1
2
Δ. ΟΙ ΠΕΡΣΕΣ ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3
1.Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ Όπως είπαμε, σε άλλο σημείο, στόχος των Περσών ήταν η διείσδυση στην Ευρώπη, αλλά και ο πλήρης έλεγχος του εμπορίου στην νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ο έλεγχος του εμπορίου ήταν σημαντικός, γιατί θα απέφερε, στους Πέρσες, τεράστια κέρδη. Αφού απέτυχαν να νικήσουν τους Σκύθες βόρεια του Δούναβη και να ξεχυθούν στο εσωτερικό της Ευρώπης, οι Πέρσες στράφηκαν κατά της Ελλάδας.
εικόνα .Το αέτωμα της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα.
Η αποστολή βοήθειας από την Αθήνα και την Ερέτρια προς την επαναστατημένη Ιωνία, ήταν μια φτηνή δικαιολογία για τους Πέρσες για να κάνουν τα σχέδια τους (που αναφέρθηκαν πιο πριν) πράξη.[Από τότε μέχρι σήμερα λίγα πράγματα έχουν αλλάξει ως προς την αιτιολόγηση μιας επίθεσης μιας χώρας σε μία άλλη. Πάντοτε εφευρίσκονται φτηνές δικαιολογίες (όπως π.χ.: ένας σκληρός δικτάτορας) για να καλυφθούν οι πραγματικοί λόγοι (όπως π.χ.: ο έλεγχος του πετρελαίου)].
εικόνα .Ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα
εικόνα .Κεφάλι από άγαλμα πολεμιστή
Με δικαιολογία, λοιπόν, την αποστολή βοήθειας οι Πέρσες ετοίμασαν την πρώτη εκστρατεία κατά της Ελλάδας λίγα χρόνια μετά την επανάσταση (το 499 π.Χ. έγινε η επανάσταση, το 492 π.Χ. έγινε η εκστρατεία).Ο βασιλιάς Δαρείος Α' έστειλε το στρατηγό Μαρδόνιο και πολύ στρατό, να 4
καταλάβει την Ελλάδα. Όμως η εκστρατεία αυτή τελείωσε άδοξα. Σε μια τρικυμία κοντά στη χερσόνησο του Άθω (Άγιον Όρος, όπως έχει επικρατήσει σήμερα, να λέγεται), όλος περσικός στόλος καταστράφηκε.300 πλοία βούλιαξαν και 20.000 άντρες πνίγηκαν.: " και επειδή η θάλασσα εκείνη γύρω απ' τον Άθω είναι γεμάτη σκυλόψαρα, άλλους τους άρπαζαν και χάνονταν και άλλοι συντρίβονταν πάνω στα βράχια. Όσοι πάλι δεν γνώριζαν κολύμπι, χάνονταν γι' αυτόν τον λόγο, και άλλοι από το κρύο" (Ηρόδοτος).Η κακοτυχία αυτή, όμως, καθόλου δεν απογοήτευσε τους Πέρσες, οι οποίοι επανήλθαν δύο χρόνια αργότερα (490 π.Χ.).
2.Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ (490 π.Χ.) Ο βασιλιάς της Περσίας Δαρείος Α' δεν θορυβήθηκε καθόλου από τις απώλειες του Άθω. Το καλοκαίρι του 490 π.Χ. έστειλε τους στρατηγούς Δάτη και Αρταφέρνη, να καταλάβουν την Αθήνα και την Ερέτρια. Μαζί τους είχε πάει και ο Ιππίας, γιος του τυράννου της Αθήνας Πεισίστρατου (που ήταν εξόριστος στην Περσία), για να τους συμβουλεύει.
εικόνα .Χάρτης όπου απεικονίζει τα Θρακικά φύλα
Οι Πέρσες γνωρίζοντας την πολιτική διαίρεση της Ελλάδας ήθελαν κυρίως να αποφύγουν να προκαλέσουν την ένωση των Ελλήνων εναντίον τους και να καταλάβουν τις ελληνικές πόλεις μία-μία. Από την άλλη υπήρχαν ελληνικές πόλεις, οι οποίες, φοβούμενες την περσική δύναμη, ήθελαν με κάθε τρόπο να αποφύγουν να δυσαρεστήσουν την Περσία. Γι' αυτό επιτέθηκαν σε πρώτη φάση εναντίον της Αθήνας και της Ερέτριας. Οι δύο πόλεις ήταν οι μόνες που βοήθησαν τους Ίωνες όταν επαναστάτησαν. 5
Κάνοντας, λοιπόν, την επίθεση κατά της Ελλάδας να φαίνεται σαν τιμωρία, μόνο προς αυτές τις δύο πόλεις,(για τη βοήθεια που προσέφεραν στους Ίωνες),"αποκοίμιζαν" τους υπόλοιπους Έλληνες, των οποίων η άποψη θα ήταν περίπου η εξής: "Εκείνοι που προκάλεσαν την Περσία ας τα βγάλουν πέρα μόνοι τους"! Μετά, βεβαίως, θα ερχόταν και η σειρά των υπολοίπων.
εικόνα .Πέρσης τοξότης
εικόνα .Σάκας τοξότης.(οι Σάκες ήταν μια φυλή υποταγμένη στους Πέρσες)
Ο Δάτης και ο Αρταφέρνης, αυτή τη φορά ακολούθησαν άλλο δρόμο, φοβούμενοι το περιστατικό στον Άθω. Αυτή τη φορά η πορεία τους ήταν μέσω του Αιγαίου Πελάγους και των Κυκλάδων. Αποβιβάσθηκαν στην Ερέτρια την κατέλαβαν και την κατέστρεψαν τελείως μετά από πολιορκία 6 ημερών και προδοσία. Οι κάτοικοι της Ερέτριας έγιναν δούλοι και στάλθηκαν στην Περσία.
εικόνα .Η πορεία του Δάτη και του Αρταφέρνη.
6
Μετά την καταστροφή της Ερέτριας οι Πέρσες επιβιβάσθηκαν στα πλοία τους και μετά από σύντομο ταξίδι αποβιβάσθηκαν στην παραλία του Σχοινιά κοντά στον Μαραθώνα.
εικόνα .Η παραλία του Σχοινιά όπου αποβιβάσθηκαν οι Πέρσες
Στην Αθήνα, στο μεταξύ, νέα της καταστροφής της Ερέτριας και της αποβίβασης των Περσών στον Μαραθώνα είχαν δημιουργήσει πάρα πολύ έντονες ανησυχίες και διχογνωμία για το αν έπρεπε οι Αθηναίοι να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στον Μαραθώνα ή αν έπρεπε να κλειστούν πίσω από τα τείχη της πόλης τους. Οι 10 στρατηγοί ήταν και αυτοί διχασμένοι. 5 από αυτούς υποστήριζαν ότι έπρεπε να πολεμήσουν στον Μαραθώνα κι άλλοι 5 την άμυνα εντός των τειχών. Ένας από τους 10 στρατηγούς, ο Μιλτιάδης, πίστευε ότι οι Αθηναίοι έπρεπε να δώσουν την μάχη στον Μαραθώνα, επειδή μια πολιορκία -και μάλιστα- μακροχρόνια θα είχε επίπτωση στο θάρρος και στη ψυχολογία των Αθηναίων. Επιπλέον φοβόταν μην γίνουν πάλι τα ίδια όπως στην Ερέτρια, που καταλήφθηκε ύστερα από προδοσία. Ο Μιλτιάδης μίλησε στον πολέμαρχο Καλλίμαχο ο οποίος θα λάμβανε την τελική απόφαση (επειδή οι 10 στρατηγοί ήταν χωρισμένοι στα 2).Σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο, ο Μιλτιάδης του είπε περίπου τα εξής:
7
εικόνα .Η προτομή του Μιλτιάδη (ρωμαϊκό αντίγραφο)
εικόνα .Αθηναίος οπλίτης
"Από σένα, σήμερα, Καλλίμαχε εξαρτάται ή να υποδουλώσεις την Αθήνα ή να την διατηρήσεις ελεύθερη (...) διότι έχε υπόψη σου πως οι Αθηναίοι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο που αντιμετώπισαν ποτέ αφ ' ότου κτίσθηκε η Αθήνα και, εάν από τη μία υποκύψουν στους Μήδους, είναι καθορισμένο τι έχουν να πάθουν, όταν παραδοθούν στον Ιππία. Από την άλλη, όμως, αν σωθεί η πόλη, είναι ικανή να γίνει η μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας. (...) Εμάς, των 10 στρατηγών, οι γνώμες είναι μοιρασμένες, άλλοι επιμένουν να γίνει η μάχη και άλλοι όχι. Αν λοιπόν δεν δώσουμε τη μάχη, φοβάμαι μήπως πέσει ανάμεσά μας διχόνοια και κλονιστεί η γενναιότητα των Αθηναίων και έτσι μηδίσουν (υποταχτούν στους Μήδους, δηλ. στους Πέρσες).Αν δώσουμε όμως τη μάχη, πριν ακόμη γεννηθεί στο νου μερικών Αθηναίων κάποια κακή σκέψη και με τη βοήθεια των θεών, είμαστε σε θέση να υπερισχύσουμε στη μάχη. Όλα αυτά εξαρτώνται από σένα. Αν ταχθείς με τη δική μου γνώμη, τότε η πατρίδα σου μένει ελεύθερη και η πρώτη πόλη στην Ελλάδα. Αν όμως ταχθείς με τη γνώμη εκείνων που επιμένουν να μη δοθεί η μάχη τότε θα έχεις αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που σ 'απαρίθμησα".
8
εικόνα . Η μάχη του Μαραθώνα όπως απεικονίστηκε από αρχαίο Έλληνα καλλιτέχνη.
Ο Καλλίμαχος τάχθηκε με τη γνώμη του Μιλτιάδη κι έτσι οι Αθηναίοι ετοιμάστηκαν να ξεκινήσουν για το Μαραθώνα. Ταυτόχρονα ο αγγελιοφόρος Φειδιππίδης, στάλθηκε στη Σπάρτη να ζητήσει βοήθεια. Οι Σπαρτιάτες υποσχέθηκαν να βοηθήσουν, αλλά δεν καθόρισαν ούτε πότε θα έστελναν τη βοήθεια ούτε το μέγεθος της βοήθειας. Επικαλέστηκαν θρησκευτικούς λόγους που τους εμπόδιζαν να στείλουν άμεσα στρατιωτική βοήθεια. Αντί των Σπαρτιατών, οι Πλαταιείς έστειλαν βοήθεια.
εικόνα .”Αφού ο Καλλίμαχος τάχθηκε με τη γνώμη του Μιλτιάδη, οι Αθηναίοι ζώστηκαν τα όπλα τους και ξεκίνησαν για τον Μαραθώνα”.
Πίσω στο Μαραθώνα οι Αθηναίοι είχαν στρατοπεδεύσει απέναντι από τους Πέρσες και περίμεναν τους Σπαρτιάτες. Οι μέρες πέρναγαν χωρίς καμία από τις δύο πλευρές να πάρει την απόφαση για επίθεση. Οι Πέρσες μάλιστα, χαλάρωσαν τα μέτρα ασφαλείας του στρατοπέδου τους και έστειλαν το ιππικό τους να αναπαυθεί πιο μακριά, σίγουροι ότι οι Αθηναίοι δεν θα επιτεθούν, αν πρώτα δεν έρθουν οι Σπαρτιάτες. Όταν ο Μιλτιάδης διαπίστωσε τη χαλαρότητα των Περσών πήρε την απόφαση να επιτεθεί, καταλαβαίνοντας ότι οι Σπαρτιάτες δεν επρόκειτο να έλθουν. Το βράδυ πριν την επίθεση, μαζί με τους υπόλοιπους στρατηγούς, κατέστρωσαν το σχέδιο της επίθεσης. Το σχέδιο του Μιλτιάδη ήταν πολύ έξυπνο. Τις περισσότερες και καλύτερες μονάδες του αθηναϊκού στρατού ο Μιλτιάδης τις τοποθέτησε στα άκρα. Τις λιγότερες, ποιοτικά και ποσοτικά, δυνάμεις τις τοποθέτησε στο κέντρο της παράταξης του. Με αυτό τον τρόπο ο Μιλτιάδης περίμενε να 9
διαλύσει τα άκρα της παράταξης των Περσών και να τους κυκλώσει.
εικόνα .Το κράνος του Μιλτιάδη το οποίο το αφιέρωσε στο Δία.
εικόνα .Περσικό κράνος
Η επίθεση των Αθηναίων ξεκίνησε χαράματα. Έκπληκτοι οι Πέρσες είδαν τους Αθηναίους να βαδίζουν εναντίον τους. Πανικόβλητοι έτρεχαν να ζωστούν τα όπλα τους και να πάρουν θέσεις. Η μάχη που ακολούθησε ήταν σφοδρή(δηλ. πολύ δυνατή, σκληρή) και πολύωρη. Το αθηναϊκό κέντρο, όπως ήταν φυσικό, άρχισε να υποχωρεί ελαφρά μπροστά στην πίεση της περσικής μάζας. Στα άκρα οι Αθηναίοι διέλυσαν τα αντίστοιχα περσικά και στο τέλος κύκλωσαν τους Πέρσες οι οποίοι πανικόβλητοι έτρεχαν να σωθούν. Πολλοί έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν. Οι περισσότεροι κατόρθωσαν να φτάσουν στα πλοία τους, στα οποία επιβιβάσθηκαν και απέπλευσαν από το Σχοινιά. Όμως δεν έφυγαν για την Περσία, αλλά πιστεύοντας ότι ο αθηναϊκός στρατός θα ήταν ακόμα στον Μαραθώνα, έβαλαν πλώρη για την Αθήνα, υποθέτοντας ότι είναι ανυπεράσπιστη. Όταν το έμαθαν οι Αθηναίοι ξεκίνησαν αμέσως για την Αθήνα και όταν έφτασαν παρατάχθηκαν περιμένοντας τους Πέρσες. Κάποια στιγμή ο περσικός στόλος φάνηκε στον ορίζοντα. Όταν οι Πέρσες είδαν έκπληκτοι τον αθηναϊκό στρατό να τους περιμένει έκαναν μεταβολή και γύρισαν απογοητευμένοι στη πατρίδα τους.
10
εικόνα .Η πρώτη φάση της μάχης του Μαραθώνα. Οι ελληνική παράταξη είναι με μπλε και η περσική με κόκκινο. Προσέξτε το αδύναμο ελληνικό κέντρο και τα ενισχυμένα άκρα
εικόνα .Η δεύτερη φάση της μάχης. Το αθηναϊκό κέντρο υποχωρεί, τα αθηναϊκά άκρα νικούν τα αντίστοιχα περσικά
Η μάχη του Μαραθώνα είχε λήξει. Την επόμενη μέρα της μάχης έφτασαν Σπαρτιάτες απεσταλμένοι οι οποίοι ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους οδηγήσουν στο πεδίο της μάχης. Αφού συνεχάρησαν τους Αθηναίους για την επιτυχία τους, μετά έφυγαν.
εικόνα .Η τελική φάση της μάχης. Οι Έλληνες έχουν κυκλώσει τους Πέρσες
εικόνα .Ο τύμβος του Μαραθώνα.
11
εικόνα .Αναπαράσταση του λεγόμενου "θησαυρού των Αθηναίων" στους Δελφούς. Ο ναός ήταν αφιέρωμα των Αθηναίων στον Απόλλωνα μετά τη μάχη του Μαραθώνα.
εικόνα .Ο θησαυρός των Αθηναίων όπως σώζεται σήμερα
εικόνα .Αναπαράσταση του τροπαίου που έστησαν οι Αθηναίοι μετά τη μάχη του Μαραθώνα.
12