Εργαστήριο γονέων
Το παιδί και η σχολική προσαρμογή Μακεδονικά Εκπαιδευτήρια Νοέμβριος 2007
Αριάδνη Στογιαννίδου, Ph.D. Κλινική & Σχολική Ψυχολόγος Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Ψυχολογίας Α.Π.Θ.
Τα συστατικά στοιχεία της σχολικής επιτυχίας Γνωστικές ικανότητες Η δυνατότητα να επεξεργάζομαι πληροφορίες ώστε να ανταποκρίνομαι στις απαιτήσεις
Μαθησιακές ικανότητες Τα τεχνικά εργαλεία της σκέψης που επιτρέπουν τον αυτοματοποιημένο συντονισμό
Ψυχολογικά Χαρακτηριστικά Σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές
Η σημασία της σχολικής προσαρμογής • Η σχολική επιτυχία είναι αλληλένδετη με τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες και τους προβληματισμούς του κόσμου των ενηλίκων… • η ικανότητα για μάθηση αποτελεί ένα από τα κύρια διαφοροποιά στοιχεία του ανθρώπινου είδους και, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, η ικανότητα αυτή εκφράζεται μέσα από τη λειτουργικότητα του ατόμου στο σχολείο Κατά συνέπεια…από την προσαρμογή εξαρτάται η εικόνα του μαθητή για τον εαυτό του, ο αυτοσεβασμός του, η αξία που δίνει στις δυνάμεις του και η ικανοποίηση που παίρνει από τις πράξεις του
ΚΙΝΗΤΡΑ Η επιθυμία και ενεργοποίηση για την επίτευξη στόχων αυξάνεται όταν: Ο στόχος έχει προσωπική αξία -σύνδεση με την «κουλτούρα» των παιδιών -σύνδεση με προσωπικές επιθυμίες Ο στόχος είναι σαφής Ο στόχος είναι βραχυπρόθεσμος Το άτομο πιστεύει ότι έχει πιθανότητες να τα καταφέρει(=η έννοια της «αυτόαποτελεσματικότητας»)
Η έννοια της γονεϊκής εμπλοκής Γονεϊκή εμπλοκή= Ο βαθμός και η ποιότητα εμπλοκής του γονέα στην εκπαιδευτική ζωή του παιδιού, δηλαδή, η συμμετοχή στις εκπαιδευτικές εμπειρίες του παιδιού … Συγκεκριμένα παραδείγματα… διδασκαλία στο σπίτι και βοήθεια στη μελέτη, εθελοντική δουλειά στο σχολείο, συμμετοχή στη διοίκηση του σχολείου ΕΙΔΗ ΕΜΠΛΟΚΗΣ Προσανατολισμός στην επίδοση • Έμφαση στην απόδοση και στη θετική αξιολόγηση από εκπαιδευτικούς Προσανατολισμός στη γνώση • Έμφαση στη κατανόηση και εκμάθηση πληροφοριών •
Σημαντική η έννοια της αυτό-αποτελεσματικότητας: η προσωπική αίσθηση του γονιού για την ικανότητα και δυνατότητα να βοηθήσει το παιδί του.
Από τις σχετικές έρευνες γνωρίζουμε ότι… • οι δάσκαλοι επικοινωνούν στους γονείς ότι πρέπει να αυξήσουν τον προσανατολισμό γνώσης και να τα βοηθήσουν να μαθαίνουν από τα λάθη τους • οι γονείς εμπλέκονται γιατί τα παιδιά έχουν χαμηλούς βαθμούς • γονείς με λίγες γνώσεις θέλουν να φτάσουν τα παιδιά τους στη νόρμα • οι πιο μορφωμένοι γονείς εμπλέκονται επειδή θεωρούν ότι είναι πιο αποτελεσματικοί στη βοήθεια
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΓΟΝΕΪΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ
ΧΑΜΗΛΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΠΑΙΔΙΟΥ
ΑΥΤΟΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΟΝΕΑ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥ
Άτομο Α
Ο/Η δάσκαλος/α του παιδιού ζητάει να μας δει.
Άτομο Β
Ποιο είναι το πρόβλημα αυτήν τη φορά; Δεν μπορείς να κανονίσεις να τον/τη συναντήσεις;
Άτομο Α
Έχω πολύ δουλειά τις επόμενες μέρες, νομίζω ότι θα ήταν καλύτερο να τον/τη δεις εσύ.
Άτομο Β
Ναι, αλλά νομίζω ότι είναι καλύτερα να τον/τη δείς εσύ.
Άτομο Α
Καλά δεν έχει σημασία ποιος από τους δυο μας θα τον/τη δει
Άτομο Β
Εγώ ήδη πήγα 2 φορές φέτος. Και νομίζω ότι το παιδί θα δει τα πράγματα διαφορετικά αν έρθεις και εσύ. Χρειάζεται να συνεργαστούμε σ΄αυτό.
Άτομο Α
Έχεις δίκιο, κλείσε μου ένα ραντεβού.
Άτομο Β
Δεν μπορώ να κλείσω εγώ το ραντεβού με βάση το δικό σου πρόγραμμα. Εγώ μπορώ να λείψω από τη δουλειά αν το ξέρω έγκαιρα.
Στήριξη του παιδιού στη σχολική ζωή Στο επίπεδο της πρόληψης • Ενίσχυση αυτονομίας και αυτορρύθμισης • Ελευθερία από διασπάσεις • Οργάνωση χρόνου Στο επίπεδο της αντιμετώπισης • στοχεύουμε σε μικρές, σταδιακές αλλαγές οργανώνοντας εστιασμένες και προσχεδιασμένες παρεμβάσεις
• • • • • •
Σχεδιασμός «παρέμβασης» για την αντιμετώπιση δυσκολίας
Εστίαση σε συγκεκριμένους στόχους Σαφής περιγραφή των στόχων Συμφωνία για τη διαδικασία αξιολόγησης Χρονοδιάγραμμα Αναγνώριση κινήτρων για τις δυο πλευρές Αξιολόγηση των «πόρων» που είναι διαθέσιμοι (συμμαχίες στην οικογένεια, χρόνος, υπομονή) • Εξασφάλιση αποδοχής από το παιδί
Διαχείριση χρόνου • Καλή γνώση του χρόνου που χρειάζεται για κάθε δραστηριότητα • Καθορισμός προτεραιοτήτων • Προγραμματισμός χρόνου ψυχαγωγίας και ανάπαυσης • Μακροπρόθεσμος προγραμματισμός
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΡΤΑΣ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ
ΜΑΘΗΜΑ
ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ
ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ
ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ
ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ
ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
ΩΡΑ Από Εως
ΩΡΑ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΕ Από Εως
Στάδια για την απόκτηση αυτο-ρύθμισης ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ • Επιλογή κατάλληλου χρόνου και χώρου • Προετοιμασία υλικών Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ • Κατανόηση: καταλαβαίνω αυτό που διαβάζω • Οργάνωση: αποφασίζω τι είναι σημαντικό • Μελέτη: προσπαθώ να μάθω Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ • Ελέγχω το αποτέλεσμα
ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ α. γράψτε σε ένα χαρτί τη λέξη σωστά β. ζητείστε από το παιδί να συγκρίνει όλα τα γράμματα της δικής του και δικής σας λέξης γ. ζητείστε του να αντιγράψει στο ίδιο χαρτί την λέξη, γραμμένη σωστά δ. ζητείστε του να διορθώσει τη λέξη στο τετράδιό του.
ΑΝΑΓΝΩΣΗ - MEΛΕΤΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
• Μάθετε στο το παιδί να χρησιμοποιεί μαγνητόφωνο: μαγνητοφωνεί τον εαυτό του καθώς διαβάζει ένα κείμενο ή όταν "λέει το μάθημα". Στη συνέχεια, ακούτε μαζί την κασέτα, έχοντας μπροστά σας ανοικτό το βιβλίο. Ζητείστε του να υπογραμμίσει τα λάθη, παραλείψεις διαστρεβλώσεις κλπ. Εάν δείτε ότι δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα λάθη του, υπογραμμίστε τα εσείς, ενώ ακούτε μαζί την κασέτα. Στη συνέχεια, δώστε του το υπογραμμισμένο βιβλίο και ζητείστε να ξαναπαίξει την κασέτα και να σηκώνει το χέρι του κάθε φορά που ακούγεται ένα λάθος.
Παράδειγμα συμφωνίας ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ____________ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΥΔΗΠΟΤΕ ΕΠΙΒΛΕΠΕΙ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΑ • Στην αρχή του μαθήματος γίνεται κοινή συμφωνία προγραμματισμού ( δηλ. χρόνος διαβάσματος, διάλειμμα, κλπ) • Ο έλεγχος γίνεται καθημερινά, σε ώρα που ταιριάζει και στους δύο • Έλεγχος σημαίνει πέρασμα των μαθημάτων και όχι προσπάθεια να μαθευτούν εκείνη την ώρα • Σε περίπτωση διαφωνίας, ή για καλύτερη παρακολούθηση, ο ____________ μπορεί να κρατάει "ημερολόγιο"
Δείγμα ημερολογίου ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ __ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ_________ • Προετοιμάστηκα καλά στα εξής μαθήματα: • Δεν προετοιμάστηκα καθόλου στα εξής μαθήματα: • Προετοιμάστηκα μέτρια στα εξής μαθήματα: • Ήξερα ακριβώς τις υποχρεώσεις μου για.. όλα τα μαθήματα το ένα τρίτο περίπου τα μισά περίπου τα τρία τέταρτα περίπου για κανένα
Το «κλείσιμο» της παρέμβασης • Αξιολόγηση – Ποιες συμπεριφορές άλλαξαν; – Υπήρχαν απρόβλεπτες συνέπειες; – Μπορούν να διατηρηθούν οι αλλαγές;
• Σταδιακή μείωση της παρέμβασης • Πάρτε σύνταξη από τη δουλειά του προπονητή μάθησης! • Παρατήστε την Ψυχολογία!
ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ • • • • •
ΝΟΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ • ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
• Πρόκειται για μία κατηγορία διαταραχών οι οποίες προκαλούν αδυναμία σε μία ή περισσότερες περιοχές οι οποίες σχετίζονται με τη μάθηση ( πχ αδυναμία ανάγνωσης, κατανόησης γραπτού λόγου, αριθμητική αδυναμία κτλ). Συχνά, χρησιμοποιείται ο όρος "δυσλεξία" για την περιγραφή τους.
• Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν πρέπει να συγχέονται με την νοητική αδυναμία. Η νοημοσύνη ή ευφυία αναφέρεται στη γενική ικανότητα κάποιου να αντιλαμβάνεται και να επεξεργάζεται πληροφορίες. Οι Δυσκολίες που προκαλούνται λόγω της χαμηλής νοημοσύνης αφορούν όλες τις περιοχές λειτουργίας. • Επίσης, δεν πρέπει να συγχέονται με συμπεριφορικά-ψυχολογικά προβλήματα, όπως αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής, υπερβολικό άγχος, έλλειψη κινήτρων για προσπάθεια κλπ.
• Πολλές φορές το αποτέλεσμα της νοητικής, της συμπεριφορικής και της μαθησιακής αδυναμίας είναι το ίδιο: σχολική δυσκολία. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να διαφοροποιούμε την αιτία ώστε να σχεδιάζουμε τη σωστή αντιμετώπιση.
Οι τεχνικές αντιμετώπισης μαθησιακών δυσκολιών έχουν τους εξής στόχους • Εξάσκηση στη συγκεκριμένη περιοχή δυσκολίας • Αναπλήρωση της δυσκολίας χρησιμοποιώντας άλλες πιο αναπτυγμένες ικανότητες • Ενημέρωση του μαθητή/ριας για τις δυσκολίες έτσι ώστε να αυξηθούν τα κίνητρα για προσπάθεια και να αντιμετωπιστεί η έλλειψη αυτοπεποίθησης που πολύ συχνά συνοδεύει τα παιδιά που αποτυγχάνουν στο σχολείο.
Σκέψεις για τη συνεργασία γονέαδασκάλου • Γονέας και δάσκαλος, ο ένας στο σπίτι και ο άλλος στο σχολείο, δεν αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο τις δυσκολίες του παιδιού και δε δέχονται εύκολα πως υπάρχουν διαφορετικές συμπεριφορές σε διαφορετικές δραστηριότητες. • Σημαντικό το ερώτημα του “ποιον αφορά” η δυσκολία του παιδιού • Όσον αφορά τις προσδοκίες, οι εκπαιδευτικοί περιμένουν τον ιδανικό μαθητή που ανταποκρίνεται πλήρως στην επίδραση του δασκάλου. Ο γονέας από την άλλη μεριά σκέφτεται μήπως θα ήταν καλύτερα να άλλαζε ο δάσκαλος ή να άλλαζε το παιδί του σχολείο
Συνεργασία σχολείου-οικογένειας • Δυο αυτόνομα μικρο-συστήματα που ενώνονται λόγω κοινών ανησυχιών / θεμάτων • Η συνεργασία μπορεί να επικεντρώνεται στο παιδί ή να είναι ευρύτερη • Η συνεργασία είναι προληπτική
ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Α. Παράγοντες συνθηκών Υπάρχει χρόνος και υποστήριξη από το κλίμα του σχολείου; Υπάρχει χρόνος από την πλευρά του γονέα Β. Κατανόηση του γονεϊκού έργου Ποια είναι η άποψη του γονιού για τη συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία; Ποια η άποψη του εκπαιδευτικού; Γ. Κατανόηση του εαυτού • αιτιολογικές αποδόσεις ευθυνών για προβλήματα • ευελιξία ρόλων • θετική αυτοεικόνα-αυτοαποτελεσματικότητα
ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ • • • •
Οι γονείς αισθάνονται ευπρόσδεκτοι Συχνή, καθαρή και αμοιβαία επικοινωνία Το σχολείο ζητά συνεργασία από τους γονείς Γίνεται ιδιαίτερη προσπάθεια για τους «απρόσιτους» γονείς • Ποικιλία ευκαιριών για εθελοντική εργασία από γονείς • Το σχολείο συνδέει τους γονείς με δομές και υπηρεσίες στην κοινότητα
Μια περίπτωση παιδιού... • Ο Γιώργος είναι μαθητής Γ’ Δημοτικού. Ο Γιώργος δημιουργεί από την αρχή της φοίτησης πολλά προβλήματα στο σχολείο: είναι επιθετικός με τα άλλα παιδιά και δεν ακολουθεί ποτέ οδηγίες των δασκάλων. Σε ένα τελευταίο επεισόδιο, όταν ο Γιώργος χτύπησε ένα παιδί, τον φώναξε ο διευθυντής και του μίλησε άγρια. Η απάντηση του Γιώργου ήταν: «ποιος είσαι και μου μιλάς έτσι, δεν είσαι ο μπαμπάς μου» και στη συνέχεια έφυγε από το γραφείο του διευθυντή. Ο πατέρας του Γιώργου πήγε στο σχολείο όταν τον κάλεσαν και μεταξύ άλλων τους είπε: «έχει δίκιο ο Γιώργος, μόνο εγώ μπορώ να του μιλάω έτσι…» Οι δάσκαλοι είναι εξοργισμένοι. Πιστεύουν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε γιατί τα «πάντα ξεκινούν από το σπίτι».
Η ανάλυση του προβλήματος και ο σχεδιασμός της παρέμβασης • • • •
• -
Περιγράφω το πρόβλημα: τι, από ποιόν, πως Η σημασία του προβλήματος: γιατί πρέπει να αλλάξει Οι λόγοι-αιτίες Εστίαση σε «άμεσες μεταβλητές» και αποφυγή «μακρινών μεταβλητών» (το σπίτι, η κοινωνία, η εποχή μας)…(χρειάζεται ανάλυση και όχι θαυμασμός του προβλήματος!) Σχεδιασμός παρέμβασης Δυνατότητα Καταλληλότητα Συμμαχίες Σχέδιο αξιολόγησης