WADIA 381I CD-SPELER
tested 76
Grensverleggende cd weergave Ook al zitten we inmiddels ruimschoots in de nadagen van het commercieel al lang afgeschreven medium cd, toch is er onder een groot aantal high-end fabrikanten meer dan ooit aandacht voor dit eigenlijk altijd omstreden gebleven medium. In de beginperiode nog verguisd door een behoorlijk grote groep kritische muziekliefhebbers die cd weergave maar kil, klinisch en steriel vonden klinken, heeft de Compact Disc zich in zijn levensloop heel langzaam weten te transformeren van een zwarte naar een witte raaf. En ondanks de verrassende rentree van de aloude lp en de opkomst van internetdownloads en thuisnetwerken, blijft de grootste groep muziekliefhebbers nog steeds onverdroten het vertrouwde fysieke medium cd, trouw. Het in digitale techniek gespecialiseerde Amerikaanse merk Wadia heeft zich vrijwel direct vanaf haar oprichting in 1988, tot een illustere naam met een aura van muzikale perfectie ontpopt. Zal de nieuwste én goedkoopste loot, de 381i cd-speler, dit vaandel hoog weten te houden?
Het Amerikaanse Wadia Digital, is één van de allereerste ondernemingen ter wereld geweest met digitale audioreproductie als specialisatie. Het bedrijf is feitelijk ontstaan door het samenkomen van een groep technici die op dat moment nog werkzaam waren bij de wereldberoemde, in de stad Minneapolis gevestigde 3M corporatie. Gemene deler was hierbij de gemeenschappelijke interesse en kennis op het gebied van geavanceerde telecommunicatie, onderzoek en ontwikkeling. In de vroege jaren tachtig raakte deze groep technici bijzonder geïntrigeerd in de techniek van de pas uitgebrachte Compact Disc, maar waren na de beluistering van de eerste generatie spelers, teleurgesteld door de matige geluidsweergave. Toch zagen ze al snel de potentie van het concept in en namen het besluit om de werking en het ontwerp te gaan bestu-
Wadia 381i
Na een forse dip in de verkopen eind jaren negentig die bijna de ondergang van dit voorhoedelopende technologische bedrijf had betekend, is Wadia aan het begin van deze eeuw gelukkig weer helemaal terug aan de top en weet als vanouds weer de voorste high-end gelederen te bevolken. Na door de importeur een lange periode met het topmodel van de geïntegreerde (sa)cd-speler
serie, de 781i te hebben mogen stoeien, verwachtte ik bij het gloednieuwe instapmodel 381i, eigenlijk een sterk uitgeklede uitvoering aan te treffen. Maar niets blijkt minder waar te zijn, want deze extreem robuuste en bijzonder grote speler in prachtige jaren tachtig maatvoering (18,4 cm hoog, 43,2 cm breed en 42 cm diep), blijkt als twee druppels water op zijn grote broer te lijken. In verschillende artikelen wordt vaak te pas en te onpas gestrooid met de kreet ‘gebouwd als een tank’, maar bij deze 381i is dat ook daadwerkelijk het geval. Echt ongelooflijk hoe mooi afgewerkt en oersolide deze maarliefst 25 kilo zware speler is uitgevoerd. Het uit aluminium vervaardigde boven-, onder, zij- en achterpaneel, telt al een forse 7 mm dikte, terwijl het massieve voorpaneel maarliefst 17 mm telt! Alle panelen zijn stevig geborgd in een viertal in ruwe spetterlak uitgevoerde torens waardoor de typerende ‘kasteelachtige’ Wadia vormgeving ontstaat. Maar let op want deze torens zijn aan de onderzijde uitgevoerd met een scherpe spike die zowel uzelf als uw audiomeubel, in ernstige mate kunnen verwonden/beschadigen. Gelukkig worden er vier bijpassende schotels bij geleverd en kunnen deze spikes zowel in hoogte worden gesteld als worden verwijderd. De voorzijde is bijzonder sober en in mijn ogen doelmatig fraai uitgevoerd. Linksboven een wat naar achteren gekanteld, diep uitgefreesd Wadia logo. Schuin daaronder een disclade, die ondanks een aanmerkelijke verbetering ten opzichte van eerder modellen (hij schuift nu over twee metalen stangen), nog steeds niet zo stevig aanvoelt als de rest van het apparaat. Helemaal rechts op de voorzijde is bovenaan een zeer informatieve blauwkleurige display aangebracht
met daaronder een vijf knoppen tellende multifunctionele knoppenstructuur. Ook de achterzijde kent een overzichtelijke opbouw met helemaal rechts een euroaansluiting terwijl alle overige aansluitingen op het linkerdeel zijn gegroepeerd. De 381i blijkt zeer goed te zijn uitgerust en is voorzien van zowel gebalanceerde (XLR) en ongebalanceerde (RCA) analoge ingangen. Op digitaal gebied zijn alle in- als uitgangen volledig dubbel uitgevoerd en voorzien van een optisch glasfiber (ST), AES/EBU (XLR), SP/DIF (BNC) en Toslink aansluiting. Maar daarmee is de koek nog niet op want ook al is deze 381i op het oog een goed uitgeruste kostbare cd only cdspeler en is de sacd weergave ten opzichte van de duurdere 781i opgeofferd. In de dagelijkse praktijk is deze speler veel uitgebreider dan het lijkt. Zo kan naast de gebruikelijke cd, cd-r en cd-rw formaten, ook mp3 en zelfs het hoge resolutie FLAC (tot 24 bit/96 kHz) worden afgespeeld! Bij de speler wordt een mooie en goed in de hand liggende in massief aluminium met gummi toetsjes uitgevoerde afstandsbediening bijgeleverd. Raak hem niet kwijt want naast de basiszaken op het voorpaneel van de cd-speler zelf, heeft u hem verder overal voor nodig! Ook al is de 381i speler heel gemakkelijk en vlot te bedienen, de handleiding is in dit geval echt nodig om alle aan boord zijnde functies te ontdekken en volledig te kunnen benutten. Zo is de inwendig aanwezige hoge resolutie voorversterker, voorzien van een digitale volumeregeling met een regelbereik van 50 dB in honderd stappen van 0,5 dB. U kunt hem niet alleen gebruiken om uw uitgang af te stemmen op uw overige bronnen waarmee u wel iets aan resolutie opoffert, maar hij is ook zeer geschikt om als hoogwaardige voorversterker te
tested
deren. Resultaat van dit onderzoek was dat de gebruikte technieken tamelijk primitief afstaken ten opzichte van andere gebieden van de digitale techniek waarin zij dagelijks werkzaam waren. Geprikkeld en gemotiveerd om het zelf beter te doen, werd vervolgens besloten om Wadia Digital op te richten. Dus een onderneming gebaseerd op het gericht toepassen van geavanceerde technologieën om het prestatieniveau van digitale audiocomponenten te kunnen verbeteren. Wadia’s allereerste product, de Wadia 2000 Decoding Computer was een absolute doorbraak in digitale audio. Kennismaking met dit eerste Wadia product bleek voor veel veeleisende luisteraars een openbaring te zijn. Voor een eerste keer konden zij nu horen dat het cd formaat uiteindelijk weldegelijk in staat bleek te zijn om een muzikaal, evoluerend en boeiende weergave neer te zetten. Uiteraard is Wadia Digital na het model 2000 Decoding Computer niet op haar lauweren blijven rusten en zijn de gebruikte technieken en algoritmes in de volgende jaren eindeloos verfijnd en verder ontwikkeld. De huidige generatie Wadia producten kan daarbij gezien worden als de huidige kroon op hun werk en heeft een prestatieniveau bereikt waar men begin jaren tachtig nog niet eens van kon dromen!
77
NEXT
tested 78
dienen en daardoor een eindversterker aan te kunnen sturen. Afsluitend zijn er nog veel meer nuttige functies aan boord zoals een balansregeling, dimbare display, keuze van de absolute fase, gebruik van een kloklink met externe processor en als de spreekwoordelijke kers op de taart, de 381i heeft de keuze uit drie algoritmen aan boord waarmee de gebruiker de speler naar zijn eigen wensen en set-up kan tunen. Wanneer de bovenplaat wordt verwijderd blijkt dat het inwendige van de 381i er net zo verzorgd uitziet als het exterieur. Het linkerdeel wordt daarbij ingenomen door twee grote en zorgvuldig afgeschermde ringkern transformatoren, met daarvoor het CD only loopwerk. Het rechterdeel wordt helemaal in beslag genomen door enkele grote boven elkaar geplaatste printplaten. Naast de discreet opgebouwde analoge elektronica, vinden we hier het grote kloppende en zeer geavanceerde digitale hart van de speler met veel custom made geprogrammeerde DSP chips en een DAC sample frequentie van maarliefst 1.4112 MHz! Gebruik
Bij het in gebruik nemen van de 381i zijn een aantal zaken van belang. Ook al was mijn exemplaar door de importeur al goed ingespeeld, koud uit de doos heeft het apparaat echt een aantal dagen nodig om tot zijn maximale niveau te kunnen horen. Koud uit de doos kan de speler nog wat muzikale integratie missen en kan het geluid nog wat vast en gesloten klinken. Een andere vuilkuil is dat het iedere keer wanneer de stekker uit het apparaat verwijderd is geweest, het nodig is om de volumeregelaar eerst op het getal 100 (= maximaal) in te stellen, anders blijft het apparaat doodstil, wat u ook doet! Getal 100 is verder belangrijk omdat in die stand de maximale
resolutie wordt bereikt. Wordt de speler als voorversterker gebruikt, dan dient een passende volumestand te worden gekozen voor het beoogde volumeniveau. De speler is verder ontworpen om altijd onder stroom te blijven staan en voor een optimaal prestatieniveau is dit zeer beslist aan te raden! Mede door mijn periode met de zeer goed presterende 781i, waren mijn verwachtingen ten opzichte van deze benjamin hoog gespannen. Na een acclimatiseringperiode van drie dagen waarbij de speler non-stop cd’s heeft afgespeeld, ben ik gaan luisteren voor een eerste indruk. Twee aspecten vallen daarbij meteen op. Het eerste is de afwezigheid van de storende mechanische bijgeluiden die de vooruitlezende en daardoor vaak hoogtoerige, voorgaande loopwerken steeds wisten te veroorzaken. Ook veel andere merken hebben hier last van en ik heb zelf nooit begrepen hoe men als fabrikant nu een keuze kan maken voor loopwerken die zoveel nevengeruis laten horen terwijl men er anderzijds toch naar streeft om een zo hoog mogelijke resolutie te laten horen?! Je gooit op die manier het kind met het badwater weg. Niets van dit alles dus bij deze 381i. Een typische Wadia ‘kwaal’ die ook bij deze 381i schijnbaar nog niet helemaal is opgelost, wordt gevormd door het op een hoge frequentie piepende blauwe display. Sommige mensen zoals ik zijn daar gevoelig voor, anderen horen het (gelukkig) niet. Het kan in ieder geval worden opgeheven door het display tijdens het dimmen in de ‘uitstand’ te schakelen. Het licht dan nog wel op tijdens een bedieningscommando en dooft daarna weer tijdelijk uit. Hiermee is meteen het enige kleine minpuntje van deze Wadia opgenoemd, want tijdens de rest van de hele lange testperiode heeft deze muziekmachine perfect gefunctioneerd.
Luisteren
Na de acclimatiseringperiode die ik tevens heb gebruikt om mij eigen te maken met alle functies, ben ik gaan luisteren naar de gehoormatige prestaties. Werden vroegere Wadia producten nog wel eens als ietwat technisch en afstandelijk omschreven, bij de laatste generaties is daar echter niets meer van overgebleven. Ook in geval van deze 381i is vrijwel direct duidelijk dat hij alle bekende actuele Wadia deugden en genen bezit. Wat mij echter volledig verrast, is de ontzettend goede cd weergave! Ja, mompelt u nu, ‘mag het ook voor een speler die meer dan € 10.000,- moet opbrengen’? Natuurlijk heeft u daar volledig gelijk in, maar wat ik feitelijk bedoel is dat deze 381i zelfs een nog iets betere cd-weergave weet neer te zetten als het topmodel van de geïntegreerde cd-speler lijn, 781i! En dat is voor mij een grote verrassing. Maar ook de grote broer geeft zich natuurlijk niet zomaar gewonnen en weet met sacd weergave nog beter te presteren. Niet zo vreemd want de 781i is voor mij zelfs de allereerste speler geweest die heeft kunnen aantonen dat sacd daadwerkelijk beter kan klinken dan cd! O, sacd is zeker ruimtelijk en luchtig, maar ook op een bepaalde manier wat soft, het hele stereobeeld is sterker naar de achtergrond geplaatst, zonder meer naar voren te kunnen komen en mist de weergave de zo kenmerkende omlijning en kernachtigheid die ik wel altijd bij echte instrumenten hoor. Cd klinkt op topspelers toch vaak spontaner, meer dynamisch en expressiever. De door mij gebruikte North Star Design combinatie heb ik altijd zo goed gevonden en als referentie gebruikt omdat deze als één van de weinige spelers in staat is een groot deel van die mooie 3D beleving, ruimtelijkheid en oplossend vermogen van sacd weergave, te combineren met de
kleuren is het knap dat de 381i ook het aspect timing en ritme zo goed voor elkaar heeft. Vaak zijn vol en rijk klinkende componenten wat minder in staat om ritmische structuren pakkend, snel en voldoende gestructureerd weer te geven. Het wordt dan meer genietend luisteren in plaats van luchtgitaar spelen en wild op je stoel of bank te zitten bewegen. De Wadia weet allebei de punten met verve te bereiken dus weer een pluspunt. Vervolgens is er ruimschoots gestoeid met het gebalanceerd of single ended aansluiten, wat voor soort interlink en netkabel, cd-speler gebruiken als voorversterker en de drie verschillende digitale filterinstellingen (algoritmen). Om deze vragen op rij te beantwoorden; de Wadia klinkt het beste bij gebalanceerd aansluiten, het apparaat is gemiddeld gevoelig voor andere interlinks en netkabels, de ingebouwde voorversterker is dermate goed dat bij aankoop mogelijk zelfs een serieuze voorversterker achterwege kan blijven (scheelt een flink bedrag!). Een en ander afhankelijk van het kwaliteitsniveau wat u beoogt. Wat de drie filterinstellingen betreft zijn hier tamelijk subtiele maar wel duidelijke verschillen bij waarneembaar, waarbij de smaak van de luisteraar en de samengestelde totaalset uiteindelijk de eindvoorkeur zullen bepalen. Omdat de i achter het typenummer staat voor een hele reeks extra digitale aansluitingen waaronder USB, heb ik met vooral die laatste, met een laptop en hoge resolutiebestanden naar hartenlust geëxperimenteerd en zoals verwacht werkte het volledig probleemloos. De Wadia 381i ondersteund waarden tot
Gebruikte componenten Luidsprekers
Master Contemporary C, Vienna Acoustics The Kiss
Cd-Spelers
North Star Design T192 + Extremo DAC, Mirror Image (prototype), Wadia 781i
Geïntegreerde versterker Unison Research Performance (gemodificeerd) Voorversterkers
Mirror Image (prototype), Ayre KX-R
Eindversterkers
Mirror Image (prototype), KR Kronzilla DX, Ayre MX-R
Audiorack
Finite Elemente Pagode Master Reference HD12
Interlinks
Siltech Royal Signature Empress, Nirvana SX
Digitale kabel
North Star Design White Gold I2S, Transparant Performance USB
Luidsprekerkabel
Nirvana SX
Netkabels
Nirvana PC, Kemp Reference, Essential Audio Tools Current Conductor, Siltech Royal Signature Ruby Hill II
24 bit/96 kHz en bij deze hoge haalbare kwaliteit bleek weer eens hoe belangrijk en groot de invloed van de gebruikte USB kabel is. Hoewel de op deze wijze aangevoerde digitale datastroom zondermeer uitstekend klonk, waren toch ook meteen weer de typerende weergavekenmerken van een USB aansluiting in het algemeen hoorbaar. Een weergave die dan wel zeer ruimtelijk, transparant en overzichtelijk is, maar anderzijds in beperkte mate ook ietwat minder vol, vloeiend en klankkleurrijk is als de meer ademende en met meer slagkracht omgeven cd weergave. Ten opzichte van andere cd-spelers en dac’s die voorzien zijn van een USB aansluiting, weet de 381i echter zondermeer bovengemiddeld goed te presteren.
tested
bovengenoemde cd deugden. En dat is nu net wat ook deze 381i weet te bereiken! Uiteraard klinken beide merken anders. De Wadia verloochend zijn Amerikaanse invloeden niet en klinkt wat voller, krachtiger en misschien ook ietwat meer bombastisch, ten opzichte van de lichtvoetiger en verfijnder klinkende North Star Design combinatie. Bij de zowel muzikaal als opnametechnisch fantastische cd van Anouar Brahem – ‘The Astounding Eyes of Rita’ (ECM 2075 1798628), worden alle deugden van beide topspelers volledig benut. Dit album kan in eerste instantie met zijn mengeling van oosterse en westerse klanken misschien wat vreemd in de oren klinken, maar wie doorzet wordt beloond met een werkelijk prachtig ruimtelijk en klankkleurrijk klinkend plaatje waar het puur van genieten is. De bezetting van oud, basklarinet, basgitaar en darbouka is klein en intiem en de melodieën varieren van rustig tot opzwepend, waarbij je helemaal in een muzikale trance kan komen en daarbij bijna het gevoel krijgt naar een zwoele buikdansende dame te kijken. De Wadia weet deze illusie prachtig in stand te houden en is uitstekend in staat de hele ongewenste technische lading, die bij bepaalde ‘topspelers’ nog steeds de overhand lijkt te hebben, te verwijderen. Volgens mij is deze eigenschap één van de meest belangrijke waar een audiocomponent aan moet voldoen om echt tot de top te behoren. Oftewel zichzelf zodanig wegcijferen, dat de techniek naar de achtergrond verdwijnt en het genieten voorop staat. Naast de 3D beleving en de mooi gelaagde klank-
Conclusie
Met de Wadia 381i zet deze Amerikaanse firma een wel heel uitgerijpt, uitgebreid en volwassen product neer. € 10.500,is natuurlijk een behoorlijk bedrag, maar ik durf te zeggen dat er maar weinig apparaten zijn die zoveel mogelijkheden en kwaliteiten in één component weten te verenigen. Niet alleen is deze ‘instapper’ in de Wadia lijn met subtiele voorsprong klankmatig zelfs hun beste cd-speler, u krijgt er ook nog eens een top voorversterker en een hele reeks aan mogelijkheden en aansluitingen bij. Dit alles verenigd in een toekomstgericht concept en een zeer solide en spelingvrij geconstrueerde behuizing, zorgt ervoor dat deze 381i alles in zich heeft om een groot succes te kunnen worden. Prijstechnisch misschien wel de allerbest presterende Wadia ooit en dit bedrag kan nog zelfs flink omlaag met de Wadia 381 die het zonder digitale ingangen moet stellen, waardoor de verkoopprijs zakt naar € 8.500,-!
79
Tekst: Werner Ero Fotografie: Wadia Digital PRIJS WADIA 381i WADIA 381
€ 10.500,€ 8.500,-
AUDIAC B.V., TEL: 030-6049000 E-MAIL: INFO@AUDIAC.NL, WWW.AUDIAC.NL END