Büyük Osmanlı Tarihi
▌
Cilt 1
▌
Joseph von Hammer
hakkında dua edildiği zamana çıkar. Bunun Mevlevi dervişleri serpuşlarına tamamen benzer olan şekli -Mevlevi tarikatı müessisi Celâlü'd-dîn-i Rûmî şerefine- Orhan'ın oğlu ve Osmanlı Devleti'nin ikinci veziri Süleyman tarafından uygun görülmüştür421. Sonraları Osmanlı Sultanları börk yerine üsküfü almış, ve I. Murâd'ın Avrupa'daki fetihleri zamanında kâmîlen sırma ile setr ve tezyin olunmuştur. Alâü'd-dîn'in müesseselerinden üçüncüsü ve en mühimmi, daimî ve maaşlı bir ordu kurmasıdır ki, bunun teşkili Ortaçağ târihinde ve hâlâ daimî ordulann mucidi addolunan Fransa Kralı VII. Şarl'dan bir asır evvel vâkî olmuştur.422 Ertuğrul ve Osman, muharebelerde yalnız «Akıncı» denilen Türkmen süvarileri kullanırlardı ki, metbûları sefer açmak istedikleri zaman, bunları bir müddet evvel toplamak icâp ederdi, îlk defa olarak Orhan, daimî olmak üzere aylıklı piyadelere mâlik oldu. Bunlar «Yaya» ve «Piyade» unvanını alarak, kendilerine evvelâ günlük bir akçe, yâni bir dirhem gümüşün dörtte biri tahsis edildi.423 Onbaşı, yüzbaşı, Miralay unvanını hâiz zabitler kumandasında on, yüz, bin kişilik takımlara taksim olunmuşlardı; tahsis olunan külliyetli maaş ile gururlanarak, teşkîlleriyle önü alınması maksadı güdülen karışıklıkları tamahkârâne ihtiraslarıyla ziyâdeleştirmekte gecikmediler. Bu askerî kuruluştan doğan kötülüklere çâre olmak için, Orhan, biraderi Alâü'd-dîn ve -Şeyh Edebâlî'nin bacanağı ve bununla beraber kendisinin akrabalarından olan- Çandarlı Kara Halil ile müzâkere etti424. Çandarh bir tedbîr arz eyledi, ki insanların kalbini inceden inceye incelemiş olduğunu ve siyâsetinin hilekârlığını isbât eder: İslâm'ı kabule zorlanacak Hıristiyan evlâdından mürekkep bir ordu icadını teklif etti. Çandarlı'nın re'-yine göre, mağlûplar hukuk nokta-i nazarından gâliblerin tdrîs, Solak-zâde, Ali, Lutfi, Cihan-nttma, s. 681. Robertson, Avrupa Ahvâline Bir Nazar, c. 4, s. 111. 423 Osmanlı meskukât usûllerine dâir en eski hesap Yeniçerilerdin beyân olunan yevmiyesindedir. Silvestre do Şasi ile Kont Kastigliyon'un Âlimler gazetesindeki müdekkikâne incelemelerinden sonra dahî, -müteaddi dirhemler arasındaki büyük farka dayanarak- bir dirhem gümüşün hakîkî kıymetini tâ-yîn etmek müşküdir. Dirhemin ortalama kıymeti takriben bir frank sayılabilir. Bu halde başlangıçta bir Yeniçeri neferinin yevmiyesi yirmibeş santim idi; altın ve gümüşün o zamanki kıymetine ve erzak narhlarına göre ve bilhassa hemen bütün Avrupa ordularının almakta bulundukları muhassasâta nisbeten, işbu yevmiye ehemmiyetli bir para demektir. 424 Neşri, Edebâlî'nin ikinci zevcesi İçin Tâcü'd-din Kürdî'nin kerîmesi diyor. Orhan zamanı ulemâsından Tâcü'd-dîn el-Kürdî'nin bir kerîmesini Ertuğrul ve Osman zamanında olan Edebalı'ya tezvîci dikkati çeken bir nokta olarak görünüyor. Lâkin Edebalı 120 sene yaşamıştır; zahir bu zât dahî uzun bir ömre mazhar olmuştur. 421
Sayfa
118
422