klein Stelle', Wemeldinge – 11.00 u
Locatie: Nausicaa
Juni 2016
Thema: speciale aandacht voor de aquaria
02 Start Cursus OW-fotograaf Niveau 2
17 Daguitstap Commissie Biologie
Info en inschrijving: tiny@poseidon.be
21 AC-AVOS Workshop fotografie Creatief omgaan met Foto-prints, … Locatie: fotoclub CREA Wommelgem Van 19.30 – 22.00 u. Ook niet-NELOS-leden. Info en inschrijving: yteughels@skynet.be of 0475 984 164 (Alidoor Dellafaille)
22 Specialisatiebrevet OW-biologie Info: tiny@poseidon.be
22 Introductie onderwatervideografisch materiaal
Locatie theorie: Clubhuis RDK 'Caisson' te Roeselare. Praktijk: Gavers of Duiktank. http://users.telenet.be/peterryngaert
02-05 MIMA'16 Info: www.mima-medes.org
04 Les stabiliteit (theorie en open water) Theorie: Duikershuis – 10.00 u Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
6-13 OBK 'shoot-out' week NELOS-fotowedstrijd Zout water in Zeeland (officiële duikstekken) Info: www.onderwaterfotografie.be
11-12 LIMOS-proevenweekend
Locatie: Duikershuis Mechelen – 10.00 u
Locatie: Plate Taille
Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
Verantwoordelijke: Anjes Daems
24 Examen theorie 2*I
Hippocampus maart/april 2016
Locatie: Bruno Heinneman Info en inschrijving: www.ovos.be
18 Verbroederingsduik AVOS + GND duik 3 Locatie: Wemeldinge Parking Info: www.avos.be
18 Scenario schrijven, draaiboek opstellen, filmshots maken in team Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
19 BRAVOS-proevendag (alle brevetten) Locatie: Vodeleé Info: http://site.bravos-vzw.be
25 Dive Day 2016 Locatie: Put van Ekeren Aanvang vanaf 09:00 uur Organisatie: Antwerp Wet Wheels vzw Info: feestbestuur@anww.be
25 OVOS-proevenduik / bootduik Locatie: Oosterschelde vanuit Wemeldinge Info en inschrijving: www.ovos.be
26 AVOS-proevenduik / bootduik Locatie: Oosterschelde Info: www.avos.be
26 Fotowedstrijddag ONK, NK en ZK Info: www.onderwatersport.org
26 33e North Sea Challenge Vinzwemmen (12 of 6 km in de Noordzee) Locatie: Cadzand, Nederland Info: Bram Nortier +31 117 39 22 41 of +31 117 39 24 19 of via: famnortier@zeelandnet.nl
Juli 2016 02-03 Scubapro Testdagen 2016 Locatie: Zilvermeer, Mol
De volledige agenda van alle vinzwem wedstrijden vind je op: www.vinzwemmen.be
Opleiding nitrox, extended range, trimix, CCR Info via het menu 'Sectie DuikTechnieken (SDT)' op www.wiki.nelos.be
Open water: Put van Ekeren – 13.00 u
Locatie: Duikershuis Mechelen – 20.00 u
23 Overzicht cursus OWV
12 OVOS-Noorzeeduik
Locatie: L'Estartit
Gastspreker: Geert Nies Info en inschrijving: cursus.owv@nelos.be
106
29 Macro en belichting
Info: http://limos-vzw.be
Controleer even of het evenement inderdaad doorgaat. De zetduivel speelt ons meer dan eens parten! Weet je van interessante evenementen of organiseer je zelf een activiteit die in onze Lopende Agenda kan opgenomen worden, plaats de gegevens dan in de Lopende Agenda op de NELOS-wiki of bezorg ze aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be.
foto: Bruno Van Saen
Uw partner voor onderwaterfotografie en -videografie
NORMBEPALENDE INTELLIGENTIE.
NIEUW
IN
BELGIE
Materiaal - Opleiding
Service - Maatwerk
nieuw
De M2 is gemaakt voor duikers die meer verlangen van hun polscomputer. Met slangloze luchtintegratie, een gestroomlijnde roestvrijstalen kast en een activiteitmeter is dit onze meest veelzijdige computer ooit De M2 met Human Factor Diving™ biedt de meest uitgebreide biometrische controle — het is de enige duikcomputer met een algoritme dat rekening houdt met uw huidtemperatuur*, ademhalingssnelheid en hartslag. Zo kunt u in alle vrijheid de diepten te verkennen.
M2 [MANTIS 2] POLSCOMPUTER
Pantone 125 Industrielaan 30
| 9320 Erembodegem 053 64 72 73 | info@dafactory.eu | www.dafactory.eu
SCUBAPRO.COM
*Bij gebruik van de SCUBAPRO hartslagband
BESCHIKBARE MODI SCUBA • Freediving • Gauge • CCR • Swim • Sport
Open van maandag tot vrijdag van 09u00 tot 12u00 en van 13u00 tot 17u00 of op afspraak.
Reactive uses Celliant® Infrared technology to turn wasted body heat into usable infrared energy. The lining is enhanced with 13 thermo-reactive minerals embedded into the fabric of the wetsuit that react to your body heat converting it to infrared energy and reflecting it back to the body increasing circulation and body warmth.
VELCRO ADJUSTABLE 360˚NECK SEAL
EXTRA LONG 21” G-LOCK2 BACK ZIPPER WITH OFFSET TOOTH DESIGN GUARDS AGAINST WATER ENTRY
SKIN-TO-SKIN DOUBLE INTERNAL SEALING ZIPPER FLAP WITH SPINE PAD FOR EXTRA COMFORT
SKIN-TO-SKIN DOUBLE GLIDESKIN WRIST AND ANKLE SEALS WITH FUSE CUT FINISHED EDGES (7MM+ 5MM) SKIN IN (3MM)
EXTRA LONG (11”) HEAVY DUTY ANKLE ZIPPERS FOR EASY DONNING (7MM AND 5MM)
WWW.AMILCOSPORTS.NL
CONTOURED GLIDESKIN COLLAR NST (NO STITCH TECHNOLOGY) REACTIVE IS MADE WITHOUT A SINGLE SEAM STITCH KEEPING YOU DRIER, WARMER, AND DIVING LONGER
SEAMLESS UNDERARMS FOR SUPERIOR COMFORT AND MOBILITY
ANATOMICALLY CORRECT PATTERN FOR THREE DIMENSIONAL FIT THROUGHOUT
ARMOR FLEX 2.0 HIGHLY FLEXIBLE DURABLE, ABRASIONRESISTANT 3D KNEEPADS
Mechelen P 004152 - TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 258 - maart/april 2016
THE WORLD'S WARMEST DIVE WETSUIT made with CELLIANT® INFRARED
Modelfotografie Noordzeereglement Onderwatervideograaf