Ef 45

Βλαντιμιρ & ΒοΒκα ασκεναζι ιι αντωνησ Βολανακησ ιι αλκηστισ Πρωτοψαλτη ιι Δημητρα Γαλανη ιι μαρινελλα ζαχαριασ καρουνησ ιι ευριΠιΔησ λασκαριΔησ ιι ελενη ευθυμιου ιι Βασιλησ χριστοΠουλοσ ιι ζωη χατζηαντωνιου Ξενια καλοΓεροΠουλου ιι ErasErs ιι Γιαννησ αΓΓελακασ ιι κωνσταντινοσ ντελλασ ιι ΒαΓΓελησ θεοΔωροΠουλοσ Γιαννησ κακλεασ ιι σταματησ κραουνακησ ιι Γιαννησ σΠανοσ ιι νενα Βενετσανου

Όλια

Λαζαρίδου

Μια φλογίτσα!

Φρανσουά τανγκί

Όλο το θέατρο σε μια παράσταση

she she Pop

Κόσμοι μαζί και χώρια

στεφανία Γουλιώτη

Μυστικά και ψέματα

[

Στο εξώφυλλο, η Όλια Λαζαρίδου από τον Βασίλη Μαθιουδάκη

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

H Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2015 Nο 45 (4/2015) [9/7/2015] ISSN: 1791-1729

]

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Μαίρη Κιτροέφ Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Αλεξάνδρα Βουδούρη, Δομίνα Διαμαντοπούλου, Ματίνα Καλτάκη, Kατερίνα Kόμητα, Μυρτώ Λιαλιούτη, Nίκη Oρφανού, Μαρίλια Παπαθανασίου, Μυρτώ Πολυμίλη Συνεργάζονται: Tηλέμαχος Αναγνώστου Κόμικς: Τόμεκ Γιοβάνης Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: MINDTINT A.E.

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E. Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Γιώργος Αντωνακόπουλος Mέλη: Πολυχρόνης Πολυχρονόπουλος Πόπη Σαρανταένα, Μάγια Λυμπεροπούλου Λιάνα Θεοδωράτου, Γιώργος Πέτρου ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΜΕΓΑΣ ΧΟΡΗΓΟΣ

ΧΟΡΗΓΟΣ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

4 6 9 10 12 14 17 18 20 23 24 26 28 29 30 32 33 34 36 38 40 42 44

shE shE PoP ΚοΣΜοι Μαζι Και χωρια Βλαντιμιρ & ΒοΒκα ασκεναζι Πατηρ, υιοΣ Και αγιοΣ ραχΜανινοφ ελενη ευθυμιου «να Μη ΜαΣ αΛΛοιωνει ο φοΒοΣ» αλκηστισ Πρωτοψαλτη «να ξαναΚανουΜε ενα restart Σε οΛα» Δημητρα Γαλανη «Κανω Μονο αυτο Που αγαΠω» μαρινελλα she did it her way ζαχαριασ καρουνησ «Με ΣυγΚινει ο,τι Μυριζει ανατοΛη» ευριΠιΔησ λασκαριΔησ υΠερΒοΛη, γεΛοιοτητα, ανατροΠη! στεΦανια Γουλιωτη ΜυΣτιΚα Και ψεΜατα αντωνησ Βολανακησ το ΠΛατωνιΚο ΣΠηΛαιο Και ο γαΜοΣ Βασιλησ χριστοΠουλοσ ο εΛιτιΣΜοΣ δεν εχει θεΣη Στη ΜουΣιΚη ζωη χατζηαντωνιου τυφΛοτητα Και εθεΛοτυφΛια Ξενια καλοΓεροΠουλου Ματια ερΜητιΚα ανοιχτα ErasErs «η ΚαταΣτροφη ειναι ΣυνεχηΣ» ολια λαζαριΔου Μια φΛογιτΣα! Γιαννησ αΓΓελακασ ο αγαΜεΜνοναΣ εχει ΚαΛο ραφτη κωνσταντινοσ ντελλασ ηΛεΚτρα, ΣυγγενηΣ Με τον αΜΛετ ΒαΓΓελησ θεοΔωροΠουλοσ δυΣΚοΛοι Καιροι για ηρωεΣ Γιαννησ κακλεασ ο διΚαιοΠοΛιΣ αΚτιΒιΣτηΣ σταματησ κραουνακησ δεν τον αΚουΣα Ποτε να Λεει «τα ΠαραταΜε» Γιαννησ σΠανοσ «δεν ΚανουΜε ΛειτουργηΜα, αΠΛωΣ τραγουδαΜε» Φρανσουα τανΓκι οΛο το θεατρο Σε Μια ΠαραΣταΣη νενα Βενετσανου Μια ΠοΛιΣ αΛΛη θα Βρεθει

ο συνεγερτικός μίκης Metropolis

ME THN YΠOΣTHPIΞH

Η ζωή μου κύλησε με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Ήταν το πιο διεθνές και το πιο απαγορευμένο που μπορούσαμε να προσεγγίσουμε, παιδιά, στην Ελλάδα που πήρε τη σκυτάλη από τη χούντα – μια εξωστρεφή μεν Ελλάδα, δειλή και επαρχιώτικη ωστόσο. Ήταν ανέκαθεν συνεγερτικός. Είχα μάθει για την προδικτατορική κόντρα του με τον Χατζιδάκι αλλά, τα πρώτα μεταχουντικά χρόνια, έτρεχα στα στάδια για να ακούσω τη μουσική του. Πίστευα πάντα ότι η μουσική του στον Αλέξη Ζορμπά ήταν φολκλορισμός και ήμουν πάντα οπαδός άλλων δικών του σάουντρακ, του Ζ και του Σέρπικο. Οι μελοποιήσεις τραγουδιών του αδελφού του, Γιάννη Θεοδωράκη, ανέδειξαν έναν αξιοζήλευτο λυρικό μουσικό, που ενισχύθηκε όταν μελοποίησε τις Μπαλάντες, σε ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη. Με άλλα λόγια, ο μουσικός Μίκης Θεοδωράκης ήταν παρών σε όλα τα μουσικά είδη. Επιβλητικός, καθ’ όσον εμπνευσμένος και παραγωγικός. Η αλήθεια είναι ότι είχα ένα κενό. Δεν γνώριζα τον Θεοδωράκη ως συνθέτη σοβαρής μουσικής – ώσπου, ένα καλοκαίρι, του 1993 νομίζω, στην Κοπεγχάγη, είδα τους Δανούς μουσικόφιλους να υποκλίνονται σε μαγικές σουίτες, πρώιμες αλλά πολύ ώριμες συμφωνίες, ορατόρια, έργα άγνωστά μου ώς τότε. Ο θρίαμβός του ήταν μεγάλος, θυμάμαι τη σύζυγό του, Μυρτώ, να του λέει ότι έπρεπε να έχει γράψει περισσότερη συμφωνική μουσική, έστω και σε βάρος του λαϊκού (και στρατευμένου) ιδιώματος που υπηρέτησε. Αλλά ό,τι γράφει δεν ξεγράφει. Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν θα μπορούσε να είναι μακριά από την αγορά των ιδεών – κι η μουσική του δεν θα μπορούσε να μην την καθρεφτίζει. Πολιτιστικό αλλά και πολιτικό τεκμήριο πολλών δεκαετιών του 20ού αιώνα, επιστρέφει ακόμα μια φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών, πάντα συνεγερτική, σε ζωντανό διάλογο με τους ποιητές κι ίσως και με την εποχή μας. Με τη βοήθεια της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ας τον ξαναανακαλύψουμε.

editorial

ηλίας κανέλλης

she she Pop

Κόσμοι μαζί και χώρια στa Schubladen, δηλαδή στα συρτάρια, βρίσκουμε έξι γυναίκες, πάνω κάτω της ίδιας ηλικίας: λίγο πριν τα σαράντα, λίγο μετά. Όταν παρουσιάστηκε αυτή η παράσταση για πρώτη φορά το 2012, η γενιά αυτή φάνταζε ιδιαίτερη: ήταν μια γενιά που είχε ζήσει το πρώτο μισό της ζωής της στην κομμουνιστική απομόνωση, και το άλλο μισό στην επανενωμένη Γερμανία. στην παράσταση, μια γυναίκα από τη Δυτική Γερμανία κάθεται σ’ ένα τραπέζι απέναντι σε μια γυναίκα της ανατολικής Γερμανίας. συνομιλώντας, ανακαλύπτουν, βήμα βήμα, και όχι πάντα ανώδυνα, ότι η «αντικειμενική αλήθεια» δεν είναι παρά μια ιδεολογική κατασκευή. από τη νίκη ορφανού

info she she Pop Schubladen η γυναικεία κολεκτίβα με καταγωγή από τη δυτική γερμανία συναντά τρεις περφόρμερ από την ανατολική γερμανία και ανοίγουν τα ντουλάπια τους: προσωπικά ημερολόγια, εφηβικές επιστολές, αγαπημένα βιβλία, δίσκους, αναμνηστικά. Μέσα από τη συλλογική αφήγηση και την πολυφωνία επιχειρούν να ανεύρουν την αντικειμενικότητα στον ιδιωτικό χώρο. Στα γερμανικά με ελληνικούς υπέρτιτλους.

4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

ΘEATPO

Πειραιώς 260, κτίριο Δ 11 Ιουλίου, 21:00 12 Ιουλίου, 17:00, 21:00 εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, αΜεα)

ο

ι she she Pop ιδρύθηκαν πριν από περίπου 20 χρόνια, από οκτώ φοιτήτριες των εφαρμοσμένων θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου γκίσεν. Μετά την αποφοίτηση, αποφάσισαν να θέσουν εαυτούς εκτός του ασφαλούς συστήματος των κρατικών γερμανικών θεάτρων και να προχωρήσουν στην ανεξάρτητη παραγωγή. Ήθελαν ν’ ακολουθήσουν έναν δρόμο διαφορετικό και να πουν, ίσως, όσα δεν λέγονταν στις μεγάλες σκηνές της χώρας. οι παραστάσεις τους, έως και το 2010 περίπου, βασίζονταν σε «ανοιχτές» δραματουργίες: η σύμπτωση επηρέαζε την αφήγηση, με την ενεργή συμμετοχή του κοινού. Όλα ήταν διαπραγματεύσιμα με τους θεατές που βρίσκονταν μπροστά τους κάθε βράδυ. Ποτέ δεν θα μπορούσε η αφήγηση να μείνει πλήρως υπό τον έλεγχο των δημιουργών. Όλα δουλεύονταν πάνω στη σκηνή σαν μια «στιγμιαία βιογραφία», μια σύνθεση μεταξύ συγκρουόμενων γραμμών: συμμετοχή του κοινού, σύμπτωση και καλλιτεχνικός σχεδιασμός. Μπορεί το στοιχείο της σύμπτωσης και της αλληλεπίδρασης με το κοινό να έχει πλέον σημαντικά περιοριστεί, αλλά σταθερό σημείο για τη δουλειά του επιτυχημένου γερμανικού σχήματος συνεχίζει να είναι η αυτοβιογραφία. αλλά μόνο ως υλικό. «δεν θεωρούμε ότι είμαστε το πιο σημαντικό ή ενδιαφέρον θέμα», εξηγούν. «Μας ενδιαφέρει η έννοια της υποκειμενικότητας και η ευθύνη του ομιλούντος προσώπου. το “εγώ” πάνω στη σκηνή είναι πάντα εκτεθειμένο ως μια κατασκευή.»

τι είδους πράγματα βρίσκουμε στα Schubladen; Προσωπικές επιστολές, μουσική, σχολικά βιβλία, ημερολόγια, λογοτεχνικά κείμενα, επίσημα έγγραφα. διαβάζουμε η μία στην άλλη. χρησιμοποιούμε αυτοβιογραφικά κείμενα για να κάνουμε ορατό το ποιές είμαστε, το τι πιστεύουμε και γιατί πιστεύουμε αυτά που πιστεύουμε, το τι συνιστά την ιδιαιτερότητά μας ως άτομα. η καθεμία από μας απευθύνεται αποκλειστικά στο πρόσωπο που έχει απέναντί της στο τραπέζι. εδώ, η επανένωση μετατρέπεται σε επιτελεστική πράξη. δηλαδή: αν δεν κάνεις αυτό που λες, σημαίνει ότι δεν ισχύει. αμφισβητούμε η μία την άλλη συνεχώς με τυποποιημένες ερωτήσεις: stOP! εξήγησε το! Ή ακόμα: stOP! Όρισέ το! Λειτουργούμε σαν ανθρωπολόγοι που μελετούν ξένα είδη. Μέσα από αυτές τις μεθόδους, κάνουμε ορατό το ότι η λεγόμενη υποκειμενικότητά μας είναι διαποτισμένη από ιδεολογίες και πολιτικές. αποκαλύπτουμε ότι είμαστε πολιτικά κατασκευάσματα του περιβάλλοντός μας. Πώς επιλέξατε τις συνεργάτιδές σας από την πρώην ανατολική Γερμανία για την παράσταση; γράψαμε μια ανοιχτή επιστολή. οι ανατολικογερμανίδες καλεσμένες μας ήρθαν σε μας γιατί τους ενδιέφερε αυτή η διαδικασία δουλειάς. δεν μπήκαμε σε πρακτικές επιλογής. Κάναμε πρόβες με περισσότερους ανθρώπους απ’ όσους βλέπει ο θεατής στη σκηνή. Έτσι μπορούμε να παρουσιάζουμε κάθε φορά μια διαφορετική εκδοχή της παράστασης, ανάλογα με το ποιος παίζει. Διαβάζοντας τα ημερολόγια των παιδικών ή νεανικών σας χρόνων, βρήκατε σ’ αυτά σκέψεις που σας εξέπληξαν; φυσικά. το να κοιτάς, για παράδειγμα, τα ημερολόγια της ζωής σου ως νέου ανθρώπου που μεγαλώνει

ΘEATPO

στη δυτική γερμανία και ν’ ανιχνεύεις τη στάση του «νικητή της ιστορίας», ακόμα και στις στιγμές της αυτοκριτικής σου, είναι κάτι που δεν το περιμένεις. εκπλήσσεσαι όταν βλέπεις στην πράξη ότι το σύστημα, στο οποίο μεγαλώνεις, είναι μέσα σου. είδαμε ότι είμαστε όλοι δημιούργημα των καιρών μας και τις ιδεολογιών μας. Μας βοήθησαν πολύ σ’ αυτό οι συνεργάτιδές μας από την ανατολική γερμανία, που είχαν ζήσει την απόλυτη κατάρρευση του συστήματός τους και είχαν αναγκαστεί σε μικρή ηλικία να προσαρμοστούν σ’ ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα σκέψης και δράσης. μας είναι συχνά δύσκολο να δούμε ότι οι απόψεις μας πηγάζουν από ένα τυποποιημένο σύστημα σκέψης· ότι είναι κλισέ... τα κλισέ είναι μια πραγματικότητα που πρέπει ν’ αντιμετωπίσεις. Στην παράσταση, καλούμαστε να τα φορέσουμε, να τα εκτελέσουμε, να τα ενσωματώσουμε στο σώμα μας... κι έτσι προκαλούμε τον εαυτό μας να λάβει ευθύνη γι’ αυτά, να τα αποδομήσει. Ποιες ήταν οι διαφορές μεταξύ ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας στο θέμα του ρόλου της γυναίκας; η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Λαϊκής δημοκρατίας της γερμανίας έβαλε τις γυναίκες στην αγορά εργασίας και τη δημόσια σφαίρα και τις απελευθέρωσε, προσφέροντας πλήρη φροντίδα για τα παιδιά. η χειραφέτηση των γυναικών ήταν ένας στόχος που ολόκληρη η κοινωνία έπρεπε να επιδιώκει. η χειραφέτηση δεν ήταν θέμα προσωπικής επιτυχίας, όπως ήταν στη δύση. αυτό είναι ένα από τα θέματα που επεξεργαζόμαστε στην παράσταση. Όλες οι ανατολικογερμανίδες περφόρμερς μας είχαν μητέρες (και γιαγιάδες) οι οποίες εργάζονταν με πλήρες ωράριο και χωρίς αισθήματα ενοχής απέναντι στα παιδιά τους. η χειραφέτηση ως ιδιωτική υπόθεση δεν ήταν θέμα άξιο συζήτησης για τις γυναίκες της ανατολικής γερμανίας. οι she she Pop είναι ένα γυναικείο θεατρικό σχήμα. θεωρείτε ότι στον θεατρικό κόσμο της Γερμανίας οι γυναίκες πρέπει ακόμα να παλέψουν για μια ισότιμη θέση; Σήμερα στο γερμανικό κρατικό θέατρο εξακολουθεί η πλειονότητα των διευθυντών να είναι άντρες που σκηνοθετούν τις ηθοποιούς σε ρόλους που έχουν γραφτεί κυρίως από άνδρες, και που μεταφέρουν έννοιες θηλυκότητας που είναι ξεπερασμένες. η μείξη των ρόλων των δύο φύλων σχεδόν δεν εκπροσωπείται στη γερμανική σκηνή. το να γερνάς, για τις γυναίκες ηθοποιούς, είναι επίσης ένα πρόβλημα. είναι δύσκολο για τις περισσότερες να κρατήσουν τη δουλειά τους στους θιάσους όταν είναι άνω των 50 ετών. Σπάνιο να βρει κανείς ηλικιωμένες γυναίκες στις γερμανικές σκηνές... Μένει να δούμε αν οι she she Pop μπορούν να αποτρέψουν αυτή τη μοίρα για τα μέλη τους! στη σκηνή, είστε ο εαυτός σας; Ή ένας ρόλος; Μπορώ να το θέσω ως εξής: ως περφόρμερ σ’ ένα show σαν αυτό που θα δείξουμε στην αθήνα, έχω αναλάβει την ευθύνη για μια συγκεκριμένη ταυτότητα. αυτή η ιδιαίτερη ταυτότητα ίσως είναι κοντά σ’ αυτό που θεωρώ ότι είμαι. Όλα ξεκινούν στις πρόβες, όπου προσφέρουμε το προσωπικό μας υλικό. αλλά δεν μας ενδιαφέρουν οι δικές μας βιογραφίες. χρησιμοποιούμε αυτοβιογραφικό υλικό ελεύθερα, για να δημιουργήσουμε μια θέση την οποία το κοινό μπορεί να αναγνωρίσει και να μοιραστεί. Έτσι δου-

λεύουμε για περισσότερα από 20 χρόνια. η αυτοβιογραφία είναι μόνο μια μέθοδος για μας – δεν είναι το θέμα μας ή το κέντρο του ενδιαφέροντός μας ή της ανησυχίας μας. από το αυτοβιογραφικό υλικό και μέσα από μια συλλογική διαδικασία, δημιουργούμε μια «μάσκα», την οποία στη συνέχεια φοράμε πάνω στη σκηνή. φυσικά, όλοι οι καλλιτέχνιδες της ομάδας πρέπει να είμαστε πολύ γενναιόδωρες με το προσωπικό μας υλικό στις πρόβες. υπάρχουν στην παράσταση αυτή στοιχεία αυτοσχεδιασμού; Στα Schubladen, όλα είναι σχεδιασμένα, οι σχέσεις μεταξύ των περφόρμερς έχουν ένα συγκεκριμένο σχήμα, η αφήγηση είναι πάντα η ίδια. αλλά το στοιχείο του «πραγματικού» που έχουν όλες οι παραστάσεις μας ισχύει κι εδώ: η σχέση μεταξύ δύο προσώπων, οι διαφορές τους, οι συγκρούσεις τους, η αντίδραση του ενός στον άλλον. Όλα αυτά τα ξαναζούμε από την αρχή σε κάθε παράσταση. σε ποιο βαθμό συμμετέχει το κοινό στις παραστάσεις σας; Σήμερα, οι παραστάσεις μας δεν είναι ιδιαίτερα διαδραστικές. οι θεατές κάθονται ως αυτόπτες μάρτυρες – όπως ορίζει η σύμβαση του θεάτρου. αλλά η παρουσία τους αναγνωρίζεται πάντα και οι περφόρμερς τούς απευθύνονται με άμεσο τρόπο. το γεγονός ότι κάποιος παρακολουθεί ενσωματώνεται στην παράσταση. Όσα λέγονται είναι συνδεδεμένα με το γεγονός ότι υπάρχει το κοινό. δεν υπάρχει «τέταρτος τοίχος». δουλεύουμε πάνω στην αρχαία ελληνική έννοια της αγοράς. εξακολουθείτε να αισθάνεσθε κοντά στον τρόπο σκέψης του Γκίσεν; υπάρχει κάτι που μάθατε εκεί το οποίο αμφισβητήσατε ή απορρίψατε αργότερα; δεν μας έρχεται κάτι... αυτό το σχολείο πάντα ενθάρρυνε την άποψη ότι το θέατρο είναι πείραμα. αυτή τη στιγμή ανακαλύπτουμε ξανά τη θεωρία του Μπρεχτ και τα θεατρικά του κείμενα. Στον Μπρεχτ βρίσκουμε το θέατρο ως κοινωνικό πείραμα. αυτή η ιδέα μάς εκφράζει: η σκηνή είναι ένας χώρος για πραγματικές καταστάσεις και πραγματικούς ανθρώπους, αλλά που περιλαμβάνει παιχνιδιάρικους και πάντα διαπραγματεύσιμους κανόνες, δηλαδή κανονισμούς και όρια που διαφέρουν από εκείνα που βρίσκουμε στην πραγματική ζωή. Έτσι, αναπτύσσουμε ένα διάλογο που είναι αδύνατο να υπάρξει στον έξω κόσμο. το θέατρο που κάνουμε ανοίγει ένα χώρο για μια ουτοπική συνομιλία. θεωρείτε τη δουλειά σας avant-garde (αν μπορούμε να χρησιμοποιούμε ακόμα αυτόν τον όρο); η ομάδα μας, και η δουλειά μας έχει ηλικία άνω των 20 ετών... Μπορεί η avant-garde να είναι αλήθεια κάτι τόσο παλιό; το Schubladen έκανε πρεμιέρα το 2012. Έχει αλλάξει η δική σας σχέση με την παράσταση; η ευρώπη καταρρέει αυτή τη στιγμή. η όλη ιδέα μιας «επανενωμένης» γερμανίας το 1990 ήταν εφικτή μόνο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν βλέπει κανείς το Schubladen τώρα, συνειδητοποιεί ότι αυτή η παράσταση έγινε πριν από 3 χρόνια· ότι η εποχή έχει αλλάξει. γιατί μιλάει από μια ευρωπαϊκή σκοπιά, όπου η γερμανία αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του ευρωπαϊκού σχεδίου και δεν τοποθετούσε τον εαυτό της χωριστά. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

Βλαντίμιρ & Βόφκα ασκενάζι

Πατήρ, υιός

© hugo van Gelderen / anefo

και άγιος Ραχμάνινοφ

10 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

ΘEATPO

ΠΑΤΗΡ ΚΑΙ ΥΙΟΣ ο πιανίστας Βλαντίμιρ ασκενάζι με το γιο του, Βόφκα, σε μια φωτογράφηση από το μακρινό 1963. αργότερα, θα γίνονταν ομότεχνοι.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο ρώσος πιανίστας Βλαντίμιρ ασκενάζι εγκατέλειψε τη Σοβιετική Ένωση, καθώς ασφυκτιούσε σ’ ένα καθεστώς που τον χρησιμοποιούσε ως απόδειξη των επιτευγμάτων του κομμουνισμού. ο ασκενάζι επέλεξε τη δύση, στην οποία μεγαλούργησε, όχι μόνον ως πιανίστας, αλλά και ως διευθυντής ορισμένων από τις σημαντικότερες ορχήστρες του κόσμου. ο ασκενάζι θα εμφανιστεί μαζί με τον πρωτότοκο γιο του, Βόφκα, επίσης πιανίστα, σ’ ένα μοναδικό ρεσιτάλ για δύο πιάνα, στο Μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου. από τη μαρίλια Παπαθανασίου

Κ

ι ενώ η χώρα ζούσε δραματικές στιγμές μετά την ανακοίνωση του πρωθυπουργού για δημοψήφισμα με αντικείμενο τη συμφωνία των δανειστών, οι ασκενάζι, πατήρ και υιός, βρήκαν το χρόνο να μιλήσουν στο εφ για την επικείμενη συναυλία και τους δεσμούς τους με την ελλάδα.

εμφανιστήκατε για πρώτη φορά στην ελλάδα το 1964. Πόσο διαφορετική είναι η ελλάδα σήμερα; Βλαντίμιρ ασκενάζι: Πράγματι νομίζω ότι η πρώτη μου εμφάνιση στο φεστιβάλ αθηνών ήταν το 1964. αγάπησα και αγαπώ πολύ την ελλάδα και ανυπομονώ να έρθω στην επίδαυρο. Παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη χώρα σας και, παρότι δεν γνωρίζω όλες τις λεπτομέρειες διότι δεν μπορώ να τις πληροφορηθώ όλες από τις εφημερίδες, ελπίζω ότι θα βρεθεί μια λύση, ένα είδος συμβιβασμού. τι σημαίνει η ελλάδα για σας; Βόφκα ασκενάζι: η σχέση μας με την ελλάδα μετρά πολλά χρόνια. Πηγαίναμε στην επίδαυρο από το 1965 μέχρι το 1985. τότε ήταν πολύ διαφορετικά, ήταν ένα αρκετά απομονωμένο και πολύ ήσυχο μέρος. αποκτήσαμε φίλους εκεί, ο άνθρωπος που διοργανώνει τη συναυλία μας είναι φίλος δικός μου και της αδελφής μου από την εφηβεία μας. είμαστε πολύ συνδεδεμένοι με την επίδαυρο. (σ.σ. τα έσοδα της συναυλίας προσφέρονται στον Πολιτιστικό Σύλλογο αρχαίας επιδαύρου.)

info Βλαντίμιρ & Βόφκα ασκενάζι ρεσιτάλ Πιάνου ο διάσημος πιανίστας Βλαντίμιρ ασκενάζι σε ένα ρεσιτάλ με τον γιο του σε έργα Σούμπερτ, ραβέλ και ραχμάνινοφ.

στο ρεσιτάλ σας θα ερμηνεύσετε έργα των ραχμάνινοφ, ραβέλ και σούμπερτ. με ποιο κριτήριο τα επιλέξατε; Βόβ. α.: Με τον πατέρα μου συζητούμε από κοινού το ρεπερτόριο και επιλέγουμε έργα με τα οποία αισθανόμαστε άνετα. Όπως ξέρετε, ο πατέρας μου έχει ιδιαίτερα βαρύ πρόγραμμα ως διευθυντής ορχήστρας, οπότε προσπαθούμε

μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου 12 ιουλίου, 21:30 εισιτήρια: 25€ (ζώνη α), 15€ (ζώνη Β), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, αΜεα)

ΜΟΥΣΙΚΗ

να επιλέξουμε έργα που μας ταιριάζουν και τα γνωρίζουμε. Προσπαθούμε επίσης πάντα να εντάξουμε στο πρόγραμμά μας κι έναν ρώσο μουσουργό, στην περίπτωση αυτή τον ραχμάνινοφ. Βλ. α.: δεν υπάρχει τόσο μεγάλο ρεπερτόριο για δύο πιάνα! είμαστε τυχεροί που ο ίδιος ο ραχμάνινοφ έχει ενορχηστρώσει τους Συμφωνικούς χορούς έργο 45. το ίδιο ισχύει και για το έργο του ραβέλ που θα ερμηνεύσουμε. Όσο για τον Σούμπερτ, είναι ένα έργο για πιάνο για τέσσερα χέρια, αλλά εμείς θα το ερμηνεύσουμε με δυο πιάνα διότι έτσι ακούγεται πολύ ωραιότερο. οι Συμφωνικοί χοροί έργο 45 του ραχμάνινοφ είναι το τελευταίο έργο που συνέθεσε ο δημιουργός τους. υπάρχουν κοινά σημεία μεταξύ αυτού του έργου και της Ισπανικής ραψωδίας του ραβέλ και της Divertissement à la hongroise του σούμπερτ, των άλλων δύο έργων που θα ερμηνεύσετε; Βόφ. α.: το κοινό σημείο είναι ο χορός. to συγκεκριμένο έργο του Σούμπερτ είναι χορός· ένας ουγγρικός χορός. Στην Ισπανική ραψωδία του ραβέλ, τα δύο από τα τέσσερα μέρη του έργου είναι επίσης χοροί. Και στο έργο του ραχμάνινοφ υπάρχει το στοιχείο του χορού –το μαρτυρά και ο τίτλος του–, το τελευταίο μάλιστα μέρος του έργου θυμίζει ίσως ταραντέλα. τόσο ο πατέρας σας όσο και εσείς είστε ιδιαίτερα συνδεδεμένοι με το έργο του ραχμάνινοφ. Γιατί; Βόφ. α.: ο ραχμάνινοφ είναι ο αγαπημένος μου μουσουργός. δεν χρειάζεται καμιά προσπάθεια από μέρους μου για να τον κατανοήσω. Συνδέομαι απολύτως με την πνευματική πλευρά του έργου του και νομίζω ότι αυτό μεταδίδω και στους μαθητές μου όταν τους το διδάσκω. αν μπορούσα να ταξιδέψω στο χρόνο, θα ήθελα να συναντήσω τον ραχμάνινοφ διότι με έλκουν τόσο το έργο όσο και η προσωπικότητά του. το στοιχείο που σας συνδέει με το έργο του

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

ΤΟ ΜΗΛΟ ΚΙ Η ΜΗΛΙΑ αριστερά, ο Βόφκα ασκενάζι: λατρεύει τον ραχμάνινοφ και αισθάνεται λίγο πιο ισάξιος του πατέρα του. Δεξιά, ο Βλαντίμιρ ασκενάζι: πάντα αισιόδοξος, πιστεύει ότι οι σπουδαίοι μουσικοί δεν θα σταματήσουν ποτέ, ακόμα κι αν δεν αμείβονται γι’ αυτό, να προσφέρουν στο κοινό το ταλέντο τους. κάτω, ο πατέρας και ο γιος (το μήλο που έπεσε κάτω απ’ τη μηλιά) σε δράση.

έχει να κάνει και με το γεγονός ότι ο ραχμάνινοφ ήταν ρώσος όπως, εν μέρει, και εσείς; Βόφ. α.: το γεγονός αυτό παίζει κάποιο ρόλο, αλλά υπάρχουν κι άλλοι ρώσοι μουσουργοί που δεν με γοητεύουν τόσο. η αγάπη μου για τον ραχμάνινοφ έχει περισσότερο σχέση με αυτό που εξέφραζε, το οποίο ήταν οικουμενικό· ήταν πέρα από την καταγωγή του. ο ραχμάνινοφ ήταν ένας θρησκευόμενος άνθρωπος που εξέφραζε κάτι εξαιρετικά ευγενές. εγώ δεν είμαι θρησκευόμενος άνθρωπος, ίσως όμως είμαι πολύ ρομαντικός. Πώς κρίνετε το επίπεδο των κλασικών μουσικών σήμερα; Έχουμε καλύτερους μουσικούς, καλύτερες ορχήστρες απ’ ό,τι στο παρελθόν; Βλ. α.: είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί. η ανθρωπότητα πάντοτε γεννούσε ταλέντα. Σήμερα έχουμε μουσικούς πολύ υψηλού επιπέδου αλλά και καταπληκτικές ορχήστρες, ίσως το υψηλότερο επίπεδο ορχηστρών που είχαμε ποτέ στην ιστορία, και όχι μόνο στην ευρώπη, για παράδειγμα, αλλά και στην ιαπωνία. δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον, αλλά είμαι βέβαιος ότι οι σπουδαίοι μουσικοί, ακόμη κι αν δεν έχουν την υποστήριξη που τους αρμόζει, θα συνεχίσουν αυτό που κάνουν διότι το αντιμετωπίζουν ως προσφορά. Έχετε διατελέσει διευθυντής της ορχήστρας νέων της ευρωπαϊκής Ένωσης. Πώς βλέπετε το μέλλον του μουσικού πολιτισμού στην ευρωπαϊκή Ένωση;

12 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

Βλ. α.: η εε πρέπει να στηρίξει αυτή την ορχήστρα όσο περισσότερο μπορεί. είναι η ορχήστρα που στηρίζει το μέλλον τις ευρωπαϊκής μουσικής. Πολύ συχνά, στις ορχήστρες που διευθύνω ανά την ευρώπη, συναντώ μουσικούς που με θυμούνται από την ορχήστρα νέων της ευρωπαϊκής Ένωσης· εξαιρετικούς μουσικούς. Διδάσκετε μουσική και έχετε δώσει master classes σε όλον τον κόσμο. Πώς χαρακτηρίζετε το επίπεδο των μουσικών σπουδών σήμερα; Βόφ. α.: νομίζω ότι το επίπεδο των νέων που ασχολούνται με την κλασική μουσική ανεβαίνει. ωστόσο, στη δημόσια εκπαίδευση η μουσική δεν διδάσκεται επαρκώς, ενίοτε και καθόλου. αυτό πρέπει να αλλάξει. η μουσική είναι πολύ σημαντική, γιατί μας μαθαίνει να αισθανόμαστε και να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. σε ποιες χώρες δίδεται ιδιαίτερο βάρος στη μουσική παιδεία; Βόφ. α.: Στις χώρες της Βόρειας ευρώπης δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη διδασκαλία της μουσικής στα δημόσια σχολεία. αντιθέτως, αυτό δεν ισχύει για τη γαλλία και την ιταλία. Στην ιταλία όμως υπάρχουν πολλές μουσικές σχολές. υπό αυτή την έννοια, οι μαθητές έχουν πρόσβαση στην κλασική μουσική –η ιταλία είναι άλλωστε μια από τις χώρες που διαμόρφωσαν την κλασική μουσική της δύσης–, αλλά όχι μέσω της δημόσιας εκπαίδευσης. απ’ την άλλη πλευρά, χάρη στην τεχνολογία, οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα ν’ ακούσουν πλέον σχεδόν

όλη την μουσική που έχει ηχογραφηθεί τα τελευταία εκατό χρόνια. σε ποιο βαθμό η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει το χώρο της κλασικής μουσικής και των ηχογραφήσεων; Βλ. α.: Σε όλες τις περιόδους κρίσεων, η τέχνη είναι το πρώτο θύμα, γιατί η τέχνη απαιτεί χρήματα. η τέχνη κοστίζει. το να στηρίζεις οικονομικά συμφωνικές ορχήστρες, για παράδειγμα, έχει κόστος. οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν σε αυτές πρέπει να κάνουν πρόβες και να δίνουν συναυλίες και δεν μπορούν να αποφέρουν πολλά έσοδα διότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι άλλο. για τους σολίστ, τα πράγματα είναι ελαφρώς καλύτερα. Βόφ. α.: Έχω την εντύπωση ότι η κρίση λειτουργεί υπέρ των «μέγα» σταρ του χώρου, των πιο εμπορικών καλλιτεχνών. τα χρήματα δίδονται συνήθως σε εντυπωσιακές παραγωγές, εντυπωσιακές με την έννοια του θεάματος, και αντιθέτως τα πράγματα έχουν δυσκολέψει για νέους και ταλαντούχους μουσικούς. ο πατέρας σας Βλαντίμιρ ασκενάζι είναι ένας μύθος. Πώς νιώθετε όταν δίνετε ρεσιτάλ μαζί του; Βόφ. α.: Παλαιότερα, όταν ήμουν πιο νέος, ένιωθα πανικό, ένιωθα ανυπεράσπιστος μπροστά σε τόσο μεγαλείο. τα τελευταία όμως είκοσι χρόνια, νιώθω πολύ άνετα, το απολαμβάνω, είναι ένα είδος συνομιλίας μαζί του. αισθάνομαι λίγο πιο ισάξιός του. s

MOΥΣΙΚΗ

info

γιατί ένας άνθρωπος γίνεται ανεμιστήρας; τι ρούχο ταιριάζει άραγε σ’ έναν ελέφαντα; η ελένη ευθυμίου και η ομάδα «εν δυνάμει» είναι έτοιμοι να απαντήσουν τα βασανιστικά ερωτήματα περί ανεμιστήρων, ελεφάντων, φόβων και συναισθημάτων, αρκεί να πάμε στην παράστασή τους με το μυαλό και την καρδιά ανοιχτά.

ομάδα «εν Δυνάμει» – ελένη ευθυμίου Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή Πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα τα μέλη της ομάδας «εν δυνάμει» –κάποιοι από τους οποίους είναι άτομα με αναπηρίες– υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες της ελένης ευθυμίου, μοιράζονται τις προσωπικές ιστορίες, τους φόβους και τα συναισθήματά τους και αντιμετωπίζουν τη διαφορετικότητα ως κάτι φυσιολογικό. Στην παράσταση ακούγονται κείμενα των ξαβιέ ντυρενζέ, νικηφόρου Βρεττάκου, τέλλου φίλη, τζ. Μ. Κούτσι. Πειραιώς 260, κτίριο ε 11 Ιουλίου, 19:00, 23:00 12 Ιουλίου, 19:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, αμεα)

από τη μυρτώ λιαλιούτη φωτογραφία Βίκυ Γεωργοπούλου

ελένη ευθυμίου

«Να μη μας αλλοιώνει ο φόβος»

η

ομάδα «εν δυνάμει» της ελένης δημοπούλου και της Μαρίας ιωαννίδου δεν είναι μια οποιαδήποτε θεατρική ομάδα. οι ηθοποιοί που συμμετέχουν σ’ αυτήν έχουν ο καθένας τις δικές του ικανότητες, άλλος περισσότερες κι άλλος λιγότερες, άλλος αναμενόμενες κι άλλος ειδικές. το σίγουρο είναι πως όλοι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους. Και τι μ’ αυτό; Λειτουργούν συλλογικά, το διασκεδάζουν και συγκινούν, γιατί, τελικά, όπως λέει η σκηνοθέτιδα ελένη ευθυμίου, το να είσαι διαφορετικός είναι πιο ενδιαφέρον.

Ποια ήταν η ιδέα πίσω από την παράσταση; η παράσταση στηρίχτηκε στην ιδέα της ελένης δημοπούλου να εξερευνήσουμε το όριο μεταξύ του «κανονικού» και του «άλλου». Στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα πρωτότυπο θεατρικό κείμενο στηριγμένο σε αληθινές αφηγήσεις. Μέσα από ερευνητική δουλειά πάνω στο θέμα της διαφορετικότητας, και ειδικότερα της αναπηρίας, προέκυψαν προσωπικές και ανείπωτες ιστορίες που αποτέλεσαν και τον κύριο κορμό της δραματουργίας. Πώς αποφασίσατε να αναλάβετε τη σκηνοθεσία; Μου αρέσει η αναμέτρηση με το άγνωστο και, καθώς δεν είχα κάποια προηγούμενη εμπειρία με το ζήτημα της αναπηρίας, γοητεύτηκα, θέλησα να το ανακαλύψω, να γνωρίσω άγνωστες πτυχές της ανθρώπινης φύσης και να μοιραστώ κάτι πα-

ΘΕΑΤΡΟ

ραπάνω από μία θεατρική εμπειρία με νέους ανθρώπους. Με εντυπωσίασε ο τρόπος δουλειάς της ομάδας «εν δυνάμει», όπου άνθρωποι με διαφορετικές ικανότητες δουλεύουν ισότιμα, βάζοντας έναν στόχο και παλεύοντας να τον επιτύχουν. Ήταν για μένα πρόκληση να βρεθούν τρόποι ώστε να αξιοποιηθούν όλοι, να γίνει μία δουλειά που να στηρίζεται στη δύναμη του συνόλου και μέσα από αυτήν να αναδύεται η κάθε προσωπικότητα.

κάτι που μοιάζει ακατόρθωτο: ένα σύνολο να δουλεύει αρμονικά και αποδοτικά, ενσωματώνοντας τις ατέλειές του και χρησιμοποιώντας τες προς όφελος του κοινού στόχου. αυτό δεν θα συνέβαινε χωρίς τον ενθουσιασμό, το πάθος και την απόλυτη εμπλοκή των ηθοποιών.

Ποια ήταν η ανταπόκριση του κοινού που έχει δει την παράσταση; η ανταπόκριση ήταν πολύ θερμή, κι αυτό μας έκανε να νιώσουμε μεγάλη χαρά, καθώς έχει επιτευχθεί ο βασικός μας στόχος: να καταφέρουμε να μοιραστούμε κάτι πολύ προσωπικό και να επικοινωνήσουμε με άλλους ανθρώπους κάτι δικό μας.

Πώς βρίσκονται χρήματα για τέτοιες παραστάσεις σήμερα; Όταν μιλάμε για ανεξάρτητες παραγωγές, τα χρήματα έρχονται σπάνια και συνήθως δεύτερα σε χρόνο, αν η προσπάθεια τύχει μίας κάποιας επιτυχίας. αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται την επιβίωση των καλλιτεχνών, απλώς επιβεβαιώνει τη δουλειά τους. Κάθε νέα δουλειά είναι ένα ρίσκο. Προσπάθειες σαν τη δική μας αρκούνται στην υλοποίηση ενός καλλιτεχνικού έργου λόγω ανάγκης να εκφραστούν, απορροφώντας τους οικονομικούς κραδασμούς.

τι εμπειρίες κερδίσατε δουλεύοντας με ανθρώπους με ειδικές ικανότητες; απενοχοποίησα ένα πολιτικά ορθό κομμάτι του εαυτού μου, που πιθανώς περιόριζε την επαφή με ανθρώπους που μοιάζουν διαφορετικοί από εμένα. Μέσα από τη δουλειά δημιουργήθηκαν σχέσεις ζωής. Ήρθα σε επαφή με ανθρώπους που σκέφτονται αλλιώς, μοιράστηκα μία δημιουργική διαδικασία και ένιωσα να διευρύνονται τα όρια της φαντασίας μου. Με κέρδισε η ειλικρίνεια, το χιούμορ και ο αυθορμητισμός που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους με αναπηρία. αυτό που θεωρώ όμως πιο σημαντικό είναι πως είδα να συμβαίνει

Γιατί εξακολουθούμε να φοβόμαστε την διαφορετικότητα; δεν ξέρω με σιγουριά το γιατί. είναι μάλλον θέμα ανασφάλειας και θέμα παιδείας. οι άνθρωποι πιστεύουμε πως ό,τι διαφορετικό θα μας ξεβολέψει, θα διεκδικήσει το χρόνο μας και τον κόπο μας. δεν κοιτάμε τι μπορούμε να κερδίσουμε, πώς μπορεί να ανοιχτούν νέοι ορίζοντες στη σκέψη μας και να πλουτίσουμε ως άνθρωποι. ενώ η γνώση και η επιστήμη προχωράει, ο φόβος του ξένου μένει σαν μικρόβιο και χρειάζεται συνεχώς να επαναπροσδιορίζουμε την αιτία, για να μην τον αφήνουμε να μας αλλοιώνει. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 9

© θ. ψιαχός

Άλκηστις Πρωτοψάλτη

«Να ξανακάνουμε restart σε όλα» δεν είναι η πρώτη φορά που η Άλκηστις Πρωτοψάλτη τραγουδά στον μαγικό, όπως τον χαρακτηρίζει, χώρο του ηρωδείου. Στο συγκεκριμένο όμως μουσικό ταξίδι στο ωδείο του ηρώδη του αττικού, έχει συνοδοιπόρο της τη Συμφωνική ορχήστρα του δήμου αθηναίων. η καθιερωμένη καλλιτέχνις θα παρουσιάσει το δικό της Μυστικό τοπίο, μια παράσταση με τραγούδια που την καθόρισαν στην πορεία της σαραντάχρονης μουσικής της διαδρομής. από τη μαρίλια Παπαθανασίου

Σ

ε πείσμα του ζόφου της εποχής, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη πιστεύει ότι τελικώς η ελλάδα θα τα καταφέρει. Και δεν το ισχυρίζεται γιατί είναι αισιόδοξος άνθρωπος, αλλά γιατί λόγω των συνθηκών της ζωής της, έμαθε, παιδί ακόμη, τι σημαίνει να ξαναρχίζεις από την αρχή.

τι είναι για σας το Μυστικό τοπίο; ο τίτλος προέρχεται από το εξαιρετικό τραγούδι του διονύση Σαββόπουλου με τον ομώνυμο τίτλο. η επιλογή των τραγουδιών ήταν βασανιστικά δύσκολη. Προσπάθησα να ενώσω το παρελθόν με το παρόν και να ξαναερμηνεύσω τραγούδια που με έχουν συγκινήσει, με μια μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, αυτή του δήμου αθηναίων. η έκπληξη στο ρεπερτόριο είναι ο Σούμπερτ. η γκάμα όμως των τραγουδιών είναι πολύ μεγάλη· είναι τραγούδια που έχουν χρωματίσει την καριέρα μου ανεξίτηλα: τραγούδια του Κραουνάκη, του θεοδωράκη, του χατζιδάκι, του Κορκολή, της ρεμπούτσικα, του Σαββόπουλου, αλλά και τραγούδια του Μπρέγκοβιτς, του ρότα. Πιστεύω ότι δημιούργησα ένα υπέροχο μουσικό μονοπάτι. θεωρώ καταπληκτικό το να συνυπάρχω με τόσους μουσικούς πάνω στη σκηνή· με γοητεύει πολύ η συμφωνική ορχήστρα – τη βλέπω σαν μια μεγάλη αγκαλιά. η Συμφωνική ορχήστρα του δήμου αθηναίων, με την οποία συνεργάστηκα για πρώτη φορά τον περασμένο χειμώνα, είναι μια ορχήστρα με εξαιρετικούς μουσικούς. επιπλέον, έχω τη χαρά και την τιμή να τη διευθύνει –να μας διευθύνει– ο σπουδαίος μαέστρος Λουκάς Καρυτινός. Μαζί μας είναι και η χορωδία των αρσακείων-τοσιτσείων Σχολείων, που δίνει ιδιαίτερο χρώμα στα τραγούδια. η συνύπαρξη με μια συμφωνική ορχήστρα απαιτεί από έναν τραγουδιστή διαφορετικού είδους πειθαρχία; ασφαλώς. είναι τελείως διαφορετικό πράγμα να παίζεις με μια ροκ μπάντα και με μια συμφωνική ορχήστρα. Και στις δύο περιπτώσεις απαιτείται πειθαρχία. για μένα, η σκηνή είναι πάντα μια μυσταγωγία που απαιτεί απόλυτο σεβασμό, και την αντιμετώπιζα έτσι από τότε που ξεκίνησα, πριν από σαράντα χρόνια. για μένα δεν υπάρχει το στοιχείο της τελευταίας στιγμής. Πίσω από το Πρωτοψάλτη υπάρχουν παρά πολλές, εκατοντάδες ώρες προετοιμασίας και προσήλωσης. το γεγονός δε, ότι η παράσταση δίνεται στο ηρώδειο, το ωραιότερο σκηνικό που μπορεί να φανταστεί ένας καλλιτέχνης, είναι για μένα μαγεία, και θέλω με την ευκαιρία αυτή να ευχαριστήσω το ελληνικό φεστιβάλ και τον κύριο Λούκο που αγκάλιασαν αυτήν την παράσταση. το Μυστικό τοπίο είναι ένα ακόμη μουσικό βήμα για σας; μια υπόμνηση ότι δεν εφησυχάζετε; επιδιώκω να κάνω νέα μουσικά βήματα γιατί δεν μου αρέσει να μένω στα κεκτημένα. Πάρα πολλές φορές στη ζωή μου έχω ανοίξει μονοπάτια και έχω ματώσει και χέρια και πόδια, αλλά αυτό δεν με απασχολεί. Στη συγκεκριμένη περίπτωση με ιντριγκάρει πολύ η συνεργασία με μια Συμφωνική ορχήστρα.

ΜΟΥΣΙΚΗ

ας ελπίσουμε ότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν ορχήστρες στην ελλάδα, διότι εξαιτίας της κρίσης πολλοί μουσικοί αφήνουν τη χώρα για το εξωτερικό. Πώς βλέπετε την κατάσταση στο χώρο της μουσικής σήμερα στην ελλάδα; τα πράγματα είναι δύσκολα. το Cd έχει πεθάνει. το free downloading έχει κάνει μεγάλη ζημιά στη μουσική, η πειρατεία δεν έχει καταπολεμηθεί. Πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες που θα επιζήσουν είναι αυτοί που θα δημιουργήσουν διαχρονικά τραγούδια, με σπουδαίους στίχους· καλλιτέχνες που θα έχουν ταλέντο, φωνή και θα σέβονται το κοινό τους. η κρίση έχει συμβάλει στο ξεσκαρτάρισμα στο χώρο της μουσικής και στο χώρο των συναυλιών. τι θα συμβουλεύατε έναν νέο καλλιτέχνη που θέλει να ασχοληθεί με τη μουσική; να μην εφησυχάζει. Ένας νέος μπορεί να ηχογραφήσει πολύ εύκολα, υπάρχουν εκατοντάδες home studios που κάνουν άριστη δουλειά. το ζήτημα είναι τα τραγούδια· εν αρχή ην ο λόγος. θα πρέπει να θέσει ένα στόχο και να μην κάνει βεβιασμένες κινήσεις. να δώσει πολύ μεγάλη σημασία στους στίχους και στη μουσική των τραγουδιών του, και στη συνέχεια να προσέξει με ποιους ανθρώπους θα συνεργαστεί. η εποχή είναι δύσκολη, αλλά έχει και μια ευκολία, γιατί μέσω του Ίντερνετ, με το πάτημα ενός κουμπιού, η δουλειά σου μπορεί να φτάσει παντού. Ποιους νέους μουσικούς ξεχωρίζετε; τραγουδιστές όπως ο γιάννης χαρούλης, η νατάσα Μποφίλιου, η ελεωνόρα ζουγανέλη, και ο γιώργος Περρής έχουν κάνει σημαντικά βήματα, αλλά και συνθέτες όπως ο θέμης Καραμουρατίδης, ο γιάννης χριστοδουλόπουλος, και στιχουργοί όπως ο γεράσιμος ευαγγελάτος, η ελένη φωτάκη, ο γιάννης γούνας, η ρεβέκκα ρούσση, ο θάνος Παπανικολάου. Πώς κρίνετε το ρόλο των καλλιτεχνών στην ελλάδα της κρίσης; με αφορμή το θόρυβο που δημιουργήθηκε εξαιτίας του νέου τραγουδιού του νίκου Πορτοκάλογλου με τίτλο «θα περάσει και αυτό», ο οποίος δέχτηκε ανηλεείς επιθέσεις, φτάσαμε μήπως σε σημείο που ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του; η μουσική δεν είναι διεκπεραίωση, είναι εσωτερική άποψη την οποία ο καλλιτέχνης έχει δικαίωμα να βγάλει στο φως όπως εκείνος νομίζει καλύτερα. ο νίκος Πορτοκάλογλου είναι ένας από τους πιο καλούς και σοβαρούς ανθρώπους, με ήθος και αξιοπρέπεια, και μπορεί να εκφράζεται όπως του λέει η ψυχή του. ο θόρυβος για το συγκεκριμένο τραγούδι ξεκίνησε από τα social media.τι γνώμη έχετε για αυτά; τα αντιμετώπιζα πάντα με σεβασμό, αλλά από απόσταση. τα χρησιμοποιούσα μόνον όταν ήθελα να παρουσιάσω κάτι και πάντα σε σχέση μόνο με τη δουλειά μου. τα social media είναι μια επικίνδυνη ζώνη, μια ζώνη-φωτιά εξαιτίας της οποίας μπορεί να καείς πολύ γρήγορα. είναι σήμερα οι καλλιτέχνες κατάλληλοι να αναλαμβάνουν θέσεις σε δημόσιους οργανισμούς, όπως για παράδειγμα ο Διονύσης

τσακνής, ο οποίος ανέλαβε προσφάτως πρόεδρος της ερτ; δεν μπορώ να μιλήσω για την απόφαση ενός άλλου ανθρώπου. εκείνος που αποφασίζει, ο ίδιος παίρνει τις ευθύνες και το ρίσκο. δεν είναι κακό να αναλαμβάνει ένας καλλιτέχνης μια τέτοια θέση, αρκεί να μπορεί να αντεπεξέλθει στα οικονομοτεχνικά ζητήματα μιας τέτοιας δουλειάς. Έχετε την εντύπωση ότι η πόλωση που έχει δημιουργήσει η κρίση μάς οδηγεί σε συνθήκες εμφυλίου; δεν νομίζω. είναι αδιαμφισβήτητο ότι την τελευταία πενταετία έχουν γίνει απύθμενα λάθη. η κρίση έφερε την απόλυτη απονεύρωση του Έλληνα, και ειδικά των νέων. Με λυπεί πολύ το ότι τόσοι νέοι Έλληνες επιστήμονες εγκαταλείπουν τη χώρα. Πιστεύω ότι πρέπει να ξανακάνουμε ένα restart σε όλα, να ξαναβγάλουμε μπροστά τον πολιτισμό μας, χωρίς να μιλάμε διαρκώς για τους αρχαίους και το παρελθόν μας. Πρέπει να μας υπερασπιστεί η χώρα μας και να την υπερασπιστούμε και εμείς. Βλέπετε φως στην άκρη του τούνελ; θέλω να βλέπω το μέλλον με αισιοδοξία. το restart στο οποίο αναφέρομαι, το έζησα στα επτά μου χρόνια, όταν η οικογένειά μου έχασε τα πάντα στην αλεξάνδρεια της αιγύπτου και ήρθαμε στην ελλάδα, όπου αναγκαστήκαμε να ξαναρχίσουμε από την αρχή. Με σύνεση και με πολλή δουλειά, πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε. υπάρχει ένας στίχος της ελένης ζιώγα, από ένα τραγούδι της ευανθίας ρεμπούτσικα που μου αρέσει πολύ και ταιριάζει στα όσα ζούμε: «Βάλε πλώρη γι’ αυτά που ονειρευτήκαμε, για το αύριο, πρόσω ολοταχώς». s Η συνέντευξη δόθηκε στις 25/6.

info Άλκηστις Πρωτοψάλτη Μυστικό τοπίο από Σούμπερτ, νίνο ρότα και Πιατσόλα μέχρι σύγχρονους Έλληνες συνθέτες αντύπα, Κραουνάκη, Κορκολή, Σαββόπουλο και ευανθία ρεμπούτσικα. η Άλκηστις Πρωτοψάλτη σ’ ένα μουσικό ταξίδι με τη συνοδεία της Συμφωνικής ορχήστρας δήμου αθηναίων υπό τη μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού. ωδείο ηρώδου αττικού 16 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 35€, 28€ (ViP), 30€, 24€ (ζώνη α), 25€, 20€ (ζώνη Β), 15€, 12€ (ζώνη γ), 10€ (ζώνη γ-φοιτητικό), 10€, 8€ (Άνω διάζωμα), 5€ (Άνω διάζωμα-φοιτητικό, άνεργοι, αΜεα)

© στεφανία χαρσούλα

Δήμητρα Γαλάνη

«Κάνω μόνο αυτό που αγαπώ» η Δήμητρα Γαλάνη, με τους συνοδοιπόρους της, ταξιδεύει στο χρόνο και τη μνήμη, κάπου ανάμεσα στην ανατολή και τη Δύση, φωτίζοντας με διαφορετικό τρόπο αγαπημένα τραγούδια. από τη Δομίνα Διαμαντοπούλου

info Δήμητρα Γαλάνη Chronos

ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΚΑΙ ΜΙΑ η Δήμητρα Γαλάνη και οι τέσσερις συνεργάτες της, από πάνω προς τα κάτω: Πέτρος κλαμπάνης, σπύρος μάνεσης, θωμάς κωνσταντίνου, χρήστος ραφαηλίδης

Με τη συνοδεία ενός κουαρτέτου μουσικών, η δήμητρα γαλάνη παρουσιάζει ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει από την «ξανθούλα» του Μάντζαρου έως τον τσιτσάνη και τον χατζιδάκι. Συμμετέχουν: Πέτρος Κλαμπάνης: κοντραμπάσο, θωμάς Κωνσταντίνου: ούτι, λαούτο, κιθάρα, Σπύρος Μάνεσης: πιάνο, χρήστος ραφαηλίδης: βιμπράφωνο. μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου 17-18 Ιουλίου, 21:30 εισιτήρια: 25€ (ζώνη α), 15€ (ζώνη Β), 10€, 5€ (φοιτητικό, αΜεα)

αυτή τη φορά, η δήμητρα γαλάνη συνεργάζεται με τέσσερις σπουδαίους μουσικούς σ’ ένα πρόγραμμα διαφορετικό απ’ αυτά που μας έχει συνηθίσει. τα πώς και τα γιατί μας τα εξηγεί η ίδια στη συνομιλία που ακολουθεί: μιλήστε μας για το Chronos Project και τη συμμετοχή σας στο Φεστιβάλ. είναι ένα κουαρτέτο που αποτελείται από σπουδαίους μουσικούς – τον χρήστο ραφαηλίδη στο βιμπράφωνο, τον Πέτρο Κλαμπάνη στο μπάσο, τον Σπύρο Μάνεση στο πιάνο και τον θωμά Κωνσταντίνου στο ούτι. είναι μια προσπάθεια να παντρέψουμε την ανατολή με τη δύση. tριβέλιζα την ιδέα στο μυαλό μου πάρα πολύ καιρό, από τότε που έχει αρχίσει αυτή η τραγική παρεξήγηση μ’ αυτή τη χώρα. Ήταν μια ανάγκη μου να υπενθυμίσω τον πολιτισμό μου. αφού βρέθηκε ο ήχος που θέλαμε, επιλέξαμε το πολύτιμο υλικό μας: τραγούδια που έχουν γραφτεί πάνω σε μεγάλα δημιουργήματα, είτε πρόκειται για Σεφέρη, είτε για τον αρχαίο ελληνικό λόγο όπως τον άγγιξε ο χατζιδάκις στη «Σαπφώ», για το «θαλασσάκι», που είναι μία μουσική παραδοσιακή, το «Σ’ το 'πα και σ’ το ξαναλέω», ένα τραγούδι ηπειρώτικο, αλλά και τον τσιτσάνη, τη Λένα Πλάτωνος, τον Καρυωτάκη, μέχρι τον νικόλαο Μάντζαρο στην ποίηση του Σολωμού. Συνδέονται αυτές οι εποχές και δημιουργείται ένα μουσικό γεγονός με καταπληκτικό τρόπο από αυτό το κουαρτέτο, γιατί όλοι μας σκύψαμε πάνω στο υλικό με απόλυτο σεβασμό, και συγχρόνως με την ελευθερία που επιτρέπουν οι μουσικές γνώσεις αυτών των τεσσάρων ανθρώπων. εγώ είμαι το πέμπτο μέλος, το vocal αυτής της ομάδας, και αυτό ακριβώς είναι το στοίχημα: ότι εγώ χρησιμοποιούμαι σαν όργανο που αρθρώνει το λόγο, επομένως η δική μου δουλειά είναι να ακουμπήσω πάνω στο λόγο, να τον ερμηνεύσω και να τον αναδείξω. Μέσα στο υλικό υπάρχουν και τραγούδια που έχω πει εγώ, γιατί, άθελα μου, συγκυριακά, υπήρξα κομμάτι αυτής της ιστορίας ως ερμηνεύτρια και ίσως αυτό μου δίνει και το «δικαίωμα» να μπορέσω να τα αγγίξω με τον τρόπο που ξέρω μέσα μου ότι θα ήθελαν οι δημιουργοί. αισθάνομαι ότι κάνω αυτό που με δίδαξαν. η πρόθεση ήταν να υπενθυμίσουμε αυτά τα τραγούδια στους συμπατριώτες μας και να τα γνωρίσουμε σε όσους δεν τα ξέρουν εκτός ελλάδος, στους επίσης συμπατριώτες μας ευρωπαίους, ή στους συμπατριώτες μας οπουδήποτε στον πλανήτη. μιλήστε μας για την ενορχήστρωση. είναι ένα παιχνίδι, ένας διάλογος, αυτή είναι η ομορφιά του, έχει στοιχεία τζαζ, ελεύθερους αυτοσχεδιασμούς σε συγκεκριμένα σημεία, αλλά χωρίς να προδίδεται ούτε στιγμή η ταυτότητα των τραγουδιών. Γιατί επιλέξατε να ονομάσετε το πρότζεκτ Chronos; για τους Έλληνες ο χρόνος είναι μνήμη πάνω απ' όλα, συνδεδεμένη με τον πολιτισμό μας, και οφείλουμε να την κρατάμε ζωντανή μέσα σε οποιαδήποτε καινούργια ρεύματα ή τάσεις. Όποτε αυτό είναι δυνατόν, το υλικό θα συνοδεύεται από διαφάνειες έργων πολύ σημαντικών ελλήνων ζωγράφων, κάποιες προβολές, για να μπορούμε να δίνουμε και την αίσθηση του φωτός που αναδύεται από τη γλώσσα, από τη μουσική μας, απ'

ΜΟΥΣΙΚΗ

άκρη σ' άκρη της ελλάδας και είναι μονίμως παρόν. Προηγουμένως αποκαλέσατε τους ευρωπαίους «συμπατριώτες» μας... ναι! τα κοινωνικοπολιτικά παιχνίδια δεν πρέπει να επηρεάζουν τους λαούς, ούτε εδώ ούτε στο εξωτερικό. ζούμε δύσκολες και συγχρόνως ιστορικές καταστάσεις. το πρόβλημα είναι παγκόσμιο, όχι ελληνικό – απλώς στην ελλάδα έχει μεγαλύτερη ένταση, διότι με μεγαλύτερες εντάσεις γίνονται όλα εδώ, έτσι κι αλλιώς. η μουσική ενώνει, η τέχνη ενώνει, και ο δικός μας ρόλος είναι ενωτικός. εντός κι εκτός ελλάδος, διατυπώνονται διχαστικές διεκδικήσεις και παρατηρούνται κονταροχτυπήματα εξουσιών, όποιες κι αν είναι αυτές. δημιουργούνται εντάσεις που έχουν αντίκτυπο στους λαούς. την ίδια στιγμή, απομακρύνονται οι άνθρωποι από την παιδεία τους, περιορίζεται η σχέση τους με την κουλτούρα τους, την τέχνη και την ιστορία τους. Σαν να υπάρχει μια διάθεση να σβηστεί η μνήμη. εμένα αυτό με τρομάζει... η μνήμη δεν πρέπει να σβήνεται· βέβαια δεν πρέπει και να σε τραβάει πίσω. Πρέπει να υπάρχει για να συνεχίσεις μπροστά, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ ένα παρόν κι ένα μέλλον χωρίς παρελθόν. Έχετε πειραματιστεί στην πορεία σας, ερμηνεύοντας πολλά μουσικά είδη. Πόσο σημαντικός είναι ο πειραματισμός για εσάς; απ’ αυτή τη δουλειά βιοπορίζομαι και ζω καλά. Μεγάλο δώρο είναι και η αγάπη του κόσμου. Πέραν αυτών, όμως, δεν υπάρχει πιο γοητευτικό πράγμα από τον πειραματισμό! αυτό είναι για μένα εκ των ων ουκ άνευ – δεν μπορώ να διανοηθώ πως στη δουλειά μου δεν θα μαθαίνω κάτι καινούργιο. είναι μια διαρκής σπουδή για μένα. Βέβαια, δεν καταπιάνομαι με πράγματα που δεν μπορώ να κάνω, γιατί τουλάχιστον έχω απόλυτη συναίσθηση των δυνατοτήτων μου. νομίζω ότι αυτό περιμένει ο κόσμος από μένα. το επόμενο βήμα κάθε φορά είναι εύκολο; είναι κάτι που προκύπτει. Έρχεται μια ιδέα και σιγά σιγά αφήνω το χρόνο να κάνει τη δουλειά του. δεν το βιάζω, διότι τα πράγματα ωριμάζουν στο μυαλό μας σιγά σιγά. Όσο κι αν φαίνονται κρυμμένα, μετά αποκαλύπτονται, έρχονται στο φως. Έτσι το αντιλαμβάνομαι κι έτσι θα συνεχίσω. δεν θέλω να επαναλαμβάνω τον εαυτό μου, προσπαθώ να μην κάνω απλά τη δουλειά μου, βγαίνοντας ναρκισσευόμενη με τη λογική «α, τι καλή φωνη που έχω και τι ωραία που τα λέω». θέλω να υπάρχει μία πρόκληση, ώστε να δοκιμάζω τον εαυτό μου όσο αντέχω. είχατε την τύχη από πολύ νέα να συνεργαστείτε με σπουδαίους δημιουργούς. Γι’ αυτό δίνετε συχνά βήμα σε νέους; υπάρχει η άποψη ότι εγώ βοηθάω τούς νέους ανθρώπους, αλλά στην ουσία τούς βοηθώ όσο με βοηθούν. είναι θέμα ανάγκης, όχι γενναιοδωρίας. είναι θέμα ανάγκης μου να συνομιλώ με τον νέο και να αισθάνομαι ότι κάθε φορά που έρχομαι σε επαφή μαζί του μου ανοίγει έναν καινούργιο κόσμο. εγώ βάζω τη γνώση μου, την πείρα μου, όσα έχω μάθει, κι εκείνοι βάζουν την καινούργια τους οπτική κι εκεί γίνεται μία πολύ ωραία ανταλλαγή. οι πρόβες όλης αυτής της διαδικασίας είναι μαγικές, κοντεύουν να γίνουν πιο

μαγικές απ' τις ίδιες τις παραστάσεις. εντάξει, υπερβάλλω, γίνονται πιο μαγικές όταν ο κόσμος εισπράττει και μάλιστα αφομοιώνει αυτό που έχεις πει. αυτή είναι η μέγιστη στιγμή. είναι αυτό που αγαπάμε. Και μακάρι να κάνουμε μόνο αυτό. Πιστεύετε ότι οι καλλιτέχνες κάποιου βεληνεκούς πρέπει να είναι πιο ενεργοί κοινωνικά και πολιτικά μέσα από το έργο τους; η τέχνη είναι πολιτική, ούτως ή άλλως. είναι επικοινωνία, γνώση, ήθος. αυτό θα έπρεπε να ήταν η πολιτική, αν μη τι άλλο. δεν ξέρω αν είναι, αλλά σίγουρα αυτό θα έπρεπε να είναι. Όποιος ασχολείται με την τέχνη έχει τα μάτια και τα αφτιά του ανοιχτά και έχει κάτι περισσότερο από τους πολιτικούς. είναι σε διαρκή επαφή με τον κόσμο σε real time κι όχι σε κλουβί, αποστασιοποιημένος. Ίσως έτσι θα έπρεπε να είναι η εξουσία; αυτό είναι κάτι μεταξύ ερωτήματος και διαπίστωσης. ο καλλιτέχνης έχει δημόσιο λόγο. Κυρίως μέσα από το έργο του, βέβαια. νομίζω ότι πρέπει να πολιτικοποιούμαστε αλλά να αποφεύγουμε να τοποθετούμαστε κομματικά. να υπερασπιζόμαστε το δίκαιο και το ηθικό. η κομματικοποίηση είναι λιγάκι στεγνή για μένα. από κει και πέρα, σε μεγάλα θέματα, πιστεύω ότι υπάρχουν και οι στιγμές που πρέπει οι καλλιτέχνες να αρθρώνουν λόγο γιατί μπορούν να επηρεάσουν πολλούς ανθρώπους. Όταν μια σημαντική, κατά τη γνώμη μου, προσωπικότητα τοποθετείται στα πράγματα, νιώθω πολύ όμορφα, νιώθω ασφάλεια, γιατί σκέφτομαι «να, αυτό το είχα σκεφτεί κι εγώ». οι άνθρωποι αυτοί, όμως, δεν λένε ποτέ «άσπρο ή μαύρο», παρά διαλέγουν άλλες αποχρώσεις, αυτές που ενώνουν τους ανθρώπους. τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα και στο σημείο που μας έχουν φέρει μεγάλη μερίδα των ΜΜε κι ένας πολιτικός λόγος χαμηλού επιπέδου, έχουν δημιουργηθεί διχαστικές τάσεις στην κοινωνία κι αυτό είναι ολέθριο. Πρέπει να είμαστε ενωμένοι, γιατί οι δύσκολες στιγμές χρειάζονται ενωμένους λαούς, αλληλεγγύη, συμπαράσταση. να μην επηρεαζόμαστε από τις σειρήνες και να ακολουθούμε ό,τι λέει η ψυχή μας κι η καρδιά μας. Άρα πρόκειται και για δική μας αδυναμία. σειρήνες πάντα θα υπάρχουν. Βέβαια! Μας αρέσει να μεταθέτουμε την ευθύνη. ρίχνουμε όλες τις ευθύνες σε κάποιον άλλο. Πάντα κάποιος άλλος φταίει και τελειώνει το θέμα εκεί. Όχι! εμείς φταίμε για όλα – εννοώ στο βαθμό που μας αναλογεί. εμείς πρέπει ν’ αλλάξουμε τα πράγματα. δεν χρειάζεται να είσαι πλούσιος για να το κάνεις. χρειάζεται να είσαι συνειδητός. Έχουμε έλλειμμα συλλογικής συνείδησης οι Έλληνες, ενώ έχουμε πολύ ανεπτυγμένη την ατομική συνείδηση. Μας έμαθαν έτσι. αυτό πρέπει να το αλλάξουμε. οι νέοι άνθρωποι, ευτυχώς, μπορούν να το κάνουν· ιδιαίτερα τα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σ’ αυτή την κρίση. Κι εμείς οι μεγαλύτερες γενιές πρέπει να πάρουμε σαν παράδειγμα τους νέους ανθρώπους και να ξεφύγουμε απ' τις ανασφάλειές μας. δεν αναφέρομαι μόνο στη χώρα μας, εννοώ παγκοσμίως, γιατί ο φόβος και ο κίνδυνος της απληστίας είναι παγκόσμιος. αυτή τη στιγμή, η παγκόσμια απληστία είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Μπορούμε να συγκρίνουμε την τωρινή συγκυρία με πολύ μαύρες στιγμές της ανθρωπότητας και πρέπει να είμαστε όλοι εν εγρηγόρσει. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 13

μαρινέλλα

She did it her way o Φρανκ σινάτρα, ακούγοντάς την να ερμηνεύει, είχε πει πως αν διάλεγε να κάνει διεθνή καριέρα, δυο βδομάδες θα ήταν αρκετές για να μιλάει όλος κόσμος γι’ αυτήν· γι’ αυτή τη «γήινη φωνή με τη μεγάλη γκάμα που συναρπάζει, και την εκφραστικότητα που ταιριάζει σε ντίβες του θεάτρου», όπως έγραψαν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης για τη μαρινέλλα το 2003. αμέτρητοι δίσκοι, αξέχαστες εμφανίσεις στον ελληνικό κινηματογράφο, παραστάσεις σε μπουάτ και μουσικές σκηνές που άφησαν εποχή. Για όλους αυτούς τους λόγους, και για πολλούς ακόμα που δεν μπορούν να χωρέσουν εδώ, η μαρινέλλα είναι η «κλασική φωνή» του ελληνικού τραγουδιού και ταυτόχρονα –κι ίσως αυτό είναι το σπουδαιότερο όλων– μια καλλιτέχνης που εφηύρε η ίδια τον εαυτό της. από την κατερίνα κόμητα

info σταύρος Ξαρχάκος - μαρινέλλα Η σονάτα του σεληνόφωτος του γιάννη ρίτσου ο γιώργος νανούρης σκηνοθετεί τη Μαρινέλλα στην ερμηνεία του εμβληματικού έργου του γιάννη ρίτσου σε μουσική Σταύρου ξαρχάκου. Πειραιώς 260, κτίριο Δ 15-17 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, αΜεα)

ΑΕΙΘΑΛΗΣ 60 χΡΟνΙΑ η μαρινέλλα. αιώνια ντίβα, έχει χαρακτηρίσει με το πέρασμά της το ελληνικό τραγούδι.

η

Μαρινέλλα (κατά κόσμο Κυριακή Παπαδοπούλου) γεννήθηκε στη θεσσαλονίκη το 1938. η αγάπη της για το τραγούδι και το σκηνικό της χάρισμα διαφάνηκαν ήδη από την παιδική της ηλικία. από τα πέντε της χρόνια συμμετείχε στην παιδική ραδιοφωνική εκπομπή «Παιδική ώρα», ενώ όταν έγινε δεκαεπτά περιόδευσε όλη την ελλάδα ως ηθοποιός με το θίασο της Μαίρης Λωράνς. το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον: Μια μέρα η τραγουδίστρια του θιάσου αρρώστησε και η Μαρινέλλα την αντικατέστησε. η αποδοχή του κοινού ήταν τέτοια, που η Μαρινέλλα έγινε η βασική τραγουδίστρια του θιάσου και κάπως έτσι γεννήθηκε ένα από τα πιο λαμπρά αστέρια του ελληνικού τραγουδιού. το 1956 αρχίζει να τραγουδά επαγγελματικά ως τραγουδίστρια στη θεσσαλονίκη και ο συνθέτης τόλης χάρμας τη βαφτίζει καλλιτεχνικά «Μαρινέλλα», εμπνευσμένος από το ομώνυμο τραγούδι του. την ίδια χρονιά, η Μαρινέλλα γνωρίζει τον τραγουδιστή Στέλιο Καζαντζίδη και από τότε ξεκινά μια σχέση ζωής. τα επόμενα οκτώ χρόνια εμφανίζονται μαζί, ηχογραφούν, περιοδεύουν στο εξωτερικό, κάνουν σειρά εμφανίσεων στον κινηματογράφο και στο θέατρο.

ΠΕνΗνΤΑ χΡΟνΙΑ ΜΕΤΑ ο σταύρος Ξαρχάκος. η τελευταία φορά που είχε συνεργαστεί ξανά με τη μαρινέλλα ήταν η δεκαετία του 1950. η φετινή συνεργασία τους αφορά τη μελοποιημένη από τον συνθέτη εκδοχή της Σονάτας του σεληνόφωτος του Γιάννη ρίτσου.

18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

η Μαρινέλλα, από δεύτερη φωνή του Καζαντζίδη, σταδιακά αρχίζει να στέκεται δίπλα του ως αυτόνομη καλλιτέχνις και καταφέρνει να κερδίσει το θαυμασμό των συναδέλφων της και του κόσμου. το ζευγάρι θα παντρευτεί το 1964 για να χωρίσει μόλις δύο χρόνια αργότερα το 1966. η χρονιά αυτή θα σηματοδοτήσει την έναρξη της προσωπικής της καριέρας και η Μαρινέλλα θα δουλέψει σκληρά για να ανοίξει τον προσωπικό της δρόμο. Όμως τα πράγματα, αρχικά τουλάχιστον, θα είναι δύσκολα για κείνην, αφού οι πρώτες τις δισκογραφικές απόπειρες δεν έτυχαν ανάλογης αποδοχής, παρότι περιλάμβαναν συνεργασίες με σημαντικούς Έλληνες συνθέτες, όπως ο γιώργος Κατσαρός, ο χρήστος Λεοντής, ο γιάννης Μαρκόπουλος κι ο Μίμης Πλέσσας. το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, πάντως, θα ηχογραφήσει τη «φαίδρα» και την «Όμορφη πόλη» του Μίκη θεοδωράκη, ενώ θα ερμηνεύσει υπό τη διεύθυνση του συνθέτη στο Λυκαβηττό τους Λιποτάκτες, δίπλα στον γρηγόρη Μπιθικώτση και τον γιάννη Πουλόπουλο στο πλαίσιο του α΄ Μουσικού αυγούστου. Παράλληλα, εμφανίζεται ζωντανά δίπλα στα μεγάλα ονόματα της εποχής, όπως ο τόλης Βοσκόπουλος, η δούκισσα, κι ο Στράτος διονυσίου. η πρώτη μεγάλη επιτυχία της Μαρινέλλας θα έρθει το 1967 με το «Σταλιά σταλιά» του γιώργου ζαμπέτα – ένα τραγούδι που είχε ζητήσει η ίδια να το πει μετά την άρνηση της αλίκης Βουγιουκλάκη. η επιτυχία θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά, όταν η Μαρινέλλα θα αφήσει εποχή με την ερμηνεία της στο «Άνοιξε πέτρα» του Μίμη Πλέσσα και την εμφάνισή της στο κινηματογραφικό μιούζικαλ Γοργόνες και μάγκες του γιάννη δαλιανίδη. η Μαρινέλλα, αντιλαμβανόμενη τη δύναμη της εικόνας, θα δουλέψει πάρα πολύ πάνω στη σκηνική της παρουσία και κυριολεκτικά θα μεταμορφωθεί. θα κόψει τα μαλλιά της κοντά και θα τα βάψει ξανθά, ενώ θα δώσει πολύ μεγάλη προσοχή στην παραγωγή των παραστάσεών της, χρησιμοποιώντας ακριβά μπαλέτα και μεγάλες ορχήστρες. τα αποτέλεσμα θα είναι τόσο εντυπωσιακό, που η φήμη της θα ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας. οι συμμετοχές της σε διεθνή φεστιβάλ τραγουδιού, οι εμφανίσεις και τα αφιερώματα που θα κάνουν τα ξένα κανάλια στο πρόσωπό της θα αποσπάσουν διθυραμβικές κριτικές. τη δεκαετία του 1970, η Μαρινέλλα θα ταράξει τα νερά της συντηρητικής ελληνικής κοινωνίας, αποκτώντας παιδί εκτός γάμου, λίγο πριν παντρευτεί τον τραγουδιστή τόλη Βοσκόπουλο. Σε καλλιτεχνικό επίπεδο, την ίδια χρονιά, ξεχωρίζει η συμμετοχή της στο διαγωνισμό τραγουδιού της eurovision με το τραγούδι του γιώργου Κατσαρού «Κρασί, θάλασσα και τ’ αγόρι μου», σε στίχους Πυθαγόρα, και φυσικά οι εμφανίσεις της με τον Κώστα χατζή στην μπουάτ Σκορπιός. Μάλιστα, από τη συνεργασία αυτή θα προκύψει ένας τριπλός δίσκος, που ηχογραφήθηκε ζωντανά και αποτελεί έναν από τους πιο εμπορικούς ελληνικούς δίσκους όλων εποχών. τα χρόνια που θα ακολουθήσουν θα είναι εξαιρετικά δημιουργικά για τη Μαρινέλλα, που κυκλοφορεί σχεδόν ένα δίσκο το χρόνο, ενώ παράλληλα εμφανίζεται σε νυχτερινά κέντρα και περιοδεύει στο εξωτερικό. το 1981-82, κι ενώ όλοι μιλούν πια για το «φαινόμενο Μαρινέλλα», θα εμφανιστεί στο Zoom της Πλάκας και θα αποθεωθεί από κοινό και κρι-

τικούς. Παρουσιάζει ένα πρόγραμμα με αποσπάσματα από πολύ γνωστά μιούζικαλ και ερμηνεύει μοναδικά το τραγούδι «People» της Μπάρμπρα Στρέιζαντ, αλλάζοντας φόρεμα επί σκηνής ενώ ο προβολέας φωτίζει μόνο το πρόσωπο της... το 1988 είναι η χρονιά που το ιστορικό σινεμά rex της οδού Πανεπιστημίου ανακαινίζεται και μετατρέπεται σε Music hall με την εικαστική προσφορά του γιάννη τσαρούχη. Στην εντυπωσιακή σκηνή του, στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, η Μαρινέλλα θα συμπράξει καλλιτεχνικά, μεταξύ άλλων, με τον Βασίλη τζιβιλίκα, τον γιώργο χατζηνάσιο, τον Σταμάτη φασουλή, τη δήμητρα Παπαδοπούλου και τον δημήτρη Παπάζογλου, προσφέροντας στο κοινό υπέροχες μουσικές παραστάσεις. το καλοκαίρι του 1995 σηματοδοτεί μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της καριέρας της, αφού η Μαρινέλλα θα γίνει η κορυφαία του χορού στην παράσταση Γυναικών πάθη που ανεβαίνει στο ηρώδειο, σε σκηνοθεσία Σταύρου τσακίρη. η παράσταση περιλαμβάνει μελοποιημένα χορικά από τραγωδίες του ευριπίδη (Εκάβη, Τρωάδες, Μήδεια κ.ά.). η Μαρινέλλα ερμηνεύει χορικά σε μεταφράσεις θρασύβουλου Σταύρου, γιώργου χειμωνά, τάσου ρούσσου, γιάννη τσαρούχη και άλλων, μελοποιημένα από τους χρήστο Λεοντή, Σταμάτη Κραουνάκη, γιώργο Κουρουπό και Μιχάλη χριστοδουλίδη. την ίδια χρονιά, θα κυκλοφορήσει το άλμπουμ Η πρόβα του νυφικού, σε μουσική και στίχους του Βασίλη δημητρίου. η μουσική αυτή αποτέλεσε το soundtrack της πολύ επιτυχημένης τηλεοπτικής σειράς του Κώστα Κουτσομύτη, που βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα της ντόρας γιαννακοπούλου. τα τραγούδια του δίσκου αυτού η Μαρινέλλα θα τα παρουσιάσει το χειμώνα της ίδιας χρονιάς στο rex, συμπράττοντας επί σκηνής με πολλούς νέους καλλιτέχνες σε μια εντυπωσιακή μουσική παράσταση που επιμελήθηκε ο χορογράφος δημήτρης Παπαϊωάννου. Πέντε χρόνια αργότερα, το 2000, η Μαρινέλλα θα αποδεχθεί την πρόκληση να πρωταγωνιστήσει, ως ηθοποιός πια, στην τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου Ύστερα ήρθαν οι μέλισσες του γιάννη ξανθούλη, σε σκηνοθεσία και πάλι του Κώστα Κουτσομύτη. εκεί θα υποδυθεί τη Μαρίκα Σουέζ, μια θεατρίνα, επικεφαλής ενός θεατρικού μπουλουκιού που έδινε παραστάσεις σε ελληνικές λουτροπόλεις την περίοδο του εμφυλίου, επιστρέφοντας έτσι, νοερά, στο 1955, τότε που και η ίδια περιόδευε με το θίασο της Μαίρης Λωράνς. η Μαρινέλλα ερμήνευσε και κάποια από τα τραγούδια που έγραψε ο Σταμάτης Κραουνάκης για τις Μέλισσες, σειρά στην οποία παρέλασε ένας μεγάλος θίασος αξιόλογων ηθοποιών, όπως η Κάτια δανδουλάκη, ο γιώργος Βογιατζής, ο γιώργος χριστοδούλου, η υβόννη Μαλτέζου, η νατάσσα Μανίσαλη, ο Άγγελος Παπαδημητρίου, ο χρήστος Στέργιογλου και η θάλεια Ματίκα. φέτος η Μαρινέλλα συνεργάζεται ξανά με το Σταύρο ξαρχάκο (οι δυο τους συνεργάστηκαν για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1960), ερμηνεύοντας στο ηρώδειο το εμβληματικό έργο του γιάννη ρίτσου «η σονάτα του σεληνόφωτος». Και πραγματικά, αυτός είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να γιορτάσει σήμερα τα εξήντα χρόνια της στο ελληνικό τραγούδι. s

ΜΟΥΣΙΚΗ

ζαχαρίας καρούνης

«Με συγκινεί ό,τι μυρίζει Ανατολή» τραγουδιστής, αλλά με αξιοσημείωτη θητεία στο μουσικό θέατρο, έρχεται στο Φεστιβάλ αυτή τη φορά με μια αποκλειστικά δική του συναυλία. από πού έρχεται και πού πηγαίνει; από τη Δομίνα Διαμαντοπούλου φωτογραφία Βασίλης μαθιουδάκης

info ζαχαρίας καρούνης Με σύμβουλό του τη Λίνα νικολακοπούλου, ο ζαχαρίας Καρούνης μας προσκαλεί σε μια βραδιά στον κήπο της Πειραιώς. Συμμετέχουν: ηρώ Σαΐα, Σπύρος Παρασκευάκος και οι Masif Band. Πειραιώς 260, κήπος Δ 15 Ιουλίου, 22:30 είσοδος ελεύθερη

τ

ον γνωρίσαμε στο θεατρικό σανίδι – πρωταγωνιστής στο Μεγάλο μας τσίρκο σε σκηνοθεσία χατζάκη, στο Αμάν αμήν του ξαρχάκου, αλλά και στη Γειτονιά των αγγέλων στο εθνικό. Άλλοι πάλι, τον γνώρισαν μέσα από τις εμφανίσεις του σε τηλεοπτικές μουσικές εκπομπές. ο ζαχαρίας Καρούνης έχει συνεργαστεί με πολλές από τις μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού, ανάμεσά τους η Μαρία φαραντούρη, ο γιώργος νταλάρας και η δόμνα Σαμίου. αυτό το καλοκαίρι, μαζί με αγαπημένους του συνεργάτες, στον κήπο του Κτιρίου δ της Πειραιώς, θα ταξιδέψει για πρώτη φορά το κοινό του φεστιβάλ με την ιδιαίτερη φωνή του στον κόσμο του ελληνικού τραγουδιού. θα μας πείτε λίγα λόγια για τη συναυλία σας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ αθηνών; είμαι πολύ χαρούμενος που θα έχω την ευκαιρία να παρουσίασω με τον πλέον επίσημο τρόπο τραγούδια που αγαπώ στο αθηναϊκό κοινό, καθώς τα τελευταία χρόνια επικοινωνούσα με τον κόσμο μέσω μεγάλων θεατρικών παραστάσεων, στις οποίες είχα την τύχη να συμμετέχω ως τραγουδιστής. η συναυλία αυτή προέκυψε ύστερα από πρόταση του κυρίου Λούκου, ο οποίος έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για το ρεπερτόριο που εκπροσωπώ και τον ευχαριστώ ιδιαιτέρως γι’ αυτό. Μαζί με τη Λίνα νικολακοπούλου, επιλέξαμε αγαπημένα τραγούδια από όλο το φάσμα του ελληνικού ρεπερτορίου – τραγούδια που με χαρακτηρίζουν

ΜΟΥΣΙΚΗ

ΠΩΣ νΑ ΚΡΥΦΤΕΙΣ ΑΠ’ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ο ζαχαρίας καρούνης φωτογραφίζεται με το παιδί μιας οικογένειας ρομά, γειτόνων του, στην αγκαλιά του.

ως ερμηνευτή. Μαζί μας θα έχουμε πολύ καλούς φίλους, όπως τους Massif Band και την ηρώ Σαΐα, αγαπημένη φίλη και εξαιρετική ερμηνεύτρια. Πέρα όμως από το κυρίως πρόγραμμα, θα παρουσιάσουμε μαζί με τον ταλαντούχο νέο συνθέτη Σπύρο Παρασκευάκο δύο νέα τραγούδια από την επερχόμενη δισκογραφική μας δουλειά, η οποία θα κυκλοφορήσει από τη Μικρή Άρκτο. Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με τη μουσική; Ποια είναι η πρώτη σας μουσική ανάμνηση; ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία. θα έλεγα βέβαια πως εκείνη με συνάντησε και όχι εγώ. Κατάλαβα από τα πρώτα μουσικά μου ακούσματα μέσα στην εκκλησία του χωριού ότι αυτό ήθελα να κάνω. η πρώτη μου πολύ «δυνατή» μουσική ανάμνηση ήταν στην επίδαυρο, όταν σε ηλικία 19 ετών ερμήνευσα χορικά από τους Βατράχους του αριστοφάνη σε μουσική δημήτρη Παπαδημητρίου και παραγωγή του εθνικού θεάτρου. Ποια είναι η άποψή σας για την κατάσταση της παραδοσιακής μουσικής στην ελλάδα της κρίσης; Έχει απήχηση στη νεότερη γενιά; h παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό μουσικό οργανισμό που και αντέχει τόσα χρόνια, αλλά παράλληλα αλλάζει, ανανεώνεται και μας συστήνεται με καινούργιες φόρμες και νέους ήχους, ακόμα και μέσα από σύγχρονα τραγούδια. η παράδοση δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από την κρίση, όσο τη σεβόμαστε και την αγαπάμε. η νέα γενιά, ειδικά μετά από τη λειτουργία των

μουσικών σχολείων, στρέφεται στην παράδοση σε μεγάλο ποσοστό. θα έλεγα ότι, στις μέρες μας, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι οργανοπαίχτες νεαρής ηλικίας απ’ ό,τι στο παρελθόν. Έχετε ασχοληθεί με παραδοσιακή μουσική, βυζαντινή μουσική, κλασική μουσική, και θέατρο. σας ελκύει κάτι περισσότερο; είχα την τύχη να μαθητεύσω δίπλα σε μεγάλους δασκάλους, όπως η δόμνα Σαμίου, ο νίκος Μαμαγκάκης, ο δάσκαλός μου στη Βυζαντινή Μουσική Λάζαρος Κουζινόπουλος, ο Σταύρος ξαρχάκος και πολλοί άλλοι, οι οποίοι διαμόρφωσαν την αισθητική μου. Πολλές φορές αισθάνομαι ότι με συγκινεί περισσότερο ό,τι «μυρίζει» ανατολή. αλλά την ίδια συγκίνηση νιώθω κι όταν ακούω Μότσαρτ ή Σοπέν. επιλέγω όμως να ερμηνεύω και βυζαντινή μουσική ή συνθέσεις που είναι επηρεασμένες από την παράδοση, γιατί θεωρώ ότι είναι αδικημένη και ποτέ κανείς δεν την προέβαλε όσο και όπως της αξίζει. για παράδειγμα, την εποχή που ανθούσε η κλασική μουσική στη δύση, στο Βυζάντιο υπήρχαν –χωρίς υπερβολή– χίλιοι και πλέον συνθέτες εφάμιλλοι των δυτικών, των οποίων τα μουσικά έργα παραμένουν καταγεγραμμένα στη Βυζαντινή σημειογραφία, αλλά οι οποίοι μένουν στην αφάνεια. απ’ την άλλη, ενημερώνομαι για την εποχή μου, ακούω συνθέτες της γενιάς μου και μάλιστα χαίρομαι ιδιαίτερα που τα νέα μου τραγούδια τα συνέθεσε ένας συνθέτης λίγα χρόνια μικρότερος μου. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 17

ευριπίδης λασκαρίδης

Υπερβολή, γελοιότητα, ανατροπή! αυτή τη φορά, αποφασίζει να φέρει στη σκηνή ό,τι δεν τολμούσε ώς σήμερα. και για πρώτη φορά δεν διστάζει να εκθέσει ακόμα και τη συναισθηματική του ανασφάλεια. από την αλεξάνδρα Βουδούρη φωτογραφία Βίκυ Γεωργοπούλου

info ομάδα Ώσμωσις – ευριπίδης λασκαρίδης Relic/Απολίθωμα ο ευριπίδης Λασκαρίδης παρουσιάζει μια σόλο περφόρμανς με τον ίδιο στη σκηνή, αλλά και στη σκηνοθεσία. Με βασικούς άξονες τη γελοιότητα και τη μεταμόρφωση, ο Λασκαρίδης ταξιδεύει με όχημα το κοστούμι του Άγγελου Μέντη. Πειραιώς 260, κτίριο ε 15 Ιουλίου, 21:00 16 Ιουλίου, 20:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, αμεα)

η

νέα δουλειά του ευριπίδη Λασκαρίδη είναι μια σόλο περφόρμανς διάρκειας 45 λεπτών, κατά την οποία ο ίδιος ο σκηνοθέτης ανεβαίνει στη σκηνή για να ενδυθεί ιδιόμορφες περσόνες. Με αρωγό το γκροτέσκο κοστούμι του Άγγελου Μέντη, δημιουργεί έναν κόσμο παράδοξο, με εικόνες που θυμίζουν στοιχεία μιας ευτελούς ψυχαγωγίας. το Relic/Απολίθωμα έχει ήδη ταξιδέψει στην ευρώπη, μετά τη διάκριση που έλαβε στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα aerowaves.

Ποια ήταν η ιδέα πίσω από το Relic; Με ενδιαφέρει εδώ και πολλά χρόνια ένα κομμάτι παραστατικών τεχνών που έχει να κάνει με την υπερβολή, τη γελοιότητα, την ανατροπή. Σε όλες τις προηγούμενες δουλειές μου «φλέρταρα» πολύ με όλα αυτά τα στοιχεία. αυτή τη φορά, ήθελα να «χτυπήσω» στην καρδιά της αναζήτησής μου. Και το Relic ήταν αυτή η ευκαιρία. Γιατί επιλέγετε να είναι βασικοί άξονες στις δουλειές σας τα δύο αυτά θεατρικά εργαλεία: η μεταμόρφωση και η γελοιότητα; δεν τα επιλέγω· αυτά τα «εργαλεία» είναι σαν δεύτερη φύση μου, δεν είναι κάτι που σκέφτομαι. Μέσα από αυτά καταλαβαίνω την τέχνη, ως θεατής, αλλά και ως δημιουργός. Δηλαδή; Όταν, ας πούμε, σοβαρεύει κάτι πάρα πολύ και μπαίνει στη σφαίρα του συναισθηματικού με στόχο να συγκινήσει, εγώ αυτομάτως αποστασιοποιούμαι. εμένα μ’ ενδιαφέρουν όλα όσα τραβάνε το χαλί κάτω από τα πόδια του θεατή ή φαίνονται ότι είναι ημιτελή και πρόχειρα. Με συγκινούν όσα μοιάζουν να μην είναι ραφιναρισμένα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει υπάρξει δουλειά. Καταλαβαίνω ότι δίνω νόημα μέσα από τη φόρμα και όχι το ανάποδο. Ποιο είναι το νόημα του Relic και τι θα δει το κοινό στην Πειραιώς 260; το κοινό θα δει μάλλον ένα ασυνήθιστο θέαμα. για έναν «αγνό» θεατή, θα φανεί ότι ισορροπεί ανάμεσα στο θέατρο και τον χορό. Πρόκειται για μια περφόρμανς. είναι το είδος των παραστατικών τεχνών που δεν έχει ακόμα οριστεί ξεκάθαρα. Και η Μαρίνα αμπράμοβιτς κάνει περφόρμανς, αλλά δεν έχει καμία σχέση με το θέατρο. είναι μια τέχνη που συνεχίζει να αποτελεί πεδίο διερεύνησης. στην παράσταση, γκροτέσκ φιγούρες διαδέχονται η μια την άλλη. τι είδους ιστορίες προσπαθούν να πουν; δεν προσπαθούν να πουν «μία» ιστορία. οι ιστορίες υπάρχουν, αλλά ο κάθε θεατής θα πρέπει να δώσει τη δική του εκδοχή. οι φιγούρες είναι όντως γκροτέσκ, με τη διαφορά όμως ότι αυτό δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Πρόκειται για αγωγούς συναισθή-

ματος. Όσο πιο γκροτέσκες είναι οι φιγούρες, τόσο πιο βαθύ είναι το συναίσθημα και ο πόνος που κουβαλούν ή το νόημα της ιστορίας τους. το γκροτέσκο προκύπτει από το κοστούμι του Άγγελου μέντη, με τον οποίο έχετε σκηνοθετικό παρελθόν. και οι δύο κινείστε σ’ ένα δρόμο διαρκών πειραματισμών. Πείτε μου γι’ αυτή τη συνεργασία. ο Άγγελος είναι σπουδαίος καλλιτέχνης, και ως σκηνοθέτης ο ίδιος είναι από τους πιο ουσιαστικούς συνεργάτες που μπορεί κανείς να ελπίζει να έχει. το χάρισμά του συναντιέται με την ανάγκη μου για το πώς η φόρμα μπορεί να φθάσει στα άκρα χωρίς να χρησιμοποιεί κλισέ. και οι ήχοι τι ρόλο παίζουν στην παράσταση; οι ήχοι, που επιμελείται ο Κώστας Μιχόπουλος, παίζουν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς δημιουργούν για τον θεατή ένα παράλληλο σύμπαν. οι δράσεις μου πάνω στη σκηνή έχουν μια ανακολουθία ή κάτι παράδοξο, και το ηχητικό περιβάλλον τους μοιάζει να μη συνάδει με την πραγματικότητα, ή να αποτελεί υπερβολή της, ή ακόμα και να θυμίζει όνειρο. δούλευα στις πρόβες μ’ ένα γνωστό κομμάτι από ταινία του ντέιβιντ Λιντς και πίστευα ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να ξεκολλήσω. ζήτησα από τον Κορνήλιο Σελαμσή να το ακούσει και να φτιάξει κάτι δικό του. ο Κορνήλιος κατάφερε να γράψει ένα κομμάτι που να μη θέλω να γυρίσω ποτέ στο προηγούμενο. είναι η πρώτη φορά που είστε μόνος πάνω στη σκηνή και συνυπάρχετε ως σκηνοθέτης, χορογράφος και ερμηνευτής. Πόσο δύσκολη είναι αυτή η συνύπαρξη; το εγχείρημα είναι ούτως ή άλλως δύσκολο, γιατί δεν το έχω ξανακάνει. δεν θα μπορούσα σε καμία περίπτωση να προχωρήσω χωρίς τη βοήθεια των φίλων και πολύτιμων συνεργατών μου από την ομάδα Ώσμωσις, όπως η τατιάνα Μπρε, που στάθηκε το εξωτερικό μάτι σ’ ένα πάρα πολύ μεγάλο και σημαντικό μέρος των προβών, και ο αλέξανδρος Μιστριώτης, του οποίου η πολύπλευρη «ανάγνωση» με βοήθησε ουσιαστικά. ο λόγος για τον οποίο αποφάσισα να ανέβω μόνος στη σκηνή είναι γιατί ήθελα να επισκεφτώ τον κόσμο που έχω μέσα στο μυαλό μου χωρίς ενδιάμεσο. Ήρθε η ώρα να αναμετρηθώ με αυτό που επιθυμώ να βλέπω πάνω στη σκηνή και να ρίξω τη μπάλα στο δικό μου γήπεδο. να αναμετρηθώ πρόσωπο με πρόσωπο με τα παραστατικά ζητήματα που με καίνε. το Relic έχει ταξιδέψει ήδη στο εξωτερικό και έχει διακριθεί στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα aerowaves. Ποια ήταν η ανταπόκριση του κοινού; το Relic όντως διακρίθηκε ανάμεσα σε εκατοντάδες συμμετοχές, μέσω αυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας, όπου 40 καλλιτε-

χνικοί διευθυντές απ’ όλη την ευρώπη επιλέγουν κάθε χρόνο τις «νέες φωνές» που πιστεύουν εκείνοι ότι έχουν ενδιαφέρον για το ευρωπαϊκό κοινό. Μέσω αυτής της διάκρισης, ταξιδέψαμε ήδη στη Βαρκελώνη και τη Βιέννη, και θα ταξιδέψουμε το 2016 στην γαλλία, την ιρλανδία, την ελβετία, την φινλανδία και αλλού. Στην πρωτεύουσα της Καταλονίας, πάντως, η παράσταση ανέβηκε μπροστά σε καλλιτεχνικούς διευθυντές. επομένως δοκιμάστηκε σ’ ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό, που όμως ανταποκρίθηκε εξαιρετικά θερμά. Στη Βιέννη το κοινό του συγκεκριμένου φεστιβάλ αποτελούνταν κυρίως –και αυτό μου έκανε εντύπωση– από νέους ανθρώπους, φοιτητές σχολών θεάτρου, χορού κ.λπ. η ανταπόκριση και εκεί ήταν πολύ ζεστή. Έχω αντιληφθεί πως η νέα γενιά αναζητά κάτι διαφορετικό και είναι «ανοιχτή» σ’ ένα νέο είδος. η ανταπόκριση αυτή, ο τρόπος με τον οποίο τελικά ταξιδέψατε τη δουλειά σας, σας έκανε να σκεφθείτε να φύγετε και να συνεχίσετε να δημιουργείτε εκτός ελλάδος; Μεγαλώσαμε σε μια ελλάδα όπου πάντα υπήρχε ως σημείο αναφοράς «προόδου» το εξωτερικό – για σπουδές, για δουλειά κ.λπ. για μένα, που έζησα τέσσερα χρόνια στη νέα υόρκη αμέσως μετά τις σπουδές μου στο θέατρο τέχνης, ανακάλυψα πως δεν υπάρχει απαραιτήτως κάτι πιο δημιουργικό εκεί. η ευκαιρία του εξωτερικού είναι μια ευκαιρία συνάντησης μιας διαφορετικής κουλτούρας και ενός ουσιαστικού διαλόγου. αυτό που συμβαίνει με την κρίση στην ελλάδα έχει πολύ ενδιαφέρον. Σταμάτησε ένα «παιχνίδι» εντυπωσιασμού και δανεισμού ύφους, και κάθε καλλιτέχνης καλείται να βρει την προσωπική φωνή του. υπάρχει πλέον ένα «Ή ταν ή επί τας». Ποια είναι η σχέση σας με το Φεστιβάλ αθηνών ως δημιουργός αλλά και ως θεατής; είμαι οπαδός του φεστιβάλ από τότε που ξεκίνησε να μας επιμορφώνει και να φέρνει παραστάσεις που δεν θα μπορούσαμε να έχουμε δει παρά μόνο στο εξωτερικό. Κάθε χρόνο, βλέπω τουλάχιστον 3-4 παραστάσεις με καλλιτέχνες που δοκιμάζουν και δοκιμάζονται με τρόπο πρωτοφανή, και ξαφνικά νιώθω πως δεν είμαι μόνος – υπάρχουν κι άλλοι που θέτουν ερωτήματα χωρίς να έχουν απαραίτητα την απάντηση στο τσεπάκι τους. σας προβληματίζουν όσα συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες στη χώρα; αυτές τις μέρες, κυκλοφορώντας στην πόλη, βλέπω διαφορετικά τους γύρω μου. Μ’ έναν τρόπο δεν είναι ξένοι. Σαν να ξέρω για ποιο λόγο αγωνιούν. Όταν ξέρω την αγωνία του διπλανού μου, ακόμη κι αν δεν τον γνωρίζω προσωπικά, πιάνω τον εαυτό μου να συμπάσχω, και αυτή η άτυπη ένωση, ενώ κρυφά με ευχαριστεί, μου φέρνει και τεράστια αμηχανία. Συνειδητοποιώ πόσο απαίδευτος είμαι στην παρουσία του συναισθήματος. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 19

στεφανία Γουλιώτη

Μυστικά και ψέματα γιατί ο Άρειος Πάγος δικαιώνει τον ορέστη, που σκότωσε τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα; Και γιατί οι ερινύες, αρχαϊκές εικόνες της ανθρώπινης ψυχής, δεν αθωώνουν τον μητροκτόνο; η Στεφανία γουλιώτη βρίσκει στις Ευμενίδες του αισχύλου ένα μήνυμα για τον σύγχρονο συνειδητοποιημένο άνθρωπο – που συχνά κουβαλά τις ερινύες στην ψυχή του, φορτωμένος ακόμα και ενοχές για αδικίες τις οποίες, όσο και αν το ήθελε, δεν θα μπορούσε να τις αποτρέψει. από την αλεξάνδρα Βουδούρη φωτογραφία Βασίλης μαθιουδάκης

η

ενοχή και η ευθύνη είναι τα κεντρικά ζητήματα στις Ευμενίδες, αυτό το αρχέτυπο του δυτικού πολιτισμού, ο οποίος θα ακολουθήσει την εποχή του αισχύλου. ο τραγικός ποιητής επιχειρεί στο τρίτο και τελευταίο μέρος της Ορέστειας να αποκωδικοποιήσει βαθιές πραγματικότητες της ανθρώπινης ψυχής και σκέψης. αυτό που δεν απαντιέται από τον αισχύλο είναι αν μπορεί τελικά ο άνθρωπος να πετύχει την ειρήνη με τον εαυτό του, στρέφοντας με το μέρος του τα προγονικά κομμάτια της ψυχής του, ώστε να φτάσει στην ποθητή απενοχοποίηση. Με στόχο να απαντηθεί από τον ίδιο τον θεατή το αρχετυπικό αυτό ερώτημα, χωρίς έξωθεν παρέμβαση, η Στεφανία γουλιώτη επιλέγει να εμφανιστεί μόνη της στη σκηνή, υποδυόμενη όλους τους χαρακτήρες του αισχύλειου αυτού έργου. δεν αμφισβητεί το ρόλο του σκηνοθέτη, απλά για πρώτη φορά επιθυμεί να μην υποκρίνεται και να μη λέει ψέματα, ώστε να αγγίξει, όπως λέει, τη μαγεία του θεάτρου.

Δηλαδή; θεωρώ ότι οι ηθοποιοί και οι σκηνοθέτες δουλεύουμε πάρα πολύ γι’ αυτό που θέλουμε εμείς να πιστέψει ο κόσμος βλέποντας μια παράσταση και ξεχνάμε το κείμενο. Σ’ αυτήν την παράσταση, λοιπόν, η υποκριτική μου διάθεση είναι να βγω τελικά από τη μέση και να γίνω απλά ο αγωγός, μέσω του οποίου θα περάσει το κείμενο για να φθάσει στο κοινό, με «βάρκα» το συλλογικό ασυνείδητο.

αυτήν την πλατφόρμα επικοινωνίας δεν την είχατε βρει στις προηγούμενες δουλειές σας; φυσικά. Μέσα από τη δουλειά άλλων σκηνοθετών με τους οποίους έχω συνεργαστεί εμπνεύστηκα αυτό που φιλοδοξώ να κάνω. το έχω δει να συμβαίνει, αλλά τελικά να μη φθάνει εκεί που πρέπει. να μην τολμάμε δηλαδή να πάμε σε βάθος, παρά το γεγονός ότι αυτή είναι η ουσία του θεάτρου. θέλω να ασχοληθώ πλέον με αυτό που νιώθω ότι είναι η μαγεία στο θέατρο. αλλά για να το συλλάβω, σίγουρα κάπου το είδα. το είδα σε κάποιους από τους σκηνοθέτες με τους οποίους έχω δουλέψει.

Γιατί επιλέξατε να εμφανιστείτε μόνη σας στη σκηνή, σε μια παράσταση που φέρει εξ ολοκλήρου την υπογραφή σας; υπάρχει μια ανάγκη υποκριτικής δοκιμασίας. Πρόκειται για μια ανάγκη που μου έχει δημιουργηθεί εδώ και χρόνια και δεν έχω καταφέρει να την ικανοποιήσω στις παραστάσεις στις

Βοηθάει πολύ ο αισχύλος, φαντάζομαι, ως προς το συλλογικό ασυνείδητο. επέλεξα τις Ευμενίδες του αισχύλου γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. αυτό που μας εμποδίζει να επικοινωνήσουμε ένα κείμενο στον κόσμο είναι οι μικρές, προσωπικές φιλοδοξίες. εννοώ ότι θέλουμε να αρέσουμε στη σκηνή. Πώς να το κάνουμε; Έχουμε μεγαλώσει μ’ έναν τρόπο, που έχουμε μάθει ότι πρέπει να αρέσουμε για να

Πρόκειται στην ουσία για το σκηνοθετικό σας ντεμπούτο. Έχετε συνεργαστεί με σημαντικούς σκηνοθέτες. μάθατε κάτι από αυτούς; Και το τελευταίο μου μάλλον σκηνοθετικό εγχείρημα! εμένα το θέμα μου είναι η υποκριτική. αυτό που με ενοχλεί όλα αυτά τα χρόνια, που κάνω αυτήν τη δουλειά είναι ότι λέω ψέματα. υποκρίνομαι, δηλαδή· παίζω θέατρο και δεν

20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

οποίες συμμετείχα. να δώσω, δηλαδή, μια συγκεκριμένη υποκριτική διάσταση, που απαιτεί μια τρομακτική έκθεση απέναντι στο συναίσθημα και τον ψυχισμό. δεν εννοώ ότι στις άλλες παραστάσεις δεν έχω περάσει υπέροχα υποκριτικά. απλά, είχα πάντα μια ανάγκη, αν θέλεις έμπνευση, να εκθέσω τον ψυχισμό μου μπροστά στον κόσμο, χωρίς να τον καλουπώσω ή να πουλήσω κάποιου είδους τέχνη. Πιστεύω ότι η υποκριτική έχει έναν πολύ βαθύτερο τρόπο να υπάρχει από αυτόν που έχουμε συνηθίσει.

μας αγαπάνε. οπότε θέλω να φύγει αυτό με κάποιον τρόπο και να μην εξαρτάται πλέον τίποτα από το εάν θα είμαι καλή ή όχι. Προσπαθώ να φτιάξω μια πλατφόρμα επικοινωνίας με το κοινό, μέσω της οποίας θα αποδειχθεί ότι η ιστορία έχει τρομερή δύναμη, χωρίς να της επιβληθώ εγώ. γίνομαι ιδανικά αόρατη. Στην ουσία θα δουν το κείμενο μέσα από έμενα.

ΘΕΑΤΡΟ

info στεφανία Γουλιώτη Ευμενίδες του αισχύλου Μετά τη δολοφονία της μητέρας του και του αίγισθου, ο ορέστης καταφεύγει ικέτης στο ναό του απόλλωνα στους δελφούς. οι ερινύες τον καταδιώκουν, αλλά με την παρέμβαση της θεάς αθηνάς μετατρέπονται σε ευμενίδες. ερμηνεύει η Στεφανία γουλιώτη. Πειραιώς 260, κτίριο ε 20-22 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, 65+, άνεργοι, αΜεα)

λέω αλήθειες. για να πω αλήθεια, δεν μπορώ να υποκριθώ ότι είμαι, για παράδειγμα, η ηλέκτρα, γιατί δεν είμαι η ηλέκτρα. υποκρίνομαι όσο καλύτερα μπορώ. Πολλές φορές υποκρίνομαι καλά, άλλες λιγότερο. δεν παύω όμως να λέω ψέματα. Με θλίβει ότι κάνω μια δουλειά τόσο ωραία, που όμως λέει ψέματα στον κόσμο. οπότε, μέσω αυτής της ιδέας που είχα, θεωρώ ότι δεν θα πω το παραμικρό πλέον ψέμα. τι είναι αυτό που σας δυσκολεύει περισσότερο σ’ αυτό το εγχείρημα; Με δυσκολεύει ο οργανισμός μου, το σώμα μου. ο τρόπος που έχει μάθει το σώμα να λειτουργεί δεκαπέντε χρόνια τώρα· το ότι δηλαδή θέλω να αρέσω, το ότι με ενδιαφέρει η γνώμη του κόσμου, το ότι φοβάμαι μη βαρεθεί. Κάνω, αν θέλεις, κάποια τερτίπια, γιατί το σώμα μου λέει ότι φοβάται. το γεγονός ότι είστε πλέον μόνη στη σκηνή δεν σας δημιουργεί αυτήν την ανασφάλεια; σε ποιον λογοδοτείτε, με ποιον συζητάτε όσα προβλήματα τυχόν προκύπτουν; Κατ’ αρχάς, έχω εξαιρετικούς συνεργάτες, που στην ουσία είναι το «μάτι» μου, όπως ο ηθοποιός Προμηθέας ελευθερόπουλος. επίσης, ο Έκτορας Λυγίζος, που με έχει βοηθήσει πάρα πολύ με το κείμενο και πρέπει να πω ότι από δική του παράσταση εμπνεύστηκα, στην ουσία, αυτό που φιλοδοξώ να κάνω. υπάρχει μια σειρά συνεργατών που βρίσκομαι υπό το άγρυπνο βλέμμα τους και δεν πίστευα ποτέ ότι θα δεχθούν αυτήν τη συνεργασία, γιατί είναι πολύ επιλεκτικοί, όπως η Βίκυ Παναγιωτάκη, που επιμελείται την κίνηση του σώματος, ο δημήτρης Καμαρωτός, που ασχολήθηκε με τη μουσική ή ο Σέρβος βίντεο άρτιστ ντόριαν Κολούντζια. Λογοδοτώ, λοιπόν, σε όλους αυτούς. οπότε δεν με φοβίζει κάτι, παρά μόνο να μη με πιάσει το άγχος του «θέλω να αρέσω». αυτός είναι πάντα ο μεγαλύτερος εχθρός μου. δυστυχώς, το σώμα κάνει πράγματα γιατί επιζητά πάντα το μπράβο. Με αυτό παλεύω καθημερινά. τι μορφή θα έχει η παράσταση και ποιοι είναι οι «βοηθοί» σας πάνω στη σκηνή; Στη σκηνή είμαι μόνη χωρίς κανένα βοηθό, παρά μόνο τον αισχύλο και την ιστορία του. Πρόκειται για μια οικουμενική ιστορία, για ένα θέμα που θα αφορά πάντα τον άνθρωπο και δεν είναι άλλο από το πώς αντιμετωπίζει το άλλο κομμάτι του εαυτού του, αυτό που δεν θέλει να είναι, αυτό που τον συνδέει με τους προγόνους του και τα λάθη τους. είναι ο εαυτός που δεν θέλουμε να γνωρίζουμε, που δεν ξέρουμε από πού προέρχεται, γιατί θυμώνει και γιατί απελπίζεται. αυτό που αρκετοί ψυχαναλυτές ονομάζουν «τοξική ντροπή» και που μας καταδιώκει κάθε δευτερόλεπτο της ημέρας. αυτό που δεν απαντιέται τελικά στην Ορέστεια του αισχύλου είναι αν και πώς είναι δυνατόν ο άνθρωπος να πετύχει την ειρήνη με τον εαυτό του. υπάρχει τελικά τρόπος να φτάσουμε στην ποθητή, όπως και για τον ορέστη, απενοχοποίηση; Μα, είμαστε έρμαια της αυτοενοχοποίησης, αυτό είναι το θέμα. Ποιος είναι ο λόγος που ζούμε όλο αυτό το δράμα; νομίζω ότι εάν δεν ενοχοποιούσαμε τον εαυτό μας συνέχεια, θα

22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

ήμασταν τόσο ελεύθεροι, που δεν θα αντέχαμε τόση ελευθερία. Στις ερινύες, η θεά αθηνά λέει «ποιος είναι δίκαιος, όταν δεν φοβάται τίποτα»; Και ο χορός αναφέρει κάποια στιγμή: «ο πόνος συμφέρει όταν σωφρονίζει». δηλαδή, εάν απελευθερωθούμε από αυτή τη σιδηρόμπαλα που κουβαλάμε μέσα μας, τότε θα έρθει το χάος. αυτό είναι ανατριχιαστικό, εάν το σκεφθείς. το ίδιο πράγμα που είναι ο εχθρός σου κάθε δευτερόλεπτο που ζεις, αυτό στην ουσία σε κρατάει στη ζωή. Με αυτή τη συνειδητοποίηση παίζω πάνω στη σκηνή. δηλαδή, αυτό είναι το θέμα του έργου. το κατά πόσον η λογική και η γνώση μπορεί να σε βοηθήσει να ανακαλύψεις αυτό που τελικά συμβαίνει, και να λειτουργήσει προς όφελός σου, όταν από την άλλη διακατέχεσαι από αυτήν την τοξική ντροπή. Έχει γραφτεί λάθος ότι οι ερινύες κάποια στιγμή γίνονται ευμενίδες. δεν γίνεται ποτέ αυτό. Στο συγκεκριμένο έργο, από τη στιγμή που ο ορέστης απελευθερώνεται φαινομενικά από αυτές μέσω της αθηνάς, μέσω δηλαδή της γνώσης, τελικά δεν απαλλάσσεται από τις ερινύες· ριζώνουν πιο βαθιά μέσα του. ο ορέστης δεν δικαιώνεται τελικά ποτέ. αντιθέτως, το έργο τελειώνει με μια πραγματικά εφιαλτική σκηνή. Για πολλούς ανθρώπους του θεάτρου, ο αισχύλος είναι κάπως «απροσπέλαστος». συμφωνείτε ότι υπάρχουν κάποιες δυσκολίες στην ανάγνωση του αισχύλειου έργου σε σχέση με τον ευριπίδη και τον σοφοκλή; για εμένα ο αισχύλος συνδέεται με κάτι αρχετυπικό. το έργο του με συνδέει με κάτι πολύ βαθύ, με αυτό που στην ουσία μου αρέσει να ασχολούμαι περισσότερο. υπάρχει μια μεταφυσική διάσταση στο αισχύλειο έργο. ο κόσμος, άλλωστε, με τον οποίο καταπιάνεται δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί, δεν γνωρίζει κανείς ποιος πραγματικά εξουσιάζει, δεν έχει τελειώσει ακόμα ο πόλεμος ανάμεσα στους θεούς. Στους άλλους δύο τραγικούς ποιητές, τα ζητήματα μπορεί να είναι επίσης αρχετυπικά, αλλά γίνονται πιο κατανοητά, πιο καθημερινά, με εξαίρεση τη Μήδεια και τις Βάκχες του ευριπίδη, που κουβαλάνε κάτι «αισχύλειο». Παρ’ όλο που η γλώσσα είναι περιοριστική, με αυτή τη δουλειά θα θέλατε να ταξιδέψετε εκτός ελλάδας; Όχι απαραίτητα. δεν θέλω να πάω σε όλα τα φεστιβάλ. δεν έχω τέτοιες φιλοδοξίες. η φιλοδοξία μου είναι να πετύχω τον στόχο μου με το κοινό που θα έρθει σε αυτό το φεστιβάλ. εάν δω ότι πέτυχα αυτόν το στόχο, ίσως να προσπαθήσω να δείξω τη δουλειά μου σε όσους περισσότερους γίνεται. Σίγουρα, πάντως, είμαι σε δρόμο πολύ κοντινό, σε αυτόν που τελικά θέλω να είμαι. σας ενδιαφέρουν και, αν ναι, πώς ενημερώνεστε για τα θεατρικά δρώμενα στην ελλάδα και τον κόσμο; Πρώτα απ’ όλα κάνω ταξίδια στο Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο. απ’ την άλλη, είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε το φεστιβάλ αθηνών αλλά και τη Στέγη γραμμάτων και τεχνών, που φέρνουν παραστάσεις από το εξωτερικό. Όταν είσαι έμπειρος θεατής, καταλαβαίνεις τι συμβαίνει, όχι απλά εάν πρόκειται για μια καλή παράσταση, αλλά το ποια τάση εξυπηρετεί. Κυρίως ενημε-

ρώνομαι, αν θέλεις, μέσω της δουλειάς μου με ξένους σκηνοθέτες. υπάρχει επίσης μια ομάδα Βέλγων ηθοποιών που έχουν έρθει πολλές φορές στην αθήνα, οι «tg staN», οι οποίοι κάνουν θέατρο όπως ονειρεύομαι κι εγώ να κάνω. υπάρχουν ηθοποιοί που ζουν για το σανίδι και μόνο γι’ αυτό. ισχύει το ίδιο και για σας; Όχι. εγώ ζω και έξω από το σανίδι. ευτυχώς. Πίστευα κάποια περίοδο ότι ζω μόνο γι’ αυτό. Βέβαια δεν θα μπορούσα να ζω και χωρίς το θέατρο. νομίζω ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο στη ζωή μου. από το 2012, διδάσκετε στη Δραματική σχολή Ίασμος – Βασίλης Διαμαντόπουλος. Ποιο είναι το βασικό σας μέλημα σε αυτή τη διδακτική διαδικασία; αυτό που ανέφερα σαν δικό μου εμπόδιο είναι αυτό που προσπαθώ να αντιμετωπίσουν οι μαθητές μου στα πρώτα τους βήματα. να απαλλαγούν δηλαδή από την τάση να αρέσουν και να είναι τελικά κλεισμένοι στον εαυτό τους. να μην ασχολούνται με το τι κάνουν εκείνοι πάνω στη σκηνή και εάν το κάνουν καλά, γιατί αυτό στην ουσία είναι «τοξικό». Μέσω της τεχνικής του Μάισνερ (Meisner technique) που είναι διαδεδομένη πολύ στο εξωτερικό και πρόκειται για μια επικοινωνιακή τεχνική, οι κινήσεις του κάθε ηθοποιού εξαρτώνται αποκλειστικά από εκείνον που έχουν απέναντι τους και όχι από τον εαυτό τους. η μέθοδος του Μάισνερ συμπίπτει τελικά με τη φιλοσοφία μου και μάλιστα, όπως έμαθα, είναι μια ψυχαναλυτική επικοινωνιακή μέθοδος και για τη ζωή. για να επικοινωνήσεις δεν πρέπει να ερμηνεύεις τα πράγματα με τον δικό σου τρόπο. Πώς βλέπετε αυτά που βιώνει η χώρα αυτές τις ημέρες; υπάρχει κάτι που σας ανησυχεί περισσότερο; το πρόβλημα της χώρας δεν έχει να κάνει μόνο με ό,τι συμβαίνει αυτές τις μέρες. δυστυχώς, έχει να κάνει με κάτι που είναι πολύ παλιό και οφείλεται στο ότι οι Έλληνες θέλουμε να ζούμε σ’ ένα χάος, και μάλιστα δεν θέλουμε να βγούμε από αυτό. τώρα απλά ζούμε την κορύφωσή του. δεν μπορούμε να ζούμε με οργάνωση, μ’ ένα σύστημα, όπου όλα λειτουργούν σωστά. το βασικό πρόβλημα της κοινωνίας είναι η ανάγκη να νιώθουμε σημαντικοί, έστω και εάν τελικά δεν το αξίζουμε. δυστυχώς, επίσης, η έννοια της σημαντικότητας προσδιορίζεται με βάση το χρήμα. θέλουμε να ζούμε και να νιώθουμε σημαντικοί μέσα σε αυτό το χάος και αυτό δεν θα αλλάξει. και ποια μπορεί να είναι η λύση; εάν θέλουμε αλλαγή σ’ αυτόν τον τόπο, θα πρέπει να ασχοληθούμε σοβαρά με όσους σε είκοσι χρόνια από τώρα, ως εικοσάρηδες τότε, θα θέλουν να φτιάξουν τον κόσμο. ο μόνος τρόπος να αλλάξουν όλα είναι να φτάσουμε στον πάτο με αβέβαια αποτελέσματα, γιατί και στο παρελθόν με πραξικοπήματα η χώρα βρέθηκε στον πάτο και δεν προχώρησε τελικά εκεί όπου έπρεπε. Λέει η αθηνά στο έργο «τα σφάλματα των προγόνων μάς σέρνουν προς τις ερινύες, προς την ενοχή, στην τοξική ντροπή». Πρόκειται για μια αλυσιδωτή αντίδραση, από την οποία φοβάμαι ότι δύσκολα θα βγούμε, αν βγούμε ποτέ... s

ΘEATPO

αντώνης Βολανάκης

info αντώνης Βολανάκης The Holy Bachelorette in the Wedding Cave ο εικαστικός αντώνης Βολανάκης συνθέτει μια βίντεο-εγκατάσταση που κινείται μεταξύ εικαστικών και ντοκιμαντέρ. εκκινώντας από την Πηνελοπιάδα της Μάργκαρετ Άτγουντ, γυναίκες από την ελλάδα και τη νέα υόρκη συζητούν για την ισότητα, τη μητρότητα και τη συντροφικότητα. Πειραιώς 260, κτίριο α 1-31 Ιουλίου, 19:30 είσοδος δωρεάν 21 Ιουλίου - Ανάγνωση Η Πηνελοπιάδα: Ένα απόσπασμα, της Μάρκαρετ Άτγουντ

Το πλατωνικό σπήλαιο και ο γάμος Στα 1.000 τετραγωνικά μέτρα του χώρου α, στην Πειραιώς 260, κάτι παράξενο συμβαίνει. νυφικά στηρίζονται σε κάθετους άξονες από την οροφή, ένας παλιός αργαλειός τραβάει την προσοχή. Σε διαφορετικά σημεία του τεράστιου χώρου κρέμονται λευκά υφάσματα με τα οποία κατασκευάζονται νυφικά – μοιάζουν με οθόνες, και ως γνωστόν «οθόνη» στην αρχαία ελληνική σήμαινε το πανί των καραβιών αλλά και το σάβανο (νεκρική οθόνη). Πάνω τους προβάλλονται 14 βίντεο με γυναίκες που μιλούν για «γυναικεία ζητήματα». από τη ματίνα καλτάκη

δ

ημιουργός της εικαστικής περφόρμανς με τον περίεργο τίτλο The Holy Bachelorette in the Wedding Cave [η αγία εργένισσα στο νυφικό σπήλαιο] είναι ο αντώνης Βολανάκης, εικαστικός και διδάσκων σε διάφορες σχολές στην ευρώπη και την αμερική που υπηρετούν τη διεπιστημονική τάση στο χώρο των καλών τεχνών. εξηγεί ότι το καλλιτεχνικό έργο σήμερα μπορεί να αποτελεί σύνθεση διαφορετικών τεχνών –εικαστικών, παραστατικών και οπτικών– και ότι η δουλειά του είναι να δημιουργεί επιτελεστικούς (performative) χώρους και σύνθετα εικαστικά αντικείμενα. «τα όρια έχουν ανοίξει και χαίρομαι που μπορώ να κινούμαι σε διαφορετικά, αν και σχετικά, πεδία, αξιοποιώντας τις σπουδές μου στα εικαστικά, το θέατρο και τον κινηματογράφο. ας πούμε, η εικαστική εγκατάσταση και η σκηνογραφία –που μ’ ενδιαφέρει– είναι πολύ κοντά. Με απασχολεί η έννοια της συνεργασίας και της συνέργειας δημιουργών από διαφορετικούς χώρους –εξού και το πρότζεκτ των Tυφλών Ραντεβού, blinddate12.blogspot.gr–, όπως και η έννοια της φιλοξενίας, πώς ο ξένος γίνεται φίλος. η τέχνη νομίζω πρέπει να βάζει τον θεατή σε μια θέση χειραφέτησης και όχι χειραγώγησης. να τον βάζει σε μία συνθήκη που να αισθάνεται καλοδεχούμενος, έτσι ώστε να μπορεί να «ανοίξει» και να γίνει ενεργό στοιχείο της καλλιτεχνικής δράσης», μας εξηγεί. τι σημαίνει όμως ο παράξενος τίτλος Η αγία εργένισσα στο νυφικό σπήλαιο; «η ιδέα και η υλοποίηση του έργου εκκινούν από την ανάγκη μου να γνωρίσω καλύτερα τη γυναικεία φύση. η αναφορά στην πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου συνδέεται με το τι ξέρουμε και τι δεν ξέρουμε, εν προκειμένω σε σχέση με τη γυναίκα, και πώς πρέπει να μετακινηθούμε για να μάθουμε. ο γάμος αποτελεί μία κρίσιμη στιγμή στη ζωή της, μία τελετή μετάβασης από τη φάση της κόρης στη φάση της μητέρας. εγώ συλλέγω εδώ και κάποια χρόνια παλιά νυφικά. Μ’ ενδιαφέρει αυτό το “αντικείμενο”, το κεντρικό στη γυναικεία φαντασίωση κοινωνικό “εργαλείο” και, φυσικά, το πιο θεατρικό από τα ρούχα που βάζει ποτέ μια γυναίκα στη διάρκεια της

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

γΥνΑΙΚΕΙΑ ζΗΤΗΜΑΤΑ η εικαστική εγκατάσταση του αντώνη Βολανάκη (στην ασπρόμαυρη φωτογραφία), στο κτίριο α της Πειραιώς 260.

ζωής της. Στη βιβλιογραφία της εγκατάστασης συνυπάρχουν ένα πλήθος φεμινιστικών βιβλίων που μιλούν για το γάμο και τη χειραφέτηση της γυναίκας, αλλά και υπέροχα λευκώματα με νυφικά από εκθέσεις σε μουσεία, από σκηνές γάμου στον κινηματογράφο, ένας τεράστιος πλούτος μαρτυριών που αποκαλύπτουν τη σημασία αυτού του κοστουμιού μέσα στους αιώνες, σε διαφορετικές κουλτούρες. Στο χώρο α, βέβαια, τα νυφικά κρέμονται από την ανάποδη, όχι μόνο γιατί είναι η πλευρά που ήρθε σε επαφή με το γυναικείο σώμα αλλά και γιατί αποκαλύπτει την ταπεινή, εσωτερική όψη του ρούχου, άρα και τη χειρωνακτική διάσταση της κατασκευής του. τα αντικείμενα φέρουν μνήμη», λέει ο αντώνης Βολανάκης. Και τα βίντεο; τραβήχτηκαν «με συνεργείο και αγάπη», λέει ο δημιουργός, στην ελλάδα και στην αμερική, πάνω στην εξής ιδέα: γυναίκες απευθύνουν ερωτήσεις σε άλλες γυναίκες. απαντώντας η μία στην άλλη, αποκαλύπτουν τι τις απασχολεί και πώς τοποθετούνται/ανταποκρίνονται ως προς τους ρόλους, τις υποχρεώσεις και τις επιδιώξεις τους. Προσπάθησε το δείγμα των δεκατεσσάρων γυναικών που συμμετέχουν

να είναι αντιπροσωπευτικό διαφορετικών ηλικιών, επαγγελματικής και οικονομικής κατάστασης, κοινωνικής θέσης (μία επιχειρηματίας, μία άνεργη, δύο τραγουδίστριες, μία ηθοποιός, μία πανεπιστημιακός, μια καθαρίστρια, μία φιλόλογος κ.ο.κ.). η παρακολούθηση όλων των βίντεο διαρκεί μία ώρα και στο χώρο θα υπάρχουν μπάλες πιλάτες για να κάθονται άνετα οι θεατές. το πολυμεσικό έργο του αντώνη Βολανάκη χρωστάει πολλά στους φωτισμούς του σπουδαίου ζεράρ Καρλικόβ. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 23

info Kyklos Ensemble Τα όρια του ρομαντισμού υπό τη μουσική διεύθυνση του Βασίλη χριστόπουλου, το Kyklos ensemble παρουσιάζει έργα των Στράους, Βέμπερν και Μάλερ. την πρώτη βραδιά μαζί τους η σοπράνο Λένια ζαφειροπούλου και τη δεύτερη ο βαρύτονος δημήτρης τηλιακός. μέγαρο μουσικής αθηνών, αίθουσα «Δημήτρης μητρόπουλος» 17-18 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 25€ (ζώνη α), 20€ (ζώνη Β), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, αΜεα)

Βασίλης χριστόπουλος

Ο ελιτισμός δεν έχει θέση στη μουσική ο αρχιμουσικός Βασίλης χριστόπουλος, ένας από τούς πλέον επιτυχημένους –καλλιτεχνικά και εμπορικά– διευθυντές της κρατικής ορχήστρας αθηνών, κλείνει έναν δεκαετή κύκλο συνεργασίας με τη Φιλαρμονική της νοτιοδυτικής Γερμανίας, και ανοίγει έναν καινούργιο κύκλο, γεμάτο ταξίδια ανά την υφήλιο. από τη Δομίνα Διαμαντοπούλου φωτογραφία Βίκυ Γεωργοπούλου

Σ

ε αυτή τη μεταβατική φάση, παρουσιάζει δύο βραδιές με έργα των ρίχαρντ Στράους, Άντον Βέμπερν και γκούσταφ Μάλερ, με το σύνολο Kyklos και τους τραγουδιστές Λένια ζαφειροπούλου και δημήτρη τηλιακό, εξερευνώντας πώς η θλίψη μπορεί να οδηγήσει στη λύτρωση.

τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα; οι δύο συναυλίες έχουν σχεδόν το ίδιο πρόγραμμα, αλλάζει μόνο ο κύκλος τραγουδιών του Μάλερ. ο κοινός παρονομαστής είναι ότι πρόκειται για έργα τα οποία φτάνουν στα όρια του ρομαντισμού, όπως μαρτυρά και ο τίτλος του προγράμματος, μ’ έναν πολύ εσωτερικό τρόπο. ο Στράους έγραψε τις Μεταμορφώσεις, εμπνευσμένος από ένα μοτίβο από το πένθιμο εμβατήριο της Ηρωικής συμφωνίας του Μπετόβεν. είναι ένα έργο επηρεασμένο από την ατμόσφαιρα, την παρακμή και τη θλίψη τού Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που έγραψε σε πολύ μεγάλη ηλικία και είναι τρομερά μεστό. υπάρχει μόνο το ηχόχρωμα των εγχόρδων, και μάλιστα εμείς το παρουσιάζουμε στην πυρηνική του εκδοχή, που είναι για επτά όργανα όχι για 23, σε μια βερσιόν του έργου που δεν παίζεται συχνά, στην οποία επικεντρώνεται κανείς στο υλικό και όχι στα ηχοχρώματα και τον όγκο. οι έξι μινιατούρες τού Βέμπερν είναι επίσης πένθιμες και αντικατοπτρίζουν συγκεκριμένες ψυχικές καταστάσεις. ο Βέμπερν αρχικά τις έγραψε για τεράστια ορχήστρα και μετά τις επεξεργάστηκε για μικρό σύνολο – στην εκδοχή που θα τις παρουσιάσουμε εμείς. θυμίζουν μοριακή κουζίνα, στην οποία είναι πολύ μικρές οι μερίδες, αλλά τρομερά έντονη και εκρηκτική η γεύση. η ουσία της μουσικής είναι απίστευτα συμπυκνωμένη. είναι σαν να έχουμε ελάχιστο όγκο και άπειρη μάζα, άπειρη πυκνότητα. θεωρώ ότι το έργο τού Βέμπερν συμπληρώνει με τρόπο αντιθετικό τα άλλα δύο. η ξηρότητά του έρχεται σε αντίθεση με το ρομαντισμό του Στράους και προετοιμάζει το έδαφος για τον Μάλερ, ο οποίος επίσης προέρχεται από τη σχολή της Βιέννης, αλλά, βέβαια, μένει στα όρια της τονικότητας, ενώ ο Βέμπερν τα ξεπερνά. ο Στράους είναι ο πιο μελίρρυτος από τους τρεις. Με λακωνικά, λιτά μέσα, θα εκφράσουμε τα μέγιστα συναισθήματα. Και τα τρία έργα είναι θρηνητικού χαρακτήρα, ωστόσο μη νομίζετε ότι θα μαυρίσει η ψυχή σας – η δύναμη της μουσικής αυτής, και ειδικά η κατάληξη, με τη γλύκα της ανθρώπινης φωνής σε συνδυασμό με την τρυφερότητα των εγχόρδων, λειτουργεί σαν βάλσαμο, παραμυθία, παρηγοριά, ώστε στο τέλος αυτό το πένθος γεννά μία ελπίδα για το επέκεινα και μία ψυχική ανάταση· δεν μας καταρρακώνει. Κάποιοι στίχοι είναι πολύ τρυφεροί. Μέσα από τη μαγεία της ποίησης βρίσκει κανείς συντροφιά στον πόνο του. Και φυσικά, η δύναμη της μουσικής είναι τέτοια που μας συντροφεύει μετά· μας μένει. με ποιο κριτήριο οδηγηθήκατε σ’ αυτή τη θεματολογία; θεωρείτε πως με κάποιο τρόπο παραμένουν επίκαιρα αυτά τα έργα; αυτά τα έργα είναι διαχρονικά, δεν είναι επίκαιρα. ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει ένα έργο τέχνης σύμφωνα με την εποχή στην οποία ζει και με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις της εκάστοτε περιόδου. εμείς δεν κάνουμε επιθεώρηση· δεν κά-

ΜΟΥΣΙΚΗ

νουμε σχολιασμό της επικαιρότητας. αυτά τα έργα είναι πανανθρώπινης και διαχρονικής αξίας και θεωρούμε ότι αποτελούν μία ενδιαφέρουσα πρόταση –μουσικά και αισθητικά– για το κοινό τού φεστιβάλ. είναι εξοικειωμένο το ελληνικό κοινό με την κλασική μουσική; δεν υπάρχει «ελληνικό» κοινό. υπάρχουν πάρα πολλά κοινά. για παράδειγμα, δεν ακούν όλοι οι αυστριακοί Μάλερ και Μπρούκνερ· υπάρχει και ο αυστριακός που χειροκροτά την Κοντσίτα Βουρστ. αυτό το επιχείρημα είναι ένα άλλοθι το οποίο χρησιμοποιείται επίτηδες για να δικαιολογούμε την πάγια έλλειψη πολιτιστικής και πολιτικής παιδείας και να τροφοδοτούμε την υποκουλτούρα. Προφανώς, μέσα στην οικονομική και αξιακή κρίση που ζούμε, την κατάρρευση της αστικής τάξης και της παιδείας, φθίνει και το κοινό της κλασικής μουσικής, όπως φθίνει το κοινό το οποίο αγαπάει, λόγου χάρη, την αρχιτεκτονική, εφόσον δεν μπορεί να την απολαύσει και τη βλέπει βεβηλωμένη από γκράφιτι. Όταν αποξενώνεις το κοινό από κάτι, είναι πολύ δύσκολο να το ξαναπροσεγγίσει. Στην ελλάδα είχαμε μεγάλη παράδοση και αγάπη στην κλασική μουσική τη δεκαετία του 1930. την εποχή εκείνη, που μεσουρανούσαν οι ποιητές στην ελλάδα, ανθούσαν οι συναυλίες, υπήρχε ένα τεράστιο ρεύμα προς την κλασική μουσική. Έρχονταν κορυφαία ονόματα της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας μουσικής σκηνής. ο ρίχαρντ Στράους είχε διευθύνει στο Παναθηναϊκό Στάδιο, είχε έρθει ο Σαιν-Σανς, υπήρχε η ελληνική οπερέτα. αλλά και αργότερα, σημαντικότατοι σολίστες και μαέστροι, όπως ο Κάραγιαν, είχαν συνεργαστεί, παραδείγματος χάριν, με την Κρατική ορχήστρα αθηνών. δεν μπορούμε να πούμε ότι η κλασική μουσική δεν είναι στην παράδοσή μας. είναι πολύ περισσότερο από τον σύγχρονο χορό ή τον Μπέκετ, απλώς κάποια ρεύματα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης προβάλλονται περισσότερο, επειδή είναι ίσως πιο εύπεπτα. δεν χάνουμε μόνο την επαφή με την κλασική μουσική, αλλά και με την ποίηση και την αισθητική, γιατί μας περιβάλλουν πολλά σκυλάδικα και φτηνοί στίχοι. η κλασική μουσική απευθύνεται σε όλους, αλλά απαιτείται προσπάθεια και θέληση για να γνωρίσει κανείς το ωραίο. είναι, εν μέρει, θέμα προσωπικής ευθύνης, αλλά και το περιβάλλον κάνει ό,τι μπορεί για να μας στερήσει δυνατότητες. το πνεύμα μας περιορίζεται συνεχώς απ’ τη στιγμή που θα πάμε στο σχολείο. η κλασική μουσική –να μην το ξεχνάμε αυτό– είναι συνδεδεμένη με μία εποχή, με μία συγκεκριμένη τάξη, θεωρείται ενδεχομένως συντηρητική, παρωχημένη, αλλά υπάρχουν πάρα πολλοί νέοι άνθρωποι οι οποίοι μαθαίνουν όργανα και τη λατρεύουν. φυσικά, οι περισσότεροι δεν έχουν καμία σχεδόν πρόσβαση σε αυτήν. Έχουμε ένα Μέγαρο το οποίο λειτουργούσε με τρομερά ελιτίστικο τρόπο για πάρα πολύ καιρό και ακόμα και τώρα πολλές φορές λειτουργεί με τη λογική των event, δηλαδή «θα φέρουμε τη φιλαρμονική της Βιέννης και τού Βερολίνου, θα κάνουμε λίγα, συγκεκριμένα πράγματα». Έχει γίνει πολιτιστική και εκπαιδευτική πολιτική από την Καμεράτα, αλλά πολύ περιορισμένη. Στο δε ραδιοτηλεοπτικό τοπίο, επικρατεί χάος. ακούς μονίμως ή σκυλάδικα και λαϊκοπόπ ή αμερικάνικη μουσική. Λέμε ότι η κλασική μουσική δεν είναι στην πα-

ράδοσή μας. η δημοτική μας μουσική, που είναι στην παράδοσή μας, ανθεί; η ελληνική γλώσσα, που είναι στην παράδοσή μας, είναι προστατευμένη, τη σεβόμαστε; Όχι! το κοινό χάνει την επαφή ακόμη και με μορφές τέχνης που είναι πιο κοντά στην παράδοσή μας, όπως η λογοτεχνία του Βιζυηνού ή του Παπαδιαμάντη. Όπως, ας πούμε, η χούντα, με τους σολοικισμούς του Παπαδόπουλου και την καθαρεύουσα, μας έκανε να σιχαθούμε τη γλώσσα μας και τη δημοτική μας μουσική. Έτσι, για άλλους λόγους –ιστορικοπολιτικοκοινωνικούς– έχει απομακρυνθεί πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας από την κλασική μουσική, διότι θεωρήθηκε ξενόφερτη και συντηρητική. αυτό όμως είναι ψευδές. Πρέπει να αντιληφθούμε την πανανθρώπινη δύναμη της μουσικής· πως ο Μπετόβεν, ο Βιβάλντι ή ο Βέμπερν μπορούν να συγκινούν ανθρώπους κάθε υποβάθρου. Πιστεύω ότι η ποιότητα έλκει τον περισσότερο κόσμο, αρκεί να μην υπάρχει ελιτισμός και συγκατάβαση από την πλευρά των καλλιτεχνών και φόβος της άγνοιας από την πλευρά του κοινού. υπάρχει ελιτισμός και είναι κακό αυτό. υπάρχει η αίσθηση του «εσείς κι εμείς». είναι λάθος αυτό! Πώς κρίνετε το επίπεδο των μουσικών σπουδών στην ελλάδα; η κατάσταση είναι άθλια! οργανωμένη μουσική παιδεία στην ελλάδα δεν υπάρχει στο επίπεδο που θα έπρεπε. το ζήτημα της δημιουργίας Μουσικής ακαδημίας απασχολεί τη μουσική κοινότητα επί δεκαετίες. τα ωδεία είναι ανεξέλεγκτα, αδιαβάθμητα, ό,τι γίνεται, γίνεται από μεμονωμένα άτομα, από φωτισμένους δασκάλους και από γονείς οι οποίοι θέλουν να μεταλαμπαδεύσουν το ωραίο στα παιδιά τους. Όλοι όσοι καταφέρνουν κάτι έχουν στη συντριπτική τους πλειονότητα μετεκπαιδευτεί στο εξωτερικό. αυτή η φυγή στο εξωτερικό είναι μονόδρομος; Βέβαια! Όχι μόνο για σπουδές, αλλά και για την απόκτηση εμπειρίας. υπάρχουν ελάχιστες ορχήστρες πλέον, ελάχιστες ευκαιρίες για να δουλέψει κανείς. είναι πάρα πολύ φτωχό το τοπίο, πάρα πολύ φτωχό! Λείπει η υποδομή, είναι ελάχιστες οι περιφερειακές ορχήστρες, λείπουν οι ορχήστρες νέων, στις οποίες μπορεί να εκπαιδευτεί κάποιος. οι δυνατότητες είναι πολύ περιορισμένες. Πώς κρίνετε την πορεία της κρατικής ορχήστρας αθηνών; ελπίζω η πολιτεία να την αγκαλιάσει και να τη στηρίξει, διότι η περιφρόνηση και η αδιαφορία που έχει εισπράξει η πρώτη ορχήστρα της χώρας, ακόμη και σε σύγκριση με άλλους πολιτιστικούς φορείς, είναι διαχρονικά αποκαρδιωτική. Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Μετά από δέκα χρόνια, ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία και συγκίνηση και με αισθήματα ευγνωμοσύνης εκατέρωθεν η θητεία μου ως κορυφαίου αρχιμουσικού της φιλαρμονικής της νοτιοδυτικής γερμανίας και τώρα ξεκινάει ένα άλλος κύκλος, που θα δούμε πού θα οδηγήσει. Στο πρόγραμμά μου υπάρχουν πολλά ταξίδια, από Βραζιλία έως αυστραλία. χαίρομαι για τη νεοαποκτηθείσα ελευθερία μου, γιατί μπορώ ξανά να συγκεντρωθώ αποκλειστικά στη μουσική, στη διεύθυνση ορχήστρας, χωρίς διοικητικές, πειθαρχικές, οικονομικές ευθύνες. είναι μία απελευθέρωση! s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 25

ο

κτώ απρόσωποι χαρακτήρες, στερημένοι από το φως τους, βρίσκονται μόνοι και εγκλωβισμένοι σ’ ένα σκοτεινό και άγνωστο δάσος, περιμένοντας τον κηδεμόνα τους που ποτέ δεν θα έρθει. η ζωή χατζηαντωνίου, στην πρώτη εμφάνισή της ως σκηνοθέτρια στο φεστιβάλ αθηνών, μας παρουσιάζει το αλληγορικό δράμα του Μωρίς Μαίτερλινκ Οι τυφλοί και μιλάει στο εφ για τη εθελοτυφλία, τη ζωή, το θάνατο και τα δίπολα που διακατέχουν το έργο του μεγάλου Βέλγου συγγραφέα.

Πώς επιλέξατε τους Τυφλούς; Ποιο ήταν το έναυσμα; γνωρίζω το κείμενο από παλιά. Όντας φοιτήτρια στη θεατρολογία, είχα μια καθηγήτρια που ήταν φανατική του Μαίτερλινκ, κι έτσι ήταν από τους συγγραφείς που πρωτογνώρισα. Πριν από τρία χρόνια, προτείναμε με τον δημήτρη Καρατζά στη Στέγη το Εσωτερικό του Μαίτερλινκ. τελικά δε προέκυψε το συγκεκριμένο έργο αλλά ο Κυκλισμός του τετραγώνου, που σκηνοθέτησε ο δημήτρης, εγώ έκανα την κίνηση κι ο δημήτρης Καμαρωτός τη μουσική. Με έναυσμα το Εσωτερικό, ξαναδιάβασα τα έργα του Μαίτερλινκ, και τους Τυφλούς. διαβάζοντάς το, μου θύμισε πάρα πολύ την κατάστασή μας εδώ. υπάρχει και εδώ μια ηθελημένη τύφλωση. είμαστε τόσο χρόνια σε κατάσταση κρίσης κι εγώ αισθάνομαι ότι πλησιάζουμε ένα τέλος με τα μάτια κλειστά. Κάπως σαν να υποκρινόμαστε ότι δεν συμβαίνει κάτι και περιμένοντας μια λύση έξωθεν. το έναυσμα τώρα για τη παράσταση ήταν πιο πολύ η συνθήκη που προτείνει ο συγγραφέας που μου φάνηκε πολύ ιντριγκαδόρικη: αυτή η αναμονή 12 κανονικά –8 στη παράστασή μας– τυφλών ανθρώπων. επίσης, το γεγονός ότι εγώ είμαι χορογράφος και αυτό είναι ένα στατικό δράμα. τι μπορεί να σημαίνει να κινήσεις αυτά τα ακίνητα πρόσωπα; η ιδέα του Μαίτερλινκ για να εκφραστεί δεν βασίζεται σ’ ένα κείμενο, αλλά σ’ έναν άλλο κώδικα. το συγκεκριμένο έργο με εξυπηρετεί γιατί στην πραγματικότητα πατάει σ’ ένα πολύ αφαιρετικό κείμενο, σχεδόν ελλειπτικό, δείχνοντας την αδυναμία των προσώπων να εκφραστούν. επίσης, με τράβηξε αυτή η χαλαρή δραματουργία που προτείνει – μια ατέρμονη αναμονή χωρίς καμία γραμμική αφήγηση, χωρίς αρχή και τέλος. Όλο αυτό με γοήτευσε και ήταν μια καλή περιοχή για ν’ αρχίσω να δουλεύω με ομιλούντα πρόσωπα. οι χαρακτήρες του έργου μοιάζουν σαν να μην έχουν ξανασυναντηθεί ποτέ, παρότι ζουν όλοι μαζί μέσα σ’ ένα άσυλο. είναι σαν να γνωρίζονται για πρώτη φορά και σαν να αναγνωρίζουν για πρώτη φορά τον εαυτό τους, τη ζωή τους, το χρόνο και το χώρο που βρίσκονται. Όλο αυτό βέβαια είναι συμβολικό. εμείς το έχουμε αντιμετωπίσει περισσότερο σαν τυφλά σώματα, παρά ως τυφλοί άνθρωποι. Μια τυφλότητα πιο πολύ οντολογική και υπαρξιακή, παρά ως αναπηρία. η παράσταση περιγράφεται ως «όπερα ήχου και χειρονομιών». θα ακούσουμε το κείμενο του μαίτερλινκ; υπάρχει αυτούσιο το κείμενο και έχουν προστεθεί και άλλα κομμάτια: κάτι σαν άριες της Σαβίνας (γιαννάτου), αλλά και κείμενο που έχει προτείνει

26 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

ο Καμαρωτός, βασισμένο σε ποιήματα του Μαίτερλινκ. Έχουμε χρησιμοποιήσει και κάποιο υλικό από τον Έλιοτ. ονομάζεται «όπερα» γιατί έχει δουλευτεί με τη λειτουργία της όπερας, δηλαδή η αφήγηση γίνεται μέσα από μια σύνθεση ειδών, που είναι το τραγούδι και μια φωνητική λειτουργία των ηθοποιών, που κάποιες στιγμές λειτουργεί ως χορωδία. επίσης, οι ηθοποιοί συνομιλούν και με τον πιανίστα μας θοδωρή Κοτιπάλδο, καθώς χρησιμοποιούμε το πιάνο ως φωνή. αλλά και οι ίδιοι η ηθοποιοί παράγουν ήχους μέσω μιας λειτουργίας που ο Καμαρωτός την αποκαλεί λειτουργία ιδιόφωνων σωμάτων. είναι εξοπλισμένοι με διάφορα αντικείμενα: τάματα, τιμαλφή, κοσμήματα, ό,τι πιο πολύτιμο είχε ο καθένας, που το πήρε μαζί του φεύγοντας από το άσυλο, σ’ αυτήν τη χωρίς επιστροφή εκδρομή. Όλους τους ήχους της φύσης τούς προτείνουν οι ίδιοι. είναι ένα είδος νοσηρού παιδικού παιχνιδιού. ακόμη και η τυφλότητα είναι κατά κάποιο τρόπο εθελοτυφλία. είμαστε τυφλοί απέναντι σε όλα. Καλύτερα να μην έχουμε να οδηγήσουμε τον εαυτό μας και να κρατάμε τα μάτια κλειστά σε ό,τι μπορεί να ανοίγεται μπροστά μας. Μέχρι τη στιγμή που ο κηδεμόνας δεν υπάρχει πια και βρίσκονται αντιμέτωποι με το γεγονός ότι μόνο οι ίδιοι μπορούν να οδηγήσουν τον εαυτό τους. Ένα ιδιαίτερα επίκαιρο έργο λοιπόν; ναι, παρ’ όλο που ο Μαίτερλινκ δεν είχε πολιτικές προθέσεις αλλά οντολογικές. εντέλει όλα είναι εκφάνσεις του ανθρώπου. η εφεύρεση της πολιτικής, όπως και της θρησκείας, είναι κατά κάποιο τρόπο ευρήματα που πηγάζουν από μας. Άρα, κάπου στη διαδρομή συναντιόμαστε. υπήρχαν δυσκολίες στο ανέβασμα ενός τόσο αφαιρετικού έργου; Σ’ αυτό το έργο το καταπληκτικό είναι ότι σ’ όλες τις λέξεις που προτείνει ο συγγραφέας υπάρχει ένα δίπολο· δηλαδή το κάθε πράγμα περιέχει το αντίθετό του. ο Μαίτερλινκ προτείνει στη σκηνή εξ αρχής (σ’ εμάς η δραματουργία είναι λίγο παραλλαγμένη) έναν νεκρό ηλικιωμένο κι ένα νεογέννητο μωρό ταυτόχρονα. τη στιγμή που συνειδητοποιούν οι τυφλοί ότι ο κηδεμόνας τους –ιερέας– έχει πεθάνει, σχεδόν «γεννούν» το μωρό. η αρχή είναι τέλος και το τέλος είναι αρχή. Και εκεί συγγενεύει πάρα πολύ με τον Έλιοτ, που λέει ότι «η αρχή είναι το τέλος μου». Και αυτό το δίπολο είναι συνέχεια ορατό. Πολλές φορές αναρωτιόμαστε –και θα είναι ωραίο να αναρωτηθεί και ο θεατής– «τώρα αυτοί είναι ζωντανοί και πάνε προς κάτι που μοιάζει με θάνατο, ή είναι νεκροί και πάνε προς κάτι που μοιάζει με ζωή;» οπότε προσπαθούμε σε ό,τι κάνουμε να υπάρχει μια εσωτερική αντίστιξη. είναι ένα κείμενο που η κάθε φράση και η κάθε ιδέα είναι σαν κορυφή ενός παγόβουνου και κάτω από κάθε φράση και σκέψη κρύβεται το παγόβουνο. μέσα στο κείμενο μπορεί να διακρίνει κανείς κι ένα δίπολο αντρών-γυναικών; οι γυναίκες είναι οι πιο διαισθαντικές. οι άντρες είναι πιο ενωτικοί, πιο φοβισμένοι. Όπως είναι και στην πραγματικότητα. οι γυναίκες έχουν μια άλλου είδους διαίσθηση της φύσης, των ανθρώπων, των σχέσεων μεταξύ τους. οι άντρες θέλουν την οργάνωση κι έτσι νιώθουν ασφαλείς. δεν δέχονται εύκολα αυτό που δεν επιδέχεται ανάλυση και είναι πιο πρακτικοί – πώς θα γυρίσουμε πίσω, τι θα κάνουμε; οι γυναίκες αφήνονται και διαισθάνονται

αυτό που είναι να έρθει πολύ πιο πριν απ’ αυτούς. Μάλιστα αυτό το έργο λειτουργεί ως μια βιβλική παραγωγή και ο Μαίτερλινκ το έχει προτείνει ως παραβολή τυφλών. τον έχει απασχολήσει πάρα πολύ το θέμα της πίστης, χωρίς να δηλώνει άπιστος, αμφισβητώντας τον θεό, την κατασκευή μιας θρησκείας ως ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο αισθανόμαστε ασφαλείς και που μας δίνει άλλοθι για πάρα πολλά πράγματα: την άγνοιά μας, την απραξία, την αδράνειά μας. είναι ένα έργο αρκετά σκοτεινό. Στην αρχή υπήρχαν αντιδράσεις από κάποιους από τους ηθοποιούς: «τι σκοτεινιά είναι αυτή; δε μπορώ άλλη μαυρίλα». Και όμως, στην πορεία, με τις πρόβες, έχουμε πειστεί σχεδόν όλοι ότι υπάρχει πάρα πολύ φως. γιατί ο Μαίτερλινκ, παρόλο που φαίνεται θανατολάγνος, αυτό που προσπαθεί να μας πει είναι ότι είναι πολύ ωραίο να μη γνωρίζουμε. η πιο γόνιμή μας κατάσταση είναι η κατάσταση της άγνοιας. Και όταν αυτό το παραδεχτούμε, θα φωτιστούμε. γι’ αυτόν, η μόνο άγνωστη περιοχή που δεν μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος είναι από το θάνατο και μετά. Και είναι σαν να έχει μια τεράστια περιέργεια για το τι κρύβεται μετά απ’ αυτό. Πόσο εύκολο είναι να σκηνοθετείτε οκτώ πρόσωπα χωρίς προσωπικότητα; επειδή είναι ηθοποιοί και δεν είναι χορευτές, έχουν μάθει σε όλες τους τη ζωή να δομούν ρόλους. εδώ προσπαθήσαμε να κάνουμε το αντίθετο. είναι απρόσωπα πρόσωπα, περιφερόμενες ψυχές. εμείς τους αντιμετωπίζουμε σαν εκφάνσεις ενός όντος και γι’ αυτό κάποιες φορές συγκλίνουν και δημιουργείται ένα είδος χορικότητας φωνητικής και σωματικής. Έχετε την τύχη να συνεργάζεστε με μια ομάδα ιδιαίτερα εκλεκτών ηθοποιών. Στην αρχή, όταν τους πήρα τηλέφωνο, κάποιοι με ήξεραν ως κινησιολόγο ή ως χορογράφο, κάποιοι δεν με ήξεραν καθόλου. Και αναρωτιόντουσαν τι είναι αυτό που τους προτείνω. θα έχουμε κείμενο; θα αντέχουμε σωματικά; Κι εγώ είχα πολύ μεγάλη αγωνία στην αρχή. αλλά έγινε μια πολύ ωραία συνάντηση με όλους. υπήρξε μια αλληλοσυμπλήρωση. Όλοι είναι πάρα πολλά χρόνια στο θέατρο και είναι τόσο απαλλαγμένοι από φιλοδοξίες προσωπικής προβολής και ενός εγώ ισχυρού. Και ήρθαν όλοι με πάρα πολύ όρεξη και εμπιστοσύνη να δουλέψουμε όλοι μαζί, σαν ομάδα. s

info ζωή χατζηαντωνίου Οι τυφλοί ή Ο ήχος των μικρών πραγμάτων σε μεγάλο σκοτεινό τοπίο Μια όπερα ήχων και χειρονομιών βασισμένη στο έργο Οι τυφλοί του Μωρίς Μαίτερλινκ. Μια ομάδα τυφλών μένει αβοήθητη σε ένα δάσος όταν συνειδητοποιούν ότι ο οδηγός τους δεν θα έρθει ποτέ. ερμηνεύουν: ξένια Καλογεροπούλου, Μαρία Κεχαγιόγλου, υβόννη Μαλτέζου, γιώργος Μπινιάρης, ανέζα Παπαδοπούλου, χρήστος Στέργιογλου, χάρης τσιτσάκης, Μηνάς χατζησάββας, Σαβίνα γιαννάτου (φωνή), θοδωρής Κοτεπάνος (πιάνο). Πειραιώς 260, κτίριο η 12-13 Ιουλίου, 21:30 εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, αΜεα)

ζωή χατζηαντωνίου

Τυφλότητα και εθελοτυφλία Πώς μπορείς να κινήσεις οκτώ ακίνητα πρόσωπα; τι μπορεί να αναγκάσει έναν «ηθελημένα» τυφλό να πράξει και να σταματήσει να περιμένει τον αόρατο σωτήρα του; από τη μυρτώ Πολυμίλη φωτογραφίες Βίκυ Γεωργοπούλου

ΕΘΕΛΟΤΥΦΛΙΑ η σκηνοθέτρια ζωή χατζηαντωνίου. Πλάι: ο θίασος. από αριστερά: όρθιοι, πίσω, χάρης τσιτσάκης, μηνάς χατζησάββας, Γιώργος μπινιάρης, υβόννη μαλτέζου, χρήστος στέργιογλου και ο πιανίστας θοδωρής κοτεπάνος. καθιστές, στη μέση, η τραγουδίστρια σαβίνα Γιαννάτου, η μαρία κεχαγιόγλου, η Ξένια καλογεροπούλου και η ανέζα Παπαδοπούλου, μπροστά, η σκηνοθέτρια.

Μάτια ερμητικά ανοιχτά

Ξένια καλογεροπούλου Όταν πήγαινε σχολείο, της ανατέθηκε να απαγγείλει ένα σονέτο του μαβίλη. «εγώ», αναρωτήθηκε, «να μάθω κάτι απ’ έξω και να το πω μπροστά σε κόσμο;» Πού να το φανταζόταν ότι, λίγα χρόνια μετά, όλη της τη ζωή, αυτό θα γινόταν η δουλειά της;

ε

νθουσιώδης και πάντα νέα, η ξένια Καλογεροπούλου, από τις μεγάλες κυρίες του ελληνικού θεάτρου, μιλάει στο εφ για την παράσταση των Τυφλών στην οποία συμμετέχει, για τα σχέδιά της για το μέλλον, αλλά και για τις πρώτες της θεατρικές αναμνήσεις.

Πώς αποφασίσατε να συμμετάσχετε στους Τυφλούς; Κατ’ αρχάς μου άρεσε πολύ η πρόταση και είπα «ναι» πριν καν διαβάσω το έργο, γιατί ήθελα να δουλέψω και με τη ζωή (χατζηαντωνίου) και με τους ηθοποιούς που συμμετέχουν, μια που οι μισοί είναι φίλοι και όλοι είναι καλοί ηθοποιοί. Όλοι συνεργάζονται πολύ καλά. τούμπες έκανα! απλώς είναι κουραστικό και σωματικά. είναι η πρώτη φορά που φοράω επιγονατίδες, αλλά επειδή παίζουμε όλοι συγχρόνως δεν υπάρχει περιθώριο στις πρόβες να πάρουμε μια ανάσα.

την παράσταση. είναι πολύ ομαδική δουλειά και με κάνει να αισθάνομαι νέα. είμαι η πολύ πολύ γεροντότερη του θιάσου – η επόμενη μεγαλύτερη είναι κάπου 10 χρόνια νεότερή μου. εγώ είμαι η γιαγιά της ιστορίας αλλά μ’ αρέσει που είμαι με τη νεολαία. η νεολαία είναι ζωή. Ποια είναι τα σχέδιά σας; το βασικό είναι ότι έγραψα ένα βιβλίο, το οποίο τώρα θα παραδώσω. το βιβλίο λέγεται Γράμμα στον Κωστή και είναι μια αυτοβιογραφία που απευθύνεται στον άντρα μου που έχασα. Και είναι για όλη μου τη ζωή και για τη δουλειά μου – από την παιδική μου ηλικία μέχρι τώρα. το άρχισα μόλις πέθανε ο Κωστής (Σκαλιόρας) και συναισθηματικά ήταν μια σωτηρία για μένα, από τη στιγμή που άρχισα να το γράφω· στην αρχή με πολύ πόνο και μετά με χαρά όσο προχωρούσα. το άλλο είναι που θα παίξω το χειμώνα στην Πόρτα σ’ ένα έργο του αλφρέ ντε Μυσσέ, τις Ιδιοτροπίες της Μαριάννας, και επίσης μεταφράζω ένα έργο για το χειμώνα και θα λέω και παραμύθια το χειμώνα.

το έργο τι συναισθήματα σας προκάλεσε όταν το πρωτοδιαβάσατε; Περίεργα· είναι πολύ αλλόκοτο το έργο. η ατμόσφαιρά του είναι πολύ ωραία, και είναι τόσο ομαδική διαδικασία. υποτίθεται ότι δεν υπάρχουν ρόλοι, ότι είμαστε οκτώ άνθρωποι σαν να είμαστε ένας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν· ο καθένας από τους οκτώ έχει μια διαφορετική προσωπικότητα. είναι ένα έργο πολύ ιδιότυπο, ένας κόσμος –σίγουρα σκοτεινός– που σε κάνει να φαντάζεσαι πράγματα: αυτό το χώρο που βρίσκονται οι χαρακτήρες, τους ανθρώπους αυτούς. είναι γοητευτικό για έναν ηθοποιό και είναι γοητευτικό έτσι όπως το έχει δει και η ζωή. αυτή η σχέση των ανθρώπων που υπάρχουν και δεν υπάρχουν.

Πώς σας φαίνεται η εξέλιξη της Πόρτας; είμαι ενθουσιασμένη! Όσο είχα στενοχωρηθεί όταν έκλεισε, τόσο ευτυχής είμαι τώρα. Με τον θωμά (Μοσχόπουλο) είχαμε δουλέψει μαζί πολύ και είχα ήδη αποφασίσει εδώ και κάποια χρόνια ότι αυτός θα συνεχίσει τη δουλειά μου και θα πάρει το θέατρο. το σκεφτόμουν να το κάνω όταν θα πεθάνω, και μετά σκέφτηκα γιατί να περιμένω, ας κάνουμε καινούργια πράγματα. Ήταν μια χρονιά πολύ κοπιαστική, ειδικά για τον θωμά, αλλά και για πολύ κόσμο, και έπρεπε να βρούμε έναν καινούργιο τρόπο να δουλεύουμε από πλευράς οργάνωσης.

Δεν είναι όμως διαμορφωμένοι χαρακτήρες με την κλασική θεατρική έννοια; Όχι δεν είναι. η παρουσία του κάθε ηθοποιού όμως είναι διαφορετική και οι γυναικείοι ρόλοι έχουν κάτι το διαφορετικό. η δικιά μου έχει μια αθωότητα που βγήκε από μόνη της· λίγο πιο ζεν γριά, το οποίο με διασκεδάζει. αλλά όλοι μαζί οι χαρακτήρες είναι σίγουρα ένας. Και η ζωή έχει δουλέψει πάρα πολύ το θέμα του ρυθμού και της παύσης, αλλά και το τι κρύβεται πίσω από κάθε φράση, κι αυτό είναι πάντα απαραίτητο και υπάρχει πολύ σ’ αυτήν

Πώς αποφασίσατε να ξεκινήσετε το κομμάτι του παιδικού θεάτρου: Ήταν τότε δικτατορία και ήμασταν όλοι λίγο μαραμένοι. Ήθελα κάτι φρέσκο, κάτι καινούργιο, και είπαμε να βάλουμε μια παράσταση για παιδιά. ο πρώτος θίασος ήταν καταπληκτικός γιατί είχαμε τη Λήδα Πρωτοψάλτη, τον χρυσσομάλλη, τον φασουλή, τον χατζησάββα, τον αρζόγλου – και ποιον δεν είχαμε! Έγινε μια νόστιμη παράσταση και μεγάλη επιτυχία και μετά δεν μπορούσα να ξεκολλήσω πια. Άρχισε να εξελίσσεται, να γίνεται πολύ απαιτητικό. Όταν

28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

ξεκινήσαμε, η τηλεόραση είχε μόλις αρχίσει, δεν είχε μπει στη ζωή των ελλήνων, επομένως ήταν κάτι πολύ καινούργιο να περιμένεις μπροστά σε μια αυλαία να ανοίξει. είχε ένα χτυποκάρδι που δεν υπάρχει πλέον. τώρα πρέπει να βρεις τρόπους να κάνεις για τα παιδιά κάτι πολύ πιο ουσιαστικό και με μέσα πιο απλά· να δημιουργήσεις το αντίθετο απ’ όλες αυτές τις ταινίες με τα φοβερά εφέ ή τις παραστάσεις που εγώ δεν συμπαθώ καθόλου, που είναι πολύ παρδαλές και τζούφιες. Έτσι, οδηγήθηκα και στο θέατρο με βρέφη, που το κάναμε ήδη τέσσερις χρονιές και φέτος θα το αναλάβει ο θωμάς. Και το να παίζω σ’ αυτό ήταν μια απίστευτη εμπειρία. Πραγματικά υπέροχο. υπάρχει κάποιος ρόλος που έχετε ξεχωρίσει; Ποιο πολύ απ’ όλους μ’ άρεσε ο ρόλος που έπαιξα στις Μεταμορφώσεις – και δεν ήταν ακριβώς ρόλος. ο καθένας είχε σκεφτεί το δικό του ρόλο. υπήρχε δηλαδή και το κομμάτι της συγγραφής συγχρόνως. αυτοσχεδιάζαμε πάνω σε ιστορίες που είχαμε επινοήσει για το ρόλο μας. εγώ, π.χ., είχα για κόρη την Άννα Μάσχα. ούτε η Άννα όμως ήξερε τι είχα ζήσει και πώς τη βλέπω, ούτε εγώ· ούτε και είπαμε ποτέ ποιος ήταν ο κρυφός κόσμος του καθενός μας. Μόνο ο θωμάς (Μοσχόπουλος) ήξερε. Και αυτό ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον. Ποια είναι η πρώτη σας ανάμνηση από θέατρο; αυτά τα γράφει και το βιβλίο... Ήταν μια παράσταση στο εθνικό, το Πολύ κακό για το τίποτε, όπου έπαιζε ο χορν, η αρώνη. Ήμουν μικρή τότε, κάπου 10 χρονών, και δεν είχαμε παιδικά θέατρα και εντυπωσιάστηκα πάρα πολύ. αλλά δεν σκέφτηκα τότε ότι θέλω να γίνω ηθοποιός. Πότε το αποφασίσατε; Περισσότερο από τις παραστάσεις που κάναμε στο σχολείο, γιατί θυμάμαι μάλιστα όταν ήμουν σ’ αυτήν την ηλικία που είδα την πρώτη μου παράσταση. Κάνανε μια γιορτή στο σχολείο και μου είπαν να απαγγείλω ένα σονέτο του Μαβίλη. Και είπα εγώ: «να μάθω απ’ έξω κάτι και να το πω μπροστά σε κόσμο; ούτε να το διανοηθώ!» Πού να ήξερα ότι αυτό θα έκανα σε όλη μου τη ζωή! s

ΘEATPO

info The Erasers Road to Knowhere, ένα οπτικοακουστικό αφήγημα δρόμου το 2040 προβάλλεται ένα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε το 2015. τρεις άνθρωποι διασχίζουν οδικώς την ευρώπη λίγες μέρες πριν ξεσπάσει ο μεγάλος ευρωπαϊκός εμφύλιος. Παίζουν: γιώργος Κακανάκης, χρήστος Πασσαλής, θεοδώρα τζήμου και άλλοι. Στην παράσταση γίνεται χρήση φωτιστικών εφέ στροβοσκοπικού τύπου (strobo) για σύντομο διάστημα, ενώ η μουσική είναι σε πολύ μεγάλη ένταση. Πειραιώς 260, κτίριο Δ 19 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, αΜεα)

Erasers

«Η καταστροφή είναι συνεχής» Ένα ντοκιμαντέρ, ένα αυτοκίνητο, ο μεγάλος ευρωπαϊκός εμφύλιος του 2015 και η «Μεγάλη νύχτα». οι erasers παρουσιάζουν ένα θέαμα που, μέσα από το μέλλον, μιλάει για το παρόν. από τη μυρτώ λιαλιούτη φωτογραφία Βίκυ Γεωργοπούλου

ο

ι erasers δημιουργήθηκαν το 2005 και περιγράφουν τις παραστάσεις τους ως «κινηματογράφο σε πραγματικό χρόνο». χρησιμοποιώντας τα στοιχεία μιας κινηματογραφικής ταινίας, χρησιμοποιούν τη θεατρική δράση, την οθόνη και τη μουσική ως μέσα αφήγησης της ιστορίας που θέλουν να διηγηθούν. η δράση τους δεν περιορίζεται στην ώρα της παράστασης, καθώς συνηθίζουν να παρεμβαίνουν εικαστικά, με αφίσες και αυτοκόλλητα συνήθως ανυπόγραφα, στους τοίχους της πόλης και στο διαδίκτυο. φέτος το καλοκαίρι, παρουσιάζουν στο φεστιβάλ αθηνών την δική τους εκδοχή για όσα μας συμβαίνουν.

είναι δύσκολη η παρουσίαση «ανοιχτών», υβριδικών έργων; δεν είναι υβριδικό αυτό που κάνουμε. Συνδυάζει πολλές διαφορετικές «γραφές», από διαφορετικές μορφές τέχνης. το υβρίδιο είναι μια φόρμα που γεννήθηκε από το μεταμοντέρνο. είναι αισθητικός νόμος που ορίστηκε πολιτικά σαν μία δύναμη που θα έλεγχε το νόημα, μετατρέποντάς το σε κάτι αφηρημένο και θα αφαιρούσε τη γραμμικότητά του, θολώνοντας την αφηγηματική του ορμή. εμείς προτείνουμε καθαρές γραμμές αφήγησης, καταγραφή αυτόνομων αφηγήσεων και προβολή μη διαμεσολαβημένων σκέψεων.

ΘEATPO

Πώς σας ήρθε η ιδέα για την παράσταση; το Road to Knowhere ξεκίνησε το 2011. τότε το σκηνικό στήθηκε στην ερμού και η ιδέα ήταν ένα road movie μέσα σ’ ένα στατικό αυτοκίνητο, υπό τους ήχους του κινητήρα, μιας κιθάρας κι ενός μπάσου. το 2012, ταξίδεψε σε ρώμη και γενεύη με διαφορετική ανάπτυξη, σχολιάζοντας αποσπασματικά ιστορικά γεγονότα του τελευταίου αιώνα. Στο φεστιβάλ αθηνών θέλουμε να παρουσιάσουμε μία «γραμμική» θεατρική αφήγηση, οριοθετώντας την ιστορία μας με συγκεκριμένα στοιχεία. Όσον αφορά τον τίτλο, τη δεκαετία του ’70 o τζίμι ριντ σχεδίασε τη διάσημη πανκ εικόνα των δύο λεωφορείων. το ένα έγραφε boredom και το άλλο nowhere. Περιέγραφε το πανκ ως το παρόν ενός στοιχειωμένου παρελθόντος. tο 2014, ο Μαρκ φίσερ έγραψε ένα βιβλίο για τα φαντάσματα, την κατάθλιψη και τις στοιχειωμένες ψυχές, βασισμένο σε δύο διαφορετικές διαδρομές. η μία σε έστελνε στα non-places [ου τόπους] και η άλλη στα non-events [ου γεγονότα]· το παρόν είχε καταληφθεί από ένα στοιχειωμένο μέλλον. εμείς βασιζόμαστε στην ταύτιση και τη σύμπτωση παρελθόντος και μέλλοντος. η διαδρομή δεν είναι νέα, είναι η αναίρεση του παρόντος. η καταστροφή που αποτυπώνεται θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί;

η καταστροφή είναι συνεχής. δυστυχώς η αντίδρασή μας σε αυτήν είναι μία συνεχής αποδοχή των συνεπειών της. Στον δυτικό κόσμο, όλοι έχουν εμπεδώσει λαθεμένα την απόσταση από σημαντικά γεγονότα. οχυρωμένοι πίσω από τον ατομισμό μας, νομίζουμε ότι όλα είναι μακριά από εμάς. ξαφνικά έρχεται το ατύχημα, και τότε όλα είναι κοντά μας. σε τι παραπέμπει η «μεγάλη νύχτα»; αυτό θα μπορούσε να το απαντήσει καλύτερα ένας κάτοικος της ουκρανίας, που είδε την ευρωπαϊκή Ένωση να οπλίζει τις ναζιστικές πολιτοφυλακές εναντίον του. Πώς πιστεύετε ότι θα θυμόμαστε το καλοκαίρι του 2015, όλα όσα συμβαίνουν; δυσκολευόμαστε να απαντήσουμε σε κάτι τέτοιο λόγω των συνθηκών. υπάρχει το παράδειγμα του χριστόδουλου, που στην ερώτηση «τι έκανες στη χούντα;», είχε απαντήσει ότι κοίταζε τη δουλειά του και διάβαζε τα μαθήματά του. εντάξει. υπάρχουν και χειρότερα πράγματα, όπως η παραίτηση από τη ζωή. Σήμερα που απαντάμε στην ερώτηση, αυτό διακυβεύεται. υπάρχει κόσμος γύρω μας που φοβάται. η μεγαλύτερη αρετή αυτή τη στιγμή είναι η αλληλεγγύη. η αλληλεγγύη μέσα σε μία κοινωνία δεν είναι το φάρμακο, είναι ο τρόπος. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 29

Όλια λαζαρίδου

Μια φλογίτσα! θυμάσαι τον άνδρα με το κερί στη Νοσταλγία του ταρκόφσκι; η Όλια λαζαρίδου είναι η ηλέκτρα του σοφοκλή, στη σκηνοθετική εκδοχή του κωνσταντίνου ντέλλα. η ίδια δεν υποκινείται από κάποια μεγάλη ιδέα, από την ανάγκη της καταξίωσης, από ματαιοδοξία – κάθε άλλο. θεωρεί ότι έχει υποχρέωση να παίξει το ρόλο, καταδυόμενη στο βάθος του. στην προσέγγιση αυτή θεωρεί ότι συμβάλλει ο σκηνοθέτης, που στρέφεται «στην παράδοση με μοντέρνο τρόπο». η ηθοποιός έχει μάθει να καταδύεται χαμηλόφωνα στα θέματά της. Πώς σκέφτεται για το θέατρο και για τον κόσμο; Γυρίστε σελίδα. από τη ματίνα καλτάκη φωτογραφίες Βασίλης μαθιουδάκης

info κωσταντίνος ντέλλας Ηλέκτρα του Σοφοκλή [το τελευταίο αίμα] Κατά την επιστροφή του αγαμέμνονα από την τροία, η Κλυταιμνήστρα με τον εραστή της αίγισθο τον δολοφονούν. η ηλέκτρα φυγαδεύει τον μικρό αδελφό της ορέστη, ο οποίος επιστρέφει χρόνια μετά για να εκδικηθεί τη δολοφονία του πατέρα του. ερμηνεύουν: Όλια Λαζαρίδου, γεράσιμος Μιχελής, ζωή ξανθοπούλου, φανή Παναγιωτίδου, γιώργος χριστοδούλου. θέατρο τέχνης κάρολος κουν Φρυνίχου 13-16 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, αΜεα)

σαν «αρχετυπικό παραμύθι» λέει η Όλια Λαζαρίδου ότι αντιμετώπισαν την τραγωδία του Σοφοκλή. την επιθυμία της να παίξει την ηλέκτρα δεν την κινεί καμία ματαιοδοξία για μεγάλους ρόλους αλλά μία «υποχρέωση»: «τα τελευταία χρόνια, όποτε και όσο μπορώ, νιώθω την ανάγκη να είμαι με άλλους μαζί αλλά να υπάρχω “υπαρξιακά” μέσα στη δουλειά μου· να “είμαι” σ’ ό,τι κάνω – όχι απλώς να κάνω θέατρο. Μέσα στα χρόνια, έχω μαζέψει υλικό που με χαρά καταθέτω, στηρίζοντας το όραμα ενός καλλιτέχνη που ανοίγει δρόμο αυτή τη στιγμή. Με τον Κωνσταντίνο ντέλλα αισθάνθηκα μια συγγένεια ως προς το ζητούμενο από την αρχή. η ματιά του στα πράγματα αγγίζει πτυχές που και μένα απασχολούν βαθιά, υπαρξιακά. είναι ένας άνθρωπος με πνευματικότητα, που δεν «μεταμοντερνίζει» αλλά στρέφεται προς την παράδοση με πολύ μοντέρνο τρόπο, χωρίς γραφικότητες». Κρίσιμες έννοιες –η πατρίδα, η παράδοση, η γλώσσα– την απασχολούν έντονα. αναφέρεται στην περσινή εμπειρία να παίξει, στο πλαίσιο του φεστιβάλ αθηνών, τη Γυναίκα της Ζάκυθος σε σκηνοθεσία του δήμου αβδελιώδη σ’ όλα τα αρχαία θέατρα: «Ήταν συγκλονιστική αυτή η ιστορία. να λέω το λόγο του Σολωμού κάτω από τ’ αστέρια, σ’ αυτά τα μικρά θέατρα που είναι σαν σπάνια κοχύλια μισοθαμμένα. υπήρχαν μέρη που για πρώτη φορά ακούστηκε λόγος θεατρικός μετά από 2.000 χρόνια. ελιές τριγύρω, μυρωδιές από θυμάρι, η μαγεία του να παίζουμε στο φυσικό φως του σούρουπου. αυτός είναι ο θησαυρός μας! Ήθελα να φωνάξω το BBC, τα ξένα σοβαρά κανάλια, να κινηματογραφήσουν αυτά τα υπέροχα μέρη, να τα δείξουν σ’ όλον το κόσμο... Με είχε πιάσει πατριωτική υπερηφάνεια! νιώθω λατρεία γι’ αυτόν τον τόπο, που αυτά τα χρόνια τα τελευταία, τα δύσκολα, έχει αυξηθεί μέσα μου. Πήγαμε στους δελφούς πριν από τρία χρόνια, όταν άνοιξε το θέατρο των δελφών, και έτρεχαν τα μάτια μου από τη συγκίνηση. ξαναδιαβάζω τον εθνικό Ύμνο, τον τρόπο που μιλάει ο Σολωμός για την ελευθερία, “σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή, σε γνωρίζω από την όψη που με βια μετράει την γη” –ναι, η ελευθερία, το να κατακτάς την ελευθερία σου και να μένεις ελεύθερος έχει βία, δεν είναι απλή υπόθεση– και μου δημιουργείται αυθόρμητα η επιθυμία να τον παρουσιάσω στο θέατρο. φίλοι με συγκρατούν, με το επιχείρημα ότι στο κοινό θα μαζευτούν χρυσαυγίτες. είναι τρομερό αν το σκεφτείς ότι, μιλώντας για πατρίδα και παράδοση, υπάρχει κίνδυνος να θεωρηθείς εθνικιστής. επειδή κάποιες έννοιες τις έχουν καταπατήσει βίαια άλλοι, πρέπει να σε απασχολήσει το γεγονός ότι είναι καταπατημένες για να τις ξαναφέρεις καθαρές στην συνείδηση του κοινού – να αναγνωρίσεις το πρόβλημα για να βρεις τον τρόπο να το λύσεις. Πιστεύω ότι ένας τρόπος είναι να πλησιάσεις κάποια ευαίσθητα κείμενα με παιδική αθωότητα· με ό,τι πιο καθαρό διαθέτεις. να προσπαθήσεις, μ’ άλλα λόγια, να αγγίξεις και να μεταφέρεις την αρχική συγκίνηση των πραγμάτων. το ίδιο απαιτεί και η τραγωδία. Λέει κάποιος ότι η παράδοση είναι μια φλογίτσα που παραδίδεται από το ένα χέρι στο άλλο για να μείνει άσβεστη. Μια φλογίτσα – θυμάσαι τον άνδρα με το κερί στη Νοσταλγία του ταρκόφσκι; Μ’ αυτή την έννοια τη θεωρώ ιερό πράγμα την παράδοση – έχει βέβαια και στεγανά και άκαμπτα στοιχεία αλλά “καμιά φορά για να πιεις καθαρό νερό, πρέπει να παραβλέψεις το βρώμικο κύπελο”. ο έξυπνος άνθρωπος, που θέλει να πάει στην ου-

σία των πραγμάτων, ξέρει ότι καμιά φορά το να αντιδράσει σε κάτι δευτερεύον δεν είναι σοφό. Καλύτερα να το παρακάμψεις, αν αυτό που διακυβεύεται είναι σοβαρό, και σε δεύτερη φάση ξεκαθαρίζεις τις διαφορές. από την εμπειρία μου, μπορώ να πω ότι αν έμενα αμετακίνητη στην πρώτη αντίδραση/αντίθεση, δεν θα ερχόμουν σε επαφή με διάφορα πράγματα, και θα έχανα τον πλούτο που είχαν να μου δώσουν στη συνέχεια». ο χειμωνάς, στο προλογικό σημείωμα της Ηλέκτρας, σημειώνει: «ο ελληνικός λόγος, αρχαίος και νέος (νέος: όπως αντηχεί τον αρχαίο) αποτελεί για μένα το πιο ισχυρό ερέθισμα – με μια φυσική έννοια, εθνική και δημιουργική. αφού ένας συγγραφέας είναι πάντα εθνικός: ερμηνεύει τη γλώσσα της φυλής του». ρωτώ την Όλια Λαζαρίδου αν η πραγματική ακρόπολη είναι η γλώσσα μας. «θα σου πω το εξής: όταν ήμουν στη γαλλία, τότε που πήγα στη σχολή του Βιτέζ, κάποια στιγμή όταν τελείωσε ο χρόνος, αντιμετώπισα το δίλημμα να επιστρέψω ή να μείνω και να δουλέψω εκεί. το σκέφτηκα πολύ και είπα μέσα μου “ναι, αλλά τα όνειρα που βλέπεις τη νύχτα είναι στην ελληνική. Πώς θα μπορέσεις να παίξεις θέατρο, μια βαθιά ποιητική λειτουργία, σε μια άλλη γλώσσα απ’ αυτήν που ονειρεύεσαι;” η σχέση μας με τη γλώσσα είναι μια ψυχοσωματική λειτουργία. θυμάμαι μικρή είχα δύο κατηγορίες λέξεων: καλές και κακές, μαλακές και αιχμηρές. Καλές ας πούμε ήταν οι λέξεις “ουρανός” και “λάδι”· κακές αυτές που είχαν αιχμηρό ήχο, πολλά ή σκληρά σύμφωνα: “αγκώνας”, “φτέρνα”, κ.ο.κ. το λέω γιατί, όταν είσαι μικρός, τη γλώσσα την αντιλαμβάνεσαι αθώα, αγνά. Μεγαλώνοντας, αρχίζει η ορθολογική επεξεργασία. χρησιμοποιούμε τη γλώσσα προς ίδιον όφελος. η ερμηνεία της τραγωδίας απαιτεί να απομακρύνουμε το ορθολογιστικό και συμφεροντολογικό πρίσμα, να ξαναβρούμε την πρώτη αθώα σχέση με τη γλώσσα. γιατί είναι ένας άλλος κόσμος, όπου οι θεοί ακούνε κι οι νεκροί μιλάνε. την Ηλέκτρα μόνο με αγνότητα και αθωότητα μπορείς να την πλησιάσεις, σαν ένα αρχετυπικό παραμύθι. αλλιώς πώς να δεχθείς ότι ο ορέστης σκοτώνει κι όμως παραμένει αθώος;» Kι η σχέση της με την ηλέκτρα; «τα πρόσωπα της τραγωδίας είναι αρχετυπικά, περιέχουν δηλαδή στοιχεία και πλευρές που όλοι έχουμε μέσα μας. Με την ηλέκτρα με απασχόλησε εξαρχής τι είναι αυτό που την κάνει τόσο εμμονική, τόσο τυφλωμένη. θυμάμαι το σχόλιο του γιάννη αγγελάκα όταν διάβασε την ηλέκτρα – μου είπε “είναι φοβερή! eίναι τυφλωμένη από το ίδιο της το δίκιο”. το ξέρω αυτό το αίσθημα· ξέρω ανθρώπους που ήταν έτσι. η συγχωρέμενη η φίλη μου Κατερίνα γώγου αυτοαναφλέχθηκε από το ίδιο της το δίκιο. είναι κάτι που σε όλους μας μπορεί να συμβεί, να νιώθεις ότι έχεις το δίκιο με το μέρος σου τόσο που να αποκλείεις τους άλλους – και να αποκλείεσαι. ο τρόπος που προσεγγίζουμε την ηλέκτρα είναι αντιηρωικός – είναι πιο μαλακός· σαν ένα τραγούδι, σαν ένα ποίημα. δεν μας φτάνει το “ύφος τραγωδίας” που περιορίζει τα τραγικά πρόσωπα, τα κάνει μονοδιάστατα. το να πω “αυτός είναι κακός” δεν αρκεί. Κανείς δεν είναι μόνο κακός ή μόνο καλός. τι άλλο είναι που οδηγεί τον άνθρωπο στην απολυτότητα; αυτό μ’ ενδιαφέρει. Μην ξεχνάμε ότι οι ποιητές στην αρχαιότητα με τις τραγωδίες επεδίωκαν να εκπαιδεύσουν το κοινό, για να αναγνώσουν οι θεατές τους ίδιους τους τους εαυτούς». s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 31

ανάμεσα στα ενδιαφέροντα στοιχεία της παράστασης ξεχωρίζει η συμμετοχή του γιάννη αγγελάκα, που όχι μόνο έγραψε για πρώτη φορά μουσική για θέατρο, αλλά θα ερμηνεύσει –με μπλε ραφ κοστούμι– το φάντασμα του αγαμέμνονα, την αφήγηση του δολοφονημένου βασιλιά από τη ραψωδία λ της οδύσσειας σαν «αμλετικό», εισαγωγικό στη σκηνική δράση, μονόλογο!

Γιάννης αγγελάκας

Ο Αγαμέμνονας έχει καλό ράφτη

Δεν έχω κάνει θέατρο ποτέ. το απέφευγα. Ήμουν του κινηματογράφου. τη συνάντηση με την τραγωδία και τον Κωνσταντίνο ντέλλα την οργάνωσε στο μυαλό της η Όλια. Πρώτα μου έδωσε να διαβάσω το κείμενο της Ηλέκτρας από τον χειμωνά. Μαγεύτηκα! Κατάλαβα ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μία ακαδημαϊκή προσέγγιση της τραγωδίας, αλλά για κάτι πολύ βαθύ, κοντά στο δημοτικό τραγούδι. Μετά γνώρισα τον Κωνσταντίνο, όταν ήρθε να με βρει στην θεσσαλονίκη. Ένιωσα ενστικτωδώς ότι μπορούσαμε να συνεννοηθούμε και συμφώνησα να γράψω τη μουσική. Σωστά εμπιστεύτηκα το ένστικτό μου, γιατί ο Κωνσταντίνος είναι ένας σκηνοθέτης που μου πάει πολύ. νιώθω ότι έχουμε συγγένεια αισθητική – και στον τρόπο που αντιμετωπίζει την παράδοση. του έδωσα τη μουσική πριν αρχίσει τις πρόβες. Βασίστηκα στην αίσθηση που μου προκάλεσε ο λόγος του χειμωνά, αυτό που ένιωθα ότι απέπνεε η μετάφραση. Στην ουσία είναι ένα μοτίβο από την αρχή έως το τέλος, το οποίο εναλλάσσεται – άλλοτε ακολουθεί τις εντάσεις, άλλοτε τις υποβάλλει. χαίρομαι πάρα πολύ που συμμετέχω, παρότι είμαι εξουθενωμένος – δεν έχω μάθει να δουλεύω με τέτοιους ρυθμούς, από τις 11 το πρωί μέχρι το βράδυ. γιατί είχαμε συμφωνήσει από την αρχή η παράσταση να είναι “εσωτερική” και μουσική, η δράση να συνδέεται με τη μουσική. γι’ αυτό και οι ηθοποιοί έπρεπε να μιλάνε σ’ ένα φάσμα συχνοτήτων, πάνω σε κάποιες νότες, ενώ και τα χορικά απαγγέλλονται. αλλά κι αυτή η απαγγελία θέλει τονικότητα, αλλαγές τόνων, ένα δέσιμο της ερμηνείας του λόγου με τη μουσική. Πρώτη φορά αντιμετώπισα τέτοια ζητήματα, αλλά μ’ αρέσει που βρέθηκα με καινούργιους γρίφους. νιώθω πως αυτή η παράσταση μπορεί να λειτουργήσει σαν μικρός εξορκισμός, σαν επίκληση στην ανθρωπιά μας. θέλαμε να έχει τελετουργική διάσταση, που να επιτρέπει στο κοινό να ταυτιστεί και να εξαγνιστεί. να φύγουν οι θεατές πιο άνθρωποι, αν μπορώ να το πω έτσι. Περιμένω να τη δω τελειωμένη και να ζήσω την εμπειρία των παραστάσεων. Μετά θα σου πω αν θα ασχοληθώ ξανά με το θέατρο. αλλά αν μου ξαναζητήσει να δουλέψουμε ο Κωνσταντίνος, το βέβαιο είναι ότι θα δεχθώ! s

ΘΕΑΤΡΟ

κωνσταντίνος ντέλλας

Ηλέκτρα, συγγενής με τον Άμλετ είναι ένα καλό στοίχημα γι’ αυτόν. Προσεγγίζει ηρωικές μορφές , αλλά η τραγωδία προσγειώνει στην επιείκεια. κι έπειτα, ο σοφοκλής δουλεύει σαν πρόδρομος του σαίξπηρ, ένας σταρ του τραγουδιού έρχεται μαζί του κι η προφητική Αποκάλυψη του ιωάννη σημαδεύει με τις τρομερές προφητείες της τις επιλογές του. υποσχέσεις για μια νέα ανάγνωση που θα κερδίσει και τους πιο δύσκολους.

«η ηλέκτρα θα μπορούσε να είναι η αδελφή μας, και την ίδια στιγμή μια αρχαία θεότητα. Ένα πλάσμα που δεν ορίζεται εύκολα, γιατί εμπεριέχει πολλά αντιθετικά στοιχεία, όπως όλοι μας. Έχουμε μέσα μας τον τύραννο, τον ήρωα, το θύμα, τον σοφό, τον δίκαιο, τον εκδικητή – όλα σε διαφορετικές ποσότητες, αναλογίες, αποχρώσεις. θέλουμε να δείξουμε τους ήρωες στη ρωγμή τους. ούτε να τους θαυμάσεις, ούτε να τους απορρίψεις. γιατί, ας πούμε, ο ηρωισμός έχει τη γοητεία του υψηλού, μιας υπέρβασης πέρα από μεσότητες και συμβιβασμούς, αλλά έχει και μεγάλη σκληρότητα – το ηρωικό στοιχείο εύκολα μπορεί να το μισήσεις στον άλλον, ιδίως όταν εμπλέκεσαι συναισθηματικά. η χρυσόθεμις το λέει στην ηλέκτρα “το δίκιο πρέπει να ενώνει”. Και σε άλλο σημείο αναρωτιέται: “Ποιο δίκιο; αυτό που προξενεί δεινά;” Έχουν όλοι κάποιο μέρος δίκιου και, όσον με αφορά, νιώθω ότι είμαι όλοι. το ιδανικό, λοιπόν, για μένα θα ήταν στο τέλος της παράστασης να καταλάβεις την ηλέκτρα, αλλά να μπορέσεις να πεις “Κι η χρυσόθεμις, βέβαια, καλά τα έλεγε”. η τραγωδία σε μαθαίνει στην επιείκεια. υπάρχει συγγένεια της ηλέκτρας με τον Άμλετ. ο νεκρός πατέρας οδηγεί τις επιλογές τους. ο δολοφονημένος αγαμέμνων στοιχειώνει την ιστορία της ηλέκτρας. γι’ αυτό και ο πρώτος μονόλογός της φιλτραρίστηκε μέσα από τα λόγια του Άμλετ (μετά που συναντήθηκε με το φάντασμα του πατέρα του). Στην αρχή έβαλα τους στίχους από την “νέκυια”, από τη ραψωδία λ της οδύσσειας, όπου ο αγαμέμνων αφηγείται στον οδυσσέα το τέλος του. επέλεξα τη μετάφραση του Καζαντζάκη γιατί φέρει έναν κόσμο παλιό ο αγαμέμνων κι ήθελα αυτήν την απόσταση που δίνει μια κάπως παλιά, λαϊκή γλώσσα. Ήθελα εξαρχής να ερμηνεύσει αυτόν τον εισαγωγικό μονόλογο ο γιάννης αγγελάκας. Μου ήταν αναγκαία η παρουσία του, αλλά δεν ήθελα να βιάσω τη συμμετοχή του. δίνω το κείμενο στον γιάννη μια μέρα, λέγοντάς του ότι, αν μπορέσει να δει τον εαυτό του μέσα σ’ αυτό, θα το ήθελα πολύ. Με τον γιάννη συνεννοούμαστε από την αρχή χωρίς πολλά λόγια. Έγινε. Στην παράσταση θα είναι παρόντες οι νεκροί της ιστορίας, της κατάρας αυτής της οικογένειας, σαν παράλληλος προς τη σκηνική δράση κόσμος. Ένας κόσμος ανήσυχος, που καταλαμβάνει το χώρο περιμένοντας κάτι να γίνει, να κλείσει αυτός ο κύκλος αίματος. ζωντανοί και νεκροί θα βρίσκονται κοντά, σε μια κίνηση που όλο και θα πυκνώνει – σ’ ένα σημείο μηδέν, όταν ο ορέστης μπαίνει μέσα στο ανάκτορο για να κάνει το φόνο, η σκηνική δράση μπαίνει σ’ ένα εντελώς ονειρικό πεδίο που επιτρέπει αυτοί οι δύο κόσμοι να επικοινωνήσουν. Βρήκα καταφύγιο σε φράσεις από την Αποκάλυψη του Ιωάννη (σε μετάφραση του συγγραφέα δημήτρη τσεκούρα), γιατί υπάρχει αναμονή για δικαίωση σ’ αυτό κείμενο που λατρεύω, που πολύ ταιριάζει στο τρόπο που διαβάσαμε την Ηλέκτρα. τον χορό ανέλαβαν η ζωή ξανθοπούλου και η φανή Παναγιωτίδου. από την αρχή με τον γιάννη δεν θέλαμε τραγούδια, αλλά λόγο συντονισμένο με τη μουσική. είναι μια παράσταση που μπορεί να παιχθεί οπουδήποτε – με σούπερ τεχνολογία αλλά και γύρω από ένα τραπέζι. Μπορεί, και πολύ θα το θέλαμε, να παρουσιαστεί σε ανοιχτό θέατρο, ακόμα και στο φως της μέρας. Με τη Μελίνα Μάσχα επιδιώξαμε οι φωτισμοί να προσομοιώνουν το φυσικό φως, από την ανατολή ώς τη δύση του ήλιου – δεν υπάρχουν σκοτάδια. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

© Δημοσθένης Γαλλής

Βαγγέλης θεοδωρόπουλος

Δύσκολοι καιροί για ήρωες σε μια προδιαγεγραμμένη πάλη, όπου οι θεοί έχουν πάντα το πάνω χέρι, ο ηρωικός πολεμιστής αίας αναμετράται με τον εαυτό του, τους εχθρούς του και την έννοια της χαμένης τιμής. ο Βαγγέλης θεοδωρόπουλος έρχεται για να μας ξεναγήσει σ’ έναν κόσμο που μοιάζει πολύ μακρινός, αλλά και τόσο οικείος. από τη μυρτώ Πολυμίλη

info θέατρο του νέου κόσμου Βαγγέλης θεοδωρόπουλος Αίας του Σοφοκλή ο αίας αξιώνει μετά το θάνατο του αχιλλέα να πάρει τα όπλα του ως ο δυνατότερος πολεμιστής. Όταν αυτά αποδίδονται στον οδυσσέα, αποφασίζει μανιασμένος να τους σκοτώσει, αλλά τυφλωμένος από την αθηνά, επιτίθεται στα κοπάδια του στρατοπέδου. Όταν συνέρχεται, δίνει τέρμα στη ζωή του από την ντροπή και διατάζεται να μείνει το πτώμα άταφο. ο οδυσσέας δίνει τη λύση και επιτρέπεται τελικά η ταφή του αίαντα. ερμηνεύουν: νίκος Κουρής, Μαρία Πρωτόπαππα, γιάννος Περλέγκας, Παντελής δεντάκης, ελένη ουζουνίδου, γιάννης τσορτέκης, γιάννης Κλίνης, δημήτρης Παπανικολάου, νικόλας Κατσαμπάνης, Μιχάλης τιτόπουλος. Στα ελληνικά με αγγλικούς υπέρτιτλους. αρχαίο θέατρο επιδαύρου 17-18 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 40€, 32€ (ViP, ομαδικό), 30€, 24€ (ζώνη α, ομαδικό), 20€, 16€ (ζώνη Β, ομαδικό), 15€, 12€ (Άνω διάζωμα, ομαδικό), 15€, 10€ (φοιτητικό), 5€ (Άνεργοι, αΜεα)

ΗΡΩΑΣ ΣΕ ΕνΑν ΑνΤΙΗΡΩΙΚΟ ΚΟΣΜΟ ο νίκος κουρής, αίας, στο ομώνυμο δράμα του σοφοκλή. ο σκηνοθέτης Βαγγέλης θεοδωρόπουλος (απέναντι) τον προσεγγίζει ως εκπρόσωπο του ηρωισμού που, εκ των πραγμάτων, έρχεται αντιμέτωπος με την πολιτική.

ως επί το πλείστον επιλέγετε να σκηνoθετείτε σύγχρονα έργα. Πόσο επίκαιρος είναι ο Αίας και γιατί τον επιλέξατε; είναι αλήθεια ότι τα περισσότερα έργα που ανεβάζω είναι σύγχρονα, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν με συγκινεί το κλασικό ρεπερτόριο ή το αρχαίο δράμα. tον Αίαντα τον επέλεξα πριν από μερικά χρόνια, όταν ο φίλος Μίμης Μαρωνίτης μού έδωσε τη θαυμάσια μετάφρασή του, κι έκτοτε με συντροφεύει. επιτέλους, χάρη στο φεστιβάλ αθηνών, που ενέταξε την παραγωγή αυτή στα επιδαύρια, το καλλιτεχνικό αυτό σχέδιο παίρνει σάρκα και οστά. ο Αίας είναι τραγωδία διαχρονική και για τούτο απολύτως επίκαιρη. επίκαιρη ως προς τις ιδέες και σύγχρονη ως προς τη μορφή. ο Αίας είναι έργο βαθιά πολιτικό. είναι η αναμέτρηση του ηρωισμού με την «πολιτική», και είναι η ώρα που θα νικήσει η πολιτική. είναι η τραγική ιστορία ενός ήρωα που η νέα τάξη πραγμάτων δεν τον χρειάζεται πια, γιατί το ζητούμενο δεν είναι πλέον η πολεμική αρετή, αλλά η νομή και η κατοχή της εξουσίας. Στοχαζόμαστε έτσι και συνειδητοποιούμε ακόμα μια φορά την ανθρώπινη αδυναμία και τα όρια της πολιτικής. ο Αίας δεν είναι από τα έργα που παίζονται συχνά. Πείτε μας λίγα λόγια για το θέμα του. Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να αναφέρω μερικά βασικά στοιχεία που προηγούνται της θεατρικής δράσης: μετά το θάνατο του αχιλλέα, ο αίας είναι ο καλύτερος πολεμιστής στο στρατόπεδο των ελλήνων. Όμως, κατά την κρίση των όπλων του νεκρού ήρωα, οι αρχηγοί των αχαιών δεν τα δίνουν στον αίαντα αλλά μεροληπτούν υπέρ του οδυσσέα. αυτό τον θίγει βαθιά. τυφλωμένος από την οργή, επιχειρεί να επιτεθεί στις σκηνές των αντιπάλων του, όμως η αθηνά θολώνει το μυαλό του και η φονική του μανία ξεσπάει στα κοπάδια, τη λεία των αχαιών. Όταν συνέρχεται και συνειδητοποιεί τι έκανε, ο αίας δεν έχει άλλη διέξοδο από την αυτοκτονία. η ζωή του είναι η τιμή του. Μετά τον εξευτελισμό δεν υπάρχει ζωή. ο ήρωας λέει στο έργο: «γιατί ο τίμιος ή πρέπει τίμια να ζει ή να πεθάνει έντιμος. αυτό τα λέει όλα». Κυρίαρχο κατά τη γνώμη μου θέμα του Αίαντα είναι η σύγκρουση δύο κόσμων: του ηρωικού, με εκφραστή τον αίαντα, και της νέας τάξης πραγμάτων, όπου κυριαρχεί η πολιτική, με κύριο εκφραστή τον οδυσσέα. Όταν τελειώνει ένας πόλεμος, βλέπουμε να αναδύεται η μορφή του πολιτικού· ενώ ο πολεμιστής, ατίθασος από τη φύση του, πρέπει να φύγει απ’ τη μέση. φυσικά το έργο πιάνει κι άλλα σημαντικά θέματα, όπως είναι η αξιοπρέπεια και η τιμή, η ελευθερία και το αυτεξούσιο της ανθρώπινης ύπαρξης, το ιερό δικαίωμα στην ταφή του νεκρού, άνθρωποι και θεοί στον ηρωικό κόσμο.

ΘEATPO

θα μας πείτε λίγα λόγια για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίσατε τη συγκεκριμένη τραγωδία; η παράσταση προσπάθησε να κινηθεί ανάμεσα στην αφήγηση και την υπόκριση. Με την παρουσία ενός ραψωδού, που βγαίνει μέσα από το χορό, και με τη βοήθεια της μουσικής, θελήσαμε να φτιάξουμε μια παράσταση που να είναι ένα τραγούδι για τον αίαντα, για τον κάθε αίαντα ώς τις μέρες μας. Κι επειδή μ’ ενδιαφέρει, ακόμα και ως υπόθεση εργασίας, να βρίσκω αναλογίες μέσα στο χρόνο, ακόμα και μέχρι την εποχή μας (βλέπε για παράδειγμα τον Άρη Βελουχιώτη), η σκέψη μου στάθηκε σ’ ένα πρόσωπο από την επανάσταση του ’21. ο οδυσσέας ανδρούτσος, από τις μεγαλύτερες μορφές του αγώνα, ένιωσε στο πετσί του τον παραμερισμό του από τους πολιτικούς. η νέα τάξη πραγμάτων δεν τον χρειαζόταν τον χτεσινό ήρωα· έπρεπε να τον ακυρώσει. αμαυρώνοντας το όνομά του και παίρνοντας τη ζωή του με τον πιο βίαιο τρόπο. αυτές οι αναλογίες, που βασίζονται σε κάποια κοινά στοιχεία, δεν χρειάζεται να δηλώνονται φωναχτά, ωστόσο επηρέασαν τη σκηνοθετική ματιά, τη μουσική και την αισθητική της παράστασης (ωραία πρώτη συνεργασία με την ελένη Μανωλοπούλου). ως προς το χορό, που για μένα είναι κεφάλαιο κεντρικής σημασίας το πώς τον αντιμετωπίζεις, θελήσαμε μαζί με τον νίκο Κυπουργό να εκτελείται ζωντανά η μουσική από τους ηθοποιούς, χωρίς μηχανική υποστήριξη. Και θεωρώ πως είναι από τα πιο γοητευτικά στοιχεία της παράστασης τα λαούτα και η μπάντα των πνευστών μέσα στο μοναδικό φυσικό ηχείο της επιδαύρου. φυσικά, καθοριστικής σημασίας είναι και εδώ η παρουσία της αγγελικής Στελλάτου. σοφόκλειος οδυσσέας ή αίαντας; ο αίας είναι ανδρείος, τολμηρός. θα έλεγα το αρχέτυπο του πολεμιστή, άνθρωπος της πράξης και όχι των λόγων. επιπλέον, θεωρεί ότι δεν είναι οφειλέτης στους θεούς για τίποτα· ότι είναι κύριος της ψυχής και του σώματός του. Πάλευε με τη μοίρα του, γι’ αυτό και ήταν πολύ μόνος. Όπως πολύ μοναχική είναι και η πράξη της αυτοκτονίας. Ήθελε να ορίζει ακόμη και το θάνατό του. Ένα βαθιά ελεύθερο άτομο. ο αίας βάζει την τιμή του πάνω από κάθε άλλη αξία. χωρίς την τιμή του δεν έχει λόγο να ζει. από την άλλη, ο οδυσσέας δεν είναι απλώς ένας πανούργος που μηχανορραφεί, αλλά ένας δαιμόνιος πολιτικός νους, που ξέρει να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις και να βγαίνει κερδισμένος. Μπορεί επίσης να δείχνει συμπόνια για τον άψυχο πια αντίπαλό του, αναγνωρίζοντας ίσως και τη δική του μοίρα στη μοίρα του νεκρού. ο οδυσσέας είναι ο άνθρωπος της νέας εποχής, αλλά και κάθε εποχής που ανατέλλει μετά τη σύγκρουση. η εικόνα του κόσμου που μας δίνει ο Σοφοκλής δεν επιδέχεται μονοσήμαντη ερμηνεία, όπως και οι ήρωες δεν επιδέχονται μονοσήμαντη αξιολόγηση. δεν μπορώ να κρύψω όμως ότι το πρόσωπο του αίαντα με συγκινεί βαθιά. ακόμα κι ο θυμός του, αλλά πιο πολύ η θλίψη του. Κι ο Σοφοκλής, παρότι θεολογικός, υποκλίνεται μπροστά σ’ αυτόν τον μοναχικά ωραίο. είπατε για τον αίαντα ότι «τον χθεσινό ήρωα δεν τον χρειάζεται η νέα εποχή, πρέπει να τον ακυρώσει». χρειαζόμαστε αίαντες σήμερα;

© Βασίλης μαθιουδάκης

ο

Βαγγέλης θεοδωρόπουλος επιστρέφει στην επίδαυρο με τον αριστουργηματικό –όπως έχει χαρακτηριστεί– Αίαντα, το παλαιότερο από τα σωζόμενα δράματα του Σοφοκλή. ο ανήσυχος και πολυπράγμων σκηνοθέτης και ιδρυτής του θεάτρου νέου Κόσμου εξερευνά τη βαθιά πολιτική αυτή τραγωδία, όπου ο «ηρωισμός αναμετράται με την πολιτική» και ο κάθε ήρωας με τον εαυτό του, δημιουργώντας ένα «τραγούδι για τον αίαντα και για τον κάθε αίαντα».

ο αίας ανήκει στον ηρωικό κόσμο, στη μυθολογία και στη λογοτεχνία, που σημαίνει πως δεν μπορούμε να τον συναντήσουμε σήμερα. ωστόσο, πλευρές αυτού του χαρακτήρα, την ακεραιότητα, την εντιμότητα, την αυταπάρνηση, όλα μαζί ή χώρια, τα βρίσκεις σε όλες τις εποχές. υπάρχουν ιστορικές στιγμές ανάτασης που εμπνέουν τους ανθρώπους και τους κάνουν να υπερβαίνουν τον εαυτό τους. Σε μέρες σαν τις τωρινές, δεν είναι το ίδιο εύκολο να τους αναγνωρίσεις. Πώς επιλέγετε τους συνεργάτες σας; Όταν καταπιάνομαι μ’ ένα έργο, καθώς το διαβάζω και το ξαναδιαβάζω για να το κατανοήσω, οι χαρακτήρες του συνδέονται λίγο λίγο μέσα μου με συγκεκριμένους ηθοποιούς, είτε από τον κύκλο των τακτικών συνεργατών μου είτε από ανθρώπους που εκτιμώ και θα ήθελα να συναντηθώ μαζί τους. Κάτι σημαντικό επίσης για μένα είναι να νιώθω πως ταιριάζουν τα χνώτα μας, γιατί θεωρώ πως οι ψυχοφθόρες καταστάσεις και οι εξουσιαστικές συμπεριφορές δεν βοηθούν ούτε τις πρόβες ούτε το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. h σκληρή δουλειά και η πειθαρχία δεν αποκλείουν το χιούμορ και το παιχνίδι. Έχετε κάποιο θεατρικό απωθημένο; δεν μου δημιουργούνται τέτοια αισθήματα. το παγκόσμιο ρεπερτόριο, σύγχρονο και κλασικό, έχει πάρα πολλά σπουδαία έργα, κι ο καθένας μας στη ζωή του με μερικά μόνο απ’ αυτά μπορεί να καταπιαστεί. αγαπώ τα έργα που ανεβάζω, εξαρχής ή στην πορεία, και προσπαθώ να δώσω κάποιο νόημα στην εικόνα της ζωής που παρουσιάζουν. α, έχω και μια εκκρεμότητα. Πριν από χρόνια παράγγειλα στον φίλο μου τον Παντελή Μπουκάλα να μεταφράσει για μένα τους Όρνιθες του αριστοφάνη. το έχω στο συρτάρι μου. Μακάρι να είναι η επόμενη δουλειά μου στην επίδαυρο. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 35

info Γιάννης κακλέας Αχαρνής του αριστοφάνη τον έκτο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο aθηναίος αγρότης δικαιόπολις, απογοητευμένος από τους πολιτικούς, αποφασίζει να κλείσει συνθήκη ειρήνης με τη Σπάρτη για τον ίδιο και την οικογένειά του. εξοργισμένοι οι καρβουνιάρηδες του δήμου των αχαρνών θέλουν να τον τιμωρήσουν. ο δικαιόπολις ζητάει τη βοήθεια του ευριπίδη για να τους αντιμετωπίσει και χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να επιβάλει την ειρήνη. ερμηνεύουν: Βασίλης χαραλαμπόπουλος, χρήστος χατζηπαναγιώτης, Άρης Σερβετάλης, φάνης Μουρατίδης, Λεωνίδας Καλφαγιάννης, Σωκράτης Πατσίκας, Λάμπρος Κτεναβός, θάνος Μπίρκος, γιώργος Κοψιδάς, αγγελική τρομπούκη, Κώστας γαβαλάς, Στέλιος ιακωβίδης, Βαγγέλης χατζηνικολάου, αλέξης φουσέκης, αχιλλέας χαρίσκος, θανάσης ζερβόπουλος. Στα ελληνικά με αγγλικούς υπέρτιτλους. αρχαίο θέατρο επιδαύρου 10-11 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 40€, 32€ (ViP, ομαδικό), 30€, 24€ (ζώνη α, ομαδικό), 20€, 16€ (ζώνη Β, ομαδικό), 15€, 12€ (Άνω διάζωμα, ομαδικό), 15€, 10€ (φοιτητικό), 5€ (Άνεργοι, αΜεα)

Γιάννης κακλέας

Ο Δικαιόπολις ακτιβιστής οι Αχαρνής είναι η τέταρτη παράσταση που σκηνοθετεί ο Γιάννης κακλέας για το μεγάλο θέατρο της επιδαύρου. με βασικό πλεονέκτημα το σύνολο των λαμπρών ηθοποιών που συμμετέχουν (Βασίλης χαραλαμπόπουλος, χρήστος χατζηπαναγιώτης, Άρης σερβετάλης, Φάνης μουρατίδης, σωκράτης Πατσίκας, λεωνίδας καλφαγιάννης κ.ά.), επιμένει στην παλιά επιθυμία του: να αναδείξει την ποιητικότητα του λόγου του αριστοφάνη, την τολμηρή δραματουργία του, τη μελαγχολία και τη βαθύτητα της ματιάς του. «Πέρα από την “παράδοση” της μπαλαφάρας, των βωμολοχιών και των εύκολων επικαιροποιήσεων, θέλω να φανεί ότι ο αριστοφάνης είναι ένας ιδιοφυής συγγραφέας, εφάμιλλος των μεγάλων τραγικών», λέει. από τη ματίνα καλτάκη φωτογραφία Βίκυ Γεωργοπούλου

© μαριλένα σταφυλίδου

τ

α πρώτα χρόνια του στο θέατρο, τη δεκαετία του ’80, ο γιάννης Κακλέας ήταν αντίθετος στην «κατεστημένη» τάξη που εκπροσωπούσε το αρχαίο θέατρο της επιδαύρου. τότε, λέει, χρησιμοποιούσε σαν επιχείρημα την επιλογή του Πίτερ Μπρουκ να μην παρουσιάσει τη Μαχαμπαράτα στο μεγάλο αργολικό θέατρο αλλά στο νταμάρι της Πετρούπολης. «Όταν όμως έτυχε να σκηνοθετήσω για πρώτη φορά εκεί τη Λυσιστράτη, αφοπλίστηκα. Έκτοτε, έζησα άλλες τρεις φορές το θαύμα αυτού του θεάτρου – πάντα με κωμωδίες του αριστοφάνη. είναι ένα ενεργειακό μέρος απίστευτο, ένα θέατρο τόσο μεγάλο και την ίδια στιγμή τόσο μικρό – μια αγκαλιά». Με τους Αχαρνής (425 π.χ.), μία από τις πρώτες κωμωδίες του αριστοφάνη, ο γιάννης Κακλέας είχε ν’ αντιμετωπίσει ένα έργο δύσκολο να σκηνοθετηθεί, αλλά ιδιαιτέρως ελκυστικό. ο αριστοφάνης θέλει να πει πολλά πράγματα, πνίγεται από το δίκιο του, έχει μεγάλο θυμό για την έπαρση της αθηναϊκής δημοκρατίας. «Μην ξεχνάμε ότι το έργο παρουσιάστηκε ένα χρόνο μετά το τέλος της δοκιμασίας που υπήρξε για την αθήνα ο λοιμός (430-426 π.χ.) – μια επιδημία που ξεκλήρισε το ένα τέταρτο, κατ’ άλλους το ένα τρίτο, του αθηναϊκού πληθυσμού. τολμάει, λοιπόν, σε μια φάση που το πολεμικό φρόνημα είναι ακόμη υψηλό, και οι αθηναίοι νικάνε, να φωνάξει “Στοπ! θα καταστραφούμε!”, απευθυνόμενος σ’ όλους – στους συνετούς, στους αλαζόνες, στους ιδιοτελείς, που συνήθως κερδίζουν από τη λογική του μαύρου και του άσπρου». ετοιμάζοντας την παράσταση, τον προβλημάτισε κάτι που και δεν έχει απασχολήσει αρκετά τους μελετητές του αριστοφανικού θεάτρου. γιατί Αχαρνής; Ποιοι ήταν οι αχαρνής; «Ήταν οι άνθρωποι που στήριζαν την οικονομία της αθήνας, κυρίως με τον δασικό πλούτο της Πάρνηθας, προμηθεύοντάς την με ξύλα και κάρβουνα, δίνοντάς της ενέργεια και κίνηση», εξηγεί. ο δήμος των αχαρνών, επιπλέον, βρισκόταν σε στρατηγική θέση, και ήταν βασικός στόχος όσων επιτίθονταν στην αθήνα – από την έναρξη του πολέμου, κάθε άνοιξη οι Σπαρτιάτες επέδραμαν και κατέστρεφαν την εύφορη γη της περιοχής, για να στερήσουν βασικά αγαθά από το κλεινόν άστυ. οι αχαρνής, άνθρωποι της φύσης, ονομαστοί για τη γενναιότητά τους οπλίτες και ιππείς ήδη από τους Περσικούς πολέμους, ακολουθώντας την εντολή του Περικλή, βρέθηκαν κλεισμένοι εντός των τειχών της πόλης ενώ επιθυμούσαν να πολεμήσουν και να εκδικηθούν για τις καταστροφές που οι εχθροί προκαλούσαν στον τόπο τους. γι’ αυτό ο αριστοφάνης τους παρουσιάζει άγριους και πολεμοχαρείς.» η απάντηση του γιάννη Κακλέα στο πώς χειρίζεται κανείς ένα έργο με σαφή πολιτική διάσταση, όπως οι Αχαρνής, σε σχέση με τη σοβα-

ΘΕΑΤΡΟ

ρότητα αυτών που συμβαίνουν γύρω μας, είναι ξεκάθαρη: «δεν ήθελα να το συνδέσω με την επικαιρότητα. Μ’ ενδιέφερε η εξερεύνηση και η ανάδειξη του ποιητικού αριστοφάνη. Κατέληξα πως αν φωτίσω την εσωτερική πλευρά των πραγμάτων, μπορεί να αναδειχθεί η πολιτική ουσία του έργου. η παράσταση επιχειρεί κάτι επικίνδυνο: να επικοινωνήσει τον παραλογισμό του ανθρώπινου μυαλού όταν η παρακμή εγκαθίσταται. είναι μια μπεκετική σκέψη που λατρεύω: είναι επώδυνο να βιώνει κανείς την παρακμή όταν γνωρίζει ότι ζει στην παρακμή, όταν το μέσα του και οι αξίες του δεν αντικατοπτρίζονται καθόλου στον δημόσιο βίο. Όταν η σημασία του ιδιωτικού βίου έχει μεγεθυνθεί δυσανάλογα προς τον δημόσιο βίο –ο πρώτος πάει μαζί με την εγωπάθεια, την αλαζονεία, το ίδιον όφελος· ο δεύτερος απαιτεί ταπεινότητα, διάθεση προσφοράς, αλληλεγγύη, λέξεις που καταλήγουν σήμερα να είναι κούφιες– τι κάνεις; γιατί αυτή είναι η ουσία της παρακμής: όταν απαξιώνεται ο δημόσιος χώρος, η δημόσια ζωή – κι ο αριστοφάνης είναι μανιακός με τη δημόσια ζωή. φωνάζει “ξυπνήστε, ελάτε να δημιουργήσουμε μια αληθινή δημοκρατία, που δεν θα στηρίζεται στην εκμετάλλευση της δύναμης και της εξουσίας”. Σ’ αυτό το πνεύμα έβαλα στο στόμα του δικαιόπολι τη φράση της νεαρής γερμανίδας ακτιβίστριας, της ζοζεφίν Βιτ, που “επιτέθηκε” με κομφετί στον ντράγκι, τον πρόεδρο της ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας, “ξυπνήστε! Όποιος κοιμάται στη δημοκρατία, ξυπνάει σε δικτατορία”». η προσωπική ειρήνη που κλείνει ο δικαιόπολις με τον εχθρό, τη Σπάρτη, έχει ερμηνευθεί ως εγωισμός του τύπου «να είμαι εγώ καλά κι οι άλλοι ας καταστραφούν». ο γιάννης Κακλέας διαφωνεί κάθετα μ’ αυτήν την άποψη: «ο αριστοφάνης παίζει με την επιθυμία. αναφέρεται στην προβληματική πραγματικότητα αλλά παίζει με τ’ όνειρο και την επιθυμία, γι’ αυτό και η νεφελοκοκκυγία, γι’ αυτό ο τρυγαίος πάει στους θεούς να φέρει την ειρήνη, γι’ αυτό η ιστορία τού να βρει ο Πλούτος το φως του, ώστε τα αγαθά να μοιράζονται δίκαια σε όλους. ο δικαιόπολις ξεκινά από την εκκλησία του δήμου και μόνο όταν διαπιστώνει ότι οι πολίτες κωφεύουν τραβάει με γενναιότητα –γιατί προκαλεί με τη στάση του την κοινή γνώμη– τον δικό του δρόμο. η δημοκρατία είναι πολύ δύσκολη υπόθεση κι ο αγώνας που απαιτεί έχει φάει ψυχές και μυαλά. Πρέπει να είσαι σε αέναο διάλογο ακόμη και μ’ αυτούς που δεν συμφωνείς. δεν γίνεται αλλιώς – η άλλη επιλογή είναι η απόλυτη ρήξη με το κυρίαρχο σύστημα. γιατί, ναι, έτσι το βλέπω και γω, μαζί με άλλους: ο καπιταλισμός δεν είναι σε κρίση, ο καπιταλισμός είναι η κρίση! αν δεν αλλάξουμε τα στραβά του, θα βυθιζό-

μαστε μέχρι να βυθιστούμε εντελώς», σχολιάζει ο σκηνοθέτης. τον ρωτώ για την εμμονή του αριστοφάνη να σατιρίζει τον ευριπίδη. Στους Αχαρνής, ο δικαιόπολις ζητά τη βοήθεια του ποιητή προκειμένου να μοιάζει αρκετά δυστυχής (!) και να πείσει για το δίκιο του τους αχαρνής που τον κυνηγούν. «Πιστεύω ότι ο ευριπίδης υπήρξε μεγάλη αγάπη για τον αριστοφάνη. Συχνά παρωδεί έργα του ευριπίδη, αλλά στους Βατράχους θρηνεί, σπαράζει για την απώλειά του. εδώ κάνει το εξής ωραίο: παρωδώντας το θέατρο του ευριπίδη, καταθέτει έναν ύμνο στο θέατρο, στη δύναμή του να κινεί και ν’ αλλάζει τους ανθρώπους. είναι πολύ σπουδαίος ο αριστοφάνης, και το δικό μου στοίχημα είναι ν’ αποδείξω ότι είναι συγγραφέας εφάμιλλης αξίας με τους τρεις τραγικούς». η παράσταση του γιάννη Κακλέα αρχίζει με θουκυδίδη, με το απόσπασμα που μιλάει για τα θύματα του πολέμου και της αρρώστιας «Ήθελα η κωμωδία να ενταχθεί σ’ ένα δραματικό πλαίσιο πολέμου και ψύχωσης και αρρώστιας. Στην πραγματικότητα, η παράστασή μας χωρίζεται σε δύο μέρη: στο πρώτο τα πράγματα είναι ασπρόμαυρα, είναι η φάση του πολέμου, ο ευριπίδης εμφανίζεται σαν ένα στοιχειό σ’ ένα υπόγειο θέατρο που παράγει τέχνη. Όταν ο δικαιόπολις κάνει ειρήνη, η σκηνική πραγματικότητα γεμίζει χρώματα, έρχονται οι κωμικοί (που παίζουν τη γουρουνίτσα, το χέλι, τον συκοφάντη), οι ρόλοι του έργου γίνονται σαν θέατρο μέσα στο θέατρο. Καθώς η σκηνική αφήγηση προχωράει, γίνεται σαφές ότι βρισκόμαστε στην επικράτεια της ουτοπίας, κι ότι όλο αυτό που προηγήθηκε ανήκει στο χώρο της επιθυμίας». ο γιάννης Κακλέας λέει πως το ελληνικό θέατρο, παρά την κρίση, ανθεί. γιατί είναι που είναι μέσα στο dNa των ελλήνων. «Ίσως γιατί το θέατρο, και δη η ηθοποιία, απαιτεί έναν εσωτερικό τυχοδιωκτισμό, μια διάθεση φυγής, μια κατάφαση στο όνειρο, μία απειθαρχία στα πράγματα, που είναι χαρακτηριστικά των ελλήνων. υπάρχει η σωστή θερμοκρασία· λείπει το σύστημα. το ζήτημα, λοιπόν είναι να βρεθεί η “μεσογειακή μέθοδος”. χρειάζεται όμως και κάτι ακόμη: κοινωνική ταυτότητα. δηλαδή να έχει συνείδηση ο καλλιτέχνης σε ποιο χώρο βρίσκεται, για ποιο λόγο, τι σκοπεύει. γιατί ηθοποιός και σκηνοθέτης χωρίς πολιτική σκέψη δεν πρέπει, νομίζω, να πατάει το πόδι του στο σανίδι. είναι μια τέχνη σύγκρουσης το θέατρο, είναι μια τέχνη που διαχειρίζεται πολλά κρίσιμα ερωτήματα, που σκάβει βαθιά στις ψυχές τόσο των καλλιτεχνών όσο και των θεατών.» Και καταλήγει: «εντός του θεάτρου βρισκόμαστε σε τοπία επιθετικά και ταυτόχρονα στον πυρήνα της δημοκρατίας· εκεί που οι ιδέες συνδιαλέγονται με τολμηρό τρόπο, προσπαθώντας να βρουν την ισορροπία τους». s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

η Φράνκα ράμε για τον ντάριο Φο

Δεν τον άκουσα ποτέ να λέει «τα παρατάμε» ο Σταμάτης Κραουνάκης με τη Σπείρα-Σπείρα του και η Λίνα νικολακοπούλου «συναντούν» στο ηρώδειο τον ντάριο φο, τον μεγάλο ιταλό σατιρικό συγγραφέα που τιμήθηκε το 1997 με το βραβείο νόμπελ. αντί για μια συνομιλία με τους Έλληνες συντελεστές, με υπόδειξή τους, φιλοξενούμε απόσπασμα από μία μαρτυρία της φράνκα ράμε, ηθοποιού και συζύγου του ντάριο φο, που πέθανε το 2013. Σε πλαίσιο, δημοσιεύουμε και το αιτιολογικό της απόφασης της Σουηδικής ακαδημίας όταν απένειμε το νόμπελ στον συγγραφέα.

info σταμάτης κραουνάκης λίνα νικολακοπούλου Avanti Dario ο Σταμάτης Κραουνάκης και η Λίνα νικολακοπούλου οργανώνουν μια γιορτή για να τιμήσουν τον σπουδαίο θεατράνθρωπο ντάριο φο, που το 1997 τιμήθηκε με το βραβείο νόμπελ λογοτεχνίας. Παίρνουν μέρος: Μάγια Λυμπεροπούλου, δάνης Κατρανίδης, Άγγελος Παπαδημητρίου, ελένη ουζουνίδου, φωτεινή Μπαξεβάνη, αλεξάνδρα Καρακατσάνη, χάρης φλέουρας, Παναγιώτης Παναγόπουλος, δημήτρης Μάριζας και η ομάδα μουσικού θεάτρου Σπείρα-Σπείρα. Έκτακτη συμμετοχή: αργυρώ Καπαρού. ΣπείραΣπείρα: αθηνά αφαλίδου, αναστασία Έδεν, τζέρομ Καλούτα, Σάκης Καραθανάσης, Μαρία Κοσκινά, Κώστας Μπουγιώτης, γιώργος Στιβανάκης. διδασκαλία: Σταμάτης Κραουνάκης, Mουσικό σενάριο: Λίνα νικολακοπούλου, Σταμάτης Κραουνάκης, Στίχοι: Λίνα νικολακοπούλου, Σύμβουλος δραματουργίας: ευανθία Στιβανάκη, ειδικός σύμβουλος: θοδωρής αγγελόπουλος, χορογραφίες: ισίδωρος Σιδέρης, Σκηνικό: γιάννης Μουρίκης, Κοστούμια: Μαρία Καραπούλιου, ειδικές κατασκευές: αλέξανδρος Λόγγος, φωτισμοί: Κώστας Μπλουγουράς, Βοηθός χορογράφου: χρυσηίς Λιατζιβίρη, Μακιγιάζ: Στέλλα Καραπούλιου, οργάνωση παραγωγής: ελένη Συροπούλου, γραμματεία παραγωγής: γιούλα αναγνωστοπούλου, Προβολή & επικοινωνία: δέσποινα Κραουνάκη. ωδείο ηρώδου αττικού 9 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 35€, 28€ (ViP), 30€, 24€ (ζώνη α), 25€, 20€ (ζώνη Β), 15€, 12€ (ζώνη γ), 10€ (ζώνη γ-φοιτητικό), 10€, 8€ (Άνω διάζωμα), 5€ (Άνω διάζωμα-φοιτητικό, άνεργοι, αΜεα)

ΕΙΔΩΛΑ ΠΑνΤΟΣ ΚΑΙΡΟΥ ο ντάριο Φο και η Φράνκα ράμε, ένα ζευγάρι που πορεύτηκε μαζί σε δύσκολα χρόνια, υπηρετώντας ένα θέατρο διεκδικητικό. Δεξιά, ο σταμάτης κραουνάκης, που μαζί με τη λίνα νικολακοπούλου τιμούν τους σπουδαίους αυτούς θεατρανθρώπους.

[…] εγώ και ο τζάκοπο, ο γιος μας, είμαστε τα πρόσωπα που διαβάζουμε πρώτα κάθε του καινούργια σελίδα, και μετά από τόσα χρόνια δεν μπορώ ακόμα να τον συνηθίσω: τον βρίσκω εξαιρετικό! είναι ακόμα ζωντανός, νεανικός, ποτέ ανιαρός, φυσικός. τα κείμενά του έχουν πάντα μια θεατρική μηχανή τέλεια, δεν είναι ποτέ ανιαρά. εκείνο που με εντυπωσιάζει περισσότερο είναι πως γράφει χωρίς σκελετό. εφευρίσκει ένα διάλογο πάνω σε μια κατάσταση φανταστική ή πραγματική και προχωράει με μια φυσική γεωμετρική λογική, συγκρούσεις που διαλύονται σ’ ένα «gag», παράλληλα με την πολιτική συζήτηση. Πολιτική συζήτηση καθαρή, διδακτική. Συγκινείσαι και γελάς, μα πάνω απ’ όλα σκέφτεσαι και συνειδητοποιείς, και επιπλέον εμβαθύνεις σε γεγονότα που σου είχανε ξεφύγει. Μαθαίνεις την ιστορία της χώρας σου, όπως στο Όλοι ενωμένοι! Όλοι μαζί! Μα, συγγνώμη, αυτό δεν είναι το αφεντικό; από τον πρώτο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, τον πόλεμο της Λιβύης (1911), αυτού που θέλησε το κεφάλαιο (1915-18), τους μεγάλους εργατικούς αγώνες του 1918-21, της διάσπασης του ’21 στο Psi και τη γέννηση του κομμουνιστικού κόμματος, μέχρι την επιβολή του φασισμού. Στην παράσταση αυτή βλέπεις πως η εργατική τάξη αγωνίστηκε για να τελειώνει με τους εκμεταλλευτές, τα παντοτινά αφεντικά. Βλέπεις τη δύναμή της, τους νεκρούς της, τη μεγάλη της επιθυμία· βλέπεις ακόμα αυτούς που τη χαντακώσανε, αυτούς που είχαν στα χέρια τους την εμπιστοσύνη τους και την καθοδήγηση: τους σοσιαλιστές. το έργο αυτό μαζί με το Μίστερο Μπούφο και τον Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού είναι τα ωραιότερα πολιτικά κείμενα του ντάριο. για τον ντάριο φο συγγραφέα-σκηνοθέτη-ηθοποιό έχουν ήδη μιλήσει πάρα πολλοί. εκείνο που θα μπορούσα να προσθέσω είναι η συμπεριφορά του ντάριο-ηθοποιού στη σκηνή. Πάντα παρών να δεχθεί τα παράπονα του κοινού. Σύντροφος μέχρι τέλους των συντρόφων που δουλεύουν μαζί του. Πολλές φορές δυσαρεστημένος από την επιτυχία του σε σχέση με την επιτυχία ενός άλλου συντρόφου, πάντα πρόθυμος να έχουν όλοι προσωπικές ικανοποιήσεις. αν κάποιος σύντροφος χάσει το γέλιο του, τον παίρνει από κοντά και δεν τον αφήνει μέχρι να το ξαναβρεί. για τον ντάριο-άνδρα-σύντροφο, ντρέπομαι να μιλήσω. θα πω μόνο ότι η τιμιότητά του, η εσωτερική του ομορφιά φαίνεται όλο και περισσότερο καθώς γερνάει στο πρόσωπο, που είναι όλο και πιο γλυκός, συμπαθητικός και ήρεμος, γενναιόδωρος, μετριόφρονας, και υπομονετικός. δεν γνωρίζω κανέναν να είναι τόσο υπομονετικός, ιδιαίτερα στις δυσκολίες· μόνο ο θεός ξέρει πόσες συναντήσαμε αυτά τα χρόνια. δεν τον αποθαρρύνει τίποτε, δεν τον άκουσα ποτέ να λέει «τα παρατάμε». ακόμα και δοκιμασίες σκληρότατες, όπως η απαγωγή μου από τους φασίστες το ’72 με την ομάδα που δουλεύαμε και έχουμε μιλήσει, τις ξεπέρασε με υπομονή, με ηρεμία και σιγουριά, σίγουρος για την υποστήριξη και την εκτίμηση των συντρόφων που κατά χιλιάδες μας ακολουθούν πάντα. τι λέτε; σας φαίνεται ότι είμαι λίγο «φανατική» για τον ντάριο, ότι τον εκτιμώ πολύ, πάρα πολύ; ε λοιπόν, εγώ λέω ναι! τον θαυμάζω, μα πιο πολύ ακόμα, τον εκτιμώ. το να τον συναντήσω ήταν για μένα μια μεγάλη τύχη. αν δεν το είχα ήδη κάνει, θα τον παντρευόμουνα! s (ντάριο φο, Ο εργάτης ξέρει 300 λέξεις το αφεντικό 1000, γι’ αυτό εκείνος είναι το αφεντικό, ιστορικές εκδόσεις: 1981) *το γλωσσικό ιδίωμα του κειμένου έχει προσαρμοστεί

Γελωτοποιός και τροβαδούρος το βραβείο νόμπελ για τη λογοτεχνία απονέμεται στον ιταλό ντάριο φο, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση των γελωτοποιών και τροβαδούρων του μεσαίωνα, μαστίγωνε την εξουσία και επανέφερε την αξιοπρέπεια στους ταπεινούς... Όπως πάντα, η κωμωδία του φο ρίχνει τα βέλη της εναντίον της σημερινής κοινωνίας. εάν υπάρχει κάποιος που αξίζει να χαρακτηριστεί γελωτοποιός και τροβαδούρος με την πραγματική έννοια του όρου είναι ο φο. το κράμα του γέλιου και της σοβαρότητας αποτελεί το όργανο το οποίο χρησιμοποιεί για να αναζωπυρώσει τις συνειδήσεις μας για τις καταχρήσεις και τις αδικίες της κοινωνίας μας. ο ντάριο φο είναι ένας πάρα πολύ σοβαρός σατιρικός συγγραφέας. για την ανεξαρτησία και την οξυδέρκειά του διέτρεξε μεγάλους κινδύνους και δέχθηκε τις συνέπειες, μα την ίδια στιγμή γνώρισε μια ζωντανή και ζωηρή επιβεβαίωση σε μεγάλα στρώματα του κοινού. (ντάριο φο, Εναντίον των γελωτοποιών. Η ομιλία στη Σουηδική Ακαδημία. εκδόσεις Πανοπτικόν, 2003)

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

Γιάννης σπανός

«Δεν κάνουμε λειτούργημα, απλώς τραγουδάμε» με ξεχωριστή παρέα θα μας υποδεχτεί ο Γιάννης σπανός στο ηρώδειο, σ’ ένα πρόγραμμα με μπαλάντες και τραγούδια-σταθμούς από το νέο κύμα. Ίσως ακούσουμε και κανένα τσιφτετέλι, αν και φοβάται ότι το κοινό του ηρωδείου δεν τα αγαπάει. από την Έλια αποστολοπούλου φωτογραφία Βασίλης μαθιουδάκης

ξ

εκίνησε από τις γαλλικές μπουάτ του Παρισιού τη δεκαετία του 1960 και, επιστρέφοντας στην ελλάδα, ταυτίστηκε με το νέο Κύμα. οι τρεις ανθολογίες με μελοποιημένη ποίηση αποτελούν ορόσημα στην καριέρα του, ενώ έχει γράψει μουσική για πολύ σημαντικές φωνές του ελληνικού τραγουδιού: Μοσχολιού, Μπιθικώτσης, αλεξίου, αρλέτα, τσανακλίδου, Μητσιάς, Πρωτοψάλτη, δήμου, Μητροπάνος. ο γιάννης Σπανός, ένας γλυκύτατος άνθρωπος, μας άνοιξε την πόρτα και μας υποδέχθηκε στο σπίτι του, παραχώνοντας διάφορα αντικείμενα στα συρτάρια για να κρύψει την τσαπατσουλιά του, όπως μας είπε.

τι θα έχει αυτή η βραδιά στο ηρώδειο; θα έχω κοντά μου τον Μανώλη Μητσιά, την ελένη δήμου, την τάνια τσανακλίδου, την αρλέτα, και τη γιοβάνα, με την οποία είχαμε βρεθεί και στη γαλλία και θα πει 2-3 γαλλικά τραγούδια. θα είναι ο δώρος δημοσθένους που έχει φοβερές δυνατότητες και είναι απρόβλεπτος, η Μελίνα ασλανίδου, την οποία λατρεύω και ως ερμηνεύτρια και ως άνθρωπο γιατί έχει τσαγανό και είναι ατόφιο χρυσάφι. ο γρηγόρης Βαλτινός, που είναι φίλος μου και τον εκτιμώ πολύ, θα παρουσιάζει τη βραδιά, αλλά θα πει και μερικά τραγούδια. Ξεκινήσατε από το Παρίσι. Πώς βιώσατε εκείνη την εποχή ως ανερχόμενος μουσικός; είχα ακούσει γαλλική μουσική και ήθελα να ξεφύγω από την ελλάδα. Μάθαινα γλώσσες τότε κι όταν έφτασα στο Παρίσι κατάλαβα ότι εκεί ανήκω. Στην αρχή έκανα ακροάσεις ως πιανίστας πριν αρχίσω να συνθέτω. αμέσως με αγκάλιασαν όλα τα μαγαζιά και οι μπουάτ. εκεί ήταν όλοι φίλοι και υπήρχε αξιοκρατία, ακόμα κι εγώ που ήμουν εντελώς άγνωστος μπήκα στη γαλλική ακαδημία τραγουδιού. τι σήμαινε εκείνη την εποχή να είσαι Έλληνας μουσικός στη Γαλλία; δεν πρόβαλλα την καταγωγή μου. δεν έκανα παρέα και με άλλους Έλληνες, γιατί ήθελα να μάθω γαλλικά και να μπω στο γαλλικό πνεύμα. διαφορετικά δεν υπήρχε λόγος να πάω στο Παρίσι. ταυτίστηκα με το γαλλικό κοινό. Μου άρεσε πολύ και η γαλλική ερμηνεία, χωρίς το μικρόφωνο στο χέρι να φτερουγίζει σαν περιστέρι. αυτό το έχει καταφέρει η τσανακλίδου.

Έχω ζηλέψει τραγούδια του Λοΐζου που ήταν και φίλος μου. Λατρεύω μερικά τραγούδια του Μαρκόπουλου. το Πολυτεχνείο βγήκε μέσα από αυτά τα τραγούδια. εγώ εκείνη την εποχή ήμουν στη γαλλία, οπότε το πολιτικό τραγούδι το έκαναν καλύτερα από μένα. εγώ ασχολήθηκα με το λυρικό, το ερωτικό τραγούδι. Με κοροϊδεύανε τότε, ότι είμαι γαλλόφωνος. υπάρχει αντίστοιχο πολιτικό τραγούδι σήμερα; η στιγμή του Πολυτεχνείου ήταν αξεπέραστη. τότε έκανα πρόβες για το Μορμόλη στο θέατρο αθηνά που είναι ακριβώς δίπλα και τα έζησα από κοντά. Ήταν θαυμάσια, υπήρχε ένα συναίσθημα που δεν υπάρχει σήμερα. δεν ήταν κομματικοποιημένο – ήταν η ελλάδα. Σήμερα είναι όλα κομματικά. Πολιτικό τραγούδι όπως βγήκε τότε δεν θα ξαναγίνει. τα τραγούδια εκείνα είναι κλασικά. Σήμερα είναι πολλά, παράλληλα προβλήματα και υπάρχουν πολλές απόψεις. Πολλά από τα τραγούδια που έχετε γράψει έχουν γίνει μεγάλες επιτυχίες. Ό,τι τραγούδι έγραφα δεν είχε σκοπό την επιτυχία, αλλά ήθελα να βγαίνει με ειλικρίνεια από μέσα μου. Πολύ αργότερα κατάλαβα τι απήχηση είχε αυτό στον κόσμο, όταν σε συναυλίες τραγουδούσαν τα τραγούδια μου κι απορούσα που τα ήξεραν. Πολλά τραγούδια μου έχουν δημιουργήσει οικογένειες. υπάρχουν άνθρωποι που μου λένε ότι με τα τραγούδια μου έχουν ερωτευτεί και παντρευτεί. ο χαρακτήρας, όμως, δεν πρέπει να είναι κολλημένος στην καριέρα, είναι τυποποίηση αυτό και λείπει η αλήθεια. Όταν γράφω ένα τραγούδι, είναι η αλήθεια της στιγμής. Μπορεί να είναι ένα ερωτικό τραγούδι, μια κινηματογραφική μελωδία ή ένα τσιφτετέλι. δεν χρειάζεται το ένα να ακολουθεί το άλλο. η ζωή είναι γεμάτη στιγμές. το λαϊκό τραγούδι έπρεπε να το έχεις ζήσει για να το καταλάβεις. εγώ έκανα λαϊκό τραγούδι γιατί πήγαινα στα κουτούκια τότε. Έβλεπα τους ανθρώπους πώς διασκέδαζαν με τα ζεϊμπέκικα που δεν ακούγονταν πουθενά αλλού. Ήταν ένας κόσμος κλειστός. τώρα το λαϊκό είναι επίπλαστο, δεν υπάρχει αυτός ο πόνος της ζωής. είναι ωραίο να παίρνεις ό,τι χρειάζεσαι από το παρελθόν και να μην το περιφρονείς.

το λέτε αυτό χωρίς κάποιο κόμπλεξ. Ό,τι είναι καλύτερο από μένα το θαυμάζω, δεν το ζηλεύω.

Πόσο εύκολο είναι σήμερα για τους νέους καλλιτέχνες να εδραιωθούν στο χώρο; η νεολαία σήμερα είναι λίγο αδικημένη, γιατί η τεχνολογία τους απασχολεί τόσο πολύ που τους ξεφεύγει το κυρίως πρόβλημα της ζωής. Παιδιά που έχουν ταλέντο δεν τα παρακολουθεί κανείς. το ταλέντο έχει και αδυναμίες, ανασφάλειες. Ένας παραγωγός μπορεί να σε προστατεύσει από αυτά και να βοηθήσει να ολοκληρωθεί το ταλέντο. εμείς είχαμε παραγωγούς και εταιρείες δίσκων που μας βοηθούσαν. δεν υπάρχει σήμερα η ανησυχία της δημιουργίας. υπάρχουν βέβαια καλλιτέχνες σημαντικοί, όπως ο αλκίνοος ιωαννίδης, ο χρήστος θηβαίος ή ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας που τον λατρεύω. ακολουθούν ένα δρόμο που ανανεώνει και προχωράει τη μουσική.

σε μια άλλη εποχή ο λοΐζος, ο θεοδωράκης, ο μαρκόπουλος έγραψαν πολιτικό τραγούδι. το ζηλεύετε αυτό;

από τους ανθρώπους με τους οποίους έχετε συνεργαστεί, ξεχωρίζετε κάποιον; Με ενδιαφέρει πολύ ο χαρακτήρας των ανθρώ-

Γυρίσατε έπειτα στην ελλάδα και ταυτιστήκατε με το νέο κύμα. Ήμασταν μια παρέα τότε με τον γιώργο Παπαστεφάνου, τον αλέκο Πατσιφά της Λύρας, και ξεκινήσαμε το νέο Κύμα. Μαζί μας κι ο νότης Μαυρουδής και η αρλέτα. δεν προσπαθούσαμε να ανταγωνιστούμε τα μεγάλα κεφάλαια της μουσικής – τον χατζιδάκι, τον θεοδωράκη και τον ξαρχάκο.

ΘEATPO

info Γιάννης σπανός Τραγούδια μιας ζωής από τις μπουάτ του Παρισιού στο νέο Κύμα κι από εκεί στα δημοφιλή ερωτικά τραγούδια. ο γιάννης Σπανός με αγαπημένους ερμηνευτές για μία νύχτα στο ηρώδειο. τραγουδούν: Μανώλης Μητσιάς, γρηγόρης Βαλτινός, δώρος δημοσθένους, τάνια τσανακλίδου, Μελίνα ασλανίδου, ελένη δήμου, αρλέτα, γιοβάννα. ωδείο ηρώδου αττικού 12 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 35€, 28€ (ViP), 30€, 24€ (ζώνη α), 25€, 20€ (ζώνη Β), 15€, 12€ (ζώνη γ), 10€ (ζώνη γ-φοιτητικό), 10€, 8€ (Άνω διάζωμα), 5€ (Άνω διάζωμα-φοιτητικό, άνεργοι, αΜεα)

πων με τους οποίους συνεργάζομαι. Έχω ξεχωρίσει ιδιαίτερα τη Βίκυ Μοσχολιού. αυτή η σπουδαία τραγουδίστρια ήταν πάντα ένα απλό κορίτσι της γειτονιάς, δεν είχε ούτε ύφος ούτε τίποτε. δεν έλεγε ποτέ τίποτε για κανέναν, είχε ήθος. θαυμάζω τις λαϊκές ψυχές, αυτούς καταλαβαίνω και με καταλαβαίνουν καλύτερα. Έχω γελάσει πολύ με την ελένη δήμου, την τάνια τσανακλίδου. θέλω να περνάω καλά με τους συνεργάτες μου. δεν αισθάνομαι ότι κάνουμε λειτούργημα, απλώς τραγουδάμε. στο σπίτι τι μουσική ακούτε; δεν ακούω μουσική. γιατί ακούω ένα θέμα και κολλάει στο μυαλό μου και δεν μ’ αφήνει να ησυχάσω, ούτε να κοιμηθώ. είμαι τόσο μέσα στη μουσική, που δεν θέλω να ξανακούω ποτέ τους δικούς μου δίσκους. Ποιο τραγούδι θα θέλατε να είχατε γράψει; το Ne me quitte pas του ζακ Μπρελ. ανησυχείτε στην παρούσα πολιτική συγκυρία; Πάρα πολύ. δεν είμαστε ώριμοι να αντιδράσουμε σωστά στα προβλήματα που δημιουργούμε οι ίδιοι. ειδικά τώρα είμαστε στην πιο επικίνδυνη στιγμή και αδυνατούμε να το καταλάβουμε. ελπίζω να επικρατήσει ο κοινός νους, γιατί γύρω μας είναι το χάος. s

[9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

Όλο το θέατρο σε μια παράσταση ο φρανσουά τανγκί δημιουργεί έναν καινούργιο κόσμο από θραύσματα κλασικών θεατρικών έργων, ποίησης, ζωγραφικής. υπεύθυνοι για τη συνοχή του, οι ηθοποιοί-μάγοι που τον αναδημιουργούν.

P

38 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

Théâtre du radeau Φρανσουά τανγκί Passim Μια θεατρική κατασκευή με τεράστια ξύλινα πλαίσια δημιουργεί εικόνες που εμφανίζονται και εξαφανίζονται. αυτές παραπέμπουν σε διαφορετικές χρονικές εποχές, αλλά και σε κόσμους μυστικιστικούς ή ονειρικούς, περνώντας από το κωμικό στο τραγικό και αντιστρόφως. Στα γαλλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Πειραιώς 260, κτίριο η 16-18 Ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, αΜεα)

από τη νίκη ορφανού

assim: λατινική λέξη που σημαίνει «διάσπαρτα, εδώ κι εκεί, σε διάφορα μέρη» και χρησιμοποιείται κατά κανόνα σε βιβλία, για να δηλώσει ότι κάποια λέξη, κρίση, γνώμη κ.λπ. απαντά αρκετές φορές σ’ ένα έργο από την αρχή ώς το τέλος του. Στη θεατρική αυτή δημιουργία του φρανσουά τανγκί και του θεάτρου της Σχεδίας, ο θεατής βρίσκεται μπροστά σ’ ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. τεράστια ξύλινα πλαίσια δημιουργούν εικόνες που εμφανίζονται και εξαφανίζονται σαν από κάποιο μαγικό τρικ. αυτή η θεατρική κατασκευή από θραύσματα εικόνων που παραπέμπουν σε διαφορετικές εποχές αλλά και σε κόσμους μυστικιστικούς ή ονειρικούς, και που περνούν από το κωμικό στο τραγικό και αντιθέτως, είναι μια σύνθεση βασισμένη στις αρχές της αρ-

© Brigitte Enguerand

info

Φρανσουά τανγκί

μονίας αλλά και του χάους. Πάνω στη σκηνή, οι ηθοποιοί –μάγοι οι ίδιοι–, φροντίζουν να μεταμορφώνουν τα πάντα τη στιγμή ακριβώς που ο θεατής νιώθει ότι έχει πλέον αντιληφθεί τους όρους του παιχνιδιού. είναι όντως ένα παιχνίδι το Passim. οι ηθοποιοί, άλλοι με υμίψηλα καπέλα και φράκα, κι άλλοι με κουρέλια· νοικοκυραίοι και περιπλανώμενοι ζητιάνοι, αφεντικά και μεροκαματιάρηδες, βασίλισσες και μάγισσες, αγρότες και διανοούμενοι, όλοι μαζί στήνουν έναν ατέλειωτο χορό. αποσπάσματα ζωής, αναφορές στην τέχνη, ονειροφαντασίες. για υλικά τους έχουν κείμενα, ποίηση, μουσική, ζωγραφική. η Πενθεσίλεια του Κλάιστ, ο Βασιλιάς Ληρ του Σαίξπηρ, Η ζωή είναι ένα όνειρο του Καλντερόν, οι Μεταμορφώσεις του οβίδιου, οι Τρεις αδελφές του τσέχοφ, αλλά και αποσπάσματα από τον ευριπίδη,

τον Μάρλοου, τον Μολιέρο, τον τσέλαν, τον Παβέζε. το παιχνίδι των αναφορών προκαλεί τον θεατή ν’ αγωνιστεί να τις παρακολουθήσει, ή απλώς να αφεθεί στη γοητεία των λέξεων και των ρυθμών. η μουσικές του Σούμπερτ, του Μπετόβεν, του χαίντελ, του Βέρντι, του τζον Κέιτζ και του ξενάκη προσθέτουν νέους όρους στο παιχνίδι, νέες αναφορές, νέα σημεία στο χρόνο που ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του κοινού. Σ’ αυτούς τους διαρκώς εναλλασσόμενους θεατρικούς πίνακες του τανγκί, οι ηθοποιοί αλλάζουν φορεσιές, προσωπεία, ρόλους. η ελαφρότητα διαδέχεται τη θλίψη, ο αισθησιασμός μετατρέπεται σε ανησυχία, το φως δίνει τη θέση του στη σκιά, η φωνή γίνεται ψίθυρος. το κεντρικό στοιχείο αυτής της δημιουργίας είναι η μεταμόρφωση. Μέσα στο λαβύρινθο των εικόνων, των κειμένων και της μουσικής,

ΘΕΑΤΡΟ

ο θεατής περνά από την πραγματικότητα στο όνειρο, από τη συνειδητή σκέψη στην ξαφνική ανάμνηση ή στην αναπόληση. ο ίδιος ο σκηνοθέτης λέει για το Passim: «δεν είναι μια παράσταση. Κανείς δεν μπορεί να περιγράψει τι συμβαίνει. δεν υπάρχει τίποτα για να περιγράψει». ο φρανσουά τανγκί έχει συνδέσει την καλλιτεχνική του πορεία με το θέατρο της Σχεδίας, που δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 στην πόλη Λε Μαν και το οποίο ανέλαβε, ως βασικός σκηνοθέτης του, λίγα χρόνια αργότερα, το 1982. Μαζί με τον Λωράν Σαμπλ, ίδρυσαν επισήμως τον θίασο του θεάτρου της Σχεδίας, που εγκαταστάθηκε στο χώρο μιας παλιάς αυτοκινητοβιομηχανίας, και που αργότερα ονομάστηκε La Fonderie. αρχικώς πραγματεύονταν τα έργα του Σαίξπηρ, στην πορεία όμως η έρευνα του θιάσου απομακρύνθηκε από τα γραπτά κείμενα. από το 1997 και μετά, το θέατρο της Σχεδίας εγκαταλείψε τις σταθερές θεατρικές σκηνές και άρχισε να περιπλανιέται μ’ ένα κινητό θέατρο ονόματι La tente ή να φιλοξενείται σε μη θεατρικούς χώρους. η δουλειά του τανγκί υπήρξε από την εποχή εκείνη στραμμένη στην προσπάθεια να παρουσιάσει μια θεατρική πρόταση που δεν είναι ούτε σύγχρονο ούτε κλασικό δράμα, αλλά που σχοινοβατεί ανάμεσα στα δύο, αμφισβητώντας τυποποιημένες δραματουργίες. Πολλές φορές, οι τίτλοι των παραστάσεών του, με αναφορές στο Μίστερο Μπούφο, τον Φάουστ ή τον Βόιτσεκ μοιάζουν σαν να κινούνται σ’ ένα γνώριμο τοπίο. αλλά στις παραστάσεις του καταξιωμένου γάλλου σκηνοθέτη, το κείμενο δεν είναι παρά μια αφορμή, μια κατάσταση εργασίας. δεν υπερισχύει σ’ αυτό το θέατρο κανέναν στοιχείο εις βάρος κάποιου άλλου: όλα βρίσκονται σε μια ισότιμη θέση, σε μια διαρκή διαπραγμάτευση, σε μια ρευστή αλληλεπίδραση. Στο θέατρο του τανγκί βρίσκουμε πολλαπλές σκέψεις και ερευνητικά νήματα. Όλες τους έχουν κείμενο και μουσική. Μόνο που το κείμενο και η μουσική χρησιμοποιούνται σαν σημείο εκκίνησης, απ' όπου απομακρυνόμαστε σταδιακά – ή αλλιώς, απ’ όπου καλούμαστε να δραπετεύσουμε. ο γάλλος δημιουργός κατασκευάζει κάθε φορά μια θεατρική μηχανή, της οποίας όλα τα μέρη λειτουργούν σαν ελβετικό ρολόι. δεν υπάρχουν «ατυχήματα» εδώ, αντιθέτως υπηρετείται το σύνολο με απόλυτη ακρίβεια, εγγράφοντάς τα όλα μέσω μιας ιδιαίτερης αντίληψης της μουσικότητας. αλλά η τελική σύνθεση, παρότι λειτουργεί πάντα με ακρίβεια, δεν στερείται ελευθερίας γιατί το θεατρικό σώμα που δημιουργεί ο φρανσουά τανγκί δεν είναι εύκολα ελέγξιμο. δεν προσαρμόζεται σε γνωστές επιταγές του θεάτρου, δεν υποτάσσεται σε μόδες της εποχής. είναι ένα μοντέλο που κανείς δεν ξέρει από πού έρχεται και πού θα καταλήξει, και το οποίο απελευθερώνει ένταση και παλμό μέσα από φράσεις, ρυθμό, κίνηση και μουσική. Μέσα στον κόσμο που κατασκευάζει ο τανγκί, ο θεατής ανακαλύπτει χιούμορ αλλά και πολιτική σκέψη, σε μια συνύπαρξη που επαναπροσδιορίζει διαρκώς τον εαυτό της. s

ΘΕΑΤΡΟ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 09-22.7.2015 ΘΕΑΤΡΟ Κατερίνα Ευαγγελάτου Ρήσος του Ευριπίδη Λύκειον Αριστοτέλους 7 Ιουλίου - 9 Αυγούστου, 20:30 Γιάννης Κακλέας Αχαρνής του Αριστοφάνη Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 10-11 Ιουλίου, 21:00 Ομάδα «Εν Δυνάμει» - Ελένη Ευθυμίου Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή Πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 11 Ιουλίου, 19:00, 23:00, 12 Ιουλίου, 19:00 She She Pop Schubladen Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 11 Ιουλίου, 21:00, 12 Ιουλίου, 17:00, 21:00 Ζωή Χατζηαντωνίου Οι τυφλοί ή Ο ήχος των μικρών πραγμάτων σε μεγάλο σκοτεινό τοπίο Πειραιώς 260, Κτίριο Η 12-13 Ιουλίου, 21:30 Κωσταντίνος Ντέλλας Ηλέκτρα του Σοφοκλή [το τελευταίο αίμα] Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν - Φρυνίχου 13-16 Ιουλίου, 21:00 Ομάδα Ώσμωσις – Ευριπίδης Λασκαρίδης Relic/Απολίθωμα Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 15 Ιουλίου, 21:00, 16 Ιουλίου, 20:00 Théâtre du Radeau - Φρανσουά Τανγκί Passim Πειραιώς 260, Κτίριο Η 16-18 Ιουλίου, 21:00

Γιάννης Σπανός Τραγούδια μιας ζωής Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 12 Ιουλίου, 21:00 Βλαντίμιρ & Βόφκα Ασκενάζι Ρεσιτάλ Πιάνου Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 12 Ιουλίου, 21:30 Κρατική Ορχήστρα Αθηνών Αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 14 Ιουλίου, 21:00 Σταύρος Ξαρχάκος - Μαρινέλλα Η σονάτα του σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 15-17 Ιουλίου, 21:00 Ζαχαρίας Καρούνης Πειραιώς 260, Κήπος Δ, 15 Ιουλίου, 22:30 Άλκηστις Πρωτοψάλτη Μυστικό τοπίο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 16 Ιουλίου, 21:00 Δήμητρα Γαλάνη Chronos Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 17-18 Ιουλίου, 21:30 Kyklos Ensemble Τα όρια του ρομαντισμού Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος», 17-18 Ιουλίου, 21:00

ΔΡΩΜΕΝΑ Πρόδρομος Τσινικόρης Στη μέση του δρόμου - Αθήνα Πλατεία Κλαυθμώνος 9 Ιουλίου 2015, 17:00 18:00, 19:00, 20:00

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Θέατρο του Νέου Κόσμου Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος Αίας του Σοφοκλή Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 17-18 Ιουλίου, 21:00 The Erasers Road to Knowhere, ένα οπτικοακουστικό αφήγημα δρόμου Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 19 Ιουλίου, 21:00 Στεφανία Γουλιώτη Ευμενίδες του Αισχύλου Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 20-22 Ιουλίου, 21:00

ΜΟΥΣΙΚΗ Σταμάτης Κραουνάκης - Λίνα Νικολακοπούλου Avanti Dario Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 9 Ιουλίου, 21:00 Νένα Βενετσάνου 1000 + 1 πόλεις Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 10-11 Ιουλίου, 21:30

Βασίλης Βρεττός Mise en abyme Πειραιώς 260, 1 Ιουνίου - 31 Ιουλίου, 19:00 ΝΕΟΝ - Οργανισμός Πολιτισμού & Ανάπτυξης Δ. Δασκαλόπουλου Renaissance Stories Πειραιώς 260, Κτίριο Α, 8 Ιουνίου - 24 Ιουλίου, 19:00 Αντώνης Βολανάκης The Holy Bachelorette in the Wedding Cave Πειραιώς 260, Κτίριο Α, 1-31 Ιουλίου, 19:30

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος Αντιγόνες Αναγνώσεις Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος 9 Ιουλίου, 21:00, Είσοδος δωρεάν Athens Open Air Film Festival Τα παραμύθια του Χόφμαν Πειραιώς 260, Κήπος Δ 13 Ιουλίου, 21:30 Είσοδος δωρεάν [9 ΙΟυΛίου 2015] #45 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

info νένα Βενετσάνου 1000 + 1 πόλεις η νένα Βενετσάνου επιχειρεί ένα μουσικό ταξίδι στα τραγούδια του χατζιδάκι, του θεοδωράκη, αλλά και σε δικά της τραγούδια πάνω σε στίχους ελλήνων ποιητών. Παρεμβάλλονται κείμενα του ρίτσου, του Καβάφη και του χάινε, μεταξύ άλλων, και εικόνες βίντεο του Άγγελου αγγελή. μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου 10-11 Ιουλίου, 21:30 εισιτήρια: 25€ (ζώνη α), 15€ (ζώνη Β), 10€, 5€ (φοιτητικό, αΜεα)

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί «φωνή πλήρης, στην ευφυή ισορροπία του κλασικού με το λαϊκό». αυτός ήταν ο χαρακτηρισμός που είχε δώσει ο Μάνος χατζιδάκις στην τραγουδίστρια νένα Βενετσάνου.

νένα Βενετσάνου

Μ

ε τριακονταπενταετή πορεία στο τραγούδι και τη σύνθεση, με σπουδαίες συνεργασίες στο ενεργητικό της –εκτός του χατζιδάκι και με τον χρήστο Λεοντή, την ελένη Καραΐνδρου και τον νίκο Μαμαγκάκη–, η νένα Βενετσάνου, σε συνεργασία με τον Άγγελο αγγελή (ο οποίος έχει τη σκηνοθετική επιμέλεια της παράστασης), στήνει στη σκηνή του μικρού θεάτρου της αρχαίας επιδαύρου μια παράσταση αφιερωμένη στον σπουδαίο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο δημήτρη Πικιώνη. η παράσταση φέρει τον τίτλο «1000+1 πόλεις» της φαντασίας, της ιστορίας και της διασποράς, και αποτελεί μια μουσική περιήγηση σε τοπία του φανταστικού, σε μουσική των Μίκη θεοδωράκη, Μάνου χατζιδάκι και της ίδιας της Βενετσάνου. Σ’ αυτήν τη μουσική διαδρομή, «οδοδείκτες» είναι τα κείμενα σημαντικών ποιητών και συγγραφέων όπως ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο γιάννης ρίτσος, ο Ίταλο Καλβίνο, και ο τάσος γαλάτης. Στόχος της παράστασης είναι η καλλιτέχνις, με το λυρισμό και την ευαισθησία της φωνής της, να υμνήσει την πόλη, τον πολίτη και τον

44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

από τον τηλέμαχο αναγνώστου

πολιτισμό, τραγουδώντας τους λόγους για τους οποίους νιώθουμε τη διάρκεια, την αξία, τον παλμό, την ομορφιά και το μέλλον των πόλεων. ο τίτλος της παράστασης απηχεί την ανάγκη των ανθρώπων να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους στον πολυπρόσωπο σύγχρονο κόσμο. Πρόκειται για μια μουσική διαδρομή της νένας Βενετσάνου στο χώρο και το χρόνο «των ελληνίδων πόλεων της φαντασίας, της ιστορίας και της διασποράς», η οποία ιχνογραφεί μια πολυσύνθετη ζωή, θυμίζοντας πως κάποτε ο ελληνικός κόσμος συνεβάλε στη διεύρυνση των οριζόντων. Καθιερωμένη καλλιτέχνις και πολιτικοποιημένη, η Βενετσάνου αντιλαμβάνεται ότι, στην εποχή της κρίσης, τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι νέοι καλλιτέχνες έχουν ενδεχομένως αυξηθεί. ανάμεσα σ’ αυτά τα εμπόδια είναι και η έλλειψη ευκαιριών που δεν έχει ένας νέος δημιουργός σήμερα. Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην ιστοσελίδα ΜusicPaper.gr, η Βενετσάνου μίλησε για την τύχη που είχε να συναντηθεί με τον αλέκο Πατσιφά, έναν από τους σημαντικότερους πα-

ραγωγούς στην ελληνική δισκογραφία και ιδρυτή της μυθικής δισκογραφικής εταιρίας Lyra. O Πατσιφάς ήταν εκείνος που ενεθάρρυνε τη Βενετσάνου να συνεχίσει τις συνθέσεις της – κάτι που δεν είχαν κάνει ούτε ο χατζιδάκις ούτε ο Μαμαγκάκης, όπως τονίζει. η καλλιτέχνις λοιπόν με τη σειρά της, προτρέπει τους Έλληνες παραγωγούς να εμπιστεύονται τους μουσικούς που έχουν να επιδείξουν κάτι το ιδιαίτερο. ταυτόχρονα, συμβουλεύει τους νέους καλλιτέχνες να μη φρενάρουν στη δημιουργία τους, αλλά και να μην είναι αποφασισμένοι για όλα χωρίς κριτήριο και χωρίς να έχουν θέσει έναν συγκεκριμένο υψηλό στόχο. η Βενετσάνου πιστεύει στους νέους καλλιτέχνες και κατανοεί το άγχος τους όταν αισθάνονται ότι πρέπει να αναμετρηθούν με καλλιτέχνες εμπειρότερους, όπως αυτοί της δικής της γενιάς. «τους δώσαμε καλές αρχές», λέει χαρακτηριστικά η καλλιτέχνις, «όμως δεν είναι ανάγκη να βιάζονται...» Και προσθέτει επίσης ότι ο τραγουδιστής δεν είναι μόνον μουσικός· πρέπει να είναι και ψυχολόγος, να διαχειρίζεται το συναίσθημα, να έχει μεγάλη αντίληψη και καλή σχέση με τη γλώσσα. s

ΜΟΥΣΙΚΗ

To tip του ασ τρολόγου

STAR WARS

Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Να λες αυτό που εννοείς και να εννοείς αυτό που λες

κριός

καρκίνος

ζυγός

αιγόκερως

(21 Μαρτίου – 19 απριλίου) το παρελθόν ξαναέρχεται στο προσκήνιο μ’ έναν θεαματικό τρόπο, και κάποια θέματα που θεωρούσες εδώ και χρόνια τελειωμένα ξανανοίγουν και ζητούν αναθεώρηση. Πολύ πιθανόν να αναγκαστείς να παραδεχτείς πως κάποιες αρχικές εκτιμήσεις σου, τελικώς, δεν ήταν σωστές (ναι, συμβαίνει αυτό ακόμα και στα καλύτερα σπίτια – συνέβη και σε σένα). ετοιμάσου λοιπόν να αποδώσεις «πολεμικές αποζημιώσεις» στα θύματά σου...

(22 ιουνίου – 22 ιουλίου) Μυστικά και ψέματα. είτε τα μαγειρεύεις είτε τα τρως, η ζωή σου κινείται σ’ αυτό το δίπολο και πρωταγωνιστείς σ’ ένα έργο που, είτε σου αρέσει είτε όχι, είναι κακόγουστο. το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι εσύ ο ίδιος έχεις διαλέξει τα μέλη του θιάσου σου – αν καταλαβαίνεις τι εννοώ. Κι έτσι κανείς δεν θα σε πάρει σοβαρά αν αρχίσεις (κατά την προσφιλή σου συνήθεια) να μοιράζεις ευθύνες στους άλλους. Μήπως, έτσι γι’ αλλαγή, να δεις λίγο καλό θέατρο;

(23 Σεπτεμβρίου – 23 οκτωβρίου) αυτό το καλοκαίρι έχει όλες τις προϋποθέσεις να είναι ένα από τα πιο ερωτικά της ζωής σου, αρκεί να δώσεις στον έρωτα τη σημασία και, κυρίως, το χρόνο που του αξίζει! ρομαντικοί περίπατοι χέρι με χέρι στην παραλία, και οι δύο στα λευκά, και γύρω σας εκείνη η αχλή των ελληνικών ταινιών της δεκαετίας του ’60 που αναδείκνυαν την ομορφιά του ελληνικού καλοκαιριού... ξέφυγα μόνο και μόνο για να σου πω κάτι που θα μπορούσα να το πω με δυο λέξεις: ζήσε το!

(22 δεκεμβρίου – 19 ιανουαρίου) η καθημερινότητα κάποιες φορές μοιάζει με γολγοθά κι είναι αλήθεια πολύ εκνευριστικό να γνωρίζεις ότι το δικό σου μερίδιο στην ευθύνη είναι ελάχιστο. θα σου πω κάτι που πραγματικά δεν συνηθίζω να λέω: η όλη σου προσπάθεια θα πρέπει να επικεντρωθεί στο να βρεις έναν τρόπο που θα σου επιτρέψει να λουφάρεις αποτελεσματικά. Με άλλα λόγια, βγάλε την ουρά σου απέξω, κοίτα πως εσύ θα τη βγάλεις καθαρή, κι άσε τους άλλους να πληρώσουν τα λάθη τους.

Θέατρο: κωσταντίνος ντέλλας, Ηλέκτρα του σοφοκλή [το τελευταίο αίμα] 13-16 ιουλίου, θέατρο τέχνης κάρολος κουν - Φρυνίχου

Μουσική: Γιάννης σπανός, Τραγούδια μιας ζωής 12 ιουλίου, ηρώδειο

Θέατρο: Γιάννης κακλέας, Αχαρνής του αριστοφάνη 10-11 ιουλίου, αρχαίο θέατρο επιδαύρου

Θέατρο: κατερίνα ευαγγελάτου, Ρήσος του ευριπίδη 1-19 ιουλίου, Λύκειον αριστοτέλους

ταύρος (20 απριλίου – 20 Μαΐου) Συνήθως απομακρυνόμαστε απ’ όσους δεν γουστάρουμε και κάνουμε παρέα μ’ εκείνους με τους οποίους ταιριάζουμε. Έχεις σκεφτεί όμως ποτέ ότι τελικά η λύση σ’ ένα πρόβλημα, το μυστικό για ν’ απομακρυνθείς από μια κακή συνήθειά σου, μπορεί να κρύβεται στο μυαλουδάκι ενός ανθρώπου με τον οποίο ποτέ δεν θα μπορούσες να κάνεις παρέα; η ζωή σε φέρνει μπροστά στην πρόκληση ν’ αντέξεις το διαφορετικό από σένα και την τύχη να επωφεληθείς απ’ αυτό. Θέατρο: she she Pop, Schubladen 11-12 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο δ

Δίδυμοι δίδυμοι (21 Μαΐου – 21 ιουνίου) αν αντιλαμβάνεσαι τον τελευταίο καιρό προβλήματα στην επικοινωνία· μια χαρά αντιλαμβάνεσαι. αν πάλι δεν έχεις πάρει χαμπάρι τίποτα, τι να σου πω; να το κοιτάξεις αυτό... αν σ’ ενδιαφέρει να καταλάβεις γιατί οι άλλοι έχουν «κατεβάσει ρολά», θα σε βοηθήσω. είσαι σνομπ, και –κυρίως– σου φαίνεται. Κι αν είσαι διατεθειμένος να πληρώσεις το τίμημα της λαμπρής σου προσωπικότητας, πάει καλά. αν όμως δεν είσαι... ε, τότε, καλά ξεμπερδέματα. Θέατρο: ζωή χατζηαντωνίου, Οι τυφλοί ή Ο ήχος των μικρών πραγμάτων σε μεγάλο σκοτεινό τοπίο 12-13 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο η

σκορπιός λέων (23 ιουλίου – 22 αυγούστου) τον τελευταίο καιρό διεκδικείς επάξια το να μπει η φωτογραφία σου δίπλα στον ορισμό του τρόλινγκ. επίτηδες ή όχι, καταφέρνεις να μας ερεθίζεις και να μας ταράζεις απλά και μόνο γιατί μπορείς! ε λοιπόν, σε προειδοποιώ ότι, αν συνεχίσεις έτσι, είναι λίγα τα ψωμιά σου και αργά ή γρήγορα το αστείο θα γίνει σοβαρό, και χωρίς να το καταλάβεις θα πρέπει να απολογηθείς στα σοβαρά για πράγματα που θεωρούσες αστεία. Μόνο εσύ όμως... Θέατρο: ομάδα Ώσμωσις - ευριπίδης λασκαρίδης, Relic/Απολίθωμα 15-16 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο ε

Παρθένος (23 αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου) δουλειά πρώτη, δουλειά έξτρα, σχέση, οικογένεια, γυμναστήριο. Σε πόσα κομμάτια θα ήθελες να σπάσεις, πες μας. γιατί αν συνεχίσεις να ξοδεύεις έτσι τις δυνάμεις σου, σίγουρα θα γίνει και αυτό. αν δεν αρχίσεις να προσέχεις τον εαυτό σου και να του συμπεριφέρεσαι με μεγαλύτερη αγάπη, είναι σίγουρο ότι θα αντιμετωπίσεις προβλήματα υγείας. φάε καλύτερα, κοιμήσου περισσότερο, δούλεψε πιο έξυπνα, άκου όμορφα πράγματα – όπως αυτό το ρεσιτάλ: Μουσική: Βλαντίμιρ & Βόφκα ασκενάζι, Ρεσιτάλ πιάνου 12 ιουλίου, Μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου

46 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #45 [9 ΙουΛίου 2015]

(24 οκτωβρίου – 21 νοεμβρίου) να γελάς περισσότερο. αυτή είναι η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα που θέλεις να μου κάνεις. ναι, το ξέρω: αυτήν την εποχή έχεις χίλιους λόγους για να είσαι σκεπτικός και γκρινιάρης. Όμως κόντρα σε όλα σου τα επιχειρήματα, σε καλώ ν’ αλλάξεις τη γεωμορφολογία των γραμμών του προσώπου σου. χαλάρωσε τις ρυτίδες του μετώπου σου και ρίξε όλη σου τη δύναμη στο χαμόγελό σου. θα δεις –και θα εισπράξεις– μεγάλη διαφορά στον ίδιο σου τον εαυτό, αλλά και στους γύρω σου... Μουσική: σταμάτης κραουνάκης λίνα νικολακοπούλου, Avanti Dario 9 ιουλίου, ηρώδειο

τοξότης

υδροχόος (20 ιανουαρίου – 18 φεβρουαρίου) τι λες να πας κόντρα στη φύση σου; τι λες να αφεθείς στο συναίσθημα, στον έρωτα, να γίνεις ένα μικρό, χαζό παιδί που πιστεύει σε μεγάλες ψεύτικες υποσχέσεις και ονειρεύεται το αδύνατο; δεν υπάρχει καταλληλότερη εποχή απ’ αυτήν για να βάλεις την ποίηση στη ζωή σου. Κι αν επιμένεις να ψάχνεις όφελος πίσω από αυτό, θα σου πω ποιο είναι αυτό: η εμπειρία. η ευκαιρία να δεις τον εαυτό σου να πετάει από πάνω του τις μανιέρες που, στο κάτω κάτω, δεν τον πήγαν και πολύ μακριά... Μουσική: σταύρος Ξαρχάκος – μαρινέλλα, Η σονάτα του σεληνόφωτος, του Γιάννη ρίτσου 15-17 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο δ

ιχθύες

(22 νοεμβρίου – 21 δεκεμβρίου) θα επαναλάβω μια από τις μεγαλύτερες –και πιο εκνευριστικές– κοινότυπες εκφράσεις που έχουμε ακούσει όλοι μας: Όλα στη ζωή έρχονται για κάποιο λόγο, και συνήθως για να μας διδάξουν κάτι το οποίο υπάρχει ανάγκη να μάθουμε. Μη βαράς, δεν φταίω εγώ, εγώ απλώς μεταφέρω το μήνυμα. διάβασε πίσω από τις δυσκολίες το κρυμμένο μήνυμα και δείξε στο σύμπαν πως έχεις πάρει επιτέλους μυρωδιά αυτό που θέλει να σου διδάξει. Μόνο έτσι θα ησυχάσεις...

(19 φεβρουαρίου – 20 Μαρτίου) οι μέρες αυτές απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή, καθώς ένα πρόβλημα που δεν έχεις αντιληφθεί μέχρι σήμερα πόσο σοβαρό είναι, πρόκειται να μετατραπεί σε βραχνά. οι άλλοι δεν φαίνεται να έχουν τη δυνατότητα ή τη διάθεση να προσφέρουν αποτελεσματική βοήθεια, οπότε μάλλον θα πρέπει να το πάρεις απόφαση πως, για μια ακόμα φορά, θα σηκώσεις όλο το βάρος μόνος/η σου. αυτά είναι τα κακά νέα. τα καλά νέα είναι ότι αντέχεις.

Θέατρο: ομάδα «εν Δυνάμει» - ελένη ευθυμίου, Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή Πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα 11-12 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο ε

Μουσική: νένα Βενετσάνου, 1000 + 1 πόλεις 10-11 ιουλίου, Μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου

ζΩΩΔΙΑ

Π ρ ο σ ε χ ω σ

εταιρεία θεάτρου χώρος - σίμος κακάλας

Ορέστης του Ευριπίδη στην παρηκμασμένη αθήνα του Πελοποννησιακού πολέμου ο ευριπίδης μιλά για τη δημοκρατία που φθίνει και πειραματίζεται πάνω στα όρια της τραγωδίας. με οδηγό τη μετάφραση του τσαρούχη, ο κακάλας προτείνει ένα θέατρο λαϊκό και ταυτόχρονα ποιητικό, που ολοκληρώνεται μέσα από τη διαδραστική σχέση με το κοινό.

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 28-29 Αυγούστου 2015