ZIRKULAZIO APARATUA Giza gorputzean odola garraiatzen duen sistema da. Zirkulazio aparatuak hainbat funtzio ditu: - Oxigenoa eta elikagaiak eramaten ditu. - Karbono dioxidoa eta hondakin substantziak jasotzen ditu ehunetatik. - Hormona eta antzeko seinale molekulak garraiatzen ditu. - Defentsarako behar Ehunetara diren zelulak eta substantziak behar diren tokietara garraiatzen ditu. - Funtzio garrantzitsua dauka bero banaketaren erregulatzaile moduan, azido-base eta oreka osmotikoan.
ZIRKULAZIO APARATUAREN ATALAK
zirkulazio aparatuaren bideo bat
ODOLA Zirkulazio-aparatuan gorputzeko leku batetik bestera hainbat gai garraiatzen ditu odolak, denok ezagutzen dugun likido gorri, gazi eta sendo horrek. Odola, odol-plasma ,globuxka gorriak,gobuxka zuriak eta plaketez osatuta dago. -Odol-plasma likido horixka bat da eta mantenugaiak zeluletara eramatea eta zeluletan jasotako hondakinak
giltzurrunetara garraiatzea da bere
funtzio
nagusiak. Globuxka gorriak hemoglobina substantzia gorriaz osatuta daude eta biriketatik zeluletara oxigenoa eta zeluletatik .biriketara karbono dioxidoa garraiatzea da bere funtzio nagusia.
-Globuxka zuriak infekzioetatik babesten dute organismoa eta gorputzean sartzen diren germen gaixo-eragileak suntsitzen baituzte. -Plaketak zelula zati txiki-txikiak dira eta zauriak ixteko odolbilduak sortzen dituzte.
LOTUTAKO GAIXOTASUNAK: ● ● ● ● ●
Anemiak. Koagulopatiak. Leuzemiak. Linfomak. Mielomak.
ZIRKULAZIO APARATUA
ZIRKULAZIO APARATUA
Gure gorputz osoan hedatuta dagoen garraiosare baten antza du zirkulazioaparatuak. Sare horretan odola gauza garraiatzen dituen ibilgua da, bihotza garraioan dabiltzan ibilguen motorra ,eta odol-hodiak (benak eta arteriak) gure gorputz osoa zeharkatzen dituzten bideak.
BIHOTZA Bihotza bizitzeko organo nagusia da, berak ponpatzen baitu odola giza gorputzaren atal guztietarantz.Bularraren barruan dago, erdialdean kokatuta, alboetan birikak ditu
eta azpian diafragma.
Bihotza organo oso gihartsua da eta lau hutzarte ditu: goiko aldean bi aurikula eta behekoan bi bentrikula. Ezan genezake bihotza zirkulazio-aparatuaren motorra dela.
GAIXOTASUNAK Bihotzarenak -Arritmikoak -Bihotzaren tumoreak -Bihotz gutxiegitasuna -Kardiopatia iskemikoa -Miokardiopatiak -Sortzetiko kardiopatiak -Perikardioaren gaixotasunak Sistema baskularrarenak -Aneurismak -Arteriosklerosia -Arteria enboliak -Baskulopatia periferikoa -Zain gutxiegitasuna -Zain tronbosiak
Arnas aparatua Funtzioa: Gasak trukatu oxigenoa eta karbono dioxidoa (O 2 eta CO2) Organoak( goitik hasita ): Sudurra (Mukosa pituitarioak), ahoa, faringe ,laringe (epiglotisa, ahots-kordak), trakea,edo zintzurrestea, bronkioak, birikak ( bronkioloak, eta albeoloak) eta diafragma Urdinez dauden hitzak enlazaturik daude.
Bidea: 1-Lehenengo airea sudur zuloetatik edo ahotik
sartzen
da.
Ondoren,
sudurrean
dauden ile batzuetan garbitzen da airea eta gorago
dagoen
oxigenoa
hezetu
mukosa-pituitarioarekin eta
gure
gorputzaren
tenperaturara egokitzen da.
2-Horren ostean, faringetik igarotzen da oxigenoa,eta aurrerago laringera pasatzen da (hor ahots-kordak daude),gero trakeara edo zintzurrestera joaten da. Hodi hau eraztunez osaturikoa da. 3-Gero bronkioak daude. Hauek bi hodi dira, biriketak konektatzen dituenak. Ondoren birikien barruan bronkioloak daude eta bronkioloen puntetan albeoloak daude.Albeoloetan oxigeno eta karbono dioxidoren trukaketa egiten da. 4-Oso inportantea da diafragma. Mintz gihartsu bat da,birikiak puzteko eta uzkurtzeko laguntzen du . Azkenik CO2 kanporatzen da.
Prozesuaren bideo bat
ARNASKETA Arnasbehera: Arnasa botatzeko unea da. Arnasgora: Arnasa hartzeko unea da.Sudurretik arnasa mantso-mantso hartu behar -Putz egitekoak -Arnasa sakon hartzekoakda. Jokuak: Arnasa-hartzeko, emperadorearena. Katuarena, edo ta barre egitekoak. CO2 benetatik doa. Eta O2 arterietatik. Hemen daukazue eskema bat
FONAZIO ORGANOA LARINGEA Zer da: Fonazioaren edo ahotsaren organoa da. Funtzio nagusia: Bibratu soinuak sortzen.
Organoak: Sudur zuloak,ahosabaia,mihia, hortzak,epligotisa, laringea,ahots-kordak eta trakea.
Tonua: Gizonezkoen ahots tonua grabeagoa da.Normalean ahots - kordak emakumezkoena baino luzeagoak direlako. Nerabezaroan mutilei laringearen eta ahots-korden luzeera aldatu egiten da. Zenbat ahots kordak ditugu:lau normalena da baina ere gehiago izan al dugu edo gutxiago. Gaixotasunak:Ahots-kordak sortu al diren gaixotasunak hauek dira:Laringitis, Pseudotumores,Tumores begnos de cuerdas vocales,Paralisis laringeas, Disfonias dos funcionales...
Galdetegia
NERBIO-SISTEMA Funtzio nagusia: Beste sistema guztiak zaindu eta koordinatzea da.
Beste funtzioak: -Mezu eta agindu jakin batzuk bidaltzen ditu gure burmuinak nerbioen bidez. -Erlazioak ahalbidetzen ditu. Nerbio sistema neurona izeneko miloika nerbio zelulez osatuta dago , horiek dira sistemaren oinarria. Zelula horiek garunean,bizkarrezur-muinean eta nerbioetan daude.Gure nerbio - sistema kanpotik jasotako estimulen arabera funtzionatzen du. Zentzumenen bidez, ezagutzen dugu nolakoa den gure ingurua eta zein diren handik iristen zaizkigun mezuak. Nerbioen bidez iristen da informazio hori guztia nerbio-sistemaren gune nagusia den garunera eta han erabakitzen da nolako erantzunak eman behar diren.Nerbioek eramaten dituzte agindu horiek guruinetara, muskuluetara edo behar diren lekuetara. Pentsamendu, ideia, nahi, irrika, zirrara eta sentimendu oro garunean sortzen dira.
http://www.youtube.com/watch?v=Qu6bgJBQC_cHau bideo bat da.Klik egin hemen
Neuronen atalak: Neuronen atalak hauxek dira:Dendrikak eta axoia.Zentzumen bidez jasotzen ditugu kanpoko informazioa.(koloreak,zaporeak,usainak,...)nerbioen bidez informazioa garunera ailegatzen da informazioa.Nerbioen puntetan jasotzen da informazioa. Neurona bakoitzak sentipen bat jaso egiten du eta besteari pasatzen dio garunera ailegatu arte.Garunean dena sentitzen da (koloreak,usainak...). Gero jasotako mezuari erantzunez ,garunak aginduren bat bidali dezake: Garunean koordinatzen dira gorputzeko nerbio guztiak eta handik sortzen dira aginduak.Bizkarren ere nerbio asko biltzen da, bizkarrezur -muinean hain zuzen, eta bide hori hartzen dute burmuinera doazen edo burmuitik datozen nerbiotako mezuek.
IRAITZ
APARATUA
Iraitz aparatua , odolean dauden hondakinak jaso eta kanporatzeaz arduratzen da . Giltzurrunak , ureterrak , gernu maskuriak eta ureterrak osatzen dute . Giltzurrunak , babarrun itxurako bi organo dira . Gerriaren parean daude , bizkarrezurraren alde banatan . Odola iragazten du : lehen iragazpenean , globuxka zuriak , gorriak eta proteinak bakarrik uzten ditu odolean . Gero , bitaminak , glukosa eta gatzak itzultzen ditu eta soberakinak gernu maskurirantz bidaltzen ditu . Odola giltzurrunetatik igaro eta gero , ureterren bidez hondakinak (urea eta ura , nagusiki)gernu maskurira bidaltzen dira . Hau nahikoa beteta dagoenean , uretra izeneko hoditik kanporatzen da gernua
Hemen dukazue giltzurrun bat. Giltzurrunetan sortu daitezken gaixotasunak hauek dira : Litiasia , Giltzurrun infartua , Giltzurrun gutxiegitasuna , Giltzurruneko tumoreak , Glomerulonefritisa Litiasia : Giltzurrunetan harriak osatzen dituen materialik ohikoena kaltzio oxalatoa da , eta bigarrena azido urikoa edo uratoak. Giltzurrun infartua : Giltzurruneko hodi bat itxi eta ez da oxigenorik iristen bertako zeluletara Zenbat eta kaltetuagoak , gero eta hondakin gehiago metatzen da odolean. Oso arriskutsuak izan daitezke , heriotza sortuz. Giltzurrun gutxiegitasuna : Janariaren bidez gorputzera sartzen diren substantziak metabolizatutakoan sortzen diren hondakinak kanporatzen ditu. Zenbat eta kaltetuagoak , gero eta hondakin gehiago metatzen da odolean. Oso arriskutsuak izan daitezke , heriotza sortuz. Eritropoietina hormonaren sintesian parte hartzen du. Honek odoleko globulu gorrien erakuntza eragiten du. Ondorioz , gutxiegitasunaren sintoma anemia da. Giltzurruneko tumoreak : Giltzurruneko tumoreak txikiak garenean sortzen da (3-6 urte) eta 2 0 0 . 0 0 0 edo 2 5 0 . 0 0 0 tik bati gertatzen zaio. Gaixotasun hauek dauzkatenei bulto bat ateratzen zaie giltzurrunean eta inoiz ez zaie kentzen. Glomerulonefritisa : Giltzurrunetako glomeruluak eta hoditxoak hartzen du eta giltzurrunaren hantura eragiten duen gaitz-sail bat da. Era askotakoa izan daiteke glomerulonefritis ; ohikoena , glomerulonefritis larria deitua, 30 urte bitarteko gizakiengan gertatzen da , eritasun kutsagarriren ( amigdalitisa , faringitisa ) baten ondorioz ; azal zurbila , ahulezia , buruko mina , gernu-urritasuna eta gernuan odola izatea ditu ezaugarri nagusiak .
MASKURIAREN
GAIXOTASUNAK
●
Gernu-erretentzioa :
●
Gernu-inkontinentzia : Esfinterreko muskulu-masaren galeraren ondorioz gertatzen da emakume helduetan.
Litiasia edo harriak : Litiasia giza gorputzean kalkulu edo harriek sortutako gaixotasuna da, normalean gernu-aparatuan eta digestiokoan agertzen direnak. ● Giltzurrunetan harriak osatzen dituen materialik ohikoena kaltzio ●
oxalatoa da, eta bigarrena azido urikoa edo uratoak. ●
Puxikako minbizia :
●
Zistitisa : Zistitisa maskuriaren hantura larria edo kronikoa da. Zistitisa ohikoagoa da emakumeengan gizonengan baino.
BIRPASOA ETA GALDETEGIA
LAN HAU GASTEIZKO IBAIONDOKO IKASTETXEKO SEIGARREN MAILAKO IKASLEEK EGIN DUTE. (2012-03-08)