Cloud 2020 ITON magazine by ITON

WWW.ITON.NL

CLOUD 2020 VOOR IT & BUSINESS

DATA OVER DE GRENS DELL EN ITON SAMEN IN DE CLOUD WELKOM IN DE WERELD VAN MICROSOFT AZURE WELK TYPE PAST BIJ UW ORGANISATIE? DOE DE CLOUD DNA CHECK

De cloud werkplek Belangrijkste kenmerken · Gebouwd op Nederlandse bodem, door een Nederlands bedrijf · Volledig voorbereid op hybride oplossing door naadloze integratie met andere ITON Cloud diensten, Microsoft Azure, Office 365 en uw eigen, bestaande omgeving · Keuze tussen een full managed of self managed oplossing · Per maand aan te passen aan uw organisatiebehoeften · Gespecialiseerde 1e lijns ondersteuning voor Zorg, Overheid en Commerciële organisaties · Sterke focus op beveiliging, waardoor de veiligheid van uw data optimaal is

Web

Desk

af al van

,n-d 0 €pe5 r maa App

www.iton.nl ITO225 CloudDNA check advertenties.indd 2

09-03-15 16:08

INHOUD 05 Voorwoord Ernst Merks

23 Referentie Zinzia Zorggroep

06 Trends volgens Richard van Hooijdonk

24 De impact en risico’s van de cloud 26 Office 365, kennis delen is macht

09 Referentie BOVAG 10 Sociaal innoveren

28 Big Data, big business

12 Data over de grens

31 Referentie Gemeente Noordoostpolder

13 De don’ts van de cloud

32 De Cloud DNA Check

14 Welkom in de wereld van Azure

34 Informatiebeveiliging

16 Dell en ITON samen in de cloud

36 Point Solutions

18 Cloud 2020: de visie van ITON

38 Hybrid identity

20 Word uw eigen cloud aanbieder

35 Cloud licensering

39 Mobility

CLOUD 2020 EEN UITGAVE VAN ITON 088 070 06 00 www.iton.nl info@iton.nl ITON geeft advies en ontwerpt, bouwt en onderhoudt IT infrastructuren voor zorginstellingen, overheden en commerciële organisaties. ITON biedt op basis van een eigen infrastructuur cloud diensten aan. Bij de organisatie werken ruim 160 medewerkers, verspreid over vier vestigingen; Enschede, Hoofddorp, Moordrecht en Veenendaal.

FOTOGRAFIE Noortje Dalhuijsen Karin Huijzendveld iStockphoto

REDACTIE Marcel Beelen Christie Manintveld

VORMGEVING Jannemieke Duyzer

28 DELL EN ITON SAMEN IN DE CLOUD

CONCEPT EN REALISATIE Reshift Digital Richard Holkade 8 2033 PZ Haarlem 023 5430000 www.reshift.nl info@reshift.nl

Er wordt wat af gepraat over IT. Wij praten liever over de impact van IT. Wat doet het voor je? Wat levert het op?

Daar draait het om

IT met impact

www.iton.nl ITO225 CloudDNA check advertenties.indd 3

10-03-15 15:21

VOORWOORD

Beste lezer, IT lijkt synoniem te staan voor veranderen. Iedereen praat over cloud als dé verandering. Voor mij is de grote verandering dat we meer over de toepassing dan over de techniek praten. De techniek is er niet minder belangrijk onder geworden, we gebruiken het beter, in de juiste context. Als middel, niet als doel. Virtualisering is daarvan een mooi voorbeeld. Een prachtige oplossing die als doel heeft continuïteit te creëren. Een collega zegt altijd: ‘Virtueel, dat is niet echt.’ De Dikke van Dale geeft hem hierin gelijk: schijnbaar aanwezig, denkbeeldig. Onzin natuurlijk. Virtualisering bestaat wel degelijk. We werken er dagelijks mee. Toch blijft het voor velen nog steeds technisch ongrijpbaar. Net als de cloud. Ook de cloud is slechts een middel, maar wel één met nieuwe kansen. Wat kan? Wat mag? Wat wilt u? Hoe houdt u grip zonder eigenaar te zijn? Allemaal vragen die spelen. ITON wil u graag een houvast bieden middels dit magazine en helpen de juiste beslissingen te maken. We hebben ons vizier gericht op uw vraag, uw business, uw succes. Laten we met elkaar genieten van al het moois wat onze oplossingen mogelijk maken! Veel leesplezier.

Met groet,

Ernst Merks, directeur ITON

DE CLOUD IS SLECHTS EEN MIDDEL, MAAR WEL ÉÉN MET NIEUWE KANSEN

TRENDS

WE BEVINDEN ONS INDUSTRIËLE REVO Technologische ontwikkelingen gaan zo snel dat zelfs trendwatcher Richard van Hooijdonk enigszins aarzelt bij het doen van voorspellingen verder dan een jaar vooruit. Want wat IT nu mogelijk maakt, overstijgt het verbeteren van bestaande werkwijzen en productiemethodes. Het laat complete, jarenlang beproefde businessmodellen crashen en maakt ruimte voor werkelijke vernieuwing. Van Hooijdonk over de belangrijkste trends en wat organisaties nodig hebben om in deze snel veranderende wereld te overleven.

Eén van de trends met grote impact is robotisering. ‘Robots en machines nemen de komende tijd steeds meer taken van mensen over’, zegt Van Hooijdonk. ‘En dan bedoel ik niet

alleen lopende band werk. We komen ze straks tegen in winkels en aan het bed van een patiënt. Dan kijken we er niet meer vreemd van op als er een robot aan het ziekenhuis-

NS IN DE DERDE OLUTIE bed staat: een vriendelijk ogende, zelfs aangenaam ruikende androïde die je aankijkt. Hij registreert hoe jij je voelt en wat je nodig hebt. Hij ontvangt gegevens vanuit de elektronische pil die je inneemt en die de kernfuncties van jouw lichaam in de gaten houdt. Steeds meer systemen communiceren en kunnen adequaat op elkaar reageren. Stel dat zo’n elektronische pil gekoppeld is met de computer van jouw huisarts. Dan zit je niet meer met gezondheidsproblemen in de wachtkamer, maar heeft de huisarts jou gebeld nog voordat je die klachten ontwikkelt. Klinkt goed hè? Maar er zitten ook nadelen aan het verbinden van allerlei apparaten en systemen. Want op het moment dat jij weer eens een paar biertjes te veel achterover slaat, gaat er misschien ook wel een berichtje naar jouw zorgverzekeraar. En die heeft vervolgens een reden om de premie te verhogen.’

voorbeeld ‘de slimme stad’. ‘We gebruiken steeds meer apparaten die samen een enorme hoeveelheid data produceren. Die data kun je inzetten om zaken beter te laten verlopen. Als het straks erg hard gaat regenen, kun je op basis van historische gegevens voorspellen dat mensen meer gebruik zullen maken van het OV. Met deze kennis kun je inschatten hoeveel extra bussen je moet laten rijden en deze op tijd inzetten. Is het mooi weer? Dan kun je bankjes automatisch laten uitklappen. Die juist weer verdwijnen tijdens het spitsuur, omdat ze dan signaleren dat er meer ruimte nodig is voor de grote hoeveelheid mensen die zich verplaatst. Terwijl ik dit vertel bedenk ik dat een machine tijdens momenten van druk verkeer vervuiling opslurpt en afvoert en in de rustige periodes water wint uit de lucht. De komende tijd gaan we veel verbeteringen zien die het leven in de stad veraangenamen.’

Internet of Things Het koppelen van allerlei apparaten en systemen wordt ook wel ‘The Internet of Things’ genoemd. Als jij iets doet, wordt dit gesignaleerd en doorgegeven aan een ander apparaat dat vervolgens anticipeert op jouw gedrag. Je hebt bijvoorbeeld een afspraak op het gemeentehuis. Als je in de buurt van het gebouw komt, wordt dit geregistreerd. Bij de deur word je hartelijk welkom geheten en aangezien bekend is waarvoor je komt, ontvang je direct aanwijzingen op je smartphone die je naar de juiste afdeling leiden en daar staat het drankje waar je echt aan toe was al voor je klaar. ‘Feitelijk gebruiken we nu al apparaten die dit faciliteren. Bijna iedereen heeft een smartphone en op het moment dat de Apple Watch er fatsoenlijk uit gaat zien, zullen mensen deze ook omarmen. Daar zitten nog veel meer sensoren op die van alles meten, zoals je hartslag en je energieverbruik. Door slimme koppelingen tussen apparaten hoeven wij mensen steeds minder tijd te besteden aan simpele handelingen. Denk aan de melk die in je koelkast staat. In de gaten houden of die bijna op is en ervoor zorgen dat er nieuwe komt: dat kan een apparaat makkelijk van je overnemen. Mensen zijn niet bestemd om dat soort eenvoudige handelingen te verrichten. Dankzij de huidige technologische ontwikkelingen krijgen wij meer gelegenheid onze kwaliteiten te benutten.’

Big Data in de slimme stad Als we ‘the internet of things’ verrijken met Big Data openen zich nog meer mogelijkheden. Van Hooijdonk noemt als

‘DANKZIJ DE TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN KRIJGEN WIJ MEER TIJD ONZE KWALITEITEN TE BENUTTEN’ Data zijn niet exclusief jouw eigendom Dat er ook gevaren en nadelen aan de huidige ontwikkelingen kleven, ontkent Van Hooijdonk niet. ‘Wen er maar vast aan dat de data die jij produceert niet vanzelfsprekend veilig en jouw eigendom is. Tot op zekere hoogte is dat waarschijnlijk ook geen probleem, maar ik pleit wel voor een persoonlijke, digitale kluis. Daarin bevindt zich belangrijke data die jij genereert. Jij moet zelf kunnen bepalen welke data naar je verzekeringsmaatschappij gaat, wat aan de Belastingdienst doorgestuurd kan worden, wat je echtgenoot mag inzien en wat helemaal niemand mag weten. Zie het als een ‘personal guardian’. Het Kadaster zou daarover eens moeten praten met het notariaat. Ik denk dat deze partijen daar een taak hebben liggen.’ Maar ongewenst gebruik van onze gegevens door bedrijven of

TRENDS

‘ZET PROEFTUINEN OP MET MENSEN VAN VERSCHILLENDE BEDRIJVEN, OVERHEDEN, OPLEIDINGEN EN GA AAN DE SLAG’ overheden is volgens de trendwatcher niet wat ons de meeste zorgen moet baren. ‘Onze systemen zijn kwetsbaarder dan wij denken en in landen als Rusland, Irak en Iran zitten ontzettend slimme hackers die voor vierhonderd euro per maand te koop zijn. Daar ligt het grootste gevaar.’

Vergaande gevolgen voor de samenleving De verandering die technologie mogelijk maakt, laat bestaande businessmodellen crashen en nieuwe modellen krijgen vorm. ‘Alles gaat op de schop. We bevinden ons in de derde industriële revolutie. Denk aan hoe internet en applicaties zoals Spotify de muziekindustrie volledig op zijn kop hebben gezet en aan de impact van initiatieven zoals Airbnb en Uber. Zie de mogelijkheden van de 3D of zelfs de 4D printer. Als er een onderdeel van je auto stuk is, hoeft dat straks niet meer besteld te worden in een land ver weg waar een fabriek massaproductie draait. Dan is het: ‘Geen probleem hoor, we printen het onderdeel even voor u.’ De impact van deze nieuwe mogelijkheden op de samenleving moeten we niet onderschatten. Ik verwacht dat we straks met veel minder mankracht een veel hoger NBP kunnen realiseren. Alles gaat sneller, efficiënter en met minder mankracht. Het gevolg is ook dat er straks geen werk meer is voor laagopgeleide mensen. Dat is een grote groep, misschien wel een kwart van de Europese bevolking. Zij moeten hun plek opgeven. Dat offer moet gecompenseerd worden. De welvaart die ontstaat door de nieuwe businessmodellen moeten we wel met deze groep mensen delen. Bijvoorbeeld door een standaard basisinkomen voor elke burger in te voeren.’

Bedrijven worden kleiner en kunnen sneller manoeuvreren Individuen hebben minder tijd nodig om nieuwe technieken en mogelijkheden te adopteren dan organisaties en bedrijven. Vandaag reis ik met de NS, morgen gebruik ik liever Uber en overmorgen is er een nieuwe app die ik het proberen waard vind. ‘Het is van belang dat bedrijven en organisaties veel flexibeler worden. Snel reageren en meebewegen is van levensbelang. Alles wordt daarom alleen maar kleiner. Heb je een bedrijf van duizend man, deel het dan op in tien organisaties van honderd. En die weer in units van tien. Alleen met kleine groepjes kun je snel manoeuvreren. De overheid heeft nog een ander probleem. Zij missen het innovatie-gen in hun DNA. De overheid doet er goed aan intensief samen te gaan werken met innovatieve bedrijven zoals Google en Amazon om van hen te leren. Alle oude systemen crashen, een heel nieuwe wereld ontstaat. Ontzettend eng misschien, maar je houdt het niet tegen. De overheid moet een passie ontwikkelen om te innoveren. Ze moet het verlangen om te ontdekken omarmen in plaats van het de kop in te drukken met steeds meer controle, wetten en regels. Het is eerst ‘we willen het niet’, dan volgt ‘we kunnen het niet’ en anders hebben we altijd nog ‘we mogen het niet’. Dat vind ik zo teleurstellend.’

Zet proeftuinen op en doe het! Wat zouden bedrijven en overheden nu concreet kunnen doen met het oog op al deze ontwikkelingen? ‘Zet proeftuinen op met mensen uit verschillende bedrijven, overheden, opleidingen en ga aan de slag. Bedenk hoe je met robottechnologie of Big Data de burger of jouw klant beter kunt bedienen. Doe het, probeer het uit. En bedenk wel dat je in proeftuinen buiten de lijntjes mag kleuren. Kies een paar gemeenten, zet er een denkbeeldig hek omheen en geef mensen daar de vrijheid om werkelijk te vernieuwen.’

REFERENTIE

HET NIEUWE BOVAG WERKEN BOVAG werkt al een jaar of tien samen met ITON voor allerlei beheeractiviteiten en IT projecten. Het laatste project, het nieuwe BOVAG werken, gaat weer een stap verder. Een meerjarenplan naar de cloud. Het 25-jaar oude pand van BOVAG was aan een grootschalige renovatie toe. De organisatie had daarnaast besloten een nieuwe manier van werken te introduceren. Er is een cultuurverandering in gang gezet waarbij medewerkers meer eigen verantwoordelijkheid hebben en worden beoordeeld op output en niet op aanwezigheid. ‘Medewerkers kunnen op kantoor, thuis of elders werken en op tijdstippen dat het hun past. Dit alles zorgt voor een hoge mate van betrokkenheid en tevreden medewerkers,’ zegt Jan Ausems, ICT Service Manager bij BOVAG. ‘Ter ondersteuning van deze visie op flexwerken was een andere IT omgeving noodzakelijk.’

Online en standaard BOVAG werkt al een jaar of tien samen met ITON voor allerlei beheeractiviteiten en IT projecten. Het is daarom niet vreemd dat BOVAG ook voor het laatste project, dat Het Nieuwe BOVAG Werken is genoemd, opnieuw ITON inschakelt. ‘Na een brainstormsessie met BOVAG heeft ITON uiteindelijk samen met ons een Roadmap 2014-2017 uitgewerkt. Hierin is de richting voor IT bij BOVAG helder vastgelegd: we gaan in fases naar online en standaard oplossingen,’ vervolgt Ausems. ‘Voorafgaand aan de verbouwing zijn we in 2012 verhuisd naar een tijdelijk kantoor. Op dat moment is de eerste stap richting consolidatie gezet, onze fat client-infrastructuur is vervangen door laptops en een centrale Citrix-omgeving.’ Tijdens de renovatie is het gebouw helemaal gestript en daarna weer opgebouwd tot een modern en ‘groen’ verenigingsgebouw met energielabel A. Het op 21 januari 2014 door Koning Willem Alexander geopende kantoor heeft een indrukwekkend atrium en open ruimtes waar niemand meer een vaste werkplek heeft. Ausems: ‘Onze medewerkers gebruiken nu laptops en sluiten die op de gewenste werkplek aan op een dockingstation. Persoonlijke eigendommen worden bewaard in afgesloten lockers.’

De eerste stappen naar de cloud Bij flexwerken is communicatie en samenwerking zeer belangrijk. BOVAG is voor e-mail, agendafuncties en dergelijke overgestapt naar Microsoft Exchange Online, door ITON beheerd in de public cloud. ‘Verder zijn in ons flexkantoor door medewerkers geen vaste telefoons meer in gebruik en chatten, telefoneren en videobellen ze met Microsoft Lync en een headset aan de laptop. Deze gehoste dienst vereist

wel nog een server in ons datacenter, maar we willen op termijn overstappen naar Microsoft Lync Online, ook weer gehost in de public cloud,’ aldus Ausems. ‘Medewerkers zijn verantwoordelijk voor hun bereikbaarheid en hebben alle middelen ter beschikking overal en altijd te communiceren.’

‘UITEINDELIJK WILLEN WE OVERSTAPPEN NAAR DE ITON WERKPLEK’ Het einddoel: de online werkplek Bij elke keuze op IT gebied die BOVAG maakt, wordt er eerst gekeken of er een online public cloud versie van is. Vaak is dat het geval, waardoor de organisatie al diverse applicaties als SaaS-dienst afneemt van een provider, waaronder het ERPsysteem. ‘Dit jaar stappen we over naar Microsoft Office 365 en onderzoeken we of we SharePoint Online als systeem voor het opslaan, organiseren, delen en gebruiken van informatie kunnen inzetten. Uiteindelijk willen we naast alle SaaS-oplossingen in 2017 helemaal overgestapt zijn naar de ITON online werkplek,’ aldus Ausems. ‘IT is zeer belangrijk en we willen dit helemaal uitbesteden aan ITON die alle technische expertise in huis heeft. BOVAG wil zich focussen op de core business.’

Strategisch partnerschap ‘Wij willen IT vereenvoudigen, versimpelen en versnellen om kosteneffectief te werken en flexibeler te zijn. We doen dit samen met ITON, waar we al jaren erg tevreden over zijn,’ besluit Ausems. ‘Daarom hebben we onlangs onze relatie geformaliseerd met een strategisch samenwerkingsverband. We hebben voor ITON gekozen omdat ze bijna naadloos bij BOVAG passen wat betreft cultuur en omvang. En vooral de visie public cloud first en Microsoft Cloud first sluit één-opéén aan bij wat wij willen bereiken.’

BOVAG, opgericht in 1930, is uitgegroeid tot een organisatie met ruim 10.000 leden. In het hoofdkantoor, het BOVAGhuis in Bunnik, werken 130 medewerkers. www.bovag.nl

ONDERNEMEN

SOCIALE INNOVATIE Maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar ook een goed bedrijfsresultaat. Gaat dit samen? Welk effect heeft het op de mens? Zijn we gelukkiger geworden door Het Nieuwe Werken of is het gewoon een tool voor minder kosten. Glenn van der Burg, onder andere verbonden aan MVO Nederland, heeft er door zijn kennis over mensgericht organiseren wel een idee over.

Glenn van der Burg is zoals hij het zelf zegt een Meervoudig Verbonden Professional. Naast ondernemer is hij spreker op congressen, blogger en auteur. Op dit moment is hij bezig met het afronden van zijn tweede boek â&#x20AC;&#x2DC;Management Mythesâ&#x20AC;&#x2122;. Management Mythes beweert dat de manier waarop wij werken, organiseren en leiden, niet meer van deze tijd zijn. Het boek beschrijft de ervaringen van mensen en bedrijven die het in de afgelopen jaren anders hebben gedaan,

met uiteindelijk als gevolg: gelukkige medewerkers en een beter bedrijfsresultaat. Is Het Nieuwe Werken dan zo goed, dat het altijd zorgt voor een hoger bedrijfsresultaat? Uiteraard willen we op deze vraag een positief antwoord. Dan hebben alle financieel verantwoordelijken een mooie tool eens in de kosten te snijden en dit Het Nieuwe Werken te noemen. Helaas. Het ligt het iets genuanceerder.

11 Werken in de cloud De wereld is in de afgelopen vijftien jaar tijd erg snel veranderd. Toen faxten we vanaf kantoor nog onze contracten, stuurden brieven en gebruikten onze mobiele telefoon alleen voor het bellen. Nu kunnen we vanuit de cloud onderweg het contract lezen, ondertekenen, een foto ervan maken, het contract retour sturen per e-mail, het laatste nieuws lezen en muziek luisteren, en dit allemaal met dezelfde telefoon. We zijn daarmee als werknemer effectiever, efficiënter en leveren meer op.

Oude werktijden herleven Door bureaus te verschuiven, de mogelijkheid te geven ergens anders te werken en dit op andere tijden te doen dan normaal nemen we aan dat Het Nieuwe Werken is geïmplementeerd. Volgens Van der Burg is niets minder waar. ‘Mensen zijn opgevoed en grootgebracht met een arbeidscultuur van afhankelijkheid, met bazen die bepalen, vaste tijden en werk dat nu eenmaal moet gebeuren. Als je dat met elkaar wilt veranderen, moet je daar een paar jaar de tijd voor nemen, anticiperen op vallen en opstaan en er elke dag aandacht aan besteden.’ De essentie ligt volgens hem niet zozeer in het anders omgaan met de werktijden, maar heeft te maken met de vak-volwassenheid van een werknemer. Of zoals Menno Lanting (strateeg en schrijver van o.a. ‘Olietankers’ en ‘Speedboten’) zegt: ‘De renaissance van de professional.’ Van der Burg: ‘Geef de persoon de ruimte zelfstandig te bepalen hoe hij/zij kan bijdragen aan het behalen van de doelstelling van het bedrijf. Hierdoor hoef je niet meteen naar de manager. De professional zelf laten bepalen zorgt voor directer inzicht, snellere beslissingen en meer zelfvertrouwen. Dit heeft tot gevolg dat de professional zich blijft ontwikkelen en langer bij de organisatie blijft werken. Dit is voor mij Het Nieuwe Werken.’

Loss Aversion Moeten we dan bijna alles bij het oude laten en alleen de werknemer meer vertrouwen en ruimte geven om zich te ontwikkelen en daarmee te bewijzen? Dit zou te eenvoudig zijn. Van der Burg: ‘Het inzetten van nieuwe technologieën is zeker een stap voorwaarts en brengt meerdere voordelen met zich mee. De kunst is om deze verandering samen met de werknemers te starten en te voltooien.’ In veel gevallen wordt er aangekondigd dat er binnen het bedrijf een verandering gaat plaatsvinden (Het Nieuwe Werken) en dat deze verandering voor iedereen voordelen gaat opleveren. De verandering opleggen heet dit. ‘Het principe van Nobelprijswinnaars Amos Tversky en Daniel Kahneman (Loss Aversion) toont aan dat het mogelijke verlies voor mensen zwaarder weegt dan de mogelijk winst van iets nieuws. Neem de medewerker in het proces mee. Vraag bijvoorbeeld: Hoe kunnen we slimmer werken met elkaar, waardoor jij als medewerker gelukkiger wordt en wij als bedrijf meer geld verdienen? Je zult versteld staan van het resultaat.’ Bedrijven met betrokken medewerkers presteren financieel gezien veel beter. Of je nu onderzoek van Gallup erbij pakt over engagement, of onderzoek van professor Volberda over innovatie, of inzoomt op bedrijven zoals Ikea, Wholefoods

en South-West Airlines die beschreven worden in het boek ‘Firms of Endearment’. Ze zeggen allemaal hetzelfde. Als het een bedrijf lukt een cultuur te kweken van betrokkenheid, vertrouwen, vrijheid en trots, leidt dit tot duurzaam succes. Van der Burg: ‘Het Nieuwe Werken’, ‘Slimmer Werken’, ‘Geluk in werk’ zijn zeker geen quick fixes. Die implementeer je niet even snel in een jaartje en zeker niet binnen een grote organisatie. Veel organisaties snappen maar half wat met Het Nieuwe Werken bedoeld wordt, stoppen medewerkers een smartphone en een laptop in de handen en pakken hun vaste werkplek af. En verwachten dan dat mensen van de ene op de andere dag op een totaal andere manier gaan werken. En dan ook nog eens op een manier die ze zelf niet bedacht hebben.’

‘HET INZETTEN VAN NIEUWE TECHNOLOGIEËN IS EEN STAP VOORWAARTS EN BRENGT MEERDERE VOORDELEN MET ZICH MEE’ Koekjesfabriek Medewerkers willen autonoom werken, hun competenties ontwikkelen en zichzelf verbonden voelen aan het bedrijf. Dit laatste is erg belangrijk voor de mens. Van de Burg haalt het voorbeeld van de koekjesfabriek aan: ‘Een koekjesfabriek stuurt iedere dag bestellingen naar haar klanten en met deze bestellingen sturen zij een kaart mee met daarop een foto van de medewerker. Per week gaat er een andere foto mee. Deze medewerker is dan de regisseur van de week. De klant kan op deze kaart klachten, complimenten of andere opmerkingen noteren en stuurt de kaart daarna terug. Vervolgens mag deze regisseur vier uur tijd besteden aan het bedenken van oplossingen, waarmee iets beter of slimmer kan. Wanneer de regisseur dit idee heeft besproken met de collega’s en zij akkoord zijn, gaan ze het doen! Niet afstemmen met directeur of manager, maar GEWOON doen. Want als je het gewoon doet, dan hoef je nooit meer iets te implementeren.’ De sceptici van Het Nieuwe Werken signaleren een belangrijke ontwikkeling. Er wordt te gemakkelijk gesproken over de mooie vergezichten door de ‘believers’. En er wordt te weinig gewezen op het hobbelige pad dat leidt naar dat mooie vergezicht. Dat is jammer, want het schept verwachtingen die niet waargemaakt kunnen worden, waardoor organisaties terugdeinzen bij de eerste tegenslagen. Van der Burg: ‘Laten we realistisch zijn, elke verandering binnen een organisatie is een stevige klus. Maar dat doet niets af aan de beweging naar mensgerichte organisaties, waar grote voordelen zijn te behalen voor mens, organisatie en maatschappij. De enige weg is vooruit en de enige reden tot omkijken is bezien of je niet ingehaald wordt.’

COLUMN

DATA OVER DE GRENS Sinds de eerste berichten over de door Edward Snowden onthulde NSA-documenten zijn de discussies over gegevensbescherming en privacy in het digitale tijdperk in een ongekende stroomversnelling geraakt. Daarbij draait het om één ding: vertrouwen in technologie. Vertrouwen voor consumenten dat gegevens veilig worden opgeslagen, dat de privacy van burgers wordt geborgd, en dat het investeren in nieuwe technologie en cloud de moeite waard is.

mogelijk per land - dus ook Nederland - te bekijken hoeveel verzoeken het betreft. Een voorbeeld: over de eerste helft van 2014 heeft Microsoft wereldwijd slechts vijf verzoeken gekregen om informatie van zakelijke cloud klanten. In alle vijf de gevallen hebben we die niet gehonoreerd, omdat we de verzoeken konden afwijzen of de overheid konden verwijzen naar de eigenaar van de data.

De razendsnelle ontwikkeling van technologie in het algemeen en cloud computing in het bijzonder kan helaas vaak niet worden bijgebeend door wetgevers en de politiek. Maar het internet is inmiddels zo diep in onze economie en samenleving geworteld, dat het voor overheden niet langer vol te houden is dat daar andere regels gelden dan in de ‘echte’ wereld.

De hoeveelheid overheidsverzoeken om data van cloud klanten is zeer beperkt, maar dat is veelal onbekend

Het is dus van het grootste belang dat overheden hun regelgeving moderniseren, en ervoor zorgen dat de spelregels van de rechtsstaat online gelijk zijn aan de offline variant. Microsoft vindt het voor het vertrouwen in cloud computing bijvoorbeeld cruciaal dat landen heldere afspraken maken over hoe ze informatie opvragen uit datacentra, als ze die nodig hebben in een strafrechtelijk onderzoek. Als die afspraken niet

duidelijk zijn, weten burgers en consumenten niet wat er met hun gegevens gebeurt en blijft het vertrouwen achter.

VERTROUWEN VOOR CONSUMENTEN DAT GEGEVENS VEILIG WORDEN OPGESLAGEN In 2014 heeft Microsoft in de zogenoemde ‘warrant case’ daarom het verzoek van de Amerikaanse overheid aangevochten om data van een Hotmail-gebruiker te overhandigen die op een in Ierland gevestigde server staan. We willen daarmee afdwingen dat de Amerikaanse overheid de lokale wetgeving van landen (in dit geval Ierland) respecteert bij het opvragen van gegevens die op servers buiten de VS zijn opgeslagen. Tientallen bedrijven, academici, NGO’s en andere organisaties hebben Microsoft gesteund in deze zaak, waarin de uitspraak nog volgt. Microsoft heeft de afgelopen jaren ook zelf aan vertrouwen proberen bij te dragen door heel transparant te zijn over verzoeken van overheden om klantendata. Zo publiceren we al enkele jaren het zogenoemde Law Enforcement Request Report met inzicht in de hoeveelheden politie en justitie onderzoeken. In de laatste, online beschikbare versie van het rapport is het

bij gebruikers. Het geven van zoveel als mogelijk transparantie daarover is van groot belang voor hun vertrouwen. Als daarbovenop duidelijkere regels gelden tussen landen over dataoverdracht kan de economische en sociale potentie van nieuwe technologie en cloud computing pas tot volle wasdom komen. Jochem de Groot, Government Affairs Lead Microsoft

VALKUILEN

DE DON’TS VAN DE CLOUD ITON heeft de afgelopen jaren veel geleerd in de cloud. Uit eigen ervaring, ervaringen van klanten en stiekem ook van ervaringen bij concurrenten. De vijf belangrijkste lessen op een rij. Door Ben Meints, cloud expert ITON. 1. Verwacht niet dat de cloud perfect is De eerste les: de cloud is niet perfect. Helaas leven veel klanten met de beleving dat zodra ze bepaalde applicaties, of zelfs de volledige infrastructuur verplaatsen naar de cloud, deze altijd en overal beschikbaar zijn. De praktijk is echter anders. Cloud leveranciers bieden altijd een duidelijke SLA, waarbij praktisch nooit een beschikbaarheid van meer dan 99,95% wordt gegeven. Dit klinkt prachtig, maar 99,9% beschikbaarheidsgarantie betekent bijvoorbeeld dat de dienst acht uur per jaar niet beschikbaar mag zijn. U kunt helaas niet bepalen welk uur van het jaar dat is. Let dus goed op welke garanties er gegeven worden, en pas hier uw verwachtingen op aan. Tweede aandachtspunt: een SLA bevat voorwaarden voor de beschikbaarheid. Zorg dat uw organisatie hieraan voldoet.

2. Denk niet dat alles goedkoop of duur is De diensten in de cloud worden op een dynamische wijze afgerekend. Een prijs per gebruiker per maand, een prijs per uur voor een specifieke dienst, een prijs per tik. Dit kan een vertekend beeld geven. Een enkele tik of gebruiker kan goedkoop lijken, terwijl als we een snelle rekensom maken, een cloud dienst voor alle gebruikers ineens veel duurder is dan zelf een server met licentie kopen. Daarin zit precies het verraderlijke. De prijs van een cloud dienst bevat alle kosten, inclusief de verborgen kosten. Wat kost het gebruik van stroom? Wat kost het beheer van specifieke onderdelen? Hoeveel betaalt u aan garanties op hard- en software? Wat betaalt u aan de ruimte waar de servers hangen? Cloud diensten zijn niet naast bestaande IT oplossingen te leggen, de echte economische waarde kan pas berekend worden als we alles meenemen, en vooral gaan kijken naar de meerwaarde voor het bedrijf.

3. Verlies de controle niet De overgang naar de cloud is vaak eenvoudiger gemaakt dan gedacht. Veel Nederlanders hebben tegenwoordig een Dropbox of OneDrive account. Ik zie helaas ook bij meer dan 75% van onze klanten dat een privé Dropbox of OneDrive account zakelijke data bevat, en in veel gevallen zelfs actief gebruikt wordt binnen vergaderingen. Prachtige oplossingen, eenvoudig in gebruik, maar u bent uw grip over uw data

volledig kwijt. U krijgt geen garanties over beschikbaarheid en heeft geen mogelijkheid tot beheer. Controle is voor elke cloud dienst een aandachtspunt. Zorg voor duidelijke afspraken met uw leverancier, vertrouw niet op blauwe ogen, maar controleer zelf. Zorg dat u weet waar uw data staat en wat ermee gebeurt.

4. Zorg dat u niet vast komt te zitten Een van de grootste gevaren van de cloud is dat zodra u erin stapt, er nooit meer uit kunt. Als u aan de slag gaat met een cloud dienst, zorg dat er een exit strategie is. En dat uw data te koppelen is via open standaarden, en niet wordt opgesloten in een applicatie van een leverancier. Blijf contractueel eigenaar van uw data. Helaas is dit al een aantal keer fout gegaan, met juridische discussies tot gevolg. Bespaar u deze ellende en regel het vooraf.

5. Maak er geen schoolproject van Het laatste advies: pas op dat cloud computing een technisch feestje wordt. Denk na over de impact van de cloud op uw business. Zorg voor een visie en een plan en dat de kennis over uw cloud diensten niet bij één persoon terechtkomt. De stap naar de cloud kan serieuze gevolgen hebben voor uw organisatie, terwijl dit door het gemak van de overstap zelden duidelijk naar voren komt. Zie de cloud niet als speelgoed, maar ga er serieus mee om. Alleen dan kunt u profiteren van de voordelen, en voorkomt u de andere valkuilen.

MICROSOFT

WELKOM IN DE WERELD VAN AZURE De termen Office 365 en Azure zijn niet meer weg te denken uit de IT wereld. Microsoft profileert zich daarmee als de cloud provider van de wereld. Wat is Azure en voor welke doeleinden maakt u gebruik van Office365 en wanneer voor Azure? En belangrijker, maakt het iets uit? Door Ben Meints, cloud expert ITON.

Microsoft heeft een zeer groot aanbod van cloud diensten. Om hier enig onderscheid in te maken, is het belangrijk de verschillende cloud vormen duidelijk te krijgen.

Cloud computing kan grofweg worden onderverdeeld in drie vormen: • Software as-a-Service (SaaS): u neemt een kant-en-klaar pakket af en bemoeit zich alleen nog met de inhoud en toegang tot het pakket. Deze vorm van cloud computing is veruit de bekendste. • Infrastructure as-a-Service (IaaS): u neemt geen kant-enklare oplossing af, maar u krijgt de mogelijkheid zelf virtuele machines op te bouwen op de hardware van de cloud leverancier. • Platform as-a-Service (PaaS): een minder bekende vorm van cloud computing, maar voor softwareontwikkelaars zeer nuttig. Bij PaaS regelt de provider de middelen om software te kunnen ontwikkelen. De software zelf (dus het daadwerkelijke programmeren van regels code) is de verantwoordelijkheid van de afnemer van de PaaS dienst.

15 Simpel gezegd: voor kant-en-klare cloud producten zijn SaaS oplossingen de beste optie. Wilt u zelf iets creëren, kies dan voor PaaS of IaaS. Deze onderverdeling is niet specifiek voor Microsoft, maar wordt algemeen gebruikt voor cloud computing. Voorbeelden van SaaS producten van Microsoft zijn Office 365 (Exchange, Lync en SharePoint), Intune (voor het beheren van mobiele apparaten en/of werkstations) en CRM Online. Alle cloud producten waarmee organisaties zelf oplossingen kunnen creëren, worden gebundeld onder de noemer Azure.

Azure Azure is een grote bundel aan diensten, ‘halffabricaten’, waarmee organisaties eigen, bestaande IT diensten kunnen versterken of totaal nieuwe diensten kunnen ontwikkelen. Elk van deze Azure diensten kent eigen karakteristieken, zoals een SLA met afspraken over beschikbaarheid en bruikbaarheid. Azure wordt pas echt interessant op het moment dat u kijkt naar de schaal waarop deze bundel aan diensten is ingericht. Alle Azure diensten worden op wereldwijde schaal aangeboden vanuit de datacenters van Microsoft in zogenoemde regio’s. Elk werelddeel (met uitzondering van Afrika) kent minimaal één regio. Elke regio bestaat uit minimaal twee datacenters die geografisch gezien, minimaal driehonderd mile (ca 482 km), uit elkaar zijn geplaatst. Alle datacenters zijn met elkaar verbonden via een wereldwijd glasvezelnetwerk, waardoor ook op dit vlak goede prestaties worden gehaald. Microsoft is door dit netwerk een van de grootste netwerkproviders ter wereld. Europa heeft twee datacenters: in Amsterdam en Dublin. Hier draaien miljoenen servers die gezamenlijk de rekenkracht en opslag leveren voor het aanbieden van diensten. Het bijzondere aan Azure is het gemak waarmee u er als klant gebruik van kunt maken. Hoe? U maakt een account aan via de website, koppelt hier een tegoed aan en u kunt aan de slag. Microsoft geeft nieuwe klanten standaard een tegoed van € 150,-. De rest kan worden aangevuld via diverse betaalmodellen. Zodra dit account aangemaakt en werkend is, gaat u naar het beheerportaal van Microsoft Azure en kunt u van start.

De start Het beginnen met Azure is zo eenvoudig als het doen van boodschappen in de supermarkt. U maakt een keuze uit het enorme aanbod aan diensten, geeft aan hoeveel u wilt hebben van elke dienst, waar in de wereld deze dienst primair en eventueel secundair moet komen te draaien, en deze wordt vervolgens voor u klaargezet. Zodra u hier gebruik van gaat maken, moet u hiervoor betalen. Op het moment dat u geen gebruik maakt van een dienst, stopt automatisch de betalingsverplichting. Betekent dit dan dat u van elke dienst apart een rekening krijgt? Nee. Betaling van Azure gaat altijd vanuit een bundel die vergelijkbaar is met het gebruik van een databundel op een telefoon. Bij het gebruik van een Enterprise Agreement (geldig voor bedrijven vanaf tweehonderd medewerkers) spreekt u vooraf met Microsoft af hoeveel u verwacht te gaan gebruiken van de Azure diensten. Op basis daarvan

koopt u een bundel ter waarde van een bepaald bedrag. Hoe groter de bundel, des te groter de korting. Vanuit die bundel gaat u vervolgens diensten gebruiken. Op het moment dat u door de bundel heen bent, wordt deze automatisch aangevuld tot het bedrag dat u gebruikt. Anders dan bij een databundel van een mobiele telefonieprovider, blijven de kortingen ook gelden voor het teveel gebruikte tegoed. U gaat dus niet meteen meer betalen. Voor kleinere organisaties, of grote organisaties die niet jaarlijks een bundel willen afnemen via een Enterprise Agreement, zijn er meerdere vormen beschikbaar. Een paar voorbeelden zijn de tegoedbundels met een geldigheid die u eenmalig kunt kopen via Open Licensing, een maandelijkse, halfjaarlijkse, of jaarlijkse bundel die via de factuur wordt afgerekend of via een pay-as-you-go-model en een creditcard.

De mogelijkheden Zoals eerder gezegd heeft Azure een zeer breed scala aan diensten. Die lopen uiteen van diverse soorten virtuele machines, opslagmogelijkheden en verschillende authenticatie-, beheer- en ontwikkeloplossingen. Microsoft kent een razendsnelle ontwikkelcyclus binnen haar productaanbod. Veel producten worden iedere paar weken voorzien van nieuwe functionaliteiten. Al die functionaliteiten worden uiteraard eerst uitgetest met een selecte groep klanten. Via http://azure.microsoft.com/nl-nl/ krijgt u een goed beeld van de diensten die op dit moment beschikbaar zijn. Op pagina 20 leest u over een aantal point solution oplossingen die u direct kunt toepassen binnen uw bestaande of nieuwe infrastructuur.

Onderhoud Ondanks de enorme kracht die Microsoft Azure biedt, zijn er beperkingen waar uw organisatie wellicht tegenaan loopt. Het is belangrijk in het achterhoofd te houden dat Azure gebouwd is voor een megaschaal. Dit heeft -zoals al eerder gezegd- enorme voordelen, maar zorgt ook voor aandachtspunten. Zo kan Microsoft geen garanties geven wanneer er precies onderhoud plaatsvindt op een specifieke server. Zo’n server kan dus op elk moment van de dag, zonder vooraankondiging, kort (zo’n 10-15 minuten) niet beschikbaar zijn. Houdt u hier met het ontwerp van uw eigen oplossing rekening mee, dan heeft dit totaal geen impact. Uw oplossing moet hier echter wel klaar voor zijn.

PARTNERS

DELL EN ITON SAMEN IN DE CLOUD Dell en ITON hebben samen een cloud oplossing geïntroduceerd. Dell biedt klanten een cloud omgeving aan, die wordt gehost door ITON op infrastructuur van Dell en wordt beheerd door ITON. We spraken Jeannine Peek, Algemeen Directeur Dell Nederland, over de achtergrond van deze unieke samenwerking.

Veel eindgebruikers kennen Dell vooral als fabrikant van pc’s, laptops en servers. Maar Dell heeft vandaag de dag alles in huis, van storagesystemen en netwerkcomponenten tot firewalls, security- en cloud software. ‘We nemen regelmatig bedrijven over en blijven dat ook doen, omdat dit past bij onze strategie. We doen geen overnames om de klanten van die bedrijven in handen te krijgen, maar vanwege de toegevoegde waarde van de technologie waarmee we ons portfolio willen aanvullen, zoals security en identity management, mobility, Big Data analyse, software definedoplossingen en uiteraard de cloud,’ aldus Peek. ‘Dit zorgt ervoor dat we een end-to-end oplossing kunnen bieden met als doel IT oplossingen voor de eindklant zo gemakkelijk mogelijk te maken.’

Ondernemerschap Dell heeft een goed jaar achter de rug. Iets meer dan een jaar geleden is het bedrijf van de beurs afgegaan en weer een private organisatie geworden, eigendom van Michael Dell en investeringsmaatschappij Silver Lake. Dit heeft geleid tot intern ondernemerschap en nieuwe mogelijkheden om initiatieven te ontplooien. ‘We zijn als beursgenoteerd bedrijf altijd voorzichtig geweest met communiceren naar de buitenwereld. We merken nu dat er door de privatisering allerlei vormen van innovatief ondernemerschap ontstaan. Het is ook niet erg als een idee het niet haalt, fouten maken mag, daar leren we van. Iedereen werkt er aan het bedrijf nog succesvoller te maken,’ vervolgt Peek. ‘Verregaand samenwerken met partners is veel gemakkelijker geworden. De samenwerking met ITON om een cloud service te ontwikkelen is één van die ideeën die nu als een concrete dienst is uitontwikkeld en in de markt wordt gezet.’

Vraag van klanten Dell merkt dat er meer en meer klanten zijn die rechtstreeks contact zoeken, omdat ze oplossingen zoeken voor cloud vraagstukken. Dit zijn organisaties - van elke omvang - die zoekende zijn naar een cloud strategie. Dell wil uiteraard haar klanten helpen en geeft advies en ondersteuning bij het

testen van bijvoorbeeld applicaties in de cloud. Vaak worden klanten dan uitgenodigd, samen met hun IT partner(s) in het trainingscentrum bij Dell in Amsterdam, voor een workshop of bijvoorbeeld een Proof of Concept. ‘Wat wij niet hebben en waar we ook niet de ambitie voor hebben, is een eigen cloud managen. We hebben daarom ITON gevraagd deze cloud voor ons te bouwen en beheren. We kunnen onze klanten nu adviseren en vervolgens concreet een cloud omgeving van Dell aanbieden,’ zegt Peek. ‘Omdat Dell de eigen naam eraan verbindt, zijn we niet over één nacht ijs gegaan en heeft het selectieproces best wat inspanning gekost. ITON heeft veel expertise in de cloud met Dell omgevingen. ITON maakt het voor de klanten gemakkelijk doordat er bijvoorbeeld een SSO-oplossing aan toegevoegd is. En laten we niet vergeten dat ITON ISO 27001 gecertificeerd is en de cloud diensten ook nog eens de ISAE 3402 type 2 certificatie hebben, om de security te waarborgen. We hebben al jarenlang een goede relatie en het is belangrijk dat de ITON filosofie aansluit bij die van Dell. Het vertrouwen in ITON zorgt ervoor dat we een Dell stempel op de online werkplek willen zetten en er samen een succes van gaan maken.’

‘HET IS BELANGRIJK DAT DE ITON FILOSOFIE AANSLUIT BIJ DIE VAN DELL’ De Dell Cloud Werkplek De Dell Cloud Werkplek geeft organisaties volledige vrijheid in de mate van integratie met de bestaande werkomgeving. In plaats van een volledige werkplek is het mogelijk vanuit deze centrale werkplekomgeving in de cloud individuele applicaties aan te bieden en deze te integreren binnen bestaande werkplekken. Op Windows 7 of 8 werkplek-

ken binnen de organisatie merken gebruikers nauwelijks dat de applicaties niet lokaal geïnstalleerd zijn, maar vanuit de cloud worden aangeboden. Organisaties kunnen ook eigen printers, lokale schijven, usb-sticks, webcams en dergelijke gebruiken, maar als dit onwenselijk is, kan dit met beleidsinstellingen worden afgeschermd. De Dell Cloud Werkplek of de individuele applicaties werken ook op bijvoorbeeld tablets. ‘We zijn erg blij dat we ITON als partner hebben. ITON is jaren geleden als een van de eerste partners ingestapt in het partnermodel van Dell en heeft niet voor niets de Premier-status. Ze hebben veel expertise van Dell en onze cloud oplossingen. Microsoft levert het Cloud Platform met Azure. Dell levert de infrastructuur bestaande uit Dell PowerEdge servers, Dell N-series networking en Dell Compellent storage en ITON levert de kennis,’ vervolgt Peek. ‘Ik denk dat de werkplek uit de cloud steeds belangrijker wordt, net zoals individuele apps uit de cloud. Door het gebrek aan kennis bij organisaties denkt men vaak dat het niet gemakkelijk is apps uit de cloud te halen. Wat veel klanten niet in de gaten hebben, is dat ze vaak allang gebruikmaken van SaaS, denk aan Exact en Salesforce.com. Deze cloud ontwikkelingen zijn niet meer te stoppen. We starten met online werkplekken maar in principe is alles mogelijk. Zelfs het hosten van server-applicaties. We merken dat ook andere partners dan ITON interesse hebben in

‘NOG MEER DAN VORIG JAAR LIGT DE FOCUS OP DE PARTNERS’

een soortgelijke samenwerking, maar onze focus op cloud gebied ligt nu op de partnership met ITON.’

Partners noodzakelijk Partners zoals ITON zijn voor Dell heel belangrijk. Dell stelt altijd de klant centraal en kijkt steeds hoe deze het beste te bedienen is. Omdat IT zo complex wordt en veel klanten niet in staat zijn over alle thema’s en producten alles te weten, heeft Dell voor de volle 100% het partnerkanaal omarmt. ‘Nog meer dan vorig jaar ligt de focus op de partners en voor het midden- en kleinbedrijf loopt alles via partners. Klanten ervaren het als plezierig dat ze snel face-to-face met iemand kunnen overleggen in plaats van te moeten praten met iemand aan een service of salesdesk,’ besluit Peek. ‘Nederland loopt voorop in het volgen van technologie en de partners zijn in staat de vele veranderingen bij te houden en de kennis op niveau te houden. Uiteindelijk zijn het ook de partners die de relatie met de klant onderhouden en niemand kent de IT van de klant beter dan de partner.’

VISIE

CLOUD 2020 Het lijkt nog ver weg, 2020. Maar in vijf jaar tijd kan er veel veranderen. Volgens ITON ontkomt geen enkele organisatie op den duur aan de cloud en heeft deze IT oplossing de komende jaren een enorme impact op IT en uw business. 2020 is voor ITON, net als in de optometrie, synoniem aan een heldere kijk en visie. In dit geval op de cloud. Door Rody van Egmond, partner ITON. Cloud diensten zijn niet nieuw. In de cloud neemt uw bedrijf een kant-en-klare online IT dienst af die gehost wordt bij een externe aanbieder. In plaats van investeringen, kosten en afschrijvingen betaalt u een vast bedrag per maand of per gebruiker en hebt u te maken met voorspelbare kosten. Cloud diensten variëren van het gebruik van één cloud gebaseerde applicatie of het hosten van een server tot en met het afnemen van complete online werkplekken.

Public cloud first De cloud gaat de komende jaren meer veranderen dan we ons kunnen voorstellen, zowel voor uw organisatie als de manier waarop u IT inzet en beheert. Zo ziet ITON het laatste jaar meer groei in cloud diensten dan de drie jaar daarvoor. Als het gaat om cloud migratie, hebben wij een uitgesproken mening: ga als organisatie eerst kijken naar de public cloud. Hierbij maakt u gebruik van een generieke oplossing waarbij

19 de infrastructuur in het datacenter ook door andere klanten wordt gebruikt. Deze cloud vorm biedt enorme kansen en mogelijkheden om onderdelen binnen de traditionele onpremise IT slimmer en flexibeler in te zetten. Kies voor een vertrouwde aanbieder als Microsoft en neem de gewenste diensten af (bijvoorbeeld Office 365). U profiteert meteen van de bekende cloud voordelen, waaronder schaalbaarheid, slimmer inzetten van resources en moderne en actuele applicaties die overal en altijd toegankelijk zijn. De kosten en instapdrempel zijn over het algemeen laag. De public cloud heeft impact voor uw bedrijf en de manier waarop u applicaties gebruikt, maar ook de rol van IT verandert. IT hoeft de applicaties niet langer lokaal uit te rollen en te onderhouden.

Hybride of private Ondanks het feit dat grote onderzoeksbureaus als Gartner en Forrester beweren dat de public cloud dé oplossing voor de toekomst is, is het aantal daadwerkelijk volledig gemigreerde bedrijven relatief laag. Het is goed mogelijk dat ook uw organisatie er nog niet klaar voor is. Durft u de afhankelijkheid niet aan, kunt of wilt u het innovatietempo van de cloud dienst niet zo snel volgen of wordt u belemmerd door weten regelgeving? Zijn uw legacy-applicaties niet geschikt voor integratie met de cloud, zoals uw ERP-systeem, heeft u specifieke wensen of zoekt u afwijkende functionaliteit? Een private cloud, waarbij de infrastructuur speciaal voor uw bedrijf wordt samengesteld en binnen uw bedrijf of in het datacenter van een service provider wordt gehost, of een combinatie van public en private cloud vormen dan prima alternatieven. Een hybride oplossing met behoud van on-premise diensten en cloud diensten is eveneens een optie.

Strategische Microsoft partner ITON is al meer dan twintig jaar specialist in Microsoft oplossingen én de eerste partner in Nederland die haar cloud naar Microsoft Cloud Platform heeft gemigreerd met Microsoft Azure Pack. Na de eerste aanbeveling ‘public first’ adviseert ITON daarom ‘Microsoft first’. Het grote voordeel van de strategische keuze voor Microsoft is dat veel klanten Microsoft producten on-premise gebruiken en de drempelvrees om een deel hiervan in de cloud onder te brengen lager is. Bovendien hebben veel klanten al licenties in huis die in bepaalde scenario’s ook in de cloud geldig zijn en dat bespaart weer kosten. Met Cloud Platform kan een deel van de cloud oplossing bijvoorbeeld draaien bij ITON als private cloud, een deel bij Microsoft in de public cloud en een deel on-premise. Dit voegt flexibiliteit toe, omdat verplaatsen van cloud services van on-premise naar cloud of terug relatief eenvoudig wordt. Als u zelf geen cloud verbinding wilt met de private cloud van Microsoft, kan ITON de communicatie tussen uw onpremise cloud en de Microsoft cloud verzorgen en indien nodig beheren.

Dé vijf succesfactoren De evolutie naar de cloud is in gang gezet en niet meer te stoppen. Het zijn niet langer IT en technologie die de richting bepalen maar de business zelf. Volgens ITON wordt het succes van een cloud keuze bepaald door vijf factoren (zie ook het artikel Cloud DNA Check pag. 32). Als een van deze vijf ontbreekt, ontstaat er frustratie, weerstand en in het ergste geval zelfs chaos.

Visie: Om te beginnen moeten management en directie een heldere visie hebben over de business, maar ook hoe IT hieraan een bijdrage kan leveren. Belang: Alle betrokkenen binnen de organisatie moeten het belang van de keuze(s) inzien. Is dit niet het geval, dan levert dit weerstand op. Plan: Zorg voor een goed plan. Ondoordacht invoeren van een diversiteit aan cloud oplossingen zorgt uiteindelijk voor een warboel van cloud services die al snel out-of-control raken. Middelen: Er dienen voldoende middelen vrijgemaakt te worden. Niet alleen IT middelen, maar ook mankracht en geld, waarbij met name de stap van CapEx (investeringen) naar OpEx (kosten) relevant is. Competenties: Tot slot moeten er op alle niveaus in de organisatie competenties geborgd zijn waarmee nieuwe cloud diensten en functionaliteiten gebruikt kunnen worden.

HET ZIJN NIET LANGER IT EN TECHNOLOGIE DIE DE RICHTING BEPALEN, MAAR DE BUSINESS ZELF Mis de boot niet Bedrijven die nu instappen in de cloud en de technologie omarmen, hebben in 2020 een belangrijke voorsprong opgebouwd in vergelijking met bedrijven die de cloud genegeerd hebben. IT’ers die niet mee veranderen, zetten zichzelf buitenspel. Zelfs al heeft u geen plannen om op korte termijn iets met de cloud te gaan doen, wees voorbereid en zorg dat u niet voor verrassingen komt te staan.

PRIVATE CLOUD

WORD UW EIGEN CLOUD AANBIEDER Uit ervaring weten we dat de public cloud niet zonder meer binnen elke organisatie gebruikt kan worden, bijvoorbeeld vanwege weten regelgeving. Er is een alternatief, want de cloud betekent niet per se dat u bent overgeleverd aan een public cloud of een cloud bij een partner. U kunt ook uw eigen cloud aanbieder worden. Door Joey Hofstede, IT architect ITON.

Om te beginnen is het belangrijk helderheid te creëren: wat is een cloud? Hiervoor kijken we naar de standaard die door het Amerikaanse National Institute of Standards (NIS) is vastgesteld en die geldt als wereldwijde richtlijn. Er mag gesproken worden over een cloud als de oplossing in ieder geval voldoet aan de volgende vijf richtlijnen: • Selfservice. Een cloud is pas een cloud als er een duidelijke vorm van selfservice wordt toegepast. Het aanvragen van een nieuwe dienst moet automatisch worden uitgevoerd door het systeem zonder tussenkomst van een persoon. • Elastisch. Cloud computing vraagt oplossingen die heel snel kunnen opschalen, maar belangrijker, ook eenvoudig kunnen krimpen. • Multi-tenant. Een cloud dienst wordt altijd gebruikt door meerdere afnemers. Of dit nu partners zijn die samenwerken, klanten of afdelingen. • Meetbaar. Het is cruciaal binnen een cloud dat in één oogopslag inzichtelijk wordt wat een specifieke dienst kost. •V erbonden via breedband. De dienst moet via een breedbandverbinding (bij voorkeur internet) beschikbaar worden gesteld.

Private cloud De genoemde kenmerken gelden uiteraard voor alle cloud diensten die door grote of kleine partijen worden aangeboden. Maar deze zijn ook toepasbaar op uw eigen omgeving. Dat is precies de gedachte die Microsoft heeft bij de visie rondom het Cloud Platform (het vroegere Cloud OS). Op basis van de lessen die de organisatie geleerd heeft met Azure in de public cloud is er een platform ontwikkeld gebaseerd op System Center 2012 R2 en Windows Server 2012 R2, waarmee u als organisatie zelf een eigen interne private cloud kunt bouwen. Dit platform wordt al op kleine schaal toegepast bij partners als ITON, om een volledige cloud omgeving te bouwen. Dit kan uiteraard ook prima binnen bedrijven worden gebouwd, om zo een private cloud te realiseren.

De basis De private cloud op basis van het platform van Microsoft bestaat uit een zogenaamde fabric. Dit is de verzamelterm waarin we alles wat te maken heeft met rekenkracht,

opslagcapaciteit en verbindingen, door middel van slimme software aan elkaar verbinden en inregelen. Zo ontstaat een ‘software-defined datacenter’. Met gestandaardiseerde, relatief eenvoudige hardware, die we door middel van softwarematige oplossingen zo inregelen dat de hardware voor praktisch alle situaties kan worden gebruikt. Het grote voordeel van een softwarematige oplossing voor het passend maken van de hardware, is de hoge mate van flexibiliteit. Hebben we vandaag oplossing A nodig en morgen oplossing B, dan is het een kwestie van aanpassen van instellingen.

Fabric van Microsoft Fabric van Microsoft is gestandaardiseerde hardware (servers, switches en vooral veel schijven) gecombineerd met Windows Server. De software zorgt voor virtualisatie en dus voor het flexibel maken van de hardware. Hyper-V virtualiseert rekenkracht door virtuele machines te creëren. Network Virtualization zorgt voor het ontkoppelen van connectiviteitsopties en software-defined storage wordt gerealiseerd door de inzet van Scale Out-fileservers, al dan niet gecombineerd met oplossingen als een SAN of NAS. Door de inzet van een enkel product, Windows Server, is het complete datacenter sterk te vereenvoudigen. Door uw datacenter te veranderen van een klassiek naar een software-defined datacenter, wordt de basis gelegd van een private cloud. Via software voeren we alle taken uit, kunnen we eenvoudig bij- en afschalen, en krijgen we inzichtelijk welk deel van de hardware waarvoor gebruikt wordt.

De cloud in de praktijk Met het bouwen van een software-defined datacenter heeft u echter nog geen cloud. De flexibiliteit is aan de hardware toegevoegd, maar nog steeds niet op een bruikbare manier te ontsluiten naar uw organisatie. Dit kan met Microsoft System Center, een suite van tools die gebruikt wordt om alle kracht van de Windows server bruikbaar te maken en te combineren tot een cloud. Allereerst moet de functionaliteit worden ingeregeld om het beheer van het datacenter te realiseren. Hiervoor wordt vaak Virtual Machine Manager (VMM) ingezet, dat zich richt op alles wat met computing, netwerk en storage te maken heeft. VMM biedt de mogelijkheid via één console alle beheeracties uit te voeren. Belangrijke taak

PRIVATE CLOUD

van de VMM is het monitoren van de totale oplossing. Hoeveel hardware wordt gebruikt door welke componenten? Komen er fouten voor in de hardware waarop direct moet worden ingegrepen? Wat gebeurt er binnen het softwaredefined datacenter? Het laatste onderdeel is het automatiseren van geavanceerde beheertaken zonder tussenkomst van de beheerder, iets wat cruciaal is voor selfservice. Hiervoor biedt Microsoft de oplossingen Service Management Automation (SMA) en Orchestrator. SMA is specifiek bedoeld om geavanceerde beheertaken te automatiseren en is gebouwd op basis van PowerShell. Orchestrator richt zich meer op taken die voor een eindgebruiker geregeld moeten zijn.

Complex maar krachtig De beschreven oplossing klinkt behoorlijk complex en is dat ook. Toch biedt de private cloud een krachtige basis waarvan uw organisatie kan profiteren, zonder dat u belemmerd wordt door privacy en wetgeving. ITON heeft zich gespecialiseerd in het bouwen en onderhouden van dergelijke private clouds. Door gebruik te maken van onze diensten, ervaart u wel de voordelen maar niet de nadelen van deze cloud vorm. Wij hebben een aantal standaard bouwblokken ontwikkeld die eenvoudig en snel in te zetten zijn binnen uw datacenter. De private cloud is hierdoor binnen afzienbare tijd praktisch te gebruiken.

DOOR UW DATACENTER TE VERANDEREN VAN KLASSIEK NAAR SOFTWARE DEFINED, WORDT DE BASIS VOOR EEN PRIVATE CLOUD GELEGD Selfservice In een private cloud kunnen applicatiebeheerders, afdelingen of zelfs eindgebruikers gedefinieerd worden als klant. Vervolgens wordt het datacenter op een eenvoudige wijze ontsloten. U heeft twee opties. Wilt u het datacenter rechtstreeks ter beschikking stellen aan eindklanten, dan is de combinatie van System Center Service Manager en Orchestrator de beste oplossing. Deze biedt een gebruikersvriendelijke interface waarop u door middel van knoppen en wizards allerlei taken aanbiedt aan de eindgebruiker. Zo kan er bijvoorbeeld toestemming worden gevraagd aan de manager voordat een taak wordt uitgevoerd. Het mooie van deze oplossing is dat u selfservice volledig ITIL-gebaseerd kunt opzetten. Integratie tussen de helpdesk en selfservice is hiermee een formaliteit. Is de eindklant technischer georiĂŤnteerd, dan is de combinatie van Azure Pack met Service Provider Foundation een betere optie. Microsoft heeft de kennis die is opgedaan in de Azure Cloud samengevoegd in een webinterface die alle beheertaken op een gestructureerde wijze aanbiedt aan beheerders. Het Azure Pack heeft dezelfde look & feel als het Azure platform en biedt dezelfde kracht. Virtuele machines, databases en netwerken aanmaken gaat via een paar eenvoudige stappen, zonder dat er afgeweken wordt van de binnen uw organisatie gedefinieerde standaarden.

REFERENTIE

ITON ONTZORGT ZINZIA ZORGGROEP Zinzia Zorggroep heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in IT. Het beheer ervan ligt volledig in handen van ITON. Al is Zinzia nog wat terughoudend wat betreft de cloud, vanwege privacygevoelige cliëntgegevens, de invoering van een op MDM-gebaseerde cloudoplossing brengt de cloud in elk geval dichterbij.

Hans Bonté, Manager Bedrijfsvoering bij Zinzia Zorggroep, kent ITON al van een vorige werkgever. ‘De relatie tussen ITON en mij gaat nog terug ver vóór de tijd dat ik bij Zinzia werkte. Toen we meer IT expertise nodig hadden als gevolg van een ingezette herstructurering van de interne IT omgeving, en het de toenmalige IT partner en onze eigen systeembeheerder simpelweg aan kennis ontbrak, kwamen we door de eerdere goede ervaringen snel terecht bij ITON.’ Zinzia heeft de afgelopen jaren behoorlijk geïnvesteerd in IT en vernieuwingen doorgevoerd waardoor de organisatie nu kan bogen op een moderne omgeving en op dit gebied tot de top in haar sector behoort.

Ontzorging van IT Toen Bonté vier jaar geleden begon bij Zinzia heeft hij eerst de verbindingen tussen de vestigingen opgewaardeerd naar glasfiber en vervolgens de servers vervangen, zodat er een gedegen basisstructuur ontstond. Momenteel wordt gewerkt aan de uitrol van de laatste fase van een WiFi-netwerk op de locaties. Zinzia werkt nu met een centrale Citrix-omgeving in een eigen datacenter op de hoofdlocatie en met thin clients op de werkplekken. ‘We hebben geen eigen systeembeheerder meer en ITON is volledig verantwoordelijk voor het technische beheer van onze IT infrastructuur. Een systeembeheerder van hen komt eens per twee weken een dag op locatie. Een programmabeheerder komt voorlopig wekelijks een dag en vormt de intermediate tussen de technische consultants van ITON, de externe partijen en onze organisatie. ITON verzorgt tevens de helpdeskfunctie,’ vertelt Bonté. ‘Dit werkt na wat aanloopproblemen allemaal naar tevredenheid. De vaste contactpersonen kennen ons bedrijf en zetten zich in voor het belang van Zinzia. Ik ervaar ITON als een betrouwbare IT partner met een breed kennisniveau. Het geeft een rustig gevoel te weten en te ervaren dat ze in control zijn. Onze core business is zorg en over IT beheer willen we ons geen zorgen hoeven maken. Mede dankzij ITON draait IT soepel en wordt de administratieve last voor artsen en verzorgend personeel minder, met als gevolg meer tijd voor de cliënt.’

SaaS als eerste stap naar de cloud Zinzia is wat terughoudend wat betreft de cloud, maar stilaan wordt bekeken waar SaaS applicaties kunnen worden geïntroduceerd. ‘Met mijn achtergrond als registeraccountant sta ik nog steeds wat sceptisch tegenover de cloud: zijn onze privacy-gevoelige cliëntgegevens wel doorlopend goed beveiligd? Hoe betrouwbaar zijn de verschillende cloud opties? Maar de voordelen van cloud oplossingen spreken ons zeker aan,’ vervolgt Bonté. ‘We hebben een behoorlijk zwaar rooster- en planningsysteem dat hoge

‘ITON ONDERZOEKT OF HET MOGELIJK IS HET ROOSTER- EN PLANNINGSSYSTEEM ONDER TE BRENGEN IN DE CLOUD’ eisen stelt aan ons serverpark. ITON onderzoekt op dit moment of het technisch mogelijk is dit onder te brengen in de cloud, mogelijk zelfs in de ITON cloud.’ Zinzia verwacht dat het nieuwe Elektronische Cliënten Dossier (ECD) als beveiligde hybride SaaS oplossing in 2016 wordt uitgerold. Ook voor bijvoorbeeld veilige conferencing ligt een SaaS oplossing voor de hand, zodat het managementteam en andere medewerkers gemakkelijker kunnen vergaderen zonder te hoeven reizen tussen de vestigingen. Verder worden er steeds meer tablets ingezet. Door leidinggevenden, artsen en medewerkers belast met het doen van bestellingen worden er honderd gebruikt. De verwachting is dat dit aantal door het nieuwe ECD nog aanzienlijk zal groeien. Bonté besluit: ‘Het is relevant dat we weten waar de tablets zich bevinden en dat de security goed is geregeld. De tablets - en overigens ook de smartphones - worden beheerd door ITON. We hebben onlangs een demo gehad van een cloud gebaseerde MDM-oplossing. Dus ook hier brengt ITON de cloud weer een stukje dichterbij.’

Zinzia Zorggroep ondersteunt oudere mensen met dementie en/of lichamelijke klachten. Daarbij gaat het om complexe, intensieve zorg waarvoor specifieke expertise nodig is. Daarnaast biedt de organisatie revalidatiezorg, dagbehandeling, hospicezorg en specialistische zorg thuis. www.zinzia.nl

MIGRATIE

IMPACT EN RISICO’S VAN DE CLOUD Met enige regelmaat wordt gediscussieerd over de migratie naar de cloud. We zien allemaal dat het een niet te stoppen beweging is, maar er is ook veel terughoudendheid. Zijn we nog wel zelf de baas over onze data en systemen? Hoe zijn privacy en vertrouwelijkheid geregeld? Welke impact heeft de cloud nu echt op onze bedrijfsvoering? Door Erwin van Kouteren, business consultant ITON. De cloud lijkt veel belovend en biedt naar verwachting belangrijke business voordelen. On demand - self service maakt het eenvoudiger precies die diensten af te nemen die nodig zijn. Dat scheelt veel beheer en licenties, mits goed ingeregeld en kosten worden beheerst. Ook het gebruik van gedeelde systemen zou moeten leiden tot besparing in kosten. De technische infrastructuur is niet alleen qua techniek maar ook wat betreft beheer en beveiliging een verbetering op de eigen omgeving. De flexibiliteit en schaalbaarheid betekent dat we snel op, of af, kunnen schalen indien nodig. Daarmee kunt u de time to market van producten en diensten verkorten.

VEEL RISICO’S WORDEN EMOTIONEEL GEWOGEN Toch hangen de risico’s van privacy en beveiliging vaak als een zwaard van Damocles boven ons hoofd. In ieder geval bij onvoldoende voorbereiding. Vaak blijkt dat we op zoek zijn naar een strategie hoe om te gaan met IT in plaats van IT onderdeel te maken van onze strategie. In dit artikel wil ik een aantal zaken aanstippen waar u tegenaan loopt bij een overstap naar de cloud. En misschien nog belangrijker, hoe u daar grip op krijgt. Natuurlijk zijn er bepaalde risico’s. Bijvoorbeeld aangaande beschikbaarheid van data, verlies of diefstal van informatie, ongeoorloofde

openbaarmaking, kosten, privacy en allerlei compliance eisen. Deze zijn niet nieuw voor de cloud maar inherent aan het gebruik van IT. De cloud brengt veranderingen. Deze kunnen zowel risicoverhogend als risicoverlagend zijn. Door uitbesteding van beheertaken, specialisatie en concentratie van kennis over de besturingssystemen, applicaties en bedreigingen is vaak een betere beheersing van risico’s mogelijk dan in eigen beheer. De ontwikkelingen, maar ook de bedreigingen ontstaan tegenwoordig zodanig snel dat veel organisaties moeite hebben om de interne kennis en capaciteit daarop blijvend aan te laten sluiten. Hoe maakt u een beheersbare en doordachte overstap naar cloud diensten, waarbij u de baten en beloftes benut en toch grip houdt op de risico’s en kosten? Drie stappen ter overweging: 1 Voorbereiden interne omgeving 2 Cloud ‘type’ kiezen 3 Cloud serviceprovider kiezen

Voorbereiden interne omgeving Als u niet vooraf nadenkt over de wijze waarop u met cloud wilt omgaan, wordt de cloud iets dat u overkomt. Gebruikers zoeken naar mogelijkheden om bijvoorbeeld informatie met elkaar te delen. Diensten als Dropbox verschijnen dan ook overal. Maak daarom IT en cloud onderdeel van uw (informatie)strategie door na te denken over zaken als beleid en

25 frameworks, processen, organisatie structuren (rollen, taken en verantwoordelijkheden), cultuur en gedrag, skills en competenties. De volgende stap: welk beveiligingsbeleid heeft u in uw organisatie en wat verwacht u van de beveiliging van informatie binnen uw cloud diensten? In veel gevallen verwachten we veel (ISO 27001/ISAE 3402), maar is slechts weinig in de eigen organisatie geregeld. Door een framework vast te leggen van eisen, risico’s en maatregelen, krijgt u inzicht in de mate van beheersing. Door dit framework te delen met alle betrokkenen, intern en extern, kunt u een continu verbeterproces op gang brengen. Overweeg ook de impact van cloud diensten op uw bedrijfsprocessen. Deze processen maken vrijwel zonder uitzondering gebruik van geautomatiseerde systemen. Er vindt uitwisseling van gegevens plaats tussen systemen. Door uw IT doelstellingenbeleid, organisatie-eenheden, gebruikers, processen en informatiesystemen aan elkaar te relateren, krijgt u de mogelijkheid de risico’s in kaart te brengen, die u weer in het framework kunt toevoegen. Risico’s kunnen worden afgedekt met passende maatregelen, alleen als het risico voldoende zwaar weegt. Anders komt u in een situatie waar de kuur soms erger is dan de kwaal. Ervaring leert dat veel risico’s emotioneel worden gewogen. Dat wil zeggen dat we het gevoel hebben dat we een groot risico lopen, zonder dat hier een rationele inschatting van is gemaakt. Bijvoorbeeld het risico van ongeoorloofde openbaarmaking. Als we dit risico echt zo groot vinden, waarom neemt u dan geen maatregelen om gegevens versleuteld op te slaan op de systemen van de cloud provider?

Type cloud kiezen Dé cloud bestaat niet. Cloud is een diversiteit aan diensten en producten. We kunnen bijvoorbeeld spreken over een public, private of hybride cloud. Dit zegt iets over het ‘eigendom’ en gebruik. Cloud is ook in te delen naar ‘Infrastructure as-a-Service’, ‘Platform as-a-Service’ of ‘Software as-a-Service’. En deze vormen gaan verder, want momenteel zijn ook al ‘Security as-a-Service’ of ‘Governance as-a-Service’ en ‘Compliance as-a-Service’ verkrijgbaar. Welk type het meest geschikt is, is afhankelijk van een aantal factoren. Wilt u meer standaardiseren, dan is Software as-aService geschikt. Ook afhankelijkheden tussen verschillende processen en de gegevensuitwisseling kunnen een rol spelen bij de bepaling. Als het gaat om de keuze tussen public, private of hybride is de vertrouwelijkheid van data mogelijk van invloed, de benodigde ‘voorspelbaarheid’ van performance, of gegevensverkeer, eigendom van gegevens en systemen en natuurlijk de SLA mogelijkheden die providers bieden. Een belangrijke aspect bij SaaS is het upgrade tempo. Het kan een voordeel zijn altijd gebruik te maken van de meest actuele versie, maar er zijn ook situaties denkbaar waar we juist niet met alle nieuwe upgrades mee willen, maar wel gedwongen worden door een SaaS-aanbieder. Van belang is om vooraf een checklist op te stellen van de voor u belangrijke aspecten en kenmerken, zodat u tijdens de selectiefase de juiste en relevante zaken met elkaar vergelijkt. Daarnaast helpt dit u bij de SLA-onderhandelingen uw belang voldoende te herkennen en niet alleen op kosten en prijs te onderhandelen, maar naar ‘value for money’ te kijken.

Cloud serviceprovider kiezen De derde stap is de selectie van een betrouwbare partner. Hier speelt vertrouwen een cruciale rol. Vertrouwen moet worden gewonnen. Bijvoorbeeld door relevante certificeringen als ISAE 3402, maar ook door zichtbaarheid en transparantie. Als u niet weet wie aan uw systemen komt, wordt vertrouwen moeilijker. En natuurlijk is wetgeving van invloed bij de keuze van een partner. Wetgeving is veelal lokaal geldig, waar uw cloud partner wellicht in meerdere landen actief is of dat uw data in een ander land is opgeslagen.

Plan Er zijn veel aandachtspunten bij een overstap naar de cloud. Toch maakt het hebben van een gedegen plan en voorbereiding de keuze een stuk inzichtelijker en eenvoudiger. Veel risico’s worden gevoelsmatig benaderd, maar ervaring leert dat dit niet altijd het beste is en in de meeste gevallen zijn eenvoudige maatregelen mogelijk om in control te blijven. Door op een juiste manier met uw informatie om te gaan, de juiste mate van bescherming, kwalitatief onderhoud en ondersteuning te bieden, maakt u IT onderdeel van uw strategie in plaats van een strategie voor uw IT.

VERTROUWEN MOET WORDEN GEWONNEN EN IS GEBASEERD OP ZICHTBAARHEID EN TRANSPARANTIE

0FFICE 365

KENNIS DELEN IS MACHT

Steeds vaker kiezen organisaties voor moderne organisatiestructuren waarbij meer en meer verantwoordelijkheden belegd worden in de organisatie zelf. Daarmee staat de toegankelijkheid en vindbaarheid van de juiste informatie hoog in het vaandel. Onze cultuur verschuift van ‘kennis is macht’ naar ‘kennis delen is macht’. Office 365 maakt dit mogelijk. Door Rick Stevens, Solution consultant ITON.

27 De wereld om ons heen is aan verandering onderhevig. De snelheid waarmee informatie-uitwisseling plaatsvindt, is hoger dan ooit. Cloud diensten stellen ons zowel zakelijk als privé in staat snel de juiste informatie of zelfs de gewenste antwoorden te vinden. Ze zijn tijden plaatsonafhankelijk te gebruiken, op elk willekeurig apparaat met een browser en internetverbinding. Het aanbod van eenvoudige en toegankelijke diensten neemt toe in de privé-omgeving van medewerkers. Hierdoor nemen ook de verwachtingen en eisen die gesteld worden aan de zakelijke werkomgeving toe. Iedereen moet altijd en overal toegang hebben tot een passende digitale werkomgeving, zodat er tijden plaatsonafhankelijk samengewerkt kan worden aan projecten of in een ander teamverband. Organisaties die in staat zijn deze middelen te adopteren en implementeren, zijn een stap voor op de concurrenten. Lukt dat niet, of onvoldoende, dan kan de organisatie in de toekomst minder snel acteren, met alle gevolgen van dien.

organisatie een device- en platform onafhankelijke strategie heeft gekozen. Naast het beschikbaar stellen van alle Office applicaties is het mogelijk de content uit de SharePoint omgeving te benaderen vanaf de iPhones en iPads binnen uw organisatie. Microsoft heeft bovendien de synchronisatie-client voor OneDrive ontwikkeld voor Mac OS X. Met de ‘Onedrive for Business Mac sync’ client hebben gebruikers net als op Windows devices de mogelijkheid content uit OneDrive of SharePoint te synchroniseren en beschikbaar te stellen. Zo kunnen ze ook op de Mac offline werken.

Office 365

Office 365 Video

Microsoft biedt met Office 365 een cloud dienst waarmee medewerkers optimaal gefaciliteerd worden in de behoeften van de moderne digitale wereld. Denk niet alleen aan het gebruik van de standaard kantoorapplicaties als Outlook, Word, Excel, PowerPoint en OneNote, maar ook online samenwerken en vergaderen (Lync), e-mail en berichten versturen en ontvangen (Exchange). Daarnaast heeft de gebruiker op gestructureerde wijze toegang tot alle vereiste informatie en documenten met SharePoint. Office 365 wordt ingezet als centraal toegangspunt tot een verzameling tools en biedt tevens toegang tot bijvoorbeeld CRM Online of Power BI. De eindgebruiker van uw organisatie ervaart zo één geïntegreerde werkomgeving.

Met Office 365 Video beschikt uw organisatie over een eigen videoportaal waar bedrijfsfilms gedeeld kunnen worden en medewerkers onderling films kunnen delen. Een trend in het gebruik van Office 365 Video is het delen van kennis tussen medewerkers door middel van bijvoorbeeld instructievideo’s.

Beheer en uptime, alles is geregeld Office 365 is een online dienst - ook wel Software as-a-Service genoemd (SaaS) - van Microsoft. Deze dienst neemt u als abonnement af uit de cloud. Er zijn diverse typen abonnementen die onderling verschillen in functionaliteit en kosten. Hierdoor kunnen de wensen van uw organisatie en de diensten of producten die worden afgenomen op elkaar afgestemd worden. Simpel gezegd: u betaalt naar gebruik. Microsoft neemt het technische beheer en de updates voor haar rekening. Als organisatie heeft u geen zorgen meer over het faciliteren van een eigen IT infrastructuur.

Cloud first Microsoft hanteert een cloud first strategie. Dit betekent dat nieuwe functionaliteiten en diensten eerst beschikbaar worden gesteld in de online variant. Het gevolg van deze strategie is dat Office 365 op innovatieve en vooruitstrevende wijze wordt vernieuwd. Alle producten binnen Office 365 worden voortdurend technisch en functioneel verbeterd. Daarmee beschikt uw organisatie enerzijds over bewezen technologie en anderzijds over nieuwe of verbeterde state of the art-technologie. De plek om op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen voor het Office 365-platform is http://roadmap.office.com.

iOS- en Mac OS X-ondersteuning Met volledige iOS-ondersteuning met Office clients op iOSdevices geeft Microsoft nog duidelijker het signaal af dat de

Office Delve Een andere ontwikkeling is Office Delve. Office Delve helpt gebruikers relevante informatie te vinden binnen de Office 365 portal van de organisatie. Delve ‘leert’ hoe uw organisatie en medewerkers samenwerken, ziet verbanden tussen gerelateerde informatie en documenten en presenteert deze op een grafische en gepersonaliseerde wijze.

HET IS MOGELIJK DE CONTENT UIT DE SHAREPOINT OMGEVING TE BENADEREN VANAF IPHONES EN IPADS

INFORMATIE

BIG DATA, BIG BUSINESS? Iedereen lijkt ermee bezig te zijn: Big Data. Data is het nieuwe geld wordt er geroepen. En het mooie is: we genereren nu elke dag meer informatie dan de mensheid vanaf de prehistorie tot 1980 geproduceerd heeft. Wat kunnen en wat mogen we ermee? We vragen het Jeroen ter Heerdt, technologie adviseur bij Microsoft.

29 Zo lang het louter over spullen gaat, lijken er weinig mitsen en maren op te doemen rond Big Data. ‘Het bedrijfsleven kan er enorm zijn voordeel mee doen’, zegt Ter Heerdt. ‘Neem een bedrijf als Shell. Wat denk je dat het kost als een boorplatform stil komt te liggen, omdat een onderdeel kapot is gegaan? Door data goed te analyseren kun je vrij nauwkeurig voorspellen wanneer een onderdeel kapot gaat. Dat bestel je vervolgens op tijd. Een week later is het op het boorplatform en leg je de productie alleen stil om het onderdeel te vervangen. In de zorg ziet hij ook mogelijkheden voor de toepassing van Big Data. ‘Het eerste wat in me opkomt is de thuiszorg. Je kunt via sensoren op afstand mensen in de gaten houden, bewegingen, functies en emoties registreren en beoordelen. Als het nodig is dat er iemand langs gaat, wordt er op tijd een seintje gegeven.’

Efficiënter communiceren Voor de overheid ligt het ingewikkelder. ‘Daar gaat het over burgers en dan moet je uitkijken. Toch doen overheden nu ook al veel met Big Data, zoals het efficiënter maken van de communicatie met burgers. Piekbelasting van de helpdesk kun je met Big Data heel goed voorspellen. Als je weet wanneer het druk wordt, kun je van tevoren extra mensen regelen. Of voorkomen dat het druk wordt! We hebben een overheidsorganisatie ondersteund bij een dergelijk project. Door het analyseren van de gegevens van nieuw aangemelde cliënten kunnen zij voorspellen welke personen meer dan vijf keer gaan bellen. Die mensen bellen zij nu zelf. Zo kunnen ze het bellen beter plannen en hun capaciteit efficiënter benutten. En ze worden nog aardiger gevonden ook!’

Waar ligt de grens? Door te kijken hoe mensen zich gedragen op internet, wat ze liken en tweeten kun je een profiel van iemand samenstellen. Je kent iemands interesses, bezigheden en voorkeuren en kunt mensen steeds gerichter benaderen. ‘Als je net een brommer hebt gekocht en je ontvangt informatie over brommerverzekeringen, vinden de meeste mensen dat wel handig. Maar je kunt ook te ver gaan. Een elektronicawinkel gebruikte een telefoontracker. Als je die winkel binnenliep, wisten zij welk product je op internet had opgezocht. Ze lieten je direct zien waar dit product te vinden was. Mensen voelen zich dan bespied. Het is vaak onduidelijk wat wel en niet mag. De overheid is er zelf nog niet uit, dus bedrijven proberen maar wat. Niet alleen de overheid bepaalt: soms worden plannen op voorhand onderuit gehaald door de publieke opinie. Denk aan ING. Zij wilden een test doen met Big Data. De bedoeling was dat een groep klanten zich kon inschrijven voor een experiment. Daarbij zouden hun klanten transactiegegevens worden gebruikt voor op maat gemaakte advertenties van andere bedrijven. Daarop werd zo afkeurend gereageerd door de media en op social media dat het plan weer van tafel is.’

Regelgeving en bewustwording Je kunt data uitlezen om je service te verbeteren of om gerichte aanbiedingen te doen, maar je kunt data ook voor criminele doeleinden gebruiken. ‘De overheid probeert regulering aan te brengen, maar er is nog een groot grijs gebied. ‘Ik vrees dat er eerst iets volledig fout moet gaan, voordat er heldere wetgeving komt.’ zegt ter Heerdt. ‘En het is de vraag of regelgeving altijd werkt. Neem de cookiewetgeving.

De meeste mensen vinden die cookie meldingen irritant en klikken direct op ja. Nederlanders zijn aan de ene kant ontzettend privacybewust, aan de andere kant zetten we alles online. Wat we doen, wat we leuk vinden en zelfs waar we zijn. Ik vraag me af of we beseffen wat we daarmee aan informatie weggeven en vind dat de overheid een taak heeft in die bewustwording. Ondertussen verandert het idee over privacyschending. Vroeger vonden we het al schandalig dat de Stasi per burger dertig datapunten bijhield, zoals leeftijd, werkgever en woonplaats. Weet je hoeveel datapunten de overheid en bedrijven nu van jou hebben? En de volgende vraag is: moeten we ons daar zorgen over maken? We moeten er goed over nadenken en dingen niet alleen doen ‘omdat het kan’. Willen we het ook?’

Keep it simple Veel bedrijven geven aan iets te willen doen met Big Data. Ze denken vaak dat ze dan direct veel moeten investeren in systemen en software, terwijl ze nog geen idee hebben van wat het zal opleveren. Ter Heerdt: ‘Dat kun je vooraf niet weten. Maar koop dan ook geen dure servers, ga voor een cloud oplossing. Dan betaal je naar gebruik en zit je nergens aan vast. Zo wordt het behapbaar. Ik zeg altijd: ‘Ga er pas veel geld aan uitgeven als je er geld aan verdient. Dat geldt ook voor software. Begin met wat je al hebt. Je kunt vier ton uitgeven aan een voorspellend model, maar met Excel en cloud software kom je al heel ver. Dan betaal je misschien een cent per voorspelling aan je cloud dienst, in plaats van vier ton om überhaupt één voorspelling te genereren. Begin met een simpel algoritme en gemakkelijk op te halen informatie. Echt, Big Data hoeft niet ingewikkeld te zijn. De weergave van het aantal klanten ten opzichte van het aantal inwoners in verschillende steden kan ook al Big Data zijn, als het jouw businessvraag beantwoordt.’

Eenvoudig en doeltreffend Met de tool Power BI kun je data gemakkelijk benaderen, combineren en analyseren. ‘Het is een verrijking van Excel’, zegt Ter Heerdt. ‘Denk aan het voorbeeld van het landkaartje. Met Power BI maak je een koppeling tussen geografische data van bijvoorbeeld het CBS en jouw eigen databasegegevens. Deze plot je vervolgens op een kaart die binnen een paar minuten wordt gegenereerd via Bing Maps. Eenvoudig en doeltreffend. Ik kan nu uitgebreid vertellen over Power BI en andere Microsoft tools. Toch gaat het mij in eerste instantie niet om de tools, maar om de gedachte erachter. Eerst moeten bedrijven weten wat ze willen. Daarover in gesprek gaan is wat mij boeit. Ik was laatst bij een bedrijf om nieuwe spullen voor data analyse te installeren. ’s Avonds om half elf kreeg ik een sms van een data-analist. Er stond: ‘Ik ben net wakker geworden achter mijn pc. Het is hier donker en iedereen is weg.’ Nee, hij was niet in slaap gevallen, hij was alles om zich heen vergeten. Dat vind ik het mooist. Als mensen zo geboeid en enthousiast raken door wat ze uit de data kunnen destilleren. Data is leuk!’ Het werken met Big Bata heeft Ter Heerdt het inzicht gegeven

INFORMATIE

‘HET VERHAAL ACHTER DE CIJFERS MOET VERTELD WORDEN’ dat de ‘waarom-vraag’ niet langer de belangrijkste is. ‘Lange tijd dachten we dat het beantwoorden van de waarom-vraag cruciaal was om processen te doorgronden en mensen te begrijpen. Dankzij Big Data hoef je de formule niet meer te kennen, de uitkomst is voldoende. Netflix en Amazon weten echt niet waarom je een bepaalde film leuk vindt, ze weten alleen wat je leuk vindt op basis van wat veel andere mensen met een soortgelijk profiel leuk vinden. In de luchtvaart hanteren ze een ingewikkelde formule om de prijzen van een stoel op verschillende momenten te bepalen. Ik hoef die formule niet te kennen om het prijsverloop van een bepaald ticket te kunnen voorspellen. Dat kan ik afleiden uit de historische gegevens die ik gratis verzameld heb op internet. Bedrijfsgeheimen waar bedrijven hun unieke waarde uit halen, lijken vandaag de dag niet meer zo veilig. Als het niet meer gaat om het ‘waarom’, maar om het ‘wat’ en alle informatie is beschikbaar, dan gaat het niet meer om het antwoord, maar om de vraag. De echte uitdaging in Big Data is het stellen van de juiste vraag.’

Het verhaal achter de data Het analyseren van data is één, maar het presenteren van de resultaten is iets waar bedrijven ook over na moeten denken volgens Ter Heerdt. ‘Ik heb in de afgelopen jaren allerlei rollen zien ontstaan rond Big Data. Je hebt de data scientist, dat zijn een soort wiskundigen, vaak technisch sterk maar communicatief niet vaardig. De data wrangler bereidt de data uit verschillende bronnen zo voor dat deze geanalyseerd en vergeleken kunnen worden. Ik mis nu nog een data artist. Iemand die de uitkomst van het algoritme pakt en die er op een behapbare en leuke manier over kan vertellen. We moeten af van die saaie grafiekjes en rapporten. Ze geven te weinig context. Hoe kun je nu met tabellen overbrengen waar een bedrijf voor staat en wat het deed en bereikte in het afgelopen jaar? Dat soort figuren vertellen geen verhaal. En dat is waar we wel naar toe moeten, het verhaal achter de cijfers moet verteld worden. Want een verhaal leeft en kan inspireren. Met de moderne technieken moet dat kunnen. En dan wordt Big Data nog leuker!’

REFERENTIE

DE VIRTUELE WERKPLEK De Gemeente Noordoostpolder heeft in 2014 Het Nieuwe Werken geïntroduceerd. Begin 2014 was de hele organisatie er klaar voor, op de medewerkers van de afdeling civiele techniek na. Vanwege de zware CAD software waarmee zij werken, hielden ze een vaste werkplek en konden niet meedraaien in het flexibele concept. Flexibel kunnen werken is het speerpunt van de Gemeente Noordoostpolder. Begin 2014 is de hele infrastructuur gevirtualiseerd en Het Nieuwe Werken ingevoerd. René Vissers, coördinator ICT beheer Gemeente Noordoostpolder: ‘Medewerkers hebben geen vaste werkplek meer. Alle fat clients zijn vervangen door thin clients. Voor tachtig procent van de medewerkers is er een werkplek. Dat betekent 320 werkplekken. De laatste stap is het uitbannen van de specials.’

Microstation Tot de specials behoort de afdeling civiele techniek. Hier wordt gewerkt met CAD software van Microstation. Microstation is een krachtige tool, vergelijkbaar met normale tekenpakketten, en vereist behoorlijke kracht en performance van een werkstation. René: ‘Daarom werken de mensen van civiele techniek, die zich bezighouden met beheer en onderhoud van de wegen en riolen, met lokaal geïnstalleerde software. En konden zij in eerste instantie niet meedraaien in het flexibele concept. We raakten hierover in gesprek met ITON, al jaren onze vaste IT partner, en zij stelden voor een Proof of Concept (PoC) te draaien met een VDI oplossing met Nvidia.’

Proof of Concept ‘Aan de hand van onze eisen- en wensenlijst heeft ITON een voorstel gemaakt, wat we samen hebben bijgeschaafd. De volledige PoC is beschreven en uitgevoerd bij zes collega’s, zodat zij tegelijkertijd de VDI oplossing konden testen. Hierna zijn er wat aanpassingen gedaan aan de software, de instellingen en de manier van werken. Uiteindelijk is de definitieve implementatie getest door de eindgebruikers en die is goed bevonden, zowel in huis als op locatie. Ook vanaf de gemeentewerf, hier drie kilometer vandaan, en bij een klant kunnen de tekenaars gebruikmaken van de VDI oplossing. ITON heeft vervolgens de PoC definitief gemaakt en de implementatie afgerond.’

binding is. Nog een voordeel is dat alle informatie beschikbaar is en alles bij de hand is en ontsloten via de laptop.’ De allergrootste wens van de IT afdeling en de tekenaars was flexibel werken, daarnaast mocht de performance er niet op achteruitgaan. René: ‘En ik moet eerlijk zeggen, we zijn er zelfs in performance op vooruit gegaan. Dit is een krachtigere oplossing dan we voorheen hadden: een win-winsituatie.’

Aanrader René vindt de VDI oplossing een aanrader voor andere gemeenten die tegen hetzelfde probleem aanlopen. ‘Mits je een virtuele omgeving hebt. Je kunt niet zomaar een VDI oplossing implementeren. Wij hebben bijvoorbeeld al een complete Citrix omgeving, dan is het niet zo’n grote stap. Heb je nog geen virtuele infrastructuur, dan kan ik niet zeggen dat je dit moet doen. Houd in elk geval de doelstelling in het oog. Bij ons was dat flexibel werken en dan is dit een perfecte oplossing.’ De ervaringen van de Gemeente Noordoostpolder met ITON zijn

‘WE ZIJN ER ZELFS IN PERFORMANCE OP VOORUIT GEGAAN: EEN WIN-WIN SITUATIE’ erg goed. René: ‘ITON is niet voor niets een partner van ons, we kunnen snel met ze schakelen. We draaien samen een project in plaats van dat wij tegen ITON zeggen: ‘Hier is het project.’ In de startfase van dit project hebben we er van beide kanten veel tijd in gestopt, met elkaar de definitie geschreven en verwachtingen op papier gezet. Als je de definitie van tevoren niet goed afspreekt, kun je nooit bepalen of een project geslaagd is of niet. Dit project is wat mij betreft zeker geslaagd en een 8 waard!’

Werken vanuit de bouwkeet Alle werkstations van de tekenaars zijn vervangen door thin clients, ze kunnen nu overal werken. ‘Voorheen moest iedereen bij de tekenaars achter het bureau komen zitten, dat is nu niet meer nodig’, zegt René. ‘Ze kunnen gewoon aanschuiven tijdens een vergadering. Groot voordeel is dat mensen op locatie, bijvoorbeeld in de bouwkeet, een vraagstelling kunnen bespreken en meteen met de technisch architect bekijken hoe het er daadwerkelijk uitziet. Zolang er maar een dataver-

Gemeente Noordoostpolder heeft ca. 47.000 inwoners. Het gemeentehuis staat in Emmeloord en kent 400 accounts/ werkplekken, daarvan werken er 320 medewerkers in de binnendienst. De IT afdeling bestaat uit negen personen. www.noordoostpolder.nl

KEUZES

DE CLOUD DNA CHECK Veel providers beloven u gouden bergen in de cloud, toch is de weg hier naartoe in bijna alle gevallen niet zo eenvoudig als deze wordt voorgespiegeld. Om te voorkomen dat u terechtkomt in een spaghetti van diensten en verstikkende contracten, heeft ITON een methodiek ontwikkeld waarmee we organisaties aan de hand kunnen nemen bij het maken van de juiste keuzes: de Cloud DNA Check.

Het succes van de cloud wordt bepaald door vijf factoren. Visie, belang, plan, middelen en competenties. Als een hiervan ontbreekt, ontstaat er frustratie, weerstand of zelfs chaos.

Visie Belangrijk bij een grote organisatieverandering is het hebben van een sterke visie. Waar wil de organisatie heen, waar liggen sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen? Hoe is de bedrijfsstrategie vormgegeven? Een aandachtspunt in deze pijler is het opstellen, maar vooral afstemmen van principes en uitgangspunten. Binnen de IT wereld zijn er soms duizenden keuzes te maken, en er zijn altijd meerdere wegen die leiden naar Rome. Het afstemmen van principes kan enorm helpen bij het kiezen van de juiste route. Immers, als een groep mensen het eens is over de gestelde principes, wordt het aantal mogelijke wegen een stuk kleiner. Enkele voorbeelden van principes: • Standaard producten voor maatwerk • Cloud first, mobile first • Vertrouwen en partnership gaan boven de laagste kosten. In de praktijk blijkt het afstemmen van principes vaak een lastige exercitie. Niet alleen is het lastig afstemming te vinden in een groep mensen; het meetbaar en begrijpelijk maken is de grootste kunst. Toch is het belangrijk dat we deze exercitie doorlopen. Met name in verandertrajecten waar veel stappen nodig zijn en een langere doorlooptijd gebruikelijk is, zoals een migratie naar de cloud, resulteert het ontbreken van een duidelijke visie tot verwarring bij de organisatie en de IT afdeling. Zoek hierbij vooral hulp van ervaren business consultants of architecten. Uiteraard grijpen we de principes niet uit de lucht. Belangrijke input bij dergelijke sessies is de bedrijfsstrategie en de missie en visie van de organisatie zelf, de wetgeving waaraan de organisatie moet voldoen, de cultuur binnen het bedrijf, etc.

Belang Een van de meest onderschatte pijlers binnen onze Cloud DNA Check is belang. Een veel gehoorde uitspraak is ‘mensen willen niet veranderen’. Wij denken hier anders over. Een mens wil in de regel graag veranderen, als hij/zij er voldoende profijt van heeft.

Uit onze ervaring blijkt dat het belang voor een organisatie in de meeste gevallen een stuk groter is dan alleen de prijs. Natuurlijk zijn er voldoende oplossingen te bedenken waarbij de inzet van de cloud zorgt voor een kostenbesparing, maar in veel gevallen is de cloud niet per se de goedkopere oplossing. Wat biedt de cloud dan wel? Een beter inzicht in de kosten. Snellere innovatiemogelijkheden, meer flexibiliteit door snel schakelen, en zo zijn er nog veel meer voordelen te verzinnen. Het is zaak vooral te zoeken naar waar het belang ligt van de organisatie om van een specifieke oplossing gebruik te maken. Gaat het een bestaand proces verbeteren of nieuwe mogelijkheden bieden aan het bedrijf? Dan zijn we er nog niet. Wat te denken van timing? Heeft uw organisatie in de afgelopen twee jaar een grote investering gedaan op IT gebied? Zet dat op een rij. Heeft u het belang niet helder op het netvlies? Wij garanderen u dat weerstand uw grootste vijand wordt. Mensen w illen niet zomaar veranderen.

Plan Met alleen een visie en een goed inzicht in de belangen zijn we er helaas nog niet. Een goed plan is onontbeerlijk in de stap naar een grote verandering zoals de cloud. Wanneer nemen we welke stap? Wat betekent dit voor de andere stappen? Een van de gevolgen van de opmars van de cloud is dat veel medewerkers (en helaas vaak veel directieleden en managers) op eigen houtje gaan shoppen in cloud land op zoek naar een directe oplossing voor een probleem. ‘Als ik moet wachten op onze IT’ers komt het nooit af.’ Gevolg van deze beweging is het fenomeen ‘shadow IT’. Naast de bestaande infrastructuur gaan afdelingen zelf aan de slag met het afnemen van IT oplossingen die zonder regie van de IT afdeling worden ingezet. Ondanks dat de beweegredenen vaak legitiem zijn, en een direct probleem voor de organisatie oplossen, kunnen ze een grote impact hebben op de totale organisatieverandering. Zonder plan is het absoluut wachten op chaos. Dit is precies de reden waarom een duidelijke roadmap voor alle partijen van cruciaal belang is. Welke punten gaan we oplossen voor de organisatie, en wanneer? Zorg voor een herkenbare en realistische roadmap, maar vooral, boek voortgang en laat dit zien.

33 Middelen Een goede visie, een duidelijk plan, de belangen helder, en dan aan de slag? Nee. Het regelen van de juiste middelen is de volgende cruciale stap in de weg naar een solide oplossing voor uw organisatie. Het zal geen verrassing zijn dat de pijler middelen vaak de eenvoudigste lijkt. Immers, IT veranderingen kunnen we zonder problemen oplossen met de juiste hard- en software. Dat doen we al jaren zo. Toch kan ook deze factor niet zonder de juiste aandacht floreren. Welke IT middelen haal ik uit de cloud? Welke IT middelen bied ik zelf aan? Wie is verantwoordelijk voor de middelen en hoe zorg ik ervoor dat alles met elkaar communiceert en blijft werken? Zorg dat het simpel blijft. Eenvoudige structuren en oplossingen bieden soms misschien minder functionaliteit, of zijn net iets duurder, maar betalen zichzelf later met gemak terug. Zet u niet de juiste middelen in? Dat levert gegarandeerd frustratie op. Niet alleen bij de IT’er, maar vooral ook bij uw andere medewerkers, en in het ergste geval klanten of cliënten.

Competenties Last but not least: zijn we met z’n allen capabel genoeg om een verandering door te maken? De praktijk leert ons dat een grote verandering zoals de cloud zorgt voor impact op veel vlakken binnen de organisatie. Cloud computing betekent dat veel taken die traditioneel door de beheerder worden uitgevoerd (onderhoud op de hardware, het installeren van patches, het monitoren en periodiek vervangen van systemen) worden opgevangen door een externe partij. De rol van de IT’er verandert in een cloud wereld in veel gevallen van een technisch georiënteerde, naar een organisatie georiënteerde rol. Termen als IT makelaar, IT regisseur, SLA manager zijn de nieuwe functies. In welke mate dit voor uw organisatie van toepassing is, is natuurlijk de vraag, maar dat er wat verandert is onontkomelijk. Moet de IT’er vrezen voor zijn baan? Daar geloven we niet meteen in. Uiteraard zullen er bedrijven zijn die hiermee te

maken krijgen, maar de beweging die wij vaak zien is dat de cloud ervoor zorgt dat er meer aandacht komt voor de gebruiker en het effectueren van de inzet van IT binnen de organisatie. Dit betekent dus geen andere baan, wel een andere competentieset. Dit geldt natuurlijk ook voor de gebruikers zelf. De cloud vraagt om een IT bewustere gebruiker. Hoe gaan we om met veiligheid? Wie is er verantwoordelijk voor IT? Dat zijn de vragen waar we als gebruikersorganisatie naar kijken. Cloud en Het Nieuwe Werken? Niet één op één gekoppeld, maar de link zien we bij veel bedrijven wel terug. Hoe gaan we daarmee om?

Van start! De focusgebieden zijn bekend, wat wordt de volgende stap? Wij adviseren allereerst om zelf in kaart te brengen hoe u er voor staat. Dit kan door middel van onze Cloud DNA Check. Deze is te vinden op www.clouddnacheck.nl. Hier vindt u een vragenlijst waarmee we u kunnen helpen bij het in kaart brengen van uw Cloud DNA. De antwoorden op de vragen halen wij door ons Cloud DNA model, waarna er een persoonlijk rapport wordt gegenereerd waarin u terug vindt waar u zich op de route bevindt. Waar liggen uw sterke punten, waar is extra werk nodig? Zodra u weet waar de meeste aandacht nodig is, kunt u gericht acteren. Ga met elkaar in gesprek over de vijf pijlers. Zorg ervoor dat u binnen uw organisatie overeenstemming bereikt over de visie, de belangen, het plan, de middelen en de competenties. Een verandering als deze doet u niet alleen. De business consultants van ITON kunnen u helpen. Door middel van interviews, workshops en coaching trajecten zijn wij in staat om u aan de hand te nemen bij uw route naar de cloud.

EEN GOEDE VISIE, EEN DUIDELIJK PLAN, DE BELANGEN HELDER, EN DAN AAN DE SLAG

EXPERT VIEW

DRIE TRENDS IN INFORMATIEBEVEILIGING De drie trends in informatiebeveiliging volgens IT security specialist Temme Sikkema, partner van HUT & CO, EDP Audit. 1. Maak gebruik van de investeringen in IT security van cloud providers Steeds meer IT managers zien in dat de keuze voor hybride cloud oplossingen impliceert dat zij gaan profiteren van de vaak hoge volwassenheid van hun cloud providers op het gebied van informatiebeveiliging. Denk aan maatregelen op het vlak van fysieke beveiliging, access control, managed storage en continuity management. Bij krimpende IT budgetten is beveiliging een positieve trigger voor een migratie naar de cloud. Investeren in security is dan niet meer een afweging van capital expenditure (capex) maar van operational expenditure (opex). Certificering van de informatiebeveiligingssystemen van cloud providers, bijvoorbeeld ISO 27001 en ISAE 3402 en NEN 7510 specifiek in de zorg, speelt in de besluitvorming een steeds belangrijke rol.

2. De grens tussen werk en privé vervaagt door BYOD en mobiele apparaten IT managers zijn op zoek naar optimalisatie van persoonlijke behoeften van gebruikers en het beheersbaar houden van het device management. De verwachting is dat steeds meer IT managers kiezen voor een mobiliteitsstrategie die cloud gebaseerd is, waarin op persoonlijke niveau specifieke bedrijfsapplicaties en sandboxed apps worden aangeboden. Zo kan worden voorkomen dat data via onbeheerde mobiele apparaten wordt opgeslagen in andere clouds, zoals Dropbox en persoonlijke webmail accounts, die steeds vaker worden belaagd door cybercriminelen.

3. De menselijke factor blijft onderbelicht Veel IT managers hebben wel een goed inzicht in de beschikbaarheid van informatiesystemen en oplostijden van problemen. Er is evenwel weinig zicht op de tevredenheid van systeemgebruikers.

IT MANAGERS ZIJN OP ZOEK NAAR OPTIMALISATIE VAN PERSOONLIJKE BEHOEFTEN VAN GEBRUIKERS

Wij zien hier een analogie met informatiebeveiliging. Security begint en eindigt bij het bewustzijn van de gebruiker dat informatie waardevol, kostbaar en/of vertrouwelijk kan zijn. Ook daar is in de meeste organisaties helaas nog ‘te’ weinig aandacht voor, terwijl investeren in security awareness in tijden van krimpende budgetten nog steeds haalbaar is en zelfs kan bijdragen aan een beter begrip van de dilemma’s waar de IT manager dagelijks mee worstelt.

LICENTIES

INZICHT IN HET JUISTE LICENTIEMODEL De vraag van iedere CIO of IT manager is niet meer of we naar de cloud gaan, maar wanneer en wie van welke software gebruik mag maken. Dit geldt natuurlijk ook voor steeds meer Microsoft producten die als dienst vanuit de cloud worden aangeboden. Hoe zorg je dat je als eindgebruiker over de juiste licenties beschikt en het beheer van de software onder controle houdt? Door Maarten van Montfoort, CFO COMPAREX. Ons bedrijf is als License Solution Partner van Microsoft al dertig jaar actief op het gebied van software licensing. In die periode is er een hoop veranderd ten aanzien van de aanschaf en het beheer van Microsoft software. Inmiddels beschikken veel bedrijven en instellingen over een volumelicentieovereenkomst al dan niet met Software Assurance. Met de komst van Microsoft cloud oplossingen wordt het van nog groter belang om de juiste keuze te maken bij het

aangaan of verlengen van een dergelijke overeenkomst om in de toekomst niet voor onaangename verrassingen te komen staan. Daar waar in het verleden alle software normaliter per apparaat werd gelicenseerd, zien we dat dit nu veel meer is gericht op de ‘user’. Bijna dertig procent van de wereldwijde beroepsbevolking heeft al drie of meer apparaten met toegang tot e-mail of andere bedrijfsapplicaties. Een groot deel van die apparaten is privé-eigendom. Daarbij komt ook dat er een steeds groter verschil in het type gebruiker (Persona’s) ontstaat en de functionaliteit die zij nodig hebben om productief te zijn. Tenslotte worden veel nieuwe oplossingen, zoals Azure, op basis van pay-per-use afgerekend. Kortom, het inrichten van het juiste volumelicentiecontract dat past bij de huidige organisatie én dat klaar is voor de toekomst is geen sinecure.

DE JUISTE BASIS IS – ZOALS ALTIJD – EEN GOED INZICHT IN DE HUIDIGE SITUATIE De juiste basis is een goed inzicht in de huidige situatie. Hoe wordt software gebruikt en welke licenties heeft u aangeschaft? Het vormt de basis voor ieder nieuw contract of een verlenging. Vervolgens wordt de IT roadmap van de klant vastgesteld. Hieruit komt de toekomstige licentiebehoefte naar voren. Een Cloud Readiness Assessment van COMPAREX kan daarbij helpen. Aan de hand van deze informatie kunnen we verschillende scenario’s maken en het juiste licentiemodel aan u voorleggen. Hierbij spelen zaken als compliance en kostenbesparingen een zeer belangrijke rol. Vooralsnog zien we bij veel klanten dat Microsoft software zowel on-premise als uit de cloud wordt gebruikt. Een zeer hybride omgeving dus. Gelukkig biedt Microsoft veel contracten die cloud ready zijn en waar klanten vrij zijn om technologie op verschillende manieren af te nemen. Ook is er de ruimte om gedurende de contractperiode voor bepaalde producten naar de cloud te migreren.

POINT SOLUTIONS

SNEL AAN DE SLAG MET AZURE De Azure cloud is een prachtig platform waarmee u uw bedrijf op een eenvoudige wijze kunt versterken, op elk gebied. ITON heeft vier oplossingen, waarmee u snel van start kunt in de Azure cloud. Door Ben Meints, cloud expert ITON. Back-up in de cloud

Test & Development

Binnen veel bedrijven is back-up een gevoelig onderwerp. Uiteraard maken we allemaal een back-up van onze data, maar hoe beheren we deze? Hoe zorgen we ervoor dat de disks of tapes waarop onze data staan niet verloren gaan? Hoe gaan we om met grote hoeveelheden back-ups? Hoe weten we zeker dat niemand bij de data kan? Veel organisaties worstelen met het beheer van back-up tapes en weten niet met zekerheid dat tapes van een jaar, of nog langer geleden, wel gerestored kunnen worden. Ook wordt het wisselen van tapes met regelmaat vergeten, waardoor er geen goede back-up wordt gemaakt. De cloud kan hierbij helpen. In plaats van back-ups te bewaren op tape, kunnen oudere back-ups eenvoudig, en tegen lage kosten hier worden bewaard. De cloud biedt, in tegenstelling tot back-up tapes, de zekerheid dat data niet beschadigd raakt. Ook de toegang tot de back-up is veilig, en in uw handen.

Er zijn nog maar weinig organisaties waar geen test- of ontwikkelomgeving aanwezig is voor IT. Niet zonder reden. Voordat we een wijziging doorvoeren op de productieomgeving willen we zeker weten dat deze brengt wat ervan verwacht wordt. Een kleine fout in uw productieomgeving kan grote gevolgen hebben voor uw bedrijfsvoering. In veel organisaties zien we echter dat voor een testomgeving vaak verouderde hardware wordt gebruikt. Deze is immers toch over. Dit heeft echter grote nadelen. Is het beheer van uw testomgeving geregeld? Hoe voorkomt u dat oudere, onbetrouwbaardere hardware het opgeeft tijdens een belangrijke acceptatietest? Hoeveel stroom wordt er gebruikt voor oude servers, storage en koeling? Heeft u zoveel ruimte (over) voor uw testomgeving?

ITON heeft een hybride oplossing ontwikkeld op basis van Veeam, in combinatie met de Azure cloud van Microsoft. Standaard kiezen wij ervoor de meest recente back-ups te bewaren op uw eigen locatie, dichtbij uw infrastructuur. Zodat een restore snel en zonder gehinderd te worden door afhankelijkheid van de internetlijn, uitgevoerd kan worden. Back-ups ouder dan drie tot vijf dagen plaatsen wij in de cloud, waardoor een enorm archief opgebouwd kan worden. Back-up in de cloud? Geen beheer meer over tapes, geen onzekerheid over de consistentie van uw back-ups, wel eenvoud en gemak.

Hier komt de cloud om de hoek kijken. Meer en meer testen ontwikkelomgevingen worden opgebouwd in de cloud. Een nieuwe machine aanmaken is via enkele klikken gedaan. Als u Hyper-V gebruikt, kunt u zelfs kopieën van uw eigen virtuele machines uploaden naar de cloud en in een geïsoleerde omgeving opstarten. Is uw testomgeving op een bepaald moment niet meer nodig? Sluit de machines af, en u stopt met het betalen van de dienst. Zodra u de testomgeving weer nodig hebt, zet u de machine aan. In de praktijk zien wij veel testomgevingen in de Azure cloud ontstaan. Recente voorbeelden: een testen ontwikkelomgeving voor SharePoint. Een klant die een volledige Citrix XenApp omgeving in de cloud heeft gebouwd om gebruikerstesten te faciliteren. Een ander gebruikt de Azure

37 cloud om een kopie van een belangrijke database live te brengen om testen op uit te voeren.

Opslag & Archivering Microsoft timmert de laatste tijd hard met het product StorSimple aan de weg. Praktisch elke organisatie heeft te maken met een enorme groei aan data. Veel gebruikers maken nieuwe bestanden aan, ontvangen of downloaden deze en slaan ze op op dure storage. Maar hoe maakt u als beheerder van een omgeving onderscheid tussen data die nooit meer gebruikt wordt en nieuwe data? StorSimple is in staat om data die is opgeslagen op het apparaat te analyseren en te categoriseren. Is specifieke data meerdere keren opgeslagen? StorSimple ontdubbelt deze data. Veel en recent gebruikte data komt automatisch op zeer snelle SSD schijven te staan. Wordt data minder vaak gebruikt, dan plaatst StorSimple deze data op minder snelle, maar ook minder dure schijven. Data die al een hele tijd niet meer wordt gebruikt wordt versleuteld en automatisch opgeslagen op goedkope storage. Pas op het moment dat een gebruiker specifieke data weer nodig heeft, wordt deze automatisch teruggeplaatst op het apparaat en kan de data weer gebruikt worden. Het bijzondere aan deze oplossing is dat de gebruiker van deze acties totaal geen weet heeft. StorSimple knipt elk bestand in kleine stukjes en vergelijkt elk stukje data met elkaar. Deze kleine stukjes data worden vervolgens automatisch op de juiste plek geplaatst, zodat er zo efficiënt mogelijk met de data omgegaan kan worden. Een recent voorbeeld: een enorm archief aan plaatjes wordt onzichtbaar opgeknipt voor de gebruikers. Een gebruiker opent de map met plaatjes. Alle voorbeelden (thumbnails) worden razendsnel weergegeven, omdat deze vanaf het apparaat worden getoond. De plaatjes zelf zijn echter in de cloud opgeslagen. Pas op het moment dat een gebruiker een plaatje opent, wordt deze teruggeplaatst op het apparaat en getoond aan de gebruiker. Er is dus geen dure storage nodig voor het opslaan van plaatjes die praktisch nooit meer gebruikt worden, terwijl de eindgebruiker geen weet heeft van de oplossing die is gekozen. Naast het automatisch archiveren biedt StorSimple de mogelijkheid automatisch back-ups te maken van data op het apparaat. Ook deze worden op een veilige manier opgeslagen in de cloud, zonder dat u de controle verliest over de data. Wetgeving rondom privacy? StorSimple maakt gebruik van zogenaamde end-to-end encryptie. De versleuteling vindt plaats op het apparaat, en alleen versleutelde data wordt naar de cloud gekopieerd. Niemand, behalve uzelf, kan bij de data, omdat de sleutel uw pand niet verlaat.

Multi-Factor Authentication Veiligheid is een groot goed. Als we met elkaar één ding geleerd hebben van Apple, is dat alleen een gebruikersnaam en wachtwoord niet meer voldoende zijn om uw data te beschermen. Door het hacken van iCloud accounts van beroemdheden zijn duizenden privé-foto’s van bekende dames op het internet beland. En dit allemaal door een reeks machines die miljoenen gebruikersnamen en wachtwoorden met elkaar combineren om op die manier toegang te krijgen tot de privé-gegevens.

Wat als dit met uw bedrijfsgegevens gebeurt? Diefstal van intellectueel eigendom komt steeds vaker voor, maar wat te denken van persoonsgegevens van uw cliënten? Ongeoorloofde toegang tot uw bedrijfsomgeving kan eenvoudig worden voorkomen door naast uw gebruikersnaam en wachtwoord een derde methode toe te voegen om de identiteit van uw medewerkers vast te stellen. Een van de meest geschikte middelen hiervoor is verificatie via een mobiele telefoon.

MFA MAAKT GEBRUIK VAN DE CLOUD OM DE COMMUNICATIE MET UW MEDEWERKER AF TE HANDELEN Multi-Factor Authentication (MFA) van Microsoft komt in dit geval goed van pas. De gebruiker logt in met gebruikersnaam en wachtwoord. In plaats van direct toegang te geven tot de data of de applicaties, gaat op dat moment de telefoon van de gebruiker. Een dame vraagt de medewerker zich te verifiëren. De gebruiker drukt op de genoemde toetst en het inlogproces wordt afgerond. Wilt u niet gebeld worden, maar prefereert u een app op de smartphone? Geen probleem, een simpele klik op de knop ‘verifieer’ is voldoende om het inlogproces af te ronden. Gaat dit volledig via de cloud? Nee. MFA maakt gebruik van de cloud om de communicatie met uw medewerker af te handelen, maar de authenticatiegegevens blijven altijd binnen uw eigen bedrijfsmuren. Hierdoor profiteert u van de schaalvoordelen van de cloud, maar heeft u geen last van wetgeving die het gebruik van een cloud onmogelijk maken. U stuurt immers geen data de cloud in die gevoelig kan zijn voor uw organisatie.

APPLICATIES

HYBRID IDENTITY Software vendoren bieden steeds meer applicaties, features, functies en services vanuit de public cloud aan. Identity as-a-Service, iDaas, is een voorbeeld van een platform waarin corporate identities worden vastgelegd en gemanaged om veilig toegang te verlenen tot SaaS applicaties uit de cloud. Door René van den Wijngaard, Cloud Architect Microsoft.

Voordeel van het hosten van diensten of het afnemen van services van een public cloud provider, zoals iDaaS, is dat voor deze service geen onsite infrastructuur meer nodig is. Deze service is dus veel eenvoudiger en goedkoper te beheren dan wanneer u deze in uw eigen datacenter host. Bovendien is iDaaS goed te integreren met andere cloud diensten. De definitie van hybrid identity is het aan een persoon verlenen van één algemene volledig gevalideerde identity voor zowel de eigen webapplicaties die zich on-premise bevinden alsmede voor SaaS applicaties in de public cloud. In de traditionele situatie hebben gebruikers vaak voor elke business applicatie meerdere sets credentials te beheren. Iedere applicatie heeft dan zijn eigen wachtwoordbeleid, wat lastig is voor de gebruiker. Het inzetten van ‘hybrid identities’ op een iDaaS platform biedt hiervoor de oplossing.

Een voorbeeld van een iDaaS platform met hybrid identities.

Hybrid Identity as-a-Service + control.

Identity Platform + Selfservice + Control In dit iDaaS platform design zijn Selfservice mogelijkheden een belangrijke feature. Gebruikers kunnen zelf hun wachtwoorden in de cloud wijzigen en hun profiel editen. Microsoft heeft tevens het Identity Platform van een selfservice group management voorzien. Hiermee kan de applicatie toegang volledig geautomatiseerd gedelegeerd worden naar de eindgebruikers. De IT afdeling wordt hiermee verlost van deze taken en kan zich richten op het managen van het Identity Platform.

De voordelen van iDaaS • Gebruikers hebben één hybrid identity voor toegang tot alle applicaties. De webapplicaties die door dit platform worden gevalideerd bevinden zich in uw eigen datacenter of in de cloud als SaaS applicatie. • Het Cloud Identity Platform draait volledig in de public cloud. Er hoeft geen infrastructuur te worden beheerd. De management taken voor dit platform bestaan voornamelijk uit het monitoren van de beschikbaarheid, het waarborgen van de security en het snel kunnen toevoegen van nieuwe gebruikers en applicaties. • Gebruikers hebben de beschikking over Multi-Factor Authentication om te garanderen dat onbevoegden geen gebruik kunnen maken van uw identity gegevens zonder zich te valideren met bijvoorbeeld een Multi-Factor Authentication app op de smartphone. • De bestaande on-premise accountstores kunnen worden gekoppeld aan uw Cloud Identity Platform met behulp van directory synchronisatie. • De on-premise wachtwoorden kunnen worden gesynchroniseerd. Gewijzigde wachtwoorden kunnen automatisch worden teruggeschreven in de on-premise accountstore (directory) wanneer een gebruiker zijn wachtwoord online heeft gewijzigd. • Er kan volledig beveiligde Single Sign On (SSO) worden bereikt met het koppelen van een secure token server (zoals ADFS). • De secure token server voor SSO kan worden gecombineerd met wachtwoord synchronisatie van de on-premise directory naar de Cloud Identity Service.

COLUMN

MOBILITY De vraag naar mobile management stijgt explosief. Smartphone en tablet worden niet meer alleen privé, maar ook steeds meer zakelijk gebruikt. Dit begint al met het configureren van de zakelijke e-mail op het apparaat. Ook zien we steeds meer organisaties die een mobiel apparaat beschikbaar stellen aan hun personeel. Maar wat als deze gestolen wordt of is kwijtgeraakt?

Door als bedrijf het mobiele apparaat op te nemen in het mobile device management (MDM) systeem, het zogenaamde ‘enrollen’, zijn we in staat het apparaat te beheren en in geval van diefstal, verlies of uit diensttreding, de zakelijke, of in sommige gevallen zelfs alle data van het device te halen op afstand. Dit noemen we ook wel ‘wipen’ of ‘factory reset’. Op deze manier wordt voorkomen dat gevoelige data op straat komt te liggen. Ook is het mogelijk extra beveiliging van het apparaat te vereisen, zoals het afdwingen van een pincode of het voorkomen dat er met het apparaat wordt gerommeld (jailbreaken of rooten).

of (per ongeluk) wordt meegenomen buiten de zorginstelling, treed een trigger in werking die is geconfigureerd op GPS coördinaten (geofencing). Komt het apparaat buiten een geconfigureerde zone (de zorginstelling) dan wordt het volledig gereset naar fabrieksinstellingen en worden alle gegevens verwijderd. Zodat er nooit patiëntgegevens in verkeerde handen vallen. Naast Mobile Device Management (MDM) is er een oplossing die we Mobile Application Management (MAM) noemen. Hiermee worden de apps beheerd. Specifieke apps worden op een apparaat verplicht gesteld,

Intune. Deze dienst is al af te nemen vanaf één gebruiker en biedt een breed scala aan mogelijkheden om de grote mobiele besturingssystemen, iOS, Android of Windows Phone, te beheren. Het grote voordeel is dat het makkelijk te integreren is met Azure AD en Office 365 en dat de implementatietijd laag is. Voor het beheren van een mobiel apparaat is geen eigen server noodzakelijk. Het aanmaken van een Intune abonnement, en het enrollen van de apparaten is voldoende om Intune te activeren binnen uw organisatie. Zoekt u een pakket waarmee niet alleen mobiele apparaten kunnen worden beheerd, maar alle apparaten (dus ook thin en fat clients), dan is een eenvoudige integratie met Configuration Manager mogelijk. Hierdoor vindt alle beheer van alle apparaten via één enkele console plaats. Een ander pluspunt van Intune is de snelle ontwikkeltijd rondom nieuwe features. Om de paar weken komt er automatisch een nieuwe versie beschikbaar. Robin Hobo, technisch consultant ITON

OP HET MOMENT DAT EEN IPAD WORDT GESTOLEN OF WORDT MEEGENOMEN BUITEN DE INSTELLING, TREEDT EEN TRIGGER IN WERKING Een ander voorbeeld is het instellen van zogenaamde triggers. Deze triggers treden in werking bij een vastgestelde gebeurtenis. Denk aan het installeren van een door de werkgever verboden applicatie of wanneer het apparaat wordt gehackt. Aan deze triggers kunnen acties worden gekoppeld, zoals het weergeven van een notificatie, maar in extreme gevallen is ook het automatisch wipen van het device een optie. Bijvoorbeeld een zorginstelling waarvan de artsen rondlopen met een iPad met patiëntgegevens. Op het moment dat zo’n iPad wordt gestolen

of applicaties worden via een eigen ‘company AppStore’ aangeboden. De eindgebruiker opent deze AppStore en bepaalt zelf welke applicaties hij wil gebruiken. In tegenstelling tot MDM, waarbij policies van toepassing zijn op het gehele apparaat, kunnen MAM policies toegepast worden per applicatie. Daarnaast is het mogelijk applicaties geïsoleerd aan te bieden, waarbij bepaald kan worden welke interacties er mogelijk zijn met andere applicaties. Een van de pakketten die ITON gebruikt voor het beheren van zowel het apparaat als de app is Microsoft

Wat is uw

Cloud DNA? Ontdek de mogelijkheden die cloud kan bieden. De ITON Cloud DNA Check geeft u snel en eenvoudig inzicht in de aandachtsgebieden voor uw organisatie. Doe de check en ontvang het Cloud DNA rapport.

www.clouddnacheck.nl ITO225 CloudDNA check advertenties.indd 1

09-03-15 15:10