Büyük Osmanlı Tarihi
▌
Cilt 1
▌
Joseph von Hammer
onun zevcesi olan sultânın timsâli olduğu cihetle meskukâta -arslan'ın başı üstüne bitişik bulunmak üzere- güneş kursu hâkettirdi. O surette ki güneş arslan'dan ziyâde göze çarpmakta, ve ışıklarıyla arslan'j aydınlatıyor zannolunmakta idi. Eski güneş ve arslan hiyeroglifinin taklidi demek olan bu ireskûkât zamanımıza kadar muhafaza olunmuştur. Yine o işareti taşıyan eski îrân madalyalanyla şimdiki İran «Şîr-ü Hûrşîd» nişanı arasında bir mevkî tutmakta ve ortaçağ yadigârı olan bu alâmet, Şark'ın eski ve yeni işaretlerini birleştirmektedir189. Gıyâsü'd-dîn'in saltanatı birinci defa olarak, kudsiyyet perdesi altında halkı ayaklandırmağa muvaffak olan Baba îlyas nâmında birinin emrine tâbi dervişlerin ayaklanmalarıyla sarsılmıştır. Âsî fırkası Sultânın askeri tarafından perişan edilerek, tlyas Baba, suç ortağı olan îshâk ile bçjâber ele geçirildi. Lâkin mağlûp, galibin fikrini o dereceye kadar bü^-yüleyebildi ki, Mevlânâ Celâlü'd-dîn ile beraberindeki takva sahibi Mevlevi şeyhleri Sultân'ın sarayından çekildiler. Gıyâsü'd-dîn Keyhusrev'in hükümdarlığının yedinci senesi, Moğollar Küçük Asya'yı istilâ ettiler (641/1243). Sultân, bunların karşısına çıkarak, Erzincan civarında hasmına yetişti. Lâkin askeri birdenbire bir korkuya kapılarak firar etti. Moğollar Ahlat ve Diyârıbekir'e (Âmid) hâkim oldular. Keyhusrev bir kaleye sığınarak, oradan Moğol hânına itaatini ilân etti. Küçük Asya Selçuklu Hükûmeti'nin istiklâli işte bu şekilde sona ermiş oldu. Peder kaatili üzerine ayaklanan emirler -ki Gıyâsü'd-dîr'i o cinayetinden başka, devlete hıyanet töhmetiyle de suçlamaktaydılar- kendisini boğmak suretiyle (657/1258), saltanat tahtına oğulları Rüknü'd-dîn Kılıç Arslan ile İzzü'd-dîn Keykâvus'un ikisini birden oturttular190. Bu iki şehzade, Bağdad'm zaptından sonra, Cengiz sülâlesinden Men-gû'nun biraderi ve kaaim-i makamı Huîâgû'nun nezdine gittiler; Hülâgû bunları bir müddet nezdinde tutmakla, küçüklükleri sebebiyle veziri Süleyman Pervâne'yi vasî tâyin ettikten sonra, memleketlerine iade etti191'. İki birader arasında anlaşmazlık zuhuru gecikmedi. Rüknü'd-dîn saltanat kudretini elde
Sayfa
64
189
Cenâbi, varak: 207; Bögini, (De Guİgnes), Hnnlar'in Tarîh-i Ensâli, s. 207; Ozley (?), resim:
27. Cenâbî, varak: 207. LarI ve Neşri, yalnız ikisi birlikte hükümet eden îzzü*d-dîn Keykâvus ile Rüknü'd-dîn Kılıç Arslan'dan bahsederek, bâzı meskûkatda üç hükümdar resmi bulunmuş olmasından İstidlal olunduğuna göre, Alâü'd-din Keykubad'ın, dahi sattanaja iştirak ettiğine dâir birşey yakmıyorlar. 190 191