Büyük Osmanlı Tarihi
▌
Cilt 1
▌
Joseph von Hammer
Yarımadanın karaya bağlandığı noktasında -ki bugün oradan Aydıncık harabesi görülür- vaktiyle îran, Roma, eski Yunanistan, Bizans İmparatorluğu târihlerinde meşhur olan Kizik beldesi bulunurdu. Asya sahilinin en ticâretti limanlarından olan bu şehrin, Rodos, Marsilya, Kartacena gibi iki askerî tersanesi ve büyük bir buğday anbarı vardı; tersanelerin herbiri bir mimarın husûsî idaresi altına verilmişti. Büyük binalara mâlik ve bir zamanlar denizcilikteki büyük kudretine şahit olunan bu şehrin vekayîinde Argonotların ve Gotlar'ın geçişi, Mitridâd'm muhasarası, o beldenin Lukullus kumandasında Romalı-lar'dan aldığı yardım nazarları celbetmektedir. Şehir, Romalılar tarafından, sadâkatine mükâfaten, hür addedilmiş iken, Ogüst ibadethanesini hizmetinde müsamaha gösterdiği için, müteakiben bütün imtiyazlarından tecrîd edilmiştir584. Bizanslılar'm zamanında yeniden Alespon mıntıkasının idare merkezi, Mizi ülkesinin ve bütün Truva585 arazîsinin merkezi586 oldu. Kizik kapılarında Dindimus Dağı üzerinde îda ilahelerinden Koca Nine Mabedi bulunurdu ki, bu mezheb Argonotlar tarafından te'sıs olunmuştur. Koca Nine, Pesinont beldesinde olduğu gibi, Kizik'de dahî, bir hacer-i semavî (gök-taşı) şeklinde olarak, ihtirama mazhar olurdu; işbu mukaddes göktaşı, Kral Attalos'un saltanatı zamanında Roma'-ya getirilip, genç Çipiyon587 önlerinde olmak üzere, Roma'nın bütün zâtlarının karıları tarafından istikbâl edilmiş idi. Yarımada sakinleri Ki-bele, Pruzerpine, Jüpiter mâbudlarına da ibâdet ederlerdi; masal kabilinden bir an'aneye göre, Jüpiter Kizik beldesini, cihaz olarak, Plüton'un zevcesine bahsetmişti. İmparator Adriyen, bu şehri putperestliğin en güzel ve en büyük ibâdethânesiyle süslemiştir; bu mabedin cümlesi yekpare olan sütunlarının çevresi dört ve yüksekliği elli zira idi.588 Yeni elde edilen eski Mizi ülkesinin mutasarrıfı olan Orhân-oğlu, Ki-zik'in ihtişamlı harabelerinin manzarasına hayran oldu. Kırılmış sütunları, çimen üzerinde yer yer konulmuş mermerleri, Süleyman'ın emriyle inşâ olunan Sabâ Melikesi Belkıs'ın"589 sarayı enkazını ve Istahr-ı Fars (PersepoJis) ile Strabon, kitap: 12,7, 2; Tasit, Vekyt-nâme, 4, 36. tyerakl, s. 661. Malala. 1, s. 364. 586 Nikefor Gregoras, c. 2, s. 519. 587 Strabon; Livius, 29, 11 ve 12. 588 Diokasius (kitap: 7), Antonin saltanatında, Manner'in hiç bahsetmediği bu fıkra Kostantiniyye'de pekcok caminin sütunlarını teşkil eden mermer kitlelerinin -ki kalınlığı ve yüksekligi müsavi yekpare sütunlardır- nereden çıkarılabilmiş olduğunu gösterir. 589 (Hammer'in bu haşiyesi, Bratutu'nun Sa'dü'd-dîn tercüme olunmuş bir fıkrasıdır; ona bedel,
Sayfa
585
165
584