J O H N T R E N C H A R D CS S R MODLITWA OSOBISTA
MODLITWA OSOBISTA
¯yæ w mi³ości z Bogiem
ISBN: 978-83-60998-67-0
www.homodei.com.pl
JOHN TRENCHARD CSSR
MODLITWA OSOBISTA ¯yæ w mi³ości z Bogiem
JOHN TRENCHARD CSSR
© John Trenchard CSsR 2008 for the polish edition © 2010 Wydawnictwo Homo Dei Tytuł oryginału: Personal prayer. Living in love with God Projekt okładki: David McNamara CSsR Rysunek opracowany przez Una Agnew SSL w celu objaśnienia teorii Adriana van Kaama C.S.Sp Fotografie: iStock&Shutterstock, sxch stock Modlitwy na stronach 107–110 pochodzą z książki Come Lord Jesus opublikowanej przez Redemptorist Communication Dublin Tłumaczenie: Marcin Włodarczyk Adiustacja i korekta: Paulina A. Lenar Skład i dtp: Małgorzata A. Batko Nihil obstat: Ryszard Bożek CSsR, Prowincjał L. dz.: 588/11/09 Wydawnictwo Homo Dei 2010 ul. Zamojskiego 56, 30-523 Kraków tel. 12 656-29-88, fax 12 259-81-21 www.homodei.com.pl e-mail: dystrybucja@homodei.com.pl
ISBN: 978-83-60998-67-0 Druk i oprawa: Dimograf Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być powielana ani wykorzystana przy użyciu jakichkolwiek środków fizycznych bądź elektronicznych bez uprzedniej zgody właściciela praw autorskich.
Wprowadzenie .............................................................................. 4 ROZDZIAŁ 1: Początek poszukiwania Boga ................... 6 – Odkrywanie skarbu, który jest w nas .................................. 8 – Twarzą w twarz z samym sobą ........................................... 10 ROZDZIAŁ 2: Znaczenie poznania siebie ...................... 14 – Poznawanie samego siebie .................................................. 16 – Odkrywanie w sobie ukrytych głębi ............................... 18 – Zrozumienie własnego serca ............................................... 22 – Odsłanianie naszego prawdziwego „ja” .......................... 26 ROZDZIAŁ 3: Podjęcie decyzji o modlitwie .................. – Pragnienie Boga ....................................................................... – Dlaczego poszukiwanie Boga może być trudne ......... – Trudny pierwszy krok .............................................................
28 30 34 38
ROZDZIAŁ 4: Jak się modlić – wskazówki ...................... – Rozpoczęcie modlitwy ........................................................... – Jak modlił się Jezus? ................................................................ – Jak słuchać w czasie modlitwy? .......................................... – W jaki sposób Bóg do nas przemawia? ............................
40 42 44 48 52
ROZDZIAŁ 6: Sposoby modlitwy ........................................ 74 – Mantra .......................................................................................... 76 – Medytacja ................................................................................... 78 – Słuchanie dowolnie wybranego fragmentu Pisma .... 82 – Podsumowanie dnia ............................................................... 86 – Eucharystia ................................................................................. 88 ROZDZIAŁ 7: Doświadczenie, które zmienia życie.... 94 – Dlaczego modlitwa czyni różnicę ..................................... 96 – W kierunku zjednoczenia z Bogiem ............................... 100 – Modlitwy, których uczymy się sercem ........................... 104
SPIS TREŚCI
ROZDZIAŁ 5: Problemy z modlitwą .................................. 58 – Brak czasu .................................................................................... 60 – Rozproszenie w modlitwie.................................................... 62 – Czy modlitwa ma sens? .......................................................... 66 – Czy Bóg tam jest? ...................................................................... 70
Wprowadzenie
N
4
iektórzy z nas próbują się Każdy z nas jest inny, ale modlić, ale wkrótce się poddają, ponieważ dochodzą wielu z nas uważa osobistą do wniosku, że modlitwa do modlitwę za sprawę trudną niczego nie prowadzi. Wielu uczestniczy we wspólnej modlitwie w kościele, lecz później stwierdza, iż nie przynosi ona oczekiwanych skutków. Inni próbują się modlić w momencie tragedii, aby odkryć, że nie stanowi to żadnej realnej pomocy. Jednak mimo poniesionych porażek w głębi serca pozostaje dręczące przeczucie, że osobista przyjaźń z Bogiem jest ważna, a modlitwa ma znaczenie. W tle uznania znaczenia modlitwy istnieje wiara, że Jezus Chrystus narodził się, aby być z nami, i że Jego przyjaźń może wszystko zmienić. Jednak, tak jak w przypadku wszystkich przyjaźni, utrzymanie jej wymaga wielkiego wysiłku. Ta książka powstała z myślą o każdym, kto wyczuwa – choćby w sposób bardzo niejasny – znaczenie modlitwy, która ma nas zbliżyć do Boga. Zainteresowanie to może być owocem przeżytej niedawno tragedii, takiej jak śmierć ukochanej osoby lub zakończenie ważnego związku. A może chcesz pogłębić swój kontakt z Bogiem, aby twoje dziecko, które właśnie przyjęło chrzest, w pełni mogło się cieszyć prawdziwą wiarą. A może po prostu czujesz pustkę w swoim życiu, a jej źródłem jest oddalenie od Boga.
Oczywiście, wzorem każdego modlącego się jest sam Jezus, dlatego w dalszej części książki odniesiemy się właśnie do Jego modlitwy. Następnie zastanowimy się nad sposobami, za pomocą których Bóg dociera do nas, by mówić do każdego modlącego się. Potem przyjrzymy się niektórym najczęściej spotykanym związanym z praktyką modlitwy problemom, jakich doświadcza większość z nas, gdy chce się modlić. Na koniec przedstawimy kilka wypróbowanych przez innych sposobów modlitwy.
5
WPROWADZENIE
Każdy może się modlić, również ten, kto nigdy nie słyszał o Bogu, ponieważ w każdej istocie ludzkiej jest Duch Święty, który pomaga nam poznać samych siebie i przekonać się, że miłość nie zna granic. Jeśli szukasz nowego życia i pomocy w swoim zbliżeniu do Boga, ta książka jest właśnie dla ciebie.
Poczยนtek
1. POCZĄTEK POSZUKIWANIA BOGA
POCZĄTEK POSZUKIWANIA BOGA
1
Odkrywanie skarbu, który jest w nas
H
8
istoria ta dotyczy skromNasz największy skarb jest nego żydowskiego rabina Izaaka, syna Jekela, który kilkabardzo blisko domu – set lat temu żył w wielkiej nędzy JEST W NAS w jednopokojowym mieszkaniu w Krakowie. Pewnej nocy miał sen o skarbie zakopanym pod mostem wiodącym do zamku królewskiego w Pradze. Przez kolejne trzy noce sen się powtarzał; rabin nie mógł przestać o nim myśleć i dlatego postanowił, że wybierze się pieszo do Pragi w poszukiwaniu skarbu. Jakże gorzkie było jego rozczarowanie, gdy dotarł do miasta i okazało się, że most jest strzeżony przez żołnierzy, a do skarbu, o ile w ogóle istniał, nie ma zupełnie dostępu. Kiedy rabin stał przygnębiony, dowódca strzegących mostu żołnierzy zapytał go o przyczynę smutku. Rabin opowiedział żołnierzowi swój sen. Kapitan, dowódca straży, wybuchnął śmiechem. „Nie powinieneś dawać wiary snom” – powiedział. „Dlaczego? Ponieważ ostatniej nocy miałem sen o skarbie zakopanym w domu człowieka, o którym nigdy wcześniej nie słyszałem. Był to pewien rabin o imieniu Izaak, syn Jekela, mieszkający w Krakowie. Ale nikt rozsądny nie wierzy w sny”. Rabbi wysłuchał opowieści z ogromnym zdziwieniem. Skłonił się nisko i podziękował kapitanowi. Następnie pospiesznie wyruszył w drogę powrotną do Krakowa, a kiedy tylko dotarł do domu, natychmiast zaczął kopać w rogu swojego pokoju, za piecem. W końcu wykopał skarb, który zakończył czas biedy w jego życiu. (za: Mircea Eliade, Mity, sny i misteria)1
1
Por. M. Eliade, Mity, sny i misteria, tłum. K. Kocjan, Warszawa 1994 (przyp. tłum.).
Historia ta stanowi przypowieść, do której wszyscy możemy się odnieść. Szukamy dookoła siebie skarbu, który nas zadowoli; oczekujemy od innych, iż sprawią, że będziemy szczęśliwi. Jednak największy skarb jest bardzo blisko domu – w rzeczywistości ukryty jest w nas, ponieważ to właśnie w nas Bóg ustanowił swój dom.
W słowach Ewangelii św. Łukasza Jezus mówi o tym, co ma największe znaczenie: Starajcie się raczej o Jego królestwo, a te rzeczy będą wam dodane. Nie bój się, mała trzódko, gdyż spodobało się Ojcu waszemu dać wam królestwo (…) Bo gdzie jest skarb wasz, tam będzie i serce wasze (Łk 12, 31–34).
ODKRYWANIE SKARBU
9
Twarzą w twarz z samym sobą
„A co ze mną?” – opowieść Geraldine
10
Bóg jest w każdym człowieku: jeśli rozpoznamy Go w sobie, możemy prawdziwie pokochać siebie
Każdy zawsze uważał Geraldine za osobę bezinteresowną. Gdy jej starzejąca się matka trzy razy w ciągu kilku tygodni upadła na ziemię, Geraldine doszła do wniosku, że nie może jej dłużej zostawić samej. Dlatego przekonała rodzinę, by zabrać ją do siebie. Jednak nikt nie był zadowolony z tego pomysłu. Mąż Geraldine, który przywykł do tego, iż jest obsługiwany, obawiał się, że kilka tygodni zmieni się w miesiące, a nawet lata. Michael, który właśnie skończył 15 lat, sta-
wał się jeszcze bardziej nieznośny, gdy babcia była w pobliżu. Geraldine, która czasami uważała swoją matkę za osobę trudną, poczuła, że staje się coraz bardziej rozdrażniona: „A co ze mną… Kto zadba o mnie…?” Jednak gdy tylko słowa te cisnęły się jej na usta, Geraldine zaczynała czuć się winna i próbowała wyrzucić je ze swojego serca, aż do chwili gdy powracały, z jeszcze większą siłą niż przedtem.
„Nie wiedziałem, że miałem to w sobie…” – opowieść Philipa
11
TWARZĄ W TWARZ
Philip pochodzi z Zimbabwe, gdzie mieszkał, gdy poznał swoją przyszłą żonę Clare, która pracowała tam jako zagraniczna wolontariuszka. Przed zawarciem małżeństwa ustalono, że młodzi wrócą do kraju rodzinnego Clare. Philip dobrze wiedział, że nie będzie to dla niego łatwe, i miał rację. Tęsknił za swoją rodziną i wydawało mu się, że wszystkich nowych przyjaciół otrzymuje w spadku po Clare. Przepaść między małżonkami pogłębiała się i mimo że byli zjednoczeni miłością do córki, napięcie między nimi stawało się coraz większe. Pewnej nocy podczas sprzeczki Philip wyszedł z domu, by się uspokoić. Chodząc po ulicach, natrafił na reklamę kursu, który mógł mu zapewnić awans w pracy. To było dwa lata temu. Dziś, po ukończeniu kursu i otrzymaniu awansu, przed Philipem stoją nowe możliwości. Wraz z Clare odkryli nową głębię wzajemnej miłości do siebie. „Czuję, że jestem innym człowiekiem” – mówi dumnie Philip, przytulając do siebie żonę. „Czuję, że jestem mężczyzną… Po prostu nie wiedziałem, że mam to w sobie”.
Opowieści o Geraldine i Philipie są prawdziwe. Każdy z nas musi toczyć podobne walki. Stawiając czoła światu, jednocześnie zmuszeni jesteśmy stawiać czoła samym sobie. Czym jest to własne „ja”, które znajduje się w centrum naszego życia? Często słyszymy, że aby naprawdę żyć – żyć pełnią życia – musimy nawiązać kontakt z naszym prawdziwym, własnym „ja”. To może być trudne, ponieważ nasze prawdziwe „ja” zazwyczaj pojawia się, gdy znajdujemy się w sytuacjach ekstremalnych. Na przykład, jakże często mówimy: „on pokazał swoje prawdziwe »ja«”, gdy ktoś okazał się wyjątkowo życzliwy – lub odwrotnie! Przykładem są historie Geraldine i Philipa – prawdziwe „ja” dochodzi do głosu, gdy przeżywamy kryzys. Przez większość życia możemy przystosowywać się do potrzeb i pragnień innych. Jednak gdy nagle wydarza się coś, co pozbawia nas osłony, wówczas nasze prawdziwe „ja” staje się widoczne. Ma to często miejsce w momencie, gdy zaczynamy rozumieć, że czeka nas więcej, niż sobie wyobrażaliśmy. 12
Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego (Mt 22, 37–39). Uczniom Jezusa często przypominano, jak ważna jest miłość do Boga i miłość do bliźniego. Ale co oznacza „miłość do siebie samego”? Miłość ta urzeczywistnia się jedynie wtedy, gdy stając się świadomi swojego prawdziwego „ja”, odnajdujemy Boga i cieszymy się doskonałym zjednoczeniem z Nim, co nazywamy modlitwą.
13
TWARZĄ W TWARZ
Jezus Chrystus naucza nas, że kiedy odnajdujemy nasze prawdziwe „ja”, wtedy zarazem dotykamy Boga. Tak jest w rzeczywistości – „miłość samego siebie” uczynił On jednym z głównych punktów swojego nauczania. Faryzeuszowi, który chciał Go zaskoczyć pytaniem o to, jakie jest największe przykazanie, Jezus odpowiedział:
PoznaĂŚ siebie
2. ZNACZENIE POZNANIA SIEBIE
ZNACZENIE POZNANIA SIEBIE
2
Modlitwy, których uczymy się sercem
S
ą chwile, gdy stwierdzaNAJLEPSZA MODLITWA my, że modlitwa jest prawie „niemożliwa”: możemy wtedy POCHODZI Z SERCA skorzystać z pomocy modlitewników i modlitw wyuczonych na pamięć. Poniżej proponujemy kilka modlitw, które warto poznać i nauczyć się ich na pamięć.
MODLITWA PAŃSKA (OJCZE NASZ)
104
Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje; przyjdź królestwo Twoje; bądź wola Twoja jako w niebie, tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj; i odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom; i nie wódź nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode złego. Amen.
ZDROWAŚ MARYJO (POZDROWIENIE ANIELSKIE) Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą, błogosławionaś Ty między niewiastami, i błogosławiony owoc żywota Twojego Jezus. Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi, teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen.
CHWAŁA OJCU Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, jak była na początku, teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
POD TWOJĄ OBRONĘ Pod Twoją obronę uciekamy się, Święta Boża Rodzicielko, naszymi prośbami racz nie gardzić w potrzebach naszych, ale od wszelakich złych przygód racz nas zawsze wybawiać, Panno chwalebna i błogo-
sławiona. O Pani nasza, Orędowniczko nasza, Pośredniczko nasza, Pocieszycielko nasza. Z Synem swoim nas pojednaj, Synowi swojemu nas polecaj, swojemu Synowi nas oddawaj.
WITAJ, KRÓLOWO Witaj, Królowo, Matko miłosierdzia, życie, słodyczy i nadziejo nasza, witaj! Do Ciebie wołamy wygnańcy, synowie Ewy; do Ciebie wzdychamy, jęcząc i płacząc na tym łez padole. Przeto, Orędowniczko nasza, one miłosierne oczy Twoje na nas zwróć, a Jezusa, błogosławiony owoc żywota Twojego, po tym wygnaniu nam okaż. O łaskawa, o litościwa, o słodka Panno Maryjo!
RÓŻANIEC Różaniec jest „mantrą” (zob. s. 76) składającą się z modlitw podanych powyżej. Kiedy odmawiamy różaniec, nie jest konieczne zwracanie uwagi na słowa, które aktualnie wypowiadamy. Recytacja odpowiednich modlitw stanowi jedynie zewnętrzną strukturę, na której należy osadzić naszą osobistą refleksję nad „tajemnicami” z życia Chrystusa, aby w ten sposób znaleźć się w obecności Boga. Te same słowa są powtarzane w celu „wyciszenia” naszych umysłów i przebudzenia w nas świadomości stania w obecności Boga. Papież Jan Paweł II napisał, że „odmawiać różaniec to nic innego, jak kontemplować z Maryją oblicze Chrystusa”.
105
TAJEMNICE RADOSNE Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie Nawiedzenie św. Elżbiety Narodzenie Jezusa Ofiarowanie Jezusa w świątyni Odnalezienie Jezusa w świątyni
MODLITWY
Tajemnice różańca są podzielone na cztery części po pięć tajemnic w każdej:
TAJEMNICE ŚWIATŁA Chrzest Jezusa w Jordanie Objawienie się Jezusa w Kanie Galilejskiej Głoszenie Królestwa Bożego Przemienienie Pańskie Ustanowienie Eucharystii TAJEMNICE BOLESNE Modlitwa Jezusa w Ogrójcu Ubiczowanie Jezusa Ukoronowanie Jezusa koroną cierniową Dźwiganie krzyża Ukrzyżowanie
106
TAJEMNICE CHWALEBNE Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa Wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa Zesłanie Ducha Świętego Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny Ukoronowanie Najświętszej Maryi Panny Aby ułatwić rozumowi i sercu uczestniczenie w kontemplacji tych głównych wydarzeń naszej wiary, rozważaniu każdej tajemnicy towarzyszy odmawianie jednej modlitwy Ojcze nasz, dziesięciu Zdrowaś Maryjo i jednego Chwała Ojcu. Różaniec jest często uzupełniany recytacją modlitwy Pod Twoją obronę lub Witaj, Królowo. Tak więc, „szereg Zdrowaś Maryjo stanowi osnowę kontemplacji tajemnic” (papież Paweł VI).
MODLITWA DO DUCHA ŚWIĘTEGO Przyjdź, Duchu Święty, Przemień nasze wewnętrzne napięcie w święte odprężenie. Przemień nasz niepokój w kojącą ciszę.
Przemień nasze zatroskanie w spokojną ufność. Przemień nasz lęk w nieugiętą wiarę. Przemień naszą gorycz w słodycz Twej łaski. Przemień mrok naszych serc w delikatne światło. Przemień naszą obojętność w serdeczną życzliwość.
MODLITWA DO MATKI BOŻEJ NIEUSTAJĄCEJ POMOCY Ty dałeś nam swoją Rodzicielkę Maryję, której sławny obraz czcimy, jako Matkę gotową nieustannie pomagać, spraw, abyśmy gorliwie wypraszając Jej macierzyńską pomoc, nieustannie doznawali owoców Twojego odkupienia. Amen.
107
PRZYKŁAD MODLITWY PORANNEJ
Dziękuję za Twoją łaskę, że żyję tego ranka. Dziękuję za sen, który mnie odnowił. Dziękuję za tę szansę zrobienia nowego początku.
MODLITWY
Boże mojego życia, witam ten nowy dzień. To jest Twój dar dla mnie, nowy akt stworzenia, obietnica zmartwychwstania.
Panie, ten dzień jest pełen nadziei i możliwości: pozwól mi ich nie zmarnować. Ten dzień jest pełen tajemnic i niewiadomych: pomóż mi stawić im czoło bez lęku i niepokoju. Ten dzień jest pobłogosławiony pięknem i przygodą: pozwól mi się nimi w pełni cieszyć.
108
Daj mi dziś rozwagę, pobożność i uprzejmość. Obym był uprzejmy i pomocny innym, obym nie myślał tylko o sobie. Zachowaj mnie przed wszelkimi słowami lub uczynkami, które mogłyby zranić lub lekceważyć albo niszczyć; i oby moje myśli były dla Ciebie przyjemne. Kiedy znów nadejdzie noc, obym mógł spojrzeć na dzisiejszy dzień bez żalu ani goryczy w moim sercu; i oby nikt nie był nieszczęśliwy z powodu tego, co zrobiłem ani tego, czego nie zrobiłem. Panie, pobłogosław ten dzień dla mnie i dla każdego innego. Uczyń, żebyśmy w tym dniu
pamiętali o Twoim Synu, Jezusie Chrystusie. Panie Jezu Chryste, przyjacielu i bracie, spraw, abyśmy poznali Cię lepiej, kochali mocniej i naśladowali Cię dokładniej dzień po dniu. Amen.
PRZYKŁAD MODLITWY WIECZORNEJ Panie, dziękujemy Ci za miniony dzień. Dziękujemy Ci także za Twoją miłość i ochronę. Wybacz nam wszelkie zło, jakie dziś wyrządziliśmy. Wybacz nam zły nastrój i to, że byliśmy uciążliwi dla innych. Wybacz nam zranienie tych, których powinniśmy kochać.
109
Wybacz nam każdą pomoc, której mogliśmy udzielić komuś potrzebującemu, lecz nie udzieliliśmy. Panie, modlimy się dziś wieczorem za wszystkich ludzi: wierzących i niewierzących;
MODLITWY
Wybacz nam każde słowo otuchy, pochwały albo podziękowań, które mogliśmy wypowiedzieć, lecz nie zrobiliśmy tego.
za tych, którzy próbują Cię odnaleźć; i za tych, dla których jesteś obojętny. Pobłogosław tych, którzy są samotni i którzy wieczorem tym bardziej odczuwają swoją samotność. Pobłogosław tych, którzy są starzy i chorzy, lub którzy nie śpią tej nocy. Pobłogosław wszystkie domy i rodziny i pobłogosław tych, którzy nie mają własnego domu.
110
Daj nam wszystkim spokojny sen i pokój serca pochodzący z tego, iż wiemy, że grzechy nasze zostały odpuszczone i że zawsze będziemy w rękach naszego niebieskiego Ojca. Amen.
Pozostałe materiały źródłowe: Cytaty z Nowego Testamentu – online.biblia.pl Modlitwa do Ducha Świętego – kuria.gliwice.pl Tajemnice różańca – www.rozaniec.dominikanie.pl
ZRÓB TO DZISIAJ!
J O H N T R E N C H A R D CS S R MODLITWA OSOBISTA
MODLITWA OSOBISTA
¯yæ w mi³ości z Bogiem
ISBN: 978-83-60998-67-0
www.homodei.com.pl
JOHN TRENCHARD CSSR