Συμβουλευτικές Σελίδες ανησυχία, αδυναμία, κόπωση, λιποθυμική τάση, ναυτία, ζάλη, ανορεξία, δυσκολία στην αναπνοή έως τη δύσπνοια, αίσθημα πνιγμού, κόμπου στο λαιμό έως και δυσκολία κατάποσης, πόνος στο στήθος, πονοκέφαλος, πόνοι στην κοιλιακή χώρα ή και στον αυχένα, αίσθημα παλμών, έντονη και αδικαιολόγητη εφίδρωση, υγρά ή και κρύα χέρια, ξηροστομία, συχνουρία και αρκετά άλλα. Τί είναι όμως άγχος και γιατί διαστρεβλώνουμε την κατάσταση λέγοντας πως «δεν είναι τίποτα, άγχος είναι!»; Γιατί περί διαστρέβλωσης πρόκειται αφού εμμέσως σημαίνει άρνηση (αν όχι ακύρωση) του συναισθήματος του πάσχοντος. Πότε είναι μία παθολογική κατάσταση και πότε είναι μία «φυσιολογική» κινητοποίηση με σκοπό την προετοιμασία μας στην αντιμετώπιση μιας δοκιμασίας, κάτι νέου σαν διαδικασία (εξετάσεις, γάμος, πρώτη μέρα στην εργασία, στρατιωτική θητεία κ.α.) ή γενικότερα
Συμβουλευτικές Σελίδες ενός γεγονότος που έχει ερμηνευτεί ως απειλή; Το άγχος δεν είναι τίποτα το διαφορετικό από την αγωνία. Γνωρίζει όμως διαφορετικές ποσότητες και ποιότητες. Έτσι, κυμαίνεται από μία ένταση που πραγματικά μπορεί να μας κινητοποιήσει για να ανταπεξέλθουμε σε μία δοκιμασία, με πλήρεις δυνάμεις, έως την κατάσταση της απώλειας του ελέγχου και ακόμη περισσότερο, την ακινητοποίησή μας. Ορισμένοι συγχέουν το άγχος, που εμφανίζεται μπροστά από μία αόρατη απειλή και που βιώνεται ως ένα υποκειμενικό συναίσθημα ανησυχίας (ακολουθούν οι σωματικές εκδηλώσεις) με το φόβο που είναι αντίδραση σε ένα πραγματικό και γνωστό γεγονός, ή κατάσταση. Το παθολογικό άγχος επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου το οποίο βιώνει την κατάσταση αυτή στις διάφορες κοινωνικές, διαπροσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές δραστηριότητες και ρόλους. Παρενθετικά, θα αναφέρουμε άλλο ένα κριτήριο που πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας, έστω και αν δεν έχουμε το χώρο για να το αναλύσουμε, αφού από μόνο του αποτελεί ένα πολύ μεγάλο ζήτημα: θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε κανόνα του ισότιμου και αφορά την μετάθεση ενός μεγάλου κομματιού άγχους από μία άλλη πηγή και τον εστιασμό του σε ένα άλλο πρόβλημα. Η ιδέα αυτή προκύπτει από την παρατήρηση πως κάποια άτομα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες αντιδρούν υπερβολικά έντονα σε ένα θέμα που δεν του αρμόζει. Βλέπουν δηλαδή την καταστροφή εκεί που δεν συντρέχουν αντικειμενικοί λόγοι. Μέσα από την ψυχοθεραπευτική πρακτική αλλά και μέσα από την κοινωνική συναναστροφή μας, διαπιστώνουμε πως πολλές δραστηριότητες του σύγχρονου ανθρώπου τείνουν να ακυρώσουν τις έννοιες του μέτρου και των ορίων. Για παράδειγμα, συχνά τοποθετούνται στόχοι μη υλοποιήσιμοι και σχέδια μη εφικτά ή χρονο-
ΟΔΗΓΟΣ ΥΓΕΙΑΣ 2009
204
διαγράμματα εξωπραγματικά. Άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, σπάνια πλέον συναντάμε ανθρώπους που δεν έχουν τοποθετηθεί σε πορείες αντίθετες και σε στάσεις σύγκρουσης τόσο εναντίον άλλων όσο και εναντίον του ίδιου τους του εαυτού. Άλλωστε η κοινωνική, πολιτική, επαγγελματική και η οικογενειακή ζωή διαμορφώνεται σήμερα με σχήματα που δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν την ανθρώπινη αντοχή. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ρυθμούς. Αν εστιάσουμε στην επαγγελματική δραστηριότητα του σύγχρονου ανθρώπου, για να δώσουμε ένα απτό παράδειγμα των όσων λέμε, θα διαπιστώσουμε ότι ίσως ποτέ άλλοτε, σε περίοδο ειρήνης, δεν είχε διαμορφωθεί τόσο έντονα ψυχοπιεστικό περιβάλλον και αρνητικές συνθήκες όσο σήμερα. Η επαγγελματική εξουθένωση είναι μία κατάσταση που γνωρίζουν όλο και περισσότερα άτομα και αυτή συνδέεται με μια ποικιλία σωματικών και ψυχικών συμπτωμάτων, που προαναφέραμε. Πρόκειται για μια κατάσταση όπου ο εργαζόμενος χάνει το ενδιαφέρον και τα θετικά συναισθήματα που είχε για το αντικείμενο της δουλειάς του (ικανοποίηση και αίσθημα αναγνώρισης), παύει να είναι ικανοποιημένος από την εργασία και την απόδοσή του και αναπτύσσει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του.
έχουν πλέον παρουσιαστεί, υπάρχουν πολλές δυνατότητες ανάδρασης και ανασχηματισμού. Η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία είναι χρήσιμα και πρακτικά εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν όσους επιθυμούν να αλλάξουν στάση και να αντιλαμβάνονται δυναμικά το περιβάλλον τους. Να μάθουν να ακούν το εαυτό τους και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να παίρνουν αποφάσεις και να υποστηρίζουν την άποψή τους, ώστε να αντιμετωπίζουν τις περισσότερες δοκιμασίες ως ευκαιρίες και όχι ως απειλές, να αναγνωρίζουν τις τυχόν υπερβολικές απαιτήσεις και να μάθουν να συγκρατούνται από άλλους τομείς στους οποίους τα καταφέρνουν και όχι να τα καταστρέφουν (όπως οι διαπροσωπικές σχέσεις, η οικογένεια και το ευρύτερο κοινωνικό δίκτυο). Πολλές άλλες επίσης πρακτικές και διαχειριστικές τεχνικές υπάρχουν και λειτουργούν συμπληρωματικά στην συγκρότηση της αυτό-εικόνας και την ενίσχυση της αυτόεκτίμησης. Με εκτίμηση, Διονύσιος Σαβράμης
Όμως, ένα βήμα πίσω, πριν την κατάσταση της εξουθένωσης, είχαμε όλες τις προειδοποιήσεις, τις οποίες και δεν λάβαμε σοβαρά υπ’ όψιν μας. Στη συνέχεια η κατάσταση έντασης έγινε χρόνια και παγιώθηκε και αργά αλλά σταθερά, η εξάντληση παρουσιάστηκε, με μειωμένες δυνατότητες αντίδρασης για ανάκαμψη. Σε όσους αγνοήσουν τις προειδοποιήσεις, ακολουθεί ένας κύκλος επηρεασμού των σχέσεων με τη σύντροφο, των οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων και πολλών άλλων. Στην περίπτωση αυτή, όπως και σε άλλες περιπτώσεις όπου μία παθολογική αγχώδης κατάσταση είναι προ των πυλών ή καταθλιπτικά συναισθήματα απαξίωσης
ΟΔΗΓΟΣ
2009 205ΥΓΕΙΑΣ