Ideia bati bizia emanez

Ideia bati bizia emanez Elikadura Burujabetzako esperientzia ekonomikoetan, bideragarritasun integraleko prozesuetarako tresna praktikoa

Aitortu – Ez merkataritzarako – Partekatu baimen beraren arabera 3.0. Material hau libre kopiatzeko, banatzeko eta jakinarazteko baimena ematen da, betiere haren egilea aipatzen bada eta merkataritza helburuetarako erabiltzen ez bada. Dokumentuan aldaketarik egiten bada, beste era bateko dokumentua sortzeko edo horretan oinarrituta beste obra bat egiten bada, hau bezalako lizentzia eskuratuta baino ezin da banatu. Lizentzia osoa: http://creativecommons.org/licenses/by•nc•sa/3.0/es/

aurkibidea

5

Hitzaurrea

6

Sarrera

8

1. Ekimen ekonomiko baten ideiaren bat baduzu agroelikadura sektorean?

Ideia bati bizia emanez

10

1.1) Zergatik jarri nahi dut martxan ekimen bat agroelikadura sektorean?

14

1.2) Ekimenaren jatorria, bultzada eta definizioa

19

1.3) Zer daukat? Hasierako baliabideak

23

1.4) Nork lagun nazake? Kanpoko laguntzak

26

1.5) Legezko testuingurua

36 38

2.1) Zein produktu / zerbitzu eskaintzen dut eta zein da bere prezioa?

42

2.2) Zein hornidura behar ditut eta nork horni nazake?

43

2.3) Finantzaketa eta inbertsioa

48

2.4) Bizitzaren iraunkortasuna: bideragarritasun ekonomikoa, soziala eta pertsonala

51

2.5) Nire ekimen ekonomikoa planifikatzeko eta kudeatzeko oinarrizko tresnak

68 Argitalpenaren Koordinazioa: Assumpta Ayerdi -Emaús Gizarte FundazioaTaldea: Olaia Larruskain eta Asier Arcos -Emaús Gizarte Fundazioaeta Isa Álvarez -EHNE-BizkaiaItzulpena: Idoia Larrañaga -Emaús Gizarte FundazioaIlustrazioak, diseinua eta maketazioa: Feldespako

2. Zenbakiak eta orduak bat egiten al dute?

Planifikazioa eta kudeaketa bideragarritasunerako eta iraunkortasunerako

3. Nola antolatzen gara gure ekimena errealitate bihurtzeko?

Segurtzat hartzen den faktore gakoa...

70

3.1) Identitate juridikoak eta antolakuntza ereduak

76

3.2) Erabakiak nola hartu?

79

3.3) Pertsonak: Autokudeaketa eta taldeko lana

85

3.4) Barne komunikazioa: entzutearen jarioa

88

3.5) Erakunde baten heltze prozesu naturalak: krisia, gatazka eta aldaketa

92

Inpresioa: Digitarte

4. Nola iritsi interesatzen zaigun pertsonengana eskaintzen dugunarekin?

Merkaturatzea eta kanpoko komunikazioa

Donostia – San Sebastián, abendua 2014

94

4.1) Pertsona interesatuak identifikatu eskaintzen dugun horretan, inplikatuta dauden pertsona guztientzat erlazio onuradunak eraikitzeko

Argitalpena doan deskargatzeko:

97

4.2) Banaketa eta salmenta kanalak

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial

Laguntzarekin.

4.3) Kanpo komunikazioa: nor garen eta zer eskaintzen dugun transmititu gure baloreetatik

101

104

5. Komunitatearekin loturak. Bertako artikulazioak eta artikulazio globalak

116

6. Emakume eta gizonen arteko berdintasuna eta eredu aldaketa

124

Eranskinak

126

a) Elkarrizketatutako esperientzien zerrenda

138

b) Loturak

“Garena izateaz arro gaude, ez dugu indarrez hirira edo atzerrira migratu nahi. Gure oinarrizko papera betetzen

Egoera honen aurrean, biztanleria kontziente izan beharko luke, kontsumo eredu kapitalista eta xahutzailea, kon-

jarraitu nahi dugu: gure lana-

tsumo arduratsua eta ekoizpen autozentratua ematen den beste batengatik aldatu beharko litzatekeela. Elikadura

rekin, gure jakinduriekin eta

ekoizpena gradualki ingurunearen beharretara egokitu beharko da, inportatzea gero eta zailagoa eta garestiagoa izango baita. Horretarako ezinbestekoa izango da

gure ondasun naturalekin gi-

laborantzarako eta abeltzaintzarako lurrak berreskuratzea, gain-esplotazioaren eta ongarri kimikoen gehiegizko era-

zadia elikatu, elikadurako eskubidea salbuespenik gabe guztiontzat

betetzen

dela

ziurtatuz, eta gure Ama Lurra zaindua izatea, beragatik bizigaia lortzen dugun bitartean”

Gure herrialdean, hirurogei eta hirurogeita hamarreko ha-

bileraren ondorioz utziak edo narriatuak izan diren lurrak.

markadetatik globalizazioak jausi kualitatibo bat ematen

Azken batean, nekazaritzan eta abeltzaintzan iraultza be-

du eta ondorioz, ohiko ekoizpen eta kontsumo sareen

rri eta luze bat gauzatzea eskatuko da, biztanleen nukleo

suntsipena dakar, ezohiko energia iturri batean oinarritu-

desberdinen ekoizpenaren eta kontsumoaren arteko ore-

tako sare transnazionalei lekua emanez: petrolioa. Petro-

ka iraunkorra lortu arte.

liotik eratorritako produktuen erabilera hedatuari esker, ekoizpen eta kontsumo puntuen arteko distantziak “mu-

Pertsona eta talde asko dira mota honetako esperientzia

Azken urte hauetan zehar berriz ere protagonismoa hartu

rriztu” egin dira. Garai batean, produktu baten fabrika-

ekonomikoak martxan jartzen ari direnak. Oro har, lurrari

du elikadura autosufizientziaren gaiak. Gure iritziz, eztabai-

zioaren hasiera leku zehatz batean hasten zen, produktu

lotutako bizitza duin bat bilatzearen beharrak eta nahiak

da hau, orokorrean kontsumo produktuen xahutze maila

horren bukaera oso gertuko leku batean egiten zen. Ora-

mugitzen die, baita, gero eta gehiago ematen ari den,

altuaren ondorio bezala sortzen da eta zehazki, elikadura

in, produktu baten fabrikazio prozesua Asiako herrialde

beste printzipio eta baloreetan oinarritutako ereduak

produktuen xahutze maila altuaren ondorio bezala.

batean has daiteke, Australian amaitu, ondoren Ipar Ame-

sortzeko borondatea ere. Pertsona hauek, normalean,

rikan edo Europan kontsumitzeko.

kudeaketa, planifikazio eta bideragarritasun tresnen ezagutza edo/eta erabilera eskasa dute. Kudeaketa ekono-

Biztanleriaren zati handi batek bere iraupenerako bitartekoak ekoizpen unitate txikien esplotazioei esker lortzen

Transnazionalizazioarekin, adibide modura, arrain zehatz

mikoko metodologia eta tresnak urrunekoak eta egokitu

zituzten garaiak urrun geratzen dira, gure baserri gehie-

baten harrapaketak kanadar uretan has daitezke, arrain

gabeak bezala ikusten dira, bai beraien ekintzailetzen di-

nak, gure inguruan zeuden baserriak. Elikagaien ekoizpen

hauek kontsumitzeko eraldaketa prozesua afrikar herrial-

mentsioetarako bai horien protagonisten ideologiarako.

Francisca Rodríguez

honekin nahikoa zen aipatutako baserrietako kide guztien

de batean gauzatu daiteke, ondoren Kanada bertara edo

Gida honen helburua da ekonomiaren beste kontzepzio

oinarrizko beharrak asetzeko eta soberakinak lurraldean

EBra garraiatu bere azken kontsumorako. Ibilbide hau

batzuetatik sortutako metodologiak eta tresnak soziali-

ANAMURIko (Txileko Landa Emakumeen eta Emakume Indigenen Elkarte Nazionala) eta La Vía Campesina-ko ordezkaria.

kokatuta zeuden azoketan merkaturatzen ziren: Tolosa,

guztia, errepideak, portuak, aireportuak, etab. eraikitzeko

zatzea, elikadura burujabetzaren praktika errealaren eta

Gernika, Ordizia, etab. Hainbat produktu exotiko, itsasoz

inbertsio publikoetako ikaragarrizko gastuei esker egiten

eraldatzailearen alde eginez.

bestalde ekarritakoak, “ultramarino” deituriko dendetan

da, aipatutako produktu horien prezioetan islatzen ez di-

merkaturatzen ziren. Ekoizpen eta kontsumo eredu hau

ren gastuak direlarik, eta prozesu honetan guztian sortu-

desagertu egin zen, eta hau duela urte gutxi gertatu zen.

tako kutsadura ere kontuan izan gabe.

Baleren Bakaikoa Azurmendi UPV-EHUko Ekonomia Aplikatuan Katedraduna

HELBURUA

ETAPAK

Elikadura Burujabetza, eskubideetan (pertsonarena,

Gida honen helburua, agroelikadura sektorean espe-

Prozesuak 4 etapa izan ditu:

nekazalgoarena, naturarena, emakumeena, herri indige-

rientzia ekonomiko bat martxan jartzeko asmoa duten,

nena, etab.) oinarritutako bokazio eraldatzaile argi bat

baina marko kapitalista batetik egin nahi ez duten per-

- Esperientzien identifikazioa (zerrenda osoa erans-

- Bibliografiaren hustuketa eta metodologiak: pa-

duen proposamen politiko bat da, salaketako, hezkun-

tsona horientzat kontsultarako, orientaziorako eta lagun-

kinetan): interesgarria iruditu zitzaigun elikagaiaren

raleloki, taldeak praktika egokien gaineko txostenen

tzako praktika zehatz batzuetan plasmatzen dena eta ba-

tzarako material batean bihurtzea da; edo dagoeneko

fase guztiak jasotzea, beraz, hautatutako esperientziak

eta dokumentuen bilketa bat hasi zuen, bertako eta

tez ere, ekoizpena, merkaturatzea eta kontsumo agroeli-

martxan dauden horientzat baina, beraien esperientzie-

elikagaien ekoizpenaren, eraldaketaren, banaketa-

nazioarteko beste esperientzia erreferenteak; baita,

kaduraren sektorean.

tan aldaketaren bat barneratzeaz pentsatzen ari direnak

ren eta merkaturatzearen eremuetan lan egiten dute.

enpresen kudeaketa metodologiak ere, lidergoa, ekoi-

Hauetako kasu askotan, emakumeek sorreran, lider-

zpen txikietarako merkaturatze prestakuntza, genero

goan eta dinamizazioan oinarrizko rola dute edo izan

berdintasunaren zeharkakotasuna, nekazari ekoizpena-

Material hau entitate eta pertsona desberdinen par-

dute. Horrez gain, bertako elikagaien ekoizpenaren eta

ren autoebaluazioa…

(planifikazio edo kudeaketa tresnak, kontuan hartzeko alPraktika ekonomiko hauek martxan jartzerako garaian,

PARTAIDETZA

dagaiak, etab.).

edozein ekimen ekonomikoetan bezala, funtsezkoa da

ESKERTZAK Lehenik eta behin, guretzat elikagai osasuntsuak, gertukoak, modu batean lurrari eta lurraldeari lotuak dau-

gure ekintzaren ardatza modu argian definitzea eta horre-

Horretarako, bideragarritasuna, planifikazioa, baliabi-

taidetzaren ondorioa da. Ideologikoki jarraitzen ditugun

kontsumoaren hainbat entitate sustatzaile identifikatu

taz bizi ahal izango dugun. Alde batetik, bere potentzial

deak, etab. bezalako kontzeptuak birdefinitzea bilatzen

hiru proposamenek (Elikadura Burujabetza, Ekonomia So-

genituen (sareak, landa garapeneko bulegoak, ekin-

Nabarmendu beharra dago, ekoizpen txikian zentratu-

den produktuak ekoizten jarraitzen duten pertsona horiei

erreala alternatiba bezala erakuste aldera, Elikadura Buru-

dugu, ekonomia solidarioaren eta ekonomia feministaren

lidarioa eta Ekonomia Feminista), nahi dugun gizartearen

tzailetzako sustapen zentroak, etab.), baita sustapen

tako eta Ekonomia Solidarioren eta Ekonomia Feminis-

guztiei eman nahi dizkiet eskerrak. Pertsona horiek gabe

jabetzaren baloreetan eta printzipioetan oinarritutako

proposamenetatik berrikusiz. Eta, hortik abiatuz, pistak

definizioan partaidetza errealeko kultura baten alde egi-

horretara aplikatutako metodologiak ere.

taren ikuspuntua eta tresnak dituen, agroelikaduraren

dokumentu honek ez luke esan nahirik izango, eta batez

esperientzia ekonomikoen bideragarritasuna azaltzea

eta hausnarketa praktikoak eta zehatzak eman hainbat

ten du, erabaki hartze eta ezagutzaren eraikuntza eredu

sektorearen eremuan, enpresak sortzeko metodologia

ere, beste eredu batzuk eraikitzeko aukera askoz gutxiago

gakoa da. Baina, era berean, bere izaera eraldatzailearen

faseetan aplikatu ahal izateko: ideia definitu, planifikatu,

parte-hartzaileekin.

integralik ez dugula aurkitu.

izango genituzke.

koherentzia eta osotasuna mantendu nahi badugu, oso

antolakuntza eredua pentsatu, komunikatu, merkaturatu

ongi pentsatu behar dugu gure esperientziaren nola: nola

eta komunitatean eta sareetan artikulatu.

Elkarrizketatutako esperientzia guztiak ez dira Elikadura Burujabetzarekin zehazki lerrokatzen, ezta Ekonomia

Gure iritziz, dokumentuaren pertinentzia eta erabilga-

Solidarioarekin ere, baina, kasu gehienetan lerrokatze

- Esperientzien gakoen sintesia: elkarrizketen trans-

Jarraian, nire eskerrik beroena elkarrizketatu ditugun

rritasuna, 31 ekimenen esperientzietatik ateratako ikas-

hau argia da praktikan. Kasu gehienetan urrunen da-

kripzioak, bertatik ateratako gakoen sintesi bat egite-

31 esperientzietako pertsona ordezkariei, beraien pres-

norbanakoan jasangarria den, nola zaintzen garen eta

Nolabait esateko, agroelikadura sektorean enpresa

kuntzekin elikatua izatetik eratortzen da, baita prozesu

goen ikuspuntua, Ekonomia Feministarena da, edo bai-

ra eraman zuen, ardatza bakoitzari dagokionez. Gako

tasunagatik, ekarpenengatik eta konfiantzagatik. Era be-

bai inplikatutako parte guztiak bai ingurunea nola zain-

txikien sorrerako, kudeaketako eta eraldaketako propo-

guztian zehar hainbat entitateekin izandako kontrastetik,

ta, genero berdintasuna ere.

hauek entitate kolaboratzaileekin partekatuak eta ez-

rean, prozesuan kolaboratu duten entitateen pazientzia,

tzen ditugun, bakarrik edo beste ekimen batzuekin ba-

samen metodologiko bat izan nahi du, Ekonomia Solida-

bai akademikoak bai aktibistak, ekonomia solidarioaren,

tabaidatuak izan ziren. Material gordin honekin azken

hausnarketen aberastasuna eta konfiantza nabarmendu

tera nola antolatzen garen horretaz bizi ahal izateko eta

rioaren eta Ekonomia Feministaren ikuspuntutik.

feminismoaren, elikadura burujabetzaren eta garapen

Taldeak, Emaús Gizarte Fundazioko langileak eta EH-

dokumentuaren egitura eta eduki blokeak definitu zi-

nahi da: Bagara, Ereindajan, Esnetik, Gezki, Mugarik

komunitarioaren sustapenean oso inplikatuta daudenak.

NE-Bizkaiak osatua, baita NESOLeko (Núcleo de Apo-

ren, hauek ere entitate kolaboratzaileekin kontrastatu

Gabe, NESOL, Deba Garaiko Landa Garapen bulegoa,

Emaitza, elkarrizketa, eztabaida eta prozesuaren hausnar-

yo a la Economía Solidaria, Sao Pauloko Unibertsitatea)

ziren. Helburua, sorreran fase guztiak betetzea zen eta

Saiolan eta Sustraiberri.

keta guztien konklusioetan oinarritzen da.

langileak ere, elkarrizketa erdi-irekiak burutu zituen,

ondoren ekintza ekonomikoko ideia bat kudeatzea,

hartzen ditugu erabakiak, nola kudeatzen dugu boterea,

ondorioz, komunitatean eta ingurunean eragin… Osagai guzti hauek, gure ekintzaren egunerokotasunerako lastre

Material honek ez du dokumentu osoa eta finkoa izan

bat izan daitezkeela diruditen arren, praktikan bideraga-

nahi. Ez da irakurketa lerrokatu bat egiteko soilik, bakoi-

rritasun eta iraunkortasun gakoak sortzen dituzte.

tzak dituen planteamenduekin lerrokatzearen arabera,

entitate kolaboratzaileekin kontrastatutako gidoi ba-

konplexuagoak eta berriagoak sentitzen zituzten alder-

baita esperientziaren dimentsioen arabera (dauden per-

Bai identifikatutako esperientziak bai entitate kolabo-

ten bitartez. Elkarrizketen muina ondorengoa zen: Zer

di horietan pistak eta tresnak eskainiz.

Azkenik, Emaúseko nire lankideari eskerrak eman, Amaia Uriberi, nahiz eta bere amatasunagatik prozesuan parte hartzerik izan ez badu ere, material honen jatorrizko

Elikagaien ekoizpen, merkaturatze eta kontsumo prak-

tsonak, ekoizpen bolumenak, ekintzaren ardatzak, etab.),

ratzaileak, gehienak euskaldunak dira. Baina, gainera, en-

gomendatuko zenioke hastera doan pertsonari? Hasie-

tika hauek aurrera egiteko eta alternatiba erreal bezala

pertsona eta kolektibo bakoitzak erabaki dezake doku-

titate brasildar batek prozesu guztian zehar parte hartu

ran eta bidean zein alderdi kontuan hartzea iradokiko

- Erredakzioa: erredakzioa Emaúseko langileek burutu

eta proposamen eraldatzaile bezala baieztatzeko, Eko-

mentua zein neurritan den baliagarria, onartzen du eta

du eta Brasil herrialdeko 5 esperientzia identifikatu dira.

zenituzke? Zeintzuk izan dira zuen iraunkortasuneko

zuten, Mugarik Gabe erakundearen aholkularitza lan

nomia Solidarioaren eta Ekonomia Feministaren plantea-

egokitzen du, elikatu dezake, etab. Irekia da, bizia eta

Azkenik, Estatuko bi esperientzia jaso ditugu, gizartera-

gakoak? Hasi zinetenetik, zuen ekimenean zer aldatu

garrantzitsu batekin, proposamen feministak barnera-

Assumpta Ayerdi Olaizola

menduak barne izatea ezinbestekoa dela uste dugu.

etengabeko eraikuntzan.

tzeko alderdiak barneratzen dituelako, erdigune bezala.

da? Zergatik?

tzeari dagokionez

Emaús Gizarte Fundazioa

ideiaren definizioan giltza izan zelako.

Ekimen ekonomikoko ideiaren bat baduzu agroelikadura sektorean?

Ideia bati bizia emanez

1.1 Zergatik jarri nahi dut martxan ekimen bat agroelikadura sektorean?

Oro har, nahiz eta norbanakoaren egoera eta analisi desber-

EKONOMIA SOLIDARIOA NESOLen proposamena:

La Vía Campesina-ren definizioa

EKONOMIA SOLIDARIOA PROIEKTU IRAULTZAILE BEZALA, BESTE GIZARTE BATERAKO PROIEKTUA.

HERRIEN, HERRIALDEEN EDO ESTATU BATASUNEN ESKUBIDEA, BERAIEN NEKAZARITZA ETA ELIKADURA POLITIKA DEFINITZEKO, DUMPING GABE HIRUGARRENGO HERRIALDEEN AURREAN.

Ekonomia solidarioa langileen borroka historikoaren erreskatea bezala sortzen da, lanaren esplotazioaren aurkako defentsa bezala eta ekoizpen eredu kapitalistaren aurrean alternatiba bat bezala. Modu solidarioan, kolektiboan eta autoeratuan langileen eskutik antolatutako eta burututako ekintza ekonomiko multzoa bezala ulertua izan daiteke (ekoizpenekoa, banaketakoa, kontsumokoa, aurrezki eta mailegukoa). Ekonomia solidarioan 4 ezaugarri osagarri daude: lankidetza, autoeraketa, ekintza ekonomikoa eta elkartasuna.

dinetatik hasi, landan bizi eta landatik bizi ahal izateko formula berritzaileak bilatzea dela esan dezakegu. Duina bezala uler-

REASen proposamena:

tzen dugun bizitza bat posible egiten duten ekimenak. Baina,

EKONOMIA SOLIDARIOA, PERTSONAK, INGURUMENA ETA GARAPEN IRAUNKORRA ETA EUSKARRITZEN DUEN GARAPENA KONTUAN HARTZEN DITUEN, EKINTZA EKONOMIKOAREN IKUSPUNTU BAT DA, LEHENTASUNA DUEN ERREFERENTZIA BEZALA BESTE INTERESEN GAINETIK.

gure ekimenaren ikuspuntua eta garapena oso desberdinak izango dira, azpian norbanakoaren hazkuntza eta aberastasun planteamendu edo gizarte eraldaketaren planteamendu bat badago. Gure ideia, agian iraupeneko legezko behar batetik sortzen den ideia, beste dimentsioetan integratu eta haietatik elikatu daiteke. Integraltasun hau eta ikuspegi eraldatzaile hau hasiera batetik kontuan hartuak izan dira edo gradualki barneratzen joan dira, trantsizioan.

Eraldaketa ekonomikoa eta sozial iraunkorra vs. norbanakoaren hazkunde eta aberastasun garbia Gida hau, beraien ekimenak Ekonomia Solidarioaren, Elikadura Burujabetzaren eta Ekonomia Feministaren proposamenetan kokatu nahi duten pertsona eta kolektibo horientzat zuzenduta dago, gai horietan oinarrituta dauden garapen ereduen eraikuntzari praktikoki eta sormenezko moduan lagunduz. Aipatutako ekimen hori martxan jartzeko prozesuan, idealaren eta errealitatearen arteko oreka dinamiko bat bilatu beharko da. Baina, era berean, aipatutako proposamen politiko horiek ekimenaren fase eta eremu guztietan barneratu ahal izateko, modu kontziente eta konstante batean lan egin 10

beharko da, modu horretan, errealitate horretan sakonki eragin dezagun, errealitate berriak eraikiz.

ELIKADURA BURUJABETZA

Ekonomia Solidarioaren printzipio eskutitza (REAS): • Berdintasun printzipioa: Berdintasunean printzipio etiko edo justiziako bat barneratzen duen balore bat bezala, pertsona guztiak duintasun berdineko subjektuak bezala onartuz, eta menderatzean oinarritutako erlazioetan ez egotearen bere eskubidea babestuz, edozein dela ere bere gizarte izaera, genero, adina, etnia, jatorria, gaitasuna, etab.

Barneratzen ditu: • Bertako nekazaritza ekoizpena herritarrak elikatzeko lehentasuna eman, nekazariek* eta lurrik gabekoek lurra, ura, haziak eta mailegua eskuratzeko aukera izatea. Hortik abiatuz, nekazaritza erreformen, GEOren (Genetikoki Eraldatutako Organismoa) aurkako borrokaren beharra, haziak eskuratzeko askatasuna izateko, eta modu jasangarri batean banatzeko ondasun publikoko bere kalitatean mantentzeko beharra.

• Nekazariek beraien elikagaiak ekoizteko eskubidea eta pertsona kontsumitzaileen eskubidea kontsumitu nahi duten hori erabakitzeko eta, nola eta nork ekoizten duen.

• Ekoizpen kostuei lotutako nekazari prezioak: herriek edo batasunek, merkeegiak diren inportazioak zergekin zergapetzeko eskubidea izan dezaten, nekazari ekoizpen jasangarri baten aldeko konpromiso hartzea eta ekoizpena barne merkatuan kontrolatzea, egiturazko soberakinak ekiditeko.

• Herrien partaidetza nekazari politika definizioan.

• Nekazari ekoizpenean eta elikaduran funtsezko papera betetzen duten emakume nekazarien eskubideen onarpena. *osoa: herri artzainak, arrantzaleak, biltzaileak, hazleak, eragileak, nekazariak.

• Lan printzipioa: Pertsonen gaitasunen garapena posible egin ahal duten, lanaren giza, gizarte, politika, ekonomia eta kultura dimentsioa berreskuratu, onurak eta zerbitzuak ekoiztuz, biztanleriaren benetako beharrak asetzeko (gureak, gure gertuko ingurunekoa eta oro har komunitatearena, pertsonen zaintzaren eremua barneratuz).

http://viacampesina.org/es/index.php/temas-principales-mainmenu-27/soberanalimentary-comercio-mainmenu-38/314-que-es-la-soberania-alimentaria

• Ingurumen jasangarritasun printzipioa: Ekoizpen eta kontsumo eredu jasangarri eta berdinetara aurrera egin, nahikotasunaren eta laztasunaren etika bat sustatuz.

• Herriek, baserri nekazaritza eta beraien elikadura sistemak definitzeko, garatzeko eta mantentzeko oinarrizko eskubidea.

• Lankidetza printzipioa: Etika parte-hartzailea eta demokratikoa, pertsonen eta erakundeen arteko ikaskuntza eta lankidetza lana sustatu nahi dituena.

• Lurrari eta lurraldeei, urari, gure haziei eta gure abereei, ondasun naturalei eta ekoizteko eta zaintzeko gure kultura ereduen aldeko eskubidea barneratzen du.

• “Irabazi asmorik gabeko” printzipioa: Helburua, pertsonen garapen integral, kolektibo eta indibiduala da, eta bitarteko bezala, ekonomikoki bideragarriak, iraunkorrak eta integralki errentagarriak diren proiektuen kudeaketa eraginkorra, bere onurak berriz inbertitzen eta berriz banatzen direlarik.

• Ingurunearekiko konpromiso printzipioa: Partaidetza lurraldearen bertako garapen iraunkorrean eta komunitarioan. http://www.economiasolidaria.org/carta.php

Francisca Rodríguez-en aurkezpenaren laburpenak (La Vía Campesina-ko ordezkaria) Mugimendu Herrikoien Topaketan (Vatikano, 2014ko urriak 28)

• Bizitzako printzipio bat da, iraunkorra dena, babesten dena eta negoziatzen ez dena.

• Bertako eta nazioko ekonomiei eta merkatuei ematen dio lehentasuna, gure lana modu justu batean konpentsatua izatea ziurtatzeko eta duintasunez bizitzea posible egiteko.

• Gizarte erlazio berriak eskatzen ditu, opresio eta desberdintasunetatik aske, eta gure lana gauzatzeko, duintasunez bizitzeko eta gainerako gizadiaren bizitza duina posible egiteko askatasuna.

• Guztien ongian eta jendearen ongi bizitzean oinarritutako politika publikoak eskatzen ditugu.

• Oinarri agroekologikoa duen baserritar eta indigena nekazaritza egiteko gure moduak berreskuratzeko eta sendotzeko borroka egiten dugu.

• Transgenikoekin amaitu nahi dugu.

• Guztion duintasuna, justizia, bakea, askatasuna eta ongizatea, errespetua eta estimuaren alde borrokatzen dugu. Sexuen arteko berdintasunaren alde borrokatzen dugu, emakumeek nekazaritzan eta elikaduran duten papera balioztatuz, familiak euskarritzeari egiten dioten ekarpen ekonomikoa eta kultura eta espiritu eraikuntza.

• Etxeko eta erakundeko indarkeria amaitzeko borroka egiten dugu.

EKONOMIA FEMINISTA MUGARIK GABE-REN IRITZIA ELIKADURA BURUJABETZA ETA GENEROAREN GAINEAN Ekonomia feminista, ekonomia konbentzionalaren helburuetan aldaketa batetik abiatzen da. Erabilerak, onurak edo kontsumitzailearen “asetasuna” maximizatu nahi izan ordez, ekintza ekonomikoaren erdigunea erreprodukzioan, bizitzaren mantenuan eta guztiontzako bizitza duin bat lortzean jartzen du. Beraz, bere proposamenak direla esan dezakegu: bizitzak bere giza, gizarte eta ekologia dimentsioan jarrai dezan oraingo eta etorkizuneko belaunaldientzat; kalitatezko bizitza bat izatea, bizitza on bat, biztanleri guztia biltzen duena, baita ekosistema ere.

Ekonomia feministaren lehen ekarpena erabilitako ekonomia eta lan nozioa zabaltzeko proposamena izan da. Amaia Orozko adierazten duen bezala (2010) “gure gaitasun analitikoaz merkatu kapitalistek gauzatu duten kolonizazioaren eredu argiagorik ez dago, ekonomikoaren ulermena merkatu “ekoizpen” eta banaketa prozesuen analisira murriztu izatea baino. Ekonomia beharrak asetzeko baliabideak sortzea da eta bizitza duin bat bizitzeko baldintzak sortzea da”.

Ekonomia feministak icebergaren metafora proposatzen du sistema sozioekonomikoa ikustera emateko. Sistemak, hierarkiari oso lotua dagoena, desberdintasuna behar du ur gainean mantentzeko. Garrantzitsuena merkatua da eta eremu horretatik eta moneta-transakzioetatik kanpo geratzen den guztia baztertzen da. Logika honetan, zaintzak ezkutuan geratzen da, nahiz eta bizitzaren mantenurako beharrezkoak izan.

• Ekonomia feministatik proposatzen da: - Ongi-bizitzea birdefinitzea, helburu sozioekonomiko bezala. Bizitza erdigunean kokatu, kapitala izen ordez.

- Zaintzak kontuan hartzen dituen beste logika ekonomiko bat eraiki, gastuak eta diru-sarrerak bitartez, egiten dutenentzat dagokien konpentsazioa egonez.

- Birbanaketaren aldeko apustu egin, hazkundearen delirioaren aurrean.

- Egiturazko, klaseko, genero, etnia, nazionalitate, hegemonia orokorreko… desberdintasunak leheneratu • Beste autore batzuk Ekonomia Feminista dela diote: - Zientzia ekonomikoak bizi-iraupena nola hornitu beharko lukeen proposatzen du eta bere analisia bizitzaren mantenuan zentratzen du.

- ekonomia guztia, merkataritza eta ez merkataritza ekintza multzo bat da: merkataritza ekintza monetizatua ikusgarriagoa da, baina ez monetizatutako merkataritza ekintza kontuan hartu behar da, bere balore ekonomikoagatik, generoari dagokion gizarte inplikazioagatik. (Lourdes Ferrán) - emakumeen bizi- eta lan-baldintzetan hobekuntzak eta gizonen, enpresen eta administrazio publikoen inplikazioa eskatzen du aldaketa hauetan. (Jubeto) • Bere helburuak dira: - Bai emakumeen bai gizonen errealitatea barneratzen eta aztertzen duen ekonomia bat eraiki (Carrasco) eta bere behar praktikoei eta interes estrategikoen erantzunak eman ditzan (Jubeto).

- Emakumeen eskubide ekonomikoen, sozialen eta politikoen aplikazio eraginkorra defendatzea, bultzatzeko helburuarekin: demokrazia ekonomikoa eta gizarte justizia (Jubeto).

- Kategoria analitiko berriak eraiki (“teoria sozialen parte nagusiak berridatzi eta birkokatu” (Harding)).

- Errealitate sozio-ekonomikoen analisi bat gauzatu, emakumeen kezketatik abiatuz.

11

Laburki, Ekonomia Solidarioaren, Elikadura Burujabetza eta Ekonomia Feministaren printzipioekin ekonomikoki lerrokatzearen inplikazioek suposatzen dute: • Hazkunde ekonomikoaren garapena banandu maila ideologiko-filosofikoan. Haztea bere baitan ez da helburu bat, pertsonaren eta kolektiboaren ongizatea bilatzearen ondorio bat izan daiteke ekintza ekonomikoaren bitartez. Ongizate hau era berean, gure proposamenarekin koherenteak diren adjektiboak izango ditu: justua, emakume eta gizonen arteko berdintasuna, partaidetza, iraunkorra…ez ongizatearen ikuspuntu liberal batekin, ongizate askatzaile bezala baizik.

“Gure arrazoiekin zintzoak izan, gure motibazioak gure ideia martxan jartzeko indarra eta ilusioa emango digu eta oinak lurrean jarriko dizkigu, frustrazioak eta ondoren gerta daitezkeen gaizki-ulertuak murriztuz”

• Zeharkakoa, eraldatzailea dena zaila da. Epe luzeak eskatzen ditu –hezkuntza prozesu guztiak bezala- eta autoeraketarako heldutasun gradu bat eskatzen tu,

tuinguruarekin eta testuinguru idiomatikoarekin lotutara dimentsioa aurkitzen da.

• Jasangarritasuna bere alderdi desberdinetan: gizartea, ingurumena eta ekonomikoa.

• Printzipio hauen koherentzia eta aplikazio beharra, gure

Agroekologiaren baloreekin konpromisoa, autoeraketaren aldeko apustua, lurrarekin eta lurraldearekin konexioa, garapen komunitarioaren sustapena, lotura afektiboa profesio edo familia espazio batekin…

Bizimodua ateratzeko modu duina, bertako ekonomiaren garapenaren alde egin, pertsonentzako ekonomia batean hasi……

bizitzaren eremu desberdinetan (publikoa, pribatua eta

M

O

TI

intimoa), baita diskurtsoaren eta praktikaren arteko koherentziakoa bezala.

A

ingurunearekin (natura eta komunitatea), kultura tes-

EKONOMIKOA

ZI O

• Horrez gain, planteamendu hauekin estuki erlazionatuta,

PERTSONALA ETA SOZIALA

BA

heldutasun hori sortzen joan behar da.

Ekimen ekonomikoetan pentsatzen dugunean, askotan, merkaturatzearen, ekoizpenaren, bideragarritasunaren… planifikazio eta ebaluazio prozesuetan sartzen gara zuzenean, alderdi hauek ongi zehaztea garrantzitsua bada ere, esperientzia bat bere prozesuan eta emaitzan eraldatzailea izateko oinarri nagusia, zein punturaino eta zergatik motibatzen du ideiak, martxan jartzera prest dagoen pertsona edo kolektiboa.

12

Motibazioak, behar eta arrazoi desberdinei erantzun ahal izango dio:

POLITIKOA Indarrean dagoen eredu ekonomikoaren aurrean esperientzia alternatiboak hasi, horizontalagoak, partaidetzakoak eta demokratikoagoak diren kudeaketa ereduen alde egin…

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak • Zerk narama esperientzia hau hastera? Esperientziak gizarte eraldaketa bilatzen al du? Zein modu zehatzetan?

• Sustatzen dugun garapen ereduak ohiko eredu ekonomikoa zalantzan jartzen al du? Zer planteatzen du zentro bezala: azoka, pertsonak, bizitza?

• Ekimenak gizonen eta emakumeen arteko erlazio berdinagoak eraikitzea bilatzen al du? Sustatzen dugun ereduak, lan erreproduktiboa eta lan produktiboa berdin balioztatzen edo kuantifikatzen al du? Lan guztien banaketa berdina sustatzen al du? Sustatzen dugun garapen ereduak emakumeen beharrak eta eskariak ikustera ematen eta erantzuten al ditu?

• Berdintasuna esperientzia guztian zehar sustatu beharreko balore bat izan behar da, ez bakarrik generoari dagokionez. Era berean, genero berdintasuna lortzea sendotuko duten beste balore batzuk daude: justiziaren sustapena, partaidetza, giza eskubideak…

• Gurea bezala definitzen dugun ereduak Elikadura Burujabetzaren, Ekonomia Solidarioaren eta Ekonomia Feministaren planteamenduak jasotzen al ditu?

Bertatik bertarako bizipenak • “Helburua ez da hazkundea, pertsonen ongizatea baizik. Eragile guztiak prozesuan barneratzea da, erritmo guztiak errespetatu, guztiei entzun, poliki-poliki joan baina errenditu gabe”.

• “Kapitalismoa suspertu behar da, balore “zorrotzagoekin”, bereziki pertsonaren eta kolektiboaren zaintzaren arteko oreka”.

• “Modu esplizitu batean, guztiek beste kontsumo moduen eta beste gizarteen gaineko sentiberatasun edo hezkuntza elementu bat dute”.

• “Ez dugu irabazia bilatzen, merkaturatze katean erlazioen eraldaketa baizik”.

• “Elikadura Burujabetza Euskal Herri autohornitzeko, jasangarritasunagatik eta beste modu batean ekoitzi eta kontsumitu behar dela argi dagoelako.

• “Erritmo ekologikoa geldoagoa da, helburua ez da haztea eta indartsuagoa egitea”.

13

1.2 Ekimenaren jatorria, bultzada eta definizioa

IDEIEN DEFINIZIO BRUJULA

zehaztu denean, gure ideia zehaztu eta forma eman behar-

• Badakit zer egin edo izan nahi ez dudan

ko diogu.

Ikuspuntu ekonomikoago eta antolatzaileago batetik, funtsezkoa da ideiaren identifikazio urrats honetan ondorengoak zehaztea:

bai guretzat bai pertsona kontsumitzaileentzat, gure komunitatearentzat, erakundeentzat, naturarentzat…

Ematen dugun balioa desberdintzen gaituen hori da, nabarmentzen gaituen hori.

• Gure ideia martxan jartzeko ekintza gakoak eta beharrezkoak. Ideia bat martxan jartzeak kezkatu diezaguke edo hasiera batean hori lantzea zaila iruditu dezake.

Baina, ekintzetan banatzen badugu, ikuspegi praktikoagoa, gureganatuagoa eta eskuragarriagoa izaten lagunduko digu.

• Zerbitzu bat, produktu bat… eskainiko diegun pertsona kontsumitzaileak, kolektiboak, erakundeak, komunitatea… eta eskaintzen diegunagatik ordaintzera edo beraiek eskaintzen duenagatik truke egitera prest daudenak.

Gure ideiaren definizio honetan, orain arte aipatu ditugun puntuak kontuan izanik, “Ideien Definizio Iparrorratzean” jasotako ondorengo gaiek orientatu gaitzake.

14

IDEIAREN ARGITASUNA ETA IPAR ARGIA • Nire ideia argia da eta hitz erraz eta gertukoekin azal dezaket

Gure ekimen ekonomikoa martxan zergatik jarri nahi dugun

• Gure ideia garatzen dugunean ematen dugun balioa,

MOTIBAZIOA

EGINGARRIA ETA BIDERAGARRIA • Nire ideia egingarria eta bideragarria da. Ekintza gakoak banatu ditut nire ideia martxan jartzeko.

• Nire ideiaren ekintza gakoetarako beharko ditudan oinarrizko baliabideen eta laguntzen gainean hausnartu dut.

• Hasiera batean izango ditudan eta faltako liratekeen informazioak, ezagutzak, laguntzak, zerbitzuak eta baliabideak defini ditzaket.

• Nire ideia dimentsionatu dut, ditudan espektatibak eta indarrak kontuan izanik modu errealista eta jasangarrian.

• Nire ideia martxan hartzeko aplikatu nahiko nukeen antolamendu modu posibleen eta gizon eta emakumeen partaidetza berdinaren gainean hausnartu dut, baita bere funtzionamendurako gakoak diren printzipio eta balore batzuk ere.

• Nire ideiak nola motibatzen, ilusioa sortzen eta animatzen nauen hausnartu dut.

• Nire ideiarekin zein behar indibidual eta komunitario ase ahal izango ditudan definitu dut. Behar hauek asetzea niretzat motibagarria da.

• Neure gain har malgutasun eta gaitasun tarteak argi ditut

• Ideia hau lortzeak suposatzen duen erronkak ezagutzen ditut eta martxan jartzeko motibatuta eta konprometitua sentitzen naiz.

• Iparra argi dut, badakit nora iritsi nahi dudan eta termino kuantitatibo eta kualitatiboetan defini dezaket

• Nire ideiak ematen didan motibazioa defini dezaket, baita hitz argi eta gertukoekin asetzea posible egingo dituen beharrak ere.

“Ideia argia, bideragarria, iparra duena, motibatzailea, ilusioa sortzen duena, behar zehatza – erreala – gertukoa, erronka”

EMATEN DUEN BALIO ERREALA ETA NORI EMATEN DION • Nire ideiak ematen duen balioa eta nori ematen dion argi dut: kontsumitzaileei, komunitateari, niri, naturari…

• Nire ideiak ematen duen baliorako eskaera argi bat dagoela egiaztatu dut. Nire ideiak behar zehatz, erreal eta gertuko bati erantzuten dio, eta nik eskaintzen dudanaren balioa ordaintzeko edo trukatzeko prest dauden pertsonak edo erakundeak daude.

• Nire ideiak niri eta besteei sortzen dien ekarpen eta aberastasun material eta ez materialak defini ditzaket.

• Nire ideiak ematen duen balioa defini dezaket hitz erraz eta gertukoekin.

Ondorengo ataletan alderdi hauek sakonago ikusteko aukera izango dugu. Baina, koadernoa eskutan dugularik ondorengo galderak modu erraz eta argi batean erantzun ahal baditugu, gure ekimen ekonomikoa garatzeko oinarri sendo bat eta ikuspen bat ezarriko dugu. Ekimen ekonomiko hori argia, motibatzailea, ilusioa sortzen duena, egingarria eta bideragarria izatea ziurtatuz, desberdintzen gaituen edo nabarmentzen gaituen balio bat emanez..

15

Izaera kolektiboko eta horizontaleko prozesuak

Orokorrean prozesu espontaneoak dira, gizarte oinarria dutenak (nahiz eta bultzada norbanakoarena izan), askotan ingurune zehatz eta zati batean detektatutako beharrak erantzuten dituztenak edo eragile publikoengatik ase gabeak. Batzuetan izaera politiko eta eraldatzaile indartsu bat dute.

Ideiaren definizioarekin batera, ekonomian, enpresaritzan eta antolakuntza terminoetako Glosario bat adosten aurrera egin dezakegu. Termino asko inplikazio edo konnotazio asko dituzte, ekonomiaren logika kapitalistenak direnak. Termino horiek hauek dira: efikazia eta efizientzia, enpresa, kostua, diru-sarrera, inbertsioa,

Top-Down Prozesuak

zuzendaritza eta kudeaketa, erantzukizunak eta ardurak, onura, baliabideak, lehiakortasuna, bezeroak…

Abantailak/bertuteak

(goitik behera)

Esanguratsua da kontzeptu hauek gure ekimen ekonomikoaren ikuspuntutik definitzea, modu horretan islatuta ikus-

Ekonomikora egokitzea, malgutasuna, legitimazio soziala, izaera berritzaile eta eraldatzailea.

Ideiak, norbanakoaren mo-

ten garelarik: Zer esan nahi du guretzat efikaziak? Sufizientzia vs. Efizientzia. Zer ulertzen dugu diru-sarrerak sortzearekin?

Onurak sortzearekin? Bizitzaren beharrak asetzen dituen hori,

duan, kolektiboan edo erakun-

beste alderdi batzuei denbora ematen dion hori, zer ulertzen

de moduan sortu daitezke eta bere jatorriaren arabera aban-

Abantailak/bertuteak

taila eta desabantaila desberdinak izan ditzakete:

Euskarria, prestakuntza, laguntza eta, batzuetan hasierako finantzaketa.

Bultzada Administrazio publikoek edo erdi-publikoak diren entitate sustatzaileek sortzen dute. Partaidetza prozesu baten bitartez interesa duten pertsonak barneratzen dira, ondoren norbanako edo kolektibo izaerako ekimen bat garatu ahal izango dute.

16

dugu “nahikoa irabazi” kontzeptuarekin? Ondasun naturalez,

Desabantailak/arriskuak

komunez edo baliabide naturalez ari gara hizketan? Ez da perfekzio teorikoak lortzea, nahikoa da definizioek guretzat zen-

Gehiegizko “amateurismoa”, enpresa prestakuntzan eskasia, eraginkortasun gutxiago erabaki hartzean (kolektiboa), finantzaketa gabezia.

tzua izatea eta ekimen ekonomikoek gure funtzionatzeko eta ulertzeko modua irudikatzea.

Kontzeptuen definizio prozesu hau prozesu abstraktua eta

Desabantailak/arriskuak Autonomia galera, eragile sustatzaile/ bultzatzaileak finkatutako ildoei “estutzea”, zurruntasuna, identitate eraldatzailearen galera, denbora pasatu ondoren arrazoi politikoen, aurrekontuen ondorioz erakundeen laguntza galera, etab.

filosofikoa iruditu dezake, egunerokotasunetik urrun dagoeIdeiaren jatorria edo sorrera zein dela ere, garrantzitsua

na, baina, misioa, ikuspena eta balorearen (2.5 atala) defini-

da nabarmentzea lurraldearekin (ingurunea, kultura, existi-

zioak baino gehiago zehaztuko eta irudikatuko digu. Era be-

tzen diren kolektiboak, komunitatea, lurra eta ingurumena…)

rean, epe luzea gatazkak eta gaizki ulertuak gutxituko ditu eta

duen lotura kontuan hartu behar duela, iraunkortasunaren eta

helburuen eta erlazioen ezarpena erraztuko du.

legitimazioaren gako bezala. Ekonomia Solidarioaren eta Elikadura Burujabetzaren ekimenen arrakasta faktoreetako bat,

Azkenik, ideian bertan eragina sortuko duten, jatorriaren

pertsonekin, komunitatearekin eta kokatuta dauden lurraldea-

arabera eta bere martxan jartzean baldintzatu dezaketen (in-

rekin duen lotura da; ikuspuntu honek, ekimen ekonomikoa

dartu, moteldu, motibatu…) partaidetzaren, sarearen, koor-

ingurunearen parte bat bezala ikustea inplikatzen du, bere

dinazioa versus kontrola eta hierarkiaren ikuspen eta balore

komunitatearentzat onuragarria, lurraldeko pertsonekin eta

desberdinen gainean hausnarketa egiten garrantzitsua da.

kolektiboekin elkarrizketan, ingurunearekin eta naturarekin

Hausnarketa hau antolakuntzari dagokion 3 atalean sakon-

begirunetsua…

duko dugu.

17

1.3

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak

Zer daukat? Hasierako baliabideak

Trukeak edo konfiantzan oinarritutako truke eta adostasunak.

• Ideia kolektiboa denean, printzipio argi batzuk ziurtatu behar ditugu, koherentzia, ikuspen partekatua eta sentitua osatzen duten pertsonen aldetik. Ona da ideiaren definizioan gure buruari galdetzea, norena da amets hau?

Elikadura Burujabetzako ekimen ekonomiko baten oinarriak

• Esperientzia bere jatorritik, eta bereziki, lehen modalitatean, genero analisi gabeziagatik seinalatua egon daiteke. Horrela izanez gero, nola konpondu? Gure ideia berrikustea garrantzitsua litzateke, gure ekimenean eta gure inguruan emakumeen eta gizonen arteko erlazioak kontuan izanik, baita aldaketa aukerak ere.

• Nire produktuak eta zerbitzuak eskuratzeaz interesa izan dezaketen pertsonen eta kolektiboen profilaren irudi bat egiten joatea garrantzitsua da: non dauden, erosketarako zein ohitura eta ordutegi dituzten, pertsona hauekin nola komunikatu naitekeen, beraiengandik zer informazio behar dudan, erlazio honetan nola eraiki dezakedan konfiantza handiago bat, zein prezio pagatzera prest dauden etab. Bai gai hauek bai beste zenbait, 4 atalen sakontasunez aztertuko ditugu.

• Gure ekintza gakoak definitzen ditugunean, bere egitekoan efizientzia nola hobetu dezakegun galdetzeak lagunduko digu, baita zer beharko dudan bere kalitatea ziurtatzeko. Sareko lanaren ikuspegi batetik, beste pertsona edo kolektibo batzuekin egin genitzakeen ekintzak dauden gure buruari galde diezaiokegu, kostuak murrizteko edo burutuko ditugun ekintza desberdinetarako baliabide /tresna komunak erabil genitzakeen galde diezaiokegu.

finkatzeak hasiera batean bertigoa eman diezaguke, ustez behar ditugun gauza kantitate guztiagatik.

Bertatik bertarako bizipenak • “Amets bat da, bizitzako proiektu bat eta gainera, gizarteari zerbait eskaini nahi diogu” • “Esperientzia hauek konpromiso gehiago eskatzen dute, erakundetua ez dagoenak porrot egingo duela dirudi, espektatiba oso altuak daude, egoera ezegonkor batean hasten da”.

• “Ekonomiari beldurrik izan gabe ekonomia egitea, ez ukatzea eta tresna bezala ikustea, ondoren, bakoitzak bere edukia ematen dio. Baloreak galdu gabe erakunde batean lan egitea erronka bat da: proiektua finkatu, taldeko kideen beharrak asetzea, adierazpenak eramatea, kontabilitatea, autarkikoa ez izatea…legediaren artean nabigatzea eta balioak mantentzea da”.

Erosketa edo jabetza kolektiboak, baliabide garestienentzat edo beraien erabilera txandakatu/partekatu ahal den tresnentzat.

Uste duguna baino hasiera baliabide gehiago ditugu. Sormena sustatzea eta kolaboratzera beldurra galtzea beharrezkoak dira.

Oro har, aztertu ditugun esperientzia erreal eta praktikoengatik, konklusioa pozgarria da: uste duguna baino gehiagorekin hasten gara baieztatzen da, oso kasu gutxitan hasten gara zerotik. Normalean, hasiera batean ditugunak dira: motibazioa, prestakuntza/ esperientzia alderdi desberdinetan, denbora eta ekimena, emozionalean, materialean eta fisikoan lagun dezaketen pertsonen eta kolektiboen harremanak. Ikuspuntu honek sormenezko pertsonak izatea eskatzen digu eta

Udal eragileekin intzidentzia kolektiboa kostu ekonomikoagoak adosteko edo behar ahal izan ditugun baliabideen, udal eraikuntzen edo lurren termino solidarioetan.

bereziki, kolaboratzeko beldurra galtzea.

Era berean, ez da guztia erosi edo alokatu behar, eta guztia ez dugu modu indibidualean egin behar ere. Garrantzitsua da, bidean aurkitzen joango garen baliabideen eskakizunei irtenbideen bilaketan sortzaileak izatea, ikuspegi iraunkorrekin eta kooperatiboekin, adibidez hauek bezala:

18

Buruan ikuspuntu jasangarri eta kooperatiboekin, gure buruari galdetzen diogu:

Zein baliabide gako beharko ditugu martxan jartzeko?

Zeintzuk aurreikusi beharko nituzke?

19

Baliabideak

Iradokizunak eta jarraibideak

MOTIBAZIOA

KAPITAL FINANTZARIOA

Hasierako baliabide gakoa. Aurreko atalean aipatu dugu Elikadura Burujabetzako ekimen ekonomikoen funtsezko euskarria dela.

Hasierako inbertsioa minimizatzen saiatu eta, beraz, galera posibleak.

Estrategia on bat kapitala mutualizatzea da. Kooperatibak eta Lan Sozietateak bezalako legezko figurak euskarri egokia izan daitezke.

Beste alde batetik, maileguaren aukera beti dago, kasu honetan Euskal Herrian dauden finantza etikoen proposamenak aukera ditzakegu.

Baliabide honetan finantzaketa atalean sakonduko dugu (2.3).

PERTSONAK: LAN JARDUNA ETA ZAINTZAK, DENBOREN ETA ALDERDIEN OREKA

Hasiera batean beharrezkoak izango diren eguneko eta asteko orduak. Zenbat pertsonek hasiko dugu prozesua? Boluntariotza al dugu?

Lan militantea al da? Nork burutuko du lan erreproduktiboa, ekimen ekonomikorako beharrezkoak diren ekintzak gauzatzen ditugun bitartean? Garrantzitsua da balioztatzea, lan-plan iraunkor bat nola izan dezakedan eta nola erantzun nire bizitzako alderdi, erantzukizun, behar desberdinei (beste pertsona batzuen zaintza, atsedena, etxeko lanak, familia, aisia…).

Zein da daukagun denbora benetan? Kolektiboa eta proiektua osatzen duten pertsonek denbora berdina al dute lan produktiboa eta erreproduktiboa burutzeko? Nola egin da zereginen, erantzukizunen eta erabaki hartzeen banaketa?

Pertsona batzuk lanez gainezka daude edo beste pertsona batzuk baino erabaki hartze gaitasun handiago dute? Analisi jarraibide honek etorkizuneko gatazkak murrizten laguntzen du.

Norbanakoaren zaintzarako denbora gelditzen al da?

Gizarteratzeko estrategiak kontuan hartzen al ditugu? Nire ekimenerako zein diziplina anitzeko profil ikusten ditut beharrezkoak?

20

LANA EDO/ETA LAGUNTZA KOLEKTIBOA

Forma kolektiboekin esperimentatzen dugu, bizitzako alderdiak ez banatzeko?

Erakundeko haurren zaintza gauzatzea planteatu al dezakegu txandakako moduan, gure bizitzako beste eremu batzuetan denbora izateko (ez bakarrik enplegurako)?

Bertako produktuekin osatutako jangela bat planteatzen dugu ekonomikoa eta kolektiboa, ekimenean parte hartzen duten pertsonei etxeko lana erraztuko dietelarik, baita beraien elikadura eta lan produktiboa ere?

BALIABIDE NATURALAK

INSTALAZIOAK

HORNIDURAK

Haziak eta beste sargai batzuk: erraz eskuratzen al dira?

Zein da beraien kostua? Zein kanalen bitartez? Guk ekoizten al ditugu? Ekologikoan edo agroekologikoan ekoitziko al ditugu? Egiaztapena bilatzen al dugu ala ez?

Erabiliko ditugun instalazioak jabetzan, utzita, erabilera partekatuan edo kolektiboan izango al dira?

Beharrezkoa da jakitea higiene-osasun araudira duen egokitzapena.

Gasa, argia: Zer motatako kontratua eta hornitzailea?

Hornitzaileak aukeratzeko irizpide batzuk jasangarritasuna eta laguntza izan daitezke eta ekimen ekonomiko berriak eskaini dezaketen ordainketa erraztasunak.

Ura: gure lursailean eskuragarria al da? Bere erabilera minimizatzen al dugu? Nola kudeatzen ditugu ur zikinak?

Inbertsioak egiteko asmoa al dut? Espazio txiki batekin has naiteke eta etorkizunean handitu edo hasieratik dimentsio espezifikoko instalazioak behar al ditut?

Tresnak eta lanabesak. Dena jabetza esklusiboan behar dugun galde diezaiokegu gure buruari edo behar dugun hori partekatu, txandakatu, trukatu… dezakegun

Udal instalazioen aprobetxamendua. Bertako Ekonomiaren, Ekonomia Solidarioaren, Nekazaritza Ekologikoaren sustapen udal ekimenek mota honetako ekintzailetzako lokalak eskaini ditzakete. Politika ofizialak egon ezean, udaletxeetan, mankomunitateetan… kolektiboki eragin dezakegu eta udal instalazioen erabilerako aukerak bilatu.

Garraioa-gasolina. Garraioak/ kostuak nola minimizatu edo partekatu daitezke, zein garraio den jasangarriena eta ekonomikoena.

Lurra: jabetzan, utzia, alokairuan? Zein da lurraren kalitatea? Nola babestu eta hobetu dezakegu?

PRESTAKUNTZA ETA EZAGUTZAK ZERBITZUAK ETA KONTRATAZIOAK

Ekimen ekonomikoa hasteko eta kudeatzeko beharrezkoak diren ezagutzak, prestakuntza eta gaitasunak al ditut? Ekimenaren pertsona eragileena izan daitezke, baita eskuragarri eta gertu ditugun laguntzena ere. Era berean, horiengatik ordaindu dezaket edo ezagutzak, zerbitzuak, produktuak… partekatu edo lankidetza aliantzak sortu, parte desberdintzako onuragarriak eta jasangarriak.

Zein konpetentzia eta gaitasun balioztatzen ditugu gehien?

Zer motatako zerbitzuak eta kontratazioak beharko ditugu hasieran eta ondoren, gutxienez ekimenaren lehenengo urtean zehar? Zein aukera izan daitezke eskuragarrienak, jasangarrienak, ekonomikoenak, gertukoenak eta konfiantzakoak, bertakoak…?

Ekimenaren ekintzailetzaren etapa desberdinetan pertsona boluntarioen, praktiketan daudenen edo elkarteen laguntza izan al genezake?

Erakunde lagun edo aliatuen espazioen erabilera ere egin dezakegu bilerak, prestakuntza, gure ekimenaren bisibilizazioa eta besteak.

21

1.4

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak • Interesgarria da baliabideak direnaren ikuspen tradizionala eta materialista zabaltzea, normalean, lehenengo behar dugun diruan pentsatzen dugulako. Eta, diru kopuru minimo bat behar izatea egia bada ere, alderdi honetan begirada zabaltzeak irudi konplexuago bat ikustea egingo du baina baita, baliabideen errealitatetik eskuragarriago ere.

• Ildo honetan, ekimen ekonomiko bat hasteko beharrezkoak diren baliabideen kontzeptua androzentrikoa izateko joera du, lurra, animaliak, nekazaritza ekoizpena… bezalako baliabideei balio gehiago ematen diegulako. Beharrezkoak diren gutxiengo baliabideetan pentsatzen dugunean, zehazki behar materialez ari gara edo pertsonen beharrak ere barneratzen ditugu? Eta zentzu honetan, emakumeen beharrak? Lan erreproduktiboak, paisaiak, denborak elementu ezinbestekoak barneratzen ditu, gutxiago balioztatzen direnak eta tradizionalki emakumeen errealitatearekin gehiago erlazionatzen direnak.

• Prozesuaren ikuspuntu batetik, baliabideen beharrak denboran zehar aurreikusi ahal izango diren hausnartu dezakegu eta horrela ez bada, nola erantzungo dugun bere horniduraren larrialdiei edo disrupzioei, edo honek ekintza gakoetan sor litzakeen eraginei edo eskaintzen dugun horren azken kalitatean. Hausnarketa honek, gure ekintzaren baliabide gakoak zeintzuk diren jakiten lagunduko digu.

• Baliabideen erabileran, dugun horren aurrean, ezagutzen dugun horren aurrean etekin gehiago edo zuku gehiago nola atera diezaiekegun pentsatzen dugu? Betiere, norbanakoaren jasangarritasunetik, jasangarritasun kolektibo edo ingurumenaren jasangarritasunetik…

• Behin baliabideak identifikatu direnean, baliabide horiek nork kudeatzen dituen definitzea garrantzi handikoa da, gai honetan zenbatekoa den emakumeen eta gizonen partaidetza eta nola ziurtatu emakumeen partaidetza erabaki hartze ekonomikoetan. Informazioa eskuragarri jarriz eta ulermena erraztuz eta ondoren erabaki hartzea. Hori guztia “horiek ez dira emakumeen gaiak “ edo beste aldean “emakumeak dira dirua kontrolatzen dutenak” bezalakoekin erlazionatutako estereotipoekin amaitzeko, baina honi dagokion erabakitzeko lekuetan bertan izan gabe.

22

Nork lagun nazake? Kanpoko laguntzak

Bertatik bertarako bizipenak • “Gustatzen zaizun zerbaitetan hasi, motibatzen zaituen eta gaitasuna duzun ekimen batean, etxearen edo/eta ingurunearen baldintzak/baliabideak ongi ikusi, eta sektore horretan dagoeneko lanean daudenei entzun. Soldata duin bat atera daiteke, baina ez errentagarritasuna diruari, ez da ideia horrekin joan behar.

Planifikatu eta modu errazean joan, umilki. Bokaziozkoa da.

Ahalik eta inbertsiorik txikiena egin, nahiz eta batzuetan dauden politikek horretara eraman.”

• “Zerbaitekin hasi baino lehen zein baliabide dauden pentsatu: ingurua, distantziak, bezero mota, gauza bakoitzean aritzeko lan profilarekin zein pertsona dituzun… ez sartu inbertsio batean arduraldia kalkulatu gabe. Lurra, ura, energia instalazioa, aldapan ez egotea, beste batzuk gertu…kontuan hartu, ez da berdina edozein baldintzetan hastea.”

• “Uste duguna baino gehiago dugu, are gehiago lankidetza egiten badugu, batzuetan zer dugun partekatzeko, komunikatzeko mesfidantzak daudelako. Hasierako une batean, baliabide naturalak aldarrikapenen ardatz gako bat direla dirudite (ura, lurra), baina ondoren zerrendatu eta lehentasuna ematerakoan, beste arazo batzuk garrantzitsuagoak direla ikusten da eta horietan gehiago eragin dezakezula, bereziki barnekoak.”

• “Enpresa kudeaketan eta kostuen kudeaketan prestakuntza beharra ikusten dugu.”

• “Askotan ez da jakiten enpresaria izaten eta enpresaria nahi izan ere, baina ekimen hauek profesionalki kudeatu behar dira.”

• “Orain elektrizitatearen gastua handiagoa da, nahiz eta orain beste aukera batzuk badauden, inbertsioa egina baduzu gastu berri bat suposatzen du. Urarekin berdin, iturburua dutenek gutxienez ongi, baina gainerakoentzat nekazaritzarako uraren kostua oso altua da. Eta iturburuetan kontagailuak jartzera iritsiko dira.”

Hasi aurretik, testuingurua aztertzerakoan, jaso ditzakegun laguntza mota desberdinak kontuan har-

Bulego hauek lurraldeko Diputazioaren hedapenak dira eskualdetan. Bertan, instalazio prozesuarekin erlazionatutako izapide mota guztiak burutu daitezke. Adibidez, ekoizpena alta eman edo instalazioari edo ekoizpenari laguntza desberdinak eskatu, garatzen dugun motaren arabera. Langile administrariak eta teknikariak daude, gai desberdinetan aholkua eman ahal izateko.

Ekintza bat hastera doazen pertsonentzat erakunde interesgarri bat da, lur-analisi eta lursailen diagnostiko zerbitzuak burutzen dituelako.

Sektoreko pertsonek behar izan ditzaketen zerbitzu desberdinak eskaintzen dituzte, aholkularitza juridikoa, administratiboa, prestakuntza ikastaroak edo seguruak. EHNE-Bizkaiaren kasuan, gainera, sektorean ekintza agroekologiko bat hasi nahi duten pertsonei aholkularitza eta laguntza eskaintzen zaie.

tzea garrantzitsua da eta zein neurritan behar ditugun jakitea ere.

Ez pertsona ez kolektiboa ez da guztiz autonomoa eta errazagoa da ekimen bat antzerako sentiberatasunak dituen zonalde edo komunitate batean hastea, baita “lagunak diren” erakundeen edo pertsonen laguntzarekin ere.

Pertsona batek laguntza lerro batzuk eskuratu nahi baditu, proiektu memoria bat aurkeztu behar du eta “erakunde gaitu” hauetako batengatik tutorizatua izan behar du.

Gipuzkoan Lurgintza eta Abelur dira. Araban SERGAL. Bizkaian Lorra.

sitiboa la

da

eskaini

irauten

duen

laguntza

denboran

formala

dezaketen

edo

erakundeak

zehar, ez

Fundazio honek, nekazari sektorearen alderdi desberdinen gaineko prestakuntza ematen du bereziki, beraz, instalazio prozesu batean laguntza interesgarria da. Laguntza batzuen inguruan aholkularitza ematen du ere.

po-

forma-

identifika-

Diputazioetan lanean ari diren lurren funtsaren inguruan informazioa emateko.

tzea. Kanpo laguntza batek ideia hori lur-hartzera lagun dezake eta martxan jarri aurretik bezalako funtsezko faseetan, kanpoko begirada bat eman dezake. Horrez gain, autonomia galera arrisku bat dagoela ere egia da, horregatik, ezinbestekoa da nabarmentzea protagonismoa ekimena martxan jar-

E.N.B. Eskualdeko Nekazaritza Bulegoa

Landa Garapeneko Elkarteak eta Mendiko Nekazaritza

Eremu geografikoa partekatu dezakete edo ekintza edo esku-hartze mota.

ENEEK

Erakundeak

HAZI

GAZTENEK Diputazioko Nekazaritza Saila Kezka antzerakoak dituzten kolektiboak, sareak edo ekimenak eta eraldatzailea eta kooperatiba gakoan lan egiten dutenak:

Biolur Elkarte sektorialak Gako ideologikoaz haratago, lotura emozionalaren alde lankidetza egiten duten gertuko pertsonak, lagunak edo familiakoak

tzen duenak eta pertsona ekoizleek izan behar dutela, ez laguntza erakundeek.

Gure ekimen ekonomikoa martxan jartzeko eta garatzeko lagun gaitzaketen erakundeak, kolektiboak eta pertsonak taldekatuko ditugu:

Nekazari sindikatuak

Nekazaritza sektorerako baimendutako Kudeaketa Zentroak

Ekimen bat martxan jartzerako garaian eta ekimenak

Neiker

Elkarte hauek sektorearen garapenaz arduratzen dira eskualde desberdinetan eta paisaia-balioko ikuspen integral baten barruan balioztatutako edo lurralderako onuragarriak direla kontuan hartutako zenbait ekoizpenentzako laguntzak kudeatzen dituzte.

Laguntza hauek informalagoak izango dira, baina ez balio gutxiagokoak.

Kezka antzerakoak dituzten gaitasun eta ezagutza gakoekin

Alderdi desberdinentzat laguntza profesionala ematen duten pertsonak, praktiketan dauden ikasleak, nazioarteko boluntariotza, etab. izan daitezke.

Euskal Herriko Nekazaritza Ekologikoaren kontseilua da. Sektoreko eremu guztietako ordezkaritza duen erakunde publiko bat da.

Bai pertsona ekoizleak bai produktu ekologikoko enpresak eta merkatariak. Nekazaritza ekologikoan ziurtagiri lanaz arduratzen da eta ildo honetan aholkularitza emateaz.

Hazi fundazioaren barruan dago eta gazteen instalazio plana eramaten duen erakunde bat da, proiektu desberdinen tutorizazioaren bitartez. Instalazio prozesu bat hasi nahi duten gazteei zerbitzu integral bat ematea du helburu. Barneratze laguntza plana kudeatzen du.

Nekazaritza eta abeltzaintza ekologikoaren sustapenerako elkarte bat da.

Garatuko dugun ekintza motaren arabera, sektore honetako pertsona ekoizleen elkarte bat izan dezakegu.

23

Ikaskuntza hau normalean modu informal batean gauzatzen da, baina egokia da ere praktika onak zabaltzea eta be-

Profilen arabera, kanpo laguntzak oroko-

raien artean harremanetan jartzea. Zentzu honetan, agreoeli-

rrean eta gradu desber-

kaduraren sektorean genero ikuspuntuaren barneratzea egin

dinean ondorengoentzat

duelako, praktika egokia bezala erreferente diren bertako

eman daitezke:

esperientziak oso gutxitan hedatu dira. Interesgarria litzateke hauek identifikatzeko lanean aurrera egingo bagenu, baita kolektibo feministekin batera esperientziak partekatu ere, jarraibide eta ikaskuntza gakoak berreskuratze aldera.

Beste alde batetik, oro har, ekimen ekonomikoaren sorrera eta garapen prozesu guztian zehar jarraipen eta akonpainamendu gakoan laguntza gabezia hautematen da. Laguntza

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak • Oso baliagarria da gure laguntzak zeintzuk diren mapa bat marraztea, gure aliantzak. Era berean, galde gure buruari galde diezaiokegu lankidetzatarako nola ezar ditzakegun euskarri egokiak, gardentasunetik, elkartasunetik, errespetutik eta konfiantzatik.

• Marrazten dugun mapa honetan, pertsona edo kolektibo batzuk gehiegizko gako badira, beraien mendeko izaten amaitu dezakegu eta soka gehiegi estutzen. Zentzu honetan oreka handiagoa nola lor dezakegunaren gainean hausnartu dezakegu.

Bertatik bertarako bizipenak

kolektiboa irudiaren alde egiten duten metodologiak izan badaude. Eredu hauek pertsonen talde sektorialen edo tematikoen sorreran oinarritzen dira, prestakuntza teknikoa eta politikoa sendotzen dutenak, eta talde desberdinen artean elkarren arteko laguntza sustatzen dutenak. Modu horretan, beraien autonomia bultzatzen da, haien arteko lotura indar-

Funtsezko laguntza bat, antzerako ekimenetatik abiatuz egindako ikaskuntza da.

tsua sortzen den heinean. Horrez gain, pertsona edo “sustatzaile” hauek ekimenak biderkatzen eta ereduen gaineko hausnarketa politikoa ziurtatzen laguntzen dute.

Horrez gain, hainbat erakunde sustatzaile testatzean la-

• “Garrantzitsua da antzerako beste pertsonekin edo ekimenekin harremanetan jartzea, esperientzietatik ikastea”.

• “Zirkuluak itxi eta ahalik eta autonomoen izatearen garrantzia, ziurgabetasun garrantzitsu batean bizi garelako, laguntza publikoen eta udaletxeen laguntzaren mende gaudelako. Udal hauteskundeak dauden bakoitzean, ezin jarraitzeko arriskua gaude, udaletxeko partidu politikoa aldatzen bada.”

guntzen dute tutore batekin, akonpainamendua emanez eta sare bat eta harremanak errazten ditu. Gomendioa, esperientzia erreal pilotu 1 modu argian definitzea da eta errealitateaLaguntza hau esan genezake gainera, gainerakoaren au-

rekin ahalik eta azkarren kontrastatzea, bere bideragarritasuna

rretikoa dela. Kasu bakoitza desberdina da, ez dago errezeta

balioztatze aldera. Dagokion atalean ikusiko dugun moduan

bakarrik ezta magikorik ere, baina zein esperientzia – ger-

(2.4), hau ez da bakarrik termino monetarioetan definitzen.

tukoak ahal bada- garatzen ari diren edo garatu diren behatzea

24

eta ezagutzea, eta bertako pertsona protagonistekin hitz egi-

Azkenik, garrantzitsua da ezartzea laguntza hauek guztiak

teak norbanakoaren hausnarketa aberastu dezake. Ezagutzak

hasieran bakarrik izango diren, puntualak, denboran zehar ja-

honek argi laguntzen du: urratsak definitzen, oztopoak aurrea

rraiak, diru kostuarekin edo kosturik gabe, beste truke mota

hartzen, hasiera batetik alderdi gakoak kontuan hartzen, eta

batean oinarrituta, diru kostu progresiboarekin, etab. Bereziki,

bakarrik ez zaudela eta lanean lehenengoa ez zarela kon-

alde guztien arteko gardentasunean oinarritu behar da, beha-

tziente izaten.

rrak, aukerak eta espektatibak argituz.

25

26 Bertan, zerga-moduko eta lehentasunezko onura desberdinak ezartzen dira, «Lehentasunezko Ustiategiak» kontzeptuari lotutako eskubide eta laguntza publikoak eskuratzeko aukera izateko, eta araudi zibilaren (transmisioak, finka-baserri zehatzen zatigarritasun ezina eta atzera eskuratzeko eskubidea aldamenekoen alde) eta baserri errentamenduen hainbat eduki aldatzen ziren, «lehentasunezko ustiategiak» kontzeptua hemen ere esanguratsua delarik. Lege hau, 1995eko abenduak 13ko Ordenean, bere hainbat ataletako garapenerako gaia izan zen. Horrez gain, EAEko Eskualde eta Lurralde Historiko desberdinetan, laborantza unitate minimoen erregimena lantzen du, lehorreko eta ureztatutako laborantzentzat, eta laborantzako unitate minimoak zehazten ditu eskualde edo lurralde bakoitzerako.

Laborantza desberdinen tarte gordinak eta 2001 urterako Euskal Autonomia Erkidegoaren nekazari ustiategietan Nekazaritza Lan Unitatearen (NLU) zehaztapenerako modulu objektiboak finkatzen ditu.

Lege hau alderdi desberdinetatik sortu zen, landa sektorean inplikatuta dauden sail eta proiektu guztiak koordinatzeko ideiarekin. Nekazari eta Elikadura Politika Legearen aurrekoa da. Bere helburua, Landa Garapen gaian EAEko herri Administrazioen jarduerak orientatu behar dituzten printzipioak definitzea da, landa guneetako garapenerako politikak garatu behar direneko araudi esparrua ezartzeaz gain eta, gainerako administrazio politikak eta jarduerak, lege honetan ezartzen diren landa garapenaren helburuak lortzearekin egokitzea posible egiten duten tresnak zehazteaz gain.

Leader ikuspuntuaren aplikazioa arautzen da, 2007-2013 Euskal Herriko Landa Garapen Iraunkorra Programarekin (LGIP) adostasunean.

Euskal Autonomia Erkidegoko landa guneen sustapenera eta garapenera bideratutako laguntza lerroak arautzen ditu (Erein Programa). Apirilak 8ko 10/1998 Landa Garapenaren Legearekin bat etorriz idatzia, EAEko landa guneen sustapen eta garapen laguntza lerroak arautzen ditu eta laguntza ekonomikoen xedatze prozedura eta baldintzak ere, laguntza hauek ematea Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Sailari dagokiolarik, Euskal Autonomia Erkidegoko Aurrekontu Orokorretan aurreikusi ahal izan daitezkeen kredituen barruan.

Uztailak 4ko 19/1995 Legea, Nekazari Ustiategien Modernizazioarena

2001eko uztailak 18ko Ordena (EHAA 160zkia. 2001-VIII-20) Nekazaritza eta Arrantza Aholkulariarena

Apirilak 8ko 10/1998 Landa Garapen Legea (EHAA 80zkia. 1998-V-4)

Azaroak 11ko 185/2008 Dekretua, (EHAA 225zkia., 2008-XI-24)

Urriak 7ko 171/2008 Dekretua, (EHAA 20zkia., 2008-X-21)

Nekazari ustiategientzat aholkulari entitateen sorrera eta martxan jartzea arautzen da.

Ustiategien aholkularitza entitatea bezala hartua izateko bete beharko diren baldintzak eta betekizunak ezartzen ditu.

Kudeaketa legezko betekizunak ezartzen dira, beharrezkoa den aholkularitza minimoko eremua osatzen duten nekazari eta ingurumen praktika egokiak.

Abenduak 26ko 272/2006 Dekretua, (EHAA 5zkia. 2007-I-8) Apirilak 29ko Komisioko zkia.817/2004 Araudia (EB) Urtarrilak 25eko 20/2005 Dekretua, baldintzapenaren aplikazioari buruzkoa zuzeneko laguntzekin erlazionatuta, Nekazari Politika Komunaren esparruan Euskal Autonomia Erkidegoan

Leader ikuspuntuaren aplikazioa arautzen da, 2007-2013 Euskal Herriko LGIP-rekin adostasunean.

Euskal Autonomia Erkidegoan Lehentasunezko Nekazari Ustiategiak arautzen dira eta EAEko Lurralde Historiko eta Eskualde desberdinetan laborantza unitate minimoak zehazten dira. Horrez gain, beste kontzeptu multzo bat zehazten da: ustiategiaren titularra, nekazari profesionala, nekazaria titulu nagusian (NTN), Nekazaritza Lan Unitatea (NLU), Lan Errenta Unitarioa edo Erreferentzia Errenta.

Uztailak 8ko 168/1997 Dekretua, Industria, Nekazaritza eta Arrantza Sailari dagokiona

Azaroak 11ko 185/2008 Dekretua, (EHAA 225zkia., 2008-XI-24)

Dekretu horretan, Euskal Autonomia Erkidegoko Nekazari Ustiategien Erregistroa sortzen eta arautzen da, nekazari ustiategiak diren eta ez diren ekintzak zehazten dira.

Martxoak 30eko 84/1993 Dekretua, Nekazaritza eta Arrantza Sailari dagokiona

17/2008 LEGEA, abenduaren 23koa, Nekazaritza eta Elikagaigintza Politikakoa (EHAA 250zkia, 2008-XII-31)

Nekazari eta elikadura ekintzari buruzko jarduera politika lerro zuzenak lege honetan daude definituta. Bertan, Nekazari eta Elikadura sektorean inplikatuta dauden erakunde bakoitzari dagokien konpetentzien ariketaren jarraibideak ezartzen dira, sektorearen kudeaketan inplikatutako administrazioak eta entitateen erakunde-sare konplexua eta biztanleriaren parte-hartze eta erlazioa koordinatzeaz gain. Legeak, sustapen ekonomiko sektorialaren zuzentarau nagusiak finkatzen ditu, Nekazaritza Politika Erkidea (NPE) deiturikoaren nazioz gaindiko esparruan teilakatuz.

Lege honen aplikazio eremua, nekazari eta elikadura sektoreen antolamendu orokorra da, beraien ekoizpen, eraldaketa, ontziratze eta merkaturatze alderdietan, baita, oro har, nekazari eremuaren funtzionalitate anitzari lotutako ekintzen antolamendu orokorra ere. Era berean, baso-sektorean bigarren eraldaketa eta bere merkaturatzea barne geratzen da, beti nekazari ustiategi edo industria bertan gauzatzen den bitartean.

Landa eremuan generoaren tratua ere arautzen du, berdintasuna azpimarratuz. Emakume nekazariaren eta ekintza positibo politikak Estatutua definitzen du. Azkenik, partekatutako titulartasuna lantzen du.

Euskal Administrazioak osatzen dituzten organo bakoitzaren araudi gaitasuna definitzen da.

Ekainak 30eko 7/1981 Legea, Lege Gobernuari buruzkoa

egiten dugu: Lege honetan Euskal Autonomia Erkidegoaren antolakuntza politikoa ematen da, nekazari eremuari dagokionez.

kazari ustiategien gaineko araudi aplikagarriaren laburpen bat

Azaroaren 25eko 27/1983 LEGEA, Autonomia-Elkarte Osorako Erakundeen eta bertako Kondaira-Lurraldeetako Foruzko Ihardutze-Erakundeen Arteko Harremanei Buruzkoa

orokortasunak daude. Ondoren aurkezten den koadroan ne-

Euskal Herriaren Autonomia Estatutua (Abenduak 18ko 3/1979 Lege Organikoa)

3.1 atalean azalduko dugun sozietate-legediaz haratago,

Erkidegoko Gobernuari dagokio hurrengo konpetentzia esklusiboak: nekazaritza eta abeltzaintza, ekonomiaren antolamendu orokorrarekin bat (10.9 artikulua); Mendi-basoak, oihan-erabilera eta -zerbitzuak, abelbide eta larreak, Konstituzioaren 149.1.23 artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe (10.8 artikulua). Horrez gain, EAEk nekazari eta elikadura politika sektorialen determinazioan parte hartzen duten beste hainbat konpetentzia ditu: zientzia- eta teknika-ikerketa, Estatuarekin koordinaturik (10.16 artikulua), jatorrizko deiturak eta publizitatea, Estatuarekin elkarlanean (10.27 artikulua) edo industria, Estatutuan adierazitako terminoetan eta lege honen eremuari dagokionez (10.30 artikulua).

baserritar nekazari ekintzari eragiten dioten EAEko legezko

SINTESI LABURRAK

Legezko testuingurua

ARAUDIA: LEGEA, DEKRETUA, ARAUA

NEKAZARI USTIATEGIEI DAGOKIENEZ

ARAUDI APLIKAGARRIKO TAULA LABURPENA,

BASERRI NEKAZARI EKINTZARI ERAGITEN DIOTEN EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAREN ARAUDI OROKORTASUNAK

1.5

27

Taula honetan aipatzen diren dekretu eta arau asko epealdi berrira egokitu behar dira. 2014 urtea, trantsizio urte bat izaten ari da eta, nagusiki, aurretiko irizpideak mantendu dira. Baina, 2015 urterako ziur aldaketak izango dituen baina oraindik definitu gabe dagoen panorama bat iragartzen da.

Informazio hau “Elikadura Burujabetzaren aldeko Politika Publikoak” ikerketatik atera da, Emaús Gizarte Fundazioak 2011 urtean argitaratua, EHNE-Bizkaia eta VSF-Justicia Alimentaria Global1 erakundearen lankidetzarekin, eta Deba Garaiko Landa Garapen Elkartearen laguntzarekin eguneratua.

Argitalpen horretan bertan, pertsona gazte bat, baserri nekazaritza ekintzarekin landa inguruan, instalaziorako eman beharreko urratsen adibide praktiko bat azaltzen genuen. Aipatutako kapitulu laburtua hemen eransten dugu.

1

2

Lurraren titulartasuna Jabetza, errenta, lagapena, publikoa (ondarezkoa, erabilera publikoko mendia, etab.), eragina dauka lurrari eman dakiokeen erabileran.

• Pribatua: jabeak berak erabakiko du bere lurrean zer landatu nahi duen.

• Errentakoa: errenta-kontratuan bertan mugatu daiteke lurraren erabilera, eta, hortaz, bestelako erabilerarik eman nahi izanez gero, jabearen baimena beharko da, zenbait kasutan.

3

Garapen-eskubiderik behar al du?

Nekazaritza-jarduera garatzen hasi nahi duen herriko Udaletxeko Hirigintza Sailean kontsulta egin

Barazkiak eta frutak landatzea eta oiloak haztea ez daude araututa garapen-eskubideekin. Beste batzuk aldiz, bai daude araututa, esnearen edo mahastien kasuan bezala.

a) garatu nahi den jarduera hori erabiliko dituen lursailetan baimenduta ote dago, Udaletxeko Hiri Antolamenduko Plan Nagusiari edo Arau Subsidiarioei jarraiki?

12

Osasun-baimenak eskatu beharko dira....

~ Ustiategien erregistro zenbaki berezi bat, Osasun Publikoko Sailak hegaztien existentziaren berri izateko eta beharrezko osasun kontrolak egin ahal izateko,

28 1. http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/ analisis_de_la_capv y http://issuu.com/ grupoemausfundacionsocial/docs/eaeko_azterketa

5

Aldez aurretiko zortasunak (lurperatutako saneamendu-hodiak, gas-hodiak, edateko uraren hodiak; elektrizitate klabeak eta aldameneko igarobideak): erabilera-mugak sortzen dituzte zeharkatzen dituzten lursailetan. Lursailaren eskriturari atxikitako zortasunari buruzko dokumentuan edo lehen aipatutako azpiegitura bakoitza arautzen duen legean definituta daude.

~ Osasun Publikoko Sailaren baimena izan.

Eskualdeko Osasun Publikoko Bulegoak nekazariak garatzen duen ekoizpenaren eta salmentaren ezaugarriak aztertu eta merkaturatzeko baimena ematen dute, baina baliteke zuzentze neurri batzuk hartzeko eskatzea. Eskualdeko Osasun Publikoko Bulegoa izango da nekazariari esango diona zein dokumentu aurkeztu behar duen osasun baimenak eskuratzeko. Era berean, Nekazaritzako Elikagaien Industrien Erregistroan inskribatu behar duela eta auto-kontrolerako plan bat osatu behar duela ere jakinaraziko diote.

11

Aurreko izapide guztiak betetakoan... ekoizpenari ekin ahal izango dio ustiategiak, baina horrez gain beharrezkoa izango da: a) eskualdean dagokion Eskualdeko Nekazaritza Bulegoan erregistratu behar da nekazaritza-ustiategi gisa; b) titularrak edo titularrek alta eman behar dute Gizarte Segurantzako Erregimen Berezian. Zuzenean ekoitzi eta merkaturatuz gero ez dago Jarduera Ekonomikoen Zergan alta eman beharrik, gizendegien, gozogintzako lantegien, landa-turismoko etxeen eta salmentarako lokala duten ustiategien kasuan izan ezik.

6

7

Jarduera martxan jartzeko lizentzia Eraikuntza-lizentziarik eskuratu aurretik beharrezkoa da jarduera-lizentzia izatea. Jarduera-lizentzia eskuratu eta erakunde bakoitzak jarduerari ezarritako zuzenketa neurriak bete ondoren, gainerako baimenak eskatzen hastea dago.

Abeltzaintza-jarduera bat edo eraldatzen prozesuren bat: Jarduera Proiektua dokumentua. Jarduerak ingurumenean eta ingurunean izango dituen eraginak definitu behar dira eta udaletxean aurkeztu behar dira.

Udala izango da jarduera-lizentzia eskuratzeko izapideak egingo dituena udalean bertan edo Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Osasun Sailean.

10 Hazkuntza-sistema ekologikoa erabili... edo produktuak kalitate-ziurtagiri edo izendapen berezirik izanez gero, ENEEKera jo beharra dago alta emateko, ekoizpen ekologikoaren kasuan, edo dagokion kontseilu arautzailera gainerako kasuetan, ekoizpen arauen eta merkaturatze sistemen berri jasotzera.

9

8

Ura hartzea...

Zuhaitzik bota behar izanez gero

Lurpeko akuifero batetik edo lur gaineko ubideren batetik: dagokion baimena eskatu beharko zaio Ingurumen, Lurralde Antolamendu, Nekazaritza eta Arrantza Sailaren mende dagoen Uraren Euskal Agentziari, edo dagokion Konfederazio Hidrografikoan, akuiferoa dagoen arroa arautzen duen erakundearen arabera. Ura zertarako erabili nahi den, zenbat ur hartuko den eta zein ubidetatik hartuko den zehaztuko da.

Lursailean basoren bat egonez gero, eta nekazaritza- edo abeltzaintza-jarduera egiteko zuhaitzik bota behar izanez gero, baimena eskatu beharko da udaletxean. Udalak Foru Aldundiko Mendi Zuzendaritzaren baimena beharko du aldez aurretik. Zuhaitzak mozteko baimena ere eskatu beharko da dagokion Eskualdeko Nekazaritza bulegoan.

Lursaila luberritu eta motzondoak erauzi behar izanez gero, bi aukera izango genituzke. Lursail horren erabilera nekazaritzako bazen 1956 aurretik, nahikoa da erabilera-aldaketa egiteko eskaria Foru Aldundiko Mendi Zuzendaritzan aurkeztea. Lursailaren erabilera 1956 aurretiko katastroaren arabera basogintzakoa bazen, erabilera aldatzeko eskaerarekin batera ingurumen-inpaktuaren azterketari dagokion txostena ere aurkeztu beharko da. Dena den, ez kasu batean ez bestean ez zaie erabilera-aldaketarik onartuko baimenak eskuratzeko.

Fase honetan, udaletxeak ur-hornidurako sare nagusiko hartuneak ere markatuko ditu, beharrezkoa izanez gero. Elektrizitate-hornidurako sare nagusiko hartuneak argi-konpainiak markatuko ditu, interesdunaren eskariari jarraiki.

Barazkiak, frutak eta arrautzak merkaturatzeko ere dagokion.

• Arrautzak merkaturatu ahal izateko beharrezkoa da:

parte hartzeko baimena eskatu beharko zaie azoka edo merkatua egiten den Udaletxeari edo merkatua antolatzen duen erakundeari.

Ingurumen, Lurralde Antolamendu, Nekazaritza eta Arrantza Sailaren mende dagoen Uraren Euskal Agentziari idatzizko kontsulta egin beharko zaio, leku horretan finkatzeko bete beharreko baldintzen berri jaso eta bestelako izapiderik egin aurretik beharrezko baimena eskuratzeko. (EAEko ibai eta erreken ertzei buruzko Lurraldearen Arloko Plana eta Uren Legea).

c) zona hori maila goragoko edo eduki zorrotzagoko beste arau edo kalifikazio baten eragina ote du, adibidez, Erreserba baten Erabilera eta Kudeaketa Arautzeko Plana, Parke Natural baten baliabide Naturalak Antolatzeko Plana, etab. bezala? Horrela gertatuz gero, Plan horietako arauak bete beharko dira, Udaletxeak onartutako planen gainetik.

• Kontsumitzaileei frutak eta barazkiak zuzenean saltzeko, nahikoa da dagokion ustiategien erregistroan inskribatuta egotea.

Salmenta ferietan eta merkatuetan gauzatuz gero...

Ustiategian ibaiak, errekak, etab. daude?

b) zeintzuk dira azpiegiturako edo eraikuntzako erreforma edo eraikin (berotegia, ur-hartuneak, biltegiak, ukuiluak, lantegiak, etab.) obra motaren bat egin ahal izateko bete beharreko eraikuntza- eta hirigintza-baldintzak?

• Publikoak: mota desberdinak daude eta Udaletxean galdetu behar da gure saila zer motatakoa den eta zein erabilera-mugak dituen.

13

4

Eraikuntza edo erreforma egiteko lizentzia (berotegia, biltegiak, ukuiluak, lantegiak, etab.) Udaletxean bertan eskatu daiteke, Exekuzio Materialeko Proiektu baten bidez. Eraikinen eraikuntza-eta hirigintza-ezaugarriak zehaztu behar dira bertan. Berotegien kasuan, normalean ez da haiei buruzko proiekturik aurkeztu behar izaten, aski izaten da krokis txiki bat, berotegiaren deskripzioa eta aurrekontua zehaztea, berotegia jartzeko baimenak eskuratzeko.

Eraikuntza-lizentzia eskuratu eta dagozkion udal-tasak ordaindu eta gero, nekazariak denbora-epe bat izango du (lizentzian bertan zehazten da epea) lanak egiten hasi eta bukatzeko. Zenbait udaletan, nekazaritzako lanengatik bestelako eraikuntza-lanengatik baino eraikuntza-zerga baxuagoak ordaindu behar izaten dira.

Eraikuntza-prozesuan, Eraikuntzaren Antolamendurako Legeko eta Laneko Arriskuak Prebenitzeko Legezko eskakizun guztiak bete beharko ditu nekazariak, lanen sustatzailea den aldetik. Eraikuntza lanak amaitzean horren berri eman behar da udaletxean, Lanean Amaierako Ziurtagiri bat aurkeztuta, eta irekiera eta lehen okupazioko lizentzia eskatu behar da jarduerari ekiteko.

Eraikuntza- eta erreforma-lanik egin behar ez bada, jarduera-lizentzia bideratzeko prozesuan parte hartu duten erakundeek eskatutako zuzentze-neurri guztiak betetakoan eskatu daiteke irekiera eta lehen okupazioko lizentzia.

30

31

NOIZ

Udaletxea

Udaletxea

Aurretiko aholkularitza gomendagarria teknikari baten eskutik

Aurretiko aholkularitza gomendagarria teknikari baten eskutik

Obrak edo erreformak egin aurretik

Jarduera legez hasi aurretik

Behin-behineko IFK lortu ondoren

Behin-behineko IFK lortu ondoren

Eskriturak ondoren

Eskriturak alta eman ondoren

Jarduera ofizialki hasi aurretik gomendagarria

Jarduera ofizialki hasi aurretik

Sorrera baino 3-6 hilabete lehenago hasi

Sorreratik gutxienez hilabete lehenago

Eskualdeko bulegoan edo kalitate sailean.

Argi ez badago, aholkularitza teknikoa eskatu

Aholkularitza profesionala gomendagarria

Dagokigun teknikariari, gure eskualdeko zentroan

Jarduera hasi aurretik

Osasun erregistro zkia. izan ondoren eta saltzen hasi aurretik

Behin-behineko osasun erregistro zkia. eman eta hiru hilabete ondoren aurkeztu behar da (ondoren hilabete gehiago dago denbora eman ez badu; aurkeztu ezean erregistro zkia. kentzen dute)

Industriaren funtzionamendua aurretik

Q hizkian

aplikazio sarrera eta alta eskaera.

Itxaron zerrendan izena eman eta ondoren ikastaroan.

Eskari bete behar da eta aurkeztu: IFK fotokopia, NAN, IAE, agroelikadura industrien erregistroa, elikagaien osasun erregistro orokorra eta elaboratuko diren produktuen adierazpena.

Esne gordinaren trazabilitate eta kalitate araudia errespetatzeko beharrezko baldintzak.

Esne, lagin bilketa, garbiketa, etab. gauzatzeko, Q hizkiaren arabera.

Behi-esnea erosi ahal izateko.

Alta Q hizkian

Q hizkian Prestakuntza

ekazaritza eta Abeltzaintza Zuzendaritza Eusko Jaurlaritza.

Q hizkiko teknikak

Teknikariei posta elektronikoz bidaltzen zaie dokumentazioa eta ondoren inspekzioa egitera etortzen dira.

Biltzeko, zisterna garbitzeko, hartzea eta esne gordinetik abiatuz elikagaiak egiteko beharrezkoa. Fase hauetako bakoitzak dokumentazio eta betekizun desberdinak eskatzen ditu.

Ondoren, inspekzio bat pasatzen da eta betetzeko falta dena adierazten dute.

Ustiategiak erosteko alta iraila eta urria artean egin daiteke soilik. Industrian erosketak egiteko alta edozein unean.

Lanean hasi ondoren egin daiteke, baina beharrezkoa da.

Esnea garraiatu, hartu edo elaboratzen hasi aurretik.

Erosketa: hileko aitorpena.

Elaborazioa: urteko aitorpena.

Nekazaritza eta Abeltzaintza Zuzendaritza Eusko Jaurlaritza

Erosketa eta elaborazio hiruhileko aitorpena.

aitorpenak egiteko aplikazioa

INLAC web gunea

Sinadura: erosi aurreko urtea.

BEREZIKI ESNEKIAK ELABORATZEKO BETEKIZUNAK

Online aplikazioa

Osasun publikoko eskualdeko bulegoko teknikaria edo beharrezkoa balitz, kanpo aholkularitza

Eskualdeko bulegoan esleitutako teknikariari aurkezten zaio.

Idazteko kanpo aholkularitza gomendagarri da.

Dagokion osasun publikoko eskualdeko zentroa

Erosketa edo/eta esnearen hainbat aitorpen egin behar dira, Eusko Jaurlaritzak adierazten duen bezala eta gure jardueraren arabera.

Erosi beharreko esne kantitateak, erabilerak, ordainketa mota, prozedurak, salbuespenak, etab. kontratua aurkezten da.

D422/2013 agertzen diren betekizun guztiak betetzen direla, zinpeko aitorpen bat sinatzen da.

Guztietan agertu behar du: elikagaiaren izena, osagaiak, enpresaren izena eta helbidea, osasun erregistro zkia., lotea eta iraungitze data edo kontsumo preferentea.

Elikagai mota bakoitzak etiketatze desberdina eskatzen du.

AKPK deituriko dokumentu bat idazten da (arriskuen analisia eta kontrol puntu kritikoak), osasun arriskuak eta ekiditeko jartzen ditugun neurriak aztertzen direlarik.

Lehenik aurkezten dira: - IFK. - Egin beharreko jardueraren memoria (enpresa datuak, instalazioen krokisa, azalera osoa, elaboratu edo merkaturatu behar diren produktuak, betekizun espezifikoak beharrezkoa izanez gero).

- Sinatutako aitorpena.

Ondoren inspekzio bat pasatzen da zenbakia lortuz edo zuzenketak eskatzen dira etorkizunean eman ahal izateko.

Gure esnea erosi edo erabili ahal izateko.

Esne-tasa

INFO +

Udaletxe bakoitzaren arabera, zurea kontsultatu

Udaletxe bakoitzaren arabera, zurea kontsultatu

bulegoak

036 eredua

IFK lortzeko dokumentuak

Adib: elkarlan

Adib: erregistro koop.

araudia, bete beharrak.

Araudia garrantzitsua irakurtzea: Dekretuak 31/2007; RD752/2011 inprimaki eta instrukzioak

Instrukzioak Eusko Jaurlaritza

Instrukzioak Eusko Jaurlaritza .

Inprimakiak kontratuak.

Kontratuak esku liburuak.

Betekizunak eta instrukzioak

Instrukzioak etiketatzeko

AAKPK diseinu instrukzioak eusko jaurlaritza araudi osoa

Bulegoak eta aurkeztu beharreko dokumentuak

AHOLKUAK

Obrak egin nahi baditugu, udaletxeari tasa bat ordaindu behar dugula kontuan izan, eta zenbait kasutan, obra proiektua aurkeztu behar da, garestia izan daitekeelarik.

Gomendagarria da aholkua izatea, obraren gastu osoa ezagutzea, gauzatzen hasi aurretik.

Kontrolatzen duen norbaiti aurretik galdetzen badiogu, neurri zuzentzaileekin aurreratu gaitezke, zenbait kasutan garrantzitsuak izan daitezke edo kontuan hartzen ez genituen gastuak izan ditzakegu.

Gure jarduera lizentzia duen leku batean burutzen bada, sustoak aurrezten ditugu.

Aurretik jakitea, arreta emateko dagokigun bulegoa zein den.

Dokumentu honetatik abiatuz, zerga desberdinak zer, nola eta noiz ordainduko diren definitzen dira, beraz, bete aurretik garrantzitsua da, gehien interesatzen zaigun formatuaz aholkua jasotzea.

Behin betiko IFK, azkeneko eskriturarekin bakarrik lor daiteke (erregistroan izena emanda).

- Erregistrora bidaltzen denetik zuzenketa bidali arte, bizpahiru hilabete pasa daitezke.

- Erregistrora berriz bidaltzeko aurretik notariotzatik pasa behar du (horrek suposatzen duen kostuarekin), beraz, hasietatik zuzen egotea lortu behar da.

- Konfiantza askoko pertsona bat edo pertsonak izan behar dute, esku artean erabili behar duten dokumentu motagatik.

- Erakundea osatzen den egun berean egin daiteke, denbora eta dirua aurrezteko.

- Honi eskritura publikoa deitzen zaio.

- Jarduera hasieraren izapideen zati handiena dokumentu honekin bete ditzakegu, ofizialki erregistratua egotearen beharrik gabe.

- Erakunde laguntza batzuk, hain garrantzitsuak diren gastu honen parte bat betetzen dute.

Hainbat gauza guk nahi genituzke bezala ezin dugu idatzi, legeetara egokitu behar dira legalizatu ahal izateko edo estatutuak ez dizkigute onartuko.

Epeetarako kontuan izan izena uka dezaketela, kasu horretan berriz hasi beharko litzateke.

- Betetze ezean, ogasunetik diru zigorrak eman daitezke.

- Beharrezkoa den dokumentu guztia izatea ziurtatzea.

- Alta ematen 3 eta 5 hilabete artean pasa daiteke eta aurretiko inspekzioa beharrezkoa da, araudi guztia bete behar delarik.

Alta betekizunak betetzen dituzula ziurtatu inspekzioa baino lehen, prozesua gehiegi ez luzatzeko. Q Hizkiaren konplexuena ez da alta ematea, egunerokotasunean eskatzen dituen betekizunak betetzea baizik. Egin behar dena argi izatea garrantzitsua da (ahal baduzu egiten duen bati aholkua eskatu eta eskakizunak autokontrolean barneratu), horretarako lan denbora erreserbatu eta prestakuntza egokia jaso.

Aitorpena egiteko, nahikoa konplexuak diren formula matematikoak egin behar dira. Ahal izanez gero, dagoeneko egin duen bati laguntza eskatu.

Urtero kontratu berri bat sinatu behar da.

Kontratuaren baldintzak negoziatuak eta onartuak egon behar dute esnea saltzen digun baserriagatik, noski.

Bakarrik gure baserriko esnea erosten ez dugun kasuan.

Dokumentuak ez dira aurkeztu behar, baina bai eginak izatea inspekzioren batean aurkeztu beharko balitz.

Etiketatzea autokontrolaren barruan kokatzen da baina aldikako inspekzioak pasatzen ditu, beraz, beharrezkoa da zuzen izatea ahalik eta azkarren. Osasun betekizunak betetzeaz gain, engainatzen ez duen etiketatze kalitate araudia bete behar dela jakin behar da (adib. Elikagai batek transgenikoak eramaten ez dituela ez dago baimenduta), baita beste eskakizun batzuk ere (adib. Debekatua dago etiketan elikagai bat ekologikoa edo agroekologikoa edo biologikoa dela jartzea, nahiz eta izan, ENEEKen izena emanda ez badago eta dagokion tasa ordaintzen ez badu.

Autokontrola ahalik eta sinpleena izatea saiatu, zuzena izatearen barruan, ondoren bete egin behar delako eta geroz eta konplexuago izan, orduan eta denbora eta diru gehiago.

Gure kontura egiten badugu, esperientzia duen baten aldetik aholkua jasotzen saiatu eta bere AAKPK uztea, oinarritzeko gida bat izateko.

Kontuan izan suposatuko duen lan denbora.

Prestakuntza gradu altu bat eskatzen duen dokumentu nahikoa konplexua da. Burutzeko teknikari bat kontratatu daiteke, baina bere konplexutasunaren arabera 1000 eta 1600 euro inguruan kostatu daiteke.

Erregistro zenbaki hau etiketan agertzen da eta azoka edo denda gehienetan eskatzen da, adibidez.

Memoria nola gauzatu behar den aurretik kontsulta egitea hobe da, berrikusi behar duen pertsonaren arabera aldatzen delako.

Teknikariaren aurretiko bisita eska daiteke denbora irabazteko, zuzenketak egin beharko balira.

OSASUN ARAUDIA, ELIKAGAIEN ELABORAZIO, BANAKETA ETA MERKATURATZE JARDUERA BATERAKO

- Eskatzen den tasa ordaintzen da.

- Eskatutako dokumentuak aurkezten dira.

- Eskatzen den tasa ordaintzen da.

- Eskatzen dituzten neurri zuzentzaileak bete.

Ogasuneko aitorpenekin lagunduko gaituen pertsonaren/ gestoriaren aholkularitza garrantzitsua

Ogasuneko bulegoa

Gure notariotzatik egin dezakegu edo gure kontutik (merkeagoa)

Notariotza

Notariotza

Adib. Kooperatibentzat Elkarlanek doako aholkularitza egiten du

Erregistroan

Ordainketa hiruhileko.

Ardi- eta ahuntzesnearen beharrezko aitorpena

NORI EGIN KONTSULTA

Gobernuari, erositako esne guztiaren tasa bat ordaindu behar zaio.

Ezinbestekoa gure baserrikoa ez den esnea erosteko.

Jarduera izan ahal izateko.

Alta agroelikadura industrien erregistroa

Esnekontratua (esneki paketea)

Merkaturatu ahal izateko.

Etiketatzea

Autokontrolaren aurkezpena (AAKPK)

Osasun Erreg. zenbakiko behin-behineko alta behin betikoa izateko.

Gure lanean osasun arriskurik ez dagoela ziurtatzeko.

Beharrezkoa elikagaiak elaboratzeko, garraiatzeko edo merkaturatzeko.

Alta osasun erregistro zenbaki behinbehinekoa

Eraikuntza edo erreforma lizentzia

Jarduera lizentzia

- Eskatutako dokumentuak aurkezten dira.

Dagokion Gizarte Segu. bulegoa

Ahaldundutako pertsonak eskritura publikoa, boterea, NAN eta behin-behineko IFK aurkezten ditu.

Kontratazioak, etab. gauzatzeko.

Alta Gizarte Segurantza

Instalazio batzuetan jarduera bat aurrera eramateko lizentzia hau behar da.

Ogasuneko bulegoa

IFK lortzea

- Ematen diguten erantzunaren arabera, estatutuak onartzeko aldaketak egin behar izango dira edo ez.

Dagokion erregistroa, dugun erakunde motaren arabera

Aukeratzen dugun notariotzan

Legalki jarduera ekonomikoa hasteko.

Gure jarduera aurrera eramateko identifikatzen gaituen zenbakia da.

Alta sorrera eskriturak eta boterea

- Erregistrora bidaltzen dira.

- Boterea emateko, organo nagusia osatzen duten pertsona guztiak bertan egon behar dute.

Ahaldundutako pertsonak, zerga desberdinak nola ordainduko diren erabakiaren arabera betetzen du.

Behin-behineko IFK behar da.

Erakundea osatzen du behin betiko.

Izapide batzuk betetzeko ezinbestekoa da.

Alta boterea

- Funtzio zehatzak erabaki eta idatzi.

- Hau burutuko duten pertsonak aukeratu.

Aukeratzen dugun notariotzan

036 eredua bete (enpresa jarduera alta)

Ahaldunduta dagoen pertsona batek soilik egin ditzake izapideak organo nagusiaren izenean.

- Sorrera egunean, erakundea osatzen duten pertsona guztiak aurkeztu behar dute sinatzeko.

- Txostena aurretik aurkeztu.

- Gure printzipioetara eta funtzionamenduetara hobekien egokitzen den funtzionamendu eredua aukeratu.

- Antzerako erakundeen eskritura desberdinak kontsultatu.

- Eraketarako baimena itxaron.

Dagokion erregistroa (elkarteak, kooperatibak, etab.)

Ogasuneko bulegoa

Edozein izapide betetzeko beharrezkoa da estatutuak aurkeztea.

Alta sorrera eskriturak

NON

EDOZEIN EKINTZA EKONOMIKO HASTEKO AURRETIKO BETEKIZUNAK

- Dagokion erregistrora bidali.

NOLA

- Ahaldundutako pertsonak eskritura publikoarekin, NAN eta boterearekin eskatzen du.

Juridikoki erakundea sortu.

Juridikoki erakundea sortu.

Izena aukeratzea

Eskriturak idaztea

ZERTARAKO

“puntu bakoitzari aurre egin aurretik, ahal duzun guztietan, zurearen ekimen antzerakoak diren pertsonekin edo ekimenekin eta esperientzia hauetatik pasa direnekin kontsultatu .Gai bakoitza aurrera eramateko moduak ez du beti bat egingo zurearekin, baina ziur beraien aholkuak oso baliagarri izango zaizkizula, hainbat erronka edo zailtasun enfokatzeko, zerri lehentasuna eman edo zerk itxaron dezakeen eta nola�.

ZER

Beste alde batetik, agroelikadura produktuen eraldaketa ekimen bat buruan izatearen kasuan, Esnetik kooperatibaren talde teknikoak, eman beharreko urratsak eta bete beharreko eskakizunak azaldu dizkigu, beraien esperientziaren arabera. Beraiek adierazten duten bezala, agian edozein agroelikadura ekintza hasteko behar den guztia ez da presente egongo, bai ordea praktikan behar izan dutena. Aurretik aipatu dugun funtsezko gomendio bate azpimarratzen dute:

33

Elikadura sektoreka ra

segurtasunaren informazio

Segurtasunerako

eskakizunei

gehiago Euskal

lor

dagokionez,

dezakegu,

Fundazioaren

web

Elikaduatarian:

ht t p ://w ww.elik a.n et/ e s /requi s i to s _ s ec to ri a l es . a s p.

Hainbat sektore hartzen ditu kontuan: esnea eta esnekiak, arrautzak, eztia, ogia eta arrantza produktuak. Ondorengo kategorien gainean eskakizunak adierazten ditu: higienea eta autokontrola, etiketatzea, alergiak, nutrizioa, osasun baimenak, administrazio baimenak, kutsatzaileak, trazabilitatea, elikadura gehigarriak, abere eta landare osasuna, kontrol ofiziala, abere ongizatea eta abere elikadura.

Azkenik, Gipuzkoan onartu berri ben zerga erreformari egiten diogu erreferentzia. Lehen sektoreari eragiten dioten zerga aldaketek, nagusiki, PFEZean moduluen erregimenaren amaiera eta sektorearentzako ezaugarri bereziak dituen zuzeneko estimazio sinplifikatuko erregimen batengatik aldatzea suposatzen dute. Orokorrean, onura errealetan oinarritutako zerga-ordainketa bat bilatzen da. Nekazari erakundeek, sistema honek lan burokratiko handiagoa ekarriko duela estimatzen dute. Sistema berriaren ezarpena progresiboa izan da eta ondoren aurkezten den moduan laburbildu daiteke: • 2013 urte arte 300.000€ baino goragoko operazio bolumeneko edo 3 pertsona/ langile baino gehiago dituzten ekintza ekonomikoek soilik egin behar zuten errenta aitorpena, diru-sarreren eta gastuen arteko desberdintasunaren arabera. 2014 urteaz geroztik, ekintza ekonomiko guztiek egin beharko dute eta ez moduluka gainera (hektareak, plazak, abereak, azalera).

• 2014 eta 2016 urteen artean 60.000€ baino gutxiagoko operazio bolumeneko ekintzek onuren kalkulua egin ahal izango dute, zuzeneko estimazio sinplifikatu batekin: aipatutako diru-sarreren%75 baino gutxiagoko diru-sarrerak, diru-sarrera bezala salmentako fakturak eta laguntzak (salbuespenak) ulertuz. Diru-sarrera liburua betebehar formal bat izango da.

• 2016 urteaz geroztik, ekintza ekonomiko guztiek be34

raien onurak zuzeneko estimazio normalizatu/ sinplifikatu batekin kalkulatu behar izango dituzte: diru-sarrerak ken gastuak.

Zenbakiek eta orduek bat egiten al dute?

Planifikazioa eta kudeaketa bideragarritasunerako eta iraunkortasunerako

2.1 Zein produktu/zerbitzu eskaintzen dut eta zein da bere prezioa?

Zerbitzua edo produktua funtsezkoa da edozein esperientziaren ibilbidean, merkatuari eskaintzen diogun hori delako,

Zer eskaintzen dugun eta zerk egiten duen desberdina

aberastasuna eta ongizatea sortzeko, enpresa terminoetan.

Baina ez dugu ahaztu behar, esperientzia hauen lana ez dela

PRODUKTUAREN KALITATEA LANDU

interes ekonomikoak sortzea bakarrik. Ekonomia, eta hortaz, gure ekintza ekonomiko propioa pertsonen bizitza baldintzen alde zuzenduta egon behar du, eta zerbitzua /produktua

bere difusioa faktore sozial eta ideologikoetan oinarritu badaiteke ere, honek ez luke justifikatu behar produktuaren kalitatean murrizketa bat, ezta bere aurkezpenean ere.

tresna gako bat bezala nabarmentzen da. Hori horrela izanik, eskainitako produktuak “desberdina” egiten duten beste ezaugarri batzuk izan behar ditu, ingurumenaren, gizartearen, berdintasunaren, etab. ikuspuntu batetik.

Ideien definizio iparrorratzean (1.2 atala), zerbitzua/produktua definitzeko garaian hainbat gako ikusi ditugu, orain zehaz-

BERTAKO EKOIZPENEAN, GARAIKOAN Mota honetako esperientziak bertako ekoizpenean, garaikoan, hazien eta produktuen dibertsifikazioan zentratzen direla ulertzen dugu, posible bada sargai autoktonoekin.

Hala ere, modu agroekologikoan edo ekologikoan ekoitzi nahi dugun erabaki behar dugu, zigiluarekin edo gabe. a) Oro har, kalitatezko zigiluak ongi onartuak izaten dira, produktuan kalitate eta konfiantza bermea ematen dute, nahiz eta inplikazio ideologikoak eta ekoizpen kostu terminoetan izan1. b) Partekatutako ziurtagiria, pertsonen arteko konfiantzan oinarritzen da eta gertutasuna eta eraikuntza kolektiboaren alde egiten du.

Denboran ahalegin bat lekualdaketen kostu bat suposatzen du jarraipenerako.

tasun handiago batera iritsiko gara:

BAI, PRODUKTU/ZERBITZUAREN ANIZTASUNA ETA DESBERDINTZEARI baina ahal izanez gero ez sektoriala: lan eremu gehiegi ez aukeratu, dispertsioa eragin dezakeelako (adibidez, esnekiekin, frutarekin eta olioarekin lan egin). Bai, ordea, produktua dibertsifikatu (esnekien artean adibidez: gazta, jogurta eta izozkiak) merkatuko azterketa aurretik.

38

1. “Produktu agroekologiko, ekologiko, bio, edo bidezko merkataritza produktuetan zigilua erabiltzea, pertsona talde handien aldetik zalantzan jartzen da. Arrazoiak, ekoizpen prozesuaren gehiegizko “burokratizazio”, “espezializazio”, “esklusibotasun” eta gehiegizko garestitze arriskuarekin lotuta egoten dira, ondorioz pertsona ekoizle asko, bereziki hegoaldean baina baita iparraldean ere, mota honetako ekoizpenera aldatuak geratzen dira, inbertsiorako finantza baliabide ekonomiko nahikoa ez izateagatik.”

GENERO BERDINTASUNAREN ALDEKO APUSTUA Genero berdintasunaren aldeko gure apustua, gure produktuei balioa, desberdintasuna eta kalitatea eskaintzen dien beste elementu bat da. Beste elementu eraldatzaile bat izanik, zerbitzuaren eta produktuen identitate ikurra bezala eman beharko genuke ikustera (koherentzia eta ikustera emateko elementua), noski berdintasunaren aldeko apustua manipulatu gabe, gure irudia hobetzeko modu bezala eta ez benetan aldaketa emanez.

39

Ustiategi baten kostu eta dirusarreren sintesia Gure produktua/zerbitzuaren definizio argi bat dugularik, bai guretzat bai eskainiko diegun pertsonentzat, prezioaren ezar-

Oro har, zerbitzuak/produktuak berarekin daraman kostuen azterketa

KOSTUAK

egingo dugu.

Eraikitzeko hauek izango li-

posible egiten du. Era berean, kostuak

DIRU-SARRERAK

Enpresa/ekimen ekonomikoaren kostu aldakorren eta finkoen ehunekoa kalkulatu/ barneratu.

Koordinazio, lizentzia lortzeko, seguru, fitosanitario betekizun, etab. kostuak barneratu.

kontrolatzen badira, dirua garrantzirik gabeko gauzetara bideratzea ekidin daiteke eta benetan garrantzitsua den horretara bideratu.

Diru-sarrera konstanteena zein aurreikusten dudan definitu eta bere kantitatea, baita beste diru-sarrera aldakorrak ere.

Kostu gehigarri ehuneko bat gehitu, ezusteko, itzultzeak, stock galera, etab. dagozkienak.

penaren prozesuan aurrera

Esan beharra dago ere, pertsona ekoizleei ordaintzen zaizkien prezioek ez dute islatzen ekoiztea kostatzen denaren balio erreala. Hori horrela iza-

Une edo gai zehatzetan eskuratu ahal diren laguntza, beka publiko edo solidarioak identifikatu.

nik, Europa mailan ekoizpenean eta kontsumoan

balio

errealari

dagozkion

prezioak ezartzen duen eskaintza eta eskaerako legerik existitzen ez bada, nazioarteko merkatua espekulatiboagoa da oraindik.

rateke urrats gomendagarriak:

Modu berdinean, antzezleku honek, agroelikaProduktu/zerbitzuaren prezioaren kontrol posible gradu handiena bilatuko dugu, hau da, prezioa zein izango den erabaki ahal izan.

Produktu/zerbitzuaren kostuaren azterketa sakona eta zehatza eta diru-sarreraren aurreikuspen prezioa ezartzerako

Galera eta irabazien tarte bat ezarri: gutxienez zenbat irabazi behar dudan, zenbateraino gal dezakedan.

Ratio desberdinak daude likidezia, kaudimen, zorpetzea adierazten diguten ratio desberdinak daude, gure enpresa/ekimen ekonomikoaren osasuna aldez aurretik detektatzen lagundu gaituelarik eta horrela, erabakiak hartu. Ratio hauek batzuetan konplexuak dira, beraz, gomendagarria da gaian adituak diren pertsonekin edo erakunde publikoekin edo pribatuekin kontsultatzea, aholkatu ahal izateko.

garaian.

dura katean gehiegikeria egoerak ematea egiten du (estatu mailan COAGek publikatzen duen jatorri helmuga prezioen indizea eta kontsumitzaile elkarteek gehiegikeria hori salatzen du etengabe eta nekazariaren prezioak kontsumitzailearengana iristen direnena %450 baino gehiago biderkatzen direla azaltzen du).

Europar Batzordeak ez du arautu eta debekatu nahi katean ematen diren gehiegikeria praktikak. Espainiako gobernuak

Produktuaren ekoizpen eta merkaturatze katean parte hartzen duten eragileetan irabazi tarteen gaineko gero eta informazio gehiago, hobe.

Katearen Funtzionamenduaren Legea jarri du martxan eta hainbat praktika debekatzen diren arren, garrantzitsuena ez, galeren salmenta. Nekazaritzan hainbat fase egon dira: lehenik, ekoizpenean oinarritutako prezioak; ondoren, laguntzen dumping-a eta

Prezio justu bat bilatu, irabaziaren bilaketan ez erori.

Horretarako, tartea eta irabaziaren artean desberdindu eta ekoizpen eta merkaturatze kateko zati guztien artean gehiegikeria ekidin.

orain finantza espekulazioa. Elikadura eskubidea, nekazaritza txikiak eta ertainak bermatu ahal dezakeelarik, ez luke eta ezin du horrelako merkatu espekulatiboen menpe.

Nola finkatu prezio justu bat pertsona ekoizleen aldetik? Aza-

40

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak

zehatz batek, autonomia handitzea

Etiketatzean gardentasuna izatea garrantzitsua da. Balio duenak zergatik balio duen ikustera eman, zergatik den prezio justu bat. Ingurumeneko eta berdintasuneko balioak islatu.

lera handiko dendetako prezioak ezin dira erreferentzia bezala hartu, produktu osasuntsu, seguru, elikagarri batek izan behar duen benetako balioari erantzuten ez diolako. Pertsona kontsumitzaileei prezioen atzean dagoenaz informatzea gakoa ezinbestekoa da eta elkarren artean prezio justua zein den zehaztea.

• Kostuak zerrendatzea hasiera batean izugarria gerta daiteke baina autonomia gehiago, erabakitze eta lehentasunak jartzeko gaitasun gehiago izaten lagunduko digu. Kostuetako zein kopuru dago aurreikusia edo nola aurreikusi ditzaket? Zein kostu dira aurreikusi ezin direnak eta horiek nola eragin dezakete gure kudeaketa ekonomikoan? Zein kostu murriztu ditzakegu lehentasunetik eta lankidetza ikuspegitik?

• Kalkuluan ohikoak ez diren beste kostu motak batzuk kontuan izan behar al ditugu? (pertsonen denbora, ingurumenarekiko eragina…). Kostu ikusezinak daude, kasu askotan genero desberdintasunekin erlazionatuta daudenak eta ohiko ekonomian kontuan hartzen ez direnak (lan erreproduktiboan, aisia…). Kostu hauek edo hauen estimazio bat kontuan hartu beharko lirateke, bizitzarako inplikazio guztiak ikustera emateko, ez bakarrik produktuaren kostuan, baita onuretan ere.

• Era berean, diru-sarreren mapa bat egiteak, iturri garrantzitsuenak zeintzuk diren azalduko digu: zeintzuk hazten diren, zeintzuk jaisten, zeintzuk diren aurreikusten direnak, zeintzuk diren iraunkorrenak, iturri asko edo gutxi diren, iturri gutxi batzuen eta inplikazioen mendekotasun handia dugun, zein diru-sarrera desagertu daitezkeen edo etorkizunean has daitezkeen.

• Aurreikusten diren diru-sarreren iturriak egonkortasun gehiago emango digu, zeintzuk diren ba al dakigu? Lehentasuna ematen ari al gara?

Bere ezaugarriak zabaldu al ditzakegu, ditugun gainerako diru-sarrerei?

• Kostu eta diru-sarrera orekan denborak oso garrantzitsuak dira. Diru-sarrerak hautemate al ditugu gastuak egin aurretik? Joera honen aldera lan egiten dugun guztiak, egonkortasun eta autonomia gehiago emango digu.

• Ekimen baten eskala, koordinazioa eta dibertsifikazioaren arabera, prezioak tarte txiki bat izan dezake koordinazio-telefono ekintzak betetzeko. Gainera, zerbitzu zentralak (bilketa, otarrak prestatzea,…) antolatu daitezke eta ongi egin ez den planifikazio batetik sortutako soberakinak onartu.

• Azkenik, gure pertsona kontsumitzaileekin prezioaren gardentasuna lantzeak konfiantza eta argitasuna ematen ditu. Prezioa nola eratu dugun azaltzen duten etiketatze, liburuxka,… gardenak aukera ditzakegu.

Bertatik bertarako bizipenak • “Kalkulatu ongi benetan zer den beharrezkoa: “ekonomikoa” izatea eraginkortasun zentzuan, zorrotza, arrazionala, plan batekin…ideala den horretarantz pixkanakako hobekuntzak barneratzen joatea, pilotu saiakerekin, zeharkako eraginak eta gastuak kalkulatuz. “Etxean bezala kudeatu”, emakumeek beraien etxeetan dituzten ikuspena, adibidez: janaria ez sobratzea (jangeletan), argia, gasa, garbitasuna… kontuan izatea, posible den heinean. Elikagaiek jangelen kostuaren %30 adierazten dute, gainerakoa, asko, argiaren igoerarekin eta mendekotasun energetikoarekin zerikusia du”.

• “Jasangarritasunak produktu berak eskaini behar du: soziala ez izatea salmentarako arrazoia baina,bai erosteko, lehenik produktuaren kalitatea kontuan hartzen da eta ondoren, gainera, gizarte proiektua konbentzitu. Produktua beraren inguruan hausnarketa bat egin genuen, identitatea izatea, gizarte proiektutik independente. Honek gainerakoei sinesgarritasun gehiago ematen die”.

• “Produktuak merkatuak eskaintzen diguna baino prezio baxuagoan erosten ditugu, horren truke eskariaren egonkortasun handiagoa eta web orrian produktuen jatorriaren onarpena eskaintzen ditugu”.

• “Prezioa finkatu dugu eta etiketatze bikoitza egin dugu, bertan katearen parte bakoitza geratzen den prezioaren zatia azaltzen dugu (ekoizleak, banaketa eta merkatua, denden kasuan)”.

• “Denda, pertsona ekoizleek ezarritako prezioaren tartearen %35 batekin geratzen da. Bazkide diren pertsonei %10eko deskontua eskaintzen zaie”.

• “Web orrian prezioak xehatuta agertzen dira eta prezioko zein zati esleitzen zaion katearen zati bakoitzari, ekoizlea eta kontsumitzailearen artean”.

41

2.2 Zein hornidura behar ditut eta nork horni nazake?

Esperientzia motaren arabera, pertsona edo erakunde

kuntza bat gauzatzea (produktu barietatea, errezetak eta ga-

tzun ekonomiko bat emateko sortzen dira, familia edo ko-

hornitzaileekin erlazio zuzen bat ezarri ahal izango da. Hauek

raiak); beste alde batetik, bertako pertsona ekoizleen artean

munitate izaerako negozio txikiei buruz ari gara, baita etxe-

asko izango balira, funtzio/erlazio honetarako denbora asko

koordinatzea, aipatutako jangela hornitu ahal izateko. Horrez

eskaini beharko zaio, denbora hau ez da ekoizpenekoa edo

gain, logistikako kostuak hobetzera begira, biltegirako edo

eraldaketakoa izango.

garraiorako koordinatzea posible izango litzateke, adibidez, pertsona ekoizleekin, nahiz eta ez parte hartu edo jangela

Ekimen bakoitzak funtzio hau onartzeko edo pertsona edo

2.3 Finantzaketa/inbertsioa

alternatibo eta etiko batekin lan egiteko aukera aztertuz.

baki beharko du. Esperientzia bateko pertsona edo entitate

Azkenik, kanalak eta dinamikak ezartzearen balioa nabar-

hornitzaileen arteko koordinazioak, zerbitzuan eta banaketan

mendu nahi dugu, bertako negozioetan hornitzeko elkarre-

Finantzaketa modu desberdinak daude. Oinarrian barne

hobekuntzak eraman izan ohi ditu. Koordinazio honek modu

kikotasunean. Honek, bertako ekonomia solidario bat eta

finantzaketa mekanismoak eta kanpo finantzaketa meka-

eta intentsitate desberdinak har ditzake.

komunitate loturak sustatzen ditu, gainera, kontrako an-

nismoak daude..

egiten duten bost entitate izendatuko ditugu. Modu horretan Barne finantzaketa mekanismoak, kapital ekarpen bolunta-

gizartean baztertuta dauden edo egoteko arriskuan dauden

suan adibidez, zerbitzua betetze aldera, bi funtsezko alderdi

kostuen igoera exogeno bat bezala eta ekimenaren etorkizu-

rioa da (kuotak, partaidetzak) bazkideen, langileen, eragileen

pertsonei lehentasuna emanez eta giza garapen oso bat lor-

daude: alde batetik, menuen egokitzapenen gaineko ikas-

neko iraunkortasunaren alde egin.

edo bazkide diren erakundeen, etab. aldetik. Hainbat figura

tzearen aldeko proiektu horiei lehentasuna emanez.

erreserben bitartez, ustiategien onuren kargura, egoten diren kasuetan. Beste kasu batzuetan, interesgarria da, barne mailan, ekimenen autofinantzaketara bideratutako ehunekoak finkatzea estatutuen bitartez. Garrantzitsua da, modu garden Partekatutako ziurtagiriko ekimenak garatzen ari al dira?

eta demokratiko batean, ber-inbertsioaren garrantzia nabar-

Bertatik bertarako bizipenak

mentzea ekimenean, iraunkortasun neurri bezala.

Kanpo finantzaketa mekanismoetan, bankuetan, kredi-

Sargaiez eta produktu ekologiez hornitzeko kanalak ba al daude?

42

kin proiektuetara egiten duten laguntzaren bitartez EAEn lan

nahi dezakete, krisi ekonomiko bat bezala edo ekoizpeneko

dituzte enpresaren kapitalizazioan laguntzeko, behartutako

Ekoizpen agroekologikorako sargai guztiak erraz eskuratu al daitezke?

Sargaien eta agroelikadura tekniken erabilerak kostu handiagoa edo txikiagoa suposatzen du?

Gida honetan, gehiago edo gutxiago, gizarte funtzio bate-

Eskola-jangeletan zentratutako ekimen ekonomikoen ka-

juridiko, kooperatibak bezala, beraien mekanismo propioak

Uneren batean edo hainbat produktuentzat, tamaina handiagoko bat edo/eta bertakoa ez den banatzaile edo ekoizle bat behar denean, zeintzuk izango dira irizpideak?

Puntu honetan lan egiteko aukera nabarmenak aurkitzen ternatiboko zirkuitu bat bultzatzea. Nola? Finantza entitate

tzezlekuen aurrean erresilientzia elementu gako bezala esan

batetik egitea garrantzitsua da:

buruz ere.

ditugu, elikadura burujabetzatik eta aldi berean, merkatu al-

horretako hornitzaileak ez izan.

entitate hornitzaileekin koordinatzeko modua taldean era-

Sargaien hornidurarako irizpideak argi ezartzea eta hasiera

ko ekonomiari erreferentzia egiten dioten kudeaketa arruntei

Bertako produktua, ekologikoa, ziurtatua, garaikoa, nekazari ekoizpenekoa, etab.

Beti bertako produktuaz hornitzeko baldintzak ematen al dira? Zer definitzen dugu bertakoa bezala? Zein bertako aniztasun dago hazietan, beste sargaietan, elikagaietan, etab.?

• Zein irizpideren arabera aukeratzen ditugu hornitzaileak? Emakumeek bultzatzen dituzten ekimenen alde egiten al dugu? Beraien zerbitzuetan eta antolamendu egituretan berdintasunaren aldeko apustuak sustatzen dituzten haiei lehentasuna ematen al diegu?

tu-kooperatibetan, finantza-zerbitzuen kooperatibetan, ad-

• Nekazari ustiategietan kontuan izan behar da mendekotasun energetikoa, ekoizpenerako beharrezkoak diren ondasunen eta sargaien merkatu fluktuazioez gain.

guztien partaidetza eta lankidetza baloreetan oinarritutako er-

• Berehalako merkatu batez hornitzeak, zein inplikazio ditu nire berehalako ingurune sozioekonomikoaren kohesio sozio-espazialean? Komunitateari ekarpenik egiten al diot? Lotura sendo bat bultzatzeak, zein interes ekonomiko, ingurumenekoak, kultural, politiko eta sozialak sortzen dizkit (eta komunitateari sortzen dizkio?

boa den merkatu bat (soziala) bilatzeko garaian, finantzake-

ministrazio publikoetan (diru-laguntzak) edo crowfunding bezalako mekanismo berriago batzuetan bilatu daiteke finantzaketa.

Aurretik ikusi dugun bezala, Ekonomia Solidarioak subjektu lazio sozio-ekonomiko justuago batzuk bilatzen ditu. Horreta-

Fiare Banca Etica

http://www.fiarebancaetica.coop/ Euskal Herrian, finantza etikoetan interesa zuten hainbat taldeek, 2003 urtean Fiare Fundazioa sortu zuten, banku etiko baten euskarriak ezarriko zituen herritarren mugimendu aktibo bat eraikitzeko.

Bere web orrian adierazten den bezala, antolatutako herritarren eskutan dagoen banku bat da, gaur egun italiar eta espainiar lurraldeetan operatzen duen, ekintzen bidez sozietate kooperatiba moduan eraikita, kooperazio eta elkartasuna sustatzeko helburuarekin.

Gizarte eraldaketaren zerbitzurako tresna bat izan nahi dute, ekonomia sozial eta solidarioko proiektuen finantzaketaren eta finantza esku-hartzearen kultura baten sustapenaren bitartez, gardentasuna, partaidetza, demokrazia eta kreditua eskubide bezala printzipioak jarraituz.

Banku zerbitzuak eskaintzen ditu: maileguak, aurrezki kontuak, txartelak, bankua sarean eta aurrezki eta inbertsio produktuak bai partikularrentzat bai enpresentzat.

Bere egoitza nagusia Bilbon dago (Santa Maria Kalea 9, 48005, Bilbo), gaur egun 36.000 pertsona baino gehiago ditu elkartuta eta bere ibilbide guztian zehar 7.000 mailegu baino gehiago eman ditu.

rako, ekonomiaren alderdi guztietan eragiten du: finantzaketa, ekoizpena, banaketa eta kontsumoa. Kapitalistaren alternatitaren alderdia gakoa da merkatu espekulatiboen fluktuaziotik aldentzeko.

Hori horrela izanik, Finantza Solidarioak, ohiko finantzaketa kanaletatik aldenduta dauden gizarteko sektore ugariri eran-

43

Triodos Bank

Coop 57

Oikocredit

Caja Laboral kutxa

1971 urtean Holandan Triodos Fundazioa sorten da. Bere helburu nagusia emaile pribatuen funtsak hartzea zen ondoren, gizarte, ingurumen eta kultura helburuko ekintzetan inbertitzeko. Triodos-ek, gizarte, kultura eta ingurumen ekintzetara bideratzen direnak, ekimenetan, enpresetan eta erakundeetan bihurtzea adierazten du. Talde honen barruan nabarmentzen dira: energia berriztagarriko enpresak, nekazaritza ekologikoa, bioeraikuntza, turismo jasangarria, ezintasuna duten pertsonei laguntzea edo bazterketa arrisku egoeran dauden taldeei laguntzea.

1996 urtean Coop 57 sortu zen, finantza zerbitzuen kooperatibaren forma juridiko formulapean. Hasiera batean, bere garapena lan elkartuko kooperatibismoarekin oso lotuta egon zen, baina progresiboki bere oinarri soziala zabaltzen joan zen ekonomia sozial eta solidarioko beste mota batetako entitate batzuengana. Paraleloki, bere bazkide kolaboratzaileen oinarria ere handitzen joan zen.

Oikocredit, herrialde garatuetako pertsona eta erakunde konprometituen aurrezkiak kanalizatzen dituen, finantza etikoen nazioarteko kooperatiba bat bezala definitzen da, garapen bidean dauden herrialdeetan gizarte edukiko enpresa-proiektuen finantzaketa aldera.

Azkenik, Caja Laboral Kutxa izendatzen dugu (Caja Laboral Popular Sociedad Cooperativa de Crédito edo Euskadiko Kutxa, Ipar Kutxarekin fusioa egin aurretik), zalantzarik gabe azaldutako entitate guztien artean ezagunena.

http://www.triodos.es/

Jarduera eremua Europa da. Espainian, Herbeheretan, Belgikan, Erresuma Batuan eta Alemanian operatzen du, Banco Central Holandes-aren eta Finantza Merkatuen Autoritate holandarraren gainbegiraketapean.

Eskaintzen dituen zerbitzuak: kredituak, maileguak, aurrezki eta inbertsio produktuak, bankua sarean, kontuak eta hipotekak enpresei eta partikularrei.

Bilbon (Lersundi Kalea 18, 48009) eta Iruñean (Avenida del Ejercito 30, 31002) bulegoak ditu, baita espainiar Estatuko beste 15 hirietan ere.

44

http://www.coop57.coop/

Ekonomia sozial eta solidarioko ekintzetara lotuta dauden proiektuak/ekimenak finantzatzen ditu, diru funts propioak hartzearen bitartez edo kanpoko ekarpenen bilaketaren bitartez, bere berak egiten duen gainbegiraketapean.

Hain zuzen ere, ondorengo zerbitzuak eskaintzen ditu: aurrezki produktuak, kredituak, zirkulatzaileak, aurrerakinak eta interkooperazioa beste banku entitateekin, edo beste mota batekoak, ekonomia sozial eta solidariokoak.

Bere egoitza nagusia Katalunian dago, eta Andaluzian, Madrilen, Aragoin eta Galiziak ezarrita dago; gainera, espainiar Estatuko erkidego autonomo desberdinetan beste laguntza unitate batzuk ditu, horien artean EAE.

www.oikocredit.es

Benetako ekonomian inbertitzen du, hegoaldeko herrialdeetan eta ondorengoen bitartez egiten du: 1. Mikrokredituak,bertako mikrofinantza Erakundeekin batera.

2. Kreditu zuzenak enpresa txiki eta ertainei, bereziki kooperatibak eta nekazaritza eta bidezko merkataritza arloetan.

3.

Parte-hartzea konpromiso ekonomiko eta sozial garrantzitsu bat erakutsi duten enpresen gizarte kapitalean.

Los préstamos e inversiones se convierten en una herramienta de transformación social ya que permiten apoyar a quien está excluido del sistema financiero y hacer un seguimiento del impacto social de su acción.

Ofrece líneas de crédito y préstamos tanto en divisas como en moneda local. Las líneas de crédito son disposiciones más flexibles y a un plazo más corto, en las que el prestatario paga un 1% de cuota de mantenimiento por el importe total solicitado, y sólo paga intereses por aquellas cantidades y tiempo que finalmente necesiten. En la actualidad apoyan a entorno a 540 organizaciones del sur en los 5 continentes. Tiene presencia en Catalunya, Andalucía y Euskadi (Viuda de Epalza, 6, 48005 Bilbao).

http://www.laboralkutxa.com/

Kreditu-kooperatiba bat da, bi klasetako bazkideengatik osatua: elkartutako entitateak (gizarte kapital gehiengoa duten pertsona juridikoak eta Entitateko Errektore Kontseiluan postu gehienak, gehienak kooperatibak) eta laneko bazkideak. Erabaki hartze organo gorena Batzar Orokorra da, laneko bazkide guztiek bozka eskubidea dute, bakoitzak bozka bat emanez. Gida honetan barneratzeak, erabakitze barne prozesuetan duen izaera kooperatibotik eta demokratikotik eratortzen da.

Tradizionalki, Mondragon Korporazioaren finantza-besoa bezala lan egin du, taldearen enpresa ekimenen ardatz artikulatzaile bezala ezaugarrituz kredituak ematearen bitartez, baita jatorrizko lurraldeari lotutako beste enpresa ekimen batzuei ere.

Eskaintzen dituen banku-zerbitzuak dira: kreditua, maileguak, aurrezki eta inbertsio produktuak, bankua sarean, kontuak, hipotekak eta aseguruak enpresei eta partikularrei.

Bere helbide soziala Arrasaten aurkitzen da.

Espainiar estatu guztian zehar 400 banku bulego inguru ditu, horietatik 257 EAEn kokatuta daude.

45

Oro har, finantzatzeko garaian hainbat gako existitzen dira:

3

2

1

Finantzaketa lerro bakar baten mendekotasunik ez, arriskuak dibertsifikatu

4

naeta di k a k Tru dotu k sen ntzia a k i m ie esper abeste tibo b k e l o eta k in . tzuek 46

Aurrekontu apalak landu, “gutxirekin asko egin” formulara ohitu.

Pertsona bazkideen laguntza finkatu.

5

6

Bertako administrazio publikoarekin edo entitate eragile batekin hitzarmenak bilatu.

Pertsona kolaboratzaile profesionalekin sare informal bat garatu (agronomoak , arkitektoak , diseinatzaileak , informatikoak , derabokatuak , etab.).

Ekimenaren al ndietarako fina koak ifi tzaketa espez aileak bilatu, berritz tralak edo/eta ez zen uneentitatearen eg nean . roko eginkizu

7

8

eta ritza a l u k Ahol untza zer k presta k eskaini , a e bitzu ak eta ber n ekime gehituta k kidee akin-egij . duten skarrituz u e tean

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak • Autofinantzaketaz hitz egiten dugunean, komenigarria da aztertzea gizonek eta emakumeek ekarpen ekonomikoa modu berdinean egin ahal duten (Adib. langabezia kapitalizatu kooperatiba bat hasteko, aurretiko lan ordaindu batetik etortzea inplikatzen du, emakume bat lan informaletik etortzen bada ezingo du ekarpen hori egin).

Eskuratzen berdin bat nola ziurtatu errebisatu (kuota proportzionalak, ekarpeneko modu desberdinak planteatu – dirua/espeziea).

• Kanpo finantzaketa iturriez hitz egiten dugunean, nork finantzatuko gaituen aukeratzeko garaian irizpide etikoak barneratzen al ditugu?

Entitate hauen posizionatzea kontuan hartzen al dugu “krediturako giza eskubideari” dagokionez?

Berdintasuna balorazio honetan txeratuta dagoen elementu bat al da?

• Gure funtsen genero azterketa bat barneratzen al dugu? Zertarako erabiltzen dira? Gizonek planteatutako interes gehiago betetzen al dituzte edo emakumeek planteatutakoak? Emakumeak eta gizonak modu berdinean eskuratzen dituzte gure esperientziako laguntza edo zerbitzuak (Adib. gizonek eta emakumeek modu berdinean eskuratzen dute prestakuntza teknikoa, lurrak eskuratzea,…).

Bertatik bertarako bizipenak • “Hainbat enpresa filosofia bateratu batekin lan egiten dute eta bere irabazien %2 gizarte garapenera bideratu behar dituzte, eta langileek beraien lan-orduen %2. Horrez gain, bazkide bakoitzak akzioak erosten ditu, ez dugu mezenas bat bilatzen, txiki batzuk baizik.”

• “Laguntza publikoei uko egite batetik funtzionatzen dugu.

Kuotekin autofinantzatzen gara edo bankuko maileguen bitartez.”

• “Bazkideen kuotak ditugu, Laboral Kutxako maileguren bat eta Coop.57-rekin lan egiteko aukera aztertzen ari gara. Diru-iturri pribatuak ere baditugu.”

• “Hasiera batean diputazioaren eta hainbat udaletxeen finantzaketarekin proiektu pilotu bat burutzen da.”

• “Diputazioen eta udaletxeen laguntzak, boluntariotza kuota, zerbitzua erabiltzen duten pertsonek ordaintzen dutenaz gain, adinduen kasuan janariaren % bat ordaintzen dute beraien pentsioaren arabera.”

• “Bideragarriak gara, elkarteko udaletxe bazkide batek cateringa dugun lekua uzten digulako eta horren mantenua beregain hartzeko duelako. Eraikitzeko diru-inbertsioa ezingo genuke onartu.”

• “Hasierako finantzaketa pertsonen eta erakunde bazkideen ekarpenen bitartez egin zen, eta Eusko Jaurlaritzaren laguntzak ere jaso ziren.”

• “Elkartearekin hasi ziren 60 pertsonen ekarpena.”

47

Horrela, proposatzen dugun ekimen ekonomikoaren bide-

2.4 Bizitzaren iraunkortasuna: bideragarritasun ekonomikoa, soziala eta pertsonala

ragarritasun lanketa ikuspuntua integrala da eta intereseko testu ugaritan, Cristina Carrasco eta Amaia Pérez Orozco-k 2

3

garatzen duten Bizitzaren Iraunkortasunari erantzuten dio; egi• bizitzarako egokiak diren zerbitzuen garapenari lehentasuna eman, • emakumeek eta gizonek ekonomiara egiten dituzten ekarpenak balioztatzea,

le hauek, ikuspuntu feminista batetik Bizitzaren Iraunkortasuna erdian jartzen dute, merkatuko logika nagusia alde batera utziz.

Eskuarki, ekonomiatik lantzen diren tresnak eta proposamenak, merkatuko ekonomiara doitu dira bakarrik, etxeko,

IDEIA, PERTSONA EKINTZAILEA (edo taldea) eta BERE INGURUA Ideiaren eta bere testuinguruaren deskribapena, orain arte egindako hausnarketatik ateratakoak.

Planteatzen ditugun helburu estrategikoak (planifikazio lehen fasean definitzen duguna, 2.5) eta zein jarduera eta ekintza burutuko ditugun horretarako.

norbanakoaren eremuan, baina baita antolamendu eremuan Behin ideia definitu denean, oso komenigarria da bide-

• zaintzak posible egiten dituzten lanak sustatzea,

ragarritasun Plan bat lantzea. Zentzu honetan, kontuan izan

ESPERIENTZIAREN ANTOLAMENDU EREDUA ETA EREDU JURIDIKOA Gure ekimenak hartuko duen antolamendu eredua eta eredu juridikoa eta bere inplikazioak. Goian azaldutako analisi desberdinen arabera, eredu juridiko batek eskaintzen dizkigun elementuek hori aukeratzera eraman gaitzake (ikus 3.1 atala).

Emakume eta gizonentzako berdintasun aukera nola bilatuko den, baita desberdintasun egoera desberdinak ere.

MERKATUAREN ANALISIA Gure produktuak eta zerbitzuak ere erantzuten dituzten, beharrak erantzuten dituzten beste kolektibo/enpresen gaineko hausnarketa guztiak. Zer nolako jarrera hartzen dugun horien aurrean.

Gure eskaintza ahokatzea posible ikusten dugun hutsak edo nitxoak.

Planifikazioaren hasierako fasean burutu genuen Ahulezien, Mehatxuen, Indarren eta Aukeren analisia (2.5).

gertatzen diren erreprodukzio prozesuak ezkutatuz (pertsonak, gizarteak eta natura bizirik irautea posible egiten duten

behar da ez dela bakarrik bideragarritasun ekonomikoa az-

• generoko ekintza positiboen proposamenak lan-

tertzea, oso gomendagarria da ekonomiaren beste dimentsio

du, antolamendu mailan eta lan proposamenak

mota batzuk kontuan izatea.

landu, eta bere eragina neurtu (positiboa edo

Baina, bizi daitekeen bizitza kontzeptutik, existentziaren oi-

ez) bideragarritasun ekonomiko-finantzarioko

narrizko 3 baldintza onartu eta errespetatu beharko lirateke:

Bideragarritasun plana

terminoetan,

ahultasuna, elkarren arteko mendekotasuna eta ekomende-

ezinbesteko baldintza

Ekimena martxan jartzeko eta bere iraunkortasunerako funtsezko aberastasun mota desberdinez ari gara, baina, era berean, aipatutako ekimenak inplikatutako pertsonentzat (eki-

• bereziki bertako merkatuari ekarpenak eta eus-

mena hasten duen pertsona, bere familia, inguruko pertso-

karritzen duten ekintzei lehentasuna eman, baita

nak, beste kolektibo mota batzuk) sor dezake, lurrarentzat eta

sozioekonomiko eta kultura sarea orokorrean eta

orokorrean landa ingurunearentzat (bereziki ekoizpen ekolo-

komunitatearekin lotura,

gikoaren kasuan). Dimentsio hauek izaera psikologiko, afek-

zaintzak eta arretak).

kotasuna. Bizitzaren ahultasunaren onarpenetik abiatuz, beste

izango da banku-

izaki bizidunekin eta planetaren osotasunarekin mendekotasu-

finantzaketa lortzeko edo bankurako, baina

nek inplikatzen duten mugak onartzea suposatzen du.

edozein ekimenerako Zentzu honetan, ekimen bat ekonomikoki bideragarria izan

laguntza handia izan-

daiteke baina, sozialean, pertsonalean eta ingurumenean

go da, bere finan-

tiboa, emotiboa, denbora, erabilgarritasuna, zaintza, etab.

• enpresa ekimenaren barnekoari eta kanpokoari

bideragarria ez bada, ez da Bizitzaren Jasangarritasunaren

tzaketa bideak

izaerakoak izan daitezke eta ekimenaren nondik norakoan era-

prozesu demokratizatzaileak eta autoeraketako

bultzatzailea izango. Eremu praktikoan, zaintzaren gizarte an-

edozein direla ere.

gin absolutua izango dute.

prozesuak ahalbidetu,

tolaketa bat inplikatzen duen lanaren berrantolaketa baten beharra eskatzen da, gizon eta emakumeen, kolektiboen eta

Horrez gain, ohiko merkatuaren eta bultzatu nahi ditugun

• gure ekimenak sor ditzakeen kanpo-efektuak

baloreen arteko orekan, errentagarritasunak Ekonomia Femi-

kontuan izatea ingurumeneko ikuspuntu batetik

nistatik eta Ekonomia Solidarioaren korronteetatik plantea-

eta barne-efektu egiten saiatu, edo gutxienez

tzen diren elementuak barneratu beharko ditu:

bere kostua neurtu,

erakunde publikoen partaidetzarekin nola onartu eztabaidatuz.

Ikuspuntu analisi hau, bai zerbitzu berarentzat bai ekoizten duten pertsonenganako eta zerbitzua erosten edo erabiltzen duen pertsonaren gerturatzearen inplikazioentzat balioztatu

• sarean dauden ekintzetatik sor daitezkeen siner-

beharko dugu

giak kontuan izan, enpresen arteko inter-kooperazioaren balioa nagusitzen delarik, balore edo

Bideragarritasun planak orokorrean izango ditu:

kezka antzekoekin, • lan guztien banaketa berdina, etab.

48

2. Cristina Carrasco: http://www.revistaeducacion.mec.es/re2009/re2009_08.pdf 3. Amaia Pérez Orozco : http://riemann.upo.es/personal-wp/congreso-economia-feminista/files/2013/10/PerezOrozco_Amaia.pdf

NORBANAKOAREN, FAMILIA, INGURUMEN BIDERAGARRITASUNA. BIZITZAREN JASANGARRITASUNA Aurretik aipatu dugun bezala, ekimen baten bideragarritasuna ez da bakarrik ekonomikoa izan behar, beste bideragarritasun batzuk ere kontuan izan behar ditu: soziala, pertsonala, familiakoa, ingurumenarena…

Estrategia pertsonalak aurreikusi eta planifikatzea da, higadura, bakardade, bizitzaren beste alderdietarako espazio gabeziaren… aurrean eta estrategiak kolektiboak ere: emozioen eta gatazken kudeaketa, berdintasuna, errespetua, balorazioa, arduraldiak eta higadurak orekatzea, etab.

ENPRESAREN BIDERAGARRITASUN EKONOMIKO-FINANTZAROA Diru-sarrera eta gastuen arteko oreka bat nola eta noizko lortuko dugun proposamena, baita beharko ditugun baliabideak eta nola lortuko ditugun ere, bai erosketa, bai trukaketa, bai lorpen kolektiboaren… bitartez.

Ez da guztia monetarizatzea… baina, bai, lankidetzak (ordainsari txikiak kobratzen dituztenak, espazioak uzten dituztenak, adib.), boluntariotza, gizarte kostu-onurak (komunitatea eta parte hartzaileen artean) etab. kontabilizatu eta balioztatzea.

ESKAINTZAREN DISEINUA, MARKETING PLANA Modu zehatzean zer eskaintzen dugu, zein den ematen duen balioa eta nori eta zein modutan.

Gure pertsona kontsumitzaileen profilaren gaineko hausnarketa guztiak.

Gure pertsona kontsumitzaileengana nola iritsiko garen, merkaturatze bideak eta horiek eskuratzea.

Zein salmenta egonkor edo paregabe prozesu mota egin ditzakegun uste dugu.

Eskaintzen duguna nola emango dugun ezagutzera, gure komunikazio edo marketing moduaren bitartez zenbat pertsonengana iritsi nahi dugun.

Horretarako zein merkatu aliantza gauzatuko ditugun.

49

Edozein planifikazio eta kudeaketa prozesuan kontuan izan

2.5 Bertatik bertarako bizipenak • “Utopia sinesgarritasunetik elikatzen da, iraunkortasunarekin eta antolakuntzarekin.”

• “Bizitza orokorraren zentzu etikoa mantendu behar da, generoari, ekologiari, haurrekiko erlazioari, hezkuntzari,… dagokionez.”

• “Benetan beharrezkoa dena ongi kalkulatu: ekonomikoa izan eraginkortasunaren zentzuan, zorrotza, arrazionala, plan batekin,… mailakako hobekuntzak barneratzen joan idealaren bidean, saiakera pilotuekin, eraginak eta alboko gastuak kalkulatuz. “Etxea bezala kudeatu”, etxeko emakumeen ikuspena.

Adibidez, janaria ez sobratzea, argia, gasa, garbiketa,… kontuan izatea, horrela bada posible. Janariek jangelako gastuen %30 besterik ez du suposatzen, gainerakoak argiaren igoerarekin eta menpekotasun energetikoarekin zerikusi handia du.”

Nire ekimen ekonomikoa planifikatzeko eta kudeatzeko oinarrizko tresnak Gure ekimen ekonomikoa izango denaren ideia oso garatu bat dugunean, planifikazioaren eta kudeaketaren gaineko oinarrizko alderdiak planteatzea garrantzitsua da. Kontzeptu hauek arraroak gerta dakiguke, baita abstraktuak ere, baina funtsean marko bat eskaintzen dute ziurtatzeko:

• Eguneroko lanarentzat jarraibideak eta lehentasunak.

2 Iparra 1 Dimentsionatu Ekimena infra-dimentsionatzea, gain-dimentsionatzea bezain arriskutsua da. Une honetan, aurretiko hausnarketa egin ondoren, gure ideia argi izan beharko dugu, zein behar erantzun nahi ditugun, bilatzen duguna, gure zerbitzua eta produktua nori eskaintzen diegun eta horretarako zer nolako indarrak eta baliabideak ditugun. Indar eta baliabide hauek modu integralean ulertzen dira, aurretik definitu dugun bezala, eta guk sortzen dugun garapen ereduarekin koherenteak dira.

• Zentzu, balore, printzipio eta helburu nagusiak ez galtzeko pistak.

• Baliabideen erabilera eraginkorra, bai ikuspegi ekonomiko batetik, bai ikuspegi sozial eta pertsonal batetik.

Orain arte metatu dituzun hausnarketa eta ariketa guztiak eskura izan, planifikazio eta kudeaketa ikuspegi bat emango diegu!

50

beharreko oinarrizko 4 alderdi ikusiko ditugu:

3 Erritmoak Naturaren erritmoak kontuan izan behar ditugu ekoizpenerako, baita denbora politikoak, erakundeena (gure ekimenak laguntza politikoak edo publikoak baditu), eta prozesu beraiena ere eraldatzaile izaerarekin edo/eta garapen komunitario edo herrigintzako garapen prozesuekin lotzen direnak. Gu ez frustratzeko, garrantzitsua da erritmo desberdintasunaz kontziente izatea eta planifikazioan uztartzen saiatzea.

Operatiboan zentratzen garenean erraza da iparra galtzea, ekimenaren helburu politiko-ideologikoa; gai materialetan zentratzea ere gerta daiteke, jatorrian planteatzen genituen eta hain beharrezkoak eta garrantzitsuak diren aberastasun ez material beste mota batzuk ahaztuz. Aurretiko hausnarketetatik elikatzen duen guztia erreskatatu eta ipar hau sendotu!

4 Neurri espezifikoak ezartzea emakumeen eta gizonen parte hartze berdina lortzeko: a) planifikazio prozesu bertan (bertaratze irizpide berdinak eta horiek posible egiteko neurriak, ordutegiak, espazioak, kuotak,… bezala, metodologia parte-hartzaileak, etab.) eta b) martxan jartzea (helburuak, ekintzak, edukiak, etab.): erantzukizunen banaketa berdina ziurtatu, lanen banaketa sexualaren erreprodukzio bat ez ematea aztertu (bai produktiboa bai erreproduktiboa), genero berdintasunaren barneratzea ziurtatu neurri espezifikoekin, zein lehentasun ematen zaio planifikazio orokorrean?

Gogoeta hauek behin finkatu direnean, eta orain arte

tresnak eta jarraibideak proposatuko ditugu. Nabarmendu

egindako hausnarketa lan guztia horrekin, gure planifi-

nahi dugu, hausnarketa hauetako gehienak dagoeneko

kazioa 3 fasetan definituko dugu eta planifikazio horre-

burutu ditugula edo intuizioz ezagutzen ditugula, nahiz

kin bat egiten duen kudeaketa baten alde egiten duten

eta batzuk zehaztu ez ditugun.

51

A B D

A)

H a s ie r a k o p l a n if ik a z io a , ip a r r a m a r k a t u z a u r r e r a e g it e n hasteko

A.1 Misioa, ikuspena, baloreak eta helburuak A.2 Diagnostikoa A.3 Baimenak eta baliabideak A.4 Denbora lerroa

Misioa

Hasierako planifikazioa, iparra bilatuz ibiltzen hasteko A.1) Gure ekimen ekonomikoaren misioa, ikuspena, baloreak eta helburuak definitu.

Planifikazioa exekuziorako

ioa z a u l a b E

Adibideak: • Misioa (ekimenaren izena), ekonomia sozial eta solidarioan eta agroekologian oinarritutako agroelikadura sare bat sortzea eta sendotzea erraztea da, komunitatearen ongi bizitzea eraikitzeko, nekazaritzakoa zein hirikoa.

• Gure misioa barazki eta fruta osasuntsuak ekoiztea da, kalitatezkoak bertako hazien aldeko apustu eginez eta gure komunitateko pertsonak elikatzen lagunduz, konfiantzako eta gardentasuneko kooperatiba erlazioetatik.

Ikuspena

tzitsu bat izango da eskualdeko antzezlekuan. Interrelazio, hazkunde eta prestakuntza etengabean dauden

etorkizunean lortu nahi ditugun helburuak definitzen ditu. Helburu hauek errealistak eta lor daitezkeenak izan behar dute, ikuspen proposamenak izaera inspiratzailea, motibatzailea, eraldatzailea duelako. Zehazki, zer lortu nahi

ekoizle, kontsumitzaile eta laguntza taldeez osatua

dugun definitu beharko genuke, etorkizunean non egon

egongo da, agroelikadura sistemarako aldaketa propo-

nahi dugun eta nire ekarpen txiki horretatik, nola lagundu-

samen arrakastatsu bat delako. Landa eta hiriaren arteko

ko diodan komunitateari, lurraldeari.

loturak eraikitzeko alternatiba baliagarria eta bideragarria bezala ezagutuko da, pertsonen bizitza kalitatean eta orokorrean naturaren kalitatean hobekuntzak emateagatik.

• 10 urtetan, barazki eta fruta ekoizpen osasuntsuko eta kalitatezko ekimen ekonomiko bat izango dugu, ekonomikoki, giza eta ingurumenarekiko jasangarria dena, ekimen batzuekin koordinazioan, eskualdeko kontsumo

Behar integralen asetasuna Diru-sarrerak/gastuak Plan operatiboen aurrerakada Denboraren erabilera Parte-hartze berdina Etxeen integralitatea Ikaskuntzak eta sistematizazioa

ditu. Zein da zure zereginaren edo ekintzaren genero eta bilatzea, eroso sentitzen zaren bat bilatzea nahikoa da.

gure eskualdean erreferentea dena eta, bertako beste

D.1 D.2 D.3 D.4 D.5 D.6 D.7

suna, ezaugarritasuna edo faktore diferentziala adierazten gizarte eraldaketako ikuspegia? Ez da definizio perfektuak

• 10 urtetan, (ekimenaren izena) aktore kolektibo garran-

Epe ertain-luzea Epe laburra Diru-sarrerak/gastuak Erantzukizunak, zereginak eta fluxuak B.5 Bilera kronograma

zein eremu geografikotan eskainiko duzun adieraziz. Modu erraz batean, zure zereginaren edo ekintzaren berezita-

Adibideak:

B.1 B.2 B.3 B.4

zure zeregin edo ekintza nagusia definitzen du, izateko arrazoia, zure produktua edo zerbitzua zein pertsonei eta

Baloreak eta printzipioak gure ekimen ekonomikoaren kultura euskarritzen diren eta gure portaera jarraibideak zehaztea posible egiten duten printzipio etikoak, sozialak eta politikoak, garena,

Adibideak: • Agroekologia, berdintasuna, gizarte eraldaketa, justizia, iraunkortasuna, kalitatea, gardentasuna, etab.

bai barnera begira bai kanpora. Ez da gomendagarria 6-7 balore baino gehiago formulatzea, eta errealak izan behar

taldeak, bertako merkatua, eskolako jangela eta pertso-

dute, benetan gure argazkia den zerbait, eroso sentitzen

na adinduen egoitza hornitzea.

garen azal bat. Nor garen eta zertan sinesten dugun esaten digun balore batzuk hartzea da.

Objetivos aurreko hausnarketa lan guztiarekin, eta Misioa, Ikuspena eta Baloreak kontuan izanik gure epe luzerako helburuak definituko ditugu. Helburu hauek hainbat urte baita hamarkadak ere beharko dituzte betetzeko, nahiz eta errealistak eta egingarriak izan. Epe ertain eta labur bezala ezartzen joaten garen guztia, epe luzerako helburuetan desiratutako egoerara eramateko bideratuta egon beharko da. Garrantzitsua da dimentsioak ezartzea frustrazioa ez sortzeko, eta helburu horiekin iraupen-lasterketa bat hasiko dugu.

53

A.2) Hasten dugun diagnostikoa ezarri.

AMIA analisia proposatzen dugu:

A.3) Beharrezko baimenak eta baliabideak: 1.5 atala kontsultatzea garrantzitsua da, legezko betekizun eta baimen desberdinen betetze maila neurtzeko eta ezagu-

Barne indarrak

dorengo kontzeptuak kontuan

Beste ekoizle batzuk proposatutako banaketa aliantza.

Kanpo aukerak egoerak, ingurunean sortzen diren eta eskuratu ahal diren eta aprobetxatu ahal diren korronte edo testuinguru positiboak eta aldekoak. Horretarako nire sendotasunean oinarrituko naiz. Guztien begi-bistan dauden aldagaiak, baina onartuak ez badira galera konpetitiboa esan nahi dute.

AMIA analisi Matrizea 54

nid

Legezko aldaketak, merkatal tratatuak erakunde maila desberdinetan.

oa ktib k

k

ona s t r e P

Prestakuntza eta ezagutzak

Finantza

ura

ak o i z a t a ontr k a t e uak Zerbitz

Kanpo mehatxuak berarentzat negatiboak izatera iris daitezkeen kanpo egoerak edo testuinguruak. Enpresa bizirik irautea probatu dezakete. Ahulezien gutxitzeari lehentasuna ematea eta indarretan oinarritzea izango litzateke gakoa.

Hor

BALIABIDEAK

Laguntza publikoak gure ekintzarako beharrezkoak diren tresnak erosteko.

Elkartasun eta lankidetza lanean zailtasunak.

oak

Gure herriko jangela hornitzeko eskaintza irekia.

Kudeaketa ekonomikoko ezagutza ez nahikoa.

azi

egunean ditugun arazoak murriztea edo ezabatzea komenigarria da. Abantaila konpetitiboa galtzea egiten dute.

Horiengan ekin dezaket eta lehenengo zeinekin lanean hasi lehenetsi.

ditugu:

tal

Barne ahuleziak

Ins

izaten ditugula gogoratuko

ole

deez hitz egiten dugunean on-

ak

gula egiaztatzeko. Laburki, baliabi-

ntz

beharrezkoak diren baliabideak ditu-

agu

dugu, gure ekimena martxan jartzeko

al

berreskuratuko

/et

hausnarketa

edo

Beste alde batetik, gida honetako 1.6 atalean burututako

Lan

Agroekologia tekniken ezagutza eta bertako hazien eskurapena.

nomiko bat hastea.

desberdintzen gaituzten elementu positibo horiek guztiak dira, berezkoak direnak eta pertsona edo kolektibo berei produktuak edo zerbitzuak eskaintzen dituzten beste ekimen batzuen aurrean abantaila bat ematen digute. Indarrak izan daitezke: bereganatu eta eraiki diren baliabideak eta trebetasunak, lan-sareak eta lan-erlazioak, ezagutzak,‌ aurrera egiteko euskarritu naitekeen hura.

Baliabide naturalak

Konfiantzazko erlazioak gure eskualdeko gizarte eta kultura eragileekin.

tzeko. Horiek gabe zaila izango litzateke nekazari ekimen eko-

Mo

tib

azi

kapitala

oa

55

B)

A.4) Denboraren lerroak Hasierako faseari dagokionez, planifikazioari begira,

baita aurrera egiten jarrai dezakegun izapide edo beste

eta eman beharreko urrats-sarea eta aurreko puntuan

mota bateko gai (harremanak, planifikazioa, prestakun-

erreferentziatu diren betekizunak lorpena ikusirik, go-

tza, etab.) horiez jabetzea ere, baimen edo dokumentu

mendagarria da denboraren lerro bat egitea. Hemen

baten zain gauden bitartean. Epe luzeko ikuspena man-

urrats hauek guztiak jasoko genituzke, baita ekono-

tentzen ere laguntzen digu.

Oso ohikoa da, diru-sarrera maila batzuk lortzean edo kos-

Exekuziorako planifikazioa:

tuak murriztean oinarritutako helburuak soilik islatzea, eta

helburuak, estrategiak, ekintzak, baliabideak, adierazleak eta arduradunak

gure ekimenaren jasangarritasun ekonomikorako ezinbestekoak izan, sozialean, ingurumenean, pertsonalean, komunitarioan,… alternatiba bezala sustatu eta garatu nahi dugun

B.1) Epe ertain-luzea (plan estrategikoa 3 urte)

mia-enpresa ibilbidea martxan jartzeko beharrezkoak diren baimenak lortzeko denborak ere. Irudi honekin erra-

Neus Monllor-ek gazteak sektorera sartzearen gaineko

zagoa gerta daiteke eraman beharreko ordenaz jabetzea,

bere tesi lanean garatutako proposamena eransten dugu.

horretaz ez dugu ahaztu behar.

Hasierako Planifikazio fasean helburuak definituta eta diagnostikoa gauzatuta, gure plan estrategikoa ezartzeko funtsezko oinarria izango dugu, ohiko modu batean 3 urtetarakoa izaten da. Hobe da, benetan lor ditzakegun helburu

NEKAZARIA IZATEKO BIDEA

rize Lagina.

ikoaren Mat

estrateg Planifikazio

kopuru bat ezartzea, frustratu ez gaitezen.

Estrategia kontzeptuak beldurtu dezake, baina benetan gauden lekutik iritsi nahi dugun lekura lagundu gaitzake, nork zer egingo duen zehaztuz eta zein baliabideekin. Horrez gain, bide egokian goazela jakiteko, adierazleak ezarri ditzakegu, 4

Abiapuntua

proposatu genuena betetzen ari garen jakitea erraztuko digu-

eko helburu Lortu beharr (k) estrategikoa ) ko ra (3 urte

ten seinale arruntak eta gure bidaia horretan ziurrenik emango

Esperientzia eta konpromisoa handitzen doaz

diren desbideraketak arintasun eta zehaztasun gehiagorekin erantzun ahal izateko tresnak eman.

Fase honetan da une egokia, gure ekimen ekonomiak izan ditzakeen helburu eraldatzaile guztiak islatzeko. Hau esaten

Planifikazio epea

dugu, asmoen adierazpen hutsean ez geratzeko, ondoren

Barneratze epea

betetze erreal bat ez dutelarik: benetan gizon eta emakumeentzako antolakuntza forma berdinak garatu nahi baditugu, edo gure bizitzako,… lan, atseden, erlazio,… eremuen artean oreka erreal bat bilatu nahi badugu, helburu hauek gure plan

Adibidea: k %X batean • Salmenta arrerak -s ru igo, di inditzen ga k ua st ga rtatzeko. dituztela ziu zionatzeko • Gure funt akume eta moduek em ko berdingizonen arte zen dute. at st tasuna su

Epeak. n o nahi dugu zk oi N ren ea ep lortu (3 urteko ) an rru ba Adibidea: 2 urte

3 urte

k).

Adierazlea( o dut uk at zt Nola egia en ari tz te be ua helbur naizela.

Adibidea: enta, di• Hileko salm a gastuen et ra ru-sarre n. Aurreko zifrak, eurota konparahilabeteekin gehitua. tu zioa eta da a/lidergo • Kudeaket %50 arduradunen akumeak em z gutxiene dira.

estrategikoan islatuta egon behar dute.

Esplorazioa

Erabakia

Abiatzea 0-3 urte

Birdefinizioa 4-7 urte

Ezartzea 8-10 urte

Finkatzea <11 urte

EPE BAKOITZAK BEHAR ESPEZIFIKO ETA DESBERDINAK DITU 56

4. Adierazlea. P.J: Gertakizun baten ezaugarriak edo intentsitatea ezagutzeko edo balioztatzeko balio duen datu edo informazio kuantitatiboa edo kualitatiboa, edo etorkizuneko eboluzioa zehazteko. Neurgarria eta egiaztagarria izan behar du, gainera denbora horizontea izan behar du.

tartean, ezaan dagoen bi gikoa indarre te tra es zi). Gainera, ra an ie pl har ditugun at ekintzak ad be tz u en at ar uz itz ga zen ko ba etza inplikat Zein ekintza ko (helburu hatzen lankid rtu ahal izate ze lo e k ld ua ta ur s lb re a inte rritako he k eragile et ekintza haue igarria da. en helburu edo m ko ea zt honetan zeha se fa , te du ba , denborak Baliabideak ia eta ardurald Arduraduna Ekintza

57

B.3) Exekuziorako kudeaketa tresnan

B.2) Epe laburra (urteko plan operatiboa) na. n Matrize Lagi

eratiboare

Planifikazio op

Urteko plan operatiboak, urte bakoitzean

koak betetze aldera. Honek, gure ametsak lortzeko motibatzen gaituen norabidean mugitzera laguntzen gaituen zeregin eta ekintzak burutzea ziurtatzen digu.

Planifikazio estrategikotik, urte bakoitze-

Ekintzak

Arduraduna

orak Baliabideak, denb eta arduraldia

ondorengo mailak aztertzeko:

• Ustiategi-koadernoa. Estatuko Nekazaritzak Ministe-

• erakundearen espazio desberdinetan gizonen eta

gaineko irudi azkar bat ematea.

emakumeen parte hartzearen jarraipena egin, berdinta-

rioak doako eredu bat argitaratu du, ez da agroelikaduna.

Hiruhileko jarraipe ze ret be ren ina reg Ze az? ehunekoa. Nola go

rarako espezifikoa baina, erkidego autonomo guztien nekazari ustiategietako titularrak erregistratu beharko

Gainera, ekimenean kolektibo handi samar batek parte

• gai operatiboak

dituzten elementu guztiak modu antolatuan eta bateratuan multzokatzen ditu: http://www.magrama.gob.es/es/agricultura/temas/

• Kide diren pertsonen artean erantzukizun, zeregin

sanidad-vegetal/productos-fitosanitarios/uso-sosteni-

eta komunikazio fluxuen mapa (langile ordainduak,

ble-de-productos-fitosanitarios/

militanteak edo/eta boluntarioak): pertsonen karga

bere aldetik ENEEK-ek (Euskadiko Nekazaritza eta Elika-

ongi neurtzen eta lana eraginkorrago eta alaiago egiten

dura Ekologikoaren Kontseilua) ekoizpen ekologikorako

laguntzen du.

Izen-abizenak

Asteko 5 ordu, urte osoan zehar.

• barne gatazken kudeaketa

kin bilerak • Kudeaketa bileren kronograma: formulak (maizta-

Izen-abizenak

Gure enpresaren funtzionamenduan emakumeen eta a gizonen berdintasun

oztopatzen duen e gutxienez hiru faktor be a, dir n tze fika identi reziki lidergoa eta kueta deaketa roletarako en atz nte pla ak irtenbide zea jart an rtx ma eta dira partaidetza moduan.

• gai emozionalak

• beste ekimenekin, gizarte kolektiboekin eta erakundee-

bat espezifikoa eskaintzen du EAEn.

eguneratzea.

sGure produktuak iku da he eta a ate tera em o, blik pu gile era na pe i. sozialei eta pribatue a ntz eki ko Hedapene ialen bat hilero, sare soz 2– z ne txie gu ez art bit Internet. Gauzatutako n ekintzen diru-sarrere ro. hile sei o, jas a eragin

sunaren alde egite aldera

hartzen duenean, komenigarria da izatea:

egingo dugu. Proposatzen dugun taulak

ren Ekimen ekonomikoa era arr u-s dir gastu eta uguztiak kontatzen dit gu. Gutxienez asteko

• erabaki hartze estrategikoak

guztiek ulertuak, osatzeko errazak eta ekintzaren egoeraren

rako helburuen lehenetsitako hautaketa bat aurrekoa osagarritzen du:

58

erregistratzea gure kudeaketa hobetzeko.

Tresna hauek sinpleak izan behar dute, kide diren pertsona

ondorengo tresnak erabiltzea: tzeko. en lorpenean lagun

lburu estrategiko ditugun ekintzak, he Aurten gauzatuko zehatzak zehaztu. ak eta interes talde egingo duten eragile a etz kid lan in rek Gu

formaltasuna duten mekanismoak ezarri beharko dira,

Exekuzio faseari dagokionez beharrezkoa da gutxienez

egin nahi duguna eta egitea planteatzen duguna islatzen du, gure plan estrategi-

badugu, beharrezkoa da gastu eta diru-sarrera guztiak

Izen-abizenak

• Diru-sarreren eta gastuen taula. Informatizatzea go-

sunak, parte hartzaileak, fluxuak, etab.) pertsonen

Kudeatzeko maila hauetan, parte hartzea ikustera ematea

mendagarria da (adibidez, kalkulu orrietan) kalkuluak

kopuruaren baitan izango dira eta batez ere, aukeratzen

eta hobetzeko moduak adostea garrantzitsua da, gizonen eta

automatizatzeko, baina paperean lan egitea erabakitzen

tzari zuzendutako 3 atala). Edozein kasutan, nolabaiteko

emakumeen berdintasun baldintzetan.

Asteko 8 ordu, urte osoan zehar.

Asteko 4 ordu, urte osoan zehar.

reginak Ardurak eta ze

Zer eta nori dion

komunikatzen

duraldi Adostutako ar ora mota eta denb

estrak – Emandako ordu o modua konpentsatzek

59

D) Ebaluazio fasea: jarraipen etengabea, kontrol eta doikuntza operatiboak, ideien berrikuspena

D.2) Diru-sarreren eta gastuen jarraipena

guztiak jasoko eta ikustera emango lituzke, bai diruz egindako ordainketen bitartez, bai aldaketa, trukea eta laguntza sareen bitartez. Diruz ordaintzen dugun hori ordu/eurotan baliozta-

Gomendatutako maiztasuna: hilekoa. Gure ekimen ekono-

tzeak aldaketa, laguntza,â&#x20AC;Ś horiek duten garrantzia eta pisua

mikotik eratorritako diru-sarreren eta gastuen bilketa zehatz

ikustera ematen dute, jasoko ez bagenitu ordainduak izan be-

bat eramateak, kontrol arrunt bat eramateak errazago egingo

harko lirateke.

digu, baita doikuntza erabaki hartze garaian arintasun han-

Kudeaketaren ebaluazioa, ekimen baten garapen ekonomi-

diagoa ere. Era berean, diru-sarrera berriak ezagutuko ditu-

koa kontuan izateaz gain, gizartean, pertsonalean eta komuni-

gu edo zeintzuk galdu ditugun, zein gastu ari diren igotzen

tarioan duen eraginak ere kontuan hartzen dituen tresna eba-

edo zeintzuk murrizten, honi dagokion erabakiak hartu ahal

luagarri integraletan oinarritu daiteke. Jarraipen eta ebaluazio

izateko, bai aukerak aprobetxatzeko bai sortzen ari diren me-

mekanismoak ezartzerako garaian, lehenengo, emakumeen

hatxuen aurrean prestatzeko (diagnostikoaren kontzeptuak

eta gizonen parte hartze berdina ziurtatu behar dugu.

jarraituz planifikazioaren lehen fasean). Azkenik, gastuak zein

Askotan ebaluazioa azterketa bat bezalako edo denbora galtze bat bezala ikusten da, hala ere, ebaluaziorik gabe zaila da hobekuntzak egitea eta doikuntzak gauzatzea gure helmuga lortzeko. Era berean, ebaluaziotik atera ditzakegun

teko beharrak

Hileko bizirau

ikaskuntzek, gure indarrak finkatzeko eta gure ahuleziak mu-

Kostua, Balioztatuko irtenbiz rte ta truke bi keen ite da an em deak of pr esiokasuan (beste tartez, bi n nal batzue .) ab et , ilia fam

DIRU-SARRE

RAK

Kontzeptua

Kopurua euro

tan

GASTUAK

Maiztasuna

(ohikoa edo ez ohikoa)

-

Kontzeptua

Kopurua euro

tan

Maiztasuna (ohikoa edo ez ohikoa)

-

diru-sarrerak ohikoak edo ezohikoak diren ezagutzeak, planin (trukeak Kostua eurota danean) egin ezin ditu

fikazio eta kudeaketa handiago bat egiten lagunduko digu.

rrizteko balio dezakete.

Aurreko atalean aipatu ditugun kudeaketa tresnek, ekintzen kontrolerako eta jarraipenerako elementuak ematen dituzte.

Hala ere, jarraipeneko eta hausnarketa estrategikoko une espezifikoan definitzea gomendagarria da, baita ebaluazio glo-

Etxebizitza munikazioa

Energia eta Ko Garraioa

baleko uneak.

Gomendatutako maiztasuna: hiruhilekoa. Exekuzioa eta Janaria

Alderdi desberdinak ebaluatu ditzakegu, horregatik ikuspegi eta tresna desberdinak proposatzen ditugu, ekimen bakoitzak ebaluazio prozesua aukeratu bere errealitate eta beharretara egokitu ahal izateko.

kudeaketari dagokion atalean jaso dugun bezala, urteko plan operatiboek epe luzeko helburu estrategikoak lortzen erraz-

Arropa

ten digute, urteko kudeaketa eta exekuziotik. Aurkezten ditu-

estakuntza zkuntza eta Pr

He

asetasuna ebaluatzen eta nola erantzuten diedan. Gomendatutako maiztasuna: urtekoa. Ekimen ekonomikoak gure beharrei (indibidualak eta kolektiboak) modu askotan erantzungo dio, horien artean diru-sarrera batzuk sortuz. Bai errealistak 60

izateko bai sortzaileak izateko, proposatzen dugun hurrengo

gun tauletan, jarraipeneko azken zutabe bat dagoela ikusiko

ikoa(k) Helburu estrateg n) urteko lortzeko (3 urteta n laguntze plan honetan lor ik lar gu du duko

dugu, adierazleek eskaintzen dituzten seinaleetatik ibilbidea zuzentzen lagun diezagukete, gelditzen ari bagara edo gure

Aisia

D.1) Nire beharren eta bizitza kostu integralen (pertsonalak, familiakoak, profesionalak,...)

D.3) Plan operatiboen aurrerakada ebaluatuz

azken helburuetatik aldentzen ari bagara. Proposatu genituen

intza Haztea eta za

helburuak lortzen ditugun jakiteko, funtsezkoa da elementu zehatzak definitzea (Adib. Parte hartzea berdina/parekidea

Osasuna

izatea nahi dugu zuzendaritza organoetan: gure taldearentzat zer esan nahi du parekidea? Neurri zehatz bat izan daiteke:

Konponketak Ho profesionalak

ria

akina Tresnak eta m

tzeko. lorpenean lagun ru estrategikoen aztu. un ekintzak, helbu ug zeh dit ak o atz tuk zeh uza de tal Aurten ga gileak eta interes a egingo duten era Gurekin lankidetz pena.

Hiruhileko jarrai ehuneze , tet be ora nb ren de ina k, Zereg Baliabidea az? koa. Nola go arduraldia Arduraduna

tean. Zein neurri definitu dira lortzeko? Nor(tzu)k egin beharko du(te)? Nor(tzu)k berrikusiko du(te) egin dena? Eta zer gertatuko da lortzen ez bada? Eta egiten ez bada sikiera?). Honek, helburuen betetze maila, berdintasunagatik, espezifikoki aztertzea suposatuko luke, baita besteekin konparatuz.

Besteak

Adierazlea(k)

erabakitze organo guztietan %40 emakumeak bigarren ur-

rbitzu rnitzaile eta ze

ebaluazio taulak, guk erantzun beharreko kontzeptu eta kostu

Ekintzak

Epeak barruan) (3 urteko epearen

ileko Adierazleen hiruh bilketa n tue Da . jarraipena . Nola ko ite eg a zio konpara goaz?

61

eta arduraldiak beste kolore batean azpimarratuko genituzke. Praktika honen bitartez, denbora gehien eramaten digunaz hausnarketa egiteko balio digu, norbanako eta kolektibo moduan, zeri eskaintzen diogun denbora gutxiago, erakunde pertsona desberdinen arduraldiak, egiten dugun guztitik zer den ordaindua, zein erantzukizun kolektibizatu edo txandakatu ditzakegun.

Ariketa hau ere egin genezake, ordu-

eg in

–2 a0 ba n ilia :0 keta r 1 o m n <2arbi 0> eta fa 0 : 3 g 2 ra 0 - enbo 0 : <22aren d ko

lo -7 :0 0> <2 4: 00

lo -6 :0 0>

0 2:

eg in

0>

afa

ria

a, xe t ,e ia

ar

az k

b

a ok

az

00 >

5:

0>

a

<10:00-13:30> kontsumitzaileei arreta egin eta kontuak eguneratu

0

:0

–1

14

<7:0 ko ga0> gosaria rbiket , a, fambazkaria p r iliarek in deenstatu, etx <8 ebora :00 >d <8 en :3 da 0> ra irit pr si od uk tu fre sk oa ke ta pr od uk tu ka xa kj as o

u tat res aia p itz zti m gu ntsu 0> ko 0:0 na <1 rtso at pe entz le

< j 13: a s o e30 1 t a <1 ord4:00 e na > de tu nd

–

4: 0

0

b ria

azk a

b

62

an

dako arduradunarena.

a s er ri

ekologikoen kontsumo elkarteko den-

:0

lan a

Emakume baserritar baten adibidea jartzen dugu eta beste bat, produktu

1

nak bezala ikusten direnak.

4:3 0>

7 : 30 >

den eta ondorioz, beharrezkoak ez dire-

<6:30> Gosaria, prestatu bazkaria <7:0 0 alab > sem ko p ak ikastoeresta < tu laradu8:00 < k > ika8:3 tuak azo sto 0> kar kar lar se gat ako u pr a e me ora -al m ab an a k

<9

–1

ez diren beste funtzio asko onartzen ari

4:0 0–

4: 30

konparatzeko edo ikustera ematen ari

<1

<1

tegi irudi hau pertsona baten funtzio eta arduraldi “ofizialekin” bat egiten duen

<2 2: 45

ta n e lm u sa st a t > e 30k pr : 2 a – 2 ktu , 30odu eta : k r u 21 pr irak > <2 ko 45 ra 22:aisia :30 ren <22rbera no

<6:00> esnatu

en ar

edozein dela ere, izan duten funtzioak

et

ohikoagoa. Azkenik, ordainsari bat,

ak

batean, bat estresagarria eta bestea

de ku ko ra te le ur n bi 5> re :4 ea 15 rt – lka i 00 e irek 5: ko e da <1 in den ga 0>

aipatutako bi epealdi horietako egun

6:0

eta arduraldiak gogoratuko genituzke,

<1

ordutan zehar izan ditugun funtzioak

<16:00 - 20:00> kontsumitzaileei arreta egin eta sareetan, buletinetan difusioa, eskariak…

bat marraztuz, orduz-ordu eguneko 24

<18:00> seme-alabak jaso ikastola eta beste jarduera batzuen ondoren <1 8 eta p:00-20:00 a > p e r a k egi kontuak < n p 20: egrest 00-2 o n, atu e 1:30 g a rb ta ja > af ike n e ar i a t a , e ta fa t m a b i lia n

di arruntago edo ohikoagoa. Ordulari

ja

bat hartuko genuke, eta beste epeal-

< b 2 0 e nt :00 a ir o -21: a, 0 0 g ar > d b i ke end ta a

horretan izandako epealdi estresagarria

-

egiteak eskutan ordulari bat hartuz: urte

in

Maiztasuna: urtekoa. Urtean behin argitasuna eskaintzen du esperimentu bat

so ,

D.4) Denboraren erabileraren arduraldi errealaren ebaluazioa

63

D.5) Erakundeko erabakitze eta topaketa espazioetan gizon eta emakumeen parte hartze berdinaren ebaluazioa

D.6) Lursailen integraltasuna ebaluatuz, bai zati ekonomikoa bai bere maneiua eta inplikazioa bere ingurunearekin

Gomendatutako maiztasuna: ohiko bileretan aplikatzera,

Ebaluazio hau Frantziako hainbat es-

guztietan ez bada, gutxienez %50, adibidez, akta jasotzen

kualdetan gauzatzen da, Lorearen me-

duen pertsonaren eskutik. Konplexua dirudien arren, errea-

todologia aplikatuz. Iparraldean, Euskal

litatean ebaluazio honek, antolakuntza parte hartze espazio

Herriko Laborantza Ganbarak bere apli-

bakoitzean gizon eta emakume parte-hartzaile kopurua zen-

kazioa bultzatu du. Helburua diagnostiko

batzen ditu, baita gizonek eta emakumeek parte hartzen du-

bat egitea da, baserriaren argazki moduko

ten aldiak ere. Honek, erakundearen erabakitze eta topaketa

bat une zehatz batean, hortik abiatuz, ho-

espazioetan partaidetza nolakoa den irudikatuko digu: agian

bekuntza ekintzak proposatzeko. Analisia

emakumeak gizonak baino gehiago dira, baina agian gizonak

6 alderditan oinarritzen da: autonomia

bakarrik parte hartzen dute edo emakume konkretu batzuk.

gradua, kutsakortasuna, produktuen ka-

Egindako irudi honek, pertsona batzuk zergatik ez duten parte

litatea, ekoizpen bitartekoen banaketa,

hartzen hausnartzera eraman gaitzake, edo zergatik hainbat

bertako garapena eta naturarekin lana.

pertsona partaidetza prozesuak â&#x20AC;&#x153;dominatzekoâ&#x20AC;? joera hartzen duten. Inor gaizki sentitzea ez da helburua, gure erakundea

Aplikatu den leku horietan, oso ga-

berdinagoa eta demokratikoagoa izatea ziurtatzea baizik.

rrantzitsua izan da baserrien eboluziorako oso garrantzitsua izan da, eta beraien bideragarritasuna posible egin du, baita kideen laguntza ere prozesuan. Hainbat eskualdetan, emaitzak pertsona ekoizleen artean modu kolektiboan partekatzen dira eta hurrengo urterako hobekuntza konpromisoak hartzen dira.

Metodologia honi egiten zaizkion kriti-

ioa

hitzeko informaz

matura ge re bileren akta for

Gu

kak nagusiki bi dira: galdetegia oso luzea da, ondorioz denbora asko eta datu asko purua

rtzaile ko Emakume parte-ha

aile kopurua Gizon parte-hartz

utako

Emakumeek burut

purua

ko esku-hartze ko

Gizonek burututa

Bertaratzen diren

64

rtzen

tek ez du parte ha

gizonetatik zenba

Bertaratzen diren

rua esku-hartze kopu

eskatzen ditu pertsona ekoizleen aldetik.

Gainera, genero banaketa duen alderdirik ez dago eta ez da gai hori planteatzen.

batek ez du parte

emakumeetatik zen hartzen

65

D.7) Ikaskuntza eta sistematizazioa

Planifikatzea prozesu bat dela azpimarratzen dugu. Horregatik, nahiz eta fase hauek nolabait elkarren segidakoak irudi-

. Maiztasuna: urtean bitan. Mota honetako ebaluazioa,

tu, naturala da eta ongi dago atzeraelikadura etengabeko eta

ikasten, barneratzen, gure egiten goazen hori da; esperien-

zirkularreko dinamika batean nahastea. Bereziki, epe luzerako

tziazko, bizipenezko, emozionalagoak diren alderdiak ere ja-

proiektuak eraiki nahi baditugu, egokitzapen etengabea ezin-

sotzen ditu, ebaluazio askotan kontuan hartzen ez direnak,

bestekoa da.

baina agroekologian ekimen ekonomiko bat martxan jartzearen eta kudeaketaren esperientzia eta bizipen pertso-

Beste alde batetik, testuinguru aldakorretan (krisi ekonomi-

nalaren eta kolektiboaren hobekuntza ziurtatzeko gakoak

koa, etab.) testuingurura egokitu daitekeen planifikazio bat ar-

dira. Mota honetako ebaluazioak, erabakitzeak, emakumeen

tikulatzea komenigarria da, horretarako komeni da helburuen

eta gizonen arteko berdintasuna, barne gatazken kudeaketa,

berrikuspen mekanismoak garatzea urteko adierazleen bitar-

lorpenen eta hobekuntzen onarpena eta sareko lana nola ho-

tez.

betu diren jaso ditzake. Ikaskuntzetan sortu diren alderdi eta esperientzia horiek jasotzeko fitxak egin ditzakegu egunka-

Azkenik, termino orokorretan, informaziorako eta komuni-

ri moduan, eta ikasten eta aurrera egiten dugun hori guztia

kaziorako teknologia berrien hedapenak, adierazitako tresna

modu grafiko batean aurkeztu ditzakegu, adibidez, urteko

eta mekanismo batzuen garapena erraztu dezake. Baina, per-

kronograma baten bitartez, argazkiak, zitak, esaldiak,… ge-

tsona eta kolektibo bakoitzak, bere kasuan zein diren egokiak

hituz eta burututako prozesuaren arrasto bisual bat ematea.

aztertu eta erabaki behar du: pertsona batzuentzat bitarteko arrotz bat izatea gerta daiteke, edo eskuragarritasun edo

Zentzu honetan, ikaskuntzen erreskate espezifiko bat egin

erabilera zailarekin, prestakuntza batekin konpondu daiteke,

genezake, hasierako genero analisi batetik abiatuz: gure au-

koadernoentzat baliagarria izan daiteke, baina agian ez era-

rrerapenak, zailtasunak eta erresistentziak sistematizatu, gure

bakitzeko edo emozioetarako, operatiboa arindu dezake edo

esperientzian genero berdintasunaren aldeko apustuarekin

datak finkatu,… Edozein kasutan, topaketa eta elkarrizketa

gertatzen ari dena espezifikoki barneratuz.

aurrez aurrekoa eta pertsonalarekin oreka bat mantentzea gomendagarria dela iruditzen zaigu.

66

Bertatik bertarako bizipenak • “Hasieran, astero planifikatzerako garaian zailtasunak egon daitezke, bai ingurunearen ezagutza ezagatik bai denbora faltagatik. Planifikazioa fintzeko garaian gomendagarria da inplikatutako talde guztiekin bitartekaritza egitea (pertsona kontsumitzailea, laguntzen duten lagun-ezagun sarea, etab.).”

• “Planifikazio bertan, ideia aldatu daiteke hasiera batean definitu zenari dagokionez. Irekiak egon eta denbora hartu. Kasu batzuetan txikian hasten dira eta aurrera joan ahala definitzen joaten dira. Baina hobea izango litzateke hausnarketa eta argitasun gradu handiagoarekin balitz. Ustiategi heredatuen kasuetan modu informalean joaten dira egokitzen eta planifikatzen, behaketa eta analisi zuzenaren arabera, baina beti argi izaten modelo mota.”

• “Sei hilabeteka hausnarketa topaketa, kontraste bezala talde guztien artean.”

• “Autoeratutako taldeak eta ondoren lan-talde bat kudeaketa orokorrerako.”

• “Astero zuzendaritza bilerak erabakiak hartzeko.

Hamabostero talde guztiarentzat gai operatiboak lantzeko. Errektore kontseilua hilero.”

• “Garrantzitsua da astero edo hamabostero batzarrak egitea, gauzak nola dauden hitz egiteko eta bide batez, planifikazioan eragin dezaketen gatazken kudeaketa egiteko.”

67

Nola antolatzen gara gure ekimena errealitate bihurtzeko?

Segurtzat hartzen den faktore gakoa...

3.1 Identitate juridikoak eta antolakuntza ereduak

Arrazoi hauek berak daude figura juridikorik ez hartzearen

Erabaki hau hartzerako garaian, genero analisia faktore

Horretarako kontsultatu daiteke: martxoak 29ko, 5/2011

erabakiaren azpian. Orokorrean, autonomia bilatzen da admi-

gako bat izan beharko luke. Genero ikuspegitik, figura juridiko

Legea, Ekonomia Sozialari buruzkoa eta ekainak 24ko 4/1993

nistrazio publikoei dagokionez. Baina, aldatuko den fase bat

interesgarriagorik ba al dago, erlazio berdinagoen alde egi-

Legea, Euskadiko Kooperatibei buruzkoa. Horiez guztiez gain,

izan daiteke, testatzearen paralelo edo fase pilotua.

ten duena, botereko erlazio desberdinetan indar eraldatzaile

beste hainbat merkataritza-figurak ere badaude: Sozietate Au-

handiagoa duena?

tonomoak –S.A., Sozietate Mugatuak –S.L., Pertsona bakarre-

Beste alde batetik, figura juridikoa ez da monolitikoa, per-

ko Sozietate Mugatuak S.L.U. eta merkataritza-ekintzak gara-

tsona bultzatzaileen beharretara eta esperientzia beraren ga-

Parte hartzea gehiago sustatzen den ahala, berdinagoak di-

rapenera egokitu behar da, beraz, denboran zehar aldakorra

ren prozesuak sortzeko aukera gehiago izango direla onartzen

izan daiteke.

dugu. Baieztapen honetan, partaidetza prozesuek pertsona

Beste alde batetik, entitate mota bakoitza sozietate-araubi-

tzeko aukera Langile Autonomoen Araubide Berezia hartuz.

guztientzat ahalduntze dinamikak sortzen dituztela kontuan

de bat dagokio, izaera autonomikoa zein estatukoa izan de-

ko bat abian jarri nahi dutenean, ondorengo galdera egin be-

Kasuren batean, gainera, hainbat figura juridiko elkarrekin

hartzen ari gara eta ondorioz, berdinagoak izateko aukera

zake eta, bere funtzionamendua arautzen du. Ekimen hauetan

harko liokete beraien buruari: identitate juridiko bat hartuko

erabiltzeko aukera har daiteke, ekoizpen edo zerbitzu mota-

duten egiturak eta praktikak ere. Era berean, horizontalagoak

lanean hasten diren pertsonak zein arauengana jo behar du-

al dugu? Gure ekimena ofizial egingo edo formalizatuko al

ren arabera eta ekimena bizirik irauten duen zehar detektatzen

(adibidez kooperatibak) diren figura juridikoak, hasiera ba-

ten jakin behar dute.

dugu? Baiezko kasuan, zein figura juridiko hatuko dugu?

diren beharren arabera. Modu honetan, entitate bakoitzak,

tean, baloreen definizioarekin koherenteagoak izango dira,

ekimena abian jarriko duen pertsonaren edo kolektiboaren

partaidetza eta berdintasuna adibidez.

Pertsona batek edo pertsona talde batek ekimen ekonomi-

Galdera hauek erantzuteko argumentuak bai ideologikoak,

.

interesei modu naturalagoan erantzungo die.

Ekonomia sozialeko erakundeek irudi juridiko multzo bat

bai interes praktiko edo/eta ekonomikokoak izan daitezke.

Bi koadro gehitzen ditugu eta bertan ikus dezakegu:

hartzen dituzte:

Modu horretan, figura juridikoak neutralak ez diren bi dimen-

a

tsio ditu eta batak bestearen eragina izaten du:

zialaren Ekonomia So ea or kt azpise

DIMENTSIO INSTRUMENTALA Figura juridiko bat hartzeak eman diezaguken abantaila konparatiboekin lotuta, zerga,kudeaketa eta parte-hartze alderdietan beste bat izan ordez.

1) ekonomia sozialeko entitate motak euskal ekonomian eta,

zietateak

Ez finantza so

lan-sozietateak kooperatibak

enplegu-zentro oizleak

Merkatuko ek

enpresak

mutualitateak

tateak

Finantza-sozie

eraldaketarako

70

Dimentsio honek, bakoitzak (dimentsioak) dituen ezaugarrien arabera figura juridiko bat edo bestea hartzeari erantzuten dio, eta ekimena eraikiko duen pertsonaren edo kolektiboaren izaera politiko-ideologikoko printzipioetara, ikuspenera eta baloreetara egokitzea erantzuten dio.

oekonomiko Erakunde mikr

ak • Kooperatib teak ta zie • Lan-so ko enpresak tze • Gizartera ro bereziak nt • Enplegu-ze ako nekazari• Eraldaketar ak te sozieta kofradiak • Arrantzale-

bereziak gizarteratzeko

DIMENTSIO POLITIKO/IDEOLOGIKOA

sektorea Instituzional

ekintza ekonomikoa burutzen duten fundazioak eta elkarteak

nekazari-sozietateak

operatibak • Kreditu-ko en Sozial • Aurreikusp erakundeak ko Boluntario Sozialeko • Ekonomia o elkarrenganak en de un erak ak te ta zie so bermedun

arrantzale-kofradiak

erakunde bereziak Ez merkatuko

ekoizleak

urako irabazi Etxeen zerbitz erakundeak ko be asmorik ga (EZIAGE)

zako elkarteak • Gizarte ekint ak zako fundazio • Gizarte ekint zi ba ira o itzurak • Etxeen zerb ko beste asmorik gabe ak de un ak er

71

d) Askatasuna botere publikoei dagokionez.

c) Barne elkartasunaren sustapena eta bertako garapena, emakume eta gizonen arteko aukera berdintasuna, gizarte kohesioa, gizarte bazterketa egoera arriskuan dauden pertsonen gizarteratzea, enplegu egonkorra eta kalitatezkoa sortzea, bizitza pertsonala, familia eta lanaren kontziliazioa eta iraunkortasunaren konpromisoaren alde egiten duen gizartearekin.

b) Ekintza ekonomikotik lortutako emaitzen aplikazioa, nagusiki bazkideek edo kideek emandako lanaren eta burututako zerbitzu edo ekintzaren arabera eta, bere kasuan erakundearen gizarte helburura.

a) Pertsonen eta helburu sozialaren lehentasuna kapitalaren aurrean, kudeaketa autonomo eta gardenean zehazten dena, demokratikoa eta partaidetzakoa; erabaki hartzeak pertsonen arabera edo egiten dituzten lan ekarpenen eta erakundeari emandako zerbitzu ekarpenen arabera edo helburu sozialaren arabera, kapital sozialari egindako ekarpenei dagokionez.

Printzipio orientatzaileak:

1. Egun, “kooperatiba txiki” deiturikoa sortzeko aukera dago, gutxienez 2 pertsona bazkidez osatua y eskuragarriagoak diren betekizunekin. Informazio gehiagorako, Euskadiko Kooperatiba Txikien Sozietateko 6/2008 legea.

2. Lan elkartuko kooperatiben barruan interesgarria da kontuan izatea Gizarte Ekimeneko Kooperatibak , bere berezitasunagatik. 90 hamarkadatik goraka doan modu batean nabarmentzen dira, sozio-sanitario, hezkuntza, kultura edo ingurumen zerbitzuak ematearen eremuan, bere ekintza garatzen dutenak. Informazio gehiagorako, Gizarte Ekimeneko Kooperatibak arautzen diren, apirilak 4ko, 61/2000 dekretua.

ENTITATE BEREZIAK

Nekazari, abeltzain edo baso produktuen ekoizpena, eraldaketa eta merkaturatze ordenan, helburu ekonomiko-soziala duten entitateak, hobekuntzak gauzatzea landa inguruan, nekazari sustapena eta garapena eta helburu horretarako lan egiten duten zerbitzu komunak ematea (abuztuak 3ko, ED 1776/1981, Eraldaketarako Nekazari-Sozietateen Errege Dekretua, a Art.)

ERALDAKETARAKO NEKAZARI-SOZIETATEA

Ekonomia sozialeko 5/2011 legearen 5 artikuluan ezartzen denaren arabera (5 Artikulua. Ekonomia sozialaren Erakundeak), 4 artikuluan (4 Artikulua.

Printzipio orientatzaileak) ezarritako printzipioek jarraitzen dituzten arau espezifikoetan sortuta izan diren erakundeak dira.

Bere helburuak betetzeko, izaera juridikoa eta egiteko gaitasuna duten, Eskubide publikoko entitateak, Administrazio publikoekin arrantza sektorearen partaidetza eta lankidetza bide bezala eratzen direnak, arrantzaren interes orokorraren babeserako (ekainak 25eko, 16/1998 Legea, Euskal Herriko arrantzale Kofradien Legea, 1 Art.)

Irabazi asmorik gabe eratutako entitateak, bere sortzaileen borondateagatik, beraien ondarea interes orokorreko helburuak betetzera bideratuta dute (abenduak 26ko, 52/2002 Legea, Fundazioen Legea, 2 Art.)

Pertsona oinarriko eta irabazi asmorik gabeko entitate pribatuak, helburu partikularrak edo orokorrak lortzeko antolatuta daudelarik (ekainak 22ko, 7/2007 Legea, Euskal Herriko Elkarteen Legea, 1 Art.)

Helburu bezala, Gizarte Segurantzaren osagarria den gizarte aurreikuspen boluntarioa egiten duten entitateak dira (otsailak 23ko, 5/2012 Legea, Euskal Herriko Gizarte Aurreikuspen Boluntarioko Entitateen Legea, 1 Art.)

29ko, 6/2004 Araudiko Errege Dekretua, aseguru pribatuen antolamendua eta gainbegiratze Legea, 9 Art.)

Irabazi asmorik ez duten aseguru entitate pribatuak, aseguratuta dituzten arriskuen estaldura beraien bazkideei, pertsona fisiko edo juridikoei (urriak

Ondasunen eta zerbitzuen ekoizpeneko edozein ekintza ekonomikoa burutzen duen entitatea, bere gizarte helburua gizarte bazterketa egoeran dauden pertsonen integrazio eta prestakuntza soziolaborala duena, enplegu arrunterako bidean (abenduak 13ko, 44/2007 Legea, Gizarteratzeko Enpresen Legea, 4 Art.)

Helburu nagusia lan produktibo bat burutzea duten erakundeak, merkatuko operazioetan modu erregular batean parte hartuz, eta ezintasun bat duten langileek behar dituzten enplegu ordaindu bat eta doikuntza pertsonal eta sozialeko zerbitzuak ematea ziurtatzeko, ezintasuna duten ahalik eta pertsona kopuru handienaren integrazio bitarteko bat den neurrian, lan arruntaren erregimenean (abenduak 4ko, ED2273/1985, Enplegu Zentro Bereziko Errege Dekretua, 1 Art.)

Kapital sozial gehiengoa, modu pertsonalean eta zuzenean ordaindutako zerbitzuak ematen dituzten langileen jabetza izatea, beraien lan erlazioa denboran mugagabea izatea (martxoak 4ko, 4/1997 Legea, Lan Sozietateen Legea, 1 Art.)

Gizarteratzeko kooperatibak, gutxienez, ezintasun fisiko edo psikiko bat duten pertsonez osatuak egongo dira, eta bazkideen lanaren produktuak eta zerbitzuak antolatzeko, bideratzeko eta merkaturatzeko lan elkartuan oinarritu ahal izango dira edo kontsumo orokorreko edo espezifikoko ondasunen eta zerbitzuen hornidura erraztera zuzenduta joango dira.

Ikus apirilak 4ko 61/2000 D [PAIS VASCO], Gizarte Ekimeneko Kooperatibak arautzen direnekoa («E.H.A.A» maiatzak 3).

GIZARTERATZEKO KOOPERATIBAK

Korporazio eta erakunde publikoek, fundazioek, sindikatuek eta eremu guztietako elkarteek, mota honetako kooperatibak osatu ditzakete, erakundeko edo funtzioko edozein arazo edo behar argitzeko, berdintasuna kontuan izanik, bazkide bakoitzaren erakundeko-autonomia eta berezitasunari eragin gabe.

Erakundeen zerbitzu-kooperatibak

Aurreko artikuluaren 1 zenbakiak araututako gizarte helburu antzekoa duten kooperatibak dira. Arrantza, industria, merkatu edo zerbitzu sektoreetako norbanako eta gizarte enpresariak elkartzen dira, beraien forma juridikoa edozein dela ere, bazkideen enpresari funtzioak, ekintzak edo ustiategien emaitzak errazte, bermatu edo osatze aldera.

Enpresen zerbitzu-kooperatibak

Artisauek, profesionalek edo ekintza beraien kabuz garatzen duten artistek osatutako, profesionalen zerbitzu-kooperatibak dira eta beraien helburua, hornidurak, zerbitzuak eskaintzea edo bazkideen aipatutako ekintzak edo hauen emaitzak errazteko, bermatzeko edo osatzeko, ardatz desberdinetan: ekonomikoa, teknikoa, lanekoa, ekologikoa, antolakuntzakoa edo funtzionala.

Profesionalen zerbitzu-kooperatibak

ZERBITZU-KOOPERATIBAK

Egungo legearen arabera, osasun-kooperatibak dira ere, ospitaleak, klinikak eta antzeko osasun-etxeak sustatzeko, hornitzeko, administratzeko, euskarritzeko eta kudeatzeko helburu duten pertsona fisikoek eta juridikoek sortutako kooperatibak dira. Bere bazkide onuradunei eta familiakoei osasun asistentzia ematera bideratuta, baita, beraien langileei ere. Ospitaleetako legedia aplikatzeaz gain, kooperatiba hauei kontsumo kooperatiben gaineko araudia ere aplikatzen zaie, bere kasuan, eskaintzen duten zerbitzuaren espezializazioari eta ekiten duten sektoreari entzunez, arauak jarraituz finka daitezkeen egokitzapenekin.

Osasun-instalazioetarako kooperatibak

Enpresaritza-ekintza, beraien bazkideen edo aseguratuta daudenen eta aseguru hauen onuradunen osasunari dagozkion arriskuak betetzea duten kooperatibak dira.

Osasun-laguntzako kooperatibak

OSASUN-KOOPERATIBAK

Aseguru-kooperatibak, aseguru ekintza gauzatzea helburu duten horiek dira, bere alderdia edozein dela ere, prima finkoko, prima aldakorreko edo lan elkartuko erakundeak bezala antolatu eta funtzionatu ahal izanik.

Aseguru-kooperatibak

Kreditu-kooperatibak, beraien bazkideen finantza-behar aktiboak eta pasiboak zerbitzatzea helburu soziala duten haiek dira, hirugarrenekin ere ekin ahal dutelarik, eremu operatibo orokorreko kreditu-entitateen ekintza eta zerbitzu propioen ariketaren bitartez.

Kreditu-kooperatibak

FINANTZA-KOOPERATIBAK

Etxebizitza kooperatiben helburua, beraien bazkideei etxebizitzak edo lokalak, eraikuntzak eta instalazio osagarriak eskuratzea da; aipatutako higiezinak eta elementu, zona edo eraikuntza komunak hobetu, kontserbatu eta administratzea; dagozkien zerbitzuak sortu eta ematea, baita batzuei zein besteei bideratutako etxebizitzak, lokalak eta eraikuntzak eta instalazioak zaharberritzea. Kooperatiba hauek bereziki, pertsona fisikoak eta erakunde kooperatiboak elkartuko dituzte.

Etxebizitza-kooperatibak

Kooperatiba hauek, nekazari ustiagarriak diren ondasunen erabilera eta aprobetxamendu eskubide titularrak elkartzen dituzte, eskubide horiek utziz, eta gainera, beraien lan pertsonala emanez, edo ez, baita gozamen eskubideak utzi gabe, erakundean lan egingo dutenak. Helburua, lurrak edo ekoizpeneko beste bitarteko batzuk komunean jartzea da, nekazari-enpresa edo ustiategi bakar bat sortzeko eta kudeatzeko, bertan, edozein titulugatik kooperatibak dituen ondasunak ere barneratu ahal izango dira.

Beraien gizarte helburua betetzeko zuzendua dagoen edozein ekintza garatu ahal izango dute, bai nekazari-produktuak lortzera zuzenean bideratutakoak, bai ustiategia bere elementu, funtzio eta prozesu guztietan eratzeko edo perfekzionatzeko helburua duten prestaketa operazioak, baita beste funtzio batzuk ere: bilketa eta banaketa eta lotuta daudenak eta osagarriak direnak, eta oro har, nekazari-ekintzarenak izan daitezkeenak edo aurrekari, beraren osagarri edo ondorio zuzena dena.

Erkidegoan ustiatzeko kooperatibak

Nekazari-kooperatibak dira, nekazari, baso, abeltzain edo mistoak diren ustiategietako titularrak elkartzen dituztenak eta beraien helburua, merkaturatzea, hornidurak, talde produktiboak eta zerbitzuak ematea edo hobekuntzara bideratutako operazioak gauzatzea, bazkideen ustiategietako, elementuen edo osagaien, kooperatiba beraren edo landako bizitzaren edozein arlo edo ardatz ekonomiko-sozialean, Kooperatibako Estatutuek, horien gizarte objektuari dagokionez ekintza esklusiboaren konpromiso bat eskatu ahal izango dute, bazkide baldintza lortzeko eta kontserbatzeko betekizun bezala

Nekazari-kooperatibak

Bere maila, etapa, ziklo, gradu eta modalitate desberdinetan irakasle-ekintzak garatzen dituzte hezkuntza kooperatibak dira, jakinduriaren edo prestakuntzaren adarrak edozein direla ere. Horrez gain, eskolaz-kanpoko eta lotura duten jarduerak gauzatu ahal izango dituzte, baita eskola zerbitzu osagarriak eskola-ekintzak errazten dituztenei.

Hezkuntza kooperatibak

Kontsumo kooperatibek, bazkideen eta beraiekin bizi direnen erabilerarako edo kontsumorako ondasunak eskuratzea edo zerbitzuak ematea dute helburu, baita kontsumitzaileen eta erabiltzaileen legezko eskubideen eta interesen defentsa eta sustapena ere. Kooperatiba hauen bazkidea pertsona fisikoak eta azken hartzaileen izaera duten entitate edo erakundeak izan daitezke.

Kontsumo kooperatibak

Lan elkartuko kooperatibak dira, nagusiki pertsona fisikoak elkartzen dituztenak, beraien lanaren bitartez edozein ekintza ekonomiko edo profesional burutzen dute, komunean hirugarrenentzat ondasun eta zerbitzuak ekoizteko.

Lan elkartuko kooperatibak2

KOOPERATIBA MOTAK

Aipatutako legea hartuz, II TITULUAN, lehen kapituluko Xedapen bereziak, arautzen diren kooperatiba moten xehatzea topatzen dugu. Ondorengo hauek dira:

Lehen helburu bezala, bere kideen ekintza ekonomiko eta sozialen sustapena eta beraien partaidetza aktiboarekin euren beharren asetasuna duen enpresa bat garatzen duen entitate bat (ekainak 24ko 4/1993 Legea, Kooperatiben Euskal Legea, 1 Art.)

Modu boluntarioan bildu diren pertsonen elkarte autonomoa, komunean dituzten beraien beharrak eta helburu ekonomikoak, sozialak eta kulturalak asetzeko, propietate bateratuko eta kudeaketa demokratikoko enpresa baten bitartez (ACI, 1995)

ERAKUNDE KONTZEPTUA

2) ekonomia sozialeko figura juridiko desberdinen definizioa eta ezaugarriak euskal ekonomian eta arautzen dituzten araudia.

ARRANTZALEKOFRADIA

FUNDAZIOA

ELKARTEA

MUTUALITATEA

ASEGURU MUTUA

GIZARTERATZEKO ENPRESA

ENPLEGUZENTRO BEREZIA

LAN SOZIETATEA

KOOPERATIBA1

ERAKUNDEA

72 eraikitzen joango garen egituretan

Aukeratu dugun forma juridikoak

eragina izango du. Horrela, hainbat

egitura izan ditzakegu: Errektore

kontseilua, batzar bat, zuzendari-

tza bat, txandakakoa, kanpokoa eta

aditua edo sortze-zuzendaritza bat;

espazio anitzak edo eremuen ara-

berako taldeak (ekoizpena, merka-

turatzea, sentsibilizazioa, finantzak,

prestakuntza, etab.) eratu ditzakegu,

autoeratutako taldeak operatiboan

edo/eta

tuak; emozioen eta gatazken ku-

estrategikoan,

hitz egiten egongo gara.

koordina-

deaketarako mekanismo paraleloak

ezarri ditzakegu.

inplikatutako pertsona guztiek:

Edozein kasutan, oinarrizkoa,

a) egitura eta erabaki, komunikazio eta erantzukizun fluxuak

ongi ezagutzea;

b) beraien inplikazio graduarekin ados eta kontent;

c) partaidetza kritiko, eraikitzaile, berdina eta arduratsurako kon-

fiantzako eta heldutasuneko

giro bat sortzea;

d) minimoak argi izatea, eta hortik, egokitzapenerako/be-

rritzerako irekia egotea.

guztiak ematean, lan prozesuak eta

Goian aipatutako kasu hauek

erabaki hartzeak gardentasunagatik

ezaugarritzen diren entitate batez 74

> < ¿?

galderak eta hausnarketak Sustraitzeko galderak eta hausnarketak Garrantzitsua da gogoratzea, aukeratutako barne antolamendu ereduak koherentea izan beharko lukeela defendatutako garapen ereduarekin. Hau, barne kudeaketa mota batean eta erabaki hartzean ulertu beharko litzateke. Prozesu demokratiko, partaidetza prozesu eta prozesu berdin (geroz eta horizontalagoak izan) gehiago sustatzen dituzten eredu gehiago egongo dira, baina ez dira eredu “puruak” existitzen.

Baina, erakunde batek eredu “bertikalago” bat onartzea erabakitzeak ez dio salbuesten, beste gauzen artean, bere erabaki hartzean berdintasunaren aldeko konpromisoak hartzera (nahiz eta gure ikuspuntutik eraldatzaile gutxiago izan). Horrez gain, interesgarria da ere eredu bakoitzaren inplikazioetan eta zehaztasunean gehiago sakontzea, horizontaltasunagatik, partaidetza prozesuengatik,… zer ulertzen dugun garatuz, genero azterketa bat barneratuz eta hainbat mito hautsiz, esaterako: • taidetza erakunde batek ez du inplikatzen pertsona guztiek dena egitea, • demokratikoagoa den prozesu bat eraginkortasun gutxiago izan dezake (baliabide gehiago behar dituelako) baina, efikazagoa izan daiteke (helburuak argitasun gehiagoz lortzeko, inplikazioa, pertsonen ahalduntzea sortzea,…).

75

• “Jendea ez gainkargatzeko modu bat, eta era berean, pertsona guztiak erantzukizun berdina hartzea, ardura postuetan txandakako

Bertatik bertarako bizipenak

3.2

• “Hasieratik kooperatiba gara: ekimenaren printzipioei hobeto erantzuten dio, edukia duen tresna bat da, ez bakarrik forma juridiko bat”.

• “Pertsonalitate juridikoa ez badu autonomia gehiago du, ekintza desberdinak burutu daitezke lankidetzako erakundeen bitartez”.

• “Irabazi asmorik gabeko kontsumitzaileen elkarteak (produktu ekologikoena)”.

• “Gurasoen kooperatiba”.

• “Gizarte ekimeneko kontsumo kooperatiba”.

• “Lan-elkartuko nekazaritza kooperatiba gara, ohiko nekazari kooperatiben aurrean eredu desberdin bat bezala ikusten dugu eta ikustea interesgarria gertatzen zaie”.

• “Printzipioekin koherentziako kooperatibak, langileak bazkideak izan daitezen. Horrez gain, errazagoa da ere bazkide mota desberdinen funtzionamendu/partaidetza arautzeko eta antolatzeko”.

• “Merkatuak (edo laguntza publikoa duten ekimenak) espazio publikoak edo kudeaketa publikokoak izan daitezke, filosofia mantentzen den bitartean eta gizarte partaidetza bermatzen den bitartean. Kudeaketa pribatuko espazio publiko bat edo kudeaketa mistoko espazio publiko bat aukeratu daiteke. Guk enpresa sustapeneko politika publikoen ko-eraikuntza eta ko-ekoizpena bilatzen dugu”.

• “Kooperatiba integralek, beraien kideei kooperatiba bertan produktuak eta zerbitzuak trukatzea posible egiten duen eredu jasangarria eta autoeratu bat eskaini nahi dute, etengabe dirura jo gabe. Proposamenak formula desberdineko osagaiak barneratzen ditu, denbora bankuak edo ekoizpeneko eta nekazaritzako kontsumo taldeak bezala, baina moneta-sozial bat gehituz”.

• “Kooperatiba integrala kontsumo kooperatibak baino urrats bat geroago dago, zerbitzuak ematea ere bilatzen duelako, konfiantza sare bat sortuz”.

Erabakiak nola hartu?

mekanismoak ezartzea da. Adib.: 2 urtetik behin batzorde erdiaren aldaketa”.

• “Partaidetza elkartuko espazioak formalizatzeko, egutegian jartzeko eta antolatzeko beharra.”

• “Partaidetza erabakigarri espazioen artean desberdintze argi bat ezartzeko beharra, operazio gakoan eta gako estrategikoan”.

Lidergoaren irudiak erabaki hartze prozesuan pisu espezifiko bat du:

Erabaki hartzeak, erakunde barruan pertsonen botereko eta • “Erabaki hartzean gardentasuna eta argitasuna”.

erantzukizuneko erlazioei erantzuten dieten prozesuak multzokatzen digu. Prozesu hauek esplizituak edo isilekoak izan daitezke antolakuntza dinamiketan: hau da, erabaki hartze

eragiten du, partekatua eta argitua ez bada, gatazka des-

modua idatzia edo argitua egon daiteke, edo “beti modu ho-

berdinak sor daitezke, beraz, garrantzia handikoa izango

rretan egin delako” egiten da.

da, antolakuntza esparruan erabaki hartze prozesua zehaztea, azaltzea eta partekatzea. Eta ezarri nahi dugun

Partaidetza erreal/demokratikoa erabaki hartzean eta iritzi askatasuna zailagoak dira botere erlazioak ez badira esplizitagarriak eta zalantzagarriak.

• “Erabaki hartze berdina bermatzeko beharra”.

• “Ez da erraza ardura postuetan lan egitea: hainbat erabaki eta barne edo kanpo jardueretan ardura izatea ez da pribilegio bat, ekimenaren

• “Barne gatazkek ekimenean eragin dezakete: gatazken konponketa mekanismoak ezarri”.

bidean eta inplikatutako pertsona guztientzat zuzendutako erantzukizun bat baizik”.

egitura gero eta horizontalagoa, parte-hartzaileagoa, • “Partaidetza eta erabaki hartze kolektiboa. Partaidetza maila egokie-

• “Lidergo karismatiko bat izatea gomendagarria ez den arren, bai komeni

na, pertsona edo kolektibo bakoitzak aukeratzen den hori da. Per-

da, horretarako gaituenak diren pertsonak (eta beraiek nahi izatea)

tsona guztiek ez dute maila berdinean parte hartu nahi, hainbat per-

talde lidergo postuetan posizionatzea. Lidergoa konfiantzan oinarritzen

Erabaki hartzeak antolatzeko moduak, ekimenaren

tsona bere giza laguntzatik parte hartzea aukeratzen dute. Oinarri-

da, pertsonek/taldeak lider horietan konfiantza izatea, une horretan be-

kudeaketan erabateko efektuak diru maila guztietan.

zko gutxiengo betebehar batzuk ezarri daitezke – ez dute moneta-

raiek direla esperientziarako pertsona egokienak”.

Maila estrategikoan eta planifikazio mailan eragina izango

rioak izan beharrik. Partaidetza maila altu batek, militantzia eta kon-

du, baina baita maia operatiboan eta egunerokotasun mai-

tzientzia maila altu bat eskatzen dute, baita kultura edo hezkuntza

lan ere. Barne erabaki hartzeetan, partaidetza, demokrazia

partaidetza bat ere. Partaidetza lortzea/mantentzea gutxiengoetatik

eta adostasun bilaketa gehiago, proiektuarekiko, pertsona

haratago izaten da erronka. Gutxiengoak oso altu ezartzen badira,

Erabaki hartzean argitasun gabezia egoteak edo botere er-

langileen, militanteen eta boluntarioen identifikazioaren

hainbat pertsonek baja emango dute, konpromisoari erantzuteko be-

lazioen eztabaidatze gabezia egoteak, ahalduntzea laguntzen

eta konpromisoaren igoera batean bilakatuko da, ondorioz

raien ezintasunagatik (logistika, emozionala, kulturala)”.

ez duten bi joerara eraman gaitzake:

kontrako testuinguruen aurrean erresilientziak gora egingo

• alde batetik, partaidetzak erabaki hartzean eragin erreal bat ez badu, pertsonak gutxiago inplikatzen dira aipatu-

demokratikoagoa eta berdinagoa izan, orduan eta garrantzia gehiago hartuko du.

• “Lidergo partekatua langile militante guztien aldetik”.

• “Lidergoaren legitimotasuna eratortzen da: a) Kideen artean sortzen den motibazioa, ilusioa eta konfiantza eta kanporantz ateratzen den

du, orain bizitzen ari garen krisi ekonomiko bat izan daitekeen

• “Antolakuntza eredu mistoak aztertzea interesgarria da (Adib. Per-

proiektu eta esfortzu kolektiboaren ikuspena. b) Proiektua hedatzeko

bezala, edo beste plano batean, eguneroko lan dinamika be-

tsona ekoizleen eta kontsumitzaileen kooperatiba misto bat, etab.),

gaitasuna, pertsonaren eta gizartearen ikuspen global bat izan eta sines-

retik eratorritako erakundeen barne krisia.

pertsona kontsumitzaileak, ekoizleak eta erakunde eragileak erabaki

tea, hortik bere indarra ateraz aurrera egiteko. c) Lidergoaren dimentsio

hartzetan zeresana dutelarik, pertsonetan, ekimenean eta baita eskai-

etikoa: baloreetan lider izan eta adibide emanez, proiektua ez izatea li-

nitako produktuaren konfiantzaren hazkunderako”.

derraren gizarte igoerako elementu bat”.

tako prozesuan, edo Aldiz, txanponaren beste aurpegia azkartasun eta mal• beste alde batetik, botere erlazioak argi ez badaude

• “Komenigarria da esklusiboki lider baten mende ez egotea”.

gutasun galera posible izan daiteke eta ondorioz, erabaki

(esplizitatuak) eta ez badira zalantzan jartzen, pertsonek

hartzean eraginkortasun galera eta ekimena osatzen duten

• “Hurrengo arduradun/lider belaunaldiari zabaltzea lantzeko beharra.

beraien iritziak emango dituzte eta politikoki zuzenaren

pertsonen lan gainkarga galera, baita boluntariotzarena

Ekimenen erreleboa planifikazioa egiten joatea gakoa da, nahiz eta ne-

prudentziatik parte hartuko dute, ez askatasunetik.

eta militantziarena.

ketsua eta zaila izan. Hori egin ezean, mota desberdinetako gatazkak sortzeko arriskua egon daiteke: belaunaldi aldaketarekin ekimenaren

Sentsibilitate maila altua duen gai bat da eta ekimen ekonomikoaren eta erakundeko erlazioen eremu eta maila guztietan

Elkarrizketatutako esperientzietatik ateratzen diren elementuak kontuan hartzea komenigarria litzateke:

funtsa galtzen da edo alderantziz, erreleboa ekiditen da pertsona sortzaileen boterearenganako loturarekin”.

77

3.3 Sustraitzeko galderak eta hausnarketak Funtsezkoa da gure erabaki hartze prozesuei genero analisi bat egitea. Nahikoa praktikoak diren hainbat gako adierazten ditugu, ohikoan teoria nahiko argi dugulako baina praktikan zailtasunak ditugulako: • Erabakitze espazio guztietan eta eremu guztietan 60-40 inguruko proportzio bat bermatzea. Gure esperientziaren errealitatea erantzuten, analisi proportzionalak gauzatzea eta helmuga gradualak ezartzea tokatuko zaigu (ez da berdina, %90 emakumeak garen erakunde bat gara, adibidez).

• Lidergoetan sakondu: --Gure erakundean, non daude gizonak eta non daude emakumeak?

Zer motatako erantzukizunak onartzen dituzte? Errekonozimendu berdina al dute?

--Lidergoaz hitz egiten dugunean, zein funtzio/erantzukizunez hitz egiten ari gara? Pertsona gaituenak proposatzeaz hitz egiten dugunean, zertaz ari gara? – Hau galdetzen dugu, tradizionalki gizonak publikora aurrez jarrita egon dira eta emakumeak ikusezina den horretara- Zer da balioztatzen dugu?

--Lidergo partekatua genero berdintasunarekin proposatu al dezakegu? Zein mekanismo defini ditzakegu partaidetza berdinago bat sortzeko?

• Parte hartzea erabakitze unean, pertsona guztien eta bereziki emakumeen, erabaki hartze publikoko espazioetatik kanpo aurkitzeagatik, ahalduntze bat sor dezakeen elementu bat da. Adib.: pertsonen txandakatzea, bileren moderazioa irizpide berdinekin, erabakien gardentasuna eta komunikazioa, metodologia parte-hartzaileak,… Bertaratzea eta parte hartzea gauza berdinak ez direla gogoratu.

• Erabaki hartzea elementu emozionalekin eta gatazkak kudeatzeko beharrarekin ere lotu, funtzionamendu egoki bat egoteko ikusezinak (eta femeninoarekin erlazionatuta) eta gakoak diren ohiko alderdiak.

kontziliazioa, denbora pertsonalarekin oreka (aisia, ikasketa,

no lehentasun gehiago duten galde diezaiokegu gure buruari.

lagunak,…), laguntza eta entzute emozionala, harremanak eta

Zeregin batzuk garrantzia edo maila handiagokoak direla uste

sareak, etab.).

al dugu? Esperientzia bideragarria izan dadin, zenbat pertsona/denbora behar da?

Pertsonak: Autokudeaketa eta taldekako lana Ez dugu ahaztu behar, definitzen ditugun lan eta kudeaketa

tako bat pertsona partaide bakoitzak ematen duen balorea

egiturek emakumeen eta gizonen arteko partaidetza eta ber-

izaten da, bakoitza bere moduan eta bakoitzak duen aukeren

dintasun baloreak sustatu ditzaketela edo ez. Lan-talde hori-

barruan, enpresaritza ekimenari eta taldeko grinari.

Hainbat pertsona kolaboratu eta lan egin behar duten eki-

zontaletan oinarritutako egiturak definitzea gakoa izango da, zereginen garapena eta jarraipena modu kolektiboan gauza-

harrezkoa da. Aukeratu dugun antolakuntza moduak prozesu

tzen delarik, pertsonen partaidetza aktiboa delarik ez bakarrik

honetan eragingo du, eta organigrama bat edo gure ekime-

zereginen operatibizazioan, erakundearen begirada estrate-

naren funtzio eta lan arlo desberdinak ordezkatzen dituen ma-

gikoenean eta ideologikoenean baizik eta gardentasuna fase

rrazki bat marraztu ahal izango dugu.

guztietan dagoelarik.

Askotan, organigramak edo funtzioen, rolen, erantzukizu-

Antolakuntza egitura eraldatzaileek inplikazioa eta partai-

nen banaketa grafiko ofizialak ez du islatzen egiten den guz-

detza sustatzen dituzte erabaki hartzean taldekako kudeake-

tia, edo hainbat rol ikusezin egiten dituzte”.

tan, espazio anitzen sorreran. Era berean, esparru honetan ematen diren fluxu eta prozesuek, eraginkortasunaren eta afe-

Gure buruari galde diezaiokegu: Egin beharreko funtzio

ktuen artean oreka bat sustatu beharko lukete.

guztiez, arduraldi denborak eta erantzukizun eremuez kontziente al gara? Ohiko lan eremu batzuk ondorengoak izaten dira: • ekoizpena

• komunikazioa/hedapena/marketing • kudeaketa/gerentzia

Taldeen kudeaketa, pertsonen kudeaketa

• garbiketa/mantenua • hezkuntza/sentsibilizazioa • prestakuntza

Beste alde batetik, ekimen ekonomikoan pertsona partaide bakoitzaren gaitasunen kudeaketa eta garapena desberdina • etengabeko prestakuntza, • prestakuntza teknikoa, • prestakuntza sozio-politikoa,

Taldeen kudeaketa, ekimenerako aukeratu dugun barne antolaketara eredutik eratortzen da neurri handi batean. Era berean, Aukeratzen dugun figura juridikoak, aurrera eramango dugun kudeaketa profilean inplikazio zuzenak ditu.

• kontabilitatea • administrazioa

Gustuen, gaitasunen eta motibazioaren arteko oreka mantentzea garrantzitsua da, inplikatutako pertsonen funtzioak esleitzeko garaian.

izan daiteke eta kontuan har ditzake:

• eraldaketa • merkaturatzea

Aukeratutako eredua edozein dela ere, ekimen hauen aberastasun handienetako bat eta iraunkortasuneko elementue-

men batean, funtzioen, rolen eta erantzukizunen banaketa be-

• sareetan, foroetan, etab. egotea, erlazio publikoak

78

din balioztatzen ditugun edo errealitatean batzuk besteak bai-

Beste alde batetik, elikadura burujabetza ekimenak askotan

• pertsonaren garapen osorako beste alderdi batzuen gaineko prestakuntza (artea, emozioak,…), • barne prestakuntza, partaidetzaren eta erantzukizun eta jardueren onarpenaren praktikatik, kideen arteko trukaketatik.

lehen sektorearen ekimenekin erlazionatuta egotean, kontuan izan behar diren, propioki bereak diren elementu ezauga-

Gaitasunen kudeaketa on batek giro lagunkoi, osasuntsu,

rritsuak dituzte. Baina, komenigarria da gogoratzea taldeko

solidario eta berdin bat sortzera laguntzen du. Gainera, gai-

kudeaketa, azken batean, pertsonen kudeaketa dela. Zentzu

tasunen kudeaketa hau arrakastatsua bada, pertsonen inplika-

honetan, ohikoa izaten da pertsonak (gu bertan gaudelarik)

zioaren hazkundean nabarmenduko da.

ekimenaren pieza produktibo hutsak bezala kontuan hartzea, ezinbestekoak diren alderdi erreproduktiboak ekimena

Ondorengo koadroan, elkarrizketetatik ateratako hainbat

Behin organigrama bat edo funtzioen, rolen, erantzukizu-

beraren garapenerako alboratuz, aipatutako pertsonen ongi-

elementu gako jasotzen dira, pertsonen eta beraien gaitasu-

nen,… ordezkaritza/esleipena dugunean, eremu guztiak ber-

zaterako izateaz gain (adingabeen eta adinduen zaintzarako

nen kudeaketaren hobekuntzarako:

79

> < ¿?

galderak eta hausnarketak

bat sortzen delako. Beste alde batetik, erlazioen normalizazioa sustatzen da, berotasuna, motibazioa, etab. sortzen da”.

Zentzu honetan, agroekologiko eta familia eremua ohikoa da ordainsariak argi ez egotea, ezta bete behar diren funtzioak

• “Jende guztiak bere gaitasunak ematen ditu eta guztiok ditugu desgaitasunak. Hau ez da gizarte zerbitzu bat, bere etxea eta enpresa baizik. Pertsona guztien gaitasunak balioztatu behar dira (baita pertsona ahulenak ere), gizartearentzat bertako elikagaiak ekoitzi ditzakete, beharren truke bat antolatu, zergatik ez? Guztiok ditugu ametsak eta gaitasuna”.

ere, oso bat bezala onartzen dira. Nahikoa ohikoa da, ekimen

Bakoitzak zertan egiten du lan eta zertan konprometitzen da?

Zer eta nola ordaintzen da?

• “Taldearen arteko erlazio ona ezinbestekoa da, laguntza komunitate bat sortzea eta lotura pertsonalak sortzea emozionaletik”.

agroekologikoko edo familia ekimenetako kideak ekimena ekonomikoki laguntzen ikustea, besteen kontura egindako lanetik eratorritako diruaren transferentziaren bitartez. Ekimenaren fase batean hau egitea ezinbestekoa izan badaiteke ere, kontuz ibili beharra dago, ekimenaren bideragarritasuna xehetasunez ikus-

• “Izapideak egiteko balio duen jendea kontuan hartu behar da. Eskakizun

tea galarazi dezake eta horrela, bere jasangarritasunari eragin.

produktiboen eta afektiboen arteko, burokratikoaren eta lurrarekiko • “Belaunaldi-arteko erlazioek gizarte kohesioa areagotzen dute”.

• “Espazio lasaiak sortzea, partekatutako aisia espazioak, gozatzeko, ospa-

Ordainsarien eta lanaren balioztapenaren gaiari lotuta, bo-

kontaktuaren (lekukoak, sortzaileak, landa ingurunearen bizizalea) arteko

Pertsonen kudeaketan garrantzitsuak dira ere pertsonen lan

Edozein kasutan, esperientziaren eta pertsonen arteko oreka

luntariotzaren eta militantziaren gaia aurkitzen dugu. Zaila

oreka bat bilatzea, misioa eta ekintzen arteko parekidetasuna bilatu eta su-

baldintzak eta horietan berdintasuna errazten duten elemen-

garrantzitsua da, baita inplikatutako pertsona guztiak ase sen-

da bere garrantzia termino kuantitatiboetan adieraztea, jasan-

posatzen duten nahasmena”.

tuak nola ezartzen diren ere garrantzitsua da.

titzea ere. Elkarrizketatutako esperientzia batean azaltzen duten

garritasun ekonomiko gakoan. Horrela izanik:

bezala, hasieran ohikoa da ordainsari oso txikiekin eta “or-

kizuneko espazioak, taldekako prestakuntza bidaiak sortzea laguntzen du: espazio hauek lotura pertsonalak sortzen dituzte, naturaren erritmoen arruntasuna berreskuratzen dute (uztaren ospakizuna, urtaroak,…), praktika ego-

• “Taldearen konfigurazioa gakoa da: eragile anitzen ordezkaria jaso behar du eta diziplina anitzekoa izan behar du”.

kien edo desegokien gaineko taldeko begiradak irekitzen dituzte. Enpresa ez da bakarrik ondasunen eta zerbitzuen elkar trukea, bertan gauzatzen diren erlazio pertsonalak ere badira”.

• “Batzuetan “hiritarren” eta “herrikoak” artean gatazkak sortzen dira: kanpotik datozenak jakingo ez dutenaren pertzepzioa izateko joera dago”.

• “Bakardadea eta pazientzia: errealitatea ez da izaten dugun nahiko genukeen bezala, diskurtsoaren eta barne egunerokotasunaren artan desfa-

• “Kasu askotan boluntariotza eta amateurismo gehiegikeria dago: enpresaritza kudeaketan prestakuntza gutxiengo bat behar da”.

• “Lan erritmo handiak, kalitatearen murrizketan edo desmotibazioan eragin dezake”.

• “Gustuen, gaitasunen eta motibazioaren oreka mantentzea garrantzitsua da, inplikatutako pertsonen funtzioak esleitzeko garaian”.

se bat ematen da. Oso eraikitzailea izan behar da, deuseztatzea oso erraza eta azkarra da”.

• “Ustiategi txikietan ematen diren familia-erlazioek ekimenei jasangarritasuna ematen diete, erreleboa errazten dutelako”.

Komenigarria da, bereziki izaera kolektiboko ekimenei

dainsari heroikoekin” bilatzea. Ordainsari hauek ez dira jasan-

dagokionez, aplikatuko den ordainsari eredua modu parte-

garriak eta, denbora aurrera joan ahala, ekimenaren giza eta

katuan, demokratikoan eta adostuan definitzea. Lehenik eta

enpresa bideragarritasunari eragiten diote. Soldata nahikoa

behin, inplikatuta dauden pertsonek zer ulertzen duten or-

ziurtatu behar da bizitza duin bat izateko.

dainsari edo diru-sarrera duin bategatik, modu errealista eta

har bat dago: proiektuak modu bateratuan eraikitzeko eskola, lidergoa gau-

• “Landa inguruan bizi nahi duten pertsonak aurkitzea zaila da, batez ere

zatzeko, jarraitzeko, parte hartzeko,… ikaskuntza praktikoa, pazientzia han-

proiektua hazten doanean eta gaitasun teknikoak dituzten, kudeaketako

dia izan behar da baina Iparra galdu gabe. Uste osoak eguneroko zailtasunak

gaitasunak dituzten eta legeen ezagutzak dituzten baina sentsibilitatea ere

gainditzea egin du, eguneroko ohiko tentsioa eta utopia”.

duten profil profesionalak behar dituzte”.

suna du: partaidetzaren garrantzia eta kultura barneratzeko prozesua geldoa

• “Kalitateko handiko giza kapitala beharrezkoa da, inplikatua eta gogo handiarekin”.

da, proiektuaren gaineko ikuspegi partekatu bat sortzeko denbora eman behar da, gutxienez 2-3 urte konfiantzazko eta zorrotza ez den begirada batekin”.

• “Liberatutako pertsonek profil konkretu bat izatea oso garrantzitsua da, jendearen aurreko arretatik haratago doana”.

• “Taldeko indarrak neurtu behar dira”.

• “Lan egiten duten pertsonek erlazionatzeko beste modu bat ikasi behar

80 • “Garrantzitsua da lana ongi egitea (zure lanak eragin positibo bat duela kontziente izan), lanarekin pozik egotea, honek maila guztietan eragiten duelako. Alde batetik, horrelako ekimen baterako beharrezkoa den klima

dute, alaitasuneko giza harremana. Horizontaltasuna erronka bat da, ikaskuntza bat, entseatzen joaten da”.

• Boluntariotzarekin/ militantziarekin elkarrizketa eta laguntasuna gakoak dira.

• Militantzia eta boluntariotza planifikatzen eta kudeatzen denbora eman behar da; kudeaketako eta antolaketako

pragmatikoan. Beraiek sentitutako espektatiba eta beharren

Beste alde batetik, hainbat esperientzietan, gakoa da ere sol-

arabera desberdina izango da, baita izan ditzaketen truke

dataren garrantzia sinbolikoa: inplikatutako pertsona guztien-

sareen eta laguntza komunitarioaren arabera ere. Adibidez,

tzat soldata berdin batek, ekimenak funtziona dezan behar di-

oso oinarrizko ordainsariak ezartzea, minimoak, posible da

ren lan guztien balioztapen berdina suposatzen du.

baina, erreserbako edo bermeko funts kolektiboekin konbina-

mekanismoak eta baliabideak ezarriz.

• Militantziak eta boluntariotzak bere ahotsa izan behar du, burutu beharreko jardueren planifikazioan aukera berdintasunean.

tuz (bajak, istripuak), ekarpenekin espezietan, etab. Oro har,

Beste aukeretako bat, pertsonen ordainsaria igotzea izaten

ordainsarian zentratu ordez, komenigarria da lan beharretan

da, erantzukizunak onartzen dituzten arabera. Kasu honetan,

• Modu osoan eta eraikitzaileago batean parte hartze

eta baldintzetan oinarritzea: hauek dira langile eta pertsona

eskala bat eta tope batzuk adostea eta zehaztea funtsezkoa

aldera, garrantzitsua da pertsona hauek aurretiko

bezala duintasuna ziurtatzen dutenak.

izango litzateke. Adibidez, ordainsari eskala bat, gehien kobra-

prestakuntza sozio-politikoa izatea, baita proiektuaren

tzen duen pertsonak gehienez, gutxien kobratzen duen pertso-

ezagutza sakon bat ere.

• “Taldeak eztabaidatzeko espazioak, partekatzeko kanalak izan ditzaten be-

• “Taldeko pertsona bakoitzak bere prestakuntza ibilbidea eta bere norta-

Pertsonetan oinarritutako mota honetako ekimenetan, militantzia eta boluntariotza iraunkortasun euskarriak dira enpresaritza ibilbidearen hasieran eta askotan, modu etengabean.

na baino bikoitza edo hirukoitza kobratzen duelarik.

Ordainsari duin bat bermatu al dezakegu – Ordainsari batek eskubideak dituela kontuan izanik?

Zein lanek izango dute ordainsari bat (monetarioa edo espeziean) eta zein dira boluntariotza?

• Modu berdinean, funtsezkoa da beraien arduraldi, Era berean, kanpo aholkularitza behar denean, zein neurritan

motibazio, interes gradu posiblearen gaineko hausnar-

izango diren ordainduak ezarri behar da, gaitasun horiekin zein

keta zintzo bat egitea. Modu honetan, beraien zeregina

neurritan ez dauden inplikatuta pertsonen artean, ordainsari

non ahokatzen den eta esperientziari ematen diona ikus

horiek ez izatea desproportzionatuak inplikatutako pertsonen

ahal izango dute.

ordainsariei dagokionez.

UOhiko antzezlekuetako bat, esperientzietara arduraldi oso Edozein kasutan, funtsezkoa gardentasuna da ordainsariei

indartsu bat duten pertsonena da, zati bat ordaindua dago,

dagokionez. Gero eta partaidetza handiagoa ordainsari-ja-

baina neurri handi batean militantea da eta, askotan ez dago

rraibideen definizioan, orduan eta ezagunagoak, onartuagoak

balioztatua. Errealitate honek ondorioak ekartzen ditu, pertso-

eta egokituagoak izango dira, esperientziaren eta bera osa-

nari neke garrantzitsua sorraraziz eta erakundeari zabaltzeaga-

tzen duten pertsonen errealitatera eta idealetara.

tik bere osotasunean.

81

Militantzia eta boluntariotza mota honetako ekimenetan funtsezkoak direla oinarrituz, galde dezakegu, beharragatik da edo filosofiagatik desiratzen dena da? Baliagarria izan

Ekimenak nolako bizitza estiloa sustatzen du?

daiteke mekanismoak sortzea bere ekarpena neurtzeko, bai kuantitatiboa bai kualitatiboa.

Beste alde batetik, militantziatik eta boluntariotzatik buru-

“Pertsonetan oinarrituta logikak, desberdin funtzionatzea egiten du”

tzen diren lanaren gaineko datuak jaso daitezke, eta nortzuk egiten dituzten ikusi. Datu bilketa horretan genero diskriminaziorik identifikatzen al dugu?

giza ikuspegi eta ikuspegi feminista batetik eraginkortasuna birdefinitu beharko litzakete, ohiko moduan bere dimentsio ekonomiko-finantzarioa-monetarioan ulertua, zaintza pertsonal eta komunitarioaren (adin txikikoak, adinduak eta kolek-

Modu berdinean balioztatzen al dugu lan ordaindua eta doako lana?

“Partaidetza eta militantzia gakoak izan dira proiektua bizirik irauteko.

Batzordeak bere militantzia gero eta gehiago lasaitu dezake, beharrezkoa den zerbait dela detektatzen da”

“Militantziak nekatu egiten du, ekimena zurea balitz bezala hartzeko joera dago, guztia eman nahi duzu, honek kolapsora eraman gaitzake eta guztia beltza ikustea. Sektorean, 3-4 urtetan oreka aurkitzen ez baduzu, utzi egiten duzu, ekintza gelditu egiten da. Lehen bi urteetan energia asko eskaini behar zaio oreka lortzeko eta aurrera egin dezan”

82

Azkenik, lanaren balioztapena eta balorizazioarekin oso estuki erlazionatuta, kontziliazioaren gaia dago. Ekonomiaren

tibo bera) eta denbora produktiboaren arteko oreka bilatuz.

“Dinamikan sartzen zara eta aurrera egiten duzu, tokatzen da eta gustura egiten da, baina neurketa eta planik gabe, ezta baloraziorik ere…”

“Bazkide guztiek lan boluntario sinbolikoa egin behar dute”

Batzuetan, ekimen txikiak eta norberarenak izatean, zaila da aisia espazioak, oporraldiak izatea eta kontziliatzea, azken batean, lan-bizitza familia-bizitza eta aisiarekin. Garrantzitsua da, beraz, familiakoekin edo lagunekin koordinatzea, baita bikote barruan ere oreka bat izateko. Baina, norbanakoaren koordinazio lan horretaz haratago, esperientziak bere kideen bizitza kalitatea bilatu behar du. Horretarako, funtsezkoa dira bizibilizazioak, balorazioa eta parekidetasuna beharrezkoak diren lan guztietan, esperientzia martxan jartzeko, funtziona dezan eta mantendu dadin.

“Batzuetan konplexua da militantziaz hitz egitea (politizatua dago) eta konpromiso zentzuak balioa gutxitua du ere. Orain arruntagoa da Estatuaren eta egituren edo erakundeen aurrean gizarte eskakizuna. Konpromiso pertsonal integrala ez da hainbeste: baina ez litzakete ulertu behar kritikarako eta kontrolerako eskubide bezala, egitean inplikatzea baizik”

“Askotan ikuspen ona duten ekimenak kale egiten dute, oso militanteak diren eta borondate asko duten pertsonek egiten dutelako kudeaketa baina jakin, ez dakitelako. Kale egiten dute ere, erreleboa lortzen ez duten eta partaideen nekea/higadura zaintzen ez dute esperientziak, nahiz eta bideragarriak izan” 83

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak • Lanpostu, ordainsari eta funtzio desberdinak aztertzean genero desberdintasunak aurkitzen al ditugu? Lanpostu feminizatuak eta maskulinizatuak aurkitzen al ditugu?

Modu desberdinean baloratzen al dira? Nola justifikatzen da lanaren sexu banaketaren ordezkaritza hau?

• Zeintzuk dira lanpostuen lan-baldintzak? Lan-baldintzen artean berdintasunaren alde egiten duten elementuak ezartzen al ditugu? (Adib. ekintza positiboak, laneko jazarpenaren prebentzioa, zaintzaren eta parekidetasunaren sustapena). Pertsona guztiek langile bezala dituzten lan eskubideak ezagutzen al dituzte? Gizonek eta emakumeek berdin onartzen eta erabiltzen al dute?

3.4 Barne komunikazioa: entzutearen jarioa

Ekimen kolektibo, parte-hartzaile eta demokratiko batean, barne komunikazio fluxuak elementu gako bezala eraikitzen dira, negozioaren iraunkortasuna bilatzerako garaian. Barne komunikazio garden eta fluidoak erabaki hartze prozesuak

• Langileen kontratazio, hautaketa eta sustapen irizpideak barneratzen al ditugu, generoen presentzia berdinaren alde egiten, erakundearen sail eta maila guztietan?

hobetzen lagunduko du, bai maila operatiboan bai estrategi-

• Tradizionalki emakume gehiago aurkitzen ditugu boluntariotzan, emakumeen lanaren balioztapen txikienari lotua (orokorrean) eta doako lanarekin duen erlazioari lotua (erreproduktiboa eta komunitarioa). Gure esperientzian, doako moduan lan egiten dutenak emakumeak gehiago edo gizon gehiago diren detektatzen al dugu? Kasu bakoitzean, zergatik identifikatzen al ditugu? Emakumeen eta gizonen partaidetza orekatu bat sustatzeko neurriak ezar al ditzakegu, bai lan militantean bai lan ordainduan?

hutsetik haratago doan helburu zehatz batekin. Modu hone-

• Prestakuntzari dagokionez, alde batetik, ikaskuntza kolektiboko elementuetara barneratutako genero gaietan oinarrizko prestakuntza bat sor genezake. Prestakuntza honetarako aurrekontu bat beharko genuke (denboran edo dirutan), “ukiezina” kontsideratutako beste gai batzuetan bezala, benetan garrantzia ematen diegun froga da.

Prestakuntza erabil genezake tradizionalki maskulinoak/ femeninoak diren zereginak hausteko elementu bat bezala. Prestakuntza elementu bezala, elkar trukerako espazioak ezarri beharko genituzke, aurkitzen ditugun zailtasunez hitz egitea,… barne ebaluazio espazio hauek emakumeen eta gizonen partaidetza aktiboa ziurtatu beharko lituzkete, berdintasunean emandako aurrerapenak aztertzeko denbora espezifikoak emanez eta emozionalaren baloraziorako espazioak ere barneratuz (tradizionalki inbisibilizatua eta bakarrik femeninoari lotua).

munikazioko barne bideak:

• Zaintzak, bizitzaren eta alternatiba konkretuaren iraunkortasuna posible egiten duen zerbait bezala onartzen al dugu?

koan. Pertsonen inplikazioa ere eutsiko du, ekintza ekonomiko tan, ekimenarekiko bazkideen eta langileen identifikazioaren hobekuntzari garrantzia emango dio, baita bere erresilientzian ere, aurkako testuinguruen aurrean.

Garrantzitsua da, kide diren pertsona guztiek argi izatea ko-

• norengana jo behar den gai bakoitzerako, • nork duen informazioa alderdi bakoitzerako, • zein espazioetan lantzen diren gai desberdinak, • pertsona bakoitzaren funtzioekin mapa bat burutzea funtsezkoa da informazioaz ez gain-kargatzeko eta informazio horren transmisioan kalitatea hobetzeko.

• Kontziliaziorako eta parekidetasunerako neurriak ezartzen al dira emakumeen eta gizonen aldetik? Zaintzaren zein kontzepzio dugu (adinduak, haurrak,…)? Gure ikuspenarekin desberdintasunak errepikatzen al ditugu? (Adib. kontziliazioa emakumeek erraztasun gehiagorekin zaindu eta lan egin dezaten, adinduen zaintza ahaztu egiten dugu, gure aisia eta atsedena kontziliazioan ez dugu barneratzen,…).

84

• Ikuspegiaren azken elementu bat, atal gehienetan aplika daitekeena, gure bizitzaren (pertsonala, lanekoa eta familiakoa) alderdi desberdinen artean oreka baterantz aurrera egitearen garrantziaz kontzientzia hartzea da, baita “proiektuaren” eta gure bizitzen artean ere, gure bizitzak zatitan banatzea ezinezkoa dela kontziente izanez, batak bestean eragiten duelako.

85

Horrez gain, eduki mota desberdinak ematen dira: iragarkia, gai-zerrenda eta batzorde-, batzar-aktak, hartutako eraba-

Esperientzia bakoitzak komunikazio bide desberdinak konbina ditzake:

Azkenik, barne komunikazioaren ebaluazioa egitea komeni da, gutxienez urtean behin. Komunikazioa erakundearentzat

kiak, erakundearen memoria, alderdi operatiboak eta logisti-

baliagarri izan behar duen tresna bat da, bere eraginkorta-

koak, produktuak nola erabili buruzko errezetak eta trukuak,

suna, konfiantza, gardentasuna, gertutasuna, erabaki hartze

erakunde lagunen edo esperientziaren misioa/ikuspenarekin

kolektiboari. Horrela, gure buruari galdetu beharko genioke:

erlazionatutako erakundeen berriak eta ekitaldiak.

Beste alde batetik, zergatik, zer eta nori erantzuteaz gain, funtsezkoa da nola komunikatzen dugun:

• Batzar informala eta formalak • Barne buletina online edo paperean

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak

• Web orria

Gure esperientziari dagokion informazio guztia eskuratzeko gizonek eta emakumeek aukera berdina al dute (funtzionamendua, aurrekontuak, erabaki hartzeak,…)? Informazioan gardentasun hau ziurtatzen duten, pertsona guztiek ezagutzen dituzten zenbait mekanismo/protokoloak al ditugu?

• Posta elektronikoa • Sare sozialak • Eskutitza

Gizonak eta emakumeak berdin ematen al dira ikustera gure barne komunikazioan?

ra • Bilerak taldeka, erabaki eta bile tuz nta ume dok tiak guz

•

an

tza erreale

partaide hezkuntza

• entzute

aktiboa

komunika

zko eta ez aho • ahozko itza zio ez bort k ez riminaziori k is d ta e tua • errespe positiea eta pro il a z it ik ra • jarrera e boa ionalaren eta emoz la a n io z a • arr ka arteko ore

86

zea • Erreleboetara pasatzea prestat

• Erakundean dugun barne komunikazio motak erakundeko en dien, eta pertsona guztien beharrei erantzut etu. hob nola a, bad ez horrela n duen beza• Komunikazioak egun funtzionatze e guztiari tald la, nori egiten dion mesede, eta . ede egiten dion mes

Barne komunikazioaren erabilera ez sexista egin al dugu? Bai lengoaian, bai irudien eta edukien definizioan. Esperientzia askotan hau kanpora begira zaintzen da, baina ez komunikazioa barnekoa denean, emakumeen inbisibilitatea sortuz edo/eta sexismoa bizirik mantenduz.

un ahaleginak

• Komunikazioari eskaintzen diog zein balio ematen duen.

ak, tonuak, • Komunikazio estiloak, hizkuntz zen duen, islat a mot e und erak ,… kodeak gun balioak eta ditu i nah erakunde barruan izan k. erlazioa

87

Aipatutako argitalpenaren taula bat

3.5 Erakunde baten heltze prozesu naturalak: krisia, gatazka eta aldaketa

eransten dugu, hartutako estrategia ba-

Krisiak eta beharrak

Hartutako estrategiak

Eskuratutako ikaskuntzak

tzuk eta krisi desberdinen aurrean erantzun desberdinei lotutako ikaskuntzak jasotzen dituelarik:

Bertako komunitatearen beharrak eta eskariak.

Komunitatearekiko eta lurraldearekiko lotura zabaldu eta sendotu.

• Bertako gaitasunen garapenaren aldeko apustua gazteen artean.

Lidergo legitimoak eta parte-hartzaileak.

Epe luzerako proiektu baten garapena.

• Erakunde eta komunitate arteko elkarrekikotasun loturak funtsezkoak dira bien sendotasunerako.

• Komunitateko beharrekin konpromisoak bultzada, partaide izatearen zentzua eta ESSko erakundeei errekonozimendua ematen du.

• Partaidetza komunitarioko aurretiko esperientziak oinarria dira, elkarte berriak eraikitzeko, behar eta eskaera berrien aurrean.

2010 eta 2011 urteetan zehar, Emaús Gizarte Fundazioak, REAS Euskadik, Hegoak (Nazioarteko Garapeneko eta Lan-

Ekoizpen eta kudeaketa gaitasunak sendotu.

• Legezko sorrera egokia bilatu.

kidetzako Ikerketen Institutua, UPV/EHU) eta RILESS (Red de Investigadores Latinoamericanos de ESS) ikerketa bat garatu zuten: Brasil, Argentina, Euskadi eta gainerako espainiar Estatuko Ekonomia Sozial eta Solidarioko 50 ekimen aztertu ziren. Ikerketa honetatik, aipatutako erakundeen estrategiak

• Kaudimen eta seriotasuna erakutsi.

Baliabide gabezia.

Finantzaketa beharra.

eta ikaskuntzak atera ziren, aurkezten joan zaizkien behar,

Lotura beste eragileekin.

• Kolektiboki ekiteko sareak estatuaren aurrean edo baliabideak partekatzeko.

• ESStik kanpo dauden eragileekin adostasunak.

aldaketa edo krisi desberdinen aurrean egokitzapenetan.

• Pertsona juridiko bezala sortzea beharrezko bidea da existentzia formal bat izateko eta beraien ekintzak finantzatzen dituzten baliabideak lortzeko.

• Hazteko ezinbestekoa da arriskuak hartzea.

• ESStik kanpo dauden eragileekin lan egin daiteke, autonomia eta koherentzia mantenduz beraien printzipioekin.

• Komunitatearekin egindako lanak onarpen sozial eta politiko bat sortzen du, estatuaren eta enpresa handien aurrean baliabideak negoziatzeko gaitasuna hobetu daitekeelarik.

Komunitatearekin eta lurraldearekin lotura zabaldu eta sakondu.

Neurri handi batean, gaur egun Ekonomia Sozial eta Solidarioko erakundeek aurre egin behar dieten oinarrizko hainbat erronka adierazten dira, bai beraien barne kudeaketan, bai

Ekoizpen eta kudeaketa gaitasunak sendotu.

• Azoketan espazioak lehiatu, ESSren logika batetik.

ingurunearekiko bere erlazioan: hazkunde krisia, lidergo krisia, pertsonen partaidetza krisia, merkatuetara sartzeko edo finantzaketak eskuratzeko zailtasuna, etorkizuneko bideragarritasuna ziurtatzeko arazoak, kudeaketa gaitasun gabezia edo antolakuntza egokitzapen arazoak.

Azoketara sartzeko eta bertan lehiatzeko zailtasunak.

Epe luzerako proiektu baten eraikuntza.

• Posible da eta komenigarria da, enpresaritza estrategia aktibo eta dinamiko bat garatzea, merkatuetan leku bat lehiatzea posible egiteko, ESSren logika galdu gabe.

Komunitatearekiko eta lurraldearekiko lotura zabaldu eta sendotu.

• “Oinarrizko lana” hornitzaile eta kontsumitzaileekin.

• Epe luzerako proiektuarekiko argitasunak, merkatuak inposatutako presioei aurre egiten laguntzen du, erabaki estrategikoak hartzen, arriskuak onartuz eta seriotasuna eta kalitate altuko emaitzak lortzeko gaitasuna erakutsiz.

Lotura beste eragileekin.

• Estatuarekiko erlazioa sakondu.

• Merkaturatzeko sareak osatu.

Estrategia eta ikaskuntza hauek lehen sektorearentzako gida honetara ekar ditzakegula uste izan dugu. Krisia, gatazka eta

• Bertako hornitzaile eta bezeroekin elkarrekikotasun erlazioak eraikitzeak lehiakortasuna sor dezake merkatu-terminoetan.

aldaketa, erakundeen eboluzio eta garapen naturalaren zati dira, beraz garrantzitsua da, gatazken konponketarako, entzuterako, errespeturako eta erresilientzirako ikuspuntu bat izatea, erakunde guztientzat komunak diren prozesu hauentzat.

Prozesu ekonomikoa guztiz kudeatzeko gaitasunen gabezia.

Barne kudeaketa eta antolaketa arazoak.

Epe luzerako proiektu bat eraikuntza.

Ekoizpen eta kudeaketa gaitasunak sendotu.

• Antolakuntza modalitateetan berrikuntza.

• Etorkizun posible eta desiratu batekiko partekatutako ikuspenak ziurtasuna eta konbentzimendua ematen dute, erabaki kolektibo estrategikoak hartzeko, proiektu horren arabera.

Lotura beste eragileekin.

• Espezialistekin aholkatu, erabakitzeko autonomia mantenduz.

• Autoeraketa egiten duen erakunde bat mantentzeak irudi berritzaileak eta partaidetza espazioak ideiatzea eskatzen du, adostutako erabakiak bermatzeko.

Autoeraketa parte-hartzailearen aldeko apustua.

88

3. GURIDI, L., PÉREZ DE MENDIGUREN, J.C., IAMETTI, A., DEUX, M.V., VÁZQUEZ, G. eta A. URIBE (2011) : Experiencias de Economía Social y Solidaria: compartiendo estrategias y aprendizajes. Papeles de Economía Solidaria nº 2. Ed. REAS Euskadi, Bilbao. Argitalpena eskuratu daiteke: http://www.economiasolidaria.org/papeles_ES_2 (10/04/2012).

Epe luzerako proiektu bat eraikuntza.

atazkak eta tentsioak ikuspen praktikoak eta espektatiba desberdinengatik.

Autoeraketa parte-hartzailearen aldeko apustua.

• Prestakuntza, eztabaida eta erabakitze kolektiboko espazioak sendotu.

• Partaidetza gatazken konponketako estrategia bezala.

• Epe luzerako proiektu baten eraikuntza kolektiboa funtsezkoa da eguneroko zailtasunei aurre egiteko, praktikak orientatzeko eta gatazkak konpontzeko.

• ESSren erakundeen kudeaketa eredu berri batek, partaidetza praktikak sakontzea eskatzen du gatazken analisian eta erantzunen eta lan akordioen eraikuntza kolektiboan.

89

Sustraitzeko galderak eta hausnarketak Garrantzitsua da mota honetako esperientzien indargune gakoak balioan jartzea krisi egoeretan. Alde batetik, 5 atalean sakontasunez ikusiko dugun moduan, ingurunearekin, lurraldearekin eta bertan bizi diren pertsonekin loturan. Beste alde batetik, ematen diren lidergo motak. Autoeraketa prozesuen esparruan, partaidetza kolektiboaren aldeko apustu bat egiteak, antzezleku berriak ulertzeko, epe luzerako proiektuak modu kolektiboan planteatu eta eraikitzeko gaitasunak, lidergo legitimo eta legitimatu batean bihur dezake, ardatz nagusi bezala beti partaidetza eraginkor eta berdin batekin.

Barne gatazken kudeaketa egoki batek, edozein enpresetan bezala, iraunkortasun gakoa, gako ekonomiko, soziala eta pertsonala bezala nabarmendu daiteke. Partaidetza eremuko ekimenak izatean, adostutako erabaki hartzearen aldeko tresnak ematea eta erakundeari partekatutako etorkizuneko ibilbide bat ezartzea uztea ezinbestekoak dira.

Kanpo-efektuen aurrean erresilientzia handiago emango dio ekimenari eta barne eta kanpo maila legezkotasun handiagoa emango dio.

90

Bertatik bertarako bizipenak • “Parte hartzeak erantzukizuna, autoritatea eta erabakitzeko askatasuna suposatzen du. Duintasuna ere askatasun horretatik dator. Une kritikoetan galdera garrantzitsuena hau da: Jarraitzen dugu, bai ala ez?

Konfiantzan oinarritzen da eta konbentzituta jarraitzea, jarraitzen bada, noski”.

• “Salmenta bazkideentzat izatea edo irekitzea erabaki behar izan genuen; pertsona bazkide kopurua handitu,… bezero bakar bati erantzuteko aukera ere bazegoen (jangela kolektiboa). Produktuak dibertsifikatzen ditugun moduan, bezeroak ere dibertsifikatzea erabaki genuen”.

• “Krisi bat izan zen protesta, taldeko diru-sarreren inguruan. Ahal zen neurrian igo behar izan ziren, gizarte koherentziagatik”.

Nola iritsi interesatzen zaigun pertsonengana eskaintzen dugunarekin?

Merkaturatzea eta kanpo komunikazioa

4.1 Pertsona interesatuak identifikatu eskaintzen dugun horretan, inplikatuta dauden pertsona guztientzat erlazio onuradunak eraikitzeko

Marko ideologikoak, konpromiso borondateak, kontziliazio

tsona ekoizleek auzoko dendaren batekin erlazioak ezar-

Beti ez ditugu bezero bakarren profilak izango, beraz,

Hasiera batean, gure segmentazioaren karakterizazioak

eta logistika baldintzek pertsona ez ekoizleen inplikazioa

tzen dituzte. Aurrerago, kooperatiba bat bezala eraikitzeko

egokia da beraien ezaugarrien arabera multzokatzea. Per-

uste baino denbora gehiago eraman, epe luzera fidelizazioa

zehazten dute esperientzian bezero, kontsumitzaile edo

aukera izango lukete, pertsona ekoizleak, kontsumitzaileak

tsona kontsumitzaile taldeen segmentazio honek, gure zer-

sendotuko du, bai diru-sarreretan egonkortasuna bai lagun-

erantzunkide bezala. Ideiaren jatorrizko definizioak eredu

eta denda txikiak.

bitzua eta kasu bakoitzean gure erlazioa egokitzen lagunduko

tzen egonkortasuna sendotuz.

digu, eta jakina, gure ahalegin eta baliabideen erabilera era-

bat edo bestearen aldeko apustu bat suposatzen du. Hala ere, sortzen doazen eskariek eta baldintzek, hau egokitzeko

Nolanahi ere, askotan kontuan hartzen ez den urrats bat,

ginkorrago bat. Pertsona kontsumitzaileak fidelizatzen edo

beharra edo egokitasuna planteatu dezakete.

gure pertsona kontsumitzaileak nabarmentzea/ irudi-

handitzen, salmentak handitzen ari garen taldeak ezagutzen

katzea da, eskaintzen duguna eskuratzeko interesa izan

lagunduko digu, baita beherako joeran gauden taldeak eza-

Adibidez, kontsumo taldeak, izaera integraleko merkatura-

dezaketen horiek eta beraien konpromisotik lankidetza/

gutzen ere. Azken finean, erabaki hobeak hartzen lagunduko

tze tresna bat izan daitezke, pertsona kontsumitzailea

elkarlanean interesa izan dezaketen horiek.

digu, ditugun pertsona kontsumitzaile motari egokituz.

pertsona ekoizleentzat diru-sarrera fluxuei egonkortasuna

Beraien irudi-profila hausnarketa hauetatik osatu ahal litza-

Segmentazio honen adibide bat izan liteke:

ematen diete. Batzuetan, talde hauek edo zuzenean per-

teke:

prozesuaren zati dela sentitu daitekeelarik, eta gainera, Pertsona ekoizle eta kontsumitzaileek arteko erlazio gradua esperientzia motaren arabera aldakorra da:

Zeintzuk diren Erlazio zuzena eta bitartekaririk gabe Banaketa edo erosketa puntu zentrala Bezero-harremana Partekatutako erantzukizuna â&#x20AC;&#x201C; monetarioa eta monetarioaz haratago â&#x20AC;&#x201C; ekimenean Proiektu kolektiboa

94

Zein bizitza estilo eta bizitza erritmo dituzten

Non bizi diren eta nola iris daitezkeen gugana eta gu beraiengana

Pertsona hauengana zein komunikazio estilo, modu eta bideak iristen diren

Eskaintzen dudan prezioa ordain dezakete

Non eta nola nahiago dute erosi, zergatik Beraien zein beharrei erantzuna eman diezaiekedan, eskaintzen dudanetik zer balioztatzen duten

Produktuaren/zerbitzuaren alderdi osagarriak gehituko lukete balioa bere begietara: adibidez, ekoizpenaren gaineko informazioa, ekoizpenetara bisitak, prestakuntzak, elkarrizketa eta entzutea,â&#x20AC;Ś

Baserriko salmenta zuzeneko pertsona kontsumitzaileak

Kontsumo taldeko pertsona kontsumitzaileak

Pertsona kontsumitzaileak azokan

Pertsona kontsumitzaileak kontsumo elkartean

Fidelizatzeko, lehenengo, eskaintzen dugunean interesa izan dezaketen pertsonak ezagutu behar ditugu: gerturatzen gaituen eta urruntzen gaituen hori argi izan.

Sortzea aukeratzen dugun edozein erlazio ereduetan, eskainitako produktu/zerbitzuen jasotzaileak fidelizatzea garrantzitsua da. Horretarako egin behar da:

Gure pertsona kontsumitzaileak zein diren jakitea (aipatu ditugun hausnarketekin) Produktua/zerbitzua eta bere kalitatea zaindu Beraren eta dendaren edo enpresaren irudia zaindu Une jakin batean sor daitezkeen kezken aurrean ahalik eta azkarren erantzun

Aipatutako kezka eta arazo horien komunikabideak eta erabaki edo konponketa espazio horiek oso desberdinak izango dira partekatutako erantzukizuna duen ekimen batean. Esperientzia askotan, gainera, partaidetzak eta fidelizazioak beste osagai batzuk dituzte, produktuaren kalitateaz eta bere prezioaz haratago. Baina, edozein kasutan, produktuari eta ekoizpenari dagokionez, gardentasuna funtsezkoa da.

95

> < ¿?

Galderak eta hausnarketak

• Gure produktua edo zerbitzua eskainiko diegun pertsonekin edo kolektiboekin erabiltzen ditugun komunikabideek eta iritziek, beraiek hobeto ezagutzen eta fidelitate handiago bat errazten lagunduko digute. Era berean, gure pertsona kontsumitzaileen interesa galtzea zer egingo lukeen edo erlazio honetan bereziki zer zaindu behar dugun galde geniezaioke gure buruari.

• Kuantitatiboki, gure ideiarekin, hasierako unetik, zenbat pertsonei erantzun ahal izango geniokeen galde geniezaioke gure buruari, eta erantzun nahi ge-

• Nola jakingo dugu gure proposamenak, zuzendu nahi garen pertsona kontsumitzaileen, erabiltzaileen,… beharrekin adostasunean daudela? Nola es-

4.2 Banaketa eta salmenta kanalak

Beste pertsonen edo enpresen mendekotasuna ekiditeko modua, bitartekari kopurua

niekeen kopurua zein izango litzatekeen, ezarriko dugun denbora tarte ba-

murriztea da, posible den neurrian, baita

tean. Kuantitatiboki hazi nahi badugu, pertsona kontsumitzaile berriengana

beste pertsona edo ekimenekin lankidetza

iristeko beste modu batzuk planteatu genitzake, edo pertsona kontsumitzaile

Banaketa kanalak oso garrantzitsuak dira ekimen bat gara-

gakoan lan egitea. Adibidez, ibilbide bate-

fidelizatuei produktu edo zerbitzu berriak eskaintzeko beste modu batzuk.

tzeko garaian, bereziki izaera produktiboan. Horregatik, hasie-

ratuak ezarri daitezke. Erlazio zuzenean, nork

rako planean dagoeneko, lan egingo dugun antzezlekuaren

erabakitzen du ordutegien eta salmenta es-

• Urte bakoitzean zenbat pertsona, kontsumitzaile, bazkide,… fidelizatzen eta

diagnostiko bat egin beharko genuke, banaketa eta salmenta

pazioen gainean?

zenbat galtzen ditugun jakiten lagunduko liguke. Informazio honek, bai fide-

kanal posibleak aztertuz, produktu mota berdineko edo alian-

lizazio prozesua bai pertsona kontsumitzaile kopuruaren handitzea hobetzen

tzak ezartzeko, beste mota bateko produktuen beste horni-

lagun diezaguke, gure nahia hau izanez gero.

tzaile batzuk aztertuz.

kuratuko dugun bere asetasunaren gaineko informazio honetara eskaintzen dugun horrekin? Ematen dugun balioa ukigarria eta ukiezina izan daiteke,

• Beste pertsona batzuk eskaintzen dizkiguten zein produktuk eta zerbitzuk le-

baina benetan garrantzitsua izan behar du zuzentzen garen pertsonentzako:

hiatu ahal izango lukete gurekin eta zeinekin egin genezake lana sarean

maila handiago edo txikiago batean, adibi-

balio soziala eskaini dezakegu, osasun balioa, kalitatea, ingurumen balioa,…

hainbat alderditan? Ez dugu begiratu behar bakarrik guk eskaintzen ditugun

dez, eskualde mailan, modu formal gehiago

Ematen ditugun balio guztiak zerrendatzeak, ekimen ekonomikoaren susta-

produktuak edo zerbitzuak beste zeinek eskaintzen duen, baizik, batez ere,

edo gutxiago onar ditzake, kokaleku fisiko

pen prozesu guztian zehar sendotuko gaitu.

gure ideian interesa duten pertsona kontsumitzaileen eta kolektiboen behar

batekin edo ez, pertsona ekoizle-kontsumi-

Koordinazioa eta zentralizazioa salmentan,

Kontuan hartu beharreko hainbat funtsezko alderdi daude:

tzaile arteko inplikazio eta urruntze handiago

berdinei zeinek erantzuten dieten. Gure konpetentziak zein indargune aur• Gure bezeroen artean emakume eta gizonen arteko banaketa zein den eza-

kezten ditu? Zertan hobetu beharko dugu? Eta batez ere… konpetentziak

Banaketa eta salmenta, sentsibilizazio eta

edo txikiagokoa, erakundean inplikazio eta

gutzen al dugu? Generoarekin erlazionatutako interes edo/eta behar es-

eskaintzen ez duen, guk zer eskaintzen dugu? Zertan eta nola osagarri gin-

komunikazio ekintzekin osatzea, kontuan

erantzukizun eta erabaki hartze gehiago edo

pezifikoak ematen diren ezagutzen al dugu? Behar bereizgarriei erantzuna

tezke?

izan beharreko estrategia bat izan daiteke,

gutxiagokoa. Edozein kasutan, formula ho-

produktuak merkaturatzeko garaian. Baina,

nek egin ahal izango luke:

ematen al diegu?

zenbat ordu erabiltzen dira ekintza ez produktiboetan? Nork burutzen ditu? Diru-sarre-

• Gure ekimen ekonomikoaren ikuspen integralago bat izaten lagunduko digu,

96

rak sortzen al dituzte?

a) pertsona

kontsumitzaileen

sarrera

erraztu (hiri guneak, irekiera ordute-

eskaini nahi dugun produktua edo zerbitzua argitasunez definitzeaz gain,

Eskainiko den produktua kontuan izan behar

gure produktuarekin batera zerbitzu bat eskaini ahalko bagenu hausnar-

da. Ez da berdina izaera galkorreko produk-

giak, eguneroko behar guztiak bete-

tzen badugu (adibidez, barazkiez eta frutez gain, agroekologia hezkuntzan

tu bat edo eraldatua izan den produktu bat.

tzeko eskaintza anitza, etab.),

prestakuntza hezkuntza zentroetarako, etab.). Zentzu honetan, gure buruari

Dendetan, produktu freskoak ia tartetik uzten

galde diezaiokegu, pertsona kontsumitzaileen (edo gure ideian interesa du-

ez duela kontuan izan. Produktu galkorretan

b) esperientzia bakoitzaren eta bertako

ten pertsonei) zein beste beharrei erantzun diezaiekegun: hau identifikatuko

kontuz ibili estokajeekin: produktu gehiegi

baserri nekazaritzaren ikuspen eta he-

dugu, pertsona kontsumitzaileekin, bazkideekin,… konfiantzako erlazio bat

galtzera botatzeko arriskua dago, bai horni-

dapen osagai bat suposatzea,

finkatzen goazen heinean. Produktu edo zerbitzu bat, gure ideiaren garape-

duraz gabetzeko arriskua ere. Biltegiratzeko

nean erdigunea izan daiteke, baina osagarriak edo hedapenak izan ditzake.

aukera ba al dago? Zeintzuk? Zenbat produk-

Sormena gure aliatua da, baita gure produktuak eta zerbitzuak eskuratzen

tu botatzen da galtzera? Irtenbide posible

Banaketarekin erlazionatutako fase guz-

dituzten pertsonen eta kolektiboen behar eta iritzien entzutea ere. Gure ideia

bat, eskaintza propioak dibertsifikatzea edo

tietan (biltegiratzea, ontziratzea, garraioa,

errealitate egiteko burutu behar dugun ekintza desberdinetako batzuk, ekin-

laguntzak eta adostasunak bilatzea izango

etab.), kontuan izan gastua eta iturri ener-

d) pertsona ekoizleei denbora eta diru

tza zentralak izan ez arren, pertsona eta kolektibo desberdinei eskainiko die-

litzateke, kontsumo taldeetan otarraren es-

getikoak, baita sortutako hondakinak ere

kostuak murriztu (difusio eta salmenta-

gun alderdi ezberdinetan bihur daitezke.

kaintza aldatzeko, adibidez.

(zenbat, zer motatakoak, berrerabiltzea,…).

rako)

c) topaketa,

sentsibilizazio

eta

pres-

takuntza espazioak posible egitea, eta 97

Positiboa kontsideratzen den beste alderdi bat, salmenta eta banaketa kanalen dibertsifikazioa da. Jarraian, banaketa kanal desberdinak laburtzen ditugu, baita elkarrizketetan jaso ditugun ikaskuntzak eta hausnarketak ere:

KONTSUMO TALDEAK

Otarrek beraien produktuak izan ditzakete, irizpide berdinak jarraitzen dituzten beste pertsona ekoizleen produktuekin osatuta. Barazkien horniduran aniztasun bat ziurtatzea izan daiteke, baita otarra frutekin, esnekiekin, ogiarekin, haragi-produktuekin, xaboiekin, olioarekin, etab. aberastu ere.

Zuzeneko salmenta/ salmenta baserritik: kasu askotan ideala bezala nabarmendua “baina lehen bezain erraza ez”.

Bertako azokak: zergen, baimenen, etab. berri izatea garrantzitsua da. Batzuk, baldintza bereziak dituzte bertako pertsona ekoizleentzat.

KONTSUMO ELKARTEA, DENDA INTEGRALA EDO ALTERNATIBOA iraunkortasuna lortzea zaila, zati handi batean lan militantean oinarrituta, bai jendearen arretarentzat bai gainerako zereginentzat. Zaila da ere bertako produktuaz soilik hornitzea, produktu freskoaren arteko oreka bilatzea, bertako produktuarentzat irtenbide bat izatea, baina, pertsona kontsumitzaileentzat eskaintza erakargarri bat edukitzea eta gutxienez egonkorra izatea.

SALMENTA ZUZENA, FERIAK ETA AZOKAK

Feria bereziak: askotan salmenta baino gehiago erakusketa bezala funtzionatzen dute, pertsona eta esperientzia ekoizleen gainean komunikatzeko erabil zitezkeen, eta prezioen gainean; pertsona ekoizleak harremanetan jarriz, beraien artean eta ez-ekoizleekin.

VENDING MAKINAK (adib. esnea)

Kontuz ibili otarretako osagaien ezegonkortasunarekin. Abantaila: dirusarreretan egonkortasuna eta pertsona kontsumitzaileen konpromiso maila.

Belar-dendak eta Ekodendak

JANGELAK ETA CATERING-A

Tabernak, jatetxeak eta kafetegiak

Jangela sozialak (aterpetxeak, gizarte programa, zahar-egoitza, etab.)

Delicatessen

Eskola-jantokiak

Auzoko supermerkatuak

Enpresa-jantokiak Espetxeak

98

Mantenuaren kostua, osasun-erregulazioa.

SAREAN Gaur egun, salmenta eta banaketa sarean errazten duten tresnak daude, bere bertuteekin eta bere mugekin ere, establezimenduko eta mantenuko kostu bat izateaz gain. Errentagarritasun kalkuluak egitea komenigarria da, ongi aterako den jakiteko.

Horretarako, banaketa dimentsionatu behar da, mota honetako tresnak artikulatzea errentagarriak ez izatea gerta daitekeelako eskualde mailan. Kostuak banatzeko eta merkaturatzea hedatzeko beste pertsona ekoizleak bilatzea komenigarria da.

Askotan, eskarietan muturrak ematen dira, hedapen kanpaina baten emaitza bezala.

Atal berezi bat dutelarik. Kasu honetan, salmenta estrategian pertsona ekoizleei ez zaie inplikatzen, prezio bat bakarrik ezartzen zaie. Horrez gain, kanal hau erosoa izan daiteke bai pertsona ekoizleentzat bai kontsumitzaileentzat baina, hala ere, bere arrakastaren gaineko ahobatezko emaitzak ez daude.

TRUKE SAREAK Gero eta gehiago, aukerak eskaintzen dituzten banaketa eta salmenta kanalek, beste pertsonekin edo ekimen ekoizleekin, edo ekintza osagarriak dituzten beste pertsonekin edo ekimenekin, koordinazio eta sareko lan maila handiagoak eskatuko dizkigute.

DENDA TXIKIA Bertako familia dendak, janari-dendak: prezioan tarteak negoziatu behar dira.

Pertsona ekoizleen eta produktu ekologikoko denden, bidezko merkataritzako denden edo ohiko janari-denda txikien arteko lankidetzak eman daitezke.

Batzuetan, otarra osatzen duten produktuak aukeratu daitezke edo askotariko produktuekin hornitu, kontsumo talde baten emate/topaketa puntuan bihur daitezke, bitartekari bakar bateko salmenta guneak izan daitezke,…

SUPERMERKATUAK ETA AZALERA HANDIKO DENDAK, BERTAKO PRODUKTUAK, PRODUKTU EKOLOGIKOAK, GARAIKO PRODUKTUEN,…

Ospitaleak Catering

Era berean, aukeratzen dugun banaketa eta salmenta kanal bakoitzean, kasu bakoitzaren baldintzekin eta egoerekin, pertsona kontsumi-

Kooperatiba sareko lan eta funtzionamendu proposamen hauek, sareko lanaren rol eta funtzio dinamizatzaileak eta erraztaileak garatzea eskatzen dute. Hautemateak honen inguruan:

tzaileekin gardentasuna eta konfiantza sustatzen

Lankidetzaren koordinazioak eta kudeaketak denbora eramaten du eta arduraldia eskatzen du.

ematen dizkiolako, salmenta, banaketa eta mer-

Oro har, agintean dagoen eredu sozioekonomikoaren ondorioz, lehiakortasunerako eta indibidualismorako joera handiagoa dugu, lankidetzara eta kolektibora baino.

Balore, rol, funtzio hauen barneratzeak eta praktikan jartzeak ikaskuntza prozesu bat behar du.

Koordinazio, kudeaketa eta dinamizazioa ez dira, edonola ere, ekoizpena bera baino garrantzitsuagoak. Baina, bai dira gakoak ekimenen ezarpen eta iraunkortasun handiago baterako.

duten baloreak eta praktikak barneratu beharko ditugu, ez bakarrik fidelizaziora oinarri sendoak katuratze prozesu alternatiboak eta eraldatzaileak eraikitzen lagunduko dutelako baizik.

Horrez gain, gure buruari galdetu beharko genioke, banaketa kanal desberdinetan sartzeko edo/eta interes desberdintasunak dauden emakume eta gizon ekoizleen artean. Modu berdinean, banaketa kanal desberdinetara gure bezeroaren sarrera desberdindua kontuan izaten al dugu, emakume eta gizon desberdinei erantzuna emateko? (Adib. azoketara emakume adindu gehiago iristen dira,…).

99

Bertatik bertarako bizipenak

100

• “Merkatu txikia ez da konpetentzia bat bezala ikusi behar (belar-dendak, janari-dendak, etab.), ezta merkatua eta kontsumo taldeak ere.

Osagarriak gara eta elkarren artean onuragarriak gara”.

• “Azoka bereziak askorako balio ez dutela dirudi, gehiago dira paseo bat emateko eta erakusteko. Prezioen gainean informatzeko eta pertsona ekoizleak ezagutzera emateko erabili ahalko lirateke”.

• “Pertsona kontsumitzaileek dena erosoago nahi dute, ordutegian, eskuragarritasunean,… garrantzitsua al da jendeak erosten duen lekuan jartzea? Modu koordinatuan saldu? Sarean saiatzen denean, modernoa eta erosoa dela, ez du funtzionatzen,… Esnea vending bitartez saltzen saiatzen da, boom bat dago, saltzen da, baina gero gelditu egiten da eta mantenu kostu handi bat dago eta galeretan… Supermerkatuetan ere bertakoa saldu nahi dute baina beraiek ezartzen prezioa… beste alde batetik, noraino oinarritu gure merkaturatze estrategia, kontsumitzaileen erosotasunaren argumentuan? Orokorrean, gizarteak ez dio elikadurari lehentasuna ematen, ez aurrekontuan, ezta denboran eta logistikan ere”.

• “Azoka batzuetan, produktuen prezioa zehaztea baldintza bezala jartzea pentsatzen ari da saldu ahal izateko. Garrantzitsua da prezioetan gardentasuna sustatzea”.

• “Arazo handiena, bertako produktuaren hornidura da, are gehiago agroekologikoa bada”.

• “Ordaindu otarra jasotzen denean, ekoizlea hilero kobratzen du. Ez dago aurretiko konpromisorik edo aurrerakinik, eskarien arabera.

Kontsumo taldeei antzeko zerbait egiten diegu baina ez hain itxia”.

• “Astero, batzuen artean garaiko produktuen otar bat eskaintzen dugu.

Otarrera produktu estrak gehitu daitezke”.

• “Gaur egun dagoeneko 17 ekoizpen desberdin ditu eta ezinbestekoa izan da ekoizpenaren eta produktuen merkaturatzearen ikuspen kolektiboa sortzen, baita balio erantsia emateko nekazari produktuen kontsumitzaileari begira”.

• “Dibertsifikazioaren eta ekoizpena ongi neurtzeko beharra, baita merkaturatze bide desberdinak lantzeko ere”.

• “Gaur egun, produktuen %28 gutxienez 100 kmko bidea egiten dute, bertako produktuaren alde egindako apustu garrantzitsu bati esker.

Gainera, bere produktuaren gehiengoa ekoizleetatik erosten da zuzenean, ahal den neurrian bitartekariak ekidinez”.

4.3

modu parte-hartzaile batean erabakitzea komenigarria da,

BA

txandakako moduan egiten den, zereginak partekatzen diren,

Kanpo komunikazioa: nor garen eta zer eskaintzen dugun transmititu gure baloreetatik

egokiagoa den profil bat dagoen, etab.

ANTZ

CAMPA

Komunikazio euskarriak askotarikoak izan daitezke: bi-

GRAFFI

deoak, liburuxkak, kartelak, banner-ak, kanpainak, feriak, jardunaldi espezializatuak, facebook, twitter, youtube, etab. bezalako sare sozialak. Beste alde batetik, hedapeneko beste

POESÍ

estrategiak batzuk existitzen dira: bertako produktuak saltzen

Nola transmitituko dugu eskaintzen dugunaren eta nori eskaintzen diogunaren balio bereizgarria.

establezimenduetan bertako ekoizpena, ekologikoa, etab. identifikatzeko moduak. Horrez gain, egokia izango litzateke maila guztietako ikasleentzat hezkuntza programa bat barneratzea, elikadura iraunkorra, gizarte eraldaketa eta nekazaritza ekologikoko materiala..

Kanpo komunikazioa, ekimen ekonomiko bat garatzeko garaian garrantzia handia duen elementu bat da. Kanal eta euskarri desberdinen bitartez, produktua bera eta bere ez-

erlazioa duten haietan, garrantzitsua da produktuak edo zerbitzuak duen balio erantsia eramatea, ekoizpen modua, ekoizpenaren helburuak, lurraldearekiko lotura, bertako merkatuaren sendotzea eta bertako ekoizpen ekologikoa, etab.

Garrantzitsua da kontuan izatea, produktu salmentak izaera eraldatzaile bat duela elikadura burujabetzaren ikuspuntutik, definizioz eta beraz, kanpo komunikazioan adierazi behar da.

Horrela, mota honetako ekimenetan, komunikazioak sentsibilizazio osagai indartsu bat osatzen du. Era berean, askotan, hezkuntza eta gizarte eraldaketa prozesuen zati bat osatzen dute. Honek erronka bat suposatzen du, herritarrei aldarrikapen mezuak eta mezu alternatiboak ematea beti ez delako erraza, are konplexuago ohiturak aldatzea eta prozesu komunitarioak eraikitzea. Orokorrean, gizarteko sektore bat informatua dagoelako esan genezake, argumentu horietaz konbentzituta. Erronka , beste sektoreengana iristea da.

Edozein kasutan, ekimena osatzen duten pertsona guztiak gai izan beharko lukete zer egiten duen eta esperientzian bilatzen duena komunikatzeko. Ordezkaritza publiko bat beharrezkoa den kasuetan, funtzio hori nork betetzen duen

ARTE SARE SOZIALAK

PEGATINA

FACEB SARE S SOZIALAK JARDUNALDI ESPEZIALIZATU

augarriak ezagutzera eman ahal izango dugu. Ekonomia solidarioko ekimenetan, eta zehazki, elikadura burujabetzarekin

KART BANNER-AKface

dituzten dendak identifikatzeko eranskailuak, dendetan eta

ARTE PEGATINAKKARTELAK KANPAINAK TWITTERFERIAK

FOLLETOA YOUTUBEPOESÍAFERIAS PEGATINAK

FLASH MOB HEZKUNTZA-MATERIALAYOUTUB GRAFFITI

KANPAINA

POESÍA facebook

BÍDEO ARTE

SARE SOZIALAK

KARTELAK JARDUNALDI ESPEZIALIZATUAK

BANNER-AK

101

Komunikabide eta komunikazio tresnak bezain garrantzitsua edo gehiago, iritsi nahi dugun pertsonen

> < ¿?

Galderak eta hausnarketak

Salmentetan eraginik ba al du?

profila da. Kanpo komunikazioaren mezuen edukiak eta motak desberdinak izango dira, iritsi nahi dugun pertsonen profilen arabera.

Elkarrizketen bitartez ezagutu ditugun lehen sektoreko hainbat ekimenetan, pertsona kontsumitzaileak

Bertatik bertarako bizipenak

Gizarte sareetan jarraitzaile gehiago al ditugu?

bazkideak eta kolaboratzaileak izaten dira ere. Era berean, sare sozialekin eta Interneteko komunikabideekin, egia da askotan, barne eta kanpo komunikazioa gainjartzen direla. Errealitate honek, barne komunikazio bereizgarriak tartekatzen/barneratzen dituzten kanpo komunikazioko prozesuetan lan egitea eskatzen ditu. Barne komunikazio elementuen artean gertuta-

Gure ekimenean interesa duten pertsona edo kolektibo gehiago jartzen al dira gurekin harremanetan?

• Gure komunikazio metodoak, tresnak eta edukiak, gure pertsona kontsumitzaileekin, bazkideekin eta kolaboratzaileekin konfiantzazko

suna, konfiantza, proiektu komun batean parte hartzea,

erlazioak estutzen lagundu behar dute. Hartzaile mota desberdinen

bizipen pertsonalak, etab. daude.

profilak baditugu, kanpo komunikazio eraginkorrago, gertuago, sinesgarriagoak,… diseinatu ahal izango dugu, komunean ditugun puntu

Gure komunikazio ahaleginen eragina hobetzeko

eta baloreen bilaketatik.

eta sendotzeko, guri definitzen gaituen mezu bat definitzea baliagarria da, esaldi edo goiburu erraz eta

• Komunikazio gardeneko, gertuko eta eskuragarriko bideak ezartzen

erakargarri bat eta transmititu nahi ditugun baloreak

dizkiegu emakumeei eta gizonei?

eta kontzeptuak. Ekintza komunikatzaile bakoitzean mezu hau errepikatzen badugu, izendatzaile komun

• Gure ekimenaren genero berdintasunaren aldeko apustu gure bezeroe-

honegatik ezagutuko gaituzte, beste hitz batzuetan

kin partekatzen al dugu? Ezagutzen edo/eta balioztatzen duten jakin ba

esanda, gure ekimena komunikatiboki posizionatuko

al dakigu?

da, ezagutzea aukeratzen dugun moduan.

• Erlazio berdinak sustatzen dituen, benetan eraldatzailea den alternaTestuinguru honetan, “Marketing de Guerrilla”ren

tiba baten aldeko apustua, publikoari transmititzeko balio bat izan al

proposamenak baliagarriak izan daitezke. Argitasu-

daiteke? Zein da gure identitate zeinua, gure irudia? Berdintasuna bar-

nean eta sormenean oinarritutako ezohiko komunikabi-

neratzen al du, “erosketako argumentu” bat bezala sortu beharreko

deen bitartez burutzen diren, marketing estrategietan

elementu bat bezala?

eta tekniketan oinarritzen da, publizitatean inbertsio handirik egin behar gabe. Ohiko publizitate metodoak

• Gure kanpo komunikazioak berdintasun irizpideak barneratzen al ditu?

ez erabiltzean, helburu taldearengana beste modu ba-

Lengoaiaren, irudien eta edukiaren erabilera ez sexista bat egiten al

tean iristea posible egiten du, ustekabean harrapatuz

dugu? Gure komunikazioko tresna guztietan? (kartelak, webguneak,

eta bere gogoeta erraztuz. Erabil daitezke: grafitiak,

hitzaldiak,…).

flash mob-ak, artea, poesia, bideoak,… nabarmentzen diren komunikazio esperientziak sortuz.

• Zein d(ir)a gure “bozeramaileak”? Paper finko bat edo txandakatzen

• “Lan asko herriak/auzoak begi onekin ikusten dizun arte, baita, herritartasunak kontsulta egiten dizu, lagundu edo bere ekimenetan integratu”.

• “Askotan, difusio ahalegin handi baten aurrean erreakzio-eragin bat behatzen da, baina aldi bateko pasatzen den eragina da. Jarrera/ohitura aldaketak lortzea zaila da. Dinamismo jarraia mantentzea garrantzitsua da”.

• “Azoketan, prestatutako otarrak bezalako ekimenak, jende gazteak beldurra galtzeko eta azoketan erosten ikasteko”.

• “Seinaleak azoketan: zein den bertakoa, zein baserritakoa, zein prezio, zein ehuneko,…”.

• “Azoketan eta ferietan tailerrak gauzatu, produktua azaldu, dastatzea edo kozinatu,…”.

• “Bazkideen lortzea modu automatiko eta informalean ematen da, sareetan parte hartzegatik eta lankidetzak izateagatik”.

• “Jendearen aurrera begira, funtsezkoa da proiektua sinesten eta ulertzen duen pertsona bat izatea, eta jendearekin egoteko balio izatea”.

• “Zaila da jendea zerbaitekin hunkitzea”.

• “Bazkideekin etengabeko komunikazioa izaten saiatzen da baina, baita produktua hedatzea ere sare sozialen bitartez gainerako herritarrei”.

• “Bazkideekin posta elektroniko bitartez eta bazkideentzat foro bat eta beste hainbat informazio publiko dauden web orriaren bitartez”.

bat da? Emakumeak eta gizonak berdin parte hartzen al dute?

102

Gure edukien eragina hobetzeko, burutzen ditugun komunikazio ekintza desberdinen ondoren zein efektu behatzen ditugun ebaluatu dezakegu:

103 Ebaluazio txiki hauei esker, gure komunikazio prozesua berritzen eta hobetzen lagunduko digute kanpo alderantz.

Komunitatearekin loturak

Bertako artikulazioak eta artikulazio globalak

Ekonomia solidarioaren eta bertako giza gara-

Era berean, bere jarduera izaera solidarioko eta

penaren artean zubi nabarmenak daudela esan

justizia sozialeko balore eta printzipioetan oinarri-

“Ekonomia sozial eta solidarioa oso estuki dago lotua bertako gara-

dezakegu. Gida honen hainbat ataletan aipatu du-

tzen dituzten ekimenek eta ekintzailetasunek, efe-

penari, lurraldetik sortzen delako, bertako jendetik eta bere erakun-

gun bezala, bere naturan eta garapenean, komu-

ktu baikorrak dituzte ingurune gertuenean, eta

nitatearekin lotura barneratzen duten esperientzia

gainera, pertsonen gaitasun kolektiboen hobekun-

ekonomiko horiek, gizarte eraldaketaren alde egi-

tzaren alde egiten dute. Oro har, mota honetako

teaz gain, bere iraunkortasun aukerak sendotzen

esperientziak:

deetatik, lurraldean dago sustraitua, barne baliabideak erabiltzen ditu eta bertako gaitasunak sustatzen ditu, lurraldean ingurune berritzaile baten sorrerarako. Komunitateen beharrei erantzuna ematen

dituzte. Eta, era berean, gizarte ehuna eta garapen komunitarioa elikatzen dituzte.

- Pertsonari, autoeraketari, lankidetzari, iraunkortasunari lehentasuna ematen diote eta, Gi-

saiatzen da, garapen komunitarioaren zerbitzura egoten, gizarteko beste eremuekin konpromisoa hartzeko indar berezi bat du, eta onu-

Ekonomia Sozial eta Solidarioko Esperientziak:

puzkoaren

kasuan,

euskarari

lehentasuna

estrategiak eta ikaskuntzak partekatuz argitalpe-

ematen diote barne funtzionamenduan eta inpli-

rak sortzen diren ingurune berdinean berrinbertitzeko joera handiago

nean, 3.5 atalean adierazita bezala, zailtasuna

katutako eragile guztiekin.

bat, akumulazio prozesuak sustatuz bertako mailan; kultura ekintzai-

gainditzeko eta krisi egoerak gainditzeko elementu

lea eta enpresa-ehuna sortzeko eta zabaltzeko gaitasun handia du,

tearekin eta bere lurraldearekin duen lotura estua

bai eremu ekonomikoan bai sozialean. Zentzu honetan, ekonomia sozial eta solidarioaren eta bertako eta lurraldeko garapenaren arteko elkarrizketa sendotzeko beharra nabarmentzen da, elementu asko partekatzen dituztelarik, baina egin ditzakeen ekarpenetan azpimarratuz, ingurumenaren jasangarritasunean enfasia bezala, hazkundeari lotutako garapenaren ikuspegi batetik beti errespetatua izan ez delarik, bertakoaren papera eta garrantzia, ez hainbeste nazioarteko gizarteratzearen aurrean, bizitzaren erreprodukzioaren aurrean baizik, irabazi eza kontuan hartzea onuraren maximizazioaren aurrean, edo eskalako ekonomien sorreratik haratago

gako orokortuenetako bat “erakundeak komunita-

- Oinarrizko erakunde sozialen sare horizontalekin inplikatzen dira eta hauek sendotzen dituzte.

da, baita kanpo laguntzak izatea ere, hau da, beste gizarte eragile batzuekin, politiko eta ekonomikoe-

- Ingurunearekin eta gizartearekin konprometitu-

kin lotura, elkar trukaketa eta elkarren artekotasuna-

tako beste ekimen produktiboen sorrera erraz-

ren gakoan”. Zentzu honetan,

ten dute, testuinguru egokitu eta erresiliente bat sortuz, kanpo aldaketen aurrean.

- Aurretiko militantziak bertako komunitatean (esperientzia hauetako asko, bertako beharrei erantzuna ematen saiatzen diren oinarrizko menen enpresaritza garapenari sendotasuna

Kanpo komunikaziotik, zeintzuk garen komunitateari iristea eginez. Horretarako baliabide politikoak erabiliz (kultura etxeak, bertako egunkariak,…) eta kolektiboenak (irrati komunitarioak, gizarte erakundeen sareak,…).

- Beste ekimen komunitarioen sorrera errazten du, ekoizpen eremutik kanpo ere.

gizarte mugimenduetatik sortzen dira), eki- Komunitate eremuan egoteak eta bertan par-

ematen dio, euskarria eta legitimotasuna

te hartzeak baloreak eta kolektiboaren zaintza

ematen diolako.

erantzukizunak inplikatzen ditu. Berdintasunaren

Gure produktuak/zerbitzuak definituz, bertako beharren partaidetza diagnostiko batetik abiatuz.

Partaidetza formaleko edo informaleko udal espazioetan inplikatuz (kolektibo desberdinen foroak, zuzeneko partaidetza kanalak, etab.). Garapen komunitariorako sormenezko proposamenak eta proposamen integralak sustatuz, betiere justizia soziala eta berdintasuneko gure printzipioetatik.

Beste kolektibo eta sektoreen eskariekin eta proposamenekin elkartasuna adieraziz.

sustapen elementuak maila guztietan, komuni- Beste eremu batzuetako erlazioak eta laguntzak izateak (sektorialak edo erakunde

kokatzen den lankidetzaren zentzua”.

Nola sustatu lotura hau komunitatearekin eta komunitate garapenarekin?

tarioaren eremuan aktiboki parte hartzetik pasatzen dira.

motakoak) ikuspena eta estrategia aberasten dute, diagnostiko eta planteamendua integralagoak egin ahal izanik.

- Elkarren arteko hornidura sustatzen dute ber-

Sektorean dauden beste pertsonekin elkarrizketa bat ezarriz, partekatutako estrategietara iristen saiatuz.

tako negozioetan.

Bertako giza garapenaren dimentsio ekonomikoa: ekonomia sozial eta solidarioa

- Gazteen eta gaitasuna dutenen atxikipena eta

(Guridi.L, Pérez de Mendiguren, 2013)

mundura, sustraietara lotutako lan aukeren so-

erakargarritasuna posible egiten dute landa

Gure gertutasun eta komunikazio estrategiak egokituz, bertan dauden kolektiboen profil aniztasunera, jatorriaren, adinaren, etab. arabera.

Elikagaien bertako ekoizpenaren garrantziaren gainean sentsibilizatuz, lan, enplegu, osasunaren, kultura ondarearen, etab. sortzaile elementu bezala.

rreraren bitartez.

106

- Lurraldearekin, lurrarekin eta etxearekin lotura emozionala bultzatzen dute.

107

Egia da herri, bailara eta hiri bakoitzak bere ezaugarriak eta

Hala ere, proiektu horietan zailtasunak ikusten dira. Besteak

testuingurua dituela. Gauden lekuan gaudela, sare sozio-eko-

beste, erritmo politikoak, instantzia eta administrazio mailen

nomiko dinamiko eta kohesionatu bat egotea, gizarte eraldake-

artean desberdintasunak edo/eta inkoherentziak, zein sailari

tako bokazioa duten beste agroekologia esperientzia batzuk,

dagokionari buruzko argitasun gabezia, ezagutza eta baliabi-

natibak ezagutzean, norberarenak partekatzean, marko

dintasunaren aurrerapen erreal bat gauzatzen ari diren espe-

bere kontsumoan eta partaidetzan kontzientziatua eta ardura-

deen gabezia, kontrol mekanismoak ezartzeko zailtasunak,

globala eta joerak ulertzean,

rientzien barruan.

tsua den gizarte bat. Baina faktore guztiak elkartzea arraroa da.

gizarteratzea eta funtzionamendua, partaidetza errealeko kul-

Aurreko kapituluetan adierazi dugun bezala, garapen komuni-

tura gutxi,… Interesgarria litzateke, lurraren eta elikagaiaren

tario prozesuak autoeraketatik eta partaidetzatik, hezkun-

gizarte funtziotik abiatzen diren partekatutako estrategietara

negoziazioa), gure planteamenduekin bat egiten duten

dira genero berdintasuna bultzatzeko? Eta emakume elkartee-

tza eta aldaketa kulturaleko prozesuak dira, luzeak eta ez

aurrera egitea, eta gobernantza on batetatik.

legezko egituren alde eta gobernatzeko modu berrien

kin bereziki? Eta mota honetako ekimenetan genero ikuspegia

alde.

barneratzearen gaineko elkar trukaketa espezifikoak?

linealak. Bere erritmoa, esperientzia ekonomiko berearen errit-

Sare hauetan parte hartzea elementu bat da:

harrekoa dela uste dugu, genero berdintasunaren ikuspegitik, a) ikaskuntza, beste lekuetan sortutako arazoak eta alter-

b) sendotasuna gertakarien aurrean (presioa, salaketa,

argi ez dagoelako artikulazio eta elkar trukaketa hauek, ber-

Bereziki interesgarriak diren aliantza/sinergiak existitzen al

moarekin eta bere bideragarritasunarekin partekatu behar diren

Beste alde batetik, bertako komunitatearen mailatik hara-

prozesuak. Erritmo hauen arteko oreka garrantzitsua da, neurri

tago, interesgarria da beste eragile batzuekin dagoen arti-

Termino orokorretan, aliantza bat onuragarria izan behar

Elkar trukaketetan nork parte hartzen du? Horietara emaku-

batean, bideragarritasuna oso estuki lotuta dagoelako sakone-

kulazioa. Euskal Herri, estatu edo nazioarteko mailako sare,

du parte-hartzaile guztientzat, epe luzerako ikuspegi batekin.

meak eta gizonak berdin sartzen al dira? Espazio hauetan nork

ko prozesu horrekin, aurretiko ataletan ikusi dugun bezala.

aliantza edo espazioez ari gara, beraien helburua gure espe-

Aliantza instrumentalen ikuspenek ez dute eraikuntza komu-

ordezkatzen gaituzte?

rientzian gakoa delarik. Horrela, ondorengo gaietan zentratu-

nitario baloreen alde egiten, ez kolektibo batzuk beste ba-

tako foroz hitz egingo genuke:

tzuenganako menderatzeko, edo partaidetza baliagarri eta

Lerro hau jarraituz, komunitatez hitz egiten dugunean, osatzen duten pertsona eta kolektibo guztiez ari gara (haurrak,

pasibokoa.

gazteak, pertsona helduak eta adinduak, hezkuntza zentroak, hezkuntza ez formaleko taldeak, elkarte gastronomikoak, kulturalak, emakumeenak, feministak, immigranteenak, kirolekoak, hirugarren adinekoak, kontsumo taldeak, baserriak, denda txikiak, industria, turismoko enpresak, guraso elkarteak, sindikatuak, etab.). Baina, maila honetan beste eragile gako bat dago, administrazio publikoa: alde batetik, udaletxea bera, eta beste alde batetik, garapen agentziak, landa garapen agentziak, agenda 21, etab.

Agroekologiaren aldeko apustu politiko batek, maila eta eremu desberdineko politika publikoen bateratzea eskatzen du (hezkuntza, prestakuntza eta enplegua, osasuna, herritarren partaidetza, lurralde antolamendua, gizarte politika, kultura ondarea, etab.). Borondate politikoaren menpe dago, ikuspen globalarekin eta gobernuen planifikazio estrategikoaren gaitasunarekin batera, neurri handi batean, ekintza eta politika eraldatzaileetarako aurrerapena. Gure ustez, proiektu eraldatzaileak errazago proposatzen eta ekiten dira bertako mailatik. Zergatik? Udal langile tekniko eta politikoaren arteko gertutasuna dagoelako, horiek biak herritarrekin dutena; gobernatzeko modu berriak esperimentatzeko indarra dutelako; emaitzen gertutasuna eta hautemangarritasuna dagoelako; 108

Baina, sareko partaidetza honen ebaluazio bat egitea be-

- Elikadura burujabetza - Agroekologia - Feminismoa - Ekonomia Solidarioa - Gizarteratzea - Artisautza - Merkatua - Ondasun komunak - Haziak - etab.

Edozein kasutan, saretan – komunitarioak izan ala ez – parte hartzeari eta beste eragileekin artikulatzeari dagokionez, funtsezkoa da indarrak neurtzea eta lehentasunak jartzea.

Esperientzia batzuk izaera integral bat dute bere baitan.

Honek, foro eta sare mota desberdinak elkar lotzera eramaten dituzte. Beraien ekintza ardatza ekoizpen agroekologikoa eta elikagai produktuen artisau eraldaketa izan daitezke adibidez, forma juridikoa eta kooperazio espirituarekin, gizarteratzeko prozesuen bitartez. Esperientzia hauek, gainerakoak baino gehiago, hausnarketa eta argitasun sakon bat eskatzen duten beraien ikuspenean eta misioan, planteamendu estrategiko bat maila desberdinetan, konplexutasunaren kudeaketa gaitasun bat, jatorrizko baloreekin lerrokatzearen ebaluazio jarraia eta bere indarren balioztapen bat beste eragileekin. Baina, integraltasun honek jasangarritasun handiagoa ere ematen diote.

Nabarmendu behar da gainera, gero eta esperientzia gehiago dira, ideologikoki antzekoak diren erakundeekin aliantzak eta harremana progresiboki bilatzen doazenak eta beraien proiektuaren koherentzia eta integralitatera gehitzen dutelarik. Adibidez, finantza etikoen ekimenekin loturak ezartzen

eremu batzuk barneratzen dituzten dinamikek komunitatean

dituzte, unibertsitateekin, energia berriztagarriko hornitzailee-

sor dezaketen eraginaren dimentsioa dagoelako.

kin, txanpona-sozialekin, etab.

Bertatik bertarako bizipenak • “Garrantzitsua da eragileen konfluentzia bilatzea, lan espazio plural eta adierazgarri batekin eragin eta bideragarritasun handiagoa dagoelako”.

• “Proiektua prozesu bat bezala ikustera eman eta fasetan, batzuk zuzenean ekintza ekonomikoak izango dira, beste batzuk hezkuntzakoak, sarekoak, batzuk ukiezinak, etab.”.

• “ Sareak eta egiturak elastikoak eta irekiak izan beharko lukete, ez kide guztiek profil berdina izatea”.

• “Lotuta egotearen filosofia bat dugu, baita antzeko beste proiektuetatik ikastea ere. Sareetan dugun presentzia hau zuzendaritzatik bakarrik ez izatea nahi dugu, talde guztiarena baizik, ikaskuntza prozesu bat izatea”.

• “Esperientzia berritzaileak izatean, ukapena, errezeloak, “bele zuriak” utopikoak izatearen sentsazioa sor dezakete. Baina gero, gerturatze bat egoten da”.

• “Lan asko egin behar da herriak/auzoak begi onekin ikusten dizun arte, ondoren, herritartasunak kontsulta egiten dizu, lagundu edo bere ekimenetan integratzen zaitu”.

• “Proiektu hauek sare bezala funtzionatzen dute Asdecoba, Adecasal, CAS (Colectivos de Acción Solidaria) eta nekazari eskolen artean, Salamancako parrokiez gain eta aurten hasi dugun ekoizpen eta kontsumo sarea garatzeko pertsona ekoizleez gain”.

• “Lurraldearekin inplikazio handia dugu. Landa guneetan ematen den despopulatzearen kezkatik sortzen da”.

• “Ez dugu onura ekonomiko edo monetarioak bilatzen, sozio-ekonomikoak baizik: enplegu sorrera – baita behar bereziak dituzten kolektiboentzat ere -, herriaren edo eskualdearen ekonomiaren dinamizazioa, sareen eta autosufizientziaren sustapena, eta ingurumena zaindu”.

• “Kultura gizarte bat bezala da, bere arazoak konpontzen ditu. Parte hartzea neketsua da baina planteamendu onenetara iristen zara, komunitate guztiak bereak bezala sentitzen dituelarik. Zenbait alderditan aholkularitza teknikoa beharrezkoa da, baina azken erabakiak komunitateak edo kolektiboak hartzen ditu. Ezinbestekoa da kideen batzar-kultura bat. Modu bateratuan pentsatu: 50 urtetan zer izan nahi dugun, eta eraikitzen joan. Haurrek ere batzarretan parte hartzen dute, partaidetzan hezten dira” 109

Artikulazioa bertakoa-globala. Ikaskuntzak Brasildik

Amaitzeko, Cristina Carrasco-ren zita bat jasotzen dugu1.

Gida honen sarreran aipatzen genuen bezala, elaborazio prozesuan NESOL2 en lankidetza izan dugu, Ekonomia Solidarioan ibilbide zabala duen brasildar erakundea. Lankidetza honen bitartez, brasildar 5 ekimen sakontasunean ezagutzeko aukera izan dugu, eta gainera, eztabaidak eta analisiak partekatu erakunde kolaboratzailearekin. Hauetako hausnarketa

“Historian zehar ezagututako gizarte borroka guztiak, nolabaiteko berdinen komunitate baten zati sentitzearen

jendearen

gaitasunetik

garatu

dira,

asko aurretiko kapituluak elikatzen badituzte ere, esperientzia horietatik ateratako ikaskuntza esanguratsuenetako batzuk nabarmendu nahi genituzke hemen.

Lehenik eta behin, Euskal Herriko eta Brasilgo baserri ne-

askotan beste interes edo urruneko erakundeekin eta

kazaritzaren errealitatea errotik desberdintzen duten hainbat

beraren aurkariak direnekin aurrez aurre. “Gaur zu-

aldagai aipatu nahi ditugu: herrialdearen dimentsio geo-

regatik eta bihar niregatik”, beti gertutasun eta elkarren artekotasun bat maila bat erakusten duen, printzipioan euskarritutako lankidetza horren garapenari esker, ekintza kolektiboak ekonomista askoren harrokeria baliogabetu ahal izan du, ekintzaren arabera, guztiz indibiduala den interesak mundu guztia ekintza kolektiboetan ez inplikatzea eraman beharko luke, suposatzen duten kostu pertsonala itzurtzeko, gainerako pertsonek onartzen dutenak izatea aprobetxatuz. Mundu guztiak horrelako jarrera balu, inoiz ez litzateke ekintza kolektiboa existituko ezta borroka sozialak existituko ere”.

grafikoak, nekazari populazioaren ehunekoa, nekazari mugimenduen adierazgarritasuna eta dinamismoa, Ekonomia Solidarioaren hedapena (gutxi gora-behera 22.000 enpresa, 1.500.000 pertsonek lan egiten dutelarik, horietako asko agroelikadura sektorean) eta eredu horren alde egiten duten hainbat esparru instituzional (hori bai, kapital handiaren

“Hasierako proiektua aldatu egin da. Pertsona asko Erdigunearen lurraldean prestatu ziren. Denborarekin, teknika agroekologikoak beraien jabetzara eraman zituzten eta ez dago Zentroak jabetza bat izateko behar gehiagorik. Gaur egun aholkularitza, ziurtagiri parte-hartzailea, ikastaroak eta proiektuak burutzen ditu. Ikastaroek, nekazarien jabetzetara bisitak barneratzen dituzte. Gizartearen onarpenean lehenengo zailtasuna ere aldatu egin zen eta egun, agroekologia orokortuago eta onartuago dago. Ziurtagiriaren eskaera beranduago hasi zen, lege bat eskatzen zuten ziurtagiri enpresen testuinguruarekin (hirugarren zatikoa). Zentroak, legearen eraketa eztabaida horietan lagundu zuen eta egun, aipatutako legeak garantiako partaidetza sistema bat barneratzen du”.

eta agroindustriaren aldeko beste gehiengo batzuekin elkarbizitzen). Adibidez, Eskola Elikaduraren Legea, Ziurtagiri Parte-hartzailearen homologazioa eta Ekonomia Solidarioko Idazkaritza espezifiko baten existentzia.

Esparru honetan, ekimen ekonomiko ideiaren jatorria eta eboluzioari dagokionez, Brasildik poliki-poliki aurrera egitearen garrantzia errepikatzen dute, modu

“Hazkuntza graduala da, gozagarriak, prozesatutako sendabelarrak, garaiko planifikazioa,… barneratuz emaitzen arabera eta diru-sarreren eta gastuen arteko oreka lortzeko”.

“Errealitatera egokituz aurrera doan esperientziatik abiatuz: baratze eta lorategi sailak merkaturatzera barneratu ziren, agroforesteriako produktuen ekoizpena narriatutako azaleren berreskurapenaren zati bezala barneratu zen, hazien bilketa sare baten sorrera, mikrokreditu banku komunitario baten sorrera ekoizpenari laguntzeko (erabakitzeko dago kontsumorako kreditu lerro bat), prestakuntza planak. Arazoak sortzen direnean konponbideak bilatzen dira: lankidetzak, erakundeen laguntzak, lerro berrien irekiera,…”

gradual batean, errealitatera eta sortzen doazen arazoei egokituz, egiteagatik egin izan ordez, komenigarriena denaz hausnartuz eta erabakiz.

Bide honetan, ideia zentralak beste ekintza ildo batzuk barneratzen joan daiteke.

110

1. Apuntes para una vida sostenible. Tejiendo alianzas para una vida sostenible.

Consumo crítico, feminismo y soberanía alimentaria argitalpeneko artikulu bat. Marcha Mundial de Mujeres y Xarxa de Consum Solidari, Bartzelona, 2013.

111 2. http://cirandas.net/nesol-usp

Bai hasieran bai aldaketetan, prestakuntza eta aholkularitza funtsezkoak kontsideratzen dira.

Horrez gain, komunitateko hainbat eragileen arteko eta sareko lana ere gako kontsideratzen da:

Bi motatako eragileekin lankidetzak oso garrantzitsuak bezala definitzen dira, prozesuak lortzean aurrera egiteko: banku etikoa edo/eta komunitarioa eta unibertsitatea.

Beste alde batetik, funtsezko erronketako bat kudeaketa eredua da, erabaki hartzeari dagokionez, bai lanaren antolaketari eta ordainketari dagokionez.

“Laguntza teknikoa batzuetan erdigunea da arazo baten konponketan”.

“Kasu askotan aholkularitza eta laguntza teknikoa sareko bertako kideen artean ematen da”.

“Ekimena ezin da hedatu baina beste batzuei laguntzen dio”.

“Eskola elikadura legea konkista bat izan zen baina ez zen nahikoa izan ezta erraza ere.

Formalizazioarekin, karga burokratikoarekin, ekoizpenaren planifikazioarekin, prezioekin gogor lan egin behar izan zen”.

“Metodologia bat izan behar den bezala: Parte-hartzaileen esperientziatik abiatu, hezkuntza herrikoitik

“Aktoreen arteko (udal sail desberdinak, sukaldariak, zentroetako zuzendaritzak, ekoizleak) konexioa eta eskualdeen arteko elkar trukaketa lorpen bat dira”.

Ekoizpen eta merkaturatze txikiko praktiketan zentratu

“Sarean egindako artikulazioak funtsezkoak dira. Aurrera egiteko beste biderik ez dago”.

Merkatuko “zentzu komunean” finkatutako kontzeptuak desmitifikatu

“Sare bateko erronkak:

Bidezko Merkataritza, Ekonomia Solidarioa eta Kontsumo Arduratsuko printzipioekin erlazionatutako edukiak

Prozedura komunak eraiki, arau eta funtzionamenduen elaborazio parte-hartzailea

Pertsona partaideen autonomia eta beraien ekintzailetasunak sustatu

Araudi publikora egokitu

Prestakuntza beraren kudeaketa partekatuaren alde egin”.

Hasierako barne eztabaidarako denbora eta baliabideak.

Sareko dinamika lantzen jarraitzea, egitekotik banandu gabe.

Prestakuntzarako finantzaketa beharko luke eta antolakuntza politikoa, baina kontzeptu horietarako ez da erraza lortzea”.

“Sareak ez du ekintzarik komunitatearengana zuzenduta, baina artikulazioari lehentasuna emateko erakunde parte hartzaileentzat zuzentaraua da lurraldean”.

112

“Ekoizleak ohiko finantza sisteman barneratzea, bideragarria ez izatea demostratu du. Askok ez du bankuko konturik. Beraz, alternatiba, banku komunitario bat antolatzea izan zen. Mota honetako ekimena Brasilen zabaldu egin da, ekonomia solidarioari lotuta. Ondorioz, ekoizleek kreditu txikiak jaso ditzakete eta merkatu baldintza gehiagorekin.

Lehen maileguak ekoizpena finantzatzeko izan ziren eta itzulera produktuetan eman zen. Kredituak baxuak dira, 65€ pantailaren erosketarako, plantazioa babesteko lorategi inguruan jartzeko, adibidez. Kontsumorako kreditu lerro bat ere aztertzen ari da”.

“Kudeaketan, egunerokotasunean nork egiten duen lan (aholkulari teknikoak, arduradun logistikoa) eta ordaindua dena, eta erabakiak hartzen dituenaren (pertsona ekoizle guztiak) artean desberdindu behar da. Bai pertsona kontsumitzaileak bai erakunde kolaboratzaileetako aholkulariak eta teknikoak, hainbat jardueretan boluntarioki parte hartu dezakete”.

“Esperientzia batzuk lan boluntarioarekin bakarrik dira posible, beste batzuk onartzen ez duten bitartean, barneratuta dauden pertsonak horretaz bizi daitezen bilatzen dutelako”.

“Proiektu asko militantziarekin bakarrik dira bideragarriak”.

“Partaideen jarrera aktiboa, esperientziaren gainean hausnartu ahal izatea eta zailtasunen aurrean irtenbide berriak modu bateratuan eraikitzea funtsezkoak dira esperientziak aurrera egiteko. Erakunde kolaboratzaileen konpromisoak eta erlazioen horizontaltasunak guztien partaidetzaren bilaketa islatzen du eta gure ekimenaren jasangarritasunerako alternatibak sortzeko aukera sendotzen du”.

“Laguntza publikorik edo boluntariorik eta aktibistarik gabe, ez lukete gaur duten forma berdina izango. Beste modu batean gertatuko litzateke. Laguntza eta aktibismoa funtsezkoak dira”.

“Pertsona kontsumitzailearentzat prezioa zatitzen da, %90 pertsona ekoizlearentzat eta %10 kudeaketarako (erregaia, ontziratzea laguntza, galerak eta ez betetzeak). Bai pertsona ekoizleak bai pertsona kontsumitzaileak artikulazio handiagoa eskatzen dute baina %10eko tasak ez du koordinazio horretan hobekuntzarik betetzen uzten”.

113

Ekoizpenean eta merkaturatzean errealitate desberdinak ematen dira:

Beste alde batetik, kontsumo taldeak ez dira hemen bezala ulertzen, bakoitzak 20 pertsona ekoizle eta 300 familia inguru multzokatzen dituzte. Modu honetan, produktu primario eta eraldatuen barietate bat biltzen dituen otar bat eraikitzen da. Horretarako, ekoizpenaren eta kontsumoaren koordinazioa ezinbestekoa da.

Gainera, gure proposamenaren hasierako logikatik ez desbi-

“Hasierako zailtasunak: - Ekoizpena: planifikazioa, asteko entregarekin konpromisoa, ekoizpen eskaintza/volumen gabezia

deratzen saiatzearen garrantzia azpimarratzen dute, ekonomia solidarioaren eta justizia sozialaren gure printzipioetatik. Garrantzitsua da gogoratzea Brasilen Ekonomia Solidarioaren funtsezko ezaugarri bat autoeraketa dela; ez da beste modu batean ulertzen. Aurrerapenak hauteman ahal izatea motibazio bat izango da:

- Merkaturatzea eta kontsumoa: metodoa probatu nahi zuten pertsona kontsumitzaileak (elkar trukatutako produktuak iristen baziren, falta baziren,…)

-Kudeaketa: produktuen eta eskarien zerrenden antolaketa, telefonorik edo internet ez duten ekoizleekin komunikazioa”.

“Garrantzitsua da merkaturatze kanalen dibertsifikazioa. Feria mota desberdinak daude, batzuk autoeraketa izaerarekin eta Ekonomia Solidarioaren printzipio demokratikoetan oinarrituz”.

“Kontsumitzaileri zuzeneko salmenta “ekoizleak prezioak definitzen ditu merkatuko prezioak, ekoizpen eta garraio kostuak kontuan izanik, baita ferian parte hartzen zuten gainerakoen eskaintza ere”.

“Ziurtagiri parte-hartzailea, bere kideen ekoizpen agroekologikoaren onarpen prozesuak antolatzean oinarritzen da, bertako merkatuen antolakuntzatik abiatuz, bertan jendea ezagutzen delarik”.

“Garrantzitsua da tartea eta irabaziaren artean desberdintzea”.

“Udal gobernuarekin negoziatu landa guneak daudela onartzeko, edo, gutxienez, landa jabetzak hirian barruan”.

114

“Gure funtzionamendu logika ohiko enpresen logikaren guztiz desberdina da. Logika horren aurrean erresistentzia esperientzia bat da”.

“Esperientzia honen ikaskuntza handiena, gauzak gertatu daitezen egin daitekeela ulertzea.

Hasiera batean, ez zuten imajinatzen non dauden arte iritsiko liratekeenik. Eta erresistentziako ekintzak eraikitzea posible dela ikusi dute”.

“Ekoizpen agroekologirako trantsizioak hezkuntza paper garrantzitsua jokatzen du, hiri guneetan bizi den populazio honentzat, diru-sarrera eta hezkuntza maila baxuarekin eta elikadura osasuntsuaren gaineko eztabaidatik kanpo utzia izan zena. Kalitate altuko janari kontsumoan hobekuntza, antolakuntza prozesu honen lehen emaitzetako bat da. Elikagai osasuntsuen gaineko ezagutzak eta norberaren kontsumorako elikagai horiek ekoizteko aukerak sortutako eraginak, sarera lotuta dauden hiri nekazari familia gehiengoaren bizitzan arrakastaz barneratu dela esan dezakegu”.

“Aldaketak ematen ari direla, prozesuak gertatzen ari direla eta biderkatzen ari direla pertzepzioa lorpen bat da, esperientziaren jarraipena sendotzen duelarik”.

“Nekazarien bizitzan behatutako gizarte aldaketak gakoa dira esperientziako parte hartzaileen motibaziorako.

Pertzepzio hauek dira, jendeak beraien jarduera mantendu nahi izatea egiten dutenak gizartearen eraldaketara bidean”.

“Bizitza kalitatean, eraldatzen den familia batean historiak, guztientzat motibazioa ematen du lanerako: familia batek pozoiarekin ekoizteari uzten dionean, haurrak etxera iristen direnean lanean laguntzeko, merkaturatze kanalak dibertsifikatzea lortzen dutenean, emakumeen eraldaketa ikusia denean”.

Emakume eta gizonen arteko berdintasuna eta eredu aldaketa

“Bizitzaren oinarri materialari balioa kentzen dion eta manipulatzen duen paradigma patriarkala zalantzan jartzeak, giza balioa ukatuz, buru hertsadura haustea eta pentsa ezin daitekeena pentsatzeko askatasuna berreskuratzea posible egiten du. Askatasun honek irekitzen dizkigun bideak eginez, gaitasun eraldatzailea duten material esperientziak detektatzeko egoeran gaude,

Emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaz hitz egiten

zehar barneratzea gakoa izan da, Ekonomia Feminista, Bi-

dugunean, eskubideetan eta aukeretan berdintasuna izateaz

zitzaren Jasangarritasuna eta Ekofeminismo Kritikoa edukiak

hitz egiten dugu, proposamen feministetan oinarrituz eredu

diren bezala. Ekonomia, baita bere tresnak eta ereduak, gizar-

aldaketa baten aldaketari dagokionez. Kontzeptu eta xehe-

tekotik bereiziak mantendu dira, zerbait askea balitz bezala,

tasuna antiz egon arren, berdintasunaren honek, dokumentu ulergarri eta gertuko dokumentu bat lortzea errazten du, nahiz eta proposamen feministen analisi eta eraikuntza esparruan oinarrituta

eguneroko bizitzaren parte izanik. Ezagutzen den sistema bakarraren tartean

egon, guztiz eraldatzailea den

eta hondoan bezala, ukatuta dauden beste errealitate batzuk daude, izaera

eta integrazionista eta ins-

ekonomikokoak ere, modu jasangarri batean giza bizitzaren beharrei eraginkor-

ekiteko gaitasuna”.

Anna Bosch, “Mujeres que alimentan la vida” Icaria, Bartzelona 2010:55

sistema bat eraiki da, zaintzako norberaren beharrak ez dituzten eta besteen zaintzen eta bizitzaren mantenuaren gaineko erantzuFeministak,

zientzia

ekonomikoak

bizi iraupena nola hornitu

trumentala ez den osagai

lan-

du beharko lukeen proposatzen

bat du.

du eta bere analisia bizitzaren Dokumentuan

jasangarritasunean

ze-

zentratzen

har, ikuspegi honetako

du. “Bizitzaren jasangarritasuna

analisi eta proposamen

apustu politiko bat da –eta are

elementu gehiago bar-

gehiago, dei larri bat- pertsonak

neratzen direla eman

eta planeta gure ekintzaren erdi-

dezake, beste ikuspegi

gunean kokatzen dituen garapen

batzuetakoak baino. Hau

eredu baten aldeko apustua, gure eskubideak eta etorkizuneko be-

ez da bakarrik justifika-

launaldien eskubideak erabili ahal

tzen antolakuntza espezi-

izatea posible egiten duena eta zain-

fiko apustu batetik, baita

tzaren etikan oinarrituta dagoena. Nahi

ikuspegi feminista hau barne-

den globalizazio kapitalistaren homoge-

ratzeak, emakumeen eta gizonen arteko erlazioetan aldaketak sortzeaz gain, pertsona guztientzat gizarte eta munduaren eredu justuago eta iraunkorrago baten eraikuntza planteatzen duelako (horizontalagoa, parte-hartzaileagoa, atseginagoa, arduratsuagoa,

118

alde batera utziz; subjektuentzako pentsatua dagoen

kizunik ez duten subjektuak. Ekonomia

tasunez arreta emateko gaitasuna duten, beste ekonomia batzuen existitzea imajinatzea posible da, bertako zein global mailan. Hor dugun erronka eta

pertsonen bizitza baldintzen gaineko erantzukizun guztiak

amultsuagoa,

desberdinagoa,…).

neizazioa eta hierarkizazioaz desberdinduz, ez da jarduera esparru itxi bat. Pertsona guztiek lekua duten gizarte justu bat –“ongi bizitzea” dei genezakeena, andetar kontzeptu honen berrikuspen eta egokitzapen kritiko batetik abituz- , sozialki adostua izan den eraikuntza ekonomiko, sozial, kultural eta ingurumeneko eraikuntza bat

Era berean, gure proposamenek rol, praktika, erlazio

izan behar du, osatzen dutenen esperientzien, desioen eta

desberdinak eta emakumeekiko gizonen paternalismoak

beharren aniztasunera irekia”1. Herritar guztientzat bizitzeak

erreproduzitzen jarraitzen badute, edo hegemonikoaren er-

merezi duten bizitzen aldeko apustu hau, bizigarriak –giza,

lazionatutako hori guztia eta tradizionalki maskulinoa dena

gizarte eta ekologiko terminoetan. Bizigarria den bizitzaren

balioztatzen badute, ez dute ekarpenik egingo eredu alter-

nozio guztia, existentziaren oinarrizko hiru baldintza onartze-

natibo, feministen, koherenteen eraikuntzari eta ondorioz, ez

tik eta errespetatzetik abiatu beharko luke: sentiberatasuna,

dira eraldatzaileak izango.

elkarren arteko mendekotasuna eta eko-mendekotasuna.

Horretarako, gida honetako edukiekin zuzenean lotutako ikaskuntza eta proposamen feministak dokumentu guztian

1. Las Tejedoras Kolektiboaren definizioa, Pikara-ren Glosarioan berriz hartua http://glosario.pikaramagazine.com/ glosario.php?lg=es&let=s&ter=sostenibilidad-de-la-vida

119

Apustu honen inguruko hainbat gogoeta:

Gogoeta hauek argi aplikatzen dira gida honen eremuan, eta zehazki, lanaren gaiak hausnarketa espezifiko bat merezi du:

Prozesu luze bat eta desberdintasunen aurkako borrokaren konpromiso kolektibo bat inplikatzen du, neurri eraldatzaileetan zehaztu behar dena (epe labur, ertain eta luzean aldaketekin, erantzukizun eta denborarekin, akordioen jarraipenarekin,…).

Koherentzia feministaren aldeko apustu ere barneratzen da, ez bakarrik diskurtsoa praktikara eramateko zentzuan, baita gure bizitzaren eremu desberdinetan aplikatzeko ere: publikoa, pribatua eta intimoa.

Genero analisi eraldatzailea, datuak sexuaren arabera banatzeaz haratago, sozialki balioztatua dena eta ez denaren ikuspen bat berrartzen du, eta nola balioztapen horrek genero joera argi bat duen. Praktika orokortzaileen kontzeptua berrartzen du ere, errealitate esentzialista eta bitar bat gaindituz, eta gure erakundeetako praktika hegemonikoak eta tradizionalki maskulinoen erreprodukzioari begirada irekiz, bai emakumeen aldetik bai gizonen aldetik. Adibidez, gure kolektiboetan, emozionala dena edo arrazionala dena balioztatzen al da? Oreka bat bilatzen al da? Zein praktika ulertzen da femeninoa edo maskulinoa bezala? Zein balioztatzen da? Praktika, rol eta portaera femeninoak balioztatzen al dira gizonetan?

120

Emakumeei zuzenean eta espezifikoki eragiten dien, eskastasuna eta gutxiespen egoerak sortzen dien, desberdintasunaren onarpen batetik abiatuz, ekintza positiboak izatea beharrezkoa ikusten du.

Lan produktiboak eta erreproduktiboak existitzen dira, erreproduktiboak (etxekoa eta zaintzakoak) tradizionalki inbisibilizatuak izan direlarik, ez balioztatuak eta emakumeek garatuak.

Gure ekintza ekonomikoa edo enpresa, enplegu sorreran zentratu dezakegu baina, ohikoan, lan erreproduktiboak ez dira enplegu bezala formalizatuak izan, nahiz eta aipatutako ekintza ekonomiko horren mantentzerako eta jasangarritasunerako funtsezkoak izan. Lanaren banaketa sexual hau eta bere balioztapena gure erakundeetan ere gertatzen da, jarduera produktiboekin erlazionatutako zereginak eta rolak balioztatuz eta erakundearen zaintzarekin erlazionatutako zereginak eta rolak ikusezin eginez edo balio gutxiago emanez (konfiantzako erlazioak ezartzea, ospakizunen antolaketa, informazioa itzultzea ekimenaren partaide guztiei, harreman pertsonala komunitatearekin, etab.).

Lanen balioztapen desberdin bat ohikoa da (soziala eta ekonomikoa), segregazio bai bertikala (gizonen presentzia handiagoa zuzendaritza postuetan) bai horizontala (gizonen presentzia handiagoa hobeto balioztatuak eta ordainduak diren profesioetan) sortzen duen lanaren banaketa sexualaren mantenuan nabarmen egiten da. Balioztapen desberdin hau, bai genero analisi batetik zein bizitzaren iraunkortasunaren logika batetik ematen da (nork egiten duenaren arabera, dituen eraginaren arabera,…), bizitzaren iraunkortasunarekin lotuago dauden lan gehienak feminizatuagoak direla emaitza bezala hartuz, gizarte onarpen gutxiago dute eta gutxiago ordaintzen dira. Hori horrela, lan batzuk emakumeek bakarrik gauzatzen dituzte, boluntarioek egiteko uzten dira, ez dira modu berdinean ordaintzen, etab. Horrez gain, kontuz ibili beharko dugu, desberdintasun sexualaren gaineko klixe berrien esentzialismo eta errepikapenekin (emakumeak hobeto gatazken konponketarako, landa lana ez zaie gustatzen,…).

Ariketa honek, planteatzen ditugun baloreekin kontraesaGure bizitzako esfera desberdinak kontziliatzeko beharra, aisia, prestakuntza, etab. ere kontuan hartuz. Ez gara hitz egiten ari, mendekoen zaintzaren berrantolaketaz soilik (adingabeak edo adinduak), emakumeek askatasunez erabaki ahal izateko, lan produktibo gehiago edo hobeto egiten duten. Ez dugu lan ordainduaren eta familiaren arteko politika kontziliatzaile bat bilatzen, merkatuko logika gainditzea baizik. Kolektibo guztiaren erantzunkidetasuna bilatzen dugu, lan produktibo eta erreproduktibo guztietan, kide bakoitzaren, emakume zein gizon, beharrak eta aukerak ahalik eta gehien eta modu orekatuenean ase eginez.

nak ekar ditzakeen ere, gure lanen balioztapen monetarioa edo alternatiboan oreka bat bila dezakegu. Ordainketa ohiko ereduak (ordainsaria dirutan eta ekintza/zerbitzuen ordainketa dirutan), sortzen ari diren beste eredu batzuekin (trukeak, gizarte-moneta,…) partekatuz doazen beste eredu batzuetara “trantsizioan” dauden ereduak definitzea tokatuko zaigu. Zentzu honetan, hainbat testuingurutan, moneta beharrez hitz egiterako garaian tabuak aurkitzen ditugu eta elementu hauek landu egin behar dira. Genero analisi batetik, emakumeek doako lan gehiago burutu dugu eta lan baldintza eskasagoetan egon gara (eskubide, pentsio,… galera ondorioekin), trantsizioan dagoen logika honetan desberdintasun urradura hauek ez errepikatzea eta ez handitzea zaindu behar dugu (ez aurreikusteagatik edo idealizazioetan erortzeagatik).

Lan denborak kuantifikatzeari dagokionez, esperientzia oso desberdinak aurki ditzakegu. Adibidez:

Denboraren konexioa lanekin. Garrantzitsua da ekintza garatzeko behar diren ordu kopurua kuantifikatzea, lan mota bakoitza, balioztatzea, aldibereko jarduerak nola maneiatzen diren ikustea, lehentasuna nola ematen zaien, zenbat ordu izango diren ordainduak eta zenbat ez definitu – kontuan izanik hasieran ez kobratzea ohikoa delarik, onurak izan arte-. Balioztatu eta monetarizatu ez da berdina. Lanek eta produktuek erabilera eta aldaketa balioak izan ditzakete. Argi dago, kostuek eta moneta-prezioek oso gutxitan hartzen dituzte kontuan komunitateek eta familia unitateek bere gain hartzen dituzten gizarte kostuak, giza bizitzaren erreprodukzioan eta zaintzan, ezta natura sistemek jasandako ingurune eraginak ere.

Langile ordainduak ordu estra asko lan egin behar dituzten kooperatiba bat –ordu estra ez ordainduak, ez onartuak, bizitzaren beste alderdiekin kontziliatzea galarazten dutenak-: ikustera ematen eta kuantifikatzen ez badira, ekimena bideragarri egiten ari direnaz ez jabetzeaz gerta daiteke; egingo bagenu, onarpenekin, konpentsazioekin (espezietan), kontziliaziorako malgutasunarekin, diruarekin, etab. erantzun ahal izango genuke.

Beraien ustiategia duten nekazari bikote heterosexual bat: aurkitzen dugun zailtasun bat izan daiteke, ekintza ekonomikoa eta etxe espazioa fisikoki bananduta ez egotea. Kasu honetan, familia ustiategi bat izatean, lan erreproduktiboa kuantifikatzea eta balioztatzea gakoa izango litzateke.

121

PROZESUAN HASTEKO ETA AURRERA EGITEKO PISTA BATZUK...…

Esperientzia mota desberdinez kontziente izanik, bere for-

Bai lagunduta bai bakarrik, esperientziak jarrera ireki bat eta

Laburbilduz, esperientzia ekonomiko alternatiboen izaera

ma juridikoari eta osatzen duten pertsona kopuruari dagokio-

aldatzeko eta formula berriak barneratzeko borondatea izatea

eraldatzailea, eredu honetatik sortzen direlarik, genero erla-

nez, eta hasieran guztiek izaten dituzten zailtasunei dagokio-

garrantzitsua da. Genero berdintasuna barneratzea ez dago

zioen esparru berri bat eraikitzearen kezka eta konpromisoa-

nez, hasierako genero diagnostiko bat egitea garrantzitsua

gatazka eta erresistentzietatik kanpo, gizonen eta emaku-

gatik baldintzatua egongo da, beste zenbait alderdien artean.

• “Ekoizpenean zentratutako problematika espezifikoa (adib. indarkeria) dagoen

da, abiapuntu bezala balio diezagun (ekimenaren ezaugarrie-

meen arteko botere erlazioak zalantzan jartzen dituen horre-

Gizarte aldaketa global bat bilatzen duen eta emakumeei be-

ikusteko denborarik ez dugu, ekimenean bertan. Gizon ekoizle gehiago (ezkon-

tara egokitu beharko da, bai erakunde berak egina bada, bai

tan. Are gehiago, inongo gatazkarik ematen ez bada, propo-

raien eskubideak eta aukerak itzultzen dizkien esparru berri

gabeak edo emakumeak kanpoan egiten du lan), emakumeak ere bertan (eta ge-

kanpo laguntza izan badu). Diagnostiko honek ez luke gure

samenak botere erlazioetan eta desberdintasunetan aldaketa

bat.

hiago) ferietan, azoketan,… Orain ko-titulartasun edo titulartasuna duten emaku-

zerbitzu/produktuen analisi bat besterik barneratu behar, gure

erreal asko sortzen ari ez direla esatera ausartuko ginateke.

me gehiago ikusten ari da”.

egitura, gure politikak eta gure antolakuntza kultura ere barneratu beharko lituzke, aldaketa errealen lorpenerako gakoak.

• “Baserria oraindik gizonen mundua da, matxismoan aldaketak polikiago doaz”.

Analisi honen gabeziak sistema patriarkalaren balore propioak errepikatzea suposatzen du, nahi edo nahi ez, eta gizonen eta

• “Neskak kontratatzea kosta egiten zait, zenbait lan fisiko ezin dituztelako burutu,

emakumeen arteko botere erlazio desberdinak denboran

badakit kontraesan bat dela baina landako lanean bakarrik zaude, gogorra da eta

mantentzea.

ematea suposatzen du. Egia da ere, profila ez zaidala etorri: baserrikoa izatea, agro prestakuntzarekin eta langilea. Horrekin etorriko balitz, onartu egingo nuke,

Jarduera honek, lehenengo, zein egoeretan gauden jakitea

bere ordena, iraunkortasunagatik,…”

posible egingo du eta bigarren, epe labur, ertain eta luzerako helburuak ezartzea egingo du, gure konpromisoan gradualki aurrera egiten utziz, “presarik gabe baina geldialdirik gabe”.

• “Generoa ez da modu zehatzean landu, landa errealitatea inposatzen delako, baina berdintasuna ba dago, lidergoa gizon batek izan du baina zuzendaritzan eta kudeaketan emakumeak daude, naturaltasunez”.

Gida honetan identifikatutako beste gako askotan bezala, motibazioa eta interesa izatea baina nola egin ez jakitea gerta daiteke. Prestakuntza jasotzea estrategikoa da, edo/eta

• “Talde guztiak barneratu behar duen behar bat da, ikuspegia berari balioa ikustea”.

orientatu eta lagundu diezaguken erreferentziako adituekin harremanetan jartzea, edo/eta zentzu honetan aurrera egin duten beste esperientziekin bizipenak eta ikaskuntzak

• “Emakumeen protagonismoarekin kudeaketa horizontalagoa da, erabakiak gardenagoak eta zerbaitetan huts egiten bada esateko aukera, konfiantza osoz”.

partekatzea. Aurrerapen elementu gako bat, pertsona guztiek genero harremanen gaineko prestakuntza

• “Lanaren beste kontzeptu bat, zein da bere balioa? Bakoitzak tokatzen zaiona

eta hausnarketa gutxiengo bat izatea da eta talde

egin dezala, zeregin guztiez gainerakoei onura egiten diotela kontziente izanik,

guztiarentzat adostasun balore batzuk definitzea

talde guztiari, bai zorua garbitu bai kozinatu edo irakatsi”.

(“ez da beste kontzeptu batzuk bezala, batek ikasi egiten ditu eta kito, bera arduratzen da horretaz, hemen horrek ez du balio”).

• “Alternatiboak izan nahi eta garela uste dugu, baina rol eta huts berdinak errepikatzeko arriskua”.

• “Denboraren arazoa, jende askok beste lan ordaindu batzuk dituztelako, beste militantziak, bere familia,…

122

123

Eranskinak

a) Elkarrizketatutako esperientzien zerrenda

Esperientziaren izena:

EKIMEN EKONOMIKOAK

Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea): Posta elektronikoa:

EreindaJan Nekazaritzako eta abeltzaintzako sargaien merkaturatzea eta gizarte eraldaketa Debagoiena ereindajan@bagara.net

EKIMEN EKONOMIKOAK Web:

Baserritarrak: • Donostialdea-Bidasoa talde fokala • Deba Goiena talde fokala • Durango talde fokala • Mungia talde fokala

Posta-helbidea:

Esperientziako kide kopurua:

Bidezko Bidean

Ekintzen hasiera urtea:

Bizigai EreinDaJan Esperientziaren laburpena:

Esnetik GUreztatu (Arrasateko Azoka) Esperientziaren izena:

Ikastola Andramendi

Lan eremua(k):

Laneko Lurdenok

Lekua (herria, eskualdea):

Oreka Bioelkartea Otarra Sagarne Estatua: • Asdecoba (Salamanca) • L’Olivera (Katalunia) Brasil: • Centro Ecologico Ipê • Rede Carioca de Agricultura Urbana – Quintal do Gregorio • Siscos 126

Posta elektronikoa:

ENTITATE SUSTATZAILEAK Bagara Bertatik Bertara Ekolapiko Idoki

Web:

METODOLOGIAK Euskal Herriko Laborantza Ganbara: Lorea

Esperientziako kide kopurua:

Ekintzen hasiera urtea:

Fiare – Comisión de Evaluación Ético-Social

Landa Garapeneko Bulegoa (Deba Goiena)

Instituto Kairós eta Capina (Brasil): Prestakuntza merkaturatzean, kontsumo taldeentzako

Rede Ecovida (Brasil)

Saiolan: Enpresen sorrera

Esperientziaren laburpena:

Bidezko Bidean

http://blogak.goiena.net/ereindajan 20550 Talde eragilea: 7, Pertsona ordainduak 1 eta pertsona kontsumitzaileak 70 2014 EreindaJan kooperatiba integrala sortzen ari gara, sozialki justuak diren kontsumo ereduak garatzeko eta sendotzeko, baita nekazaritza ekologikoko eta gertuko eredu bat ere. Irabazi asmorik gabeko kooperatiba bat izango da, iparra bezala Deba Garaiko geografia eremuan gizarte eraldaketa izatea.

Ostalaritza Gasteiz bidezkobidean@gmail.com bidezkobidean.elkarteak.net kooperatibako 6 bazkide + 1 pertsona kontratatua + pertsona boluntarioak (8 pertsona inguru) 2008 Bidezko Bidean kontsumo kooperatiba bat da, Gasteizen taberna bat kudeatzen duten 6 bazkideek osatzen dute. Taberna honetako produktuak, bai janaria bai edariak hiru irizpideren arabera aukeratzen ziren: bertako produktuak, ekologikoak eta bidezko merkataritzako produktuak. Ostalaritza ekintzaz gain, gizarte gaien ekintza desberdinak antolatzen ziren eta Gasteizko kontsumo talde batzuen banaketa puntua zen.

127

Esperientziaren izena: Lan eremua(k):

Bizigai

Esperientziaren izena:

Lan eremua(k): Lekua (herria, eskualdea):

Posta-helbidea:

Santa Lucia, 6 Bilbao

Hezkuntza Beasain

Arrasate, Debagoiena

www.bizigai.org

Posta elektronikoa: Web:

Andramendi Ikastola

Esperientziaren izena: Lan eremua(k):

http://blogak.goiena.net/gureztatu/author/gureztatu/ http://gureztatu.wordpress.com/

Lekua (herria, eskualdea):

150 pertsona bazkide

Ekintzen hasiera urtea:

Posta elektronikoa: Web:

2012

Posta-helbidea:

Esperientziaren laburpena:

1994 Bizigai ez da denda bat, irabazi asmorik gabeko batzar elkarte bat da, bere ekoizpenean eta elaborazioan osasuna eta ingurumena errespetatzen duten produktuen kontsumoa sustatzen eta praktikan jartzen duena. Kontsumitzaile bezala dugun botereaz kontziente gara eta beste eredu sozioekonomiko bat sustatzeko erabiltzen dugu.

Esperientziaren laburpena:

Bagara kolektiboak eta Udaletxeak proiektuan loturak estutzen dituzte, Kurtzetxikiren kontserbaziorako eta balioztatzeko. Lehen sektorea bultzatzeko helburuarekin, Gureztatu-ren barruan talde bat sortu zen, azokako plaza birpentsatzeko ekimena, orain Azoka Plaza deitzen dena. Zentzu honetan, bertako eta baserriko produktuak babesten lan egin da, baita baserritarren zailtasun administratiboak moderatzean eta konpromisoaren bilaketan ere.

Esperientziako kide kopurua:

Esperientziaren laburpena:

Guraso kooperatiban 72 kide 26 langile (2 gizon, 24 emakume) eta boluntarioak (guztiak emakumeak). 140 familia erabiltzaile inguru

Esperientziako kide kopurua:

Lan eremua(k): Esperientziaren izena:

ESNETIK KOOP. ELK.

Esperientziaren izena:

Esnekien ekoizpena

Lan eremua(k):

Ikastolen publifikazio prozesutik ateratzea erabaki zuen ikastola eta bere erabakietan eta bere kudeaketan burujabe da.

Ugao-Miravalles, Nerbioi garaia

Lekua (herria, eskualdea):

info@esnetik.com, infoesnetik@gmail.com

Posta elektronikoa:

www.esnetik.com

Ekintzen hasiera urtea:

Esperientziaren laburpena:

128

2012 Irabazi asmorik gabeko, esnekien ekoizpen eta kontsumo kooperatiba misto bat da. ESNETIK-ek elikagai osasuntsuak, merkeak eta kalitatezkoak eskaini nahi ditu, natura errespetatuz eta baserrietako lanari duintasuna emanez, Euskal Herriko nekazari tradizioak eta landa kultura sustatzen direlarik.

Esperientziaren laburpena:

otarraelkartea@gmail.com www.otarrabioelkartea.com Grupo Virgen del Pilar 32, Behea

1996 Esperientziako kide kopurua:

Ekintzen hasiera urtea:

2004 Irabazi asmorik gabeko elkartea, Azkoitia, Azpeitia eta inguruko zonaldeko nekazaritza ekologikoa sustatzeko sortua. Elkartearen ekintza bi lerro handitan zentratzen da. Alde batetik, produktu ekologikoen merkaturatzea salmenta gune fisiko batean; beste alde batetik, sentsibilizazio ikastaro eta tailerren antolakuntza. modu honetan, eta nekazaritza ekologikoa oinarrian dugula, bertako ekoizleekin konfiantzako eta gertuko erlazio bat ezartzea lortzen da, eta nekazaritza iraunkorrarekin sentikorra den gizarte kontzientzia bat sortzen da.

Donostia

lanekoleartibai@euskalnet.net Posta-helbidea:

Web:

58

merkaturatzea (txikizkako salmenta)

Gizaburuaga Web:

Posta elektronikoa:

Otarra bioelkartea

Eraldaketa eta ontziratzea Posta elektronikoa:

Lekua (herria, eskualdea):

Azkoitiko Azoka Plaza - Posta Kutxa: 143-20720

Laneko Lekua (herria, eskualdea):

Lan eremua(k):

www.orekabioelkartea.org

1996

Esperientziaren laburpena:

Esperientziaren izena:

laia@azkoitia.net

Urbialde 2 z/g. 20200 Beasain

Ekintzen hasiera urtea: Ekintzen hasiera urtea:

Urola Bailara, bereziki Azkoitia (baita Azpeitia eta inguruak ere)

andramendi.com

Posta-helbidea: Ekintzen hasiera urtea:

Banaketa eta sentsibilizazioa

tirastortza@beasainikastola.com

Web: Esperientziako kide kopurua:

Oreka bioelkartea

Ekimena

Bilbao Lekua (herria, eskualdea):

Web:

Esperientziaren izena:

Arrasateko Merkatua birpentsatzeko Ekimena

Produktu ekologikoen merkatua Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea):

GUreztatu

1996 urtean, eskualdeko baserritarren aldetik kooperatiba hau sortzen da, eraldaketa eta ontziratze zentro baten beharra ikusten zuten, bereziki ekoizten zuten barazkientzat.

Ekintzen hasiera urtea:

Esperientziaren laburpena:

210 (hainbat ekoizle, oso gutxi) 1993 Produktu ekologikoen kontsumitzaileen elkartea, denda fisiko bat dutelarik eta bertan merkarutzeaz gain, agroekologiaren, bertako ekoizpenaren gaineko sentsibilizazio ekintzak (ikastaroak, hitzaldiak, etab.) burutzen dira.

Esperientziaren izena: Lan eremua(k): Lekua (herria, eskualdea): Posta elektronikoa: Web: Esperientziako kide kopurua: Ekintzen hasiera urtea:

Lur Denok Nekazaritza Astigarraga eta Ajangiz mikelrubi6@hotmail.com www.lurdenok.com 230 bazkide, 4 pertsona langile nominan 2012

129 Esperientziaren laburpena:

Baratzak muntatu eta banatu, partaidetza bilatu.

Esperientziaren izena:

Lan eremua(k):

Sagarne Esperientziaren izena:

Lehen sektoreko produktu agroekologikoen ekoizpena eta merkaturatzea Esperientziaren izena:

Lan eremua(k):

Behin haragi salmenta Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea): Posta elektronikoa: Posta-helbidea: Esperientziako kide kopurua: Ekintzen hasiera urtea:

Esperientziaren laburpena:

130

Asdecoba

Zeanuri, Arratia lanbreabe@euskalnet.net Lanbreabe baserria, 48144 ZEANURI (Bizkaia) 8 lanpostu sortzen ditu 1996 Zeanurin, María Luisa Egiluz Apoitaren (Malu) nekazari ekimen anitzak ekoizpen aukera zabala hartzen du (behi-, ardi-, txerri-, hegazti-haragia eta baratza), haragiaren eraldaketa, ogia eta gozoen elaborazioa, eta horren guztiaren salmenta bere denda txikian. Ekimen honek gaur egun urteko zortzi lanpostu sortzen ditu eta partaidetza bokazio argi bat du. Maluk bere eraldaketarako instalazioak (despezie gela eta obradoreak), eskatzen dion herriko edozein pertsonari uzten dizkio eta proiektua, bertan lan egiten dutenekin modu kooperatiboan partekatzeko asmoa du. Bere abeltzaintza ekoizpenean, agroekologiko eredurako urratsak ematen ari da eta lehenengo urratsa pentsu transgenikoak ez erabiltzea izan da.

Lekua (herria, eskualdea):

Gizarte zerbitzuak eskaintzea. Bertako elikagaien merkaturatze sarea. Gizarteratzea Salamanca

L’OLIVERA COOPERATIVA Gizarte ekimeneko kooperatiba, 40 ha lursail landatzen ditu (mahastiak eta olibondoak) eta ardoak elaboratzen ditu (Vallbona de les Monges) eta mahastien laborantza eta ardoen elaborazioa (Bartzelona)

Esperientziaren izena:

Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea):

Posta elektronikoa: Lekua (herria, eskualdea): Posta elektronikoa: Web:

Vallbona de les Monges (Lleida) eta Bartzelona olivera@olivera.org

Web:

www.olivera.org Posta-helbidea:

Posta elektronikoa: Web: Posta-helbidea:

Esperientziaren laburpena:

siscosiov@gmail.com www.asdecoba.org

Posta-helbidea:

La Plana, s/n. 25268 Vallbona de les Monges, Lleida

Esperientziako kide kopurua:

60 pertsona inguru (ezgaitasuna duten edo/eta gizarte bazterketa arriskuan dauden 32 pertsonas, 28 gainerakoak)

C/Almendralejo 1, 37008 Salamanca 2009 urtetik ADECASAL-ek landa inguruan adinduei eta mendekoak diren pertsonei “gertutasuneko zerbitzuen eskaintza” proiektu bat garatzen du. Etxerako janari zerbitzua (egunero) eta etxeko garbiketa (astero), Salamancako lurraldeko Diputazioak finantzatua (hitzarmen bat sinatuta dagoelarik), baita hainbat udaletxe eta zerbitzuak jasotzen dituzten pertsonak ere. Horrez gain, produktuen merkaturatze sare bat jarri da martxan, bertako ekoizleak inguruko pertsonak direlarik eta bazterketa arriskuan dauden pertsonak sartzen saiatuko da.

Esperientziako kide kopurua: Ekintzen hasiera urtea:

Ekintzen hasiera urtea:

Esperientziaren laburpena:

Centro Ecológico Ipê Agroekologia, bermeko sistema parte-hartzailea, ingruumen hezkuntza Ipê, Rio Grande do Sul, Brasil serra@centroecologico.org.br litoral@centroecologico.org.br www.centroecologico.org.br Ipê-Serra - Rua Luiz Augusto Branco, 725 – Bairro Cruzeiro / Cep: 95.240-000 / Ipê - RS Litoral Norte - Rua Padre Jorge, 51 / Cep: 95.568000 / Dom Pedro de Alcântara-RS 12 (talde teknikoa) 1985

1974 L’Olivera-n mahastien eta olibondoen laborantza burutzen dugu eta ardoak eta olioak elaboratzen ditugu hauen jatorria adieraziz: jatorri bat, lurra, eta barruan, interpretatzen dituzten pertsona batzuk.

Zailtasunak dituzten pertsonak barneratzen dituen, gizarteratzerako kooperatiba bat gara, pertsona hauek prozesu guztian zehar parte hartzen dute. Ziur gaude, lana, bizitzako esperientzia bat eta esperientzia emozional bat dela.

Hasieratik, ardatz soziala proiektuaren nukleoan dago. Ekoizpen ekintzekin eta laneratzeko ekintzekin batera, gure langileekin gizarte ekintzak gauzatzen ditugu, batez ere ezgaitasun psikiko bat dutenekin, bereziki gizarte egoera okerrenetan dauden horiek. Pertsona hauek guztiak bezala, kooperatibako kideak dira eta nahi izanez gero eskubide osoko bazkideak izan daitezke.

Esperientziaren laburpena:

Ipê Zentro Ekologikoa GKE bat da, 1985 urtetik nekazaritza ezkoizpenean alternatiba teknologikoak hartzea posible egitea du helburu, ingurumenaren eta justizia sozialaren babesean oinarrituta.

GKEk produktu ekologikoen ekoizpenerako, eraldaketarako eta merkaturatzeko laguntza eskaintzen du, beste zenbait arduraldi ere baditu: nekazaritza eta elikadura bioanitztasunaren erreskatea eta maneiua; ekoizleen eta kontsumitzaileen erakundeari estimulua; teknikarien prestakuntza nekazaritza ekologikoan; nekazaritza iraunkor baten aldeko politika publikoaren formulazioa eta transgenikoen erabileraren aurkako borroka. 2005 urteaz geroztik, Red de Educación Ambiental de la Mata Atlántica sustatzen eta osatzen du, nekazariak, eskolak eta bertako gobernuak lokalki artikulatuz, familia nekazaritzaren elikagaien erosketarako eta hauen kontsumoa eskoletan emateko, ingurune hezkuntza sustatuz eta tartean sartuta dauden aktore desberdinak aholkatuz.

131

Sarearen edo erakundearen izena:

Esperientziaren izena:

Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea):

ENTITATE SUSTATZAILEAK

Red Carioca de la Agricultura Urbana - patios productivos - “Quintal do Gregório” Agroekologia, nekazaritza organikoa, hiriko nekazaritza Colônia Juliano Moreira, Jacarepaguá, Rio de Janeiro/RJ, Brasil

Lekua (herria, eskualdea): Esperientziaren izena:

Lan eremua(k): Lekua (herria, eskualdea):

Web:

Posta elektronikoa: Posta-helbidea:

Esperientziako kide kopurua:

“Quintal do Gregório” - 03/ 9 ekoizle patio eskualdean

Ekintzen hasiera urtea:

2011 - proiektu agroekologikoa; 50 urte baino gehiago dituen familia ekoizpena

Web:

Posta-helbidea:

Esperientziako kide kopurua: Fatimaren familia eskualde honetan bizi da duela 50 urte baino gehiago. Lursaila gobernuak (herentzia errektifikazio prozesuan) eman zuen bere aitaren patioari eta bere bizilagunak bezala, patioak beti erabili dira barazkiak, fruta batzuk eta lekaleak ekoizteko.

Esperientziaren laburpena:

2011 urtean, Oswaldo Cruz Fundazioa (osasunaren sustapenerako ikerketa zentroa, sozio-ingurumen konpromisoarekin, bere auzoko unitate bezala Colonia Juliano Moreira duelarik), autokontsumora bideratutako ekoizpen txikiak mantendu zituzten familiekin lan egiten hasi zen, ekoizpen organikorako trantsizio hau egiteko helburuarekin eta soberakinen salmenta eta elkar trukaketa posible egiten duten, patioetako ekoizpenen hobekuntza.

Gregorioren patio lan hau garatu zen unitateetako bat da, ekoizpen organikorako ziurtatua izan zen lehen patioa eta “Feira da Freguesia” (feria Freguesia auzoan) integratzen duena, orain urte beteko jarduera duen Red Carioca de la Agricultura Urbana-ren estrategia bat. Gregorio patioaren beste ezaugarri bat, Fatima eta bere senarrak, bere lurretatik desalojatutako bizilagunetako bat jaso zuten, atzeko patioan ekoizteko eta gaur egun, Ritak patio ekoizlea ere osatzen du.

132

Ekintzen hasiera urtea:

Esperientziaren laburpena:

Zertifikazioa Urola Garaia (Urretxu, Zumarraga, Ezkio-Itsaso eta Legazpi) Ormaiztegi eta Gabiriaz gain

Siscos Posta elektronikoa:

Sistema de Comercialização Solidária

Posta-helbidea:

Ekoizpen, merkaturatze eta kontsumo artikulazioa Alta Floresta e Carlinda, Mato Grosso, Brasil

Sarean/erakundean partaide kopurua:

https://www.facebook.com/feirasorganicassedes?fref=ts Rua agricola, 2, Colônia Juliano Moreira, Jacarepaguá, Rio de Janeiro/RJ, Brasil

Lan eremua(k):

Bertatik Bertara

siscosiov@gmail.com Aplikazioaren hasiera urtea:

www.siscos.com.br Rua Ipê Lilás, 101, Residencial dos Ipês, Alta Floresta/MT, Brasil 30 ekoizle/ekoizle-talde inguru eta 200 kontsumitzaile 2009 Siscos merkaturatze solidarioko sistema bat da, kontsumitzaileak eta ekoizleak gerturatzea du helburu, bidezko merkataritza eta kontsumo arduratsua balioztatzen duen eta alde batetik kalitatezko elikagaiak eta produktuak eskuratzearen alde eta beste alde batetik, familia langileen diru-sarrerak gehitzearen alde egiten duen, zerbitzu sare bat sortuz. Merkaturatzea astero ematen da sareko sistema baten bidez, kontsumitzaileek beraien eskaerak egiten dituzte eta hauek ekoizleei eramaten zaizkie. Produktuak epe espezifiko batean ematen dira, kontsumitzaileak eta ekoizleak topo egiten dutelarik. Hau gertatzeko, esperientziak beste ekimen osagarri batzuk laguntzen ditu, ekoizleen agroforestetiaren berreskuratzea, hazien biltzaile sarea, nekazariei mikrokredituak eskaintzen dituen banku komunitarioa bezala, besteak beste.

Sarearen edo erakundearen izena:

Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea):

Posta elektronikoa: Web: Posta-helbidea:

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Aplikazioaren hasiera urtea:

Sarearen/erakundearen laburpena:

Bagara Herrigintza Kooperatiba Integrala

Sarearen/erakundearen laburpena:

nekazaritza@legazpi.net Ez dago zentralizatua Administrazio publikoez gain, pertsona ekoizleen ikuspuntutik: Urretxu 9 , Zumarraga 5, Ezkio 5, Gabiria 9, Legazpi 16 2013 Bertako jatorriko produktuen identifikazioa errazten duen ekimena (abeltzailtza eta eratorriak eta baratzako produktuak) zigilu baten sorreratik abiatuz.

Ekimen komunitario eraldatzaileak, Hezkuntza, Kooperatibismoaren berrikuntza Aretxabaleta (bulegoa), Debagoiena (lan eremua) bagara@bagara.net www.bagara.net Larrin Plaza 1, 20550 Aretxabaleta (Gipuzkoa) 60 pertsona inguru (32 pertsona minusbaliotasunarekin edo/eta bazterketa arriskuan, 28 gainerakoak) 2007 Gizarte eraldaketara gerturatzeko bidea da, autoeraketa komunitariotik. Horretarako, zaharrei eta gazteei erantzun nahi zaie gauzatu daitezkeen proiektuekin eta norabide bat dutenak, Euskal Herri guztiarentzat laborategi bat izateko prestatuak izanik. BAGARA prozesu humanizatzaile komunitario bat da: dinamikoa, amaigabea eta mugagabea, baina iparra duena. Beste alde batetik, eragin nahi duen bide bat da. Eta azkenik, autoeratutako eragileentzat elkargune puntu bat izan nahi du.

133

Sarearen edo erakundearen izena: Lan eremua(k):

Ekolapiko Landa garapena, hezkuntza, ingurumena Sarearen edo erakundearen izena:

Lekua (herria, eskualdea): Web: Posta-helbidea:

Gipuzkoa www.ekolapiko.net

Sarearen edo erakundearen izena: Lan eremua(k):

Aplikazioaren hasiera urtea:

Sarearen/erakundearen laburpena:

134

Landa ingurunea, nekazaritza

Urteaga 21, bergara Lekua (herria, eskualdea):

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Deba Garaia Landa Garapen Elkartea

900 menu egunean, 9 eskola, 10 ekoizle sarean antolatuta (okinak, abeltzainak, baratza zainak) 2008 EKOLAPIKO, elikagai ekologikoekin, bertakoekin eta garaikoekin osatutako menuen elaborazioan oinarritutako ekimen bat da. Bere helburua, eskola jangeletan elikadura osasuntsu eta orekatu bat barneratzea da. Nekazaritza ekologikoarekin lortutako produktuekin gure haurren osasuna bermatu nahi dugu eta era berean, bertako nekazaritzaren garrantzia nabarmendu eta gure baserrien suspertzea sustatu.

Ekolapiko proiektua Biolur Elkarteak, Cristina Eneak eta Donostiako Udaletxeak martxan jarritako ekimen bat izan zen. Denboran zehar, proiektura eragile berriak gehitu dira proiektua sendotzeko, Kutxa Ekogunea den bezala.

Posta elektronikoa: Web: Posta-helbidea:

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Aplikazioaren hasiera urtea:

Sarearen/erakundearen laburpena:

Lan eremua(k): Lekua (herria, eskualdea):

Debagoiena agurtzane@debagaraia.com www.debagaraia.com / www.baserrisarea.com

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Aplikazioaren hasiera urtea:

Organizaci贸n sin 谩nimo de lucro, socios 8 ayto. + 19 organizaciones agrarias. 3 (trabajadoras)

Irabazi asmorik gabeko erakundea, bazkideak 8 udaletxea + 19 nekazari erakunde. 3 langile

Nekazari ekoizpeneko produktuen merkaturatzea Iparralde 96 ekoizpen unitate, 58 emakume eta 90 gizonen osatua. 2 pertsona kontratatuta animatzaile/ dinamizatzaile bezala.

Sarearen edo erakundearen izena: Lan eremua(k):

Sarearen/erakundearen laburpena:

Agroekologia Regi贸n sur de Brazil

Web:

www.ecovida.org.br

1992 Euskal Herriko Baserritarren Ekoizleen Elkartea 1989 urtean sortu zen, nekazari talde baten ekimenean, fermi猫re ekoizpenaren aitzindariak Euskal Herrian. Beranduago, 1992 urtean, Euskal Herriko Baserritar Ekoizleen Elkartearen barruan, IDOKI ekimena jartzen da martxan. Ekimen honekin, produktuen fermier izaera bermatu nahi da, hau da, ekoizleek beraien ustiategietatik lortutako lehengaiak eraldatzen dituztela, ustiategiak neurri egoki bat dutela eta ekoizleek kontsumitzailearenganako salmenta zuzenari lehentasuna ematen diotela.

Rede Ecovida de Agroecologia

Lekua (herria, eskualdea):

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Urteaga 21, 20570 Bergara

1989

Idoki

Aplikazioaren hasiera urtea:

Sarearen/erakundearen laburpena:

3.000 familia dira, 300 ekoizpen taldeetan antolatuta, 20-25 kontsumitzaile erakunde, 85 GKE, 40 merkaturatzaile eta 120 agroindustria 1998 Sarea, bertako azoken antolaketaren onarpen prozesuetan oinarritzen da, pertsonak elkarren artean ezagutzen direlarik, pertsona ekoizle, kontsumitzaile eta GKEn arteko erlazioak sendotuz.

135

Metodologia sortzen duen erakundearen izena:

METODOLOGIAK

Lan eremua(k):

Fiare, Fundación Inversión y Ahorro Responsable

Banku etikoko zerbitzuak

Lekua (herria, eskualdea):

Bilbao, Bizkaia

Posta elektronikoa:

info@fiare.org

Web: Posta-helbidea:

www.proyectofiare.com

Metodologia sortzen duen erakundearen izena:

Lan eremua(k):

Capina – Cooperação e Apoio a Projetos de Inspiração Alternativa Instituto Kairós – Ética e Atuação Responsável Merkaturatzea, familia nekazaritza, ekonomia solidarioa, kudeaketa partekatua

Santa María Kalea, 9 behea. Bilbao Lekua (herria, eskualdea):

Rio de Janeiro/RJ / São Paulo/SP (Brasil)

(30/04/2014) Sarean/erakundean partaide kopurua:

Pertsona Fisikoak: 4.521 Pertsona Juridikoak: 555

Metodologia aplikatu den kasu kopurua: Metodologia sortzen duen erakundearen izena: Lan eremua(k): Lekua (herria, eskualdea): Web: Posta-helbidea:

Metodologia aplikatu den kasu kopurua:

Aplikazioaren hasiera urtea:

Sarearen/erakundearen laburpena:

136

Confederation Payssanne

Aplikazioaren hasiera urtea:

Posta elektronikoa: Web:

Gutxienez 42 2003

Posta-helbidea:

Estatu Frantsesa www.confederationpaysanne.fr Robespierre 104, 93170 Bagnolet

Sarearen/erakundearen laburpena:

Ebaluazio Batzordeak etiko-sozialak dira arduradunak, finantzaketa eskaeren egokitasun etiko-sozialeko informeak idazteko. Gaur egun, ebaluazio sozio-etikoen bederatzi batzorde daude, FIARE proiektua garatzen den lurralde bakoitzean bat. Batzorde hauek, Fiare beraren sare asoziatiboa eta Fiarek kreditu bitartez erantzun nahi dieten, erronka etiko horiek zehazten diren egoerak ezagutzen duten pertsonez osatuta daude.

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Metodologia aplikatu den kasu kopurua:

Aplikazioaren hasiera urtea:

Eskualde frantses bakoitza autonomoa bere aplikazioan. Iparraldean 30 kasuetan aplikatu da 2010 Metodologia, nekazaritza ekoizpen bat aztertzea eta ebaluatzea da, irizpide desberdinen arabera: Naturarekin lana, ingurunearekin erlazioa, bideragarritasun ekonomikoa, kalitatea, ekoizpenaren autonomia eta transmisibilitatea. Horretarako, galde-sorta multzo bat betetzen dira, bertatik puntuazio desberdinak lortuz, emaitzak azaltzen diren grafiko bat osatzen delarik. Grafiko honek lore itxura du, eta petalo bakoitza, irizpide bakoitzean lortutako puntuazioak osatzen du. Modu honetan, petaloak handiagoak edo txikiagoak izango dira eta hobekuntzak behar dituzten puntuak modu oso grafikoan aztertu daitezke.

www.capina.org.br / www.institutokairos.net Rua Alcindo Guanabara, 17/21 - Sala 1211 a 1213, Rio de Janeiro/RJ Rua Marquês de Itu, 58, 9o andar, cj.A, São Paulo/SP

Euskal Herriko Laborantza Ganbara, Lorea Baserritarrak

capina@capina.org.br / i.kairos@yahoo.com.br

Sarearen/erakundearen laburpena:

10 4 ikasgela (bakoitza gutxi gora behera 25 partaide ingurukin) 2011 “Familia Nekazaritzako eta Ekonomia Popular Solidarioko Produktuen Merkaturatze Praktiken Tailerra” 5 egunetan zehar jarraian (40 ordu) burutzen den ekintza bat bat da, 25 partaide ingururekin. Publikoa, ekonomia solidarioaren nekazariekin edo/eta ekintzaileekin zuzenean lan egiten duten teknikariak eta instruktoreak dira, herrialdeko eskualde desberdinetatik etortzen direlarik. Familia nekazaritza eta ekonomia solidarioaren merkaturatzearen inguruko galderak landu nahi ditu, partaideen praktikarekin elkarrizketan, gai garrantzitsuak eta merkaturatzeko salmentak eta gainerako urratsak gauzatzeko gai garrantzitsuak eta tresnak landuz, bidezko merkataritza eta merkataritza solidario eta kontsumo arduratsuaren barruan.

Metodologia sortzen duen erakundearen izena:

Lan eremua(k):

Lekua (herria, eskualdea):

Saiolan - Centro de Empresas e Innovación de Mondragón S.A. Enpresak sortzeko eta ekintzaileentzako, enpresentzat eta erakundeen berrikuntzarako zerbitzuak Arrasate, Debagoiena

Posta elektronikoa:

info@saiolan.com

Web:

www.saiolan.com

Posta-helbidea:

Sarean/erakundean partaide kopurua:

Aplikazioaren hasiera urtea:

Sarearen/erakundearen laburpena:

Goiru Kalea, 1, 20500 Arrasate, Gipuzkoa 9 bazkide estrategiko (Udaletxeak, agentziak, konfederazioak, unibertsitateak etab.)

1985 Arrasaten kokatutako Enpresen eta Berrikuntzaren Zentroa (Gipuzkoa), 1985 urtetik enpleguaren sorreran esperientzia duelarik, Enpresaritza EKintza Berrien sustapenaren bitartez.

137

b) Loturak BIBLIOGRAFIA ERREFERENTZIAK AYERDI, A. (coord.); GASTÓN, A.; BADAL, M. (2014): AAVV (2014):

Elikadura Burujabetza, Bidezko Merkataritza eta Adminis-

Práticas de comercializaçao. Una proposta de formaçao

trazio Publikoak. Alternatibak eraikitzeko espazio bat.

para e economía solidária de a agricultura familar.

Emaús Gizarte Fundazioa. Donostia.

Instituto Kairós eta Capina. Sao Paulo (Brasil).

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/elika-

http://institutokairos.net/wp-content/uploads/2014/02/Kai-

duraburujabetzabidezkomerkatar http://issuu.com/grupoe-

ros-Praticas-de-Comercializacao.pdf

mausfundacionsocial/docs/sobalimentariacomjustoadmpublicas_b

AAVV (2013): Tejiendo alianzas para una vida sostenible. Consumo críti-

DE GONZALO ARANOA, I.; URRETABIZKAIA GIL, L. (2012):

co, feminismo y soberanía alimentaria.

Las mujeres baserritarras. Análisis y perspectivas de futu-

GURIDI, L.; PÉREZ DE MENDIGUREN, J.C.; IAMETTI, A.;

Marcha Mundial de Mujeres eta Xarxa de Consum Solidari.

ro desde La soberanía alimentaria.

DEUX, M.V., VÁZQUEZ, G. eta URIBE, A. (2011):

Bartzelona.

http://www.observatori.org/documents/Mujeres%20Baserri-

Experiencias de Economía Social y Solidaria: compar-

tarras.pdf

tiendo estrategias y aprendizajes. Papeles de Economía Solidaria nº 2. Ed. REAS Euskadi, Bilbao.

AAVV (2014):

http://www.economiasolidaria.org/papeles_ES_2

Sostenibilidad de la Vida. Aportaciones desde la Econo-

DE LEON ALVARADO, C.Y. (2011):

mía Solidaria, Feminista y Ecológica.

Claves feministas para una Soberanía Alimentaria con

REAS. Bilbao.

Pertinencia cultural.

GURIDI, L.; PÉREZ DE MENDIGUREN, J.C. (2013):

Cooperacció. Guatemala.

La dimensión económica del desarrollo humano local: la

AYERDI, A. (coord.); FERNANDEZ, F.; GARCÍA, F.; DURO, I.

http://www.cooperaccio.org/wp-content/uploads/2011/12/

economía social y solidaria.

(2011):

MANUAL-ALIMENTARIO-imprenta1.pdf

Publicaciones de UPV/EHU eta HEGOA. Bilbao.

Emaús Gizarte Fundazioa, EHNE-Bizkaia eta VSF-Justicia

Dubois A. (2008):

MUGARIK GABE (2013):

Alimentaria Global. Donostia

El debate sobre el enfoque de las capacidades: las capaci-

Soberanía Alimentaria con equidad de género. Una apues-

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/analisis_

dades colectivas. Araucaria: Filosofia, politika eta humanita-

ta de Mugarik Gabe.

de_la_capv http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/

teko aldizkari iberoamerikarra.

http://issuu.com/mugarikgabe/docs/soberania_alimenta-

Politika Publikoak Elikadura Burujabetzaren alde.

ria_con_equidad_d#embed

docs/eaeko_azterketa Dubois, A. (2004): AYERDI, A. (coord.); ARANGUREN, U.; LARRUSKAIN, O.;

HEGOAren dokumentazio zentroa, informazio baliabideen

OSTERWALDER, A., PIGNEUR, Y. (2011):

GARCÍA, F. (2013):

buletina 1 zkia.

Generación de modelos de negocio.

Elikadura Burujabetzaren aldeko prozesu eta ekimenen

2004ko iraila. Gai nagusia: Tokiko Giza Garapena.

Ed. Deusto, Bartzelona.

Emaús Gizarte Fundazioa, EHNE-Bizkaia eta VSF-Justicia

Ecologistas en Acción (2008):

URIBE, A (2013):

Alimentaria Global. Donostia.

Tejer la vida en verde y violeta. Vínculos entre el ecologis-

Ekonomia Solidario baterako erronkak Gipuzkoan.

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/gu__a_

mo y el feminismo.

Emaús Gizarte Fundazioa.

de_construcci__n_participada http://issuu.com/grupoemaus-

http://www.ecologistasenaccion.es/IMG/pdf_Cuaderno_13_

Donostia. http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/

fundacionsocial/docs/eraikuntza_parte-hartzaileko_gida

ecologismo_y_feminismo.pdf

docs/agenda_reto

arrakasta gakoak. Eraikuntza parte-hartzaileko gida.

138