Mwg17dec13

ประเด็นเรื่องการคุมครองแรงงานขามชาติ : กฎหมาย นโยบาย และการเขาถึง เอ็นจีโอเปดขอมูลสถิติการรองเรียนดานกฎหมายสําหรับแรงงานขามชาติป 2556 พบการรองเรียนกวา 197 คดี ทั้งปญหาจากนายหนา คาแรง สิทธิประกันสังคม อุบัติเหตุ เสนอรัฐไทยแกกฎหมายคมครองแรงงานโดยไมเลือกปฏิบัติ นางสาวเอมาโฉ ตัวแทนมูลนิธิสิทธิมนุษยชนเพื่อการพัฒนา กลาววา เราไดดําเนินการใหความชวยเหลือดานกฎหมายกับแรงงานขามชาติใน 3 พื้นที่ ไดแก จ.เชียงใหม จ.สมุทรสาคร และ อ.แมสอด จ.ตาก โดยเราไดพบปญหาและการรองเรียนจากแรงงานขามชาติในหลากหลายเรื่อง อาทิ การเขาถึงกฎหมายคุมครองแรงงาน อุบัติเหตุจากการทํางาน อุบัติเหตุจากรถยนต ปญหาจากนายหนาเรื่องใบแจงเกิด ปญหาคาแรง คาจางจากการเลิกจาง ใบแจงออก และการยึดหนังสือเดินทาง และการเขาถึงสิทธิประกันสังคม รวมทัง้ สิ้น 197 กรณี และอยูระหวางดําเนินการ 60 กรณ และดําเนินการเสร็จสิ้นแลว 137 กรณี ทั้งนี้จากการใหความชวยเหลือดานกฎหมายที่ผานมาเราพบประเด็นปญหาหลากหลายสวน โดยปญหาสวนหนึ่งเกิดจากขอกฎหมายตามพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ.2541 และกลไกการบังคับใชกฎหมายยังมีปญหา เพราะไมสามารถเอื้อใหมีการปฏิบัติอยางมีประสิทธิภาพกับแรงงานขามชาติ อาทิการจัดหาลามเพื่อใหบริการกับแรงงานขามชาติในการตอสูทางกฎหมาย การคุมครองลูกจางที่มีสถานการณเขาเมืองที่ผิดกฎหมาย ซึ่งอยูระหวางการเรียกรองสิทธิ หรือแมกระทั่งการจัดนโยบายและกฎหมายที่เกี่ยวกับแรงงานประมงในการเขาถึงสวัสดิการตามกฎหมายอื่นๆ ที่เกี่ยวของ เชน กฎหมายวาดวยการประกันสังคม กฎหมายวาดวยเงินทดแทน ดังนั้นเราจึงมีขอเสนอแนะเพื่อใหรัฐบาลปรับปรุงขอกฎหมายและวิธีการใหสามารถชวยเหลือแรงงานขามชาติได อยางมีประสิทธิภาพ ดังนี้ 1.ควรออกนโยบายในการจัดหาลามประจําสํานักงานคุมครองแรงงานในทุกสํานักงานทั่วประเทศ 2.กําหนดใหแรงงานที่อยูในระหวางการพิจารณาเรื่องรองเรียนจากสํานักงานคุมครองแรงงาน แมจะมีสถานะเขาเมืองที่ไมถูกกฎหมายควรไดรับอนุญาตใหอยูในราชอาณาจักรไทยไดเปนการชั่วคราว จนกวากระบวนการใหความชวยเหลือจากฝายรัฐจะสิ้นสุดลง 3.กําหนดแนวทางใหแรงงานเกษตรหรือแรงงานประมงสามารถเขาถึงกองทุนเงินประกันสังคมและกองทุนเงินทดแทนเพื่อ เปนหลักประกันขั้นต่ําใหกับแรงงานทุกคนโดยไมเลือกประเภทของแรงงานที่จะไดรับความคุมครอง 4.การเปลี่ยนนายจางของลูกจางที่เปนแรงงานขามชาติ รัฐควรกําหนดเงื่อนไขในการเปลี่ยนงานใหเปนไปตามพระราชบัญญัติฉบับนี้ ที่ใหแรงงานสามารถเปลี่ยนงานไดโดยอิสระ แตในความเปนจริงแรงงานขามชาติจะไมสามารถเปลี่ยนนายจางได จนกวาจะทํางานครบสัญญา หรือใบอนุญาตการทํางานกับนายจางคนเดิมจะหมดอายุ และการเปลี่ยนตัวนายจางนั้นจะตองไดรับความยินยอมจากนายจางดวย

ซึ่งหากนายจางกระทําการที่เปนการละเมิดสิทธิของนายจาง เชน บังคับใชแรงงาน หรือทํารายรางการ โอกาสที่จะใหนายจางยินยอมคงเปนไปไมได ในสวนของประเด็นเรื่องประกันสังคมควรมีการจัดหาลามประจําสํานักงานประกันสังคมในพื้นที่ทํางานของแรงง านขามชาติ เพื่อใหแรงงานสามารถรองเรียนและใชสิทธิประโยชนไดมากขึ้น รวมทั้งควรมีมาตรการจริงจังกับนายจางที่ไมนําลูกจางเขาเปนผูประกันตนและไมจายเงินสบทบ และใหลูกจางสามารถใชสิทธิประโยชนไดทันทีในกรณีที่นายจางไมนําลูกจางเขาเปนผูประกันตนหรือจายเงินสมทบ นอกจากนี้ควรแกไขพระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ พ.ศ.2518 ใหแรงงานขามชาติสามารถเขาถึงสิทธิในการจัดตั้งสหภาพแรงงาน และการเปนกรรมการของสหภาพแรงงานตามที่รฐั ธรรมไทยใหการรองรับสิทธิและเสรีภาพของบุคคลในการรวมกลุมและ จัดตั้งสหภาพแรงงานโดยไมเลือกปฏิบัติดวย และในสวนของการปองกันไมใหแรงงานขามชาติตกเปนเหยื่อของการคามนุษย ซึ่งสวนใหญแรงงานจะถูกหลอกใหมาเปนแรงงานทาสบนธุรกิจเรือประมงกอน ซึ่งหลักการสําคัญทีส่ ุดในการปองกันคือรัฐจะตองเขามามีสวนรวมในการตัดกระบวนการหลอกลวง ลักลอบและนําพาแรงงานขามชาติเขามาในประเทศไทย

ประเด็นสถานการณเด็กขามชาติ ผูประสานงาน องคการชวยเหลือเด็กประจําประเทศไทยระบุมีเด็กขามชาติ 99 เปอรเซ็นตที่อาศัยอยูในประเทศไทยอยางไมถูกกฏหมายและตองกลายเปนเหยื่อของกระบวนการคามนุษย เผยเด็กถูกบังคับใหคาประเวณี ขอทาน และถูกนําไปเปนแรงงานเถื่อน เรียกรองรัฐไทยใหออกขอกฏหมายและวิธีดําเนินการแกปญหาอยางเรงดวน น.ส.วรางคณา มุทุมล ผูประสานงาน องคการชวยเหลือเด็กประจําประเทศไทยกลาววา สําหรับสถานการณเด็กขามชาติในประเทศไทยนั้น ยังมีความนาเปนหวงอยูหลายประเด็น เพราะนโยบายเกี่ยวกับสถานะบุคคลของเด็กยังไมมีความชัดเจน ทั้งนี้จากสถิติของเด็กที่ผานกระบวนการพิสูจนสัญชาติพรอมพอแมและไดเอกสารรับรองตัวบุคคลลาสุดเมื่อเดือนกรกฎาค มที่ผานมามีจํานวนเพียง 3,335 คน จากจํานวนเด็กขามชาติที่อยูในประเทศไทยทั้งหมด 250,000 – 300,000 คนเทานั้น อยางไรก็ตามนโยบายเรื่องการพิสูจนสัญชาติของรัฐบาลไทยไดพยายามปรับใหเด็กขามชาติที่ติดตามผูปกครองมีสถานะเ ขาเมืองถูกกฎหมาย โดยสามารถยื่นเรื่องขอจดทะเบียนเปนผูติดตามและมีเอกสารรับรอบบุคคล (CI) แตมีเด็กขามชาติจํานวนมากไมสามารถขึ้นทะเบียนไดเนื่องจากนโยบายกําหนดใหเด็กตองขึ้นทะเบียนพรอมพอแมที่แทจ ริงเทานั้น แตในความเปนจริงมีเด็กที่ไมไดอาศัยกับพอแมเปนจํานวนมาก โดยเด็กเหลานั้นไดอาศัยอยูกับญาติ พี่นอง หรือเจาของกิจการในโรงงาน ในสถานประกอบการ หรือชุมชนตางๆ เมื่อเทียบจํานวนเปอรเซ็นตของเด็กที่อาศัยอยูในประเทศไทยอยางไมถูกกฎหมายมีมากถึง 99 เปอรเซ็นต โดยเด็กในจํานวนนี้ตองกลายเปนเหยื่อของการคามนุษย ซึ่งจากสถิติขอมูลรายงานสถานการณและการดําเนินงานปองกันและปราบปรามการคามนุษยประจําปพ.ศ. 2555 ระบุตัวเลขของเด็กตางชาติอายุต่ํากวา 18 ป ที่เปนเหยื่อของการคามนุษยแบงเปนประเทศพมา 159 คน ประเทศกัมพูชา 63 คน ประเทศ ลาว 73 คน ซึ่งเด็กเหลานี้จะถูกบังคับใหมาคาประเวณี บังคับใหขอทาน และถูกบังคับเปนแรงงานเด็ก และหากเด็ก ๆเหลานี้ไดรับสถานการณเขาเมืองที่ถูกกฎหมายก็จะเปนอีกชองทางหนึ่งที่จะทําใหเด็กหลุดพนจากกระบวนการคามนุษย และการถูกบังคับใชเปนแรงงานเด็ก ซึ่งรัฐบาลควรมีมาตรการและขอกฎหมายที่จะชวยทําใหเด็กขามชาติมีสิทธิอาศัยอยางถูกตองในประเทศไทยเพื่อดังนี้ 1.

กลุมเด็กขามชาติที่ไมไดอาศัยอยูก ับพอแมในประเทศไทยรัฐบาลไทยควรดําเนินการผอนผันใหเด็กไดรับการดําเนินการพิสู จนสถานะและสัญชาติกับประเทศตนทางโดยใหผูปกครองหรือคนที่ดูแลเด็กในปจจุบันเปนผูยื่นเอกสารกับตัวแทนประเท

ศตนทางในประเทศไทย 2. กรณีเด็กขามชาติที่นายจางไมยื่นเอกสารพรอมพอแม รัฐบาลและกระทรวงแรงงานควรเปดใหพอแมของเด็กสามารถยื่นเอกสารลูกเพิ่มเติมเขาไปเพื่อใหเด็กสามารถพัฒนาสถา นะตามมติคณะรัฐมนตรีได 3. กรณีเด็กขามชาติที่อายุไมเกิน 15 ป แตไมอยูในกระบวนการจางแรงงานรัฐบาลไทยควรเปดใหเด็กกลุมนี้ยื่นเอกสารในฐานะบุตรของแรงงานขามชาติเพื่อเขา สูกระบวนการพัฒนาสถานะและสัญชาติกับประเทศตนทางตอไป 4. กรณีเด็กขามชาติที่พอแมไดดําเนินการพิสูจนสัญชาติไปกอนหนานี้แลวรัฐบาลควรมีคณะรัฐมนตรีผอนผันและใหเด็กไดเข าสูกระบวนการยื่นเอกสารเพือ่ ขอปรับสถานะและสัญชาติกับประเทศตนทางและอยูในประเทศไทยไดชั่วคราว ตามระยะเวลาที่พอแมไดรับอนุญาตตอไปดวย ////////////////////// สอบถามขอมูลเพิ่มเติมไดที่โทร คุณวรางคณา มุทุมล โทร 086-­‐392-­‐5423

ประเด็นเรื่องการศึกษา เอ็นจีโอ เผยลูกหลานแรงงานขามชาติยังเขาไมถึงการศึกษาอีกมาก หวั่นเปนเหยื่อคามนุษยและถูกใชแรงงานเด็ก ชี้ระบบการศึกษาในศูนยการเรียนรูยังมีปญหา เหตุรัฐไทยไมมีวุฒิบัตร ไมสามารถเชื่อมโยงและเทียบโอนกับประเทศตนทางได นายมงคล สุวรรณศิริศิลป ผูชวยผูอํานวยการมูลนิธิเพื่อพัฒนาเยาวชนชนบท กลาววา ป พ.ศ.2548 คณะรัฐมนตรีไดอนุญาตใหเด็กทุกคนในประเทศไทยไดเขาเรียน โดยมีการออกเปนระเบียบมติคณะรัฐมนตรี คือ การเปดโอกาสใหทั้งบุคคลที่ไมมีหลักฐานทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทยทุกคนที่อยูในประเทศไทยศึกษาไดทุกระดั บการศึกษา ทุกประเภท และทุกพื้นที่ (ยกเวนกลุมที่หลบหนีภัยจากการสูรบ จัดใหเรียนไดในพื้นที่) โดยรัฐบาลจะอุดหนุนเปนคาใชจายรายหัว ทั้งนี้จากจํานวนของเด็กลูกหลานแรงงานขามชาติและที่อาศัยอยูในประเทศไทยจํานวน 3 สัญชาติ คือ พมา ลาว กัมพูชา โดยประมาณ 300,00 คน แตมีจํานวนเพียง 56,582 คน ที่เขาถึงการศึกษา โดยแบงเปนระดับกอนประถมศึกษา15,034 คน ระดับประถมศึกษา 40,689 คน ระดับมัธยมศึกษาตอนตน 5,366 คน และระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย 859 คน ซึ่งหมายความวามีเด็กขามชาติที่ตกหลนจากระบบการศึกษาของรัฐถึง 238,052 คน คิดเปนรอยละ 79 ซึ่งถือวาเปนสัดสวนที่นอยมากเมื่อเทียบกับจํานวนลูกหลานแรงงานขามชาติในประเทศไทย และนอกเหนือจากการเขาไมถึงการศึกษาแลว ยังมีประเด็นปญหาในการจัดการศึกษาที่ไมสอดคลองกับวิถีชีวิตทั้งในเรื่องทักษะ ภาษา ทัศนคติของสังคม และการเชื่อมโยงและถายโอนผลการศึกษากับประเทศตนทางดวย นอกจากการศึกษาสําหรับลูกหลานแรงงานขามชาติที่จัดโดยภาครัฐแลว ภาคเอกชนยังไดรวมจัดตั้งศูนยการเรียนรู (Learning center or migrants school) ซึ่งจะเปนศูนยที่สรางการเรียนรูเรื่องการศึกษาที่เหมาะสมกับลูกหลานแรงงานขามชาติ โดยใน อ.แมสอด จ.ตาก มี 74 ศูนยการเรียนรู มีจํานวนนักเรียนทั้งสิ้น 14,299 คน จ.ระนอง มี 13 ศูนยการเรียนรู มีจํานวนนักเรียนทั้งสิ้น 2,462 คน จ.พังงา มี 12 ศูนยการเรียนรู มีจํานวนนักเรียนทั้งสิ้น 520 คน จ.สมุทรสงคราม มี 6 ศูนยการเรียนรู มีจําวนนักเรียนทั้งสิ้น 600 คน จ.กาญจนบุรี มี 4 ศูนยการเรียนรู มีจํานวนนักเรียนทั้งสิ้น 780 คน จ.ราชบุรี มี 1 ศูนยการเรียนรู มีจํานวนนักเรียนทั้งสิ้น 35 คน และกรุงเทพมหานครมี 1 ศูนยการเรียนรู มีจํานวนนักเรียนทั้งสิน้ 38 คน นอกจากนี้ยังมีจัดการศึกษาที่ทํารวมกับโรงเรียนและศูนยการเรียนรูของลูกหลานแรงงานขามชาติหรือที่เรียกวา school within school อีกดวย แตรูปแบบศูนยการเรียนที่จดั การศึกษาโดยภาคเอกชนยังไมไดรับการรับรองการศึกษาและวุฒิบัตรจากภาครัฐ และรูปแบบ school within school ยังมีจํานวนนอยเนื่องจากไมมีแนวปฏิบัติที่ชัดเจน นายมงคล กลาวตอถึงขอเสนอในการจัดการศึกษาสําหรับลูกหลานแรงงานขามชาติวา รัฐควรออกกฎระเบียบที่ชัดเจนเพื่อใหลูกหลานแรงงานขามชาติเขาถึงระบบการศึกษาในระบบและนอกระบบอยางแทจริง ใหการรับรองและออกวุฒิบัตรรับรองใหกับลูกหลานแรงงานขามชาติที่ศึกษาในศูนยการเรียนรู เพื่อใหสามารถเทียบโอนผลการศึกษาได

เชื่อมโยงผลการเรียนระหวางประเทศหากลูกหลานแรงงานขามชาติเดินทางกลับไปยังประเทศตนทาง นอกจากนี้ รัฐควรจัดทําขอตกลงรวมกันในการสงเสริมและสนับสนุนใหภาคเอกชนสามารถรวมจัดการศึกษาในฐานะภาคีเครือขายทั้ งในสวนของบุคลากรผูสอนและหลักสูตรการเรียนการสอน ซึ่งจะเปนการเพิ่มโอกาสการเขาถึงการศึกษาใหกับลูกหลานแรงงานขามชาติ อีกทั้งยังสามารถปองกันปญหาการคามนุษยและการใชแรงงานเด็กในอีกทางหนึ่งดวย //////////////////////////// สอบถามขอมูลเพิ่มเติมที่ คุณมงคล สุวรรณศิริศิลป โทร 089-035-4992

ประเด็นเรื่องสุขภาพของแรงงานขามชาติ และประกันสังคม ตัวแทนเครือขายปฏิบัติการแรงงานขามชาติ ชี้มีแรงงานขามชาติเพียง 2 แสนคนเขาถึงระบบประกันสุขภาพ จวกรัฐออกนโยบายคากําไรกับแรงงานจนทําใหกองทุนสุขภาพของแรงงานขาดสภาพคลอง แนะตั้งคณะกรรมการ ดูแลระบบประกันสุขภาพแรงงานขามชาติในระดับชาติเพื่อแกปญหา นายอดิศร เกิดมงคล ตัวแทนเครือขายองคกรที่ทํางานดานประชากรขามชาติ กลาววา รัฐบาลไทยมีนโยบายปรับสถานะของแรงงานขามชาติตามมติคณะรัฐมนตรี 15 มกราคม 2556 โดยมีแรงงานขามชาติเขาสูระบบ 493,324 คน แตมีเพียง 253,519 คน หรือประมาณรอยละ 51 ที่เขาถึงหลักประกันสุขภาพตามนโยบายของรัฐบาล และมีจํานวน 239,262 ที่เขาไมถึงประกันสุขภาพ ทั้งนี้ตามนโยบายของรัฐบาลไดกําหนดระบบบริการดานสุขภาพของแรงงานขามชาติในปจจุบั นมีอยูดวยกัน 2 สวน คือ ระบบประกันสังคม และระบบประกันสุขภาพ โดยแรงงานที่สามารถเขาสูระบบประกันสังคมไดนั้นคือแรงงานที่ผานกระบวนการพิสูจนสัญชาติและทํางานจางงานทั่วไป รวมถึงแรงงานที่นําเขาตามขอตกลงรวมระหวางประเทศไทยและประเทศเพื่อนบาน สวนระบบประกันสุขภาพของแรงงา นขามชาตินั้นคือแรงงานที่ไดรับการผอนผันตามมติคณะรัฐมนตรีจึงจะสามารถซื้อระบบประกันสุขภาพสําหรับแรงงานขา มชาติได โดยมติแรงงานคณะรัฐมนตรีระบุวาจะตองเปนแรงงานที่มีหนังสือเดินทางทํางานในประเทศไทย ที่ยกเวนจากประกันสังคม หรือผูติดตาม ลูกของแรงงานขามชาติ และคนตางดาวกลุมอื่นๆ ทั้งมีและไมมีเอกสาร อยางไรก็ตาม แมมติคณะรัฐมนตรีจะระบุถึงการเขาถึงระบบประกันสุขภาพสําหรับแรงงานขามชาติไวแลว หากแตในการปฏิบัติยังมีประเด็นปญหาที่ทําใหแรงงานขามชาติไมสามารถเขาถึงระบบประกันสุขภาพไดอยางแทจริง โดยในเรื่องมาตรฐานการจัดการยังมีสถานพยาบาลอีกจํานวนมากที่ไมยอมขายประกันสุขภาพใหกับแรงงานขามชาติ เนื่องจากประเมินเรื่องความไมคุมทุน ทั้งนี้สําหรับแรงงานขามชาติที่จะเขาสูระบบประกันสังคมนั้นจะตองเสียคาใชจาย 1,150 บาทตอคน แบงเปนคาตรวจสุขภาพ 600 บาท และคาประกันสุขภาพ 550 บาท สวนแรงงานขามชาติที่ไมอยูในระบบประกันสังคมจะตองเสียคาใชจาย 2,850 บาทตอป แบงเปนคาตรวจสุขภาพ 600 บาท และคาประกันสุขภาพ 2,200 บาท สวนและเด็กอายุไมเกิน 7 ปตองเสียคาใชจาย 365 บาท ซึ่งคาใชจายในสวนนี้ถือวาเปนคาใชจายที่คอนขางมากสําหรับแรงงาน จึงทําใหแรงงานจํานวนมากไมสามารถซื้อประกันสุขภาพหรือจายเงินสมทบเขากองทุนประกันสังคมได หากปญหานี้ดําเนินตอไป จะสงผลทําใหการบริหารจัดการเงินประกันสุขภาพมีปญหาและขาดความคลองตัว และจะกระทบตอการบริหารจัดการในอนาคต ดังนั้นวันนี้จึงตองตั้งคําถามกลับไปยังภาครัฐวา จุดประสงคแทจริงที่รัฐออกนโยบายนี้มาเพียงเพื่อตองการหากําไรจากนโยบายดังกลาว หรือตองการใหทุกคนที่อาศัยอยูในประเทศไทยเขาถึงระบบประกันสุขภาพอยางทั่วถึงและเทาเทียม นายอดิศร กลาวตอวา อีกหนึ่งสาเหตุที่แรงงานขามชาติยังเขาไมถึงระบบประกันสังคมเกิดจากเงื่อนไขของตัวนายจางเอง ที่ไมยอมจายเงินสบทบเขาสูระบบประกันสังคม

อีกทั้งไมมีระบบการตรวจสอบและเช็คสิทธิที่เหมาะสม ดังนั้นการแกปญหาระบบประกันสุขภาพนั้น ตนอยากเสนอใหหนวยงานที่เกี่ยวของจัดทําฐานขอมูลที่ชัดเจนที่สามารถเชื่อมโยงทั้งประกันสุขภาพและประกันสังคมได เพราะที่ผานมาเกิดปญหาที่แรงงานตองซื้อประกันซ้ําซอนกันเปนจํานวนมากและตนอยากเสนอใหมีการจัดตั้งคณะกรรมก ารดูแลระบบประกันสุขภาพแรงงานขามชาติในระดับชาติขึ้นมา เพื่อแกปญหาอยางเปนระบบและมีประสิทธิภาพ รวมทั้งควรมีการทํางานในเชิงรุก คือรณรงคใหความรูกับแรงงานขามชาติใหรับรูถึงสิทธิของตนเอง เพื่อเพิ่มการเขาถึงระบบบริการสุขภาพของแรงงานขามชาติอีกดวย ///////////////////////// สอบถามขอมูลเพิ่มเติมโทร คุณอดิศร 089 – 788 -­‐ 7138

ประเด็นเรื่องอุบัติเหตุจากการเดินทางของแรงงานขามชาติ

ตัวแทนเครือขายองคกรที่ทํางานดานประชากรขามชาติเปดสถิติแรงงานขามชาติเสียชีวิตดวยอุบัติเหตุจากการเ ดินทางเปนจํานวนมาก ชี้เด็กและผูหญิงเสียชีวิตมากที่สุด เรียกรองรัฐชวยเหลือเยียวยาหลังเกิดเหตุใหเหมือนกับคนไทย เสนอสื่อมวลชนนําเสนอขาวใหมากกวาปรากฏการณเพื่อความเปนธรรมในการชวยเหลือเหยื่อแรงงานจากอุบัติ เหตุ นายอดิศร เกิดมงคล ตัวแทนเครือขายองคกรที่ทํางานดานประชากรขามชาติ กลาววาทุกวันนี้เราจะไดยินเรือ่ งของอุบัติเหตุจากการเดินทางของแรงงานขามชาติและผูลี้ภัยจากทั่วทุกมุมโลกไมวาจะเป นกรณีลาสุดของผูลี้ภัยและแรงงานขามชาติจากแอฟฟริกาที่เรือลมในประเทศอิตาลีจนสงผลใหมีผูเสียชีวิตกวา 300 คน และกรณีของแรงงานขามชาติประเทศลาวที่ประสบอุบัติเหตุในประเทศไทยระหวางเดินทางกลับภูมิลําจนเสียชีวิตยกคันร ถกวา 20 คน และหากจะยอนกันไปยาวนานกวานั้นทุกคนก็คงจะจํากรณีของแรงงานขามชาติชาวพมาที่อัดกันแนนในตูคอนเทนเนอรจ นทําใหขาดอากาศหายใจและเสียชีวิตกวา 50 คน ซึ่งจากขอมูลอุบัติเหตุจากการเดินทางของแรงงานขามชาติเหลานี้ สะทอนใหเห็นวาแมประเทศไทยจะพัฒนาในเรื่องการจัดการแรงงงานขามชาติไปอยางมาก แตก็ยังพบวามีแรงงานขามชาติอีกจํานวนไมนอยที่ยังมีความเสี่ยงตอการยายถิ่นอยางไมปลอดภัย ตัวแทนเครือขายองคกรที่ทํางานดานประชากรขามชาติ กลาวอีกวา จากการศึกษาขาวอุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานขามชาติทีเกิดขึ้นในชวง 22 เดือนระหวางวันที่ 1 ม.ค. – 31 ต.ค.

2556 ในหนังสือพิมพ 14 ฉบับ และเว็บไซตขาว 3 เว็บไซดพบประเด็นที่สําคัญดังนี้ การเกิดอุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานขามชาตินั้น สงผลกระทบโดยตรงตอแรงงานจํานวน 910 คน โดยมีสัดสวนผูไดรับบาดเจ็บ 445 คน และเสียชีวิต 86 คน และเมื่อมีการพิจารณาสัดสวนผูไดรับบาดเจ็บพบวามีผูหญิงสูงมากวาผูชายถึง 35.71 เปอรเซ็นต และเด็กรอยละ 10.12 เปอรเซ็นต ในขณะที่กลุมผูเสียชีวิตเปนผูหญิงมากถึงรอยละ 50 และเปนเด็กรอยละ 2.44 จากสถิตินี้สะทอนใหเห็นอยางชัดเจนวาแรงงานที่เดินทางเขามาทํางานในประเทศไทยนั้นไมไดมีเพียงผูชาย หากรวมถึงแรงงานหญิงและเด็ก ซึ่งมีโอกาสที่จะไดรับบาดเจ็บและเสียชีวิตสูงกวาผูชายดวย นายอดิศรกลาวตอวา นอกจากนี้ยังพบวาแรงงานขามชาติที่ไมมีเอกสารจะประสบอุบัติเหตุจากการเดินทางเปนจํานวนที่มากกวาแรงงานที่มีเอก สารครบถวน โดยเฉพาะในสัดสวนของการเกิดอุบัติเหตุจากการหลบหนีการจับกุมของเจาหนาที่รัฐ

ซึ่งไดแกการฝาดานจนรถคว่ํา การชนจนกลิ้งตกคลอง มีสัดสวนสูงมากถึงรอยละ 34.78 ของกรณีที่เกิดขึ้นกับแรงงานนอกระบบทั้งหมด และยังมีกรณีของการเกิดอุบัติเหตุจากสภาพยานพาหนะไมเหมาะสมอีกดวย กรณีของการเกิดอุบุติเหตุตางๆ เหลานีส้ ะทอนใหเห็นอยางชัดเจนวารัฐบาลไทยมุงเนนแตพัฒนานโยบายการจางงานแรงงานขามชาติ จนทําใหมองขามลักษณะเฉพาะของการยายถิ่นในภูมิภาคนี้ที่จะมีการยายถิ่นในลักษณะที่เปนครอบครัว “สิ่งที่สําคัญจากขอมูลที่พบจะเห็นไดวา รัฐบาลไทยและหนวยงานที่เกี่ยวของยังไมไดใสใจหรือเอาจริงเอาจังกับการดูแลและเยียวยาผูประสบอุบัตเิ หตุใหเปนไปต ามกฎหมายสวนหนึ่งเนื่องมาจากมายาคติตอผูยายถิน่ ที่ไมมีเอกสาร ขณะเดียวกันยังพบดวยวาการนําเสนอขาวของสื่อมวลชนเกี่ยวกับการเกิดอุบัติเหตุของแรงงานขามชาตินั้นจะเนนการนําเ สนอขาวหรือประเด็นที่เปนปรากฏการณเฉพาะแคเหตุการณอุบัติเหตุ ไมไดติดตามไปถึงกระบวนการการใหความชวยเหลือผูประสบเหตุ หรือสะทอนถึงรากฐานของปญหาการยายถิ่นที่เปนปจจัยใหเกิดอุบัติเหตุในแตละครั้งอยางจริงจังมากนัก ซึ่งสิ่งที่สําคัญในการแกไขประเด็นปญหาเหลานี้คือแรงงานขามชาติไมควรจะถูกเพงมองแตแงมุมที่เปนผูหลบหนีเขาเมือง ที่ผิดกฎหมาย จนบดบังความเปนเหยื่อของสถานการณที่จะตองไดรบั การชวยเหลือและเยียวยาทางการกฎหมายและมนุษยธรรม ควรติดตามกระบวนการชวยเหลือภายหลังจากเกิดอุบัติใหกับแรงานขามชาติอยางเปนรูปธรรมดวย" ตัวแทนเครือขายองคกรที่ทํางานดานประชากรขามชาติ กลาว /////////////// สอบถามขอมูลเพิ่มเติมโทร คุณอดิศร 089 – 788 -­‐ 7138

ขอเสนอดานการคุมครองสิทธิของแรงงาน ในวันแรงงานยายถิ่นสากล วันที่ 17 ธันวาคม 2556 พระราชบัญญัตคิ ุมครองแรงงาน พ.ศ.2541

สิทธิ-หนาที ่

ปญหาการบังคับใชและการเขาถึงกลไก การคุมครองทางกฎหมาย วัตถุประสงคเมื่อลูกจางไมไดความเปนธรรมตามกฎหม เพื่อใชบังคับแกลูกจางและนายจางตามความสัม ายคุมครองแรงงาน พันธที่เกิดขึ้นในการจางงาน การกําหนดบทบาท มีปญหาในการเขาถึงกลไกการคุมครองขอ และสิทธิของนายจางและลูกจางทุกคนโดยมิไดเลื งรัฐ เชน อกปฏิบัติทางเชื้อชาติและสัญชาติ 1.ขาดการใหบริการจากภาครัฐในเรื่องลา -การบังคับใชกับลูกจางบางประเภท เชน ม งานเกษตรกรรม งานประมงทะเล ทําใหแรงงานเขาไมถึงการคุมครองเมื่อมีป งานที่รับไปทําที่บาน ญหา กําหนดการคุมครองลูกจางที่ตางๆได 2.แรงงานที่มีสถานะเขาเมืองผิดกฎหมาย แตยังคงไวซึ่งมาตรฐานขั้นตามกฎหมายคุมครอง จะถูกสงกลับกอนไดรับการคุมครองตามก แรงงาน ฎหมายแรงงาน -ไมมีขอยกเวนการคุมครอง 3.การเปลี่ยนตัวนายจางไมไดเปนไปตามเ แมสถานะของแรงงานจะเปนผูเขาเมืองโดยผิดกฎ งื่อนไขของกฎหมายคุมครองแรงงาน หมาย มาตรา 17 4.แรงงานบางประเภท เชน แรงงานในงานประมงทะเล ที่ไดรับการคุมครองตามกฎหมายลําดับรอ ง ขาดโอกาสเขาถึงสวัสดิการตามกฎหมายอื่ น ไดแก กฎหมายวาดวยการประกันสังคม กฎหมายวาดวยเงินทดแทน

ขอเสนอแนะ

กฎหมายฉบับนี้ถือเปนหลักประกันประการสําคัญ -

-­‐

1.รัฐบาล ควรออกนโยบายในการจัดหาลามประจําสํานักง านคุมครองแรงงานในทุกสํานักงานทั่วประเทศ 2.กําหนดใหแรงงานที่อยูในระหวางการพิจารณา เรื่องรองเรียนจากสํานักงานคุมครองแรงงาน แมจะมีสถานะเขาเมืองที่ไมถูกกฎหมาย ไดรับอนุญาตใหอยูในราชอาณาจักรไทยไดเปนก ารชั่วคราว จนกวา กระบวนการพิจารณาใหความชวยเหลือจากฝาย รัฐจะสิ้นสุดลง 3.กําหนดแนวทางใหแรงงานบางประเภท เชน แรงงานเกษตร หรือ งานประมง สามารถเขาถึงกองทุนประกันสังคม และกองทุนเงินทดแทน เพื่อเปนหลักประกันขั้นต่ําที่แรงงานทุกคนโดยไม เลือกประเภทของงานใหไดรับการคุมครอง 4.การเปลี่ยนนายจางของลูกจางที่เปนแรงงานขา มชาติ รัฐควรกําหนดเงื่อนไขการเปลี่ยนงานใหเปนไปต ามที่กําหนดไวในพระราชบัญญัติคุมครองแรงงา น พ.ศ. 2541

พระราชบัญญัติประกันสังคม

พ.ศ.2533

ที่สามารถใหการคุมครองสิทธิแกแรงงานทุกคนที่อ ยูภายใตการดูแลของรัฐไทย เพื่อประกันในการเขาถึงสิทธิที่จะไดรับการสงเครา ะหกรณีที่ลูกจางประสบอันตราย เจ็บปวย ทุพพลภาพ หรือเสียชีวิตอันมิใชเนื่องจากการทํางาน รวมทั้งกรณีคลอดบุตร กรณีสงเคราะหบุตร กรณีชราภาพ และกรณีวางงาน

แรงงานขามชาติยังไมเขาใจวาประกันสังค มคืออะไร มีประโยชนกับตนเองอยางไร สิทธิประโยชนที่ตนจะไดรับเปนอยางไรโด ยสวนใหญรมู าจากนายจาง และนายจางสวนใหญแนะนําคนงานใหไ ปซื้อประกันสุขภาพ เพราะไมตองสงสมทบทุกเดือน - ยกตัวอยางในจังหวัดเชียงใหม กวารอยละ 80 ของแรงงานขามชาติยังไมไดเปนผูประกัน ตน เพราะนายจางไมนําเขา -สิทธิบางประการ เชน เงินสงเคราะหบุตรเขาถึงไดยากเพราะมีกา รกําหนดขั้นตอนการเขาถึงที่มากกวาแรงง านไทย เชน การใชหลักฐานที่เปนหนังสือรับรองจากผู นําชุมชน ประกอบดวย ปจจุบันมีการพิจารณารางกฎหมายประสัง คมที่เหมาะสมกับแรงงานขามชาติ ที่มีรายละเอียดการจายเงินสมทบและควา มรับผิดชอบ ที่เนนการผลักภาระมาที่ฝายนายจางและ ลูกจาง

พระราชบัญญัตเิ งินทดแทน พ.ศ.2537

วัตถุประสงคเพื่อการสรางหลักประกันในการคุมครองแกลูกจา

1.นายจางหลีกเลี่ยงไมจายเงินสมทบในก

องทุนเงินทดแทน

สํานักงานประกันสังคมจะตองจัดทําเอกสารคูมือ ทําความเขาใจในเรื่องประกันสังคมที่เปนภาษาข องแรงงานขามชาติ และเผยแพรใหแกแรงงานขามชาติ จัดใหมีลามประจําสํานักงานประกันสังคมในพื้น ที่ทํางานอยูเพื่อใหแรงงานขามชาติสามารถเขาถึ งการรองเรียนหรือใชสิทธิประโยชนไดมากขึ้น รวมทั้งควรพัฒนาระบบการตรวจสอบสิทธิประโย ชนของผูประกันตนที่มีภาษาของแรงงานขามชา ติเพิ่มขึ้น - ประสานรวมกันระหวางสํานักงานประกันสังคม และกรมการจัดหางานเพื่ออํานวยความสะดวกต อการขอขึนทะเบียนเปนผูประกันตนของแรงงาน ขามชาติไดงา ยขึ้น มีมาตรการอยางจริงจังตอนายจางที่ไมนําลูกจาง เขาเปนผูประกันตน ไมจายเงินสบทบ และใหลูกจางสามารถใชสิทธิประโยชนไดทันทีใ นกรณีที่นายจางไมนําลูกจางเขาเปนผูประกันตน หรือไมจายเงินสมทบ จัดทําระเบียบแนวปฏิบัติในเรื่องสิทธิประโยชนข องประกันสังคมใหเหมาะสมและสอดคลองกับลั กษณะการจางแรงงานขามชาติ 1.ควรยกเลิกแนวปฏิบัติปฏิบัติของสํานักงานประ กันสังคมที่ รส.0711/ว 751 ลงวันที่ 25 ตุลาคม

ง กรณีที่ประสบอุบัติเหตุจากการทํางาน สามารถเบิกคารักษาพยาบาล เงินทดแทนจากการสูญเสียอวัยวะ หรือกรณีเสียชีวติ เปนตน โดยใหฝายนายจางแตเพียงผูเดียวเปนผูจายเงินส มทบเขากองทุน

2.สํานักงานประกันสังคม

2554 ออกแนวปฏิบัติที่ รส.0711/ว 751 ตามคําแนะนําของคณะกรรมการดานแรงงานขอ ลงวันที่ 25 ตุลาคม 2554 งองคการแรงงานระหวางประเทศ หรือ ILO เพิ่มเติมหลักเกณฑการเขาถึงเงินทดแทนข ที่มีความเห็นวา องแรงงานขามชาติ เชน แนวปฏิบัติของสํานักงานประกันสังคมนั้น กรณีที่แรงงานไมมีหนังสือเดินทาง เปนการเลือกปฏิบัติและขัดตออนุสัญญาดานแร หรือใบอนุญาตทํางานที่ทางราชการออกใ งงานระหวางประเทศฉบับที่ 19 ที่ไทยเปนรัฐภาคี

ห นายจางจะตองเปนผูรับผิดชอบในการจาย เงินทดแทนแกลูกจางเอง 3.

เมื่อสํานักงานประกันสังคมออกคําสั่งใหน ายจางจายเงินทดแทนเอง นายจางจะตอรองการจายเงินทดแทนแกแ รงงานในอัตราทีต่ ่ํากวาคาทดแทนที่แรงงา นควรไดรับจริงตามกฎหมาย หรือ 4. นายจางยื่นฟองสํานักงานประกันสังคม และแรงงานเปนจําเลย ตอศาลแรงงานเพื่อขอใหเพิกถอนคําสั่งขอ งสํานักงานประกันสังคม ทําใหลูกจางตองใชระยะเวลาในการตอสูค ดีที่ยาวนาน และแรงงานบางรายไดรับคาทดแทนที่ต่ํา กวากฎหมายกําหนด เมื่อคูกรณีเขาสูกระบวนการไกลเกลี่ยของ ศาล 5.กรณีศึกษา คดีนายชาลี ดีอยู

เปนโจทกฟองสํานักงานประกันสังคม และคณะกรรมการกองทุนเงินทดแทน เพื่อใหศาลมีคําพิพากษาวาหนังสือ นั้น ไมชอบดวยกฎหมาย ใชระยะเวลาในการพิจารณาคดีของศาลไ มนอยกวา 2 คดียังไมยุติ

พระราชบัญญัตแิ รงงานรัฐวิสาหกิ จสัมพันธ พ.ศ.2543

เจตนารมณเพื่อสนับสนุนการรวมกลุมของฝายนายจางและลู กจางเพื่อแสวงหาการคุมครองประโยชนเกี่ยวกับก ารจาง สวัสดิการ และสงเสริมความสัมพันธอันดีระหวางนายจางกับ ลูกจาง เพื่อกําหนดหลักเกณฑเกี่ยวกับการยื่นขอเรียกรอง และการระงับขอพิพาทในคดีแรงงานผานกระบวน การทางศาลและการไกลเกลี่ยอยางเหมาะสม และ

1.ตัวกฎหมายนี้ไดกําหนดคุณสมบัติของผู ที่มีสิทธิที่จะจัดตั้งสหภาพแรงงานและผูที่ จะเปนกรรมการของสหภาพแรงงานนั้น จะตองเปนผูที่มีสัญชาติไทยเทานั้น 2.ทําใหแรงงานขามชาติที่ปจจุบันนี้ซึ่งไดขึ้ นทะเบียนกับสํานักงานจัดหางานไวแลวเ กือบสองลานคน ไมสามารถเขาถึงสิทธิในการจัดตั้งสหภาพ แรงงานหรือการเขาเปนกรรมการของสหภ าพแรงงาน แรงงานขามชาติมีสิทธิไดเฉพาะการเขาเป นสมาชิกของสหภาพแรงงานที่มีอยูแลวเท านั้น 3.และบางสถานประกอบกิจการพบวาแรง งานสวนใหญนั้นเปนแรงงานขามชาติ โอกาสที่ลูกจางจะใชสิทธิเพื่อการรวมกลุม เพื่อเจรจาตอรองตามกฎหมายแรงงานสัม พันธจึงไมเกิดขึ้น ทําใหแรงงานขามชาติเหลานี้ตกอยูในสถา นะของการถูกเอาเปรียบในการใชแรงงาน

1.ควรแกไขกฎหมายแรงงานสัมพันธ เพื่อเปนหลักประกันวาแรงงานขามชาติสามารถเ ขาถึงสิทธิในการจัดตั้งสหภาพแรงงานและการเ ปนกรรมการของสหภาพแรงงาน ตามที่รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ใหการรับรองเพื่อใหเสรีภาพแกบุคคลในการรวม กลุมและจัดตั้งสหภาพแรงงาน โดยไมเลือกปฏิบัติ 2.ขอใหรัฐบาลไทยใหสัตยาบันอนุสัญญาดานแร งงานระหวางประเทศ ฉบับที่ ๘๗ และ ฉบับที๙่ ๘ วาดวยเสรีภาพในการสมาคมรวมตัวของแรงงาน กลุมตางๆ อันมีความสอดคลองกับรัฐธรรมนูญไทยที่รับรอง หลักประกันดังกลาวนี้ไวแลว

และเสี่ยงตอการถูกเลิกจางโดยไมเปนธรร ม

นโยบายการรับแรงงานขามชาติแ ละการคุมครองสิทธิของแรงงานใ นกระบวนการยุติธรรมทางอาญา ทางปกครองและทางแพง

เจตนารมณกฎหมายใชบังคับตอบุคคลทุกคนที่อยูในราชอาณ าจักรไทย ไมวาบุคคลจะเปนผูถูกกลาววาไดกระทําความผิด ทางอาญา หรือเปนผูที่ตกเปนเหยื่อในคดีอาญา หรือไมไดรับความเปนธรรมทางกฎหมาย

การเปลี่ยนแปลงดานนโยบายในการรับแร งงาน สงผลตอการปฏิบัติหนาที่ของเจาหนาที่สว นตางๆนอกเหนือจากกระทรวงแรงงาน เชน กระทรวงสาธารณสุข สํานักงานตรวจคนเขาเมือง กระทรวงมหาดไทย และพนักงานตํารวจ ที่มีแนวทางการจัดการไมสอดคลองกับนโ ยบายการบริหารแรงงานขามชาติ ทําใหแรงงานขามชาติมีความเสี่ยงตอการ ถูกแสวงหาประโยชน ปญหาการทุจริตคอรัปชั่น - เชนกรณี แรงงานขามชาติที่ทํางานในราชอาณาจักร ครบ 4 ป ยังขาดความชัดเจนดานการตอใบอนุญาต ทํางาน ทําใหแรงงานกลุมนี้มีความเสี่ยงจากการถู กแสวงหาประโยชนจากเจาหนาที่บางสวน หรือจากนายหนา - แมแรงงานบางรายมีใบอนุญาตทํางาน แตยังถูกจับกุมและตั้งขอหาที่ไมเปนธรรม หรือถูกขมขูวาจะสงตัวกลับ

1.รัฐควรพิจารณาเรื่องการออกกฎหมายวาดวยก ารจางแรงงานขามชาติสามสัญชาติ แทนการออกนโยบายผานมติคณะรัฐมนตรี ที่มีการประกาศใชเปนชวงระยะเวลา และมีนโยบายที่มีการเปลี่ยนแปลงไมคงที่ กอใหเกิดความสับสนตอผูปฏิบัติและการเสี่ยงต อแรงงานที่ถูกแสวงหาประโยชนจากการออกนโ ยบายจดทะเบียนแรงงานขามชาติ 2.ออกแนวปฏิบัติสําหรับเจาหนาที่ทุกฝายเพื่อกา รปฏิบัติงานที่เกี่ยวของกับแรงงานขามชาติ โดยเฉพาะเจาหนาที่ผูบังคับใชกฎหมายวาดวยค นเขาเมือง เพื่อปองกันมิใหเกิดปญหาการคอรัปชั่นจากนโย บายการใชแรงงานขามชาติ 3.การเผยแพรขอมูลการคุมครองสิทธิของแรงงา นขามชาติในภาษาของแรงงานขามชาติ ที่รวมไปถึงสิทธิอื่นๆตามกฎหมายอาญา กฎหมายแพง กฎหมายปกครอง รวมทั้งสิทธิในการเขาถึงเงินกองทุนตามพระราช บัญญัติคาตอบแทนผูเสียหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจําเลยในคดีอา ญา พ.ศ. ๒๕๔๔

เพื่อใหแรงงานจายเงินแกเจาหนาที่เพื่อแล กกับอิสรภาพ แรงงานไมเขาใจกฎหมายไทยและไมเขาใ จภาษาไทย เมื่อถูกจับในคดีอาญา มักถูกแนะนําใหรับสารภาพ และถูกตัดสินลงโทษโดยที่แรงงานไมไดมีโ อกาสเขาถึงทนายความที่ตนไววางใจ หรือลามที่ชวยแปลภาษา การปองกันปญหาการคามนุษย

ภาพรวมอัตราการยายถิ่นของแรงงานขามชาติจาก ประเทศพมา ลาว และกัมพูชาปจจุบันมีอัตราเพิ่มสูงขึ้น จากปจจุบันผลักและดึงดานเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ในการเคลื่อนยายถิ่นของแรงงานขามชาติ มีการแสวงหาประโยชนจากแรงงานในรูป แบบการคามนุษย ผานกระบวนการนายหนา และมีแรงงานจํานวนมากที่ถูกหลอกเขาม าสูก ระบวนการบังคับใชแรงงานในเรือประ มงทะเล

1. รัฐบาลในประเทศรับปลายทางและประเทศตนท าง ตองดําเนินการทบทวนนโยบายที่เกี่ยวของกับกา รคามนุษยอยางเปนองครวม เพราะลักษณะการบังคับใชนโยบายมีความเขมข นมากขึ้น การประเมินผลและตตรวจสอบการจึงมีความสํา คัญเปนอยางมาก โดยเเฉพาะประเทศปลายทางที่เนนการปราบปร ามอยางหนัก และเพิ่มกระบวนการเยียวยา ตองสํารวจถึงความคุมคาของงบประมาณถวงดุ ลกับการรักษามาตรของสิทธิมนุษยชนในประเท ศดวย 2.ประเทศตนทางควรใชความพยายามในการให ความรูแกประชาชนถึงสถานการณการคามนุษย และรูปแบบการบังคับใชแรงงานที่โหดราย

3.ประเทศปลายทางควรใหความสําคัญดานการ ปราบปรามและการเยียวยาเบื้องตนแกผูเสียหา ยจากการคามนุษย 4.ดําเนินมาตรการอยางจริงจังในการเอาผิดแกก ลุมนายหนา หรือ กลุมขบวนการที่มีการหลอกหรือลักลอบนําแรงง านเขามาในประเทศไทยอยางผิดกฎหมาย

สถานการณเด็กตางชาติในประเทศไทย ประจําป 2556 รวบรวมโดย องคการชวยเหลือเด็ก เด็กตางชาติในประเทศไทยในที่นี้ หมายถึง เด็กที่เกิดจากพอแมที่เปนคนตางดาว หรือบุคคลที่ไมมีสัญชาติไทยซึ่งเปนผูหลบหนีเขาเมืองโดยไมไดรับอนุญาตตามพระราชบัญญัติคนเขาเมือง พ.ศ.2522 สวนใหญเปนลูกของแรงงานขามชาติสัญชาติพมา ลาว และกัมพูชา สถานการณโดยทั่วไปในรอบปที่ผานมา เด็กกลุมนี้ยังคงตกเปนกลุมเสี่ยงตอการถูกลวงละเมิด และแสวงประโยชนทั้งในรูปแบบของการคามนุษย และการใชแรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวราย ถูกจับกุมคุมขังและสงกลับโดยแยกจากผูปกครอง อันสงผลตอสวัสดิภาพและความปลอดภัยของเด็ก นโยบายของรัฐไทยยังมีขอบกพรองและไมสามารถกําหนดสิทธิและสถานะบุคคลของเด็กตางชาติกลุมนี้ไดอยาง ครบ กลาวคือ แมวานโยบายจดทะเบียนแรงงานขามชาติและพิสูจนสัญชาติแกแรงงานขามชาติ จะอนุญาตใหเด็กขึ้นทะเบียนและไดรับการปรับสถานะเปนกลุมคนเขาเมืองถูกกฎหมาย พรอมเอกสารรับรองสถานะบุคคลพรอมกับผูปกครอง แตในทางปฏิบัติพบวามีเด็กตางชาติเพียงแค 1% เทานั้นที่เขาสูกระบวนการปรับสถานะดังกลาว ทั้งนี้เนื่องจากปจจัยหลักอยางนอยสามประการ คือ 1. ขาดการประชาสัมพันธที่ชัดเจนแกทั้งแรงงานเองและนายจาง สื่อที่ใชไมใชภาษาของแรงงานขามชาติ นายจางไมรับเอกสารของบุตรไปจดทะเบียนใหเพราะอางวาตองการแตแรงงานพอแม 2. นโยบายไมเอื้ออํานวยใหเด็กตางชาติบางกลุมเขารับการพิสูจนสัญชาติและปรับสถานะบุคคล เชน กลุมเด็กที่ตกหลนไมไดยื่นเอกสารพรอมพอแมซึ่งอาจดําเนินการพิสูจนสัญชาติไปแลวกอนหนา กลุมทีอ่ ายุเกิน15ปแตไมไดเขาสูกระบวนการจางงาน กลุมที่ไมมีเอกสารยืนยันความเปนบุพการีและบุตรหรือกลุมที่ไมไดอาศัยอยูกับพอแมในประเทศไทย การที่เด็กตางชาติกวาอีกเกาสิบเปอรเซ็นต ยังคงไมมีสถานะที่ถูกตอง ทําใหเด็กกลุมนี้ไมไดรับการปรับสถานะใหเขาเมืองโดยถูกกฎหมายและมีสิทธิอาศัยในประเทศไทย และเปนสาเหตุสําคัญทีท่ ําใหเด็กกลุมนีถ้ ูกจับกุม ถูกละเมิด ถูกแสวงประโยชนในรูปแบบตางรวมถึงตกเปนเหยื่อการคามนุษย ตลอดปที่ผานมาพบวามีเด็กตางชาติทเี่ ปนผูเสียหายจากการคามนุษยและไดรับความชวยเหลือจากกระทรวงพัฒนาสังค มฯเปนจํานวนกวาสามรอยคน จํานวนกวาหาสิบเปอรเซ็นตเปนผูเสียหายจากแสวงประโยชนทางเพศ(คาประเวณี) เด็กกลุมนี้ยังเปนกลุมที่เขาทดแทนแรงงานเด็กไทย และสวนหนึ่งยังคงทํางานในสภาพการจางงานที่เลวราย ตามรายงานของรัฐบาลสหรัฐอเมริกาในป 2012 ยืนยันวามีการใชแรงงานเด็กตางชาติในประเทศไทย โดยอางอิงจากรายงานของกรมคุมครองสวัสดิการแรงงานซึ่งรายงานวากวา 500 สถานประกอบการพบการลวงละเมิดแรงงาน (สวนใหญเปนตางดาว) ในหลายระดับและหลายรูปแบบ และจากการคัดแยกสถานจางงานกวาหารอยแหงดังกลาว พบวามี 29 โรงงานทีใ่ ชแรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวราย โดยพบวาเด็กกลุมนี้ทํางานในภาคเกษตรกรรม (ไรออย ไรมันสําปะหลัง สวนผลไม) ภาคอุตสาหกรรม เสื้อผาและสิ่งทอ ประมงและการแปรรูปอาหารทะเล สภาพการทํางานคือการตองทํางานหลายชั่วโมงตอเนื่องโดยไมไดพักผอน ไดรับอันตรายจากสารเคมี อยูในสถานที่ที่รอนหรือเย็น หรือเสียงดังเกินไป เครือขายองคกรดานประชากรแรงงานขามชาติเสนอให รัฐออกนโยบายกําหนดสถานะบุคคล สิทธิเขาเมืองและสิทธิอาศัยที่ถูกตองตามกฎหมายแกเด็กกลุมนี้ ทั้งนี้ดวยการยกรางกฎกระทรวงและมติครม.เพื่อกําหนดเงื่อนไขและฐานะการอยูในประเทศไทยของผูไมไดสัญชาติไทย ตามมาตรา 7 ทวิ วรรค 3 พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ.2551 ใหสอดคลองกับมาตรฐานสิทธิมนุษยชนและอนุสัญญาวาดวยสิทธิเด็ก หากยังคงรางเดิมที่กําหนดใหเด็กซึ่งไมไดสัญชาติไทยเปนผูที่ เขามาอยูในราชอาณาจักรโดยไมไดรับอนุญาตตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมืองจะสงผลใหมีการผลักดันเด็กตางชาติ(รวม ถึงเด็กที่ไมมีเอกสารรรับรองตัวบุคคล) ตกเปนผูกระทําผิดกฎหมายคนเขาเมือง และตองถูกจับกุม

ผลักดันสูประเทศตนทาง การผลักดันกลับดังกลาวมักไมไดกระทําไปตามมาตรฐานเรื่องผลประโยชนสูงสุดของเด็ก เด็กตางชาติจํานวนมากจึงประสบกับอันตรายหลายรูปแบบ รวมถึงภัยจากการถูกลอลวงและการคามนุษย สถานการณเชนนี้ยอมสงผลตอประเทศไทยในการปองกันและปราบปรามการคามนุษยซึ่งปจจุบันประเทศไทยถูกลดระดั บความนาเชื่อถือ และอยูในกลุม Tier 2 Watch List (กลุมที่ตองจับตามองเปนพิเศษ) มาเปนปสามติดตอกัน

Case study 1: กรณี นายหนาขายเด็กชายอายุ 14 ปลงเรือประมงและเรียกคาไถ วันที่ 6 มีนาคม 2556 เมื่อวันที่ 2 มีนาคม 2556 แรงงานขามชาติชาวพมาไดเขาแจงกับมูลนิธิเครือขายพัฒนาคุณภาพชีวิตแรงงงานจังหวัดสมุทรสาคร วาเด็กชายทู(นามสมมุติ) ไมมีนามสกุล อายุ 14 ป ไดหายตัวไป ซึ่งไดทราบรายละเอียดในการหายตัวไปของลูก จากเพื่อนบานวา ลูกชายไดถูกตํารวจจับไปเนื่องจากไมมีเอกสารประจําตัวและบัตรอนุญาตทํางาน ที่ตลาดมหาชัย จังหวัดสมุทรสาคร โดยเมื่อถูกจับแลวนั้น ไดมีบุคคลที่กลาววาเปนตํารวจ นําไปขายตอใหกับเรือตางๆ รวมกับแรงงานคนอื่นๆ ทั้งหมดอีก 3 คน เด็กชายคนดังกลาวยังเด็ก จึงไมมีเรือลําใดรับ หนึ่งในแรงงาน 2 คน ซึ่งเปนผูใหญแลวเปนเพื่อนบานของเด็กชายทู ไดพบกับชายชาวพมาอีกคนหนึ่งกอนจะถูกขายลงเรือ ชายคนนี้ทํางานในเรือนี้เชนกัน จึงใหชายพมาคนนั้น สอบถามนายหนาวา “ถาจะไถตัวคืนเด็กชายคนนีไ้ ดหรือไม” นายหนา ไดตอบกลับมาวา สามารถไถคืนได ในราคา 8,000 บาท ชายพมาคนนี้เปนคนนําขาวมาบอกกับเพื่อนบานซึ่งทํางานในโรงงานเดียวกับมารดาของเด็กชายทูในวันตอมา มารดายังไมแนใจวาใชเรื่องจริง จึงไดนําภาพของลูกชาย ไปสอบถามที่ทางสถานีตํารวจ เมืองสมุทรสาคร สถานีตํารวจทาฉลอม และปอมคลองครุในวันอาทิตยที่ 3 มีนาคม 2556 วาพบเด็กคนดังกลาวหรือไม แตไดรับการปฏิเสธวา ไมพบเด็กคนนี้ วันจันทรที่ 4 มีนาคม 2556 มารดาไดไปพบกับชายพมาที่นําเรื่องมาบอก โดยเรือของชายพมารายนีเ้ ขาเทียบทาในเวลา 11.00 น. มารดาเด็กชายทูไดพยายามโทรสอบถามกับทางนายหนาวา หากจะไถตัวลูกคืนนั้น ตองทําอยางไรบาง แตนายหนาไมไดรับโทรศัพท จึงไมสามารถติดตอกับลูกชายได วันที่อังคารที่ 5 มีนาคม 2556 มารดาเด็กชายทูจึงไดแจงเรื่องราวใหทางมูลนิธิเครือขายสงเสริมคุณภาพชีวิตแรงงานไดทราบเรื่องราวปญหา และใหดําเนินการชวยเหลือ ทั้งนี้ในขณะที่มีการสอบถามขอมูลปญหาอยูนั้น ไดมีโทรศัพทโทรของนายหนาโทรเขามา และไดสอบถามวาตองการลูกคืนหรือไม หากตองการไดคืน จะไปคุยกับนายหนาที่รับซื้อไป โดยมีคาใชจายในการไถตัวคืน จํานวน 8,000 บาท และจะนัดสถานที่ในการคืนตัวเด็กให แตหลังจากไดเจรจาตอรองแลวนั้น ทางนายหนาไดแจงกลับมาวา คาไถตัวเด็กนั้นลดลงอยูที่ราคา 6,500 บาท วันที่ 6 มีนาคม 2556 มูลนิธิฯไดพาแมของเด็กชายทูไปแจงความทีก่ องปราบปรามการกระทําผิดเกี่ยวกับการคามนุษย (ปคม).แตทางปคม.แจงวาไมใชคดีคามนุษยจึงสงไปที่ กองปราบ และกองปราบไดสงกลับคืนมาใหที่ทาง ปคม.อีกครั้ง ผลการนําไปแจงความครั้งแรก ไมประสบผลสําเร็จ วันที่ 7 มีนาคม 2556 แมเด็กไดติดตอกลับมาทางมูลนิธิฯอีกครั้ง วาลูกติดตอกลับมา โดยใชโทรศัพทของคนทวายที่อยูบนเรือ โทรกลับมาชวงเวลาประมาณ 17.00 น. วาไดออกเรือไปแลวอีก 1 ครั้ง และในวันพรุงนี้เรือจะออกเปนครั้งที่ 2 วันที่ 18 มีนาคม 2556 เด็กชายทู

สามารถหลบหนีมาไดจากนายหนา และเดินทางไปหาแม และแมเด็กชายทู ไดใหเด็กพักชั่วคราวที่มูลนิธเิ พื่อความปลอดภัย เด็กชายทูสามารถจดจํา ใบหนาของเจาหนาที่ตํารวจที่สมุทรสาครได และบอกจุดที่ซอนคนกอนที่จะสงขายลงเรือประมง และไดใหขอมูลกับทางมูลนิธิ Case อื่นๆ จากมูลนิธิเครือขายคุมครองคุณภาพชีวิตแรงงาน เดือนกันยายน 2556 มีการแจงเด็กหาย เด็กชายอายุราว 16 ป สภาพจิตไมปกติ หายออกจากหองพัก มีการติดตามหาพบวาเจาหนาที่ตํารวจจับกุม สงตม. มหาชัย หลังจากนั้นประสานบานพักเด็กและครอบครัวเพื่อคุมครองเด็กแตไดรับการปฏิเสธ ตํารวจจึงดําเนินการสงไปยัง ชายแดนอําเภอแมสอด จังหวัดตาก ขณะนี้ยังไมทราบชะตากรรมเด็ก Case study 2: กรณี เสยนาย เด็กชายเชื้อชาติมอญที่ถูกตํารวจจับขณะที่มีอายุยางเขา 15 ปและถูกสงกลับทั้งๆที่ผูปกครองเปนแรงงานที่มีใบอนุญาตทํางานอยางถูกกฎหมาย เสยนายเลาใหฟงวา เขาเดินออกไปซื้อของในละแวกบานกับนองชายและบังเอิญเจอกันตํารวจสายตรวจ เสยนายไมมีบัตรแสดงตนใดๆจึงถูกคุมตัวไปขังไวที่โรงพัก เมื่อมารดาพยายามจะไปนําตัวออกมาตํารวจบอกวาตองเสียคาปรับเปนจํานวน 1,000 บาท เนื่องจากไมมีบัตรอนุญาตทํางาน มารดาจึงกลับไปปรึกษากับองคกรพัฒนาเอกชนที่ทํางานคุมครองสิทธิของแรงงานในพื้นที่ เมื่อกลับมาอีกครัง้ พรอมกับเจาหนาที่เอ็นจีโอ ตํารวจกลับไมยอมตอรองดวยและบอกกับมารดาของเสยนายวาอยางไรก็ตองสงกลับเนื่องจากขณะนี้มีคนนอกเขามารับรู เรื่องดังกลาวแลว และจะไมยอมปลอยตัวไมวาจะนําเงินคาปรับมาจายกี่บาทก็ตาม เสยนายถูกสงตัวไปยังสํานักงานตรวจคนเขาเมืองในอีกเจ็ดวันตอมา พรอมกับแรงงานคนอื่นๆที่ไมมีบัตรอนุญาตทํางาน ขณะเดียวกันบิดาและมารดาของเสยนายก็พยายามติดตอหาเครือขายคนที่รูจักในพมาที่จะชวยรับตัวลูกชายในขณะที่ถูก ผลักกลับบริเวณชายแดนอําเภอแมสอด จังหวัดตาก เครือขายเดียวที่ติดตอไดในขณะนั้นไมใชเครือขายญาติหรือแมแตเพื่อนที่รูจัก แตเปนเครือขายนายหนาที่ดําเนินการสงแรงงานเขามาทํางานในประเทศไทย โชคดีที่การรับตัวเสยนายเปนไปอยางปลอดภัยและเขาถูกสงตัวกลับมาสูครอบครัวไดในเวลาตอมา เสยนายกลับมาอีกครั้ง โดยไดทําการจดทะเบียนขออนุญาตทํางานอยางถูกตองตามกฎหมาย เสยนายบอกวาเขาไมอยากใหเด็กคนอื่นๆโดนจับโดยที่ไมมีพอแมไปดวย เพราะอาจจะเกิดอะไรขึ้นกับเด็กก็ได และถึงเมวาเขาจะถูกจับอีกกี่ครั้งก็ตาม เขาตองกลับมาเพื่อชวยพอแมหาเงินใชหนี้กวา 4 แสนจาด(ประมาณ 12,000บาท) ซึ่งไมมีทางทํางานเก็บเงินเพื่อใชจายหนี้สินจํานวนดังกลาวไดในประเทศพมา

เอกสารแถลงขาว “สถานการณเดนเกี่ยวกับแรงงานขามชาติและครอบครัวในพ.ศ. 2556” เนื่องในวันแรงงานขามชาติสากล 2556 วันที่ 17 ธันวาคม 2556

แรงงานขามชาติกับการคุมครองตามกฎหมาย : ขอเสนอแนะตอรัฐบาลไทย มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา ( Humans Rights and Development Foundation) เปนองคกรภาคประชาสังคมที่ดําเนินงานโดยมีวัตถุประสงคเพื่อสนับสนุนแรงงานขามชาติที่ทํางานอยูในประเทศไทยใหไดรับก ารคุมครองสิทธิผานกลไกในกระบวนการยุติธรรม ตามหลักกฎหมายภายในประเทศและหลักสิทธิมนุษยชน รวมถึงไดดําเนินการใหความชวยเหลือทางดานกฎหมายใหแกแรงงานขามชาติซึ่งมีสํานักงานใหความชวยเหลือในสามพื้นที่ ไดแก จังหวัดเชียงใหม จังหวัดสมุทรสาครและอําเภอแมสอด ซึ่งมูลนิธิฯไดพบปญหาและการรองเรียนจากแรงงานขามชาติดังปรากฎในตารางดังนี้

เรื่องรองเรียนของแรงงานขามชาติ ถึง มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา ประจําจังหวัดเชียงใหม สถิติ เดือน กุมภาพันธ – ตุลาคม 2556 ประเภทเรื่องรองเรียน

รวม

ยุติ

อยูระหวางดําเนินการ

การเขาถึงกฎหมายคุมครองแรงงาน

5

3

2

อุบัติเหตุจากการทํางาน

1

0

1

อุบัติเหตุจากรถยนต

6

4

2

ปญหาจากนายหนา

4

2

2

เรื่องใบแจงเกิด

2

1

1

การทําคดียุทธศาสตร*

14

0

14

32

10

22

(มีการใหความชวยเหลือมาหลายปและปจจุบันคดียังคางอยูในศาล) รวมทั้งสิ้น

เรื่องรองเรียนของแรงงานขามชาติ ถึง มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา ประจําจังหวัดสมุทรสาคร เดือน พฤศจิกายน 2555-พฤศจิกายน 2556 ประเภทเรื่องรองเรียน

รวม

ยุติ

อยูระหวางดําเนินการ

ที่เกี่ยวของกับกฎหมายคุมครองแรงงาน เชน ปญหาคาแรง การคาจาง เลิกจาง ใบแจงออก และการยึดหนังสือเดินทาง

49

47

2

อุบัติเหตุจากการทํางาน

35

17

18

การเขาถึงสิทิในประกันสังคม

19

19

0

อุบัติเหตุจากรถยนต

8

6

2

ขอรองเรียนอื่นๆ

18

18

0

รวมทั้งสิ้น

129

107

22

เรื่องรองเรียนของแรงงานขามชาติ ถึง มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา ประจําอําเภอแมสอด จังหวัดตาก ประจําเดือนกุมภาพันธ-พฤศจิกายน 2556 ประเภทเรื่องรองเรียน การเขาถึงการคุมครองตามกฎหมายแรงงาน เชน ปญหาการจายคาแรง

รวม

ยุติ

อยูระหวางดําเนินการ

11

3

8

2

2

-

10

9

1

13

6

7

อุบัติเหตุจากการทํางาน

คดีอาญา

อุบัติเหตุจากรถยนต

รวมทั้งสิ้น

36

20

16

จากการดําเนินการในการใหความชวยเหลือดานกฎหมายที่ผานมาพบวาปญหาสวนหนึ่งเกิดการขอกฎหมายและกล ไกการบังคับใชกฎหมายที่ยังมีปญหา จึงมีขอเสนอใหรัฐบาลทบทวนกฎหมายและนโยบายที่เกี่ยวกับแรงงานขามชาติเพื่อเอื้อใหเกิดการปฏิบัติอยางมีประสิทธิภาพแ กแรงงานขามชาติมากที่สุด โดยแบงรายละเอียดการพิจารณาตามกฎหมายวาดวยการคุมครองแรงงานพรอมทั้งขอเสนอแนะตามกฎหมายดังกลาว 1) พิจารณาตามพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ.2541 เจตนารมณของกฎหมายและสภาพปญหาเบื้องตน แมกฎหมายดังกลาวมีวัตถุประสงคในการบังคับใชแกลูกจางและนายจางตามความสัมพันธที่เกิดขึ้นในการจางงาน โดยมิไดเลือกปฏิบัติทางดานเชื้อชาติและสัญชาติและมีการกําหนดบทบาท สิทธิ และหนาที่ของนายจางและลูกจางไวอยางชัดเจน แมจะมีงานบางประเภท1ที่สามารถใหความคุมครองแกลูกจางแตกตางได แตตองคงไวซึ่งมาตรฐานขั้นต่ําชั้นตามกฎหมายฉบับดังกลาว ไมเวนแตลูกจางที่มีสถานะการเขาเมืองที่ผิดกฎหมาย แตเบื้องตนพบวายังมีปญหาในการบังคับใชกฎหมายทําใหเกิดประเด็นการรองเรียน เชน การไมจัดหาลามเพื่อใหบริการแกแรงงานขามชาติ แรงงานขามชาติบางคนถูกเจาหนาที่ตํารวจจากสํานักตรวจคนเขาเมืองสงกลับเพราะสถานภาพการเขาเมืองที่ผิดกฎหมาย ในขณะที่อยูระหวางการเรียกรองสิทธิ และโดยเฉพาะอยางยิ่งปญหาในจัดการนโยบายและกฎหมายเกี่ยวกับแรงงานในงานประมงทะเลแรงงานประมงและแรงงาน ขามชาติตามตามบันทึกขอตกลงระหวางประเทศ (Memorandum of Understanding)2 รวมทั้งการเขาถึงสวัสดิการตามกฎหมายอื่นที่เกี่ยวของ เชน กฎหมายวาดวยการประกันสังคม กฎหมายวาดวยเงินทดแทน เปนตน ขอเสนอ 1. รัฐบาล ควรออกนโยบายในการจัดหาลามประจําสํานักงานคุมครองแรงงานในทุกสํานักงานทั่วประเทศ 2. กําหนดใหแรงงานที่อยูในระหวางการพิจารณาเรื่องรองเรียนจากสํานักงานคุมครองแรงงาน แมจะมีสถานะเขาเมืองที่ไมถูกกฎหมาย ไดรับอนุญาตใหอยูในราชอาณาจักรไทยไดเปนการชั่วคราว จนกวา กระบวนการพิจารณาใหความชวยเหลือจากฝายรัฐจะสิ้นสุดลง

1

ตามมาตรา ๒๒ แหงพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ.๒๕๔๑ ไดแก งานเกษตรกรรม งานประมงทะเล งานบรรทุกหรือขนถายสินคาเรือเดินทางทะเล งานที่รับไปทําที่บาน งานขนสง และงานอื่นๆที่กําหนดในพระราชกฤษฎีกา 2 ลูกจางจะไมสามารถเปลี่ยนตัวนายจางไดโดยที่นายจางมิไดมีการทําผิดตามขอตกลง ดังนั้นลูกจางจะตองทํางานจนครบสัญญา หรือจนกวาใบอนุญาตทํางานกับนายจางคนเดิมจะหมดอายุ และการเปลี่ยนตัวนายจางนั้นจะตองไดรับความยินยอมจากตัวนายจางดวย ซึ่งหากนายจางกระทําการที่เปนการละเมิดสิทธิของลูกจางตามกฎหมายคุมครองแรงงาน หรือละเมิดสิทธิมนุษยชนของลูกจาง เชน มีการบังคับใชแรงงานหรือทํารายรางกาย โอกาสที่จะใหฝายนายจางทําหนังสือยินยอมใหลูกจางยอมเปนไปไมได

3. กําหนดแนวทางใหแรงงานบางประเภท เชน แรงงานเกษตร หรือ งานประมง สามารถเขาถึงกองทุนประกันสังคม และกองทุนเงินทดแทน เพื่อเปนหลักประกันขั้นต่ําที่แรงงานทุกคนโดยไมเลือกประเภทของงานใหไดรับการคุมครอง 4. การเปลี่ยนนายจางของลูกจางทีเ่ ปนแรงงานขามชาติ รัฐควรกําหนดเงื่อนไขการเปลี่ยนงานใหเปนไปตามที่กําหนดไวในพระราชบัญญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ.2541 2) พิจารณาตามพระราชบัญญัติกองทุนประสังคม พ.ศ.กฎหมายฉบับนี้ถือเปนหลักประกัน ประการสําคัญที่สามารถใหการคุมครองสิทธิแกแรงงานทุกคนที่อยูภายใตการดูแลของรัฐไทย เพื่อประกันในการเขาถึงสิทธิที่จะไดรับการสงเคราะหกรณีที่ลูกจางประสบอันตราย เจ็บปวย ทุพพลภาพ หรือเสียชีวิตอันมิใชเนื่องจากการทํางาน รวมทั้งกรณีคลอดบุตร กรณีสงเคราะหบุตร กรณีชราภาพ และกรณีวางงาน อยางไรก็ตามยังพบวาในสวนของแรงงานขามชาติ ยังขาดความรูความเขาใจดานกฎหมายเกี่ยวกับประกันสังคม ประโยชนที่แรงงานควรจะไดรับ และฝายนายจางเองก็มักจะแนะนําใหแรงงานไปซื้อกันสุขภาพและหลีกเลี่ยงการจายเงินสมทบใหกับกองทุนประกันสังคม เชน ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม พบวาแรงงานขามชาติสวนใหญยังไมไดเปนผูประกันตน อีกทั้งยังพบวา หลายกรณีแมนายจางจะนําสงรายชื่อของแรงงานเขาสูระบบประกันสังคม แตก็ยังมีปญหาในการเขาถึงสิทธิตามกฎหมายดังกลาว เชน กรณีการขอรับเงินสงเคราะหบุตร สํานักงานประกันสังคมไดกําหนดเงื่อนไขเพิ่มเติมเอกสารรับรองจากผูนําชุมชน ประกอบในการยื่นคํารอง ซึ่งทําใหแรงงานตองใชเวลาเพิ่มมากขึ้นในการขอเอกสารรับรองจากผูนําชุมชนนั้น หรือการใหบริการทางลามทําใหแรงงานไมสามารถสื่อสารกับเจาหนาที่ของสํานักงานประกันสังคมได เปนตน นอกจากนี้ยังพบวา มีการพิจารณารางกฎหมายประกันสังคมที่เหมาะสมกับแรงงานขามชาติที่มีรายละเอียดการจายเงินสมทบและความรับผิดชอ บมาทางฝายนายจางและลูกจางมากขึ้น ขอเสนอ 1. สํานักงานประกันสังคมจะตองจัดทําเอกสารคูมือทําความเขาใจในเรื่องประกันสังคมที่เปนภาษาของแรงงานขามชา ติ และเผยแพรใหแกแรงงานขามชาติ 2. จัดใหมีลามประจําสํานักงานประกันสังคมในพื้นที่ทํางานอยูเพื่อใหแรงงานขามชาติสามารถเขาถึงการรองเรียนหรือใ ชสิทธิประโยชนไดมากขึ้น รวมทั้งควรพัฒนาระบบการตรวจสอบสิทธิประโยชนของผูประกันตนที่มีภาษาของแรงงานขามชาติเพิ่มขึ้น 3. ประสานรวมกันระหวางสํานักงานประกันสังคม และกรมการจัดหางานเพื่ออํานวยความสะดวกตอการขอขึ้นทะเบียนเปนผูประกันตนของแรงงานขามชาติไดงายขึ้น 4. มีมาตรการอยางจริงจังตอนายจางที่ไมนําลูกจางเขาเปนผูประกันตน ไมจายเงินสบทบ และใหลูกจางสามารถใชสิทธิประโยชนไดทันทีในกรณีที่นายจางไมนําลูกจางเขาเปนผูป ระกันตน หรือไมจายเงินสมทบ 5. จัดทําระเบียบแนวปฏิบัติในเรื่องสิทธิประโยชนตางของประกันสังคมใหเหมาะสมและสอดคลองกับลักษณะการจาง แรงงานขามชาติ

3) พิจารณาตามพระราชบัญญัติเงินทดแทน พ.ศ. 2537 เจตนารมณของกฎหมายและสภาพปญหาเบื้องตน มีเจตนารมณเพื่อการสรางหลักประกันในการคุมครองแกลูกจาง กรณีที่ประสบอุบัติเหตุจากการทํางาน สามารถเบิกคารักษาพยาบาล เงินทดแทนจากการสูญเสียอวัยวะ หรือกรณีเสียชีวิต เปนตน โดยใหฝายนายจางแตเพียงผูเดียวเปนผูจายเงินสมทบเขากองทุน ผานการจายเงินตามระบบของกองทุนเงินทดแทนซึ่งสมทบโดยนายจางและรัฐเปนผูดูแลในการเบิกจายแตอยางไรก็ตามยังพ บปญหาการบังคับใชกฎหมายดังกลาวดวยการการกําหนดขอจํากัดสิทธิแรงงานขามชาติตามแนวปฏิบัติของสํานักงานประกัน สังคมที่ รส.0711/ว 751 ลงวันที่ 25 ตุลาคม 2554 ที่เพิ่มเติมหลักเกณฑการเขาถึงกองทุนเงินทดแทนของแรงงานขามชาติที่ไมมีหนังสือเดินทางหรือใบอนุญาตทํางานที่ทางราชก ารออกให นายจางตองเปนผูรับผิดชอบจายเงินทดแทนใหแกลูกจางเอง นับเปนการเลือกปฏิบัติและขัดแตเจตนารมณของกฎหมาย3 อีกทั้งหากสํานักงานประกันสังคมมีขอมูลวา นายจางไมแจงชื่อลูกจางแรงงานขามชาติเขาสูระบบกองทุนเงินทดแทน เมื่อลูกจางประสบอุบัติเหตุจากการทํางาน สํานักงานประกันสังคมจะออกหนังสือสั่งใหนายจางเปนผูจายเงินทดแทนนั้นใหกับลูกจางเอง ดังนั้นปญหาที่ตามมาคือ นายจางจะตอรองคาทดแทนที่ต่ํากวาคาทดแทนที่แรงงานควรจะไดรับจริงตามกฎหมาย หรือนายจางจะยื่นฟองตอศาลแรงงานเพื่อใหศาลมีคําพิพากษาเพิกถอนคําสั่งของสํานักงานประกันสังคม ซึ่งหลายคดีไดมีการฟองลูกจางเปนจําเลยรวมในคดีดวย ทําใหลูกจางตองใชระยะเวลานานในการตอสูเพื่อใหไดรับความเปนธรรม ขอเสนอแนะ 1. ควรยกเลิกแนวปฏิบัติปฏิบัติของสํานักงานประกันสังคมที่ รส.0711/ว 751 ลงวันที่ 25 ตุลาคม 2554 4) พระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ พ.ศ. 2518 เจตนารมณของกฎหมายและสภาพปญหาเบื้องตน กฎหมายฉบับนี้ไดกําหนดหลักเกณฑ เกี่ยวกับการยื่นขอเรียกรองและการระงับขอพิพาทในคดีแรงงานผานกระบวนการทางศาลและการไกลเกลี่ยอยางเหมาะสม และสนับสนุนการรวมกลุมของฝายนายจางและลูกจางเพื่อแสวงหาการคุมครองประโยชนเกี่ยวกับการจาง สวัสดิการ และสงเสริมความสัมพันธอันดีระหวางนายจางกับลูกจาง แตอยางไรก็ตามตัวกฎหมายนี้ไดกําหนดคุณสมบัติของผูท ี่มีสิทธิที่จะจัดตั้งสหภาพแรงงานและผูที่จะเปนกรรมการของสหภา พแรงงานนั้น จะตองเปนผูที่มีสัญชาติไทยเทานั้น ทําใหแรงงานขามชาติที่ปจจุบันนี้ซึ่งไดขึ้นทะเบียนกับสํานักงานจัดหางานไวแลวเกือบสองลานคน ไมสามารถเขาถึงสิทธิในการจัดตั้งสหภาพแรงงานหรือการเขาเปนกรรมการของสหภาพแรงงาน แรงงานขามชาติมีสิทธิไดเฉพาะการเขาเปนสมาชิกของสหภาพแรงงานที่มีอยูแลวเทานั้น และบางสถานประกอบกิจการพบวาแรงงานสวนใหญนั้นเปนแรงงานขามชาติ

3

พิจารณาไดจากกรณีศึกษา นายชาลี ดีอยู ลูกจางที่ประสบอุบัติจากการทํางานและเปนผูไดรับผลกระทบจากการหนังสือแนวปฏิบัติฯดังกลาว โดยมูลนิธิไดดําเนินการยื่นฟองคดีตอศาลแรงาน เพื่อใหศาลมีคําสั่งเพิกถอนแนวปฏิบัติของสํานักงานประสังคมที่ไมถูกตองนี้ อีกทั้งคณะกรรมการขององคการแรงงานระหวางประเทศ หรือ ILO ได มีความเห็นแลววาแนวปฏิบัติของสํานักงานประกันสังคมนั้น เปนการเลือกปฏิบัติตอแรงงานขามชาติและขัดตออนุสัญญาดานแรงงานระหวางประเทศฉบับที่ 19 ที่ประเทศไทยเปนรัฐภาคีดวย

โอกาสที่ลูกจางจะใชสิทธิเพื่อการรวมกลุมเพื่อเจรจาตอรองตามกฎหมายแรงงานสัมพันธจงึ ไมเกิดขึ้น ทําใหแรงงานขามชาติเหลานี้ตกอยูในสถานะของการถูกเอาเปรียบในการใชแรงงาน และเสี่ยงตอการถูกเลิกจางโดยไมเปนธรรม ขอเสนอ 1. ควรแกไขกฎหมายแรงงานสัมพันธ เพื่อเปนหลักประกันวาแรงงานขามชาติสามารถเขาถึงสิทธิในการจัดตั้งสหภาพแรงงานและการเปนกรรมการของสห ภาพแรงงาน ตามที่รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550 ใหการรับรองเพื่อใหเสรีภาพแกบุคคลในการรวมกลุมและจัดตั้งสหภาพแรงงาน โดยไมเลือกปฏิบัติ 2. ขอใหรัฐบาลไทยใหสัตยาบันอนุสัญญาดานแรงงานระหวางประเทศ ฉบับที่ 87 และ ฉบับที9่ 8 วาดวยเสรีภาพในการสมาคมรวมตัวของแรงงานกลุมตางๆ อันมีความสอดคลองกับรัฐธรรมนูญไทยที่รับรองหลักประกันดังกลาวนี้ไวแลว

5) การคุมครองสิทธิตามกฎหมายอื่นๆที่เกี่ยวของ นอกจากกฎหมายที่เกี่ยวของกับการคุมครองสิทธิของแรงงานขามชาติแลว แรงงานขามชาติยังอาจจะเปนผูไดรบั ผลกระทบ หรือการคุมครองสิทธิ จากการบังคับใชกฎหมายดานอื่นๆ ไมวาจะเปนกฎหมายวาดวยคนเขาเมือง กฎหมายวาดวยการทะเบียนราษฎร ฯลฯ อันเปนสวนที่เกี่ยวของกันทั้งหมดเพื่อใหสอดคลองกับหลักการคุมครองสิทธิมนุษยชนและกลไกการเขาถึงกระบวนการยุติ ธรรมอยางแทจริง มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนาเห็นวารัฐไทยควรมีการปรับปรุงแนวนโยบายและกฎหมายดังนี้ 1. รัฐควรพิจารณาเรื่องการออกกฎหมายวาดวยการจางแรงงานขามชาติสามสัญชาติ แทนการออกนโยบายผานมติคณะรัฐมนตรี ที่มีการประกาศใชเปนชวงระยะเวลา และมีนโยบายที่มีการเปลี่ยนแปลงไมคงที่ กอใหเกิดความสับสนตอผูปฏิบัติและการเสี่ยงตอแรงงานที่ถูกแสวงหาประโยชนจากการออกนโยบายจดทะเบีย นแรงงานขามชาติ 2. ออกแนวปฏิบัติสําหรับเจาหนาที่ทุกฝายเพื่อการปฏิบัติงานที่เกี่ยวของกับแรงงานขามชาติ โดยเฉพาะเจาหนาที่ผูบังคับใชกฎหมายวาดวยคนเขาเมือง เพื่อปองกันมิใหเกิดปญหาการคอรัปชั่นจากนโยบายการใชแรงงานขามชาติ 3. การเผยแพรขอมูลการคุมครองสิทธิของแรงงานขามชาติในภาษาของแรงงานขามชาติ ที่รวมไปถึงสิทธิอื่นๆตามกฎหมายอาญา กฎหมายแพง กฎหมายปกครอง รวมทั้งสิทธิในการเขาถึงเงินกองทุนตามพระราชบัญญัติคาตอบแทนผูเสียหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจําเลยในคดีอาญา พ.ศ. 2544 6) แรงงานขามชาติกับการปองกันการตกเปนเหยื่อของการคามนุษยในแรงงาน

จากการสํารวจติดตามและประเมินผลของสถานการณการเคลื่อนยายถิ่นของแรงงานขามชาติโดยเฉพาะแรงงานขา มชาติจากประเทศพมา ลาวและกัมพูชาในปจจุบันพบวามีอัตราเพิ่มสูงขึ้นอยางมีนัยยะสําคัญ นอกจากการวิเคราะหโดยอาศัยปจจัยผลักและปจจัยดึงในดานเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมของทั้งประเทศตนทางและประเทศปลายทางแลว ยังตองวิเคราะหถึงกระบวนการแสวงหาประโยชนจากแรงงานขามชาติในรูปแบบการคามนุษย ซึ่งพบวา กระบวนการนายหนา มีสวนสําคัญในการนําพาแรงงานขามชาติเขามาในประเทศไทยอันเปนประเทศปลายทางโดยหลอกวาวาแรงงานดังกลาวจะส ามารถทํางานในสถานประกอบการที่ดี อันเปนเทคนิคงายๆในการหลอกหลวงแรงงานขามชาติจํานวนไมนอยเขาสูการบังคับใชแรงงานในเรือประมงทะเล อยางที่ปรากฏในการเอกสารระหวางประเทศและเอกสารทางวิชาการหลายฉบับกลาวถึงการใชแรงงานขามชาติเปนแรงงานท าสธุรกิจเรือประมงทะเล ทําใหทั้งประเทศตนทางและประเทศปลายทางจําตองมีการทบทวนบทบาทการปองกันและปราบปรามการคามนุษยในลักษณ ะเชนนี้มากขึ้น ในสวนประเทศตนทางเองมีความพยายามที่จะสื่อสารถึงสถานการณการคามนุษยและรูปแบการบังคับใชแรงงานที่โหดรายให แกพลเรือนในประเทศของตน และในสวนของประเทศปลายทางยังคงเนนการปราบปรามและการเยียวยาเบื้องตนแกผูเสียหายจากการคามนุษย แตอยางไรก็ตามหลักการสําคัญที่สุดในการปองกันมิใหแรงงานขามชาติตกเปนผูเสียหายจากการคามนุษย คือ การตัดกระบวนการหลอกลวง ลักลอบและนําพาแรงงานขามชาติมายังประเทศไทย พรอมไปกับการพัฒนาประเทศนั้นๆใหมีระบบเศรษฐกิจ คุณภาพชีวิตและการศึกษาที่ดีเหมาะสมและสามารถรับรองคุณภาพชีวิตของบุคคลในประเทศนั้นไดเอง

เอกสารแถลงขาว “สถานการณเดนเกี่ยวกับแรงงานขามชาติและครอบครัวในพ.ศ. 2556” เนื่องในวันแรงงานขามชาติสากล 2556 วันที่ 17 ธันวาคม 2556

การจัดการศึกษาสําหรับเด็กขามชาติ 3 สัญชาติ : ขอทาทายของนโยบายการศึกษาเพื่อปวงชน ประเทศไทยไดยอมรับกรอบกติกาสากลตางๆ ที่เกี่ยวของกับการจัดการศึกษาสําหรับเด็กทุกคนที่อาศัยอยูในประเทศไทยสามารถเขาถึงการศึกษาได ทั้งปฏิญญาวาดวยการศึกษาเพื่อปวงชน (Education for All) หรืออนุสัญญาวาดวยสิทธิเด็ก ในฐานะรัฐภาคี มีพันธกิจที่จะตองดําเนินการจัดการศึกษาเพื่อใหทุกคนสามารถเขาถึงไดโดยงาย โดยเฉพาะอยางยิ่งในระดับประถมศึกษาและการศึกษาขั้นพื้นฐาน ในวันที่ 18 กุมภาพันธ 2548 กระทรวงศึกษาธิการไดนําเรื่องเสนอคณะรัฐมนตรีเพื่อพิจารณาการจัดการศึกษาใหแกบุคคลที่ไมมีหลักฐานทะเบียนราษฎรหรือไมมีสั ญชาติไทย เพื่อปรับปรุงระเบียบและแนวปฏิบัติใหม เปนการเปดโอกาสใหทั้งบุคคลที่ไมมีหลักฐานทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทยทุกคนที่อยูในประเทศไทยศึกษาไดทุกระดับการศึก ษา ทุกประเภท และทุกพื้นที่ (ยกเวนกลุมที่หลบหนีภัยจากการสูรบ จัดใหเรียนไดในพื้นที่) ซึง่ นําไปสูการมีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ.2548 เรื่องการจัดการศึกษาแกบุคคลที่ไมมีหลักฐานทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทย และการปรับปรุงระเบียบกระทรวงศึกษาธิการวาดวยหลักฐานในการรับนักเรียน นักศึกษาเขาเรียนในสถานศึกษา พ.ศ.2548 จะเห็นไดวารัฐบาลไทยไดมีความตระหนักตอกลุมบุคคลเหลานี้วามีความเกี่ยวของ และมีผลกระทบกับการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคมและความมั่นคงของประเทศ ซึ่งจะตองมีการดําเนินการทั้งในเชิงนโยบายและการปฏิบัติ โดยกระทรวงศึกษาธิการไดมีระเบียบกระทรวงศึกษาธิการ วาดวยหลักฐาน วัน เดือน ปเกิดในการรับนักเรียนนักศึกษาเขาเรียนในสถานศึกษา พ.ศ.2535 และ แนวปฏิบัติในการจัดการศึกษาสําหรับเด็กที่ไมมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎร และเด็กที่ไมมีสัญชาติไทย ซึ่งมีสาระสําคัญโดยสรุปคือ ใหเปนหนาที่ของหัวหนาสถานศึกษาในอันที่จะรับเด็กที่อยูในวัยการศึกษาเลาเรียนไดเขาเรียนในสถานศึกษา โดยมิไดจํากัดสิทธิวาเปนเด็กที่ไมมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎร และเด็กที่ไมมีสัญชาติไทย จากนั้นรัฐบาลไดมีนโยบายที่ชัดเจนยิ่งขึ้นในการจัดการศึกษาสําหรับเด็กดอยโอกาส โดยการออกระเบียบกระทรวงศึกษาธิการวาดวยหลักฐานในการรับนักเรียนนักศึกษาเขาเรียนในสถานศึกษา พ.ศ.2548 รวมทั้งมติคณะรัฐมนตรีเมื่อ 5 กรกฎาคม 2548 เรื่องแนวปฏิบัติการจัดการศึกษาแกบุคคลที่ไมมีหลักฐานทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทย1 ซึ่งเดิมเปนกลุมที่ไมสามารถเขาโรงเรียนไดเนื่องจากไมมีสูติบัตรหรือไมมีสัญชาติไทย หรือถูกปฏิเสธจากโรงเรียนที่เห็นวาเด็กที่ขาดหลักฐานการเกิดไมสามารถเขาเรียนได มติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม 2548 ไดเปดโอกาสการเขาถึงการศึกษาใหแกคนกลุมนี้สามารถเขาเรียนไดโดยไมจํากัดระดับ ประเภท หรือพื้นที่การศึกษา

1

สํานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา,กระทรวงศึกษาธิการ,2548: คํานํา

และใหมีการออกหลักฐานเมื่อสําเร็จการศึกษาดวย โดยรัฐจะจัดสรรงบประมาณอุดหนุนเปนคาใชจายรายหัวในอัตราเดียวกับคาใชจายรายหัวที่จัดสรรแกเด็กไทย

จํานวนเด็กขามชาติที่เขาถึงการศึกษาขั้นพื้นฐานในโรงเรียน ขอมูลจากการจัดทําสํามะโนประชากรเมื่อปพ.ศ. 2553 ประมาณการณวามีเด็กขามชาติที่ติดตามพอแมเขามาอยูในประเทศไทยประมาณ 300,000 คน และจากขอมูลของสํานักงานการศึกษาขั้นพื้นฐาน พบวามีเด็กขามชาติที่เขาศึกษาในโรงเรียนของไทยจํานวน 56,582 คน โดยแบงเปนระดับกอนประถมศึกษาจํานวน 15,034 คน ระดับประถมศึกษา จํานวน 40,689 คน ระดับมัธยมศึกษาตอนตน จํานวน 5,366 คน และระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย จํานวน 859 คน โดยที่มีเด็กขามชาติที่ไมไดเขาเรียนการศึกษาขั้นพื้นฐานในโรงเรียน จํานวน 238,052 คน

จำนวนเด็กขามชาติที่เรียนในโรงเรียน8

ประถมศึกษา.

14%.

กอนประถมศึกษา.

5%. มัธยมศึกษาตอนตน.

2%.

มัธยมศึกษา ตอนปลาย.

0%.

เด็กที่ไมไดเขาเรียนใน โรงเรียน.

79%.

ถึงแมนโยบายดานการศึกษาจะเปนนโยบายที่กาวหนาของรัฐบาลไทย ที่เปดโอกาสใหกับบุคคลทุกคนที่อาศัยอยูในประเทศไทยสามารถเขาถึงการศึกษาไดแมไมมีเอกสารหลักฐานประจําตัวใดเลย แตยังพบวา มีเด็กขามชาติจํานวนมากที่เขาไมถึงทางการศึกษา โดยสามารถสรุปไดเปน 3 ดาน ดังนี้ 1.ปญหาในสวนของฝายจัดการศึกษา

1.1 ปญหาจากกลไกการนํานโยบายสูปฏิบัติการ กลาวคือ ผูปฏิบัติงานตามนโยบายของกระทรวงศึกษาธิการในระดับปฏิบัติการไมไดรับรูหรือไมเขาใจเกี่ยวกับนโยบายของกระทรวงศึกษาธิการ อยางแทจริง สงผลใหการปฏิบัติงานของกระทรวงศึกษาธิการไมบรรลุเปาหมายที่กําหนดไว โดยเฉพาะการดําเนินงานตามมติคณะรัฐมนตรี 5 กรกฎาคม 2548 ที่เปดกวางใหบุคคลที่ไมมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทยสามารถเขารับการศึกษาไดในทุกระดับ ซึ่งเปนผลมาจากการขาดความชัดเจนในการกําหนดกระบวนการและแนวทางการปฏิบัติงานตามมติครม.ในทุกขั้นตอนของการปฏิบัติ งาน ที่หนวยปฏิบัติในพื้นที่จะไดยึดเปนแนวทางการดําเนินงานที่ถูกตองตรงกันทั่วทั้งประเทศ รวมถึงการขาดความตอเนื่องของกลไกที่เปนประกาศ แนวปฏิบัติ หรือเอกสารคําสั่งที่สถานศึกษาจะสามารถอางอิงในการปฏิบัติได อีกทั้งการขาดกลไก มาตรการที่จะตรวจสอบ นิเทศติดตามสถานศึกษาใหปฏิบัติตามนโยบาย 1.2 ปญหาในระดับปฏิบัติการ เมื่อพิจารณาในขั้นตอนการปฏิบัติจะพบวา การปฏิบัติตามระเบียบหรือขั้นตอนตางๆ ของโรงเรียนโดยทั่วไปนั้นไมครอบคลุมและไมเอื้อตอการเขาถึงการศึกษาของเด็กกลุมนี้ เชน ในขั้นตอนการวางแผนการรับนักเรียนเขาเรียน ซึ่งจะตองมีการจัดทําสํามะโนนักเรียน หรือสํารวจเด็กในเกณฑการศึกษาภาคบังคับที่อยูในชุมชนและในเขตบริการของโรงเรียน กอนปการศึกษาที่เด็กจะเขาเรียน 1 ป โดยโรงเรียนมีหนาที่ในการสํารวจเด็กที่ไมมีทะเบียนราษฎรตามแนวปฏิบัติภายใตมติครม.ป 2548 แตบุตรแรงงานขามชาติสวนใหญไมไดรับการสํารวจ สงผลใหโรงเรียนไมมีขอมูลของเด็กกลุมดังกลาวและไมมีการวางแผนเพื่อจัดการศึกษาใหกับเด็กกลุมนี้ ทําใหไมมีขอมูลของผูเรียนสําหรับวางแผนการจัดการศึกษา จํานวนหองเรียน จํานวนบุคลากร รวมถึงงบประมาณที่เหมาะสม 1.3 ความกังวลใจของสถานศึกษาในเรื่องการประเมินมาตรฐานการศึกษา ซึ่งเกรงวาผลการเรียนของเด็กขามชาติจะฉุดมาตรฐานการศึกษาของโรงเรียน เนื่องจากทักษะการสื่อสารภาษาไทยนั้นสงผลโดยตรงตอผลงานทางวิชาการของเด็ก ซึ่งสถานศึกษาจะถูกประเมินวาต่ํากวาเกณฑมาตรฐาน และยังสงผลถึงการที่สถานศึกษาตั้งเงื่อนไขในการรับเด็กขามชาติเขาเรียนวาเด็กจะตองมีทักษะในการสื่อสารภาษาไทยได 1.4 รูปแบบของการจัดการศึกษายังไมสอดคลองและหลากหลายตอความตองการของผูเรียน 1.4.1 การจัดการศึกษาที่ยังไมเปนพหุวัฒนธรรมที่เอื้อตอนักเรียนจากวัฒนธรรมที่หลากหลาย ชนชั้นทางสังคม เชื้อชาติ และกลุมชน โดยการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอมทางการศึกษาที่สอดคลองกับวัฒนธรรมและลักษณะ การเรียนรูของนักเรียนแตละคน 1.4.2 ระบบการศึกษาของไทยที่ยังไมสามารถเชื่อมตอกับประเทศตนทางของเด็กได ซึ่งสงผลใหเด็กขามชาติบางสวนไมสามารถถายโอนหรือเทียบโอนการศึกษาได นอกจากนี้ยังเปนปจจัยหนึ่งในการที่ผูปกครองไมสงลูกหลานของตนเขาเรียนในโรงเรียนของไทย 1.4.3 การที่ยังไมมีรับรองการจัดการศึกษาที่จัดโดยองคกรพัฒนาเอกชนตางๆ ในรูปแบบศูนยการเรียนเด็กขามชาติ แมวาจะมีการประกาศใชกฎกระทรวงวาดวยสิทธิของบุคคลในการจัดการศึกษาขั้นพืน้ ฐานในรูปแบบศูนยการเรียน และกฎกระทรวงวาดวยสิทธิขององคกรชุมชนและองคกรพัฒนาเอกชนในการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานในรูปแบบศูนยการเรียนแลวก็ตา ม แตกฎกระทรวงทั้ง 2 ฉบับดังกลาวยังคงไมเอื้อใหศูนยการเรียนเด็กขามชาติสามารถเขาสูการรับรองของการศึกษาไทย 2.ปญหาในสวนของเด็กและผูปกครอง 2.1 การไมทราบสิทธิทางการศึกษาของเด็กขามชาติ ซึ่งเปนผลมาจากการขาดกลไกในระดับชุมชนที่จะสื่อสารหรือเชื่อมตอกับกลุมเปาหมาย เพื่อทําใหสามารถรูถึงชองทางการเขาถึงสิทธิไดจริง

โดยเฉพาะการสรางหรือพัฒนาชองทางการสื่อสารขอมูลที่สอดคลองกับการเขาถึงของกลุมเปาหมาย โดยเฉพาะการสื่อสารขอมูลเกี่ยวกับแนวทางปฏิบัติในระดับพื้นที่ เพื่อลดชองวางในการทํางานและชวยใหการเขาถึงบริการการศึกษาของแรงงานขามชาติและบุตรแรงงานขามชาติเปนไปอยางมีประสิ ทธิภาพ ซึ่งบทบาทของเครือขายผูปกครอง ครูในโรงเรียน และหนวยงานในทองถิ่นที่เกี่ยวของกับการจัดการศึกษา สามารถเขามาชวยลดชองวางดังกลาวนี้ได 2.2 คาใขจายแฝงจากการเรียน ถึงแมวารัฐจะมีนโยบายเรียนฟรี 15 ปแลวก็ตาม แตในความเปนจริงยังคงมีคาใชจายที่แฝงมากับการเขาเรียนของเด็ก ซึ่งเปนปจจัยหนึ่งในการตัดสินใจของผูปกครองในการไมสงบุตรหลานของตนเขาเรียนในโรงเรียน 3.ปญหาในสวนของสังคมไทยบางสวน ความไมใชไทย ความเปนคนอื่น ถูกตอกย้ําและกอใหเกิดอคติ ความไมเทาเทียมทั้งทางปฏิบัติและความรูสึก มายาคติที่ฝงแนนเรื่อยมา เชน หลบหนีเขาเมือง แยงงานคนไทย แพรเชื้อโรคราย เปนภัยตอความมั่นคง สิ่งเหลานี้ไมเพียงสงผลกระทบตอแรงงานขามชาติเทานั้น แตยังสงผลมาถึงเด็กขามชาติที่เปนลูกหลานดวย ดังเชนกรณีที่ผูปกครองไทยบางสวนไมตองการใหบุตรหลานของตนเรียนรวมกับเด็กขามชาติ เปนตน สงผลใหเด็กขามชาติบางสวนยังตองหลบซอน ถูกกีดกันออกจากโอกาสและสิทธิขั้นพื้นฐานและบริการที่รัฐจัดให เชน เรื่องการศึกษา สงผลใหขาดโอกาสในการพัฒนาที่เหมาะสมกับชวงวัย และความมั่นคงในชีวิตในฐานะมนุษย

การศึกษาอื่นๆ ที่ไมใชรูปแบบโรงเรียน นอกเหนือไปจากการจัดการศึกษาในระบบ (โรงเรียน) ที่จะสามารถรองรับเด็กขามชาติไดแลว ยังมีรูปแบบการจัดการศึกษาอื่นๆ ที่เปดโอกาสทางการศึกษาและสามารถรองรับเด็กขามชาติไดบางสวน ไดแก 1.การจัดการศึกษาในรูปแบบศูนยการเรียนเด็กขามชาติ (Migrant Learning Center) เปนการดําเนินการโดยองคกรชุมชนของแรงงานขามชาติและองคกรพัฒนาเอกชน โดยเฉพาะในบริเวณชุมชนตางๆ ที่มเี ด็กขามชาติอาศัยอยูอยางหนาแนน ซึ่งจากการสํารวจอยางไมเปนทางการขององคกรที่ทํางานดานประชากรขามชาติ (Migrant Working Group) ประมาณการณวา มีจํานวนศูนยการเรียน 116 ศูนย กระจายอยูในจังหวัดตางๆ ไดแก จังหวัดตาก เชียงใหม ระนอง พังงา กาญจนบุรี และกรุงเทพมหานคร ซึ่งมีจํานวนเด็กขามชาติเปนนักเรียนในศูนยการเรียนประมาณ 15,000-20,000 คน แตอยางไรก็ตาม ยังไมมีการรับรองการจัดการศึกษาในรูปแบบนี้จากกระทรวงศึกษาธิการของไทย 2.การจัดการศึกษาที่ทํารวมกันระหวางโรงเรียนและศูนยการเรียนเด็กขามชาติ (School within School) ศูนยการเรียนเด็กขามชาติบางแหงไดรับการสนับสนุนอยางจริงจังจากโรงเรียนที่อยูใกลเคียง ในรูปแบบศูนยการเรียนคูขนานไปกับโรงเรียนหรือรูปแบบศูนยการเรียนในโรงเรียน (School within School) ซึ่งเปนการรวมมือทางวิชาการและงบประมาณในการรวมกันจัดการศึกษาสําหรับเด็กขามชาติ แตรูปแบบนี้ยังคงไมมีแนวปฏิบัติอยางชัดเจนวาจะดําเนินการอยางไร จึงยังสงผลใหมีศูนยการเรียนเด็กขามชาติและโรงเรียน รวมมือกันจัดการศึกษาในรูปแบบนี้นอยมาก 3.การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) ในนโยบายและจุดเนนการดําเนินงานของสํานักงาน กศน.ประจําปงบประมาณ 2556 และ 2557 มีการเขียนไวชัดเจนในขอที่ 4.3 ในวงเล็บขอที่ 1 วา “จัดและสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย การรูหนังสือภาษาและวัฒนธรรมไทย

และยกระดับการศึกษาสําหรับกลุมเปาหมายพิเศษ ไดแก ผูพิการผูดอยโอกาส เด็กและเยาวชนที่อยูนอกระบบโรงเรียน คุณแมวัยใส คนเรรอน คนไรบาน ผูสูงอายุกลุมชาติพันธุ  ชนกลุมนอย บุคคลที่ไมมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทย (คนตางดาวและผูไรสัญชาติ) ผูหนีภัยการสูรบจากพมาในพื้นที่พักพิงชั่วคราว คนไทยในตางประเทศ” โดยสํานักงาน กศน.ไดมีการจัดจัดทํา “แนวทางการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานนอกระบบสําหรับเด็กที่ไมมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรหรือไมมีสัญชาติไทย ภายใตหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551” ขึ้น และออกหนังสือที่ ศธ 0210.121/2437 ลงวันที่ 16

พฤษภาคม 2556 เรื่องการใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับประถมศึกษา ตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 สําหรับเด็กตางดาวและผูไมมีสัญชาติไทย แตยังคงเปนการเริ่มตนการจัดการศึกษาสําหรับกลุมเด็กขามชาติและมีอายุต่ํากวา 15 ป ซึ่งมีการนํารองในการจัดการศึกษาเพียง 3 พื้นที่เทานั้น คือ กศน.อําเภอเมือง จังหวัดระนอง กศน.อําเภอแมสอด จังหวัดตาก และ กศน.เขตบางบอน กรุงเทพฯ รวมจํานวนเด็กขามชาติที่เขาเรียนประมาณ 200 คน ขอเสนอตอการจัดการศึกษาสําหรับเด็กขามชาติ 1.กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรการศึกษาของไทยเพื่อเตรียมความพรอมสูประชาคมอาเซียน ในระยะ 5 ป (2554-2558) ตามปฏิญญาชะอํา-หัวหิน ดานการศึกษาของอาเซียน ซึ่งมียุทธศาสตรที่เกี่ยวของอยางสําคัญคือ การเสริมสรางความตระหนักเกี่ยวกับอาเซียน และการเคลื่อนยายขามพรมแดนและการจัดการศึกษาใหมีความเปนสากล ซึ่งสามารถใชยุทธศาสตรดังกลาวกําหนดนโยบาย ทิศทาง แผนงาน และการดําเนินงาน ที่เอื้อตอการจัดการศึกษาสําหรับเด็กขามชาติ 2.การมีกลไกการบังคับใชนโยบายการจัดการศึกษาตามแผนยุทธศาสตรในขอที่ 1 และกลไกการบังคับใชนโยบายการจัดการศึกษาตามมติคณะรัฐมนตรี 5 กรกฎาคม 2548 รวมไปถึงแนวปฏิบัติ และการทํางานสงตอจากสวนกลางสูระดับพื้นที่ และกลไกการทํางานระดับพื้นที่ชุมชนไทย และสูผปู กครองและเด็กขามชาติ เพื่อใหเกิดการจัดและการเขาถึงการศึกษาที่เปนจริง 3.การจัดการศึกษาที่เอื้อตอการมีสวนรวมในการจัดการศึกษาโดยภาคเอกชน หรือองคกรพัฒนาเอกชน หรือหนวยงานอื่นๆ ที่จะสงผลใหเกิดความสามารถในการรวมจัดการศึกษารวมกันที่เปนจริงได ทั้งกฎ ระเบียบตางๆ ในการเอื้อใหใหศูนยการเรียนเด็กขามชาติสามารถจัดการศึกษาที่ไดรับการรับรองจากรัฐไทย แนวปฏิบัติที่ชัดเจนในการรวมมือจัดการศึกษาในรูปแบบ School within School หรือการรวมกันจัดการศึกษาในรูปแบบอื่นๆ ซึ่งหมายรวมถึงรูปแบบและวิธีการจัดการศึกษาที่หลากหลายทั้งดานหลักสูตร ภาษา พหุวัฒนธรรม การสอบวัดผล และการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา 4.การจัดการศึกษาที่เชื่อมโยงและสามารถสงตอกับประเทศตนทางของเด็กขามชาติ ซึ่งไมเพียงแตเด็กขามชาติจะไดประโยชนจากเรื่องนี้เทานั้น แตในอนาคตหากมีเด็กนักเรียนไทยที่จะไปเรียนตอยังประเทศอื่นในอาเซียน จะสามารถใชประโยชนจากเรื่องนี้ไดเชนกัน ปญหาการเขาไมถึงสิทธิดานการศึกษาเปนปญหาที่สงผลตอปญหาคุณภาพชีวิตของเด็กขามชาติ ปจจัยสําคัญตอการเขาไมถึงการศึกษาของเด็กขามชาติยังดํารงอยู คือ ปญหาจากผูรับบริการ ผูใหบริการ และปญหาในระดับการนํานโยบายไปสูการปฏิบัติ เนื่องจากมีความสลับซับซอน ทั้งในเชิงความมั่นคง เชิงกฎหมาย สิทธิความเปนพลเมือง และเชิงทัศนคติ ขณะที่สิทธิในการศึกษาเปนสิทธิขั้นพื้นฐานดานหนึ่งในการดํารงชีวิตอยางเปนปกติของบุคคล

เปนปจจัยกําหนดทางสังคมหนึ่งที่จะเอื้อใหเกิดการเขาถึงสิทธิขั้นพื้นฐานในดานอื่นๆ ในทางนโยบายถือวาเด็กที่เปนบุตรหลานของแรงงานขามชาติเปนกลุมดอยโอกาส แตการจัดการศึกษาในปจจุบันยังไมครอบคลุมเด็กเหลานี้มากนัก โดยเฉพาะการจัดการศึกษาในระบบโรงเรียน ซึ่งเปนระบบที่มีทรัพยากรที่จะสามารถรองรับเด็กไดจํานวนมาก การนําเสนอขอมูลในครั้งนี้มิไดมีเจตนาที่จะกลาวหาหรือกลาวโทษการดําเนินงานจัดการศึกษาของไทยแตอยางใด แตมุงหวังใหผูที่เกี่ยวของโดยเฉพาะอยางยิ่งกระทรวงศึกษาธิการ ไดเล็งเห็นถึงความสําคัญตอการจัดการศึกษาสําหรับเด็กขามชาติหรือเด็กที่ไมมีสัญชาติไทย โดยการบูรณาการการจัดการศึกษาทุกภาคสวน ไดแก การศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย การศึกษาที่จัดโดยภาคเอกชนหรือองคกรพัฒนาเอกชน รวมไปถึงความรวมมือระหวางกระทรวงศึกษาธิการซึ่งเปนเจาภาพหลักกับหนวยงานอื่นๆ ทั้งในระดับประเทศ ระหวางประเทศตนทางของเด็ก และในระดับภูมิภาคของอาเซียนตอไป ซึ่งจะสงผลตอการจัดการศึกษาสําหรับเด็กขามชาติ เด็กไทย และเด็กทุกคนบนผืนแผนดินไทยอยางตอเนื่องและยั่งยืน

เอกสารแถลงขาว “สถานการณเดนเกี่ยวกับแรงงานขามชาติและครอบครัวในพ.ศ. 2556” เนื่องในวันแรงงานขามชาติสากล 2556 วันที่ 17 ธันวาคม 2556

ระบบประกันสุขภาพและประกันสังคมของแรงงานขามชาติ : การเขาถึงและการจัดการ สถานการณเชิงภาพรวมของแรงงานขามชาติ จากมติคณะรัฐมนตรี 9 เมษายน 2556 และกระทรวงมหาดไทย ไดขยายระยะเวลาผอนผันใหแรงงานขามชาติหลบหนีเขาเมืองสัญชาติพมา ลาว และกัมพูชา รวมถึงบุตรของแรงงานขามชาติที่มีอายุไมเกิน 15 ป ใหอยูในราชอาณาจักรไทยไดเปนกรณีพิเศษตอไปอีกเปนเวลา 120 วัน นับแตวันที่ 14 เมษายน 2556 เปนตนไป ทั้งนี้นายจางตองยื่นแบบแจงความตองการการจางงานแรงงานขามชาติ และเอกสารตางๆไวกับกรมการจัดหางาน ในดานการดําเนินการปรับสถานะแรงงานขามชาติ ปจจุบันไดมีจํานวนแรงงานขามชาติ เขามาดําเนินการยื่นคํารองขอปรับสถานะทั้งหมด 542,822 คน สงเอกสารไปใหประเทศตนทางแลว 418,918 คน แรงงานขามชาติไดรับการยืนยันการปรับสถานะจากประเทศตนทางแลว 348,938 คน และผานการปรับสถานะใหเขาเมืองแบบถูกกฎหมาย 227,296 คน ขณะเดียวกันก็มีแรงงานขามชาติที่รอการดําเนินการในระบบ 3 กลุมเชนกัน คือ กลุมรอสงเอกสารใหประเทศตนทาง 123,964 คน กลุมที่รอยืนยันจากประเทศตนทาง 69,935 คน และกลุมสุดทายกลุมที่ทําหนังสือเดินทาง 121,687 คน และเมื่อมองตัวเลขแรงงานขามชาติที่ภาคอุตสาหกรรมและภาคธุรกิจ โดยกระทรวงแรงงานระบุวาตองการแรงงานขามชาติมากถึง 651,143 คน ในป 2556 แตในความเปนจริงขณะนี้มีแรงงานขามชาติ 3 สัญชาติที่ผานการพิสูจนสัญชาติแลว ประมาณ 959,738 คน และมีผูติดตามแรงงานขามชาติที่เปนลูกหลานที่เกิดในประเทศไทยอีกประมาณ 17,457 คน นี่ยังไมนับรวม แรงงานขามชาติกลุมที่ทํางานอยูในประเทศไทยครบ 4 แลว และอนุญาตใหอยูทํางานตออีกประมาณ 300,000 คน(อธิบดีกรมการจัดหางานกระทรวงแรงงานกลาว) และมีความเปนไปไดกับตัวเลขประชากรที่เขามาทํางานในเมืองไทยทั้งถูกกฎหมาย รอการผอนผัน

และผิดกฎหมาย โดยดูจากงานของสถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล ระบุวา ในป 2556 ประเทศไทยมีตัวเลขของแรงงานขามชาติสูงถึง 2,132,000 คน และนาสนใจคือประชากรกลุมนี้เขาสูการประกันสุขภาพประมาณ 25,000 คน เทานั้น ดังนั้นสถานการณโดยภาพรวมของแรงงานขามชาติที่เผชิญอยูในปจจุบันมีดวยกัน 6 เรื่องดังนี้ หนึ่ง : การบริหารจัดการดานแรงงานขามชาติของรัฐบาล เปนนโยบายปตอปไมใชนโยบายระยะยาว การเปลี่ยนแปลงขึ้นอยูกับหนวยงานดานความมั่นคง มากกวาหนวยงานดานการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคม ใชมติคณะรัฐมนตรีเปนกลไกการขับเคลื่อนจัดการควบคุมแรงงานขามชาติ สอง : การดําเนินนโยบายดานการขอสถานะบุคคลในการเขาเมืองมาทํางานแบบถูกกฎหมายทั้งระบบ ยังจัดการไมได ทําใหนายจาง และลูกจางสวนใหญยังหวังการใชบริการแบบการใหความคุมครองของกลุมมิจฉาชีพ /คามนุษย เปนตน สาม : การใหบริการดานสุขภาพ ยังเปนไปในลักษณะของการเพิ่มคาใชจายดานบริการ และโรงพยาบาลยังไมมีการเปดขายบัตรสุขภาพทุกโรงพยาบาล เพราะการขายบัตรสุขภาพแรงงานขามชาติใหถือเปนเรื่องสมัครใจมากกวา อีกทั้งการจัดสรรงบประมาณที่เรียกเก็บกับแรงงานขามชาติในรูปแบบคาทําเนียมตางๆไมมีการกระจายไปใหกั บหนวยงานอื่นที่ทํางานโดยตรง เชน โรงพยาบาลตามแนวชายแดนทําใหมีผลตอการดําเนินการขาดทุน สี่ : แรงงานขามชาติมีขอจํากัดดานภาษาทําใหไมสามารถเขาถึงแหลงขอมูล แหลงบริการของรัฐ และองคกรดานการพิทักษสิทธิชวยเหลือแรงงาน หา : แรงงานขามชาติยังมีสภาพการทํางานที่ต่ํากวามาตรฐานแรงงานตามกฎหมายกําหนด หก : การเขาไมถึงกลไกการจัดการดานหลักประกันสังคมที่เหมาะสมกับแรงงานขามชาติ

สถานการณดานประกันสุขภาพแรงงานขามชาติ ผลกระทบอันเนื่องมาจากกรณีที่สามารถพิสูจนสัญชาติไดทั้งหมด หรือสวนใหญของกลุมแรงงานขามชาติกลุมนี้ก็คือ แรงงานขามชาติเดิมที่เคยใชระบบบริการสุขภาพผานการซื้อประกันสุขภาพแรงงานขามชาติที่รับผิดชอบโดยก

ระทรวงสาธารณสุข ก็จะตองเปลี่ยนไปเขาสูระบบประกันสังคมตามพรบ.ประกันสังคม ซึ่งครอบคลุมถึงแรงงานขามชาติที่เขาเมืองถูกกฎหมายมีหนังสือเดินทางอยางถูกตอง โดยทั้งสองระบบก็มีรูปแบบการบริหารจัดการที่แตกตางกันไป ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นก็คือ การหดตัวลงของผูประกันตนในระบบประกันสุขภาพแรงงานขามชาติ จะสงผลตอความมั่นคงทั้งของกองทุนประกันสุขภาพ และตัวสถานบริการสุขภาพ โดยเฉพาะพื้นที่ที่มีการจางงานในเชิงอุตสาหกรรม หรือการจางงานทั่วไปมาก การแบกรับความเสี่ยงของกองทุนจะมีมาก นอกจากนั้นแลวระบบประกันสุขภาพแรงงานขามชาติจะครอบคลุมถึงการบริการดานอื่น ๆ เชน งานสงเสริมสุขภาพ งานเฝาระวังปองกันซึ่งเปนงบที่จัดสรรใหระดับพื้นที่โดยตรง แตระบบประกันสังคมบริการเหลานี้ยังเปนคําถามวาจะสามารถครอบคลุมไดหรือไม แตโดยระบบที่เปนอยูแ ลวไมครอบคลุมในบริการดังกลาว ซึ่งก็กลายเปนคําถามในเชิงปฏิบัติวาการดําเนินการดังกลาวจะทําอยางไร และเปนหนาที่ของใคร แนวนโยบายในการดําเนินการในป 2556 รัฐบาลไดมีนโยบายเมื่อวันที่ 15 มกราคม 2556 โดยมีมติคณะรัฐมนตรีอนุมัติใหกระทรวงสาธารณสุขเปนหนวยงานหลักในการใหการดูแลทางการแพทยและส าธารณสุขแกแรงงานขามชาติทั้งหมดที่มิไดอยูในระบบประกันสังคมใหมีประสิทธิภาพขึ้น กระทรวงสาธารณสุขจึงไดออกประกาศกระทรวงสาธารณสุขวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2556 ซึ่งไดดําเนินการประกันสุขภาพในกลุมแรงงานขามชาติและผูติดตามที่ไดรับการผอนผันตามมติครม. ใหตรวจและประกันสุขภาพ โดยแบงเปนกลุมแรงงานขามชาติที่อยูในกิจการยกเวนจากประกันสังคม มีคาตรวจสุขภาพและประกันสุขภาพ 1,900 บาท กลุมแรงงานที่จะตองเขาประกันสังคม ใหซื้อประกันสุขภาพระหวางรอสิทธิรักษาพยาบาลสามเดือน 1,047 บาท และกลุมผูติดตามที่อายุไมเกิน 15 ป คาประกันสุขภาพ 365 บท แตอยากผลของการดําเนินการประกันสุขภาพใหแกกลุมแรงงานขามชาติตามมติคณะรัฐมนตรีจะพบ วามีแรงงานที่ผานการปรับสถานะและจะตองซื้อประกันสุขภาพทั้งหมด 492,881 คน มีแรงงานที่มาตรวจสุขภาพทั้งหมด 388,163 คน ซื้อประกันสุขภาพ 1 ป 231,415 คน ซื้อประกันสุขภาพ 3 เดือน (รอเขาประกันสังคม) 22,204 คน สรุปวา มีแรงงานที่ไมซื้อประกันสุขภาพ 239,262 คน (คิดเปน 48.5%) (ขอมูลเมื่อวันที่ 11 สิงหาคม 2556)

239,262

231,415

22,204 1 year health insurant (47%) 3 months health insurant (SSF) (4%) NOT buying health isurant (49%) จากนั้นกระทรวงสาธารณสุขจึงไดมีนโยบายใหม ตามประกันกระทรวงสาธารณสุขฉบับที่ สธ 0209.01/2556 วันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2556 กระทรวงสาธารณสุขไดจัดทําโครงการ “ฝากทองทุกที่ ฟรีทุกสิทธิดวยบัตรสุขภาพแมและเด็ก (Health Card for Mother & Child) และประกาศกระทรวงสาธารณสุขเรื่องการตรวจสุขภาพและประกันสุขภาพคนตางดาว วันที่ 13 สิงหาคม พ.ศ.

2556 มีการตรวจสุขภาพและประกันสุขภาพของคนขามชาติทั่วไป คิดอัตราคาตรวจสุขภาพคนละ 600 บาท คาประกันสุขภาพคนละ 2,200 บาท กลุมที่รอสิทธิรักษาพยาบาลโดยซื้อประกันสุขภาพ 3 เดือน มีคาตรวจและประกันสุขภาพรวม 1,150 บาท และคาประกันสุขภาพเด็กที่อายุไมเกิน 7 ป คนละ 365 บาท แมจะเปนนโยบายที่ดีของรัฐเนื่องจากจะเปดโอกาสใหคนขามชาติทุกคนมีระบบประกันสุขภาพ อยางไรจากการสํารวจขององคกรพัฒนาเอกชนที่ดําเนินการเรื่องสุขภาพของแรงงานขามชาติในหลาย ๆ พื้นที่พบวายังมีปญหาคอนขางมาก ทําใหสงผลกระทบตอการดําเนินการตอสมควร ดังนี้ 1) ความลักลั่น/ไมสอดคลองในการปฏิบัติงานตามนโยบายของรัฐ - สถานพยาบาลบางแหงไมยอมขาย เพราะประเมินเรื่องความไมคุมทุน - สถานพยาบาลบางแหงขายบัตรประกันสุขภาพใหเฉพาะแรงงานที่มีเอกสาร - สถานพยาบาลบางแหงเก็บคาใชจายผูติดตามเพิ่มอีก หากตองตรวจโรคเพิ่ม

2.) ปญหาบุคลากรทางสาธารณสุขไมเขาใจสิทธิของผูถือบัตร ทําใหไมปฏิบัติตามนโยบาย เชน เรียกเก็บคาบริการในสิทธิประโยชนที่ครอบคุมตามนโยบายใหม ไมยอมรับการซื้อประกันของแรงงานขามชาติ 3) ภาครัฐขาดระบบประชาสัมพันธที่มีประสิทธิภาพ ขอมูลมีความคลุมเคลือขาดความชัดเจน ทําใหแรงงานบางสวนเกิดความเขาใจผิด เชน แรงงานบางสวนเขาใจวาจะซื้อบัตรประกันสุขภาพชุดสิทธิประโยนชที่มียาตานไวรัสรวมดวย ตองไดรับการยินยอมจากนายจางดวย ซึ่งในความเปนจริงไมตอง 4) แรงงานบางสวนขาดขอมูลขาวสาร แรงงานสวนใหญยังไมไดรับขอมูลขาวสารจึงมีแรงงานชื้อบัตรนอยมาก ทําใหแรงงานไมใหความสนใจตอระบบดังกลาว 5)ขาดมาตรการในการบังคับใชนโยบายใหเปนไปตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุขในระดับพื้นที่ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดหลายแหง ไมสามารถผลักดันใหสถานพยาบาลในจังหวัดของตนที่เขารวมโครงการเปดขายประกันสุขภาพตามกําหนดเว ลา 6) ปญหาดานราคาและความคุมคาของตัวประกันสุขภาพ แรงงานขามชาติสวนหนึ่งไมซื้อประกันสุขภาพ เนื่องจากเล็งเห็นวาสิทธิประโยชนที่ไดรับไมคุมคากับเงินที่ตองเสียไป เพราะคิดวาตนเองยังมีสุขภาพที่แข็งแรงดี หากเจ็บปวยตนก็สามารถใชบริการคลินิคที่ตั้งอยูในชุมชนไดโดยไมตองรอคิวนาน และมีลามแปลภาษาใหเชนเดียวกับในโรงพยาบาล ในขณะที่กลุมแรงงานขามชาติอีกสวนหนึ่งยังคงมีความไมมั่นใจที่จะตัดสินใจซื้อประกันสุขภาพดังกลาว เนื่องจากยังไมเห็นกรณีตัวอยางของแรงงานขามชาติ ที่ไดรับสิทธิประโยชนจากตัวประกันสุขภาพอยางเปนรูปธรรม สถานการณดานสิทธิประโยชนประกันสังคม กับแรงงานขามชาติ ในดานประกันสังคม กับแรงงานขามชาติ มีตัวเลข ณ เดือนกุมภาพันธ 2556 มีแรงงานขามชาติ 3 สัญชาติ(พมา ลาว และกัมพูชา) ทีเขาเมืองถูกกฎหมายโดยผานการพิสูจนสัญชาติ มีใบอนุญาตทํางาน จํานวน 848,443 คน มีแรงงานขามชาติที่ผานการทําบันทึกขอตกลงระหวางประเทศ(MOU) จํานวน 111,295 คน รวมทั้งสิ้นประมาณ 959,738 คน ทั้งนี้แรงงานขามชาติที่นายจางตองพาไปสมัครเปนสมาชิกประกันสังคมทั้งสิ้นประมาณ 650,883 คน

แตกลับมีแรงงานขามชาติ 3 สัญชาติที่เขาประกันสังคมแลวทั้งสิ้น ประมาณ 210,668 คน เปนพมา 146,154 คน ลาว 9,819 คน กัมพูชา 54,695 คน ดังนั้นยังมีแรงงานขามชาติที่ยังไมไดเขาเปนสมาชิกประกันสังคมอีกมากถึง 440,215 คน

แรงงานข้ามชาติกับประกันสังคม

210,668 440,215

แรงงานที่เข้า ประกันสังคม แล้ว แรงงานที่ยังไม่ เข้าประกัน สังคม

สถานการณปญหาและขอจํากัดของแรงงานขามชาติกับการเขาไมถึงสิทธิประกันสังคม 1.ดานนโยบาย 1.1 แรงงานขามชาติตองสงเงินสมทบมาแลว 90 วัน ถึงสามารถไปใชสิทธิในการขอเขารับการรักษาได ทําใหกระทรวงสาธารณะสุขไดออกการซื้อบัตรประกันสุขภาพชั่วคราวใหกับแรงงานขามชาติ ระหวางรอสิทธิประกันสังคม 1.2 แรงงานขาดการมีสวนรวมในการกําหนดนโยบาย ไมมีผูแทนแรงงานโดยตรง และประกันสังคมยังไมครอบครุมลูกจางประเภทงานบาน และงานประมง เกษตรตอเนื่อง ที่ถูกยกเวนไวในกฎหมายคุมครองแรงงาน 2. ระบบกลไกการเขาถึงสิทธิประกันสังคม

2.1 แรงงานขามชาติไมทราบขอมูลวา การรักษาโรงพยาบาลรัฐ แรงงานขามชาติตองรอบัตรประกันสังคม ถึงจะสามารถเบิกคารักษายอนหลังได ถาจะไปรักษาโรงพยาบาลเอกชน จะสามารถเบิกไดแคบางสวน 2.2 การตรวจสิทธิทําไดยากแรงงานฯตองรอเลขใบอนุญาตทํางาน ซึ่งกระทรวงแรงงานออกบัตรใหชามากทําใหแรงงานฯไมมีหลักฐานไปยืนยันการเบิกจายกับสํานักงานประกันสั งคม แมนวาประกันสังคมจะอนุญาตใหใชการสรางทะเบียนผูประกันตนขึ้นมาชั่วคราว ก็ยังมีปญหาชื่อ – สกุลของแรงงานฯคลายกัน เพราะที่ผานมา สปส.ไมมีการแยกชื่อออกมาชัดๆทําใหตองเสียเวลาในการคัดชื่อ และกอใหเกิดความสับสน 2.3 โรงพยาบาลที่สังกัดการรักษาของสํานักงานประกันสังคมนั้นมีเจาหนาที่นอย แตการเขาใชสิทธิการรักษาของแรงงานขามชาติมีมากกวา ทําใหแรงงานไทย คนไทยตอรอนานมีปญหาเรื่องความคิดในการแยงงานแยงทรัพยากรในดานการใหบริการทางการแพทย 3. การใชสิทธิประโยชนทางกฎหมายประกันสังคม มาตรา 33 3.1 การใชสิทธิประโยชนดานการคลอดบุตร การใชเอกสารหลักฐานนั้นแรงงานสามารถใชเอกสารที่เปนทะเบียนสมรส /หนังสือรับรองบุตร หรือใบคําสั่งศาล ซึ่งในบางจังหวัดจะใชหลักฐานการเรียกเก็บไมเหมือนกัน ทําใหแรงงานฯสับสน และมีปญหากับประเทศตนทางในการแสดงใบยืนยัน 3.2 การใชสิทธิในการสงเคราะหบุตร แรงงานที่ทํางานมาแลว 4 ป สปส.ใหเงินสงเคราะห 6 ป แตแรงงานที่เขามาทํางานตามนโยบายพิสูจนสัญชาติ จะอยูได 4 ป เทานั้น ดังนั้นสิทธิที่จะทําตอเนื่องอีก 2 ป จะมีวิธีคิดในการจัดการอยางไรใหถึงมือแรงงานฯ 3.3 การใชสิทธิดานการชราภาพ มีเงื่อนไขคือลูกจาตองสมทบกับ สปส. มาไมนอยกวา 180 เดือน(15 ป) อายุ 55 ป และออกจากงาน แรงงานขามชาติจะไดสิทธิประโยชนสวนนี้อยางไรจะใชรูปแบบบํานาญเหมือนคนไทยที่เกษียณอายุ 60 ป/ 55 ป นั้นยอมไมสามารถทําได เพราะอยูทํางานไดเพียง 4 ป เทานั้น 3.4 การใชสิทธิเงินทดแทนการขาดรายได กรณีประกันการวางงาน ลูกจางแรงงานขามชาติตองหานายจางใหมใหไดภายใน 7 วัน ถาหาไมไดจะถือวาเปนแรงงานหลบหนีเขาเมืองผิดกฎหมาย ซึ่งจะถูกดําเนินการจับสงกลับภายใน 24 ชั่งโมงตามกฎหมายหลบหนีเขาเมืองฯ

4. ปญหา และขอจํากัดที่มาจากตัวนายจาง 4.1 นายจางบางคนยึดใบอนุญาต/พาสปอรต เอกสารการพิสูจนสัญชาติตัวจริงไว ทําใหแรงงานฯไมสามารถเดินทางไปไหนไดอยางสะดวกทําใหแรงงานไมกลารองเรียน 4.2 นายจางบางรายไมยอมนําเงินหักสมทบของลูกจางนําเขาประกันสังคม อีกทั้งมีการสรางขอมูลเท็จในการลงทุนเพื่อประโยชนในการชะลอการสงเงินสมทบ และหนีคาปรับของฝายนายจาง ปญหานี้สงผลกระทบตอลูกจางขามชาติในการเขาใชสิทธิประโยชนการรักษา และอื่นๆเมื่อจําเปน อีกทั้งทําใหสํานักงานประกันสังคมมีฐานขอมูลที่ไมชัดเจนเกี่ยวกับผูประกันตนที่เปนแรงงานขามชาติ สรุป ดังนั้นจากการดําเนินการในนโยบายที่จะทําใหแรงงานขามชาติมีประกันดานสุขภาพทั้งประกันสุขภา พและประกันสังคมของแรงงานขามชาติ ยังมีปญหาในเรื่องการเขาถึงของแรงงานขามชาติคอนขางมาก ซึ่งสงผลใหแรงงานขามชาติจํานวนมากยังไมมีระบบประกันดานสุขภาพ จากตัวเลขการมีประกันดานสุขภาพอยางใดอยางหนึ่ง (ประกันสุขภาพ/ประกันสังคม) ของแรงงานขามชาติแลวจะพบวา มีแรงงานขามชาติที่มีประกันดานสุขภาพเพียง 399,773 คน คิดเปน 31% ในขณะที่มีคนที่ไมมีหลักประกันอะไรเลยมากถึง 673,292 คน คิดเปน 52% ขณะที่มีอีกกลุมแรงงานขามชาติที่ยังไมมีขอมูลระบุชัดวามีหลักประกันสุขภาพอยางใดอยางหนึ่งหรือไม อีก 212,010 คน หรือ 17% จึงเปนบทสะทอนตอแนวทางการการดําเนินนโยบายในเรื่องการมีหลักประกันดานสุขภาพของแรงงานขามชาติ ในประเทศไทย แมวาประเทศไทยจะมีนโยบายที่ดี แตก็พบวาเมื่อนําไปสูปฏิบัติแลวยังมีปญหาคอนขางมาก รวมทั้งยังไมมีกลไกที่จะเอื้อตอการเขาถึงของแรงงานขามชาติ และเปนขอทาทายที่สําคัญสําหรับการจัดการดานสุขภาพของประเทศไทยที่จะรองรับการเปลี่ยนแปลงของประ ชาคมอาเซียนในอนาคต

การมีประกันด้านสุขภาพของแรงงานข้าม ชาติ 212010 17%

673292 52%

399773 31%

มีประกันด้าน สุขภาพ ไม่มีหลักประกัน ไม่มีข้อมูลระบุชัด ว่ามีหรือไม่

เอกสารแถลงขาว “สถานการณเดนเกี่ยวกับแรงงานขามชาติและครอบครัวในพ.ศ. 2556” เนื่องในวันแรงงานขามชาติสากล 2556 วันที่ 17 ธันวาคม 2556

อุบัติเหตุจากการเดินทางของแรงงานขามชาติ บททาทายการยายถิ่นอยางปลอดภัย หลายปที่ผานมา นโยบายรัฐมุงเปดใหแรงงานขามชาติเขาสูระบบและเขาถึงความคุมครองตามกฎหมายไดเทาเทียมกับแรงงานไทย ในขณะที่ยังคงเนนการสะกัดกั้นการเขามาใหมและกวาดลางแรงงานนอกระบบ สังคมไทยไดรับรูทั้งการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้น และชะตากรรมของการถูกละเมิดสิทธิของแรงงานขามชาติผานสื่อมวลชนอยูเนือง ๆ อยางไรก็ดี ยังมีเรื่องราวของชะตากรรมหนึ่งซึ่งมักไมไดรับการรายงานในบริบทของการเปนแรงงานขามชาติ นั่นคือ "อุบัติเหตุ" ในการเดินทาง แนนอนวา “อุบัติเหตุในการเดินทาง" อาจเปนความโชครายที่เกิดขึ้นไดกับมนุษยทุกคน ทวา จากการศึกษาขาวอุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานขามชาติที่เกิดขึ้นในชวง 22 เดือน ระหวาง 1 ม.ค. 2555 - 31 ต.ค. 2556 ในหนังสือพิมพ 14 ฉบับและเว็บไซทขาว 3 เว็บไซท ปรากกฏประเด็นซึ่งอาจนําไปสูขอทาทายบางประการ ดังนี้ 1) การเกิดอุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานขามชาตินั้น มิไดมีความสัมพันธกับชวงเวลาที่มีการประกาศจดทะเบียน พิสูจนสัญชาติ ทําบัตรอนุญาตแรงงาน หากกลับสัมพันธกับเทศกาลสําคัญ เชนเทศกาลสงกรานต ในขาวที่เกี่ยวของ 106 ขาวของอุบัติเหตุ 33 กรณี อุบัติเหตุเกิดขึ้นแกแรงงานจากประเทศพมาในสัดสวนสูงที่สุด ตามดวยกัมพูชา และลาว และสงผลกระทบโดยตรงตอแรงงานจํานวน 910 คนเปนอยางนอย โดยมีสัดสวนผูไดรับบาดเจ็บ 445 คน และเสียชีวิต 86 คน 2) จากรายงานขาวที่ระบุผูไดรับผลกระทบโดยจําแนกเพศและวัยชัดเจนเพียง13 กรณี พบวามีสัดสวนของหญิงอยูรอยละ 20.84 และมีเด็กอยูรอยละ 4 แตหากพิจารณากลุมผูบาดเจ็บจะพบวา หญิงมีสัดสวนสูงถึงรอยละ 35.71 และเด็กรอยละ10.12 ในขณะที่ในกลุมผูเสียชีวิตเปนหญิงถึงรอยละ 50 และเปนเด็กรอยละ 2.44 ผูบาดเจ็บและเสียชีวิตที่เปนเด็กพบวามีอายุต่ําสุดที่ 8 เดือน สะทอนใหเห็นวา "แรงงานขามชาติ" ที่เดินทางเขามาในประเทศไทยนั้นไมใชเพียงชายฉกรรจ หากรวมถึงแรงงานหญิงและเด็ก ซึ่งในบางกรณีเปนแรงงานผูเยาวดังเชนกรณีหนึ่งที่เปนรถขนแรงงานวัย 11-17 ปเทานั้น ที่สําคัญ ขอมูลดังกลาวยืนยันวา หญิงและเด็กมีโอกาสที่จะไดรับบาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุในการเดินทางสูงกวาผูชายมาก

3) แมสาเหตุสวนใหญของอุบัติเหตุจะคือการขับขี่โดยประมาทเชนเดียวกับอุบัติเหตุในการเดินทางทั่วไป อุบัติเหตุที่เกิดแกแรงงานนอกระบบก็มีสัดสวนสูงกวาแรงงานในระบบ คือมีสัดสวนเปนรอยละ 69.70 ของทั้งหมด ซึ่งในกรณีหนึ่งคืออุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในการดําเนินการสงกลับประเทศโดยเจาหนาที่ตรวจคนเขาเมือง ทั้งนี้ อุบัติเหตุอันเกิดจากการหลบหนีเจาหนาที่ ซึ่งไดแกการวิ่งฝาดานจนรถควา ชน กลิ้งตกคลอง มีสัดสวนสูงถึงรอยละ 34.78 ของกรณีที่เกิดขึ้นแกแรงงานนอกระบบทั้งหมด ทั้งนี้ กรณีหนึ่งคือกรณีที่เจาหนาที่ตํารวจยิงยางรถหนาและหลัง เปนเหตุใหรถควาจนมีผูบาดเจ็บ

25 20 15 10 5 0

แรงงานมีเอกสาร แรงงานไม่มี เอกสาร รวม

4) อุบัติเหตุจากการที่พาหนะหรือการขนสงไมเหมาะสมมีสัดสวนสูงถึงรอยละ 3 9 . 3 9 ของกรณีทั้งหมด สวนใหญคือการขนสงคนจํานวนมากเกินศักยภาพพาหนะรถหรือเรือ และสภาพพาหนะที่ไมสมบูรณ 5) ในจํานวนรายงานขาวทั้งหมด106 ขาว มีเพียงขาวเดียวที่รายงานถึงบทบาทของประเทศตนทางซึ่งคือประเทศลาว ที่เขามาชวยเหลือเยียวยาประชาชนของตน และเปนขาวเดียวที่กลาวถึงการเยียวยาทางกฎหมาย ซึ่งคือการดําเนินการเรียกรองคาสินไหมตามพ.ร.บ.ประกันภัย ในขณะที่ในรายงานขาว 10 กรณีจาก 23 กรณีที่เกิดแกแรงงานนอกระบบระบุวา ผลที่เกิดตามมาจากอุบัติเหตุ ก็คือการจับกุม ดําเนินคดี และผลักดันกลับผูไดรับผลกระทบ และแมในบางรายงานขาวจะกลาวถึงการใหความชวยเหลืออื่น ๆ นอกเหนือจากการนําผูบาดเจ็บสงโรงพยาบาลอยูบาง เชน การประสานหาญาติ, นําศพกลับประเทศ ทําศพตามพิธีทางศาสนา และการคนหาผูเสียชีวิตหรือรอดชีวิตในทะเล เปนตน ก็มีกรณีหนึง่ ซึ่งระบุวา โรงพยาบาลเอกชนที่ใกลักับสถานที่เกิดเหตุที่สุดปฏิเสธการรักษาเนื่องจากเห็นวาเปนแรงงานขามชาตินอกระบบ

การดำเนินการใหความชวยเหลือ5

4 1 21

10

การให้ความช่วย เหลืออื่น ๆ การเยียวยาตาม กฎหมาย มาตรการป้องกัน ปัญหา

ขอมูลมาตรการและการดําเนินการหลังอุบัติเหตุนี้อาจสะทอนขอเท็จจริง หรือสะทอนทัศนคติของเจาหนาที่รัฐซึ่งอาจมีการดําเนินการเยียวยาหรือมาตรการปองกันอยูแลวแตมิไดใหความสําคัญพอจะใ หขาว หรือสะทอนถึงทัศนะหรือวิธีการทํางานของสื่อมวลชน ที่มักรายงานขาวอุบัติเหตุของแรงงานขามชาติดังเชนอุบัติเหตุทั่วไปโดยไมไดคํานึงถึงบริบทพิเศษ เชน ประเด็นการขนคาแรงงาน การคามนุษย การใหความชวยเหลือกลับถิ่นฐาน มาตรการการดูแลความปลอดภัยของแรงงานในระบบ เปนตน ในการเปดรับแรงงานขามชาติเพื่อมาเปนกําลังหนึ่งของเศรษฐกิจไทย ไมวาจะเปนการเปดโดยระบบหรือรับนอกระบบ แรงงานขามชาติเหลานั้นก็ไดกลายเปนสวนหนึ่งของสังคมไทยไปแลว การสํารวจขอมูลเกี่ยวกับอุบัตเิ หตุในการเดินทางที่เกิดขึ้นแกแรงงานขามชาติในที่นี้ จึงไดย้ําเตือนถึงขอทาทายเดิมของเรา นั่นก็คือ ทัศนคติและมาตรฐานการปฏิบัติของเจาหนาที่รัฐไทยและรัฐตนทางตอแรงงานดังกลาว และสายตาของสังคมที่จะมองแรงงานขามชาติที่ไดรับผลกระทบ ไมวาจะจากอุบัติเหตุทเี่ ปนเหตุสุดวิสัยโดยแท อุบัติเหตุที่ควบคุมได หรือการละเมิดสิทธิมนุษยชน โดยเฉพาะอยางยิ่ง แรงงานนอกระบบไมควรจะถูกเพงมองแตแงมุมที่เปน ""ผูหลบหนีเขาเมืองผิดกฎหมาย" จนบดบังความเปนเหยื่อของสถานการณ ที่จะตองไดรับการชวยเหลือและเยียวยาทางกฎหมาย และทางมนุษยธรรม

สถานการณ์อุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติ ระหว่าง 1 มกราคม 2555 - 31 ตุลาคม 2555 เดชา น้อยมะลิวัน และ พรสุข เกิดสว่าง โครงการแอบมองสื่อ มูลนิธิเพื่อนไร้พรมแดน

กรอบโครงการวิเคราะห์ข้อมูล 1. การสืบค้นข่าว รายงานฉบับนี้สืบค้นรายงานข่าวผ่านทางเว็บไซท์ "กฤตภาคข่าวออนไลน์" (www.iqnewsclip.com) ใน ระหว่างวันที่ 1 มกราคม 2555-31 ตุ ล าคม 2556 โดยพบข่าวที​ี่เกี่ยวข้องในสื่อภาษาไทย 1 4 ฉบับ คือ น.ส.พ.เดลินิวส์, มติชนรายวัน,มติชนสุดสัปดาห์, โลกวันนี,้ ไทยรัฐ, พิมพ์ไทย, บ้านเมือง, แนวหน้า, ข่าวสด, คมชัดลึก, โพสต์ทูเดย์, สยามรัฐ, กรุงเทพธุรกิจ และ ASTV ผู้จัดการ คำสำคัญที่ใช้ในการสืบค้น คือ แรงงานต่างด้าว, แรงงานเถื่อน, แรงงานข้ามชาติ, อุบัติเหตุ, เรือล่ม, รถชน, ประสานงา, คว่ำ และ ขนส่ง การสืบค้นกระทำในช่วงครึ่งเดือนแรกของเดือนพฤศจิกายน 2556 จึงมีความเป็นไปได้ว่า เว็บไซท์ก ฤตภาคข่าวจะยังบรรจุข่าวในท้ายเดือนตุลาคม 2556 ไม่เสร็จสมบูรณ์ นอกจากนี้ ยังมีการสืบค้นจากเว็บไซท์สำนักข่าวทางเลือกเช่น สำนักข่าวประชาไท ประชาธรรม และสำนัก ข่าวอิศรา โดยใช้คำสำคัญสำหรับการค้นหา (keyword) เดียวกัน แต่ไม่พบข่าวที่เกี่ยวข้อง จึงได้ค้นหาใน เว็บไซท์ข่าวออนไลน์ของไทยรัฐ มติชน และ ASTV ผู้จัดการ ซึ่งได้ข่าวสั้นเพิ่มเติมอีกจำนวนหนึ่ง

2. นิยามศัพท์ 2.1 "อุบัติเหตุ" กรณี "อุบัติเหตุ" ในรายงานฉบับนี้ หมายถึงเหตุที่เกิดโดยไม่คาดคิดซึ่งส่งผลให้มีผู้บาดเจ็บ หรือเสียชีวิต โดยไม่รวมกรณีการจับกุมแรงงานโดยทั่วไป ในที่นี้ อุบัติเหตุอาจรวมถึงอุบัติเหตุที่เกิดจาก สภาพพาหนะที่ไม่เหมาะสม เช่น เรือเสียหรือน้ำมันหมดและทำให้แรงงานข้ามชาติต้องลอยเรืออยู่กลาง ทะเลจนขาดอาหารและน้ำ เป็นต้น 2. "การเดินทาง" ในรายงานฉบับนี้ หมายถึงการเดินทางเข้ามาเพื่อทำงานในประเทศไทย, การเดินทางเพื่อ กลับประเทศ, การเดินทางจากประเทศหนึ่งไปอีกประเทศหนึ่งโดยผ่านในประเทศไทยและเกิดอุบัติเหตุใน ประเทศไทย และการเดินทางภายในประเทศไทยเฉพาะที่เป็นการขนส่งแรงงานข้ามจังหวัดเพื่อโยกย้าย งาน ไปต่อวีซ่า ไปตรวจร่างกาย โดยไม่รวมกรณีการเดินทางไป-กลับเพื่อทำงานประจำวัน กรอบนิยามศัพท์อื่น ๆ ที่ใช้ในรายงานฉบับนี้ ได้รับการอธิบายไว้ในแต่ละหัวข้อผลการวิเคราะห์ที่เกี่ยวข้อง กับคำนั้น ๆ

ข้อควรคำนึงในการอ่านรายงานฉบับนี้ 1. รายงานฉบับนี้วิเคราะห์สถานการณ์อุบัติเหตุที่เกิดแก่แรงงานข้ามชาติเฉพาะที่ปรากฎในสื่อดังที่ได้ระบุ มา จึงไม่อาจสรุปได้ชัดเจนว่าจำนวนอุบัติเหตุที่แท้จริงในช่วงเวลาดังกล่าวมีเท่ากับที่ปรากฎในรายงานข่าว ที่สืบค้นได้ และไม่อาจสรุปได้ชัดเจนเช่นกันว่ารูปแบบของสถานการณ์อุบัติเหตุที่วิเคราะห์ไว้ในรายงาน ฉบับนี้จะสะท้อนสัดส่วนที่แท้จริงของอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นทั้งหมด เนื่องจากอาจมีอุบัติเหตุอีกจำนวนหนึ่งที่สื่อ ไม่ได้รายงานโดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเป็นกรณีที่ไม่มีผู้เสียชีวิตหรือมีเจ้าหน้าที่ตำรวจมาพบ หรืออาจมี อุบัติเหตุที่ไม่สามารถค้นหาได้ด้วยคำสำคัญ (keyword) ที่จะบุไว้ข้างต้น หรืออาจได้รับการรายงานไว้ใน สื่ออื่นที่ไม่ได้รับการสืบค้น ดังนั้น บทวิเคราะห์ของรายงานฉบับนี้จึงแสดงให้เห็นเพียงแนวโน้มที่น่าสนใจ ซึ่งอาจนำไปสู่ข้อเสนอแนะในประเด็นความปลอดภัยในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติ 2 . รายงานฉบับนี้บันทึกข้อมูลการเดินทางของแรงงานข้ามชาติที่ประสบอุบัติเหตุเท่านั้น ความถี ่ ข อง อุบัติเหตุในการเดินทางนี้อาจสะท้อนหรือไม่สะท้อนถึงช่วงเวลาที่มีการเดินทางของแรงงานข้ามชาติจำนวน มาก และอาจสะท้อนหรือไม่สะท้อนรูปแบบการเดินทางของแรงงานข้ามชาติโดยทั่วไปหรือไม่ก็ได้ เนื่องจากมีการเดินทางของแรงงานข้ามชาติอีกจำนวนมากที่ไม่ประสบอุบัติเหตุ และมีช่วงเวลาที่แรงงาน เดินทางเป็นจำนวนมากแต่ไม่เกิดอุบัติเหตุ หรือเกิดอุบัติเหตุน้อย 3 . รายงานฉบับนี้วิเคราะห์ข้อมูลเท่าที่มีการบันทึกไว้ในรายงานข่าว ซึ่งบางชิ้นไม่ได้ให้ข้อมูลละเอียด ชัดเจน และบางชิ้นก็ให้ข้อมูลไม่ตรงกันกับรายงานข่าวในฉบับอื่น ในที่นี้ ผู้วิเคราะห์จำเป็นต้องพิจารณา เลือกบันทึกข้อมูลที่สอดคล้องกับบริบท หรือเป็นข้อมูลล่าสุดในกรณีที่มีข่าวของกรณีหนึ่ง ๆ ลงติดต่อกัน หลายวัน และในกรณี​ีที่บริบทข่าวเหมือนกันทั้งหมด หากตัวเลขผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตแตกต่าง ผู้วิเคราะห์ จะเลือกบันทึกตัวเลขต่ำสุดไว้เสมอ ด้วยเหตุนี้ ตัวเลขที่ปรากฎในรายงานฉบับนี้จึงเป็นค่าต่ำสุดเท่านั้น

ผลการวิเคราะห์ข้อมูล 1. ช่วงเวลาการเกิดอุบัติเหตุ ตารางที่ 1 : รายงานอุบัติเหตุจำแนกตามรายเดือน ปี เดือนที่

2555

2556

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

จำนวนกรณี 2 2 1 7 5 1 0 1 1 1 0 1 1 0 2 3 2 0 0 0 0 3

ตารางที่ 2 ช่วงเวลาเกิดอุบัติเหตุแบ่งตามไตรมาสเปรียบเทียบกับวัตถุประสงค์การเดินทาง ปี

2555

2556

ไตรมาส/เดือน ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3 ไตรมาส 4 ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3 10 เข้าประเทศ

1

ออกประเทศ

10

1

2

1

ผ่านประเทศ

2

1

ในประเทศ

2

1

1

4

2 1

1 1 1

ไม่ชัดเจน รวม

1 5

13

2

2

3

5

0

3

1 . การรายงานอุบัติเหตุของแรงงานข้ามชาติพบว่ามีอุบัติเหตุกระจายตลอดท้ังปี โดยเบาบางในต้นของ ครึ่งหลังของปีซึ่งน่าจะเป็นช่วงที่มีการเดินทางน้อย (โดยเฉพาะขาเข้าประเทศ) ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่า เนื่องจากเป็นฤดูฝน การเดินทางภายในประเทศเพื่อนบ้านก่อนมาถึงจุดข้ามแดนยากลำบาก และมีผู้เดิน ทางเข้าประเทศเป็นจำนวนมากแล้วในช่วงหลังสงกรานต์ 2 . จากการวิเคราะห์สถานการณ์ทางนโยบายที่เกี่ยวข้องกับแรงงานข้ามชาติในช่วงเวลาดังกล่าว เช่น ช่วง เวลาใกล้หมดระยะการจดทะเบียนแรงงาน (11 ม.ค. 2666 ตามมติค.ร.ม. 11 ต.ค. 2554) การประกาศขึ้น ค่าแรง 300 บาทต่อวันใน 7 จังหวัดเมื่อ 1 ม.ค. 2555 หรือทั้งประเทศเมื่อ 1 ม.ค. 2556 เป็นต้น พบว่าไม่มี ส่วนเกี่ยวข้องกับสถิติการเกิดอุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติ หากช่วงเวลาที่มีการรายงาน อุบัติเหตุสูงสุดกลับสัมพันธ์กับเทศกาล คือก่อนและหลังเทศกาลปีใหม่และสงกรานต์ 3 . จากการสำรวจการรายงานข่าวในช่วง 2 2 เดือน คือระหว่าง 1 ม.ค. 2555 - 31 ต.ค. 2556 มีการเกิด อุบัติเหตุ 33 กรณี ซึ่งลงเป็นข่าวนับตามจำนวนครั้งในหลากหลายหนังสือพิมพ์จำนวน 106 ครั้ง ส่วนใหญ่ เป็นการรายงานข่าวอุบัติเหตุสั้น ๆ เว้นแต่กรณีที่มีผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บเป็นจำนวนมาก 4. การเกิดอุบัติเหตุส่วนใหญ่อยู่ในช่วงไตรมาสที่ 2 ของปี ซึ่งเป็นช่วงเทศกาลสงกรานต์ และส่วนใหญ่เป็น อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในการเดินทางขาเข้าประเทศ น่าสังเกตว่า แม้มีรายงานว่าจะมีผู้เดินทางกลับบ้านในช่วง สงกรานต์เป็นจำนวนมาก กลับเกิดอุบัติเหตุในขากลับน้อยมาก นอกจากนั้นแล้ว ไม่พบรูปแบบชัดเจนของ การเดินทางกลับหรือผ่านประเทศในช่วงใดเป็นพิเศษ

2. เส้นทางการเดินทางที่เกิดอุบัติเหตุ ตารางที่ 3 จำนวนกรณีอุบัติเหตุแยกตามวัตถุประสงค์การเดินทาง วัตถุประสงค์ เข้าประเทศ จำนวนกรณี

ออกประเทศ

ผ่านประเทศ

ในประเทศ

ไม่ชัดเจน

รวม

4

5

4

1

33

19

ตารางที่ 4 เส้นทางการเดินทางประเทศที่เกิดอุบัติเหตุ เส้นทาง (ไปกลับ)

จำนวนกรณี ต้นทาง

สถานที่เกิดเหตุ

แม่สอด (ตาก) -ภาคกลาง

5

พม่า

นครสวรรค์, อยุธยา, แม่สอด (4)

แม่สอด (ตาก) -ภาคใต้

4

พม่า

ชัยนาท, นครปฐม, ราชบุรี

อรัญประเทศ (สระแก้ว) ภาคกลาง/ตะวันออก

9

อุบลราชธานี - ภาคกลาง/ตะวันออก

3

ลาว

สุรินทร์ (2), บุรีรัมย์,

กาญจนบุรี - ภาคกลาง/ตะวันตก

2

พม่า

กาญจนบุรี (2)

กาญจนบุรี - ภาคใต้รวมมาเลเซีย

3

พม่า

ชุมพร (2), เพชรบุรี

เส้นทางเรือเข้าภาคใต้

5

พม่า

ภูเก็ต (2), สตูล, ระนอง (2)

ภายในภาคใต้ (ส่งคนข้ามจังหวัด)

1

ลาว

นครศรีธรรมราช

ภายในภาคกลาง (ไปโรงพยาบาล)

1

รวม

33

กัมพูชา กทม, ปราจีนบุรี(2), ฉะเชิงเทรา, นครนายก, สระแก้ว (4)

กัมพูชา ปทุมธานี

1. อุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติที่ได้รับการรายงานสูงสุด คือ อุบัติเหตุในการเดินทางเข้า ประเทศไทย 2. การเดินทางผ่านประเทศไทยในที่นี้ ทั้งหมดคือแรงงานจากประเทศพม่าที่เดินทางผ่านประเทศไทยเพื่อ ไปมาเลเซีย โดย 3 กรณี จ าก 5 เป็นชาวโรฮิงญา ส่วนการเดินทางภายในประเทศ พบว่าเป็นการขนส่ง แรงงานข้ามจังหวัดไปหานายจ้างใหม่ การเดินทางกลับจากไปศูนย์พิสูจน์สัญชาติที่อำเภอชายแดน และ การเดินทางไปตรวจสุขภาพที่โรงพยาบาลในพื้นที่ตัวอำเภอ 3. กรณีข้อมูลไม่ชัดเจน มาจากการรายงานข่าวสั้น ๆ ก่อนที่ตำรวจจะได้สอบสวนพยานในเหตุการณ์และ นักข่าวก็ไม่ได้สัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้อง โดยไม่มีการรายงานข่าวต่อเนื่องหลังจากนั้น จึงไม่สามารถสรุปได้ว่า เป็นการเดินทางเพื่อวัตถุประสงค์ใด

4. อุบัติเหตุในการเดินทางที่ได้รับรายงาน เป็นการเดินทางบนท้องถนนทั้งที่ใช้รถทัวร์ รถกระบะ รถตู้ 28 กรณี เป็นการเดินทางโดยเรือ 5 กรณี โดยเส้นทางที่เกิดอุบัติเหตุเป็นเส้นทางหลักที่มีการขนส่งแรงงานข้าม ชาติเป็นจำนวนมาก ซึ่งเป็นเส้นทางการเดินทางของแรงงานจากประเทศพม่า 1 9 กรณี จากประเทศกั​ัมพู ชา 9 กรณี และจากประเทศลาว 3 กรณี (ไม่นับรวมการเดินทางภายในภาคกลางและภาคใต้ ซึ่งเป็นเส้น ทางของแรงงานทุกสัญชาติ)

3. สาเหตุของอุบัติเหตุ ตารางที่ 5 สาเหตุของอุบัติเหตุ สาเหตุ

การขับขี่พาหนะ โดยประมาท

การหลบหนี เจ้าหน้าที่

จำนวนกรณี

20

8

พาหนะหรือการขนส่ง ไม่ชัดเจน ไม่เหมาะสม และอืน่ ๆ 13

5

1 . เนื่องจากอุบัติเหตุกรณีหนึ่งอาจมีหลายสาเหตุร่วมกัน ตัวเลขรวมของสาเหตุอุบัติเหตุจึงมากกว่า 33 อย่างไรก็ตาม ในการคำนวณสัดส่วน จะใช้จำนวนเต็มคือ 33 กรณี 2. การขับขี่พาหนะโดยประมาท คือกรณีที่มีการรายงานว่าผู้ขับขี่พาหนะขับเร็ว ไม่ชินเส้นทาง หลับใน ดื่ม สุราหรือใช้ยาเสพติดระหว่างขับขี่ ส่วนการหลบหนีเจ้าหน้าที่ คือการวิ่งฝ่าด่านตรวจ หรือขับขี่รวดเร็วเพื่อ หลบหนีรถหรือเรือเจ้าหน้าที่รัฐที่เป็นตำรวจหรือทหารจนรถคว่ำ ตกถนน ตกคลอง ชนต้นไม้ และมีกรณี หนึ่งที่เจ้าหน้าที่ตำรวจยิงล้อหน้าและหลังของรถ ทำให้รถพลิกคว่ำที่จังหวัดสุรินทร์ การขับขี่โดยประมาท อาจเป็นสาเหตุของอุบัติเหตุบนท้องถนนหรือทางน้ำโดยทั่วไปอยู่แล้ว หากในกรณีการหลบหนีเจ้าหน้าที่คือ สาเหตุเฉพาะของแรงงานข้ามชาตินอกระบบ ซึ่งในที่นี้ อุบัติเหตุอันเกิดจากการหลบหนีเจ้าหน้าที่มีสัดส่วน เป็นร้อยละ 24.24 ของกรณีทั้งหมด 33 กรณี 3 . อุบัติเหตุอันเกิดจากพาหนะหรือการขนส่งไม่เหมาะสม รวมถึงกรณีพาหนะบรรทุกแรงงานจำนวนมาก เกินกำลังรถหรือเรือ ส่งผลให้พลิกคว่ำหรือยางแตกระเบิดได้ง่าย รวมถึงกรณียานพาหนะเสีย เช่น กรณีเรือ ชาวโรฮิงญาเสียในกรณีหนึ่งและน้ำมันหมดอีกกรณีหนึ่ง ส่งผลให้ต้องลอยเรืออยู่กลางทะเลหลายวันจน ขาดอาหารและน้ำ และเสี่ยงต่อคลื่นลมแรงที่ทำให้เรือคว่ำง่ายเมื่อไม่สามารถแล่นได้ด้วยเครื่องยนต์ ในที่ นี้พบว่า อุบัติเหตุจากการที่พาหนะหรือการขนส่งไม่เหมาะสมมีสัดส่วนเป็นร้อยละ 39.39 ของกรณีทั้งหมด 33 กรณี 4. กรณีที่ข้อมูลไม่ชัดเจนและอื่น ๆ คือข่าวสั้นที่รายงานในช่วงเวลาที่ทางการยังไม่ได้สอบสวนว่าสาเหตุ ของอุบัติเหตุ โดยมีกรณี "อื่น ๆ" อยู่หนึ่งกรณี คือการที่แรงงานจะเดินทางด้วยการแอบกระโดดขึ้นรถ บรรทุกที่วิ่งช้าในช่วงขึ้นภูเขา และมีแรงงานหญิงพลาดตกลงมาเสียชีวิต 2 คน

ตารางที่ 6 เงื่อนไขทางกฎหมายของแรงงานที่ประสบอุบัติเหตุ แรงงาน

ในระบบ

นอกระบบ

จำนวนกรณี

11

23

1. เงื่อนไขทางกฎหมายของแรงงานมีความเชื่อมโยงกับสาเหตุของอุบัติเหตุเช่นกัน ในที่นี้ แรงงานในระบบ หมายถึงแรงงานที่มีเอกสารประจำตัวถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งได้แก่พาสปอร์ตประทับตราวีซ่าหรือบัตร อนุญาตทำงาน ในขณะที่เกิดอุบัติเหตุนั้น ส่วนแรงงานนอกระบบคือแรงงานที่ไม่มีเอกสารประจำตัวตาม กฎหมายสำหรับการเข้ามาทำงานในขณะที่เกิดอุบัติเหตุนั้น แม้อุบัติเหตุในการเดินทางจะเกิดขึ้นแก่ แรงงานนอกระบบซึ่งต้องหลบหนีเจ้าหน้าที่ เดินทางในเวลาดึก หรือใช้เส้นทางลัดที่อาจยากลำบาก มากกว่า อุบัติเหตุของแรงงานในระบบก็มีสัดส่วนสูงมิใช่น้อยเช่นกัน คือมีสัดส่วนเป็นร้อยละ 33.33 ของ กรณีทั้งหมด 33 กรณี 2 . ในที่นี้ มีหนึ่งกรณีที่มีการรายงานชัดเจนว่า เป็นการเดินทางกลับบ้านของทั้งแรงงานในระบบและนอก ระบบด้วยกัน จำนวนรวมในตารางจึงมีค่ามากกว่าจำนวนกรณี 33 กรณี 3 . อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นแก่แรงงานนอกระบบครั้งหนึ่ง เป็นการ "ส่งกลับ" ของเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมือง โดย แรงงานกลุ่มดังกล่าวเป็นชนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งจากประเทศพม่า (รายงานไม่ชัดเจน) ซึ่งถูกต.ม.ประเทศ มาเลเซียผลักดันกลับมาประเทศไทย และต.ม.ไทยที่จังหวัดนราธิวาสจับได้ขณะหลบหนีอยู่ จึงต้องการส่ง กลับประเทศ โดยผลักดันออกที่ด่านแม่สอด หากรถประสบอุบัติเหตุเสียก่อนที่แถบจังหวัดราชบุรี ตารางที่ 7 สาเหตุของอุบัติเหตุเปรียบเทียบกับเงื่อนไขทางกฎหมายของแรงงาน แรงงาน

แรงงานในระบบ

แรงงานนอกระบบ

รวม

การขับขี่พาหนะโดยประมาท

11

10

21

การหลบหนีเจ้าหน้าที่

0

8

8

พาหนะหรือการขนส่งไม่เหมาะสม

5

8

13

ข้อมูลไม่ชัดเจนหรืออื่น ๆ

0

5

5

1. อุบัติเหตุอันเกิดจากการหลบหนีเจ้าหน้าที่มีสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 34.78 ของอุบัติเหตุที่เกิดกับแรงงาน นอกระบบทั้งหมด 23 กรณี เท่า ๆ กับการใช้พาหนะหรือการขนส่งไม่เหมาะสม 2. อุบัติเหตุจากการใช้พาหนะหรือการขนส่งไม่เหมาะสม มีสัดส่วนร้อยละ 39.39 ของอุบัติเหตุทั้งหมด 33 กรณี และมีสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 45.45 ของกรณีที่เกิดแก่แรงงานในระบบทั้งหมด 11 กรณี 3. เมื่อพิจารณาอุบัติเหตุที่เกิดจากการหลบหนีเจ้าหน้าที่ พบว่าจุดเกิดเหตุได้แก่ พระนครศรีอยุธยา, ชุมพร (2), ฉะเชิงเทรา, สุรินทร์ (2), สระแก้ว, ระนอง และปทุมธานี

4. ผลกระทบต่อแรงงานข้ามชาติ ตารางที่ 8 จำนวนผู้ได้รับผลกระทบ ผลกระทบ

บาดเจ็บ

เสียชีวิต

อยู่ในเหตุการณ์

รวม

จำนวนกรณี

445

86

379

910

1. ผู้บาดเจ็บในที่นี้ หมายถึงการบาดเจ็บทางร่างกาย โดยอาจมีบาดแผล จมน้ำ หรือเจ็บป่วยเนื่องจากอด อาหาร การรายงานข่าวจะรายงานจำนวนผู้บาดเจ็บที่ต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล ดังนั้น ผู้ที่มี อาการบาดเจ็ บเพี ย งเล็ ก น้ อ ยและไม่ ได้ เข้ ารั บการรั ก ษาในโรงพยาบาลจึ ง ได้ ร ั บการนั บเป็ น "ผู้อยู่ใน เหตุการณ์" ซึ่งได้รับผลกระทบทางจิตใจ และยังอาจเป็นญาติพ่ีน้องหรือเพื่อนของผู้บาดเจ็บเสียชีวิต 2 . ตัวเลขผู้เสียชีวิตในกรณีจริงอาจมีมากกว่า 8 5 คน เนื่องจากหลายข่าวรายงานอาการบาดเจ็บสาหัส หากไม่ได้มีข่าวติดตามต่อเนื่อง จึงมีความเป็นไปได้ว่าผู้ที่บาดเจ็บสาหัสจะเสียชีวิตในโรงพยาบาล 3 . จำนวนผู้ได้รับผลกระทบที่ไม่ได้รายงานอีกจำนวนหนึ่ง คือกรณีที่สระแก้ว ซึ่งส่วนที่ไม่บาดเจ็บวิ่งหนี กลับข้ามชายแดนไปกัมพูชา 4. อุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติในช่วง 2 2 เดือน ส่งผลกระทบโดยตรงกับแรงงานจำนวน 910 คนเป็นอย่างน้อย โดยในจำนวนนี้มีสัดส่วนผู้ได้รับบาดเจ็บร้อยละ 48.9 และสัดส่วนผู้เสียชีวิตร้อยละ 9.45 ตารางที่ 9 จำนวนผู้ได้รับผลกระทบจำแนกตามเพศและวัย เพศและวัย

หญิง

ชาย

เด็ก

จำนวนคน

104

375

20

จำนวนกรณี

ไม่ชัดเจน

รวม 499

20

20

1 . ผู้ได้รับผลกระทบในที่นี้ รวมถึงกลุ่มที่อยู่ในเหตุการณ์แต่ไม่ได้บาดเจ็บและเสียชีวิตด้วย ในกรณีที่มี การรายงานผู้ได้รับผลกระทบโดยจำแนกเพศ สื่อมักจำแนกเด็กออกจากเพศหญิงและชาย โดยไม่ระบุเพศ ของเด็ก นอกจากนี้ "เด็ก" ในที่นี้ยังหมายถึงเด็กวัยต่ำกว่า 15 ปี ไม่ใช่วัยต่ำกว่า 18 ปีตามอนุสัญญาว่าด้วย สิทธิเด็ก โดยบุคคลอายุ 16-17 ปีจะได้รับการนับรวมไว้ว่าเป็นผู้ใหญ่วัยทำงาน ทั้งนี้ ไม่มีการรายงานถึง คนชราเลย ซึ่งมีความเป็นไปได้ทั้งในกรณีไม่มีคนชราเดินทาง หรือมีแต่ไม่ได้รับการรายงานแยก เนื่องจาก ในชุมชนแรงงานข้ามชาติในประเทศไทยนั้นมีคนชราอยู่จำนวนหนึ่ง 2. มีรายงานข่าวที่ระบุผู้ได้รับผลกระทบโดยจำแนกเพศและวัยชัดเจนเพียง 13 กรณี ใน 13 กรณีนี้พบว่า มีผู้ได้รับผลกระทบทั้งหมด 499 คน มีชายเป็นสัดส่วนร้อยละ 75.15 หญิงร้อยละ 20.84 และเด็กร้อยละ 4 ทั้งนี้ ในบางกรณีพบว่าเป็นอุบัติเหตุในการเดินทางของกลุ่มแรงงานหญิงทั้งหมด หรือแรงงานชายทั้งหมด และในบางกรณีก็พบว่าเป็นการขนส่งแรงงานวัย 11-17 ปีเท่านั้น

3. อี ก 2 0 กรณีซึ่งซึ่งไม่มีการระบุเพศและวัยนั้น ในที่นี้รวมถึงกรณีซึ่งสื่อรายงานจำแนกเพศแต่เฉพาะผู้ เสียชีวิต หากไม่จำแนกเพศผู้บาดเจ็บหรือผู้ได้รับผลกระทบอื่น หรือไม่ได้ระบุจำแนกเพศผู้ใดเลย โดยใน รายงานข่าวกลุ่มนี้ มี 2 กรณีที่ระบุว่า มีผู้ได้รับผลกระทบเป็นเด็กและผู้หญิงอยู่จำนวนหนึ่งแต่ไม่ได้ระบุ ตัวเลข ตารางที่ 10 จำนวนผู้บาดเจ็บและเสียชีวิต แยกตามเพศและวัย เพศและวัย

หญิง

ชาย

เด็ก

รวมที่จำแนกเพศและวัย

ไม่มีรายงานจำแนก

บาดเจ็บ

60

91

17

168

277

เสียชีวิต

41

39

2

82

4

รวม

101

130

19

250

281

1 . จำนวนรวมของเพศหญิง ชาย และเด็กที่บาดเจ็บหรือเสียชีวิตในที่นี้จะน้อยกว่าจำนวนรวมของผู้ได้รับ ผลกระทบที่จำแนกเพศและวัยในตารางที่ 9 เนื่องจากตารางที่ 9 รวมจำนวนผู้อยู่ในเหตุการณ์ซึ่งไม่ได้บาด เจ็บและเสียชีวิตไว้ด้วย 2. จากจำนวนผู้บาดเจ็บเฉพาะที่มีการจำแนกเพศและวัยรวม 168 คน ผู้บาดเจ็บหญิงมีสัดส่วนถึงร้อยละ 35.71 และเด็กร้อยละ 10.12 และในจำนวนผู้เสียชีวิตทั้งหมดที่จำแนกเพศและวัยได้จำนวน 8 2 คน มี สัดส่วนหญิงสูงกว่าชาย คือ ร้อยละ 50 และเป็นเด็กร้อยละ 2.44 เมื่อพิจารณาเปรียบเทียบกับสัดส่วนผู้ ได้รับผลกระทบทั้งหมดที่มีการจำแนกเพศและวัยจะพบว่า หญิงมีสัดส่วนเพียงร้อยละ 20.84 และเด็กร้อย ละ 4 ของทั้งหมดเท่านั้น จึงสะท้อนให้เห็นได้ว่า ผู้หญิงและเด็กมีโอกาสที่จะได้รับบาดเจ็บและเสียชีวิตจาก อุบัติเหตุในการเดินทางเป็นสัดส่วนต่อกลุ่มสูงกว่าผู้ชายมาก 2. ผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตที่เป็นเด็ก พบว่ามีอายุต่ำสุดตั้งแต่ 8 เดือนจนถึงราว 13 ปี สื่อรายงานว่ามี "เด็ก เล็ก" ที่บาดเจ็บหรือเสียชีวิตจำนวนหนึ่ง ซึ่งเด็กเล็กในที่นี้น่าจะอยู่ในวัยต่ำกว่า 10 ขวบลงมา

5. การดำเนินการหลังเกิดอุบัติเหตุ ตารางที่ 11 การรายงานการดำเนินการหลังเกิดอุบัติเหตุ การดำเนิน การ

การให้ความ ช่วยเหลืออื่น ๆ

จำนวนกรณี

4

การเยียวยา มาตรการ จับกุมผู้ได้รับผลกระทบ ไม่มีข้อมูล ตามกฎหมาย ป้องกันปัญหา ดำเนินคดีส่งกลับ 1

3

10

21

1 . ตารางดังกล่าวเป็นข้อมูลที่บันทึกจากการรายงานข่าว จึงอาจไม่ได้สะท้อนถึงข้อเท็จจริงได้เสมอไปว่า

เจ้าหน้าที่รัฐมีแผนการดำเนินการหรือไม่ และจะดำเนินการอย่างไร อย่างไรก็ดี ตารางข้อมูลนี้สะท้อนถึง ทัศนะและวิธีการทำงานของสื่อมวลชนที่รายงานข่าวอุบัติเหตุ โดยส่วนใหญ่มักรายงานข่าวอุบัติเหตุในการ เดินทางของแรงงานข้ามชาติเหมือนกับข่าวอุบัติเหตุทั่วไป มากกว่าจะคำนึงถึงบริบทของแรงงานข้ามชาติ ซึ่งได้แก่ ประเด็นการขนส่งแรงงานอย่างผิดกฎหมาย การค้ามนุษย์ การให้ความช่วยเหลือกลับถิ่นฐาน มาตรการการดูแลความปลอดภัยของแรงงานในระบบ ฯลฯ เป็นต้น จึงไม่ได้สัมภาษณ์หรือหาข้อมูลเพิ่ม เติม นอกจากนี้ ยังอาจสะท้อนทัศนคติของเจ้าหน้าที่รัฐซึ่งส่วนใหญ่ไม่ได้ให้ความสำคัญกับการให้ข้อมูล ด้านการให้ความช่วยเหลือหรือมาตรการป้องกันปัญหาที่เกิดในการขนส่งแรงงานข้ามชาติ หากมุ่งเน้นการ จับกุมแรงงานที่เข้าเมืองโดยไม่ได้รับอนุญาต หรือให้ข้อมูลอุบัติเหตุโดยทั่วไปมากกว่า 2 . เนื่องจากในทุกกรณีจะมีการส่งผู้บาดเจ็บเข้าโรงพยาบาลอยู่ การให้ความช่วยเหลืออื่น ๆ ในที่นี้ จึง หมายถึงการประสานงานเพื่อหาญาติ, การประสานงานเพื่อนำศพกลับประเทศต้นทาง, การทำศพตามพิธี ทางศาสนา การนำอาหารและน้ำดื่มมาให้สำหรับผู้ขาดอาหารและน้ำ เป็นต้น ในกรณีหนึ่ง กองทัพเรือได้ ออกมาแสดงความเสียใจต่อกรณีเรือหางยาวของแรงงานข้ามชาติแล่นหนีทหารจนเรือล่ม และได้ออก ค้นหาผู้เสียชีวิตหรือบาดเจ็บรอดชีวิตในน้ำ รวมถึงประสานงานให้หน่วยงานเอกชนได้ช่วยกันติดต่อญาติพี่ น้องของผู้บาดเจ็บเสียชีวิต อย่างไรก็ดี มีกรณีหนึ่งซึ่งรายงานข่าวระบุว่า หน่วยงานเอกชนท้องถิ่น (กาญจนบุรี) ได้เข้าไปช่วยเหลือผู้บาดเจ็บและนำส่งโรงพยาบาลเอกชนที่ใกล้ที่สุด หากถูกปฏิเสธการรักษา เนื่องจากเห็นว่าเป็นแรงงานนอกระบบ จึงต้องนำไปส่งโรงพยาบาลรัฐที่อยู่ไกลออกไป 3. รายงานข่าวที่ระบุข้อมูลจากเจ้าหน้าที่รัฐเกี่ยวกับมาตรการป้องกันปัญหาที่มีอยู่ 3 กรณีนั้น สองกรณี เป็นการกล่าวถึงมาตรการเข้มข้นขึ้นที่จะจัดการกับขบวนการค้ามนุษย์ และอีก 1 กรณีคือมาตรการด้าน ความปลอดภัยบนท้องถนน ซึ่งเน้นการตรวจตรารถที่บรรทุกคนจำนวนมากหรือรับน้ำหนักเกินเกณฑ์ 4. ในจำนวน 33 กรณีหรือรายงานข่าวทั้งหมด 106 ข่าว พบเพียงข่าวเดียวและกรณีเดียวที่มีการรายงาน ถึงการที่ประเทศต้นทางเข้ามามีบทบาทในการช่วยเหลือเยียวยา และข่าวเดียวกันนี้ก็คือกรณีเดียวที่กล่าว ถึงการเยียวยาทางกฎหมาย ซึ่งคือการดำเนินการเพื่อเรียกร้องค่าสินไหมตามพ.ร.บ.ประกันภัยให้แก่ชาว ลาวทั้งที่เป็นแรงงานนอกระบบและในระบบที่ประสบอุบัติเหตุที่จังหวัดบุรีรัมย์ รายงานข่าวได้สัมภาษณ์ เจ้าหน้าที่กงสุลลาว ซึ่งได้เข้ามาดูแลด้านประสานงานหาญาติผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บ การรับศพกลับ ประเทศ การกลับคืนสู่ประเทศต้นทาง การประสานงานเรื่องการเรียกค่าสินไหม ในขณะที่ทางการไทยได้ ระบุถึงมาตรการตรวจตราดูแลเรื่องการค้ามนุษย์และความเข้มงวดต่อรถที่บรรทุกน้ำหนักเกิน 5. มีรายงานข่าว 10 กรณีจาก 33 กรณีทั้งหมด (หรือจาก 23 กรณีอุบัติเหตุของแรงงานนอกระบบ) ที่ระบุ ว่า เจ้าหน้าที่จะ “อายัดตัว” หรือ "จับกุม" ผู้ได้รับผลกระทบเพื่อ "ดำเนินคดีและผลักดันกลับ" สะท้อนให้ เห็นว่า เมื่อเกิดอุบัติเหตุแก่แรงงานข้ามชาตินอกระบบนั้น นอกจากเจ้าหน้าที่รัฐหรือสื่อจะให้ความสำคัญ กับการรายงาน "สถานการณ์" หรือสิ่งที่เกิดขึ้นแล้ว ก็จะเพ่งมองที่ผู้ได้รับผลกระทบในฐานะที่เป็น "ผู้หลบ หนีเข้าเมืองผิดกฎหมาย" เป็นสำคัญ แม้ว่าผู้หลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมายเหล่านี้จะมีสิทธิตามกฎหมายที่ จะได้รับความช่วยเหลืออื่นและการเยียวยาทางกฎหมายด้วยก็ตาม

สรุป รายงานข่าวอุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติกระจายตัวตลอดท้ังปี โดยมีความถี่สูงใน ไตรมาสที ่ 2 ของปี และเบาบางในไตรมาสที่ 3 ทั้งนี้พบว่าอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นมีความสัมพันธ์กับการเดิน ทางในช่วงก่อน ระหว่าง และหลังเทศกาลสำคัญเช่นเทศกาลสงกรานต์มากกว่าความเคลื่อนไหวเชิง นโยบายที่เกี่ยวข้องกับแรงงานข้ามชาติ ในช่วง 22 เดือน คือระหว่าง 1 ม.ค. 2555 - 31 ต.ค. 2556 มีการ เกิดอุบัติเหตุ 33 กรณี ซึ่งลงเป็นข่าวในหลากหลายหนังสือพิมพ์จำนวน 106 ข่าว อุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติที่ได้รับการรายงานสูงสุด คือ อุบัติเหตุในการเดินทาง เข้าประเทศไทย โดยเส้นทางที่เกิดอุบัติเหตุเป็นเส้นทางหลักที่มีการขนส่งแรงงานข้ามชาติเป็นจำนวนมาก ซึ่งเป็นเส้นทางการเดินทางของแรงงานจากประเทศพม่า 1 9 กรณี จากประเทศกั​ัมพูชา 9 กรณี และจาก ประเทศลาว 3 กรณี แม้สาเหตุส่วนใหญ่ของอุบัติเหตุ จะคือการขับขี่โดยประมาทเช่นเดียวกับอุบัติเหตุในการเดินทาง ทั่วไป อุบัติเหตุที่เกิดแก่แรงงานนอกระบบก็มีสัดส่วนสูงกว่าแรงงานในระบบ และมีอุบัติเหตุอันเกิดจาก การหลบหนีเจ้าหน้าที่ ซึ่งได้แก่การวิ่งฝ่าด่านจนรถคว่ำ ชน กลิ้งตกคลอง เป็นสัดส่วนร้อยละ 24.24 ของ กรณีทั้งหมด และมีสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 34.78 ของกรณีอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นแก่แรงงานนอกระบบทั้งหมด ทั้งนี้ มีกรณีหนึ่งที่เจ้าหน้าที่ตำรวจยิงยางหน้าและหลังของรถ เป็นเหตุให้รถแรงงานคว่ำและมีผู้บาดเจ็บ นอกจากนี้ยังมีอุบัติเหตุจากการที่พาหนะหรือการขนส่งไม่เหมาะสมอยู่ร้อยละ 3 9 . 3 9 ของกรณีทั้งหมด กรณีอื่นที่น่าสนใจได้แก่ อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในระหว่างการส่งกลับของเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมือง และอุบัติ เหตุที่เแสดงถึงการดิ้นรนเข้ามาทำงานของแรงงานข้ามชาติ คือการที่แรงงานจะเดินทางด้วยการแอบ กระโดดขึ้นรถบรรทุกที่วิ่งช้าในช่วงขึ้นภูเขา และมีแรงงานหญิงพลาดตกลงมาเสียชีวิต 2 คน อุบัติเหตุในการเดินทางของแรงงานข้ามชาติในช่วง 2 2 เดือน ส่งผลกระทบโดยตรงกับแรงงาน จำนวน 910 คนเป็นอย่างน้อย โดยในจำนวนนี้มีสัดส่วนผู้ได้รับบาดเจ็บร้อยละ 48.9 และสัดส่วนผู้เสีย ชีวิตร้อยละ 9.45 ทั้งนี้ มีรายงานข่าวที่ระบุผู้ได้รับผลกระทบโดยจำแนกเพศและวัยชัดเจนเพียง 1 3 กรณี ในจำนวนนี้ มีชายเป็นสัดส่วนร้อยละ 75.15 หญิงร้อยละ 20.84 และเด็กร้อยละ 4 หากเมื่อพิจารณา สัดส่วนหญิง ชาย และเด็กในกลุ่มผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตจะพบว่า จากจำนวนผู้บาดเจ็บเฉพาะที่มีการ จำแนกเพศและวัยรวม 168 คน ผู้บาดเจ็บหญิงมีสัดส่วนถึงร้อยละ 35.71 และเด็กร้อยละ 10.12 และใน จำนวนผู้เสียชีวิตทั้งหมดที่จำแนกเพศและวัยได้จำนวน 8 2 คน มีสัดส่วนหญิงสูงกว่าชาย คือ ร้อยละ 50 และเป็ น เด็ ก ร้ อ ยละ 2.44 จึงสะท้อนได้ว่าผู้หญิงและเด็กมีโอกาสที่จะได้รับบาดเจ็บและเสียชีวิตจาก อุบัติเหตุในการเดินทางสูงกว่าผู้ชายมาก โดยผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตที่เป็นเด็กพบว่ามีอายุต่ำสุดตั้งแต่ 8 เดือนจนถึงราว 13 ปี ข้อมูลการดำเนินการหลังเกิดอุบัติเหตุอาจไม่ได้สะท้อนถึงข้อเท็จจริงได้เสมอไปว่า เจ้าหน้าที่รัฐมี แผนการดำเนินการหรือไม่อย่างไร หากสะท้อนถึงทัศนะและวิธีการทำงานของสื่อมวลชนที่รายงานข่าว อุบัติเหตุโดยมักไม่ได้ด้ให้ความสำคัญกับบริบทของแรงงานข้ามชาติ ซึ่งได้แก่ ประเด็นการขนส่งแรงงาน อย่างผิดกฎหมาย การค้ามนุษย์ การให้ความช่วยเหลือกลับถิ่นฐาน มาตรการการดูแลความปลอดภัยของ แรงงานในระบบ ฯลฯ เป็นต้น และยังอาจสะท้อนทัศนคติของเจ้าหน้าที่รัฐซึ่งส่วนใหญ่ไม่ได้ให้ความสำคัญ

กับการให้ข้อมูลด้านการให้ความช่วยเหลือ หรือมาตรการป้องกันปัญหาที่เกิดในการขนส่งแรงงานข้ามชาติ ในจำนวนรายงานข่าวทั้งหมด 1 0 6 ข่าว พบเพียงข่าวเดียวและกรณีเดียวที่มีการรายงานถึงการที่ประเทศ ต้นทางเข้ามามีบทบาทในการช่วยเหลือเยียวยา และข่าวเดียวกันนี้ก็คือกรณีเดียวที่กล่าวถึงการเยียวยา ทางกฎหมาย ซึ่งคือการดำเนินการเพื่อเรียกร้องค่าสินไหมตามพ.ร.บ.ประกันภัย ในขณะที่ในรายงานข่าว 1 0 กรณีจาก 3 3 กรณีทั้งหมด (หรือจาก 2 3 กรณีอุบัติเหตุของแรงงานนอกระบบ) ที่ระบุว่าเจ้าหน้าที่จะ อายัดตัว จับกุม ดำเนินคดี และผลักดันกลับผู้ได้รับผลกระทบ สะท้อนให้เห็นว่า เมื่อเกิดอุบัติเหตุแก่ แรงงานข้ามชาตินอกระบบนั้น ผู้ได้รับผลกระทบอาจถูกเพ่งมองในฐานะที่เป็น "ผู้หลบหนีเข้าเมืองผิด กฎหมาย" มากกว่าเป็นเหยื่อที่ต้องได้รับการช่วยเหลือและเยียวยาทางกฎหมาย การรายงานมาตรการป้องกันปัญหาที่มีอยู่ 3 กรณีนั้น สองใน 3 คือการกล่าวถึงมาตรการป้องกัน การค้ามนุษย์ และอีก 1 กรณีคือมาตรการด้านความปลอดภัยในท้องถนน ส่วนการให้ความช่วยเหลืออื่น ๆ นอกเหนือจากการนำผู้บาดเจ็บส่งโรงพยาบาล ได้แก่ การประสานงานเพื่อหาญาติ, การประสานงานเพื่อ นำศพกลับประเทศต้นทาง, การทำศพตามพิธีทางศาสนา การนำอาหารและน้ำดื่มมาให้สำหรับผู้ขาด อาหารและน้ำ การค้นหาผู้เสียชีวิตหรือบาดเจ็บรอดชีวิตในทะเล อย่างไรก็ดี มีกรณีหนึ่งซึ่งรายงานข่าวระบุ ว่า หน่วยงานเอกชนท้องถิ่น ได้เข้าไปช่วยเหลือผู้บาดเจ็บและนำส่งโรงพยาบาลเอกชนที่ใกล้ที่สุด หากถูก ปฏิเสธการรักษาเนื่องจากเห็นว่าเป็นแรงงานนอกระบบ จึงต้องนำไปส่งโรงพยาบาลรัฐที่อยู่ไกลออกไป

---------------------------