The George Tsolozidis Collection by Mata Tsolozidis

the george tsolozidis collection h συλλογη γεωργιου τσολοζιδη

ARTISTIC AND EDITORIAL DIRECTION

Καλλιτεχνική διεύθυνση και επιμέλεια έκδοσης

Marios Tériade Eleftheriadis

Mάριος Ελευθεριάδης

ACADEMIC DIRECTION

Επιστημονική επιμέλεια

Panagiotis Kambanis

Παναγιώτης Καμπάνης

CAPTIONS

Λήμματα

The Tsolozidis Collection Archive, based on Records of the Ephorate of Private Archaeological Collections

Αρχείο Συλλογής Τσολοζίδη, καταγραφές Εφορείας Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Συλλογών

Annex

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ

Alex Dimitrakopoulos

Aλέξανδρος Δημητρακόπουλος

Photography Art DirectION

Επιμέλεια φωτογράφησης

Marios Tériade Eleftheriadis

Mάριος Ελευθεριάδης

PHOTOGRAPHY

Φωτογραφίες

Stefanos Tsakiris

Στέφανος Τσακίρης

DESIGN

Σχεδιασμός

Red Creative

PUBLISHER

Έκδοση

Tsolozidis family, "Εvropi" Thessaloniki Cultural Society

Οικογένεια Τσολοζίδη, «Ευρώπη» Πολιτιστική Εταιρεία Θεσσαλονίκης

Thessaloniki, Greece, 2012

Θεσσαλονίκη 2012

No part of this book may be reproduced or republished in any form and by any means – electronic, digital, mechanical or using any other system of data storage and retrieval – without the written consent of the publisher.

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση του συνόλου ή μέρους του βιβλίου σε οποιαδήποτε μορφή και με οποιοδήποτε μέσο, ηλεκτρονικό, μηχανικό ή οποιοδήποτε σύστημα αποθήκευσης και ανάκτησης δεδομένων, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.

www.tsolozidis-collection.org ISBN: 978–960–86226–3–0 2

the george tsolozidis collection 7,000 years of greeK art

h συλλογη γεωργιου τσολοζιδη 7.000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

"Εvropi" Thessaloniki Cultural Society «Ευρώπη» Πολιτιστική Εταιρεία Θεσσαλονίκης 3

In memory of George Tsolozidis Στη μνήμη του Γεωργίου Τσολοζίδη

Δρ. Helen C. Evans Έφορος του Κέντρου Βυζαντινής Τέχνης Mary and Michael Jaharis Τμήμα Μεσαιωνικής Τέχνης Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης

Το εύρος και η σημασία της πολιτισμικής κληρονομιάς της Ελλάδας είναι μοναδικά. Στη γη της ανήκουν μνημεία και τεχνουργήματα που αντιπροσωπεύουν τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας από τους προϊστορικούς χρόνους. Αρχαία αντικείμενα συνδυάζονται με αυτά της ύστερης Χριστιανικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πέρα από αυτήν, για να επιδείξουν τη σημασία των συνεισφορών της χώρας στο πέρασμα των αιώνων. Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία της χώρας διαφωτίζουν τους πολίτες της και τους ξένους επισκέπτες σχετικά με τη σημασία της πολιτισμικής της ιστορίας. Τα κρατικά ιδρύματα συμπράττουν με ιδιωτικές συλλογές ανθρώπων που έχουν εκτιμήσει τη σημασία της διατήρησης του Ελληνιστικού παρελθόντος, καθώς και αυτού του ευρύτερου κόσμου της ανατολικής Μεσογείου, και το καθιστούν προσβάσιμο στον κόσμο σήμερα.

Η Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη αποτελεί ένα παράδειγμα ιδιωτικής συλλογής που δημιουργήθηκε τον τελευταίο αιώνα, ο κάτοχος της οποίας είχε πλήρη επίγνωση της σημασίας της ελληνικής τέχνης και του ελληνικού πολιτισμού. Το πάθος του για το παρελθόν συνεχίζεται σήμερα μέσα από τις προσπάθειες της κόρης του Μάτας Τσολοζίδη-Ζησιάδη.

Dr. Helen C. Evans Mary and Michael Jaharis Curator for Byzantine Art The Department of Medieval Art and The Cloisters The Metropolitan Museum of Art, New York

The breadth and importance of the cultural heritage of Greece is exceptional. Its land possesses monuments and artifacts representing the greatest achievements of mankind from prehistory to today. Ancient objects are joined with those of the later Christian Byzantine Empire and beyond to demonstrate the importance of the countryâ&#x20AC;&#x2122;s contributions over the centuries. The countryâ&#x20AC;&#x2122;s archaeological sites and museums educate its citizens and international visitors about the importance of its cultural history. State institutions are joined by private collections assembled by people who have appreciated the importance of preserving the Hellenistic past, and that of the larger eastern Mediterranean world, and make it accessible to people today.

The George Tsolozidis Collection is an example of a private collection assembled during the last century, whose founder fully recognized the importance of Greek art and culture. His enthusiasm for the past is continued today through the efforts of his daughter Mata Tsolozidis-Zisiadis.

contents περιεχομενα

Ιntroductory texts

Neolithic period

Bronze age

Geometric period

Archaic period

Εισαγωγικά κείμενα Νεολιθική εποχή

Εποχή του Χαλκού Γεωμετρική περίοδος Αρχαϊκή περίοδος

Classical period

124

Hellenistic period

148

Roman period

172

Early Christian and Byzantine period

192

Post-Byzantine period

220

Coins

242

Egyptian Antiquities

248

Κλασική περίοδος

Ελληνιστική περίοδος Ρωμαϊκή περίοδος

Πρώιμη Χριστιανική και Βυζαντινή περίοδος Μεταβυζαντινή περίοδος Νομίσματα Αιγυπτιακές Αρχαιότητες

Annex

268

Παράρτημα

Ιntroductory texts Εισαγωγικά κείμενα

Nikolaos Kaltsas

Νικόλαος Καλτσάς

Dimitrios Konstantios

Δημήτριος Κωνστάντιος

Anastasia Lazaridou

Αναστασία Λαζαρίδου

Evangelos Venizelos

Ευάγγελος Βενιζέλος

Thalea Stefanidou

Θάλεια Στεφανίδου

Mata Tsolozidis-Zisiadis Kosmas Tsolozidis

Μάτα Τσολοζίδη-Ζησιάδη Κοσμάς Τσολοζίδης

Νικόλαος Καλτσάς Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, 2011

Αυτό που ωθεί έναν άνθρωπο να γίνει συλλέκτης αρχαίων έργων, όταν

αυγή του νέου ελληνικού κόσμου. Κατά συνέπεια, τα έργα αυτά θα

αποκλειστούν τα άμεσα οφέλη που σχετίζονται με την οικονομία ή

μπορούσαν να καλύψουν με πληρότητα το περιεχόμενο ενός −μικρού

και τη ματαιοδοξία, είναι ακριβώς αυτό που χαρακτήριζε τον Γεώργιο

έστω− διαχρονικού μουσείου του ελληνικού πολιτισμού.

Τσολοζίδη, ο οποίος δεν καρπώθηκε κανένα από τα παραπάνω. Ο Γεώργιος Τσολοζίδης είναι από τους λίγους συλλέκτες που φρόντισε Η συλλογή του, την οποία δημιούργησε και συγκρότησε σε βάθος μιας

ώστε τα έργα της συλλογής του να γίνουν γνωστά στο ευρύ κοινό, με

ολόκληρης ζωής, αποτελεί −κατά τη γνώμη μου− απόδειξη της βαθιάς

την πρώτη έκθεση της συλλογής στο Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο

νοσταλγίας του για την αρχαιότητα και τα ιδανικά της σε συνάφεια με

Θεσσαλονίκης το 1994, συνεισφέροντας με αυτόν τον τρόπο στην

την εποχή μας.

ανάπτυξη της πολιτιστικής παιδείας στη χώρα μας. Μετά το θάνατό του, το έργο του συνεχίζει με το ίδιο πάθος η κόρη του Μάτα, η οποία

Η απόφαση του Γεωργίου Τσολοζίδη να προσφέρει στο Εθνικό

πραγματοποίησε σειρά εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Αρχαιολογικό Μουσείο έναν αριθμό αντικειμένων της Νεολιθικής εποχής

προβάλλοντας την πολιτιστική αξία της συλλογής.

από τη συλλογή του, μπορεί να χαρακτηριστεί πεποίθηση, γιατί απλώς ήθελε να τα προσφέρει στο Εθνικό Μουσείο και όχι αλλού.

Τώρα, με την έκδοση του ανά χείρας λευκώματος, η Μάτα Τσολοζίδη, η ίδια πλέον συνειδητοποιημένη συλλέκτης, όπως ακριβώς και ο

Το ενδιαφέρον στη συλλογή αυτή δεν βρίσκεται μόνο στο μεγάλο αριθμό

πατέρας της, θέλει (και το καταφέρνει) να προσφέρει ένα πανόραμα

ή τη μεγάλη ιστορική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική αξία πολλών από

από αντιπροσωπευτικά και προσεκτικά επιλεγμένα έργα της συλλογής,

τα έργα της, αλλά και στο γεγονός ότι το σύνολο των έργων καλύπτει

συμβάλλοντας έτσι στο να γίνει κοινωνός αυτού του θησαυρού, τόσο ο

ολόκληρο τον ελληνικό πολιτισμό από τα νεολιθικά χρόνια έως την

ειδικός όσο και ο μη ειδικός αναγνώστης.

Nikolaos Kaltsas Director of the National Archaeological Museum of Athens, 2011

What urges a man to become a collector of ancient artifacts, excluding

George Tsolozidis is one of the few collectors who ensured that the items

the direct benefits related to finances, or vanity, is precisely what

of his collection are known to the wide public, with the first exhibition

characterized George Tsolozidis, who did not reap any of the above.

of his collection at the Old Archaeological Museum of Thessaloniki in 1994, contributing to the development of the cultural education in our

His collection, which he created and formed throughout an entire life,

country. After his death, his work is carried on with the same passion

constitutes, in my opinion, proof of his deep nostalgia for antiquity and

by his daughter, Mata, who realized a series of exhibitions in Greece

its ideals in relation with our times.

and abroad, projecting the collection’s cultural value.

George Tsolozidis’s decision to offer to the National Archaeological

Now, with the album’s publication, Mata Tsolozidis, being a conscious

Museum a number of items belonging to the Neolithic period from his

collector herself, like her father, wishes, and manages to, offer a

collection, can be characterized as a belief, because he simply wanted

panorama of representative and selected items of the collection, thus

to offer them to the National Museum and not elsewhere.

contributing to making both the specialist and non-specialist reader aware of this treasure.

The interesting part of this collection regards not only the great number or historical, archaeological and artistic value of many of its items, but also the fact that the assembly covers the entire Greek culture from the Neolithic period to the dawn of the new Greek world. Consequently, these artifacts could completely cover the content of one, at least a small, classical museum of the Greek culture.

Δημήτριος Κωνστάντιος Διευθυντής Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, 2005

Πάντα πίστευα ότι παρουσιάζει ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο ο

μας του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, τους οποίους ευχαριστούμε

κάθε άνθρωπος κοιτάζει το παρελθόν. Το ενδιαφέρον αυτό γίνεται ακόμη

θερμά και στους οποίους είμαστε ευγνώμονες για τον πολύτιμο κατάλογο

μεγαλύτερο στην περίπτωση των συλλεκτών, οι οποίοι δεν παρατηρούν

της έκθεσης «Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη, το Βυζάντιο με τη Ματιά ενός

απλώς το παρελθόν αλλά συγκεντρώνουν τις μαρτυρίες του, ξοδεύοντας

Συλλέκτη», έκδοση του ΤΑΠΑ, από τον οποίο αντλήσαμε τα περισσότερα

χρόνο και χρήμα.

από τα πληροφοριακά στοιχεία της έκθεσης.

Ο Αιγυπτιώτης Γεώργιος Τσολοζίδης συγκέντρωσε τη συλλογή του με

Το εκθεσιακό υλικό παρουσιάζεται σε δύο μεγάλες ενότητες: τον

μεγάλη αγάπη για την Ελληνική Τέχνη, ανιδιοτελώς και με την αίσθηση

«Καθημερινό Βίο» και την «Ιδιωτική και Δημόσια Λατρεία», με

ότι τα έργα που συνέλεξε δεν ανήκουν μόνο στον ίδιο αλλά σε όλους

επιμέρους υπο-ενότητες, οι οποίες προσφέρουν σαφή εικόνα όχι μόνο

εκείνους που νοιάζονται για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Τμήμα

της καθημερινότητας αλλά και των τύπων της λατρείας.

της συλλογής του έχουμε τη χαρά να εκθέτουμε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Η εν λόγω έκθεση δεν θα μπορούσε να πραγματωθεί χωρίς τη γενναία ενίσχυση και υποστήριξη της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου

Στην έκθεση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου παρουσιάζουμε

Πολιτισμού, ιδιαιτέρως όμως θέλω να επισημάνω την ευγένεια της

220 αντικείμενα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, από τα

οικογένειας Τσολοζίδη και ιδιαιτέρως την άψογη συνεργασία με την

2.000 περίπου έργα που διαθέτει επί του παρόντος η συλλογή, την οποία

κ. Μάτα Τσολοζίδη-Ζησιάδη. Οι θερμές μου ευχαριστίες δεν αφορούν

εμπλουτίζει και διαχειρίζεται με την ίδια αγάπη και τα ίδια αισθήματα η

μόνο το τυπικό μέρος της συνεργασίας, αλλά και την εξυπηρέτηση, την

κ. Μάτα Τσολοζίδη-Ζησιάδη, μετά το θάνατο του πατέρα της.

κάθε είδους βοήθεια και τη φιλικότητα με την οποία αντιμετώπισε εμένα προσωπικά και τους συνεργάτες του Μουσείου.

Τα περισσότερα από τα έργα αυτά είχαν εκτεθεί, εκτός από την έκθεση του 1994 στο Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, το 2001 και από εκεί, στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, το 2002. Κατά το μεγαλύτερό της μέρος, η έκθεση που παρουσιάζουμε βασίζεται στη μελέτη και την εργασία των συναδέλφων 14

Απόσπασμα από τον πρόλογο του καταλόγου της έκθεσης « Έργα Βυζαντινής & Μετα-Bυζαντινής Τέχνης» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, 2005

Dimitrios Konstantios Director of the Byzantine and Christian Museum of Athens, 2005

I have always believed that the way in which each man looks at the

the eyes of a collector”, NARF’s edition, from which we drew most of

past is of a certain interest. This interest becomes even greater in the

the items presented in the exhibition.

case of the collectors who do not just observe the past but gather its evidence, spending time and money.

The exhibition is presented in two main parts: the “Daily Life” and the “Private and Public Worship”, with sub-units, which offer a clear image

The Egyptian George Tsolozidis assembled his collection with great

of both the daily routine and the types of worship.

love for the Greek Art, selflessly and having the feeling that the items he collected belong not only to him but to all those who care for our

This exhibition could not be realized without the generous reinforcement

cultural heritage. We have the pleasure to present part of his collection

and support of the political leadership of the Hellenic Ministry of

at the Byzantine and Christian Museum.

Culture, however I would like to particularly designate the nobility of the Tsolozidis family and especially the perfect cooperation with Mrs.

The exhibition of the Byzantine and Christian Museum includes

Mata Tsolozidis-Zisiadis. My warm thanks does not regard only the

220 items of the Byzantine and Post-Byzantine period, among the

typical part of the cooperation, but also the accommodation, the aid

approximately 2,000 that constitute the collection at the moment,

of all kinds and the friendliness with which she treated me personally

which is enriched and treated with the same love and feelings by Mrs.

and the partners of the Museum.

Mata Tsolozidis-Zisiadis after her father’s death.

Most of these artifacts had been exhibited, apart from the exhibition in 1994 at the Old Arcaeological Museum of Thessaloniki, at the Museum

Extract from the preamble of the catalogue of the exhibition “Byzantine & Post-Byzantine Works of Art” at the Byzantine and Christian Museum of Athens in 2005

of Byzantine Culture in Thessaloniki, in 2001 and by the same museum in 2002 at the Hellenic Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies of Venice. The biggest part of the exhibition is based on the study and work of our colleagues at the Museum of Byzantine Culture, whom we sincerely thank and to whom we are grateful for the valuable catalogue of the exhibition “The George Tsolozidis collection: Byzantium through 15

Αναστασία Λαζαρίδου Διευθύντρια Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, 2012

Ο Αιγυπτιώτης Γεώργιος Τσολοζίδης υπήρξε ένας χαρισματικός

Η Συλλογή Τσολοζίδη δεν είναι μόνο μια πλούσια και ενδιαφέρουσα

συλλέκτης με όραμα.

συλλογή. Η αγάπη, η ευαισθησία και η ακάματη δραστηριότητα της κ. Μάτας Τσολοζίδη-Ζησιάδη, κόρης του συλλέκτη, δίνει σήμερα ένα νέο

Η δημιουργία της Συλλογής Γεωργίου Τσολοζίδη παρουσιάζει εξαιρετικό

χαρακτήρα στο ρόλο της συλλογής με δυναμική παρουσία στο χώρο του

ενδιαφέρον, καθώς ο συλλέκτης συγκρότησε τη συλλογή του με

πολιτισμού. Ο ζωντανός χαρακτήρας της συλλογής που δημιουργήθηκε

μοναδική αφετηρία την αγάπη του για την Ελληνική Τέχνη αλλά και με

για το κοινό καλό, υποστηρίζει ενεργά την εκθεσιακή δραστηριότητα

αίσθημα ευθύνης για το κοινό πολιτιστικό καλό. Ο Γεώργιος Τσολοζίδης

των μουσείων. Στα 170 εξαίρετα εκθέματα της έκθεσης «Μετάβαση

γενναιόδωρα αφιέρωσε χρόνο και χρήμα για να συγκεντρώσει

στον Χριστιανισμό: Η Τέχνη στην Ύστερη Αρχαιότητα, 3ος-7ος αιώνας

πολύτιμα έργα· έγινε μάλιστα ο ίδιος συντηρητής για να προστατεύσει

μ.Χ.» που συνδιοργάνωσε το Βυζαντινό Μουσείο με το θυγατρικό

τα αντικείμενα της συλλογής του. Το μέλημά του ήταν όχι μόνο να

Ίδρυμα Ωνάση στο Ωνάσειο Μορφωτικό Κέντρο, στη Νέα Υόρκη

εντοπίσει και να αποκτήσει τα έργα τέχνης αλλά και να τα διασώσει

(07.01.2011−14.05.2012) συμπεριλαμβάνονται και αντικείμενα από

για τις μελλοντικές γενιές. Ο ίδιος έλεγε: « Έπρεπε βέβαια να φροντίσω

τη Συλλογή Τσολοζίδη. Τα έργα της συλλογής ήρθαν να εμπλουτίσουν

τη διατήρησή τους για να μπορούν να τα απολαύσουν και άλλοι στο

και να συμπληρώσουν τα αντικείμενα που προέρχονται από ελληνικά

μέλλον, αφού ποτέ δεν πίστεψα ότι μου ανήκουν αποκλειστικά, τα έργα

και ξένα μουσεία αναδεικνύοντας την απρόσμενη δημιουργικότητα του

αυτά που αποτελούν την πολιτιστική μας κληρονομιά».

ελληνικού κόσμου της ύστερης αρχαιότητας.

Η αξιόλογη συλλογή του Γεωργίου Τσολοζίδη αποτελείται από 2.000

Ο χαρακτήρας και η πορεία του συλλέκτη, η μοναδικότητα των

περίπου αντιπροσωπευτικά έργα Ελληνικής Τέχνης που χρονολογούνται

αντικειμένων και ο ενεργός ρόλος της συλλογής σήμερα είναι τα κύρια

από την αρχαιότερη Νεολιθική εποχή (6000-5200 π.Χ.) έως την Ύστερη

χαρακτηριστικά της Συλλογής Γεωργίου Τσολοζίδη, αυτά που της

Μεταβυζαντινή περίοδο (19ος αιώνας). Αντικείμενα από τη συλλογή

χαρίζουν αξία και σπουδαιότητα.

έχουν παρουσιαστεί σε μεγάλες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το Βυζαντινό Μουσείο είχε τη χαρά, το 2005, να παρουσιάσει στους χώρους του τμήμα της Συλλογής Τσολοζίδη με έργα από την Πρώιμη Χριστιανική, τη Βυζαντινή και τη Μεταβυζαντινή περίοδο. 16

Anastasia LazaridΟU Director of the Byzantine and Christian Museum of Athens, 2012

The Egyptian George Tsolozidis was a charismatic collector with a vision.

The love, sensitivity and the tireless activity of Mrs. Mata TsolozidisZisiadis, daughter of the collector, gives a new character to the

The creation of the George Tsolozidis Collection is of extreme interest,

collection’s role with a dynamic presence in the field of culture. The

since the collector structured his collection based only on his love

lively character of the collection that was created for the common

for Greek Art, but also with a sense of responsibility for the common

benefit, actively supports the museums’ exhibitional activity. The 170

cultural benefit. George Tsolosides generously dedicated time and

excellent exhibits of the exhibition “Transition to Christianity: Art of Late

money to gather valuable works; in fact he became a preserver himself

Antiquity, 3rd-7th century AD”, co-organized by the Byzantine Museum

to protect the items of his collection. His concern was not only to locate

and the subsidiary Onassis Foundation at the Onassis Educational

and obtain artworks, but also to salvage them for the future generations.

Center, in New York (07.01.2011−14.05.2012), include items from the

He used to say: “I certainly had to look after their preservation so

Tsolozidis Collection. The items of the collection enrich and supplement

that also other people may be able to enjoy in the future, as I never

the items coming from Greek and foreign museums, denoting the

believed that I own them exclusively, these works that constitute our

unexpected creativity of the Greek world of late antiquity.

cultural heritage”. The collector’s character and course, the uniqueness of the items The significant collection of George Tsolozidis consists of approximately

and the collection’s active role today are the main characteristics of

2,000 typical works of Greek Art, dated from the most ancient

the George Tsolozidis Collection, those that attribute to it value and

Neolithic period (6000-5200 BC) until the Late Post-Byzantine period

importance.

(19th century). Items of the collection have been introduced in great exhibitions in Greece and abroad. The Byzantine Museum had the pleasure, in 2005, to present in its settings part of the Tsolozidis Collection with item from the Early Christian, the Byzantine and the Post-Byzantine period.

The Tsolozidis Collection is not only a wide and interesting collection. 17

Ευάγγελος Βενιζέλος Υπουργός Πολιτισμού, Ιούνιος 2001

Έχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει ότι ο πολιτισμός δεν είναι μόνο η

Άλλωστε, πολλά πολιτιστικά αγαθά, που αποτελούν τμήμα της

πρωτογενής παραγωγή καλλιτεχνικού έργου. Συμβολή στον πολιτισμό

κοινής μας κληρονομιάς, θα είχαν χαθεί στις σκοτεινές ατραπούς της

είναι και κάθε πράξη που συνδέεται με τη διάσωση και τη διαφύλαξη

παράνομης −αλλά ανθηρής− διεθνούς αγοράς Έργων Τέχνης, αν δεν

της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η ελληνική Πολιτεία είναι πρωτίστως

υπήρχαν οι συνεχείς και άκαμπτες προσπάθειες κάποιων εκπροσώπων

εκείνη που έχει επιφορτιστεί με το καθήκον να μεριμνά για την προστασία

της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

του εθνικού αυτού πλούτου. Η διαφύλαξη, η μελέτη και η ανάδειξη των πολιτιστικών μας μαρτυριών είναι όμως ταυτόχρονα καθήκον και ηθική

Ελπίζω η έκδοση αυτού του βιβλίου να συμβάλει στη διαρκή κοινή μας

υποχρέωση όλων των Ελλήνων πολιτών. Συνεπώς, κάθε προσπάθεια που

προσπάθεια για τη διάσωση του ιστορικού μας πλούτου και να αναδείξει

συμβάλλει σε αυτό το δύσκολο έργο είναι κορυφαία πράξη πολιτισμού

μια Ελλάδα που δεν είναι απλώς ο σκευοφύλακας ενός μουσειακού

και εθνικής αυτογνωσίας. Πρόκειται για ένα διαρκή αγώνα που απαιτεί

πολιτισμού, αλλά εξακολουθεί να παραμένει ο ζωτικός χώρος μιας

συγκροτημένες και επίπονες προσπάθειες και στον οποίο όλοι μας έχουμε

σύγχρονης και ακμάζουσας παραγωγής πολιτιστικού έργου.

υποχρέωση να συμμετέχουμε − ο καθένας από την πλευρά του και με τα όσα μέσα διαθέτει. Και θα ήθελα εδώ να υπενθυμίσω την προσφορά των ιδιωτών συλλεκτών στην προστασία της ιστορικής παρακαταθήκης. Δραστηριότητα που ξεκινάει από αθόρυβες προσπάθειες, για να φτάσει σε κορυφαία επιτεύγματα μουσειακού επιπέδου, τα οποία λειτουργούν συμπληρωματικά και υποβοηθητικά ως προς το έργο της Πολιτείας. 18

Για την έκθεση «Το Βυζάντιο με τη Ματιά ενός Συλλέκτη» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, 2001

Evangelos Venizelos Minister of Culture, June 2001

I have repeatedly claimed that culture is not only the primary production

international market of Works of Art, had there not been the continuous

of artistic work. A contribution to culture is also each action connected

and rigid efforts of some of the private initiative’s representatives.

to the salvage and preservation of our cultural heritage. The Hellenic State is primarily the one burdened with the responsibility of the

I hope the publication of this book will contribute to our constant

protection of this national wealth. The preservation, the study and the

common effort to preserve our historical wealth and designate Greece

designation of our cultural evidence are, however, at the same time a

not only as simply the sacristan of a museum culture, but as an area

duty and moral responsibility of all the Greek citizens. Consequently,

which remains the vital territory of a modern and thriving production

each effort that contributes to this hard work is a leading act of culture

of cultural work.

and national self-awareness. It is a constant struggle that demands structured and painful effort and in which we all have the obligation to participate – each one with the means at their disposal. At this

For the exhibition “Byzantium through the eyes of a collector” at the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki, 2001

point I would also like to remind the offering of private collectors to the protection of the historical heritage. An activity that starts from silent efforts, to reach leading achievements of a museum level, which function as supplementary and auxiliary to the State’s work. Besides, many cultural goods, that are part of our cultural heritage, would have been vanished in the dark paths of the illegal –but flourishing– 19

Θάλεια Στεφανίδου Θεωρητικός Τέχνης

Για τη συλλογή αντικειμένων της επτάκις χιλιετούς Ελληνικής Τέχνης

μέσα από τους οποίους οδηγήθηκε. Αυτός, ένας Έλληνας της Διασποράς,

του Γεωργίου Τσολοζίδη έχουν γίνει ήδη επιστημονικές προσεγγίσεις

σε Εαυτόν. Συλλέγοντας επιδίωξε να οριοθετήσει την προσωπική

από ειδικούς μελετητές και σίγουρα στο μέλλον θα γραφούν πολύ

του διαδρομή ως μέρους του Όλου. Το Όλον είναι εν προκειμένω ο

περισσότερα. Οι επιστήμονες θα συνεχίσουν να επιστρατεύουν τη

Ελληνισμός. Επιδίωξε την εκ νέου χαρτογράφηση των εδαφών μιας

γνώση και την εμπειρία τους και οι θεατές την όποια θεωρητική σκευή

Πατρίδας. Κρατώντας μονίμως ανοιχτή τη δυνατότητα του βλέμματος

διαθέτουν αλλά και την ευαισθησία τους, για να δουν διεξοδικά και να

–άρα και της καρδιάς του– να εκπλήσσεται κάθε φορά με το ελάχιστο

εκτιμήσουν τα αντικείμενα/αποκτήματα μιας «συλλεκτικής μανίας»,

τεκμήριο της προϊστορίας του, ο Γ. Τσολοζίδης επανέγραψε τα στοιχεία

που συγκεφαλαιώνουν στιγμές κυρίως του ιδιωτικού αλλά και του

της ταυτότητάς του, για να φτάσει μέχρι τη ρίζα της καταγωγής του.

δημόσιου βίου των μακρινών μας προγόνων στη διαδοχή των αιώνων. Ένας δρόμος σπαρμένος με ενθύμια, καθένα από τα οποία ανασαίνει και Η συλλογή, καθώς θα εμπλουτίζεται, θα εξακολουθήσει να αναλύεται,

με άλλο ρυθμό, σηματοδοτημένος από πλήθος χειρονομιών, καθεμιά από

να εκτιμάται, να αποτελεί πεδίο ανταλλαγής απόψεων, θέσεων,

τις οποίες καταλήγει και σε διαφορετικού ύφους αποτελέσματα, ένας

προβληματισμών. Εκείνο όμως που πάντα θα εκκρεμεί θα είναι το

δρόμος-λίκνο των ανά εποχές σπαραγμάτων είναι αυτός που ακολούθησε

αίνιγμα του αρχικού της εμπνευστή/συλλέκτη, όχι τόσο ως φυσικού

ο Γ. Τσολοζίδης, κρατώντας την ανάσα του μπροστά σε οτιδήποτε του

προσώπου (ο Γ. Τσολοζίδης υπήρξε μια «διαφανής» ως προς τον τρόπο

ανακαλούσε μια οικεία μνήμη, κεντρίζοντας το ουσιωδέστερο των

που πολιτεύτηκε στον δημόσιο βίο προσωπικότητα) όσο ως προς τις

αισθητηρίων: την ψυχή του. Κινητοποιήθηκε από ό,τι αισθάνθηκε ικανό

αιτίες και τις αφορμές της εμμανούς του προσήλωσης στην άσκηση του

να προσθέσει μια ακόμη πληροφορία στην αυτοβιογραφία, στη νοερή

συλλέγειν, άσκηση αισθητικής –πρωτίστως– αγωγής, στις επιταγές της

συγγραφή της οποίας αποφάσισε να αφοσιωθεί.

οποίας ο Γ. Τσολοζίδης ανταποκρίθηκε δεξιοτεχνικά. Άσκηση αισθητικής αλλά και ποιητικής, εξωστρέφειας αλλά και Ως γνήσιος Έλληνας της Διασποράς προσπάθησε να αιχμαλωτίσει το

ενδοσκόπησης, ύφους αλλά και ηθικής. Δεν συνέλεξε παρασυρμένος

ελληνικό στοιχείο στις πολυποίκιλες και πολύτροπες αποτυπώσεις του.

από την πολυτελή νεύρωση της κατοχής, αλλά οδηγημένος από την

Η επιλεκτική και δίχως τα –εμφανή τουλάχιστον– ίχνη ενός αυστηρά

ενστικτώδη επιθυμία της αυτεπίγνωσης. Αναζήτησε την Πατρίδα,

«επιστημονικού» βλέμματος συσσώρευση αντικειμένων αντανακλά την

έψαξε τα ίχνη της. Θήρευσε ανάμεσα στα απομεινάρια των ηλικιών της.

πρόθεσή του να παρακολουθήσει πολλές εκδοχές «ελληνικότητας»,

Απέκτησε. Δεν πρόκειται για λεία. Πρόκειται για τη ζωτική δυνατότητα

πολλές εκφάνσεις ιθαγένειας, έτσι όπως αυτές διαμορφώθηκαν κατά

να υπάρξει ως Έλληνας: Γνωρίζοντας. Αισθανόμενος. Και αγαπώντας.

την ιστορική διαδρομή. Επιλέγοντας αντικείμενα κοινής χρήσης, τα οποία ο χρόνος μνημείωσε σε έργα τέχνης, ο συλλέκτης επιχείρησε να αρθρώσει ένα λόγο περί την καταγωγή του, να ανιχνεύσει τους δρόμους

Παράθεμα από αφιέρωμα της «Πανσελήνου», «Ο Συλλέκτης ως Ανιχνευτής», τεύχος 38, Μάιος 2001, Θεσσαλονίκη

ThalΕa SteFanidou Art Theorist

For the items’ collection of the seven times millenary Greek Art of

ability of his look open –therefore also of his heart– to be surprised

George Tsolozidis there have already been scientific approaches by

each time with the minimum proof of his prehistory, G. Tsolozidis

experts and certainly much more will be written in the future. The

rewrote the elements of his identity, to reach the root of his origin.

scientists will continue to rally their knowledge and experience and the viewers their theoretical equipment but also their sensitivity, to

A road full of souvenirs, each of which breathes in another rhythm,

thoroughly look at and evaluate the items/acquisitions of a “collecting

marked by a vast variety of gestures, each one of which ends in

mania”, that summarize moments of mainly the private but also the

different kinds of results, a road-cradle of the fragments is the one

public life of our distant ancestors throughout the centuries.

that G. Tsolozidis followed, holding his breath in front of anything that revoked a familiar memory, stimulating the most substantial of the

The collection, while enriched, will still be analyzed, evaluated, constitute

senses: his soul. He was motivated by whatever he felt capable of

a field for the exchange of opinions, views, brainstormings. However,

adding another piece of information to the autobiography, to whose

what will always be pending is the riddle of its initial inspirer/collector,

mental writing he decided to dedicate himself.

not as much as a natural person –G. Tsolozidis was a “transparent” as to the way he participated in the public life personality– as to the causes

An exercise of aesthetics, but also of poetic, extroversion but also

and reasons of his obvious adhesion to collecting, an exercise of an

introspection, of style but also of ethics. He did not collect carried away

aesthetic –primarily– education, to the dictates of which G. Tsolozidis

by the luxurious neurosis of possession, but driven by the instinctive

skillfully responded.

desire of self-awareness. He seeked for Homeland, looked for its traces. He hunted among the remains of its periods. He acquired. This is not

As a genuine Greek of Diaspora he tried to capture the Greek element

booty. It is the vital ability to exist as Greek: Βy knowing. By feeling.

in its various impressions. The selective and without the –obvious at

And by loving.

least– traces of a strictly “scientific” look accumulation of items reflects the intention of observation of many versions of “Greekness”, many manifestations of nationality, as they were formed during the historical

Excerpt from a tribute of “Panseloinos”, “The Collector as a Tracker”, issue no. 38, May 2001, Thessaloniki

course. Selecting items of common use, which time rendered to works of art, the collector attempted to articulate a speech regarding his origin, to trace the roads which led him. He –a Greek of Diaspora– to Himself. By collecting he attempted to delimit his personal course as part of the Whole. The Whole is in this case Hellenism. He attempted the re-mapping of the territory of a Homeland. Constantly keeping the

the george tsolozidis collection h συλλογη γεωργιου τσολοζιδη

Neolithic period ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Bronze age ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

Geometric period

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Post-byzantine period Archaic period

ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

COINS CLASSICAL period

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Egyptian ANTIQUITIES Hellenistic period

ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Μάτα Τσολοζίδη-Ζησιάδη κοσμασ Τσολοζίδησ

Ανακαλώντας βαθιά ριζωμένες αναμνήσεις, από την ευαίσθητη παιδική

στη μνήμη του πολυαγαπημένου μας πατέρα και συλλέκτη Γεωργίου

ηλικία ακόμη, ενθυμούμαστε το −ούτως ή άλλως− αγαπημένο πρόσωπο

Τσολοζίδη είναι αφιερωμένη η παρούσα έκδοση. Το πόνημα παρουσιάζει

του πατέρα μας Γεωργίου Τσολοζίδη σε ένα ρόλο επιπρόσθετης

επιλεγμένα αντικείμενα της συλλογής, τα οποία κατά καιρούς έχουν

«πατρότητας», σχετικά με τη δημιουργία της συλλογής που φέρει πλέον

παρουσιαστεί σε εκθέσεις και δημοσιεύσεις, εντός και εκτός Ελλάδας.

το όνομά του. Η αντίληψη που είχε σχηματιστεί από τότε στο μυαλό

Παράλληλα, σε ένα πανόραμα δράσεων και ιστορικών διαδρομών

μας αφορά την πεποίθηση πως τα αρχαιολογικά κειμήλια −πέραν της

προώθησης της συλλογής επιχειρείται να μεταφερθεί η αύρα της

ιστορικής, καλλιτεχνικής, πνευματικής ή οικονομικής σημασίας τους−

προσωπικότητας του συλλέκτη, αύρα που τη νιώθουμε με συγκίνηση

αποτελούν εν τέλει και μια καθημερινή πρακτική στη ζωή μας. Στα μάτια

να μας συντροφεύει διαρκώς σαν σκιά. Ελπίζουμε ότι με την παρούσα

μας, η αγάπη και η φροντίδα του πατέρα μας για τα αντικείμενα της

έκδοση δεν αναδεικνύεται μόνο η μεγάλη αρχαιολογική αξία των

συλλογής, τα οποία με πραγματική λατρεία περιέθαλψε, δεν ήταν ποτέ

αντικειμένων αλλά και η υψηλή αισθητική τους, συνολικά.

αφορμή ή πρόκληση για συναισθηματικό ανταγωνισμό. Το αντίθετο μάλιστα, λειτούργησε δημιουργικά προς την ανάπτυξη μιας ευρύτερης

Αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη για όσους μας στήριξαν, ιδιαίτερα γι’

παιδείας, η οποία γεφυρώνει ένα «σύγχρονο» άνθρωπο με τις απώτατες

αυτούς που δεν αμφισβήτησαν ούτε στιγμή το όραμά μας για τη

ιστορικές, πολιτισμικές και βιολογικές του ρίζες. Ως πολίτες, η προσωπική

διάδοση της συλλογής στο ευρύ κοινό. Οφείλουμε εξάλλου ένα

μας διαλεκτική καλλιεργείται μέσω δράσεων και ωσμώσεων βιωματικού

μεγάλο «ευχαριστώ» σε όλους όσοι με την ενεργό συμπαράστασή

αλλά και κοινωνικού χαρακτήρα. Σε αυτό το επίπεδο, η προοπτική μιας

τους συνέβαλαν στην επιμέλεια και ολοκλήρωση αυτής της έκδοσης,

αρχαιολογικής συλλογής ενισχύει σίγουρα την αδελφοποίηση και τη

προσφέροντας ανεκτίμητη βοήθεια. Μα πιο πολύ, νιώθουμε την ανάγκη

συμφιλίωση πλειάδας πολιτισμών, διαφορετικών φυλών καθώς και

να ευχαριστήσουμε τον πατέρα μας και δημιουργό της συλλογής, ο

ετερόκλητων χρονικών συγκυριών και συχνοτήτων.

οποίος με το πάθος, την επιμονή και την ευγένεια που τον χαρακτήριζαν, κατάφερε ως θεματοφύλακας άυλων αξιών να μας μεταδώσει το πνεύμα

Στα χέρια ενός συλλέκτη η ιστορική παρακαταθήκη υπόκειται σε έναν ιδιότυπο ερωτισμό. Στον άνθρωπο που μας μύησε στον ερωτισμό αυτό, 24

και την αγάπη του για τον πολιτισμό.

Mata Tsolozidιs-Zisiadιs kosmas Tsolozidιs

Recalling deep-rooted memories, going back to sensitive childhood, we

in Greece and abroad. Furthermore, in a panorama of actions and

remember our anyhow beloved father, George Tsolozidis, having a role

historical routes for the promotion of the collection, the attempt is

of additional “fatherhood”, related to the creation of the collection that

to transfer the aura of the collector’s personality, an aura which we

now bears his name. The conception we have had in our minds since

feel with fervor accompanying us like a shadow. We hope that apart

then, concerns the belief that the archaeological artifacts –apart from

from the archaeological value of the items themselves, the publication

their historical, artistic, cultural, or financial significance– constitute

denotes a successful assembly of the highest standard.

after all a daily practice in our life. In our eyes, our father’s love and care for the collection’s items, which he devotedly looked after, never

We are sincerely grateful to those who supported us, especially to those

was a reason, or cause for an emotional competition. On the contrary, it

who did not doubt for a moment our vision for the dissemination of the

creatively led to the development of a wider education, which bridges a

collection to the wide public. Besides, we owe a big thank you to all those

“modern” man with his utmost historical, cultural and biological roots.

who with their active support contributed to the editing and completion of

As citizens, our personal dialectic is nurtured as a result of actions

this publication, for their invaluable aid. But most of all, we feel the need

and interactions of a personal, experiential, but also social nature.

to thank our father and creator of the collection who, characterized with

At this level, the perspective of an archaeological collection certainly

passion, persistence and nobility, managed as a fiduciary of spiritual

enhances the twinning and reconciliation of various cultures, different

values to pass on to us his spirit and love for culture.

tribes, as well as diverse temporal circumstances and frequencies.

In a collector’s hands, the historical heritage is subjected to a peculiar passion. This publication is dedicated to the man who introduced us to this passion, in memory of our beloved father and collector George Tsolozidis. The publication presents selected items of the collection, which at times were included in exhibitions and publications, both 25

Neolithic period νεολιθικη ΕΠΟΧΗ

1 | ST 739

Terracotta human figurine

Πήλινο ειδώλιο ανθρώπινης μορφής

Late Neolithic period (4200-3200 B.C.) Height 0.036 m. The upper torso survives, with the head distinctly rendered.

Ύστερη Νεολιθική εποχή (4200-3200 π.Χ.) Ύψος 0,036 μ. Διατηρείται το πάνω μέρος του κορμού με το κεφάλι που αποδίδεται έντονα σχηματοποιημένο. 28

Neolithic period νεολιθικη ΕΠΟΧΗ

2 | ST 320

Terracotta “candle”

Πήλινη «κανδήλα»

Neolithic period Height 0.074 m. In the middle of the pear-shaped body of the vessel, four holes in four protrusions were used for its suspension.

Νεολιθική εποχή Ύψος 0,074 μ. Στο μέσον του απιόσχημου σώματος του αγγείου, τέσσερις οπές σε ισάριθμες αποφύσεις χρησίμευαν για την ανάρτησή του.

Neolithic period νεολιθικη ΕΠΟΧΗ

3 | ST 325 One handled cup

Μόνωτο κύπελλο

Neolithic period Height 0.067 m., rim diam. 0.057 m. Handmade, unpainted cup with rudimentary plastic decoration of three semicircular protrusions below the rim.

Νεολιθική εποχή Ύψος 0,067 μ., διάμ. χείλους 0,057 μ. Χειροποίητο, άβαφο κύπελλο με υποτυπώδη πλαστική διακόσμηση από τρεις ημικυκλικές αποφύσεις κάτω από το χείλος.

4 | ST 324

Juglet

Προχοΐσκη

Neolithic period Height 0.108 m. Unpainted handmade juglet with spherical body and chamfered rim.

Νεολιθική εποχή Ύψος 0,108 μ. Άβαφη χειροποίητη προχοΐσκη με σφαιρικό σώμα και λοξότμητο χείλος.

Bronze age εποχη του χαλκου

5 | ST 741 Marble female figurine

Μαρμάρινο γυναικείο ειδώλιο

Early Cycladic II period (2800-2400 B.C.) Height 0.18 m. Belonging to the Spedos variety, from the place where most of the examples were found, it is made of white marble. The female figure is represented standing, on tiptoe, with knees slightly bent, arms bent beneath the breast and the head tilted upwards. The nose is plastically rendered. Pubic triangle and fingers incised.

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (2800-2400 π.Χ.) Ύψος 0,18 μ. Ανήκει στο λεγόμενο τύπο Σπεδού, από τον τόπο εύρεσης των περισσότερων παραδειγμάτων και είναι κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο. Η γυναικεία μορφή παριστάνεται όρθια, σε ακροστασία, με ελαφρά λυγισμένα τα γόνατα, τα χέρια διπλωμένα κάτω από το στήθος και το κεφάλι σε ανάταση. Η μύτη δηλώνεται πλαστικά. Τα δάχτυλα των χεριών και το τρίγωνο της ήβης εγχάρακτα.

6 | ST 742

Marble female figurine

Μαρμάρινο γυναικείο ειδώλιο

Early Cycladic II period (2800-2400 B.C.) Height 0.155 m. Made of white marble. The figure is represented standing, frontal, with arms bent beneath the breast and the head tilted upwards. The nose is plastically rendered, while other anatomical details, such as the pubic triangle, are incised.

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (2800-2400 π.Χ.) Ύψος 0,155 μ. Κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο. Η μορφή παριστάνεται όρθια, μετωπική, με διπλωμένα τα χέρια κάτω από το στήθος και το κεφάλι σε ανάταση. Η μύτη αποδίδεται πλαστικά, ενώ άλλες ανατομικές λεπτομέρειες, όπως το τρίγωνο της ήβης, δηλώνονται εγχάρακτα.

Bronze age εποχη του χαλκου

7 | ST 740

Marble Cycladic figurine

Μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο

Early Cycladic I period (3200-2800 B.C.) Height 0.145 m. The figurine, made of off-white marble with venations, belongs to the characteristic type of the stylised figurines of the Early Cycladic I period, having the shape of a violin. Two slanting incisions denote the neck’s base.

Πρωτοκυκλαδική Ι περίοδος (3200-2800 π.Χ.) Ύψος 0,145 μ. Το ειδώλιο, καμωμένο από υπόλευκο μάρμαρο με φλεβώσεις, ανήκει στο χαρακτηριστικό τύπο των σχηματοποιημένων ειδωλίων της Πρωτοκυκλαδικής Ι περιόδου, που έχουν το σχήμα βιολιού. Δυο λοξές χαράξεις δηλώνουν τη βάση του λαιμού.

Bronze age εποχη του χαλκου

8 | ST 743 Head of a marble Cycladic figurine

Κεφάλι μαρμάρινου κυκλαδικού ειδωλίου

Early Cycladic II period (2800-2400 B.C.) Height 0.038 m. The neck survives along with the head. The face is oval. The nose is plastically rendered.

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (2800-2400 π.Χ.) Ύψος 0,038 μ. Μαζί με το κεφάλι σώζεται και ο λαιμός. Το πρόσωπο είναι ωοειδές. Η μύτη δηλώνεται πλαστικά.

9 | ST 744

Head of a marble Cycladic figurine

Κεφάλι μαρμάρινου κυκλαδικού ειδωλίου

Early Cycladic II period (2800-2400 B.C.) Height 0.052 m. Probably of a male figurine. The head is round and the face oval, with the nose plastically rendered, while the iris of the eyes is incised.

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (2800-2400 π.Χ.) Ύψος 0,052 μ. Πιθανότατα ανήκε σε ανδρικό ειδώλιο. Το κεφάλι είναι σφαιρικό και το πρόσωπο ωοειδές, με τη μύτη δηλωμένη πλαστικά, ενώ οι ίριδες των ματιών αποδίδονται εγχάρακτα.

Bronze age εποχη του χαλκου

10 | ST 915 Terracotta necked jar

Πήλινο σφαιρικό αγγείο με λαιμό

Early Bronze Age Height 0.145 m. Both the shape, with the spherical body and the cylindrical neck, and the lustrous brownish-black surface, classify the vessel among the known examples from the Northeast Aegean and Troy (Troy I).

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού Ύψος 0,145 μ. Τόσο το σχήμα, με το σφαιρικό σώμα και τον κυλινδρικό λαιμό, όσο και η καστανομέλανη στιλπνή επιφάνεια, κατατάσσουν το αγγείο στα παραδείγματα που γνωρίζουμε από το Βορειοανατολικό Αιγαίο και την Τροία (Τροία Ι).

11 | ST 870 Cypriot fusiform jug Late Cypriot I-II period (1600-1200 B.C.) Height 0.375 m. The vessel, with the particularly long body and narrow neck, is one of the characteristic shapes of the lustrous red wheel-made ceramic ware of Cyprus.

Κυπριακή ατρακτοειδής πρόχους Υστεροκυπριακή Ι-ΙΙ περίοδος (1600-1200 π.Χ.) Ύψος 0,375 μ. Το αγγείο, με το ιδιαίτερα επίμηκες σώμα και τον στενό λαιμό, αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά σχήματα της ερυθρής στιλπνής τροχήλατης κεραμικής της Κύπρου.

12 | ST 824

Cypriot bottle

Κυπριακή φιάλη

Early Bronze Age Height 0.122 m. Handmade, with reddish slip. Hemispherical body, with a very small handle and a horizontal spout.

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού Ύψος 0,122 μ. Χειροποίητο με κοκκινωπό επίχρισμα. Έχει ημισφαιρικό σώμα, με μια πολύ μικρή λαβή και οριζόντια προχοή.

Bronze age εποχη του χαλκου

13 | ST 826 Cypriot amphoriskos

Κυπριακός αμφορίσκος

Early Cypriot III period (2000-1900 B.C.) Height 0.15 m. The vessel is handmade, decorated with perimeter bands of groups of incised lines and impressed alternating chevrons and small lines, filled with white coloring.

Πρωτοκυπριακή ΙΙΙ περίοδος (2000-1900 π.Χ.) Ύψος 0,15 μ. Το αγγείο είναι χειροποίητο και διακοσμείται με περιμετρικές ζώνες από ομάδες εγχάρακτων γραμμών και εμπίεστων ενάλληλων γωνιών και γραμμιδίων, γεμισμένων με λευκή χρωστική ουσία.

14 | ST 827 Cypriot jug

Κυπριακή πρόχους

Mid-Cypriot II period (1800-1725 B.C.) Height 0.13 m. Handmade jug, having the characteristic pear-shaped body and the chamfered rim, representative of the Cypriot whitepainted ware: in the white background, drawn with black paint, vertical bands in a grid and zigzag lines.

Μεσοκυπριακή ΙΙ περίοδος (1800-1725 π.Χ) Ύψος 0,13 μ. Χειροποίητη πρόχους με το χαρακτηριστικό απιόσχημο σώμα και το λοξότμητο χείλος, αντιπροσωπευτική της λεγόμενης κυπριακής λευκής γραπτής κεραμικής: πάνω στο λευκό βάθος, ζωγραφισμένες με μελανό χρώμα, κατακόρυφες ζώνες με πλέγμα και τεθλασμένες γραμμές.

15 | ST 825

Cypriot skyphos

Κυπριακός σκύφος

Early Cypriot III-Mid-Cypriot II period (2000-1725 B.C.) Height 0.078 m. Handmade, with conical body and two small handles. Belongs to the category of the Cypriot red-polished ware. The vessel’s surface is covered with a lustrous red paint and decorated with horizontal and vertical bands of incised lines and impressed dots filled with white coloring.

Πρωτοκυπριακή ΙΙΙ-Μεσοκυπριακή ΙΙ περίοδος (2000-1725 π.Χ.) Ύψος 0,078 μ. Χειροποίητος, με κωνικό σώμα και δυο μικρές λαβές. Ανήκει στην κατηγορία της ερυθροστιλβωτής κυπριακής κεραμικής. Η επιφάνεια του αγγείου καλύπτεται με κόκκινο στιλπνό χρώμα και διακοσμείται με οριζόντιες και κάθετες ζώνες από εγχάρακτες γραμμές και εμπίεστες στιγμές που γεμίζουν με λευκή χρωστική ουσία.

Bronze age εποχη του χαλκου

16 | ST 676 Head of a terracotta figurine

Κεφαλή πήλινου ειδωλίου

Protopalatial period (2000-1600 B.C.) Height 0.043 m. Of a handmade male figurine. The head is elevated and tilted backwards. In a tall conical pilos, separately made and then attached to the skull. The nose was made in the same way.

Παλαιοανακτορική περίοδος (2000-1600 π.Χ.) Ύψος 0,043 μ. Προέρχεται από χειροποίητο ανδρικό ειδώλιο. Το κεφάλι είναι ανασηκωμένο και γέρνει προς τα πίσω. Φοράει ψηλό κωνικό πίλο, που είχε κατασκευαστεί χωριστά από πηλό και στη συνέχεια κολλήθηκε στο κρανίο. Με τον ίδιο τρόπο φτιάχτηκε και η μύτη.

17 | ST 684

Head of a terracotta figurine

Κεφαλή πήλινου ειδωλίου

Protopalatial period (2000-1600 B.C.) Height 0.044 m. Handmade. In a conical pilos. To denote the eyes, the craftsman used two terracotta disks and placed them on the deepenings of each side of the nose. The ears are rendered with two terracotta masses, attached to the temple area.

Παλαιοανακτορική περίοδος (2000-1600 π.Χ.) Ύψος 0,044 μ. Χειροποίητο. Φοράει κωνικό πίλο. Για τη δήλωση των ματιών, ο τεχνίτης χρησιμοποίησε δυο δισκία από πηλό και τα τοποθέτησε στις βαθύνσεις εκατέρωθεν της μύτης. Με δυο μάζες πηλού, επικολλημένες στην περιοχή των κροτάφων, αποδίδονται τα αυτιά.

Bronze age εποχη του χαλκου

18 | ST 679 Head of a terracotta figurine

Κεφαλή πήλινου ειδωλίου

Protopalatial period (2000-1600 B.C.) Height 0.026 m. Handmade. The head is round and the face oval with a big nose. The eyes and ears are rendered with small terracotta masses, attached to the respective areas. The pilos was also made separately, part of which is preserved on the left side of the skull.

Παλαιοανακτορική περίοδος (2000-1600 π.Χ.) Ύψος 0,026 μ. Χειροποίητο. Το κεφάλι είναι σφαιρικό και το πρόσωπο ωοειδές με μεγάλη μύτη. Τα μάτια και τα αυτιά αποδίδονται με μικρές μάζες πηλού, επικολλημένες στα αντίστοιχα σημεία. Ξεχωριστά ήταν κατασκευασμένος και ο πίλος, από τον οποίο σώζεται ένα τμήμα στα αριστερά του κρανίου.

19 | ST 684 Head of a terracotta figurine

Κεφαλή πήλινου ειδωλίου

Protopalatial period (2000-1600 B.C.) Height 0.024 m. Handmade. The eyes and ears are rendered with small additional terracotta masses, attached to the respective areas.

Παλαιοανακτορική περίοδος (2000-1600 π.Χ.) Ύψος 0,024 μ. Χειροποίητο. Τα μάτια και τα αυτιά αποδίδονται με μικρές πρόσθετες μάζες πηλού, επικολλημένες στα αντίστοιχα σημεία.

20 | ST 888, ST 889, ST 890

Three terracotta ram figurines

Τρία πήλινα ειδώλια κριών

Protopalatial period (2000-1600 B.C.) Height 0.031, 0.026 and 0.021 respectively Outlined, with very short legs and without anatomical details. The protuberances on the sides of the skull denote the animals’ horns.

Παλαιοανακτορική περίοδος (2000-1600 π.Χ) Ύψος 0,031, 0,026 και 0,021 αντίστοιχα Αποδίδονται συνοπτικά, με πολύ κοντά πόδια και χωρίς ανατομικές λεπτομέρειες. Οι προεξοχές στα πλάγια του κρανίου υπαινίσσονται τα κέρατα των ζώων.

Bronze age εποχη του χαλκου

21 | ST 697 Head of a bronze figurine

Κεφαλή χάλκινου ειδωλίου

Neopalatial period (1600-1425 B.C.) Height 0.011 m. Probably of a male figurine. A wreath-diadem is worn above the brow and round the skull. The face’s anatomical details are rendered in relief.

Νεοανακτορική περίοδος (1600-1425 π.Χ.) Ύψος 0,011 μ. Ανήκε πιθανότατα σε ανδρικό ειδώλιο. Πάνω από το μέτωπο και περιμετρικά του κρανίου φοράει μια στεφάνη-διάδημα. Οι ανατομικές λεπτομέρειες στο πρόσωπο αποδίδονται ανάγλυφα.

22 | ST 694 Torso of a bronze figurine

Κορμός χάλκινου ειδωλίου

Neopalatial period (1600-1425 B.C.) Height 0.018 m. The figurine was of a male adorant, denoted by the characteristic position of the hands which are clenched fists met beneath the breast.

Νεοανακτορική περίοδος (1600-1425 π.Χ.) Ύψος 0,018 μ. Το ειδώλιο ανήκε σε άνδρα και παρίστανε έναν λατρευτή, όπως δηλώνει η χαρακτηριστική θέση των χεριών που κάμπτονται και ενώνονται σε γροθιές κάτω από το στήθος.

23 | ST 695

Bronze figurine of a female adorant

Χάλκινο ειδώλιο λατρεύτριας

Neopalatial period (1600-1425 B.C.) Height 0.03 m. Survives from the waist upwards. The waist is thin and the large breasts protrude above it. Wears a necklace. The right hand is raised to forehead, in the typical gesture of worship, while the left, beneath the breast, is holding a serpent. Another serpent lies from the shoulder lengthwise on the right arm.

Νεοανακτορική περίοδος (1600-1425 π.Χ.) Ύψος 0,03 μ. Σώζεται από τη μέση και πάνω. Η μέση είναι λεπτή και πάνω από αυτήν προβάλλουν τα μεστά στήθη. Στο λαιμό φοράει περιδέραιο. Με το ανασηκωμένο δεξί χέρι αγγίζει το μέτωπο, σε μια χαρακτηριστικη λατρευτική χειρονομία, ενώ με το αριστερό, που το φέρνει πάνω από το στήθος, κρατάει φίδι. Ένα ακόμη φίδι απλώνεται από τον ώμο πάνω στον βραχίονα.

Bronze age εποχη του χαλκου

24 | ST 734 Bronze mattock

Χάλκινη αξίνα

Neopalatial period (1600-1425 B.C.) Height 0.119 m. On the upper part there was a cylinder on which the handle was attached.

Νεοανακτορική περίοδος (1600-1425 π. Χ.) Ύψος 0,119 μ. Στο πάνω μέρος υπήρχε κύλινδρος στον οποίο στερεωνόταν ο στυλεός.

25 | ST 879 Bronze amulet

Χάλκινο περίαπτο

Protopalatial period (2000-1600 B.C.) Height 0.021 m. In the form of a foot, with a hole above ankle for its suspension. Such amulets had an apotropaic purpose and were generally used as lucky charms.

Παλαιοανακτορική περίοδος (2000-1600 π.Χ.) Ύψος 0,021 μ. Έχει σχήμα ποδιού και πάνω από το σημείο των αστραγάλων φέρει οπή για την ανάρτηση. Περίαπτα αυτού του είδους είχαν αποτροπαϊκό χαρακτήρα και χρησίμευαν γενικά ως φυλαχτά.

26 | ST 691 Bronze figurine of a male adorant

Χάλκινο ειδώλιο λατρευτή

Neopalatial period (1600-1425 B.C.) Height 0.028 m. The figure’s torso is cubic. The arms are bent on the breast. The head is almost puny, most probably due to a failed casting rather than for schematic reasons.

Νεοανακτορική περίοδος (1600-1425 π.Χ.) Ύψος 0,028 μ. Το σώμα της μορφής είναι κυβικό. Τα χέρια είναι διπλωμένα στο στήθος. Το κεφάλι είναι σχεδόν ατροφικό, μάλλον εξαιτίας αποτυχημένης χύτευσης παρά για λόγους σχηματοποίησης.

27 | ST 693

Bronze figurine of a male adorant

Χάλκινο ειδώλιο λατρευτή

Neopalatial period (1600-1425 B.C.) Height 0.052 m. The right hand is raised to the forehead in the typical gesture of worship, while the left hand lies down along the side of the body. No anatomical details are rendered.

Νεοανακτορική περίοδος (1600-1425 π.Χ.) Ύψος 0,052 μ. Το δεξί χέρι το φέρνει στο μέτωπο στη χαρακτηριστική λατρευτική κίνηση, ενώ το αριστερό είναι κατεβασμένο κατά μήκος της πλευράς. Ανατομικές λεπτομέρειες δεν δηλώνονται.

Bronze age εποχη του χαλκου

28 | ST 329 Tripod mortar

Τριποδικό ιγδίο (γουδί)

Late Minoan I period (1600-1425 B.C.) Height 0.052 m., rim diam. 0.135 m. Made of Theran dacite, consists of a shallow bowl resting on three feet.

Υστερομινωική Ι περίοδος (1600-1425 π.Χ.) Ύψος 0,052 μ. διάμ. χείλους 0,135 μ. Κατασκευασμένο από θηραϊκό δακίτη λίθο, αποτελείται από μια αβαθή λεκάνη η οποία στηρίζεται σε τρία πόδια.

29 | ST 330 Rectangular kernos

Ορθογώνιος κέρνος

Early Minoan III period (around 2200 B.C.) Height 0.044 m., length 0.126 m., width 0.123 m. Consists of four cylindrical cavities, 0.045 m. in diameter and there is incised decoration on the sides. On each side, three vertical grooves form four frames decorated with lines and semicircles.

Πρωτομινωική ΙΙΙ περίοδος (γύρω στο 2200 π.Χ.) Ύψος 0,044 μ. μήκος 0,126 μ. πλάτος 0,123 μ. Φέρει τέσσερις κοιλότητες διαμέτρου 4,5 εκατοστών και στις πλευρές εγχάρακτη διακόσμηση. Στην κάθε πλευρά, τρεις κάθετες αυλακώσεις σχηματίζουν τέσσερα διάχωρα τα οποία διακοσμούνται με γραμμές και ημικύκλια.

30 | ST 331

Bird's-nest vase of chlorite

Φωλεόσχημο αγγείο από χλωρίτη λίθο

Early Minoan III period (around 2200 B.C.) Height 0.043 m., rim diam. 0.123 m. On the rim’s wide, horizontal surface, incised decoration of ten striped triangles placed in radial order. The ten deepenings between the triangles were probably filled with another inlaid material.

Πρωτομινωική ΙΙΙ περίοδος (γύρω στο 2200 π.Χ.) Ύψος 0,043 μ., διάμ. χείλους 0,123 μ. Στην πλατιά, οριζόντια επιφάνεια του χείλους φέρει εγχάρακτη διακόσμηση από δέκα ακτινωτά τοποθετημένα διαγραμμισμένα τρίγωνα. Οι ισάριθμες βαθύνσεις ανάμεσα στα τρίγωνα ήταν πιθανότατα γεμισμένες με άλλο ένθετο υλικό.

Bronze age εποχη του χαλκου

31 | ST 687 Terracotta female figurine

Πήλινο ειδώλιο γυναίκας

Late Helladic IIIΑ period (14th cent. B.C.) Height 0.079 m. Early Φ-type. The female figure is wearing a long garment, decorated with black paint and the arms are bent on the belly. The eyes, nose and breasts are additional, made of separate terracotta pieces.

Υστεροελλαδική IIIA περίοδος (14ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,079 μ. Ανήκει στον τύπο Πρωτο-Φ. Η γυναικεία μορφή φοράει μακρύ ένδυμα διακοσμημένο με μελανό χρώμα και έχει τα χέρια διπλωμένα στην περιοχή της κοιλιάς. Πρόσθετα είναι τα μάτια, η μύτη και οι μαστοί από ξεχωριστά κομμάτια πηλού.

32 | ST 688 Terracotta female figurine

Πήλινο ειδώλιο γυναίκας

Late Helladic IIIΑ period (14th cent. B.C.) Height 0.087 m. Φ-type. The arms are bent in circle towards the belly, but the left one is bent in the elbow and comes towards the breast. The eyes and the –asymetrically placed– breasts are additional, made of small terracotta masses. The eyes are highlighted with brown paint. There are brushstrokes of the same color across the surface to denote mostly decorative elements of the garment.

Υστεροελλαδική IIIA περίοδος (14ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,087 μ. Ειδώλιο τύπου Φ. Τα χέρια της μορφής κάμπτονται κυκλικά προς το μέρος της κοιλιάς, αλλά το αριστερό λυγίζει στον αγκώνα και έρχεται προς το στήθος. Τα μάτια και οι −ασύμμετρα τοποθετημένοι− μαστοί είναι πρόσθετοι από μικρές μάζες πηλού. Τα μάτια τονίζονται και με καστανό χρώμα. Από το ίδιο χρώμα υπάρχουν πινελιές σε όλη την επιφάνεια για να δηλωθούν διακοσμητικά κυρίως στοιχεία του ενδύματος.

33 | ST 690

Terracotta female figurine

Πήλινο ειδώλιο γυναίκας

Late Helladic IIIB2 period (1250-1200 B.C.) Height 0.107 m. Ψ-type. A polos is worn on the head. The facial features (eyes, eyebrows, nose, mouth) are highlighted with color. The same color was used to decorate the garment with vertical bands, but also to denote the thin full folds on the torso with curved lines.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ2 περίοδος (1250-1200 π.Χ) Ύψος 0,107 μ. Ανήκει στον τύπο Ψ. Στο κεφάλι φοράει πόλο. Οι λεπτομέρειες στο πρόσωπο (μάτια, φρύδια, μύτη, στόμα) τονίζονται με χρώμα. Το ίδιο χώμα χρησιμοποιήθηκε για τη διακόσμηση του ενδύματος με κάθετες ταινίες, αλλά και για τη δήλωση των πυκνών λεπτών πτυχώσεων στον κορμό με καμπύλες γραμμές.

Bronze age εποχη του χαλκου

34 | ST 901 Terracotta one-handled bottle with tripod base

Πήλινη μόνωτη τριποδική φιάλη

Late Helladic I period (1600-1500 B.C.) Height 0.041 m., rim diam. 0.103 m. The entire surface is covered with off-white-yellowish slip on which the simple decoration of continuous spirals was drawn with brownish-black paint.

Υστεροελλαδική Ι περίοδος (1600-1500 π.Χ.) Ύψος 0,041 μ., διάμ. χείλους 0,103 μ. Ολόκληρη η επιφάνεια του αγγείου καλύπτεται με υπόλευκο-κιτρινωπό επίχρισμα πάνω στο οποίο ζωγραφίστηκε με καστανομέλανο χρώμα η λιτή διακόσμηση από συνεχόμενες σπείρες.

35 | ST 346

Terracotta kernos

Πήλινη λεκανίδα – κέρνος

Late Minoan IIIB/C period (around 1200 B.C.) Height 0.0125 m., rim diam. 0.19 m. The shape is cylindrical, open upwards, with a wide rim, on which there is a small handle and a tiny bottle, which is the reason why the vessel may be considered as a kernos. On the yellow-brown slip, the decoration is of dark brown paint: horizontal lines, small lines and a chain of striped lozenges round the body, with loops at the joints.

Υστερομινωική ΙΙΙΒ/Γ περίοδος (γύρω στο 1200 π.Χ.) Ύψος 0,0125 μ., διάμ. χείλους 0,19 μ. Έχει σχήμα κυλινδρικό, ανοιχτό προς τα πάνω, με πλατύ χείλος, πάνω στο οποίο βρίσκεται μια μικρή λαβή και μια μικροσκοπική φιάλη, από την ύπαρξη της οποίας το αγγείο μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος κέρνου. Πάνω στο καστανοκίτρινο επίχρισμα η διακόσμηση από καστανό σκούρο χρώμα: οριζόντιες ταινίες, γραμμίδια και περιμετρικά στο σώμα αλυσίδα διαγραμμισμένων ρόμβων, με θηλιές στα σημεία επαφής τους.

Bronze age εποχη του χαλκου

36 | ST 342 Small terracotta basket (kalathiskos)

Πήλινος καλαθίσκος

Late Helladic IIIB1 period (1300-1250 B.C.) Height 0.043 m., rim diam. 0.076 m. The vessel, reassembled from many pieces, is handmade and decorated with vertical straight and wavy bands and a scale-pattern ornament of black paint on the off-white slip.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ1 περίοδος (1300-1250 π.Χ.) Ύψος 0,043 μ., διάμ. χείλους 0,076 μ. Το αγγείο, που συγκολλήθηκε από πολλά κομμάτια, είναι χειροποίητο και διακοσμείται εξωτερικά με κατακόρυφες ευθείες και κυματοειδείς ταινίες και φολιδωτό κόσμημα από μελανό χρώμα πάνω στο υπόλευκο επίχρισμα.

37 | ST 129 Terracotta flask

Πήλινο φλασκί

Late Helladic IIIA2 period (1350-1300 B.C.) Height 0.155 m. The vessel’s body is in the form of a pressed sphere. On both sides the decoration consists of concentric circles.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ2 περίοδος (1350-1300 π.Χ.) Ύψος 0,155 μ. Το σώμα του αγγείου έχει σχήμα πιεσμένης σφαίρας. Και στις δυο όψεις η διακόσμηση αποτελείται από ομόκεντρους κύκλους.

38 | ST 123

Terracotta jug with cut-away neck

Πήλινη οπισθότμητη πρόχους

Late Helladic IIA period (1500-1450 B.C.) Height 0.32 m. The vessel’s body is decorated, in two bands, with swags and foliate motifs.

Υστεροελλαδική ΙΙΑ περίοδος (1500-1450 π.Χ.) Ύψος 0,32 μ. Το σώμα του αγγείου διακοσμείται, σε δυο ζώνες, με γιρλάντες και φυλλόσχημα θέματα.

Bronze age εποχη του χαλκου

39 | ST 337 Stirrup jar

Ψευδόστομος αμφορίσκος

Late Helladic IIA2 period (1350-1300 B.C.) Height 0.084 m. Successive lines and bands round the vessel’s body, while the shoulder is decorated with small lines.

Υστεροελλαδική ΙΙΑ2 περίδος (1350-1300 π.Χ.) Ύψος 0,084 μ. Επάλληλες γραμμές και ταινίες διακοσμούν περιμετρικά το σώμα του αγγείου, ενώ τον ώμο του διακοσμούν γραμμίδια.

40 | ST 122 Kylix with high foot

Υψίποδη κύλικα

Late Helladic ΙΙΙΑ/Β period (15th cent. B.C.) Height 0.195 m., rim diam. 0.17 m. The high foot and the discoid base are decorated with wide bands, while the conical body with various motifs such as flowers, porphyries, a cross-shaped ornament and quatrefoil rosettes.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ/Β περίοδος (15ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,195 μ., διάμ. χείλους 0,17 μ. Το ψηλό πόδι και η δισκόμορφη βάση διακοσμούνται με πλατιές ταινίες, ενώ στο κωνικό σώμα φέρει διάφορα μοτίβα όπως άνθη, πορφύρες, σταυροειδές κόσμημα και τετράφυλλους ρόδακες.

41 | ST 339

Kyathos

Κυάθιο

Late Helladic IIIB period (13th cent. B.C.) Height 0.02 m. The very shallow body is covered with slip. The decoration is limited to the bottom and consists of concentric circles with small punched circles and lines.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ περίοδος (13ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,02 μ. Έχει πολύ ρηχό σώμα και καλύπτεται με επίχρισμα. Η διακόσμηση περιορίζεται στον πυθμένα και αποτελείται από ομόκεντρους κύκλους με στικτούς κυκλίσκους και γραμμίδια.

Bronze age εποχη του χαλκου

42 | ST 343 Terracotta askos

Πήλινος ασκός

Late Helladic IIIA2 period (14th cent. B.C.) Height 0.044 m. Handmade vessel with careless decoration of thick black brushstrokes.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ2 περίοδος (14ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,044 μ. Χειροποίητο αγγείο με αμελή διακόσμηση από μελανές παχιές πινελιές.

43 | ST 338 Stirrup jar

Ψευδόστομος αμφορίσκος

Late Helladic IIIA2 period (14th cent. B.C.) Height 0.072 m. Decorated with bands round the body and stylised flowers on the shoulder.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ2 περίοδος (14ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,072 μ. Φέρει διακόσμηση από ταινίες περιμετρικά στο σώμα και στον ώμο σχηματοποιημένα άνθη.

44 | ST 896

Stirrup jar

Ψευδόστομος αμφορίσκος

Late Helladic IIIB1 period (1300-1250 B.C.) Height 0.14 m. Stylised flowers on the shoulder are surrounded by a set of thin and thicker bands. Similar bands are painted on the lower part of the body and the base. In the middle of the body there is a band of a zigzag line.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ1 περίοδος (1300-1250 π.Χ.) Ύψος 0,14 μ. Στον ώμο σχηματοποιημένα άνθη περικλείονται από συστάδα λεπτών και παχύτερων ταινιών. Παρόμοιες ταινίες στο κάτω μέρος του σώματος και στη βάση. Στο μέσο του ύψους του σώματος ταινία με ζιγκ ζαγκ γραμμή.

Bronze age εποχη του χαλκου

45 | ST 897 Stirrup jar

Ψευδόστομος αμφορέας

Late Helladic IIIC period (12th cent. B.C.) Height 0.283 m. Except for the shoulder, decorated with groups of concentric semicircles, the rest of the vessel is covered with thin bands and a thick one on the lower part.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΓ περίοδος (12ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,283 μ. Εκτός από τον ώμο, όπου υπάρχουν ομάδες από ομόκεντρα ημικύκλια, το υπόλοιπο αγγείο καλύπτεται από λεπτές ταινίες και μια παχιά στο κάτω μέρος.

46 | ST 900

One-handled cup with spout

Μόνωτο κύπελλο με προχοή

Late Helladic IIIC period (12th cent. B.C.) Height 0.06 m. The vessel’s amphiconical body is painted on the lower part and beneath the rim, and so is the spout. The rim is decorated with groups of small lines.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΓ περίοδος (12ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,06 μ. Το αμφικωνικό σώμα του αγγείου είναι βαμμένο στο κάτω μέρος και κάτω από το χείλος, το ίδιο και η προχοή. Στο χείλος φέρει ομάδες από γραμμίδια.

Bronze age εποχη του χαλκου

47 | ST 898 Terracotta pitcher

Πήλινη στάμνος

Late Helladic IIIC period (12th cent. B.C.) Height 0.42 m. Four handles, two large ones on the belly and two smaller ones on the shoulder. It is entirely coated with brown-black paint except for a band on the shoulder filled with small vertical arches.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΓ περίοδος (12ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,42 μ. Έχει τέσσερις λαβές, δυο μεγάλες οριζόντιες στην κοιλιά και δυο μικρότερες στον ώμο. Καλύπτεται ολόκληρο από καστανόμαυρο χρώμα εκτός από μια ζώνη στον ώμο γεμάτη με μικρά όρθια τόξα.

48 | ST 124

Three-handled storage jar

Τρίωτος πιθαμφορίσκος

Late Helladic IIIA2 period (1350-1300 B.C.) Height 0.08 m. This vessel with the flaring mouth has three small handles. Its decoration consists mostly of successive perimeter uneven bands, while the shoulder is decorated with a wavy ornament.

Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ2 περίοδος (1350-1300 π.Χ.) Ύψος 0,08 μ. Τρεις μικρές λαβές έχει αυτό το αγγείο με το ανοιχτό στόμιο. Η διακόσμησή του συνίσταται σε επάλληλες περιμετρικές ανισοπαχείς ταινίες στο μεγαλύτερο μέρος, ενώ στον ώμο μια ζώνη με κυματοειδές κόσμημα.

Geometric period ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

49 | ST 714 Bronze figure-of-eight buckle

Χάλκινη οκτώσχημη πόρπη

8th cent. B.C. Length 0.17 m., diam. of spiral 0.07 m. Typical type of buckle of the Geometric and Archaic period. Consists of thick wire circular in section, which coils and forms two spirals.

8ος αι. π.Χ. Μήκος 0,17 μ., διάμ. σπείρας 0,07 μ. Χαρακτηριστικός τύπος πόρπης της Γεωμετρικής και της Αρχαϊκής περιόδου. Αποτελείται από χοντρό σύρμα κυκλικής διατομής, το οποίο περιελίσσεται και σχηματίζει δυο σπείρες.

50 | ST 276

Bronze bracelet

Χάλκινο ψέλλιο

Early Iron Age (9th cent. B.C.) Length 0.21 m. Made of a bronze thick wire, coiled 25 times. There is no certainty regarding the exact use of this so long ornament. It probably embraced the entire forearm, which it adorned.

Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (9ος αι. π.Χ.) Μήκος 0,21 μ. Είναι κατασκευασμένο από ένα χάλκινο χοντρό σύρμα, που περιελίσσεται 25 φορές. Το μεγάλο μήκος αυτού του κοσμήματος προβληματίζει ως προς την ακριβή του χρήση. Μάλλον θα καταλάμβανε όλο σχεδόν το μήκος του πήχη, τον οποίο και κοσμούσε.

Geometric period ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

51 | ST 397 Amphoriskos

Αμφορίσκος

Cypro-Geometric period (11th-10th cent. B.C.) Height 0.185 m. Concentric circles on the shoulder. The rest is covered by uneven successive bands.

Κυπρογεωμετρική περίοδος (11ος-10ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,185 μ. Στον ώμο ομόκεντροι κύκλοι. Το υπόλοιπο καλύπτεται από ανισοπαχείς επάλληλες ταινίες.

52 | ST 350

Kylix with high foot

Υψίποδη κύλικα

Late 8th cent. B.C. Height 0.115 m., rim diam. 0.12 m. The vessel’s entire surface is decorated with typical geometric ornaments of that time. The fretwork conical foot is decorated with bands and zigzag lines, as well as the body. The surface of the strap-rim is divided with vertical zigzag lines in frames in which there are hooked crosses.

Τέλη του 8ου αι. π.Χ. Ύψος 0,115 μ., διάμ. χείλους 0,12 μ. Όλη η επιφάνεια του αγγείου είναι διακοσμημένη με τα τυπικά για την εποχή γεωμετρικά κοσμήματα. Το διάτρητο κωνικό πόδι με ταινίες και τεθλασμένες γραμμές, το ίδιο και το σώμα. Η επιφάνεια του ταινιωτού χείλους διαιρείται με κατακόρυφες τεθλασμένες γραμμές σε διάχωρα μέσα στα οποία υπάρχουν αγκυλωτοί σταυροί.

Geometric period ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

53 | ST 33 Stone figurine of a rider

Λίθινο ειδώλιο ιππέα

8th cent. B.C. Height 0.03 m., length 0.04 m. Made of hard greenish stone. Represents a stylised horse, on which the rider is identified as a warrior wearing a helmet. There is a suspension hole in the centre. Both the hole and the small size lead to the conclusion that it might be an amulet.

8ος αι. π.Χ. Ύψος 0,03 μ., μήκος 0,04 μ. Καμωμένο από σκληρό πρασινωπό λίθο. Παριστάνεται σχηματοποιημένος ίππος, πάνω στον οποίο αναγνωρίζεται ιππέας ως πολεμιστής με περικεφαλαία. Η διαμπερής οπή στο κέντρο θα χρησίμευε για την ανάρτησή του. Τόσο η οπή, όσο και το μικρό του μέγεθος συνηγορούν στην άποψη ότι ίσως ήταν περίαπτο.

54 | ST 344 Terracotta replica of a figure-of-eight shield

Πήλινο ομοίωμα οκτώσχημης ασπίδας

8th cent. B.C. Length 0.071 m. Typical shape of a shield of the Geometric period, also known from the pictorial representations of the vessels. It probably was a votive offering, as indicated by the two holes, which undoubtedly served for its suspension.

8ος αι. π.Χ. Μήκος 0,071 μ. Χαρακτηριστικό σχήμα ασπίδας της Γεωμετρικής περιόδου, γνωστής και από τις εικονιστικές παραστάσεις των αγγείων. Πιθανότατα αποτελούσε ανάθημα, όπως δείχνουν οι δυο οπές, που χρησίμευαν χωρίς αμφιβολία για την ανάρτησή της.

55 | ST 886

Bronze figurine of a horse

Χάλκινο ειδώλιο ίππου

8th cent. B.C. Height 0.031 m. Tiny, cast figurine quite schematically rendered. The legs almost rectangular and the mane serrated. It is possible that it was an individual votive offering or that it decorated the handle of a vessel.

8ος αι. π.Χ. Ύψος 0,031 μ. Μικροσκοπικό, χυτό ειδώλιο αρκετά σχηματικά αποδοσμένο. Τα σκέλη σχεδόν ορθογώνια και η χαίτη οδοντωτή. Είναι πιθανόν να αποτελούσε μεμονωμένο ανάθημα ή να διακοσμούσε τη λαβή κάποιου σκεύους.

Geometric period ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

56 | ST 104 Amphora

Αμφορέας

2nd half of the 8th cent. B.C. Height 0.445 m. Fusiform vessel with a pear-shaped body decorated with successive bands around the perimeter. Two decorative bands beneath the shoulder, one with a schematic spiral meander and the other with sets of vertical lines; between them two slanted triangles joined at the top. The main representation is on the tall neck: a quatrefoil rosette is surrounded by two confronted aquatic birds rendered with the technique of figurative decoration.

Β΄ μισό του 8ου αι. π.Χ. Ύψος 0,445 μ. Ραδινό αγγείο με απιόσχημο σώμα το οποίο διακοσμείται με επάλληλες ταινίες περιμετρικά. Λίγο κάτω από τον ώμο δυο διακοσμητικές ζώνες, η μια με σχηματικό σπειρομαίανδρο και η άλλη με συστάδες κάθετων γραμμών και ανάμεσά τους δυο πλαγιαστά τρίγωνα που ενώνονται στην κορυφή. Η κύρια παράσταση βρίσκεται στον ψηλό λαιμό: ένας τετράφυλλος ρόδακας πλαισιώνεται από δυο αντωπά υδρόβια πουλιά που αποδίδονται με την τεχνική της σκιαγραφίας.

57 | ST 130

Terracotta jug

Πήλινη πρόχους

2nd half of the 8th cent. B.C. Height 0.0395 m. Typical shape of a jug of the 8th cent. B.C. Decorated with geometrical ornaments, but also with a pictorial representation. A band with striped lozenges and a double meander on the neck. A band with glossoid ornaments and striped triangles on the body. On the shoulder, two male figures seated facing each other, probably holding seistra, are represented between frames with reticulated ornament. Between them, an aquatic bird. They are rendered with the technique of figurative decoration.

Β΄ μισό του 8ου αι. π.Χ. Ύψος 0,0395 μ. Τυπικό σχήμα πρόχου του 8ου αι. π.Χ. Είναι διακοσμημένη με γεωμετρικά κοσμήματα, αλλά και με μια εικονιστική παράσταση. Στο λαιμό ταινία με διαγραμμισμένους ρόμβους και διπλός μαίανδρος. Στο σώμα ζώνη με γλωσσοειδή κοσμήματα και διαγραμμισμένα τρίγωνα. Στον ώμο ανάμεσα σε διάχωρα με δικτυωτό παριστάνονται δυο αντίνωτα καθιστές σε κυβικά καθίσματα ανδρικές μορφές και κρατούν πιθανότατα σείστρα. Ανάμεσά τους ένα υδρόβιο πτηνό. Αποδίδονται με την τεχνική της σκιαγραφίας.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

58 | ST 636

Terracotta figurine of a siren

Πήλινο ειδώλιο σειρήνας

6th cent. B.C. Height 0.099 m., length 0.155 m. Made in a mould. The head is human, female wearing a wreath-diadem, while the body has the shape of a bird with folded wings.

6ος αι. π.Χ Ύψος 0,099 μ., μήκος 0,155 μ. Έχει κατασκευαστεί με μήτρα. Το κεφάλι είναι ανθρώπινο, γυναικείο και φοράει στεφάνη-διάδημα, ενώ το σώμα έχει σχήμα πτηνού με διπλωμένες τις φτερούγες.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

59 | ST 669 Terracotta female figurine

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο

6th cent. B.C. Height 0.17 m. Flat-bodied Boeotian female figurine with a long garment decorated with bands, zigzag lines and a reticulated grid.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,17 μ. Σανιδόμορφο βοιωτικό ειδώλιο γυναίκας με ποδήρες ένδυμα διακοσμημένο με ταινίες, τεθλασμένες γραμμές και δικτυωτό πλέγμα.

60 | ST 662

Terracotta female figurine

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο

6th cent. B.C. Height 0.14 m. Flat-bodied Boeotian female figurine with a long garment decorated with linear painted decoration. The neck is very tall and framed by the mass of the hair’s long strands. A small polos is worn on the head with a discoid protrusion above the brow.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,14 μ. Σανιδόμορφο βοιωτικό γυναικείο ειδώλιο με ποδήρες ένδυμα διακοσμημένο με γραμμική ζωγραφιστή διακόσμηση. Ο λαιμός είναι πολύ ψηλός και πλαισιώνεται από τη μάζα των μακρών πλοκάμων της κόμης. Στο κεφάλι φοράει μικρό πόλο με δισκοειδή απόφυση πάνω από το μέτωπο.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

61 | ST 667 Terracotta female figurine

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο

6th cent. B.C. Height 0.173 m. Flat-bodied Boeotian female figurine. Represents a female figure with a birdlike face. The disproportionately tall neck is framed by the hair’s strands. A polos is worn on the head with a small circular protuberance above the brow.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,173 μ. Σανιδόμορφο βοιωτικό ειδώλιο. Παριστάνεται γυναικεία μορφή με πτηνόμορφο πρόσωπο. Ο δυσανάλογα ψηλός λαιμός πλαισιώνεται από τους πλοκάμους της κόμης. Στο κεφάλι φοράει πόλο με κυκλική προεξοχή πάνω από το μέτωπο.

62 | ST 663 Terracotta figurine of a kourotrophos

Πήλινο ειδώλιο κουροτρόφου

6th cent. B.C. Height 0.169 m. Flat-bodied Boeotian figurine of a kourotrophos. The birdlike face is supported by an unusually long neck framed by the hair’s strands. The atrophic arms are fully extended and a figuratively rendered baby is sitting on one. The garment’s decoration and other details are painted with relative carelessness.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,169 μ. Σανιδόμορφο βοιωτικό ειδώλιο κουροτρόφου. Το πτηνόμορφο κεφάλι στηρίζεται σε ασυνήθιστα ψηλό λαιμό που πλαισιώνεται από τους πλοκάμους των μαλλιών. Τα ατροφικά χέρια είναι σε έκταση και στο αριστερό κάθεται ένα βρέφος συνοπτικά αποδοσμένο. Η διακόσμηση του ενδύματος και άλλες λεπτομέρειες αποδίδονται ζωγραφιστά με σχετική αμέλεια.

63 | ST 665

Terracotta female figurine

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο

6th cent. B.C. Height 0.195 m. Flat-bodied Boeotian female figurine. The figure is represented standing, with a long garment decorated with a painted triple zigzag line on the breast. Also painted is the necklace with the circular amulet, as well as the details of the hair’s strands framing the long neck. A polos is worn on the birdlike head with a round emblem on the brow.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,195 μ. Βοιωτικό γυναικείο ειδώλιο, σανιδόμορφο. Η μορφή παριστάνεται όρθια με μακρύ, ποδήρες ένδυμα διακοσμημένο με ζωγραφιστή τριπλή τεθλασμένη γραμμή στο στήθος. Ζωγραφιστό είναι και το περιλαίμιο με το κυκλικό περίαπτο, καθώς και οι λεπτομέρειες των πλοκάμων της κόμης που πλαισιώνουν τον μακρύ λαιμό. Στο πτηνόμορφο κεφάλι φοράει πόλο με κυκλικό έμβλημα μπροστά στο μέτωπο.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

64 | ST 197 Part of a terracotta figurine

Τμήμα πήλινου ειδωλίου

Early Archaic period (7th cent. B.C.) Height 0.04 m. The tall neck, the chest and the shoulders survive. The oblique engravings on the shoulder denote the garment’s folds. At the neck, an incised necklace with a round plastic amulet.

Πρώιμη Αρχαϊκή περίοδος (7ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,04 μ. Από το ειδώλιο διατηρείται ο ψηλός λαιμός, το στέρνο και οι ώμοι, πάνω στους οποίους λοξές χαράξεις δηλώνουν τις πτυχές του ενδύματος. Στο λαιμό φοράει εγχάρακτο περιδέραιο με κυκλικό πλαστικό περίαπτο.

65 | ST 251 Terracotta female protome

Πήλινη γυναικεία προτομή

6th cent. B.C. Height 0.12 m. The hair in spiral locks frames the fleshy face and pour out on the back, while a part terminates at the top forming a bun.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,12 μ. Τα μαλλιά σε ελικοειδείς βοστρύχους πλαισιώνουν το σαρκώδες πρόσωπο και ξεχύνονται στην πλάτη, ενώ ένα τμήμα τους καταλήγει στην κορυφή σε κρωβύλο.

66 | ST 661

Terracotta female figurine

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο

6th cent. B.C. Height 0.123 m. Survives from the waist upwards. One of the flat-bodied figurines, probably a creation of a Corinthian workshop. The curving of the body at the lower part indicates that the figure was probably represented seated. The hair, made of additional terracotta, forms spiral locks and curling strands. A polos with attached disks is worn on the head. The ornaments are also attached: a twisted chain is worn at the neck and lower a pectoral ornament made of four bands supported by disks at the ends. Four round amulets are suspended from the lower band.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,123 μ. Σώζεται από τη μέση και πάνω. Ανήκει στην κατηγορία των σανιδόμορφων ειδωλίων και ίσως είναι δημιουργία κορινθιακού εργαστηρίου. Η καμπύλωση του σώματος στο κάτω μέρος υποδεικνύει ότι πιθανότατα η μορφή παριστανόταν καθιστή. Τα μαλλιά, καμωμένα από πρόσθετο πηλό, σχηματίζουν σπειροειδείς βοστρύχους και στρεπτούς πλοκάμους. Στο κεφάλι φοράει πόλο με επίθετα δισκία. Επίθετα είναι και τα κοσμήματα: στο λαιμό φοράει μια στριφτή αλυσίδα και πιο κάτω ένα επιστήθιο κόσμημα από τέσσερις ταινίες που στερεώνονται στις άκρες σε δισκάρια. Από την κάτω ταινία κρέμονται τέσσερα κυκλικά περίαπτα.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

67 | ST 653, 655 Two terracotta bull figurines

Δυο πήλινα ειδώλια ταύρων

6th cent. B.C. Height 0.063 and 0.072 m., length 0.091 and 0.15 m. respectively. Two handmade, stylised bull figurines. The legs are short, almost cylindrical. The anatomical details are outlined.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,063 και 0,072 μ., μήκος 0,091 και 0,15 μ. αντίστοιχα Δυο χειροποίητα, σχηματοποιημένα ειδώλια ταύρων. Τα πόδια είναι κοντά, σχεδόν κυλινδρικά. Οι ανατομικές λεπτομέρειες αποδίδονται συνοπτικά.

68 | ST 649

Terracotta figurine of a rider

Πήλινο ειδώλιο ιππέα

6th cent. B.C. Height 0.095 m., length 0.118 m. The rider is sitting on the horse’s back with the head bent over, represented until his hips, with his arms fully extended. Both the horse and rider are outlined, stylised with rudimentary decoration of thick brushstrokes.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,095 μ., μήκος 0,118 μ. Πάνω στη ράχη του ίππου με το σκυμμένο κεφάλι, κάθεται ο ιππέας, ο οποίος εικονίζεται μέχρι τους γοφούς, με εκτεταμένα τα χέρια. Ίππος και αναβάτης παριστάνονται συνοπτικά και σχηματοποιημένα με υποτυπώδη διακόσμηση από παχιές πινελιές.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

69 | ST 650 Terracotta figurine of a horse

Πήλινο ειδώλιο ίππου

6th cent. B.C. Height 0.107 m., length 0.088 m. Handmade without many details. A rider sat on the horse, as indicated by the legprints on the back and the sides, as well as the handprints on the animal’s neck.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,107 μ., μήκος 0,088 μ. Χειροποίητο χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Πάνω στον ίππο καθόταν ιππέας, όπως δείχνουν τα αποτυπώματα των σκελών στη ράχη και στις πλευρές, καθώς και των χεριών στο λαιμό του ζώου.

70 | ST 651

Terracotta figurine of a deer

Πήλινο ειδώλιο ελάφου

6th cent. B.C. Height 0.124 m., length 0.078 m. Handmade, quite stylised, with the body, the neck and the nose rendered in round shape. The head is turned to the side. The entire surface is covered with brown slip on which white dots indicate that it is of the Dama Dama kind (Platoni) or the Axis Axis one (Tsitali).

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,124 μ., μήκος 0,078 μ. Χειροποίητο, αρκετά σχηματοποιημένο, με το σώμα, το λαιμό και το ρύγχος να αποδίδονται κυλινδρικά. Το κεφάλι είναι στραμμένο στο πλάι. Όλη η επιφάνεια καλύπτεται από καστανό επίχρισμα πάνω στο οποίο στιγμές από λευκό χρώμα υποδηλώνουν ότι πρόκειται για ελάφι του είδους Dama Dama (Πλατώνι) ή Axis Axis (Τσιτάλι).

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

71 | ST 195 Terracotta replica of a couple of horses

Πήλινο ομοίωμα ζεύγους ίππων

7th cent. B.C. Height 0.115 m., length 0.07 m. The horses are represented next to each other. The legs, not clearly distinguished, as well as the neck, are disproportionately tall compared to the body. The mane is plastically rendered.

7ος αι. π.Χ. Ύψος 0,115 μ., μήκος 0,07 μ. Οι ίπποι παριστάνονται κολλημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον. Τα σκέλη, που δεν διαχωρίζονται μεταξύ τους, καθώς και ο λαιμός, είναι δυσανάλογα ψηλά σε σχέση με το σώμα. Πλαστικά δηλώνεται η χαίτη.

72 | ST 635 Terracotta relief plaque

Πήλινο ανάγλυφο πλακίδιο

6th cent. B.C. Height 0.095 m., width 0.055 m. In the shape of a sphinx sitting on its back legs. Represented with the body turned to the side, while the head, on which a polos or wreath is worn, is facing the front. The hole between the wings and the neck probably served for the suspension of the relief.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,095 μ., πλάτος 0,055 μ. Έχει σχήμα οκλάζουσας σφίγγας, η οποία κάθεται στα πίσω πόδια και εικονίζεται με το σώμα προς το πλάι, ενώ το κεφάλι, στο οποίο φοράει πόλο ή πλατιά στεφάνη, είναι κατενώπιον. Η οπή ανάμεσα στις φτερούγες και στο λαιμό, θα χρησίμευε μάλλον για την ανάρτηση του αναγλύφου.

73 | ST 652

Head of a terracotta figurine of a deer

Κεφάλι πήλινου ειδωλίου ελάφου

Probably of the 7th cent. B.C. Height 0.054 m. Together with the relatively small head almost the entire neck is preserved. Schematically rendered.

Πιθανόν του 7ου αι. π.Χ. Ύψος 0,054 μ. Μαζί με το σχετικά μικρό κεφάλι διατηρείται και σχεδόν ολόκληρος ο ψηλός λαιμός. Σχηματικά αποδοσμένο.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

74 | ST 488 Terracotta perfume vase in the form of a Kore

Πήλινο μυροδοχείο σε σχήμα κόρης

550-525 B.C. Height 0.197 m. Unguentariums in the shape and form of a kore are typical of the workshops of Eastern Greece in the Archaic period. The kore is represented standing, in a chiton and a himation. With the right hand she is holding a bird on her breast, while with the left she is lifting the garment, typical of the archaic kores.

550-525 π.Χ. Ύψος 0,197 μ. Μυροδοχεία που έχουν το σχήμα και τη μορφή κόρης είναι χαρακτηριστικά των εργαστηρίων της ανατολικής Ελλάδας στην Αρχαϊκή περίοδο. Η κόρη παριστάνεται όρθια, ντυμένη με χιτώνα και ιμάτιο. Με το δεξί χέρι κρατάει πουλί πάνω στο στήθος της, ενώ με το αριστερό ανασύρει το ένδυμα, τυπικό σχήμα των αρχαϊκών κορών.

75 | ST 828 Cypriot terracotta figurine

Κυπριακό πήλινο ειδώλιο

Cypro-archaic period (6th cent. B.C.) Height 0.177 m. It is represented standing, probably is a female figure, in a long garment, with the arms extended. The long hair, without details, frames the face. A wide wreath is worn on the head.

Κυπροαρχαϊκή περίοδος (6ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,177 μ. Παριστάνεται όρθια μορφή, πιθανότατα γυναικεία, ντυμένη με μακρύ ένδυμα, η οποία είχε τα χέρια εκτεταμένα. Τα μακριά μαλλιά, χωρίς λεπτομέρειες, πλαισιώνουν το πρόσωπο. Στο κεφάλι φοράει πλατιά στεφάνη.

76 | ST 871

Head of a terracotta statuette

Κεφαλή πήλινου αγαλματίου

Cypro-archaic period (6th cent. B.C.) Height 0.173 m. Comes from a big male statue. The facial features are outlined, probably because in its original form they were emphasized with colors.

Κυπροαρχαϊκή περίοδος (6ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,173 μ. Προέρχεται από ανδρικό μεγάλο αγαλμάτιο. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου αποδίδονται συνοπτικά, ίσως γιατί στην αρχική του μορφή τονίζονταν και συμπληρώνονταν με χρώματα.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

77 | ST 263

Bronze stamnos with lid

Χάλκινη στάμνος με πώμα

6th cent. B.C. Height 0.37 m. The handles would be attached to the holes near the shoulder, while the use of those located lower is uncertain. The same decoration is applied to the rim, the shoulder and the base, with tongue motifs. The vaulted lid is decorated with scales and had a handle, as indicated by the suspension holes. Bronze vessels, mostly hydrias and more rarely of other shapes, were used as urns, in which the dead’s ashes and the bones were put after their burning. This is the reason why they often had a lid, which in some examples preserves the lead sealing the vessel.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,37 μ. Στις οπές κοντά στον ώμο θα προσαρμόζονταν οι λαβές, ενώ δεν είναι βέβαιη η χρήση αυτών που βρίσκονται χαμηλότερα. Στο χείλος, στον ώμο και στη βάση, η ίδια διακόσμηση με γλωσσοειδή ανάγλυφα φύλλα. Το θολωτό πώμα διακοσμείται με φολίδες και είχε λαβή, όπως μαρτυρούν οι τρύπες για τη στερέωσή της. Χάλκινα αγγεία, κυρίως υδρίες και σπανιότερα άλλων σχημάτων, χρησιμοποιούνταν ως τεφροδόχα αγγεία, μέσα στα οποία τοποθετούνταν η τέφρα και τα οστά του νεκρού μετά την καύση. Για το λόγο αυτό συχνά έφεραν πώμα, το οποίο σε ορισμένα παραδείγματα σώζει και το μολύβι με το οποίο σφραγιζόταν το αγγείο.

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

78 | ST 63 Bronze figurine of a bull

Χάλκινο ειδώλιο ταύρου

6th cent. B.C. Length 0.04 m. Carelessly made figurine of a bull, with accentuated legs and a wide nose. The eyes are enlarged.

6ος αι. π.Χ. Μήκος 0,04 μ. Αμελούς κατασκευής ειδώλιο ταύρου με ιδιαίτερα τονισμένα τα σκέλη και παχύ ρύγχος. Τα μάτια είναι διογκωμένα.

79 | ST 1249

100

Part of a bronze vessel’s rim

Τμήμα από το χείλος χάλκινου αγγείου

7th cent. B.C. Length 0.112 m. From a wide-mouthed vessel, probably a lebes or a krater. From the decoration, two bull heads carved in the round survive.

7ος αι. π.Χ. Μήκος 0,112 μ. Ανήκει σε ευρύστομο αγγείο, πιθανόν σε λέβητα ή κρατήρα. Από τη διακόσμηση σώζονται δυο ολόγλυφες κεφαλές ταύρων.

101

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

80 | ST 395 Small Corinthian terracotta oinochoe

Πήλινη κορινθιακή οινοχοΐσκη

Late Corinthian II period (550-500 B.C.) Height 0.058 m. Cylindrical body and trefoil mouth. Uneven black and red bands decorate the perimeter of the body. On the shoulder, radial ornament.

Ύστερη Κορινθιακή ΙΙ περίοδος (550-500 π.Χ.) Ύψος 0,058 μ. Έχει κυλινδρικό σώμα και τριφυλλόσχημο στόμιο. Ανισοπαχείς μαύρες και κόκκινες ταινίες διακοσμούν περιμετρικά το σώμα. Στον ώμο ακτινωτό κόσμημα.

81 | ST 109 Terracotta Corinthian exaleiptron

Πήλινο κορινθιακό εξάλειπτρο

Late Corinthian II period (550-500 B.C.) Height 0.05 m., diam. 0.14 m. Typical vessel of the Corinthian workshops of the 6th cent. B.C., decorated with bands and drops alternately black and red on the upper part.

Ύστερη Κορινθιακή ΙΙ περίοδος (550-500 π.Χ.) Ύψος 0,05 μ., διάμ. 0,14 μ. Χαρακτηριστικό αγγείο των κορινθιακών εργαστηρίων του 6ου αι. π.Χ., με διακόσμηση από ταινίες και σταγόνες εναλλάξ κόκκινες και μαύρες στο πάνω μέρος.

82 | ST 918

102

Trefoil-mouthed oinochoe

Τριφυλλόστομη οινοχόη

Cypro-Archaic I period (750-600 B.C.) Height 0.203 m. The vessel’s spherical body is decorated with groups of concentric circles of varying thickness and number, typical decoration of the vessels of the Cypro-Archaic period.

Κυπροαρχαϊκή Ι περίοδος (750-600 π.Χ.) Ύψος 0,203 μ. Το σφαιρικό σώμα του αγγείου διακοσμείται με ομάδες ομόκεντρων κύκλων διαφορετικού πάχους και αριθμού, τυπικά κοσμήματα των αγγείων της Κυπροαρχαϊκής περιόδου.

103

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

83 | ST 386 Terracotta Corinthian alabastron

Πήλινο κορινθιακό αλάβαστρο

Early Corinthian period (Late 7th-early 6th cent. B.C.) Height 0.089 m. A swan with open wings is spread over the vessel’s surface, painted in black and purple. The details are engraved.

Πρώιμη Κορινθιακή περίοδος (Τέλη 7ου-αρχές 6ου αι. π.Χ.) Ύψος 0,089 μ. Ένας κύκνος με ανοιγμένες τις φτερούγες απλώνεται σε όλη σχεδόν την επιφάνεια του αγγείου, ζωγραφισμένος με μαύρο και ιώδες (βυσσινί) χρώμα. Με χάραξη αποδίδονται οι λεπτομέρειες.

84 | ST 391

104

Terracotta Corinthian alabastron

Πήλινο κορινθιακό αλάβαστρο

Early Corinthian period (Late 7th-early 6th cent. B.C.) Height 0.09 m. Two confronted seated lions with heads turned frontally are painted black. Between them, an aquatic bird. Applied purple paint has been used for some parts, while the details both on the lions and the bird are engraved.

Πρώιμη Κορινθιακή περίοδος (Τέλη 7ου-αρχές 6ου αι. π.Χ.) Ύψος 0,09 μ. Με μαύρο χρώμα είναι ζωγραφισμένα δυο λιοντάρια αντωπά με τα πρόσωπα γυρισμένα κατενώπιον. Ανάμεσά τους ένα υδρόβιο πουλί. Σε ορισμένα σημεία έχει χρησιμοποιηθεί και ιώδες (βυσσινί) επίθετο χρώμα, ενώ οι λεπτομέρειες τόσο στα λιοντάρια όσο και στο πουλί αποδίδονται με χαράξεις.

105

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

85 | ST 360 Terracotta Corinthian alabastron

Πήλινο κορινθιακό αλάβαστρο

Late Corinthian I period (575-550 B.C.) Height 0.28 m. This alabastron, due to its big size, is differentiated from the known small alabastra and the lower part of its body is flat in order to ensure its mounting. Decorated with a chain of upright and inverted palmettes with alternately black and red leaves.

Ύστερη Κορινθιακή Ι περίοδος (575-550 π.Χ.) Ύψος 0,28 μ. Το αλάβαστρο αυτό, λόγω του μεγάλου μεγέθους του, διαφοροποιείται από τα γνωστά μικρά αλάβαστρα και έχει επίπεδο το κάτω μέρος του σώματος που εξασφαλίζει την έδρασή του. Διακοσμείται με μια αλυσίδα ορθών και ανάστροφων ανθεμίων με μαύρα και κόκκινα φύλλα εναλλάξ.

86 | ST 368 Globular corinthian tarracotta aryballos

Πήλινος κορινθιακός σφαιρικός αρύβαλλος

Early Corinthian period (Late 7th-early 6th cent. B.C.) Height 0.055 m. On the frontal part of the vessel, an eagle regardant moving to the right. The remaining surface is covered with rosettes.

Πρώιμη Κορινθιακή περίοδος (Τέλη 7ου-αρχές 6ου αι. π.Χ.) Ύψος 0,055 μ. Στη μπροστινή όψη του αγγείου ένας αετός που στρέφει το κεφάλι του προς τα πίσω. Η υπόλοιπη επιφάνεια καλύπτεται με ρόδακες.

87 | ST 367

106

Globular corinthian tarracotta aryballos

Πήλινος κορινθιακός σφαιρικός αρύβαλλος

Early Corinthian period (Late 7th-early 6th cent. B.C.) Height 0.062 m. Almost the entire surface is occupied by two confronted lions lifting one leg. For the details, purple paint and engravings have been used also on this vessel.

Πρώιμη Κορινθιακή περίοδος (τέλη 7ου-αρχές 6ου αι. π.Χ.) Ύψος 0,062 μ. Ολόκληρη σχεδόν την επιφάνεια του σώματος καταλαμβάνουν δυο αντωπά λιοντάρια που ανασηκώνουν το ένα πόδι. Και στο αγγείο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ιώδες χρώμα και χαράξεις για τις λεπτομέρειες.

107

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

88 | ST 907 Black-figured Attic lekythos

Αττική μελανόμορφη λήκυθος

Around 500 B.C. Height 0.145 m. An erotic scene is depicted on the vessel’s body, between a man and a woman, who is rendered with applied white paint, bending over. Behind the man there is another figure, seated, who is watching the intercourse, while another figure, in front of the woman, is stepping away looking back.

Γύρω στο 500 π.Χ. Ύψος 0,145 μ. Στο σώμα του αγγείου απεικονίζεται ερωτική σκηνή ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα, η οποία αποδίδεται με λευκό επίθετο χρώμα, σκυμμένη. Πίσω από τον άνδρα μια άλλη μορφή, καθισμένη, παρακολουθεί την ερωτική συνεύρεση, ενώ μια άλλη μορφή, μπροστά από τη γυναίκα, απομακρύνεται στρέφοντας το κεφάλι προς τα πίσω.

89 | ST 403

108

Black-figured Attic lekythos

Αττική μελανόμορφη λήκυθος

520-500 B.C. Height 0.087 m. A warrior with a helmet and a shield in the shape of a tripod is depicted framed at by two figures wearing himatia and holding spears; a scene from a warrior’s departure, usual and endearing topic to the Athenian vase painters of the Archaic and Classical period.

520-500 π.Χ. Ύψος 0,087 μ. Ένας πολεμιστής με κράνος και ασπίδα που έχει επίσημα έναν τρίποδα απεικονίζεται πλαισιωμένος δεξιά και αριστερά από δυο μορφές που φορούν ιμάτια και κρατούν δόρατα. Πρόκειται για σκηνή αναχώρησης πολεμιστή, ένα θέμα συνηθισμένο και αγαπητό στους Αθηναίους αγγειογράφους της Αρχαϊκής και της Κλασικής περιόδου.

109

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

90 | ST 906

110

Black-figured Attic lekythos

Μελανόμορφη αττική λήκυθος

Around 500 B.C. Height 0.135 m. Between two himation-clad men, a satyr is approaching a maenad depicted at a dancing position, looking back.

Γύρω στο 500 π.Χ. Ύψος 0,135 μ. Ανάμεσα σε δυο ιματιοφόρους άντρες ένας σάτυρος προσεγγίζει μια μαινάδα που εικονίζεται σε μια χορευτική στάση, στρέφοντας το κεφάλι προς τα πίσω.

111

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

91 | ST 154

112

Black-figured Attic skyphos

Αττικός μελανόμορφος σκύφος

530-500 B.C. Height 0.123 m., rim diam. 0.185 m. On one side of the vessel the scene is entirely preserved, while partly on the other. Between two palmettes sprouting out of the skyphos’s handles, three naked men are depicted. On the left, a bearded man is erotically approaching, by caressing the face and pubis of an adolescent, who is holding a wreath. By his side, another bearded man, slightly ithyphallic, is gesturing with his back turned towards the couple.

530-500 π.Χ. Ύψος 0,123 μ., διάμ. χείλους 0,185 μ. Στη μια όψη του αγγείου η παράσταση διατηρείται ολόκληρη, ενώ στην άλλη αποσπασματικά. Ανάμεσα σε δυο ανθέμια που φυτρώνουν από τις λαβές του σκύφου παριστάνονται τρεις γυμνοί άντρες. Αριστερά ένας γενειοφόρος προσεγγίζει ερωτικά, χαϊδεύοντας στο πρόσωπο και την ήβη, έναν έφηβο, ο οποίος κρατάει στεφάνι. Δίπλα, ένας άλλος γενειοφόρος άντρας, ελαφρώς ιθυφαλλικός, χειρονομεί με την πλάτη στραμμένη προς το ζευγάρι.

113

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

92 | ST 155

114

Black-figured Attic kylix

Αττική μελανόμορφη κύλικα

520-500 B.C. Height 0.097 m., rim diam. 0.23 m. On both sides of the kylix, the same Dionysian scene is depicted. The god Dionysos, bearded, wearing a chiton and a himation, is sitting on a folding stool framed by two dancing maenads. On one side, the god is holding a horn in his left hand, while in his right one two vine sprigs, implicating Dionysos’s capacity as god of wine, inebriation and euphoria. Similar sprigs, from which bunches of grapes are hanging, are spread over the background.

520-500 π.Χ. Ύψος 0,097 μ., διάμ. χείλους 0,23 μ. Και στις δυο όψεις της κύλικας εικονίζεται η ίδια διονυσιακή σκηνή. Ο θεός Διόνυσος, γενειοφόρος, ντυμένος με χιτώνα και ιμάτιο, κάθεται σε οκλαδία δίφρο και πλαισιώνεται από δυο μαινάδες που χορεύουν. Στη μια όψη ο θεός κρατάει με το αριστερό χέρι κέρας, ενώ στην άλλη δυο κλαδιά αμπέλου, που υπαινίσσονται την ιδιότητα του Διονύσου ως θεού του κρασιού, της μέθης και της ευφορίας. Παρόμοια κλαδιά, από τα οποία κρέμονται τσαμπιά σταφύλια, απλώνονται στο φόντο.

115

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

93 | ST 118

116

Bronze amulet

Χάλκινο περίαπτο

6th cent. B.C. Height 0.045 m. diam. 0.065 m. Cast, bronze amulet in the shape of three human legs in a radial pattern. In the centre there is an upright shank with a suspension hole.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,045 μ., διάμ. 0,065 μ. Χυτό, χάλκινο περίαπτο (φυλαχτό) σε σχήμα τριών ανθρώπινων σκελών σε ακτινωτή διάταξη. Στο κέντρο όρθιο στέλεχος με οπή για την ανάρτησή του.

117

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

94 | ST 735 Bronze chisel

Χάλκινη σμίλη

Archaic period Length 0.215 m. The shank terminates to a sharp edge. The other edge is flattened.

Αρχαϊκή περίοδος Μήκος 0,215 μ. Το στέλεχος απολήγει σε οξύ άκρο. Το άλλο άκρο είναι πεπλατυσμένο.

95 | ST 281 Bronze sword

Χάλκινο εγχειρίδιο

Archaic period Length 0.46 m. The handle, made from a separate piece, is wedged on the blade with two nails.

Αρχαϊκή περίοδος Μήκος 0,46 μ. Η λαβή, καμωμένη από ξεχωριστό κομμάτι, στερεώνεται στη λάμα με δυο καρφιά.

96 | ST 282 Bronze sword

Χάλκινο εγχειρίδιο

Archaic period Length 0.322 m. The handle, inherent with the blade, is hollow on one side. On this cavity there probably was a shank made of other material, most likely wood or ivory.

Αρχαϊκή περίοδος Μήκος 0,322 μ. Η λαβή, συμφυής με τη λάμα, είναι κοίλη από τη μια πλευρά. Στην κοιλότητα αυτή θα υπήρχε στέλεχος από άλλο υλικό, πιθανόν ξύλο ή ελεφαντόδοντο.

97 | ST 277

118

Bronze spearhead

Χάλκινη αιχμή δόρατος

Archaic period Length 0.475 m. Probably of a sarissa, the Macedonian spear. It has the shape of a lance with a relief rib in the middle. The thin shank at the back was used to mount it on the wooden spear.

Αρχαϊκή περίοδος Μήκος 0,475 μ. Πιθανότατα ανήκε σε σάρισα, το δόρυ των Μακεδόνων. Έχει σχήμα λόγχης με ανάγλυφη νεύρωση στο μέσον. Στο πίσω μέρος το λεπτό στέλεχος χρησίμευε για τη στερέωσή της στο ξύλινο δόρυ.

119

ARCHAic period ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

98 | ST 28 Bronze male figurine

Χάλκινο ειδώλιο ανδρικής μορφής

7th-6th cent. B.C. Height 0.063 m. The figure is standing on a low rectangular base and is wearing a small chiton, whose edge is distinguished in about the middle of the thighs. The left leg is advanced and the arms are fully extended. A conical pilos is worn on the head.

7ος-6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,063 μ. Η μορφή στέκεται σε χαμηλή ορθογώνια βάση και φοράει χιτωνίσκο, η παρυφή του οποίου διακρίνεται στο μέσο περίπου των μηρών. Προβάλλει το αριστερό πόδι και έχει τα χέρια σε έκταση. Στο κεφάλι φοράει κωνικό πίλο.

99 | ST 884 Two bronze pins

Δυο χάλκινες περόνες

6th cent. B.C. Length 0.16 m. and 0.177 m. The long shank, the needle, terminates to an ankle and a discoid head with hemispherical upliftings in the center. They probably are a couple. Similar pins made of gold or silver have been found in tombs.

6ος αι. π.Χ. Μήκος 0,16 μ. και 0,177 μ. Το μακρύ στέλεχος, η βελόνη, απολήγει σε αστράγαλο και δισκοειδή κεφαλή με ημισφαιρικά εξάρματα στο κέντρο. Πιθανότατα αποτελούν ζευγάρι. Παρόμοιες περόνες από ασήμι ή χρυσό έχουν βρεθεί σε τάφους.

100 | ST 737 Bronze spearhead

Χάλκινη αιχμή δόρατος

6th cent. B.C. Length 0.145 m. The tip of the spear is flat at the lower part, where it terminates to a hollow shank, the avlos, where the wooden spear was inserted and wedged with nails, as the two holes in that point indicate.

6ος αι. π.Χ. Μήκος 0,145 μ. Η αιχμή είναι πλατιά στο κάτω μέρος, όπου απολήγει το κοίλο στέλεχος, ο αυλός, στον οποίο εισχωρούσε το ξύλινο δόρυ και στερεωνόταν με καρφιά, όπως δείχνουν οι δυο τρύπες στο σημείο αυτό.

101 | ST 271

120

Bronze helmet

Χάλκινο κράνος

6th cent. B.C. Height 0.22 m., diam. 0.27 m. Corinthian type helmet, forged, made of a thick sheet of bronze. The “eyebrows”, the vertical line of the brow and the perimeter of the dome is rendered in relief. A small groove runs around the eyes, the nose protector, the sideburns and the neck-piece.

6ος αι. π.Χ. Ύψος 0,22 μ., διάμ. 0,27 μ. Κράνος κορινθιακού τύπου, σφυρήλατο, καμωμένο από ένα παχύ έλασμα χαλκού. Με ρηχό ανάγλυφο αποδίδονται τα «φρύδια», η κατακόρυφη γραμμή του μετώπου και η περίμετρος του θόλου. Μικρή αυλακιά διατρέχει το πέρας γύρω από τα μάτια, το επιρίνιο, τις παραγναθίδες και το επαυχένιο.

121

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

102 | ST 592

124

Terracotta figurine of a satyr with an askos

Πήλινο ειδώλιο σατύρου με ασκό

5th cent. B.C. Height 0.15 m. The naked satyr is standing erect with his right leg bent forward probably stepping on a rock. He is holding the askos with his right hand, on the right thigh. The ears are pointed like an animal’s and above the brow two horns are sprouting out, while the facial features are rough, as is appropriate for this being of the Dionysian entourage.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,15 μ. Παριστάνεται όρθιος και πατούσε στο αριστερό πόδι. Το δεξί, λυγισμένο στο γόνατο, ίσως πατούσε σε κάποιο βράχο. Πάνω στο μηρό του δεξιού σκέλους κρατάει με το χέρι του ασκό. Τα αυτιά είναι οξυκόρυφα όπως ενός ζώου, πάνω από το μέτωπο φυτρώνουν δυο μικρά κέρατα, ενώ τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι τονισμένα και ελαφρώς παραποιημένα, όπως αρμόζει σε αυτό το ον της συνοδείας του Διονύσου.

125

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

103 | ST 746

126

Head of a marble male statuette

Κεφαλή μαρμάρινου ανδρικού αγαλματίου

4th cent. B.C. Height 0.111 m. The head belonged to a statuette of a male deity. He is wearing a band tied round the head with the messy locks. The fleshy plastic eyelids and the half-open mouth are giving emphasis to the facial expression.

4ος αι. π.Χ. Ύψος 0,111 μ. Το κεφάλι ανήκε σε αγαλμάτιο κάποιας ανδρικής θεότητας. Φοράει ταινία που δένει ολόγυρα στο κεφάλι με τους ακατάστατους βοστρύχους. Τα σαρκώδη πλαστικά βλέφαρα και το μισάνοιχτο στόμα τονίζουν την έκφραση του προσώπου.

127

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

104 | ST 256 Head of a terracotta figurine

Κεφάλι πήλινου ειδωλίου

5th cent. B.C. Height 0.084 m. Head of a terracotta female figurine. Voluminous, fine coiffure; on top, a low polos.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,084 μ. Ανήκε σε μεγάλο πήλινο ειδώλιο γυναίκας. Πάνω από τα πλούσια, καλοχτενισμένα μαλλιά φοράει χαμηλό πόλο.

105 | ST 257 Head of a terracotta figurine

Κεφάλι πήλινου ειδωλίου

5th-4th cent. B.C. Height 0.076 m. The small face is almost hidden by the extremely voluminous and elaborate coiffure, with spiral locks and crossed braids over the brow, intensified by a stephane.

5ος-4ος αι. π.Χ. Ύψος 0,076 μ. Το μικρό πρόσωπο σχεδόν χάνεται από την υπερβολικά ογκώδη και περίτεχνη κόμη με ελικοειδείς βοστρύχους και διασταυρούμενες πλεξούδες πάνω από το μέτωπο. Η βαρύτητα της κόμης εντείνεται από τη στεφάνη που φοράει.

106 | ST 610

128

Head of a terracotta figurine

Κεφάλι πήλινου ειδωλίου

5th cent. B.C. Height 0.075 m. Belonged to a big female figurine wearing a low polos. The face with the well-shaped nose and the fleshy lips is framed by the long wavy hair.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,075 μ. Ανήκε σε μεγάλο ειδώλιο γυναίκας με χαμηλό πόλο. Το πρόσωπο με την καλοσχηματισμένη μύτη και τα σαρκώδη χείλη πλαισιώνεται από τα μακριά κυματιστά μαλλιά.

129

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

107 | ST 227 Terracotta figurine of a kore

Πήλινο ειδώλιο κόρης

5th cent. B.C. Height 0.145 m. The kore is wearing a chiton and on top a himation covering the stephane on the head. With the left hand she is holding the chiton, while the right arm is bent with the hand on the breast. With her two fingers she was probably holding a painted flower.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,145 μ. Η κόρη φοράει χιτώνα και από πάνω ιμάτιο που σκεπάζει και τη στεφάνη του κεφαλιού. Με το αριστερό χέρι πιάνει τον χιτώνα, ενώ το δεξί το φέρνει μπροστά στο στήθος. Με τα δυο της δάχτυλα ίσως κρατούσε άνθος το οποίο αποδιδόταν ζωγραφιστό.

108 | ST 528

130

Terracotta male figurine

Πήλινο ειδώλιο νέου

5th cent. B.C. Height 0.246 m His right leg is firmly stepping on a tall rectangular base, while the left is drawn to the side. The front part is naked. A long himation is covering his back and arms. The left hand is holding a cockerel, an erotic symbol.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,246 μ. Πατάει σταθερά με το δεξί σκέλος σε ψηλή ορθογώνια βάση, ενώ το άνετο αριστερό κινείται προς το πλάι. Παριστάνεται γυμνός μπροστά. Την πλάτη και τους βραχίονες καλύπτει μακρύ ιμάτιο. Στο αριστερό χέρι κρατάει πετεινό, σύμβολο ερωτικό.

131

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

109 | ST 199 Terracotta figurine of a bull

Πήλινο ειδώλιο ταύρου

5th cent. B.C. Height 0.02 m., length 0.065 m. The animal’s legs are very short. Black bands on the whitecoloured body. The details of the head are rendered in color.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,02 μ., μήκος 0,065 μ. Τα πόδια του ζώου είναι πολύ κοντά. Στο μεστό, καλυμμένο με λευκό χρώμα, σώμα μελανές ταινίες. Με χρώμα αποδίδονται και οι λεπτομέρειες στο κεφάλι.

110 | ST 582 Terracotta figurine of Attis

Πήλινο ειδώλιο Άττη

5th cent. B.C. Height 0.109 m. The small, of oriental origin, god is represented “riding” a goose. On the head he is wearing the typical oriental Phrygian cap.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,109 μ. Ο μικρός, ανατολικής προέλευσης, θεός παριστάνεται να «ιππεύει» χήνα. Στο κεφάλι φοράει το χαρακτηριστικό ανατολίτικο, φρυγικό, σκούφο.

111 | ST 596

132

Terracotta figurine of Silenos

Πήλινο ειδώλιο Παποσιληνού

5th cent. B.C. Height 0.082 m. The ithyphallic Silenos is portrayed frontally, his bent legs parted, his hands resting on his bulging belly. The head is big and the facial features grotesque.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,082 μ. Παριστάνεται ιθυφαλλικός, ανακαθισμένος, με λυγισμένα τα σκέλη και τα χέρια μπροστά πάνω στη φουσκωμένη του κοιλιά. Το κεφάλι είναι μεγάλο και τα χαρακτηριστικά του προσώπου τερατόμορφα.

133

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

112 | ST 640 Terracotta figurine of a dove

Πήλινο ειδώλιο περιστεριού

5th cent. B.C. Height 0.057 m., length 0.078 m. The dove’s wings are spread out. Without plastic rendering of the details.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,057 μ., μήκος 0,078 μ. Παριστάνεται με ανοιγμένες τις φτερούγες. Χωρίς πλαστική απόδοση των λεπτομερειών.

113 | ST 642 Terracotta figurine of a dove

Πήλινο ειδώλιο περιστεριού

5th cent. B.C. Height 0.104 m., length 0.141 m. The plumage of the closed wings is plastically rendered. Coated with white slip.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,104 μ., μήκος 0,141 μ. Πλαστικά αποδίδεται το πτέρωμα στις κλειστές φτερούγες. Καλύπτεται με λευκό επίχρισμα.

114 | ST 202 Terracotta figurine of a dove

Πήλινο ειδώλιο περιστεριού

5th cent. B.C. Height 0.07 m., length 0.09 m. The eyes, the beak and the wings are plastically rendered.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,07 μ., μήκος 0,09 μ. Τα μάτια, το ράμφος και οι φτερούγες δηλώνονται πλαστικά.

115 | ST 203

134

Terracotta figurine of a dove

Πήλινο ειδώλιο περιστεριού

5th cent. B.C. Height 0.075 m., length 0.095 m. The plumage of the wings is clearly and plastically rendered, as well as the eyes and the beak.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,075 μ., μήκος 0,095 μ. Πλαστικά και με σαφήνεια αποδίδεται το πτέρωμα στις φτερούγες, καθώς επίσης και τα μάτια και το ράμφος.

135

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

116 | ST 816 Pointed glass amphoriskos

Γυάλινος οξυπύθμενος αμφορίσκος

1st half of the 5th cent. B.C. Height 0.073 m. Made of semi-transparent blue glass, decorated with successive horizontal or zigzag yellow and light blue lines.

Α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. Ύψος 0,073 μ. Από αδιαφανές μπλε γυαλί, φέρει διακόσμηση από επάλληλες, οριζόντιες ή ζιγκ ζαγκ γραμμές, κίτρινες και γαλάζιες.

117 | ST 111 Alabastron

Αλάβαστρο

5th cent. B.C. Height 0.19 m. Stone alabastron. The vessel imitates the real Egyptian alabastra, not only in shape, but also in material, being similar to the one alabastra are made of. Without a base, it has a discoid rim.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,19 μ. Λίθινο αλάβαστρο. Το αγγείο μιμείται τα πραγματικά αιγυπτιακά αλάβαστρα, όχι μόνο στο σχήμα, αλλά και στο υλικό κατασκευής που μοιάζει με το αλάβαστρο. Δεν έχει βάση και το στόμιό του είναι δισκόμορφο.

118 | ST 411

136

White ground alabastron

Πήλινο αλάβαστρο λευκού βάθους

Early Classical period (470-460 B.C.) Height 0.158 m. The vessel’s belly is coated with white slip, on which two figures are painted in delicate black lines. A maenad is rushing towards the right, looking behind her, holding a thyrsos in her right hand. She is wearing a long chiton and an obliquely draped himation with voluminous folds. The hair is enclosed in a snood and crowned with a stephane; she is also wearing a necklace. A second male figure is partly preserved on the right, standing male figure in left profile, badly preserved. His left hand is drawn back, holding an unidentified object. The terracotta alabastra, vessels containing fragrant oils, imitate the shape of the real Egyptian alabastra and were usual grave gifts.

Πρώιμη Κλασική περίοδος (470-460 π.Χ.) Ύψος 0,158 μ. Το σώμα του αγγείου καλύπτεται με λευκό επίχρισμα πάνω στο οποίο είναι ζωγραφισμένη η παράσταση με μαύρο χρώμα. Μια μαινάδα σε έντονη κίνηση προς τα δεξιά στρέφει προς τα πίσω το κεφάλι της κρατώντας με το δεξί χέρι θύρσο. Φοράει μακρύ χιτώνα και λοξό ιμάτιο, πλούσια πτυχωμένα, στο κεφάλι σάκο και στεφάνη και στο λαιμό περιδέραιο. Μια δεύτερη ανδρική μορφή διατηρείται αποσπασματικά στα δεξιά, κρατώντας στο χέρι κάποιο δυσερμήνευτο αντικείμενο. Τα πήλινα αλάβαστρα, δοχεία για αρωματικά έλαια, μιμούνται στο σχήμα τα πραγματικά αιγυπτιακά αλάβαστρα και ήταν συνηθισμένα κτερίσματα των τάφων.

137

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

119 | ST 420 Black-glazed terracotta kylix

Πήλινη μελαμβαφής κύλικα

5th cent. B.C. Height 0.054 m., rim diam. 0.107 m. Low foot, horizontal elevated handles turned inwards. The entire vessel is coated with lustrous black tinker. Impressed decoration at the bottom of the well: five concentric circles consisting of small lines. In the centre, an impressed palmette framed by four others.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,054 μ., διάμ. χείλους 0,107 μ. Έχει χαμηλό πόδι και οριζόντιες στενές λαβές που γυρίζουν έντονα προς τα μέσα. Ολόκληρο το αγγείο καλύπτεται με μαύρο στιλπνό γάνωμα. Εσωτερικά στον πυθμένα έχει εμπίεστη διακόσμηση από πέντε ομόκεντρους κύκλους, τους οποίους αποτελούν γραμμίδια, και στο κέντρο ανθέμιο που περιβάλλεται από άλλα τέσσερα.

120 | ST 430 Black-glazed terracotta feeder

Πήλινο μελαμβαφές θήλαστρο

2nd half of the 5th cent. B.C. Height 0.065 m. Hemispherical body, the upper surface is flat with a central hole, around which there is a decoration of a chain of palmettes. The spout is horizontal, slightly elevated.

Β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. Ύψος 0,065 μ. Το σφαιρικό σώμα στο πάνω μέρος είναι επίπεδο και φέρει στο κέντρο οπή, γύρω από την οποία υπάρχει διακόσμηση από αλυσίδα ανθεμίων. Η προχοή οριζόντια, ελαφρώς υπερυψωμένη.

121 | ST 429

138

Black-glazed terracotta feeder

Πήλινο μελαμβαφές θήλαστρο

2nd half of the 5th cent. B.C. Height 0.065 m. Undecorated, entirely coated with lustrous black tinker. On the upper part there is a big hole, with a shallow groove around it. The spout is horizontal.

Β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. Ύψος 0,065 μ. Ακόσμητο, καλύπτεται ολόκληρο με μαύρο στιλπνό γάνωμα. Στο πάνω μέρος μεγάλη οπή, γύρω από την οποία ρηχή αυλάκωση. Η προχοή οριζόντια.

139

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

122 | ST 433 Red-figure chous

Ερυθρόμορφος χους

Late 5th-early 4th cent. B.C. Height 0.074 m. Interesting and cute representation of a satyr holding a baby satyr on his left arm and feeing him with a feeder with a representation of a dancer. Choes, most usual grave gifts in children’s tombs in the Classical period, are linked with the Athenian festival of Anthesteria and mainly with its second day, named Choes precisely due to this vessel, which even young children used to taste the season’s new wine.

Τέλη 5ου-αρχές 4ου αι. π.Χ. Ύψος 0,074 μ. Ενδιαφέρουσα και χαριτωμένη παράσταση ενός σατύρου που κρατάει πάνω στο αριστερό του χέρι βρέφος σατυρίσκο και τον ταΐζει με θήλαστρο που έχει παράσταση χορευτή. Οι χόες, από τα πιο συνηθισμένα κτερίσματα σε παιδικές ταφές των κλασικών χρόνων, συνδέονται με την αθηναϊκή γιορτή των Ανθεστηρίων και κυρίως με τη δεύτερη μέρα, που ονομαζόταν Χόες ακριβώς εξαιτίας αυτού του αγγείου, το οποίο χρησιμοποιούσαν ακόμα και τα μικρά παιδιά για να δοκιμάσουν το νέο κρασί της χρονιάς.

123 | ST 912 Red-figure Attic lekythos

Ερυθρόμορφη αττική λήκυθος

475-450 B.C. Height 0.28 m. On the vessel’s body, the goddess Athena rushing towards the left, wearing a chiton, a Corinthian helmet with crest and the aegis at her breast. In her left hand she is holding the spear, while the outstretched right hand is holding an aflaston or cheniskos (little goose), an object placed at the ships’ bows, like the figureheads. It is believed that the representations of Athena with this object, from the decade of 480-470 B.C. onwards, is a remembrance of the Athenian contribution to the victories of the Greeks against the Persians.

475-450 π.Χ. Ύψος 0,28 μ. Στο σώμα του αγγείου παράσταση της θεάς Αθηνάς σε έντονο βηματισμό προς τα αριστερά. Φοράει χιτώνα, στο κεφάλι κορινθιακό κράνος με λοφίο και στο στήθος την αιγίδα. Με το αριστερό χέρι κρατάει το δόρυ ενώ με το προτεταμένο δεξί άφλαστον ή χηνίσκο, ένα αντικείμενο που τοποθετούνταν ως διακοσμητικό στοιχείο στην πρώρα των πλοίων, όπως τα ακρόπρωρα. Πιστεύεται ότι οι παραστάσεις της Αθηνάς με αυτό το αντικείμενο, από τη δεκαετία 480-470 π.Χ. και έπειτα, αποτελεί ανάμνηση της συμβολής των Αθηναίων στις νίκες των Ελλήνων κατά των Περσών.

124 | ST 432

140

Red-figure squat lekythos

Ερυθρόμορφη αρυβαλλοειδής λήκυθος

Late 5th-early 4th cent. B.C. Height 0.066 m. On the vessel’s body, a scene at a gynaikonitis (women' s apartments). Α seated woman in profile is looking into a mirror held in her right hand. She is wearing a chiton and has her hair in a snood. In front of her, a kalathos.

Τέλη 5ου-αρχές 4ου αι. π.Χ. Ύψος 0,066 μ. Στο σώμα της ληκύθου σκηνή σε γυναικωνίτη. Μια γυναίκα κάθεται σε κλισμό και κρατάει με το δεξί χέρι καθρέφτη στον οποίο καθρεφτίζεται. Φοράει χιτώνα και στο κεφάλι σάκο. Μπροστά της κάλαθος.

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

125 | ST 434 Red-figure pelike

Ερυθρόμορφη πελίκη

4th cent. B.C. Height 0.185 m. On the front side, a representation of a battle of the mythic Arimaspians, inhabiting the area north of the one inhabited by the Scythians, against the Griffins, mythic monsters having the body of a lion and an eagle’s beak. Arimaspians and Griffins were in continuous hostility, as they both wanted to obtain the countless gold coming from their grounds. On the vessel’s representation, a Griffin is attacking an Arimaspian, who is defending himself with a shield and a sword.

4ος αι. π.Χ. Ύψος 0,185 μ. Στην κύρια όψη της πελίκης παριστάνεται συνοπτικά μάχη του μυθικού λαού των Αριμασπών, που κατοικούσαν βορειότερα από τους Σκύθες, με τους Γρύπες, μυθικά τέρατα με σώμα λιονταριού και ράμφος αετού. Αριμασποί και Γρύπες βρίσκονταν σε συνεχείς διενέξεις για την απόκτηση του αμέτρητου χρυσού που έβγαζε η γη τους. Στην παράσταση του αγγείου ένας Γρύπας επιτίθεται σε έναν Αριμασπό, ο οποίος αμύνεται κρατώντας ασπίδα και ξίφος.

126 | ST 402 Black-figure kylix − cotyle

Μελανόμορφη κύλικα – κοτύλη

480-470 B.C. Height 0.11 m., rim diam. 0.18 m. The vessel belongs to Aimon’s Group. A titanomachy scene on both sides. The goddess Athena, holding her shield before her, is thrusting her spear into a Titan, who has fallen to his knees and is preparing to hurl a rock.

480−470 π.Χ. Ύψος 0,11 μ., διάμ. χείλους 0,18 μ. Το αγγείο ανήκει στην Ομάδα του Αίμονα. Και στις δυο όψεις υπάρχει η ίδια παράσταση γιγαντομαχίας. Η Αθηνά με την πανοπλία της επιτίθεται σε γίγαντα ο οποίος, πεσμένος στα γόνατα, ετοιμάζεται να εκσφενδονίσει έναν λίθο.

127 | ST 431

142

Red-figure terracotta askos

Πήλινος ερυθρόμορφος ασκός

5th-4th cent. B.C. Height (with the handle) 0.065 m. The askos’s very low body is decorated with two bulls walking with their heads looking down.

5ος-4ος αι. π.Χ. Ύψος με τη λαβή 0,065 μ. Το πολύ χαμηλό σώμα του ασκού στο πάνω μέρος διακοσμείται με δυο ταύρους που βαδίζουν με χαμηλωμένο το κεφάλι.

143

Classical period ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

128 | ST 173

144

Red-figured bell-krater

Ερυθρόμορφος κωδωνόσχημος κρατήρας

Early 4th cent. B.C. Height 0.225 m., rim diam. 0.245 m. A decorative leafy laurel branch under the rim followed by the representation. On one side, the front, a satyr, naked, bearded, is pursuing a maenad running in fury towards the left, looking back and holding out a tambour in her outstretched left hand. On the other side, an everyday scene. Two young men, both wearing a himation, one of them holding a cane, are having a conversation.

Πρώιμος 4ος αι. π.Χ. Ύψος 0,225 μ., διάμ. χείλους 0,245 μ. Κάτω από το χείλος του κρατήρα διακοσμητικό κλαδί δάφνης και κάτω από αυτό η παράσταση. Στη μια όψη, που είναι και η κύρια όψη του αγγείου, ένας σάτυρος γυμνός, γενειοφόρος, κυνηγάει μαινάδα, η οποία τρέχει με ορμή προς τα αριστερά γυρίζοντας πίσω το κεφάλι και κρατώντας στο τεντωμένο αριστερό της χέρι τύμπανο. Στη άλλη όψη μια σκηνή από την καθημερινή ζωή. Δυο νέοι με ιμάτια, από τους οποίους ο ένας κρατάει βακτηρία, συνομιλούν.

145

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

129 | ST 441

148

Terracotta plastic askos in the shape of a horse

Πήλινος πλαστικός ασκός σε σχήμα ίππου

Hellenistic period Height 0.12 m. The vessel’s upper part has the shape of a galloping horse. The forelegs and the neck with the head are rendered in the round. On the rear side, the askos’s nozzle; between the nozzle and the horse’s neck is the ring-shaped handle. The horse’s mouth is formed into a spout.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,12 μ. Το πάνω μέρος του αγγείου έχει τη μορφή ίππου σε καλπασμό. Τα μπροστινά πόδια και ο λαιμός με το κεφάλι αποδίδονται ολόγλυφα. Στο πίσω μέρος το στόμιο του ασκού και ανάμεσα σε αυτό και στο λαιμό του αλόγου βρίσκεται η δακτυλιόσχημη λαβή. Το στόμα του διαμορφώνεται σε προχοή.

149

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

130 | ST 114

150

Marble funerary stele with banquet representation

Μαρμάρινη επιτύμβια στήλη με σκηνή νεκρόδειπνου

Late Hellenistic-Early Roman period Height 0.57 m., width 0.405 m. Rectangular stele with pilasters supporting the crowning’s pediment, which has two ends. Inside the stele’s frame, banquet representation. The entire width is occupied by a bed with elaborated legs and curved bedsides at both narrow sides. A bearded man is lying on a thick mattress with his face facing front. In front of the bed there is a table, also with elaborated legs, full of dishes, carried by a young slave.

Ύστερη Ελληνιστική-Πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδος Ύψος 0,57 μ., πλάτος 0,405 μ. Ορθογώνια στήλη με παραστάδες, οι οποίες στηρίζουν το αέτωμα της επίστεψης που έχει δυο ακρωτήρια. Μέσα στο πλαίσιο της στήλης παράσταση νεκρόδειπνου. Ολόκληρο το πλάτος καταλαμβάνει μια κλίνη με τορνευτά πόδια και καμπύλα προσκεφάλαια και στις δυο στενές πλευρές. Πάνω σε ένα παχύ στρώμα είναι ανακεκλιμένος ένας γενειοφόρος άνδρας με το κεφάλι κατενώπιον. Μπροστά από την κλίνη μια τράπεζα με επίσης τορνευτά πόδια γεμάτη με εδέσματα, τα οποία κουβαλάει ένας μικρός δούλος.

151

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 131 | ST 243 Terracotta figurine of a woman with a mask

Πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής με προσωπείο

Hellenistic period (2nd cent. B.C.) Height 0.205 m. The figure is standing on a low brick. She is wearing a long chiton and a himation from the head falling around her body and her arms. The right hand, shaped through the himation, is resting on her loin, while the left is holding a mask before her. Female figures holding a mask are usually interpreted as representations of Polymnia, the muse of tragedy. In this particular case the figurine is probably of an actress.

Ελληνιστική περίοδος (2ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,205 μ. Η μορφή εικονίζεται όρθια πάνω σε χαμηλή πλίνθο. Φοράει μακρύ χιτώνα και από πάνω ιμάτιο που ξεκινάει από το κεφάλι και τυλίγει ολόκληρο το κορμί ως το μέσο των μηρών, μαζί και τα χέρια. Το δεξί χέρι διαγράφεται μέσα από το ιμάτιο να ακουμπάει στην οσφύ. Με το αριστερό κρατάει μπροστά της προσωπείο. Γυναικείες μορφές που κρατούν προσωπείο συνήθως ερμηνεύονται ως απεικονίσεις της μούσας της τραγωδίας, της Πολύμνιας. Πρόκειται μάλλον για ειδώλιο ηθοποιού.

132 | ST 511 Terracotta female figurine, most probably of Aphrodite

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο, πιθανότατα Αφροδίτης

Early Hellenistic period Height 0.215 m. The figure is standing firmly on the left leg, while the right one is bent to the knee giving a reverse movement to the body (contrapposto). The head with the fine hair and the stephane gracefully inclines subtly to her left. The left hand is resting on the waist, while the right, resting on a pilaster, is holding a fan. She is wearing a chiton, which leaves her left breast bare, a usual motif for the representations of the goddess of love; on top, a himation partly covering the head and wrapped around the body until the part below the knees with full folds.

Πρώιμη Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,215 μ. Στέκεται πατώντας σταθερά στο αριστερό σκέλος, ενώ το άνετο δεξί λυγίζει στο γόνατο δίνοντας έτσι στο κορμί μια αντιθετική κίνηση (contrapposto). Με χάρη γέρνει ανεπαίσθητα το κεφάλι με τα καλοχτενισμένα μαλλιά και τη στεφάνη, προς τα αριστερά της και φέρνει το αριστερό χέρι στη μέση, ενώ με το δεξί, που το στηρίζει σε πεσσίσκο, κρατάει ριπίδιο. Φοράει χιτώνα που αφήνει ακάλυπτο το αριστερό στήθος, μοτίβο σύνηθες στις απεικονίσεις της θεάς του έρωτα, και από πάνω ιμάτιο που καλύπτει εν μέρει και το κεφάλι και τυλίγει, πλούσια πτυχωμένο, το σώμα ως κάτω από τα γόνατα.

133 | ST 242 Terracotta female figurine

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο

Hellenistic period (2nd cent. B.C.) Height 0.29 m. The figure is standing on a high rectangular base. The right leg is crossed over the left and the body is leaning on a pilaste with the help of the right hand, while the left is resting on her loin. She is wearing a sleeveless chiton tied below the breast and a himation draped lower around her body, reaching the ground. The head, slighly lowered, is turned to her right.

Ελληνιστική περίοδος (2ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,29 μ. Η μορφή στέκεται σε ψηλή ορθογώνια βάση με το άνετο δεξί σκέλος σταυρωμένο πάνω στο αριστερό και στηρίζεται με το δεξί χέρι σε πεσσίσκο, ενώ το αριστερό στηρίζεται στην οσφύ της. Φοράει αχειρίδωτο χιτώνα που ζώνεται ψηλά κάτω από το στήθος και ιμάτιο που τυλίγεται χαμηλά στο σώμα της ως κάτω στο έδαφος. Το κεφάλι, γερμένο ελαφρά προς τα κάτω, στρέφεται προς τα δεξιά της.

134 | ST 241

152

Terracotta female figurine

Πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής

Hellenistic period (2nd cent. B.C.) Height 0.23 m. The figure is standing on an elliptical base. Her weight is supported by her right leg, while her left leg is bent towards the rear. She is wearing a long chiton and a himation covering her body and hands. The right hand is resting on her loin, while there probably was an object in the left hand. A bird is sitting on her right shoulder, which probably is an unclarified symbolism.

Ελληνιστική περίοδος (2ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,23 μ. Παριστάνεται όρθια πάνω σε ελλειψοειδή βάση με το άνετο αριστερό σκέλος να κινείται πίσω και πλάγια. Φοράει μακρύ χιτώνα και από πάνω ιμάτιο που καλύπτει το σώμα και τα χέρια από τα οποία το δεξί στηρίζεται στην οσφύ, ενώ με το αριστερό κρατούσε κάποιο αντικείμενο. Στο δεξιό ώμο κάθεται ένα πουλί. Ο τεχνίτης ήθελε να δώσει κάποιον, άγνωστο σε μας, συμβολισμό.

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

135 | ST 234

154

Terracotta figurine of a youth

Πήλινο ειδώλιο γυμνού νέου

Hellenistic period Height 0.27 m. Dancing, the right leg is stepping on the tiptoes. The right arm is raised and the other, bent at the elbow, is extended to the side. Uplifted head, framed with lush hair, tied at the top of the head and falling. Traces of hide on the thighs. Most probably it is a figurine of Dionysos or of a young satyr.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,27 μ. Παριστάνεται σε χορευτική κίνηση με το δεξί πόδι να πατάει στα ακροδάχτυλα.Το δεξί χέρι υψωμένο και το αριστερό, λυγισμένο στον αγκώνα, εκτείνεται στα πλάγια. Το κεφάλι σε ανάταση, στολίζεται με την πλούσια κόμη. Μακρείς πλόκαμοι με ελικοειδή άκρα φτάνουν στους ώμους, ενώ πάνω στο κεφάλι μαζεύονται προς τα πάνω μαζί με καρπούς. Στους γοφούς διατηρούνται υπολείμματα από δορά. Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για ειδώλιο Διονύσου ή νεαρού σατύρου.

155

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

136 | ST 627 Head of a terracotta female figurine

Κεφαλή πήλινου γυναικείου ειδωλίου

Hellenistic period Height 0.058 m. Belongs to a big figurine. The head is slightly turned to the figure’s left, inclining downwards. Creases in the neck rendered with two grooves. The hair, parted in the middle above the brow is bound with a band in a bun at the top of the head.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,058 μ. Προέρχεται από μεγάλο ειδώλιο. Το κεφάλι στρέφεται ελαφρά προς τα αριστερά της μορφής και γέρνει λίγο προς τα κάτω. Τα μαλλιά χωρισμένα στη μέση πάνω από το μέτωπο δένονται με ταινία και καταλήγουν σε κρωβύλο στην κορυφή της κεφαλής.

137 | ST 602 Terracotta head of Dionysos

Πήλινη κεφαλή Διονύσου

Hellenistic period Height 0.134 m. Belongs to a statuette. The facial features, meticulously formed, are well-shaped. The beard, lush and wavy, as well as the thick moustache frame the fleshy and fine lips. Over the brow, a band is entering the hair’s locks and is tied around the head. A diadem is worn on top. The hair’s locks are adorned with leaves and berries.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,134 μ. Ανήκε σε αγαλμάτιο. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου, πλασμένα με επιμέλεια, είναι καλοσχηματισμένα. Τα γένια, πλούσια και κυματιστά, καθώς και το παχύ μουστάκι πλαισιώνουν τα σαρκώδη και καλογραμμένα χείλη. Στο μέτωπο φοράει ταινία, η οποία εισχωρεί στους βοστρύχους των μαλλιών και δένει το κεφάλι ολόγυρα. Πιο πάνω φοράει διάδημα. Οι βόστρυχοι των μαλλιών μπερδεύονται με φύλλα και καρπούς.

138 | ST 626

156

Terracotta figurine of Aphrodite (?)

Κεφαλή ειδωλίου Αφροδίτης (;)

Hellenistic period Height 0.058 m. Belongs to a big figurine and part of the breast is preserved along with the shoulders. Her head is slightly turned to her left. The hair, parted above the brow is tied all around with a band and bound in a bun. Earrings in the ears.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,058 μ. Προέρχεται από μεγάλο ειδώλιο και διατηρεί μαζί και τους ώμους και τμήμα του στέρνου. Το κεφάλι στρέφεται ελαφρά προς τα αριστερά της. Τα μαλλιά, χωρισμένα πάνω από το μέτωπο, δένονται ολόγυρα με ταινία και μαζεύονται πάνω σε κρωβύλο. Στα αυτιά φοράει σκουλαρίκια.

157

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

139 | ST 440 Terracotta black-glazed askos

Πήλινος μελαμβαφής ασκός

Hellenistic period Height 0.114m. With two elevated spouts, one circular and the other trefoil in shape. Engraved decoration on the body with a zigzag line and a branch on the shoulder.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,114 μ. Φέρει δυο υπερυψωμένες προχοές, η μια με κυκλικό στόμιο και η άλλη με τριφυλλόσχημο. Εγχάρακτη διακόσμηση στο σώμα τεθλασμένη γραμμή και στον ώμο κλαδί.

140 | ST 587 Terracotta figurine of Europa sitting on the bull

Πήλινο ειδώλιο Ευρώπης πάνω στον ταύρο

Hellenistic period Height 0.092 m. Europa, taken by force by Zeus transformed into a white bull from the coast of Phoenicia, is sitting on the stylized bull’s back. She is wearing a long garment (a cloak or a chiton) and a himation. On the head, a low polos.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,092 μ. Η Ευρώπη, την οποία άρπαξε ο Δίας μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο από τα παράλια της Φοινίκης, κάθεται στη ράχη του ζώου που αποδίδεται σχηματικά. Φοράει μακρύ ένδυμα (πέπλο ή χιτώνα) και από πάνω μικρό ιμάτιο και χαμηλό πόλο στο κεφάλι.

141 | ST 534

158

Terracotta figurine of Telesphorus

Πήλινο ειδώλιο Τελεσφόρου

Hellenistic period (1st cent. B.C.) Height 0.195 m. Telesphorus, a deity symbolizing the bringer of completion (telos), which means the helper for an action to have a happy ending, is wearing the typical hooded cloak and his hands are covered. The rear side bears the inscription ΦΙΛΟXΕΝΟC [Philoxenos].

Ύστερη Ελληνιστική περίοδος (1ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,195 μ. Ο Τελεσφόρος, θεότητα που φέρει τέλος (αποτέλεσμα), δηλαδή βοηθάει να έχει αποτέλεσμα και αίσιο τέλος κάποια πράξη, παριστάνεται με το τυπικό ένδυμα της κάπας με κουκούλα και έχει σκεπασμένα και τα χέρια. Στην πίσω όψη φέρει επιγραφή ΦΙΛΟXΕΝΟC.

159

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

142 | ST 601 Terracotta bust of Silenos

Πήλινη προτομή Σιληνού

Hellenistic period Height 0.081 m. Head, shoulders and chest of Silenos on a small rectangular plaque. His beard is long the sides of the nose wide and the brow muscular. Smiling expression on the face.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,081 μ. Πρόκειται για το κεφάλι με τους ώμους και το στέρνο Σιληνού πάνω σε ορθογώνιο πλακίδιο. Τα γένια του είναι μακριά, η μύτη με πλατιά πτερύγια και το μέτωπο μυώδες. Το πρόσωπο συσπάται από το μειδίαμα του Σιληνού.

143 | ST 520 Terracotta group of Silenos and a maiden

Πήλινο σύμπλεγμα Παποσιληνού και κόρης

Hellenistic period (3rd cent. B.C.) Height 0.09 m. The smiling Silenos is carrying with obvious pleasure a maiden on his back, holding her tight with his hands. The motif evokes the game of ephedrismos, but in this particular case it most probably is a maiden abducted by the grotesque figure.

Ελληνιστική περίοδος (3ος αι. π.Χ) Ύψος 0,09 μ. Γελαστός ο Παποσιληνός, μεταφέρει με φανερή ευχαρίστηση το φορτίο στην πλάτη του, μια κόρη την οποία κρατεί με τα χέρια του που τα έχει προς τα πίσω και την κρατάει γερά. Το μοτίβο θυμίζει το παιχνίδι του εφεδρισμού, αλλά στην προκειμένη περίπτωση έχουμε πιθανότατα μια αρπαγή της κόρης από το τερατόμορφο ον.

144 | ST 604 Terracotta figurine of Priapos

Πήλινο ειδώλιο Πριάπου

Hellenistic period Height 0.066 m. Legs missing. With lush hair and beard, he is wearing a sleeved pleated chiton, which he is raising with his hands to reveal his erect penus. This is a typical gesture for the god’s representations.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,066 μ. Διατηρείται από το μέσο των μηρών και πάνω. Με πλούσια μαλλιά και γενειάδα, φοράει χειριδωτό χιτώνα τον οποίο ανασηκώνει με τα δυο του χέρια για να φανεί το όρθιο πέος του. Η κίνηση αυτή είναι χαρακτηριστική και τυπική για τις απεικονίσεις αυτού του θεού.

145 | ST 594

160

Terracotta figurine of Silenos

Πήλινο ειδώλιο Σιληνού

Hellenistic period Height 0.099 m. The head and part of the upper body survive. The horns on the brow, the elevated eyebrows with the enlarged eyes, the wide nose and the fleshy lips determine the features of the grotesque follower of Dionysos.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,099 μ. Σώζεται το κεφάλι με το στέρνο και τους βραχίονες των χεριών. Τα κέρατα στο μέτωπο, τα ανασηκωμένα φρύδια με τα διογκωμένα μάτια, η πλατιά μύτη και τα πεταχτά χείλη προσδιορίζουν ακριβώς τα χαρακτηριστικά του τερατόμορφου ακολούθου του Διονύσου.

161

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

146 | ST 105 Terracotta rattle

Πήλινο σείστρο (κουδουνίστρα)

Hellenistic period Height 0.10 m., width 0.09 m. Biconvex circular shape. On the front side a baby’s head is plastically rendered, which implies the probable use of the item as an object-toy for entertainment purposes.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,10 μ., πλάτος 0,09 μ. Έχει αμφίκυρτο κυκλικό σχήμα και στη μια όψη αποδίδεται πλαστικά το πρόσωπο ενός βρέφους, που υπαινίσσεται ίσως και τη χρήση ως αντικείμενο-παιχνίδι για τη διασκέδασή του.

147 | ST 672

162

Terracotta rattle

Πήλινο σείστρο (κουδουνίστρα)

Hellenistic period Height 0.099 m., width 0,055 m. Hexagonal shape, the two parallel sides are bigger. On one side there is a representation of a baby couch lying in a cradle (?) and the inscription ΦΙΛΟXΕΝΟC [Philoxenos] is engraved on the other side.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,099 μ., πλάτος 0,055 μ. Έχει εξαγωνικό σχήμα με τις δυο παράλληλες πλευρές μεγαλύτερες. Στη μια όψη παριστάνεται ανάγλυφα βρέφος ξαπλωμένο σε κούνια (;) και στην άλλη έχει χαραγμένη επιγραφή ΦΙΛΟXΕΝΟC.

163

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

148 | ST 475 Terracotta lamp in the form of a negro's head

Πήλινο λυχνάρι με προσωπείο νέγρου

Hellenistic period (1st cent. B.C.) Length 0.096 m. The upper surface of the lamp takes the form of a negroid face. Central filling hole above the brow, in the middle of the curly hair. The lips are parted and the teeth are visible. The chin is extended to a short nozzle (where the wick sprouted out), which is burnt all around due to long use.

Ελληνιστική περίοδος (1ος αι. π.Χ.) Μήκος 0,096 μ. Το πάνω μέρος του λύχνου έχει ανάγλυφη τη μορφή ενός νέγρου. Πάνω από το μέτωπό του, στη μέση των σγουρών μαλλιών, η οπή πληρώσεως. Το στόμα μισάνοιχτο με ορατά τα δόντια. Το πηγούνι του νέγρου προεκτείνεται για να διαμορφωθεί σε μυκτήρα (από όπου προέβαλλε το φιτίλι), ο οποίος στην περιφέρειά του είναι καμένος από τη χρήση.

149 | ST 474

164

Terracotta lamp in the form of a satyr's head

Πήλινο λυχνάρι σε σχήμα προσώπου σατύρου

Hellenistic period Length 0.14 m. The upper surface takes the form of a satyr's face, the features rendered in relief. The beard and hair, rendered as radiating locks, frame the face. The open mouth is transformed into a filling hole, the holes in the eyes into ventilation holes, while at the tip of the beard there is the nozzle (the hole where the wick was put).

Ελληνιστική περίοδος Μήκος 0,14 μ. Σε ανάγλυφο πρόσωπο ενός σατύρου διαμορφώνεται το πάνω μέρος του λυχναριού. Η γενειάδα και τα μαλλιά σε ακτινωτούς λεπτούς βοστρύχους πλαισιώνουν το πρόσωπο. Το ανοιχτό στόμα μετατρέπεται σε οπή πληρώσεως, οι τρύπες στις κόρες των ματιών σε οπές εξαερισμού, ενώ στην άκρη της γενειάδας υπάρχει ο μυκτήρας (η οπή για το φιτίλι).

165

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

150 | ST 439 Black glazed plemochoe

Μελαμβαφής πλημοχόη

Hellenistic period Height 0.135 m. The entire surface, with the lid, is coated with lustrous black tinker. The upper section, around the vessel’s opening, is decorated with an engraved garland of ivy branches; its leaves and flowers are rendered with applied white paint.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος 0,135 μ. Όλη η επιφάνεια του αγγείου, μαζί και το πώμα, καλύπτεται από μαύρο στιλπνό γάνωμα. Το πάνω μέρος, γύρω από το άνοιγμα του αγγείου, διακοσμείται με εγχάρακτη γιρλάντα από κλαδιά κισσού, του οποίου τα φύλλα και τα άνθη αποδίδονται με λευκό επίθετο χρώμα.

151 | ST 174 Red-figure South-Italian kantharos

Ερυθρόμορφος κατωιταλιωτικός κάνθαρος

Last quarter of the 4th cent. B.C. Height (with the handles) 0.16 m. On either side, a female head. The diadem, the band holding the hair in a bun at the top of the head and the jewelry are rendered with applied white color. Double necklace and earrings are worn; the earring is round on one side and triangular on the other.

Τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Ύψος (με τις λαβές) 0,16 μ. Και στις δυο όψεις εικονίζεται γυναικεία κεφαλή. Με λευκό επίθετο χρώμα αποδίδονται το διάδημα, η ταινία στα μαζεμένα σε κεκρύφαλο στην κορυφή του κεφαλιού μαλλιά και τα κοσμήματα: στο λαιμό φοράει περιδέραιο με διπλή σειρά από στιγμές και στα αυτιά σκουλαρίκια· στη μια όψη του αγγείου το σκουλαρίκι είναι κυκλικό και στην άλλη τριγωνικό.

152 | ST 438

166

Kantharos

Κάνθαρος

Hellenistic period Height (with handles) 0.286 m. Showing the characteristic Hellenistic elegance, this kantharos has a slim foot and thin elevated handles. The entire surface is coated with lustrous black tinker and all around the body an ivy branch is painted with applied white color.

Ελληνιστική περίοδος Ύψος (με τις λαβές) 0,286 μ. Δείγμα της ελληνιστικής λεπτότητας, ο κάνθαρος αυτός έχει ψηλόλιγνο πόδι και λεπτές ψηλές λαβές. Όλη η επιφάνεια καλύπτεται με μαύρο στιλπνό γάνωμα και πάνω σε αυτό, ολόγυρα στο σώμα, είναι ζωγραφισμένο με λευκό επίθετο χρώμα κλαδί κισσού.

167

Hellenistic period ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

153 | ST 61 Golden earring

Χρυσό ενώτιο

Hellenistic period Diameter 0.021 m. The hoop consists of a thick twisted wire terminating in a wild goat’s head with long horns spread towards the animal’s nape. The eyes are inlaid semiprecious stones.

Ελληνιστική περίοδος Διάμετρος 0,021 μ. Ο κρίκος αποτελείται από χοντρό στρεπτό σύρμα που απολήγει σε κεφαλή αιγάγρου με μακριά κέρατα που απλώνονται προς τον αυχένα του ζώου. Τα μάτια ένθετα από ημιπολύτιμους λίθους.

154 | ST 867 Golden necklace

Χρυσό περιδέραιο

3rd-2nd cent. B.C. Consists of a chain terminating in a fastening formed with two lion heads. The hoop is attached to one’s mouth and the hook to the other’s. An amethyst suspends from the center of the chain and two small chains of different dimensions suspend from it, terminating in semicircular foils. There is also a third chain from which a small Eros suspends.

3oς-2ος αι. π.Χ. Αποτελείται από μια αλυσίδα που απολήγει σε κούμπωμα, το οποίο αποτελούν δυο λεοντοκεφαλές. Στο στόμα της μιας είναι προσαρμοσμένος ο κρίκος και της άλλης ο γάντζος. Από το κέντρο της αλυσίδας κρέμεται ένας αμέθυστος και από αυτόν με τη σειρά τους δυο μικρές αλυσίδες που απολήγουν σε ημικυκλικά ελάσματα και μια τρίτη από την οποία αιωρείται ένας μικρός φτερωτός Έρωτας.

155 | ST 60

168

Golden earring

Χρυσό ενώτιο

Hellenistic period Diameter 0.026 m. The hoop is a golden wire thinned towards the upper section. A sphinx’s bust with outstretched legs is attached to its thicker end. At the top, over the sphinx’s head, there is a small round hoop, in which the thin end of the big hoop fastens.

Ελληνιστική περίοδος Διάμετρος 0,026 μ. Ο κρίκος είναι ένα χρυσό σύρμα που λεπταίνει προς το πάνω μέρος. Στο παχύτερο άκρο του είναι προσαρμοσμένη προτομή σφίγγας με τα πόδια προτεταμένα. Στην κορυφή, πάνω από το κεφάλι της, μικρός κυκλικός κρίκος, μέσα στον οποίο κουμπώνει το λεπτό άκρο του μεγάλου κρίκου.

169

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

156 | ST 748

172

Marble statuette of Hermaphroditos

Μαρμάρινο αγαλμάτιο Ερμαφρόδιτου

Roman period Height 0.21 m. The figure is wearing a chiton and a himation on top of it, passing under the armpits to the back. The chiton is revealing the shape of the breasts, an indication of the female gender. With his hands he is raising the front of the garment to reveal his male genitals.

Ρωμαϊκή περίοδος Ύψος 0,21 μ. Φοράει χιτώνα και πάνω από αυτόν ιμάτιο στην πλάτη που περνάει κάτω από τις μασχάλες και γυρίζει πίσω. Κάτω από τον χιτώνα διαγράφονται οι μαστοί, ένδειξη του ενός φύλου (του γυναικείου). Με τα δυο χέρια ανασηκώνει τον χιτώνα μπροστά επιδεικνύοντας τα ανδρικά γεννητικά όργανα.

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

157 | ST 590 Terracotta figurine of Harpocrates

Πήλινο ειδώλιο Αρποκράτη

Roman period (1st cent. B.C.-1st cent. A.D.) Height 0.13 m. Harpocrates is sitting with his legs bent to his right and his body facing front. He is holding a jar with his left hand and his right hand is in the mouth of the jar. The “crown” of three lotuses on the head and the oversized genitals symbolize fertility.

Ρωμαϊκή περίοδος (1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.) Ύψος 0,13 μ. Παριστάνεται καθισμένος αναπαυτικά με τα πόδια στο πλάι και το σώμα κατενώπιον. Με το αριστερό χέρι αγκαλιάζει αγγείο μέσα στο οποίο έχει βάλει το δεξί του χέρι. Το «διάδημα» με τρεις λωτούς στο κεφάλι και τα υπερμεγέθη γεννητικά όργανα είναι σύμβολα γονιμότητας.

158 | ST 751

174

Alabaster statuette of a boy

Αλαβάστρινο αγαλμάτιο αγοριού

Roman period Height 0.103 m., length 0.197 m. The plump naked boy is reclining on his left side on a rock, his left arm bent under his head and the right arm is resting on the belly. On his round head, the eyes are slit and the lips parted.

Ρωμαϊκή περίοδος Ύψος 0,103 μ., μήκος 0,197 μ. Το γυμνό, παχύσαρκο αγόρι παριστάνεται ξαπλωμένο με το αριστερό πλευρό πάνω σε βράχο, στον οποίο ακουμπάει και με το αριστερό χέρι, ενώ το δεξί το φέρνει μπροστά. Στο στρογγυλό του κεφάλι, τα μάτια είναι σχιστά και το στόμα μισάνοιχτο.

175

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

159 | ST 58 Bronze male bust

Χάλκινη προτομή άνδρα

Roman period Height 0.07 m. On an elaborate base with moldings, the bust emerges from acanthus leaves. The messy locks of hair are tied with a band. The rectangular protuberance at the back, from the figure’s nape, suggests that it is a bust of some item whose use and purpose remains unknown. Most probably, it was an element of a larger object.

Ρωμαϊκή περίοδος Ύψος 0,07 μ. Πάνω σε μια περίτεχνη βάση με κυμάτια, η προτομή βγαίνει μέσα από φύλλα άκανθας. Οι ακατάστατοι βόστρυχοι της κόμης δένονται με ταινία. Η ορθογώνια προεξοχή στο πίσω μέρος, από τον αυχένα της μορφής, υποδεικνύει ότι πρόκειται για κάποιο αντικείμενο σε σχήμα προτομής, του οποίου, όμως, η χρήση και ο προορισμός παραμένει άγνωστος. Πιθανότατα αποτελούσε εξάρτημα κάποιου άλλου μεγαλύτερου αντικειμένου.

160 | ST 59 Bronze bust of a female figure

Χάλκινη προτομή γυναικείας μορφής

Roman period (3rd cent. A.D.) Height 0.075 m. Although the garment’s folds cannot be distinguished, the round band at the base of the neck is most probably the chiton’s edge, rather than a jewel. The face with the particularly big and round eyes is framed by the hair, which forms successive clam-shaped locks, with a big one folded back tied over the brow.

Ρωμαϊκή περίοδος (3ος αι. μ.Χ.) Ύψος 0,075 μ. Παρότι δεν διακρίνονται πτυχές του ενδύματος, η κυκλική ανάγλυφη ταινία στη βάση του λαιμού, είναι μάλλον παρυφή του χιτώνα, παρά κόσμημα. Το πρόσωπο με τα ιδιαίτερα μεγάλα και στρογγυλά μάτια, πλαισιώνεται από την κόμη που σχηματίζει επάλληλους αχιβαδωτούς βοστρύχους, με έναν μεγάλο να αναδιπλώνεται και να δένεται πάνω από το μέτωπο.

161 | ST 269

176

Bronze male head

Χάλκινο ανδρικό κεφάλι

Early Roman period (1st cent. B.C.) Height 0.135 m. The wreath of ivy leaves on the head with the messy wavy locks of hair indicates that it probably belongs to a statuette of Dionysos.

Πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδος (1ος αι. π.Χ.) Ύψος 0,135 μ. Το στεφάνι κισσού πάνω στο κεφάλι με τους ακατάστατους κυματιστούς βοστρύχους των μαλλιών δηλώνει ότι προέρχεται μάλλον από κάποιο αγαλμάτιο Διονύσου.

177

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

162 | ST 753 Marble female head

Μαρμάρινο γυναικείο κεφάλι

3rd cent. A.D. Height 0.13 m. The obese face is framed by the hair, split above the brow into two wavy locks. A stephane is worn at the top of the head. The pupils and the nostrils are shaped with the drill, as well as the groove of the mouth.

3ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,13 μ. Το εύσαρκο πρόσωπο πλαισιώνεται από τα μαλλιά που χωρίζονται πάνω από το μέτωπο και κατεβαίνουν κυματιστά προς τα κάτω. Στην κορυφή του κεφαλιού στεφάνη. Οι κόρες των ματιών και τα ρουθούνια αποδίδονται με δυο τρυπανιές, ενώ το στόμα με μια αυλάκωση, καμωμένη κι αυτή με το τρυπάνι.

163 | ST 752

178

Marble bust of Dionysos

Μαρμάρινη προτομή Διονύσου

2nd-3rd cent. A.D. Height 0.15 m. The “chest” of the bust is cubic and the bottom is flat, which leads to the asumption that the bust was set on a rectangular pilaster. Dionysos is represented as an infant, with a plump face and a wide smile. The eyes and mouth are shaped with a drill. He is wearing a wreath of ivy leaves and berries on the head.

2ος-3ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,15 μ. Το «στέρνο» της προτομής είναι κυβικό και κάτω επίπεδο, πράγμα που οδηγεί στην υπόθεση ότι ήταν στημένη πάνω σε ορθογώνιο πεσσίσκο. Ο Διόνυσος παριστάνεται ως νήπιο, με παχουλό πρόσωπο και με ένα πλατύ χαμόγελο. Τα μάτια και το στόμα είναι δουλεμένα με το τρυπάνι. Στο κεφάλι φοράει στεφάνι από κλαδιά και καρπούς κισσού.

179

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

164 | ST 486 Handleless glass vessel

Γυάλινο άωτο αγγείο

1st cent. A.D. Height 0.09 m. Pear-shaped body, made of light blue opaque glass, with dark violet streaks. Nubbly exterior surface.

1ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,09 μ. Έχει απιόσχημο σώμα και είναι κατασκευασμένο από γαλάζιο αδιαφανές γυαλί που κατά τόπους είναι ιώδες, σχηματίζοντας νερά. Η επιφάνεια του σώματος είναι ανάγλυφη με μικρά εξογκώματα.

165 | ST 485 Glass jug

Γυάλινη πρόχους

1st cent. A.D. Height 0.11 m. Made of off-white sheer glass. There is a spout close to the shoulder of the spherical body.

1ος αι. π.Χ. Ύψος 0,11 μ. Από υπόλευκο ημιδιαφανές γυαλί. Κοντά στον ώμο του σφαιρικού σώματος φέρει προχοή.

166 | ST 484 Glass bottle

Γυάλινη φιάλη

2nd cent. A.D. Height 0.155 m. Made of flown, sheer, off-white glass creating iridescences. Spherical body with high cylindrical neck narrowed at the junction with the body.

2ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,155 μ. Από φυσητό, ημιδιαφανές, υπόλευκο γυαλί που δημιουργεί ιριδισμούς. Το σώμα είναι σφαιρικό και ο ψηλός λαιμός στενεύει στο σημείο που ενώνεται με το σώμα.

167 | ST 756

180

Glass unguentarium

Γυάλινο μυροδοχείο

1st-2nd cent. A.D. Height 0.102 m. One of the most common types of ugnuentaria of the Roman period, the vessel has a very small conical body and an extremely tall neck. Made of sheer greenish glass.

1ος-2ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,102 μ. Από τους συνηθέστερους τύπους μυροδοχείων της Ρωμαϊκής περιόδου, το αγγείο έχει πολύ μικρό κωνικό σώμα και υπερβολικά ψηλό λαιμό. Κατασκευασμένο από ημιδιαφανές πρασινωπό γυαλί.

181

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

168 | ST 805 Iron dagger

Σιδερένιο εγχειρίδιο

Roman period Length 0.27 m. Short blade inherent with the handle, which terminates in a horse’s head. The main part of the handle is the horse’s long neck, while its stylized forelegs, at the joint, protected the hand from the blade.

Ρωμαϊκή περίοδος Μήκος 0,27 μ. Η κοντή λάμα είναι συμφυής με τη λαβή, η οποία απολήγει σε κεφάλι αλόγου. Το κυρίως τμήμα της λαβής αποτελεί ο μακρύς λαιμός του ζώου, ενώ τα σχηματοποιημένα σκέλη του, στο σημείο που ενώνεται με τη λάμα, προστάτευαν το χέρι.

169 | ST 713 Bronze ear of corn

Χάλκινο στάχυ

Roman period Height 0.137 m. Naturalistic rendering of the details. The awns are made of thin wire with sharp terminals.

Ρωμαϊκή περίοδος Μήκος 0,137 μ. Οι λεπτομέρειες αποδίδονται φυσιοκρατικά και τα άγανα είναι λεπτά σύρματα με οξείες απολήξεις.

170 | ST 866

182

Twin mobile situla handles

Δίδυμες κινητές λαβές κάδου (situla)

Roman period Length 0.15 m. Common type of handles, from the late Classical period to the roman period, on bronze and, rarely, glass situlae attached to the vessel’s rim. In this particular case, one of their ends is passing through two hoops on the upper section of a lion’s head, attached under the rim serving as a spout with the animal’s mandible extended. All the details of the face and the lion’s mane are rendered in relief.

Ρωμαϊκή περίοδος Μήκος 0,15 μ. Συνηθισμένος τύπος λαβών, από την ύστερη Κλασική περίοδο ως και τους ρωμαϊκούς χρόνους, σε χάλκινους και, σπάνια, σε γυάλινους κάδους (situlae) που προσαρμόζονταν στο χείλος του αγγείου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η μια άκρη τους περνάει από δυο κρίκους στο πάνω μέρος μιας λεοντοκεφαλής, η οποία ήταν κολλημένη κάτω από το χείλος και χρησίμευε ως προχοή με προτεταμένη την κάτω γνάθο του ζώου. Όλες οι λεπτομέρειες του προσώπου και η χαίτη του λιονταριού αποδίδονται ανάγλυφα.

183

184

185

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

171 | ST 806-811

5 1

6 2

Six glass bracelets

Έξι γυάλινα βραχιόλια

Roman period 1. Diameter 0.077 m. Circular in section. Grooves colling around the surface. Sheer white glass enclosing a yellow spiral. 2. Diameter 0.09 m. Band-shaped with relief edges. Sheer brown glass with multicoloured bands of glass or enamel. At the edges narrow yellow bands with fine oblique black lines. 3. Diameter 0.075 m. Band-shaped bracelet of sheer light blue glass, with a flat interior. Relief grooves on the external surface. 4. Diameter 0.10 m. Triangular in section. Dark opaque glass with multicoloured decoration. Probably enameled. 5. Diameter 0.082 m. Semicircular in section. Brownish-yellow opaque glass. The external surface decorated with white, brown, yellow and light blue enamel. 6. Diameter 0.067 m. Band-shaped. Dark opaque glass. On the exterior surface, light blue bands.

Ρωμαϊκή περίοδος 1. Διάμετρος 0,077 μ. Κυκλικής διατομής, από λευκό διαφανές γυαλί, συστρεφόμενο, με κίτρινο πυρήνα. 2. Διάμετρος 0,09 μ. Ταινιωτό βραχιόλι από αδιαφανές καστανό γυαλί με πολύχρωμες ταινίες από ίνες γυαλιού ή σμάλτο. Στα άκρα λεπτά ανάγλυφα κορδόνια. 3. Διάμετρος 0,075 μ. Πλατύ, ταινιωτό βραχιόλι, από ημιδιαφανές γαλάζιο γυαλί, επίπεδο εσωτερικά. Στην εξωτερική επιφάνεια φέρει ανάγλυφες ραβδώσεις. 4. Διάμετρος 0,10 μ. Τριγωνικής διατομής, από σκούρο αδιαφανές γυαλί με πολύχρωμη διακόσμηση, πιθανόν επισμαλτωμένο. 5. Διάμετρος 0,082 μ. Ημικυκλικής διατομής από καστανοκίτρινο αδιαφανές γυαλί, εξωτερικά με διακόσμηση από σμάλτο λευκού, καστανού, κίτρινου και γαλάζιου χρώματος. 6. Διάμετρος 0,067 μ. Ταινιωτό βραχιόλι από σκούρο αδιαφανές γυαλί με ταινίες γαλάζιου χρώματος εξωτερικά.

172 | ST 188 Terracotta lamp

Πήλινος λύχνος

1st cent. B.C.-1st cent. A.D. Length 0.105 m. On the lamp’s disk, relief representation of a couple at an erotic scene. A man is lying on a thick mattress and a woman is sitting on top with her back turned to him.

1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,105 μ. Στον δίσκο του λύχνου, πάνω από την οπή πληρώσεως, ανάγλυφη παράσταση ερωτικής σκηνής. Ένας άνδρας ξαπλωμένος σε παχύ στρώμα και πάνω του καθισμένη γυμνή γυναίκα με την πλάτη γυρισμένη προς αυτόν.

173 | ST 476

186

Terracotta lamp in the shape of a bull’s head

Πήλινος λύχνος σε σχήμα ταυροκεφαλής

1st cent. B.C.-1st cent. A.D. Length 0.062 m. The entire lamp is a bull’s head. The anatomical details are rendered realistically and in relief. The filling hole is in the animal’s brow, while the mouth served as the nozzle.

1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,062 μ. Ολόκληρο το λυχνάρι είναι η κεφαλή ενός ταύρου. Οι ανατομικές λεπτομέρειες αποδίδονται ρεαλιστικά και ανάγλυφα. Στο μέτωπο του ζώου η οπή πληρώσεως, ενώ το στόμα του έπαιζε το ρόλο του μυκτήρα.

187

Roman period ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

174 | ST 40 Glass disk

Γυάλινο δισκάριο

Roman period Diameter 0.04 m. A theatrical mask on a carved relief. Most probably a decorative element attached to a vessel.

Ρωμαϊκή περίοδος Διάμετρος 0,04 μ. Φέρει ανάγλυφο θεατρικό προσωπείο. Πιθανότατα ήταν προσαρμοσμένο ως διακοσμητικό στοιχείο σε κάποιο άλλο μεγαλύτερο αντικείμενο.

175 | ST 29 Bronze figurine of a dove

Χάλκινο ειδώλιο περιστεριού

Roman period Height 0.02 m. Schematically rendered, without many details. Most probably a decorative element attached to a larger object.

Ρωμαϊκή περίοδος Ύψος 0,02 μ. Σχηματικά αποδοσμένο, χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Πιθανότατα αποτελούσε διακοσμητικό εξάρτημα κάποιου μεγαλύτερου αντικειμένου.

176 | ST 315

188

Fragment of a mosaic floor

Τμήμα ψηφιδωτού

Roman period Length 0.21 m., width 0.30 m. The motif is a stylized bull's head, made of small multi-coloured tesserae (opus vermiculatum).

Ρωμαϊκή περίοδος Μήκος 0,21 μ., πλάτος 0,30 μ. Κατασκευασμένο με μικρές πολύχρωμες ψηφίδες (opus vermiculatum). Από την παράσταση διατηρείται ένα βουκράνιο μετωπικά αποδοσμένο.

189

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

177 | ST 6 Bronze signet

Χάλκινη σφραγίδα

10th-12th cent. A.D. Diameter 0.06 m. Ring-shaped bronze hoop with six small projections round the bezel. Bears the relief inscription ΓΕ/ΝΑΔΙ/ΟΥ with positive impressed letters (resulting to a reverse stamp). Two small crosses at the beginning and the end of the name indicate that it belonged to a bishop named Gen(n)adios.

10ος-12ος αι. μ.Χ. Διάμετρος 0,06 μ. Κυκλική σφραγίδα με δακτυλιόσχημη λαβή. Έξι μικρές αποφύσεις στην περιφέρεια της σφενδόνης. Επιγραφή ΓΕ/ΝΑΔΙ/ΟΥ με θετικά έκτυπα γράμματα (δίνουν ανάποδο σφράγισμα). Δύο μικροί σταυροί στην αρχή και στο τέλος του ονόματος, δηλώνουν ότι η σφραγίδα ανήκε σε επίσκοπο ονόματι Γεν(ν)άδιο.

178 | ST 30

192

Bronze censer

Χάλκινο θυμιατήριο

5th-6th cent. A.D. Height 0.32 m., height of receptacle 0.075 m., width 0.095 m. Bronze censer consisting of a hexagonal receptacle with three short legs suspended by three chains attached to a calyx-shaped hanger at one end and three loops around the rim at the other. The rim and the body of the receptacle are slightly chipped. Engraved decoration of a symbolical nature adorns the outer surface. Four identical praying female figures with haloes, dressed in chiton and maphorion with dense linear folds. Two are standing on foot-stools. The largest figure is flanked by the inscription ΘΕΟ/ΤΟ/ ΚΕ (Theotokos). The other three are identified as the three Marys who were with the Theotokos at the Crucifixion and accompanied her until the end of her life. Each figure is flanked by stars symbolising divine will and palm branches symbolising the Church Triumphant. Three stylised arula-type altars with flames rising upward are identified with the holocaust altars of the New Testament and symbolise Christ’s sacrifice for the salvation of humankind. The spaces in between are filled with stylised trees, representing the natural environment of the sacrifice. To the right of the Theotokos two military saints are depicted en buste in medallions, each wearing a chlamys pinned at the shoulder over a pleated himation. In his left hand each is holding a square pyxis engraved with a saltire, proffering the gifts he has received from God.

5ος-6ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,32 μ., ύψος θήκης 0,075 μ., πλάτος 0,095 μ. Το θυμιατήριο αποτελείται από ένα κοίλο εξάπλευρο στηριγμένο σε τρία μικρά πόδια και κρέμεται από τρεις αλυσίδες που ξεκινούν από καλυκόσχημο στέλεχος και στερεώνονται σε ισάριθμες οπές στο χείλος του. Μικρές αποκρούσεις στο χείλος και την κοίλη επιφάνεια. Εγχάρακτη διακόσμηση συμβολικής φύσης διακοσμεί την εξωτερική επιφάνεια. Τέσσερις όμοιες μορφές προσευχομένων γυναικών με φωτοστέφανα, φορούν χιτώνες και μαφόρια με πυκνές γραμμικές πτυχώσεις. Δύο στέκονται σε υποπόδια. Η μεγαλύτερη μορφή φέρει την επιγραφή ΘΕΟ/ΤΟ/ΚΕ. Οι άλλες τρεις φέρονται ως οι τρεις Μαρίες που ήταν μαζί με τη Θεοτόκο στη Σταύρωση και τη συνόδεψαν μέχρι το τέλος της ζωής της. Κάθε μορφή φέρει χάραξη άστρων που συμβολίζουν τη θεία βούληση και φοινικόκλαδων που συμβολίζουν το θρίαμβο της Εκκλησίας. Τρεις σχηματοποιημένοι οικιακοί βωμίσκοι με αναδυόμενες φλόγες ταυτίζονται με τους βωμούς του ολοκαυτώματος της Καινής Διαθήκης και συμβολίζουν τη θυσία του Χριστού για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Τα ενδιάμεσα κενά πληρούνται με σχηματοποιημένα δέντρα, που αντιπροσωπεύουν το φυσικό περιβάλλον της θυσίας. Στα δεξιά της Θεοτόκου απεικονίζονται δύο στρατιωτικοί άγιοι σε προτομή μέσα σε μετάλλια, καθένας εκ των οποίων φορά χλαμύδα στερεωμένη στον ώμο, επάνω από πτυχωτό ιμάτιο. Στο αριστερό του χέρι καθένας κρατά τετράγωνη πυξίδα με εγχάρακτο λάβαρο και προσφέρει τα δώρα που έχει λάβει από τον Θεό.

193

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

179 | ST 101 Bronze belt brooch

Χάλκινη πόρπη ζώνης

6th-7th cent. A.D. Length 0.056 m., width 0.032 m. Molten belt brooch. Consists of a curved clapper with an engraved star on its base and an elliptical ring, attached to a perforated plate with holes, engraved designs and a triangular opening terminating in a disk. The latter bears an engraved cross-formed monogram, K, B, H, O which means Κ(ΥΡΙΕ) ΒΟΗ(ΘΕΙ) [Help me my Lord].

6ος-7ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,056 μ., πλάτος 0,032 μ. Χυτή πόρπη ζώνης. Αποτελείται από κυρτό γλωσσίδι με εγχάρακτο αστέρι στη βάση του και ελλειψοειδή κρίκο, προσαρμοσμένα σε διάτρητη πλάκα με οπές, εγχάρακτα σχέδια και τριγωνικό άνοιγμα που απολήγει σε δισκάριο. Το τελευταίο φέρει εγχάρακτο σταυροειδές μονόγραμμα Κ, Β, Η, Ο που αναλύεται σε Κ(ΥΡΙΕ) ΒΟΗ(ΘΕΙ).

180 | ST 105 Decorative polykandelon disk

Διακοσμητικός δίσκος πολυκάνδηλου

6th-7th cent. A.D. Diameter 0.08 m. Bronze disk made of a polykandelon chain in the shape of a radial wheel. The outer ring bears two semicircular lugs with holes for its suspension. Engraved concentric circles decorate both sides. Inscription: ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΟΥ [of St Ioannis].

6ος-7ος αι. μ.Χ. Διάμετρος 0,08 μ. Χάλκινος δίσκος από πολυκάνδηλο σε σχήμα ακτινωτού τροχού. Ο εξωτερικός δακτύλιος φέρει δύο ημικυκλικές αποφύσεις με οπές για την ανάρτησή του. Εγχάρακτοι ομόκεντροι κύκλοι κοσμούν και τις δύο όψεις. Επιγραφή: ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΟΥ.

181 | ST 189

194

Bronze padlock

Χάλκινο λουκέτο

11th-12th cent. A.D. Dimensions 0.05 m. x 0.037 m. x 0.011 m. Molten padlock in the form of an ibex. Consists of two reassembled parts. Decorated with dotted circles.

11ος-12ος αι. μ.Χ. Διαστάσεις 0,05 μ. x 0,037 μ. x 0,011 μ. Χυτό λουκέτο σε μορφή αίγαγρου. Αποτελείται από δύο συγκολλημένα τμήματα. Κοσμείται με στικτούς κύκλους.

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

182 | ST 114

196

Chalice of tinned copper

Ποτήριο από φύλλο χαλκού

10th-11th cent. A.D. Height 0.10 m., diameter 0.14 m. Hemispherical bowl with a narrow vertical rim. Traces of the detached foot survive. In a band below the rim is the eucharistic inscription: ΠΙΕΤΕ ΕΞ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΕC ΤΟΥΤΟ ΕCΤΙ ΤΟ ΕΜΑ ΤΟ ΥΠΕΡ [Drink from this, all of you, this is the blood for (you)]. On the belly, four regularly spaced incised crosses with arms terminating in finial knobs in the form of loops made by the engraved band. On the crosses are the words ΦΩC [light] and ΖΩΗ [life], the single omega in the centre serving both words. There are similar chalices in Oxford and in the British Museum, and others have been found during excavations in Pliska in Bulgaria, in Pergamon (Bergama) and Claudiopolis (Bolu) in Asia Minor. The chalice symbolises the cup used at the Last Supper. Their use in the Divine Liturgy is attributed to Patriarch Germanos I.

10ος-11ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,10 μ., διάμετρος 0,14 μ. Ημισφαιρική κούπα με λεπτό κάθετο χείλος. Σώζονται τα ίχνη αποκόλλησης του ποδιού. Κάτω από το χείλος μέσα σε ταινία η ευχαριστηριακή επιγραφή: ΠΙΕΤΕ ΕΞ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΕC ΤΟΥΤΟ ΕCΤΙ ΤΟ ΕΜΑ ΤΟ ΥΠΕΡ. Στην κοιλιά, σε κανονικά διαστήματα τέσσερις εγχάρακτοι σταυροί με κεραίες που καταλήγουν σε επίμηλα που σχηματίζονται από τις αναδιπλώσεις της εγχάρακτης ταινίας. Στους σταυρούς αναγράφονται κάθετα και οριζόντια οι λέξεις ΦΩC και ΖΩΗ με κοινό γράμμα το Ω. Παρόμοια ποτήρια είναι αυτά της Οξφόρδης, του Βρετανικού Μουσείου και αυτά που βρέθηκαν σε ανασκαφές στην Pliska της Βουλγαρίας, στην Πέργαμο και στην Claudiopolis (Bolu) της Μικράς Ασίας. Το Άγιο Ποτήριο συμβολίζει το Ποτήριο του Μυστικού Δείπνου. Η χρήση του από την Εκκλησία στη θεία λειτουργία, αποδίδεται στον Πατριάρχη Γερμανό Ι.

197

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

183 | ST 113 Bone spoon

Οστέινο κουτάλι

Early Christian period Length 0.135 m. Small hemispherical bowl and long slender handle.

Παλαιοχριστιανική περίοδος Μήκος 0,135 μ. Μικρή ημισφαιρική κούπα και μακριά και λεπτή λαβή.

184 | ST 112 Bronze communion spoon

Χάλκινο κοχλιάριο-λαβίδα

6th-7th cent. A.D. Length 0.13 m. Hemispherical bowl, ornate handle terminating in a threelobed open-work anthemion. Ring-punched circles around the rim of the bowl and all over the handle.

6ος-7ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,13 μ. Είναι κυκλικό με λαβή περίτεχνη που απολήγει σε τρίλοβο διάτρητο ανθέμιο. Στικτοί κύκλοι στην περιφέρεια του σώματος και σε όλη τη λαβή.

185 | ST 111 Bronze spoon

Χάλκινο κοχλιάριο

6th-7th cent. A.D. Length 0.13 m. Oval bowl, short handle with hemispherical terminal. Ring-punched circles on the handle, engraved geometrical patterns on the bowl. Impressed stamp with Arabic lettering. Probably for pharmaceutical use.

6ος-7ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,13 μ. Ωοειδές σώμα με κοντή λαβή με ημισφαιρική απόληξη. Κύκλοι με δακτυλιόσχημα μοτίβα στη λαβή, εγχάρακτα γεωμετρικά σχέδια στην κούπα. Έντυπη σφραγίδα με αραβικούς τύπους γραμμάτων. Πιθανόν προοριζόταν για φαρμακευτική χρήση.

186 | ST 110

198

Bronze spoon

Χάλκινο κοχλιάριο

10th-12th cent. A.D. Length 0.075 m., diameter 0.028 m. Flat round bowl. Short cruciform handle terminating in a small disk. Engraved decoration.

10ος-12ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,075 μ., διάμετρος 0,028 μ. Επίπεδο κυκλικό σώμα. Κοντή λαβή σχηματίζει σταυρό και απολήγει σε μικρό δίσκο. Εγχάρακτη διακόσμηση.

199

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

187 | ST 28 Bronze processional cross

Χάλκινος σταυρός λιτανείας

11th-12th cent. A.D. Height 0.40 m., width 0.0225 m. The cross consists of a metal core sandwiched between two thin sheets of bronze. The slightly flaring arms terminate in fusiform ornaments secured with tiny nails. In some places, long use has smoothed down the identical relief decoration on both sides. In squares at either end of the vertical arm are the Crucifixion (above) and the Virgin with the Child on her left arm (below), while the horizontal arm has busts of archangels in medallions at either end.

11ος-12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,40 μ., πλάτος 0,0225 μ. Ο σταυρός αποτελείται από δύο λεπτά φύλλα χαλκού. Οι ελαφρά πεπλατυσμένες άκρες των κεραιών καταλήγουν σε ατρακτοειδή κοσμήματα που στερεώνονται με μικρά καρφιά. Ανάγλυφη διακόσμηση όμοια και στις δύο όψεις, έχει λειανθεί σε ορισμένα σημεία λόγω της μακράς χρήσης. Στις άκρες της κάθετης κεραίας μέσα σε τετράγωνα πλαίσια εικονίζονται, πάνω η Σταύρωση και κάτω η Παναγία αριστεροκρατούσα ενώ στην οριζόντια, μετάλλια με προτομές των αρχαγγέλων.

188 | ST 27 Processional cross

Σταυρός λιτανείας

10th cent. A.D. Height 0.39 m., length 0.183 m. Bronze Latin cross with flaring arms which terminated in finial knobs. An iron tang survives to a length of 0.14 m and is attached by three rivets to the bottom of the vertical arm. The six holes in the horizontal arm were for suspended symbols and ornaments. In the centre of the cross is a fine meticulous engraving of a full-length frontal Archangel Michael with wings outstretched along the horizontal arm. Over his head is the inscription ΜΙΧΑΗΛ. He is wearing imperial attire consisting of a long tunic and loros and holding the symbols of power, the orb in his left hand and the sceptre in his right.

10ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,39 μ., μήκος 0,183 μ. Ορειχάλκινος σταυρός λατινικού τύπου με πεπλατυσμένες κεραίες που κατέληγαν σε επίμηλα. Το σιδερένιο στέλεχος στερέωσης, που σώζεται σε ύψος 0,14 μ., συνδέεται με τρία καρφιά στο κάτω άκρο της κάθετης κεραίας. Οι έξι οπές στην οριζόντια κεραία προορίζονται για κρεμαστά σύμβολακοσμήματα. Στο κέντρο του σταυρού παριστάνεται με λεπτή και επιμελημένη χάραξη ο αρχάγγελος Μιχαήλ, ολόσωμος και μετωπικός, με φτερούγες απλωμένες στην οριζόντια κεραία. Πάνω από το κεφάλι του η επιγραφή ΜΙΧΑΗΛ. Φορεί αυτοκρατορική στολή από μακρύ χιτώνα και λώρο και κρατεί τα σύμβολα της εξουσίας, στο αριστερό χέρι τη σφαίρα, στο δεξί το σκήπτρο.

189 | ST 29 Bronze processional cross with socket 11th-12th cent. A.D. Height 0.35 m., width 0.14 m. Cross with flaring arms terminating in three-lobed ornaments decorated with circles and recesses for pieces of coloured glass. Small triangular projections in the middle of the ends of the arms. Traces of the applied medallions which decorated the main face of the cross. Elaborate geometrical decoration done with ring-punched lines covers the entire surface. Two identical mould-made pieces form the conical socket with the discoid base. The top of the socket forms a sphere, which is decorated with four relief saints en buste in medallions. 200

Χάλκινος σταυρός λιτανείας με κοίλο στέλεχος στερέωσης 11ος-12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,35 μ., πλάτος 0,14 μ. Σταυρός με πεπλατυσμένες κεραίες, οι οποίες απολήγουν σε κρινάνθεμα διακοσμημένα με κύκλους και μικρές κοιλότητες που δέχονταν υαλόμαζες. Στο μέσον των κεραιών, μικρές τριγωνικές προβολές. Ίχνη επίθετων μεταλλίων που κοσμούσαν την κύρια όψη του σταυρού. Πλούσια γεωμετρική διακόσμηση με στικτές γραμμές καλύπτει όλη την επιφάνεια. Το κωνικό στέλεχος στερέωσης φέρει δισκόμορφη βάση, ενώ στο επάνω μέρος σχηματίζει σφαίρα που κοσμείται με τέσσερα ανάγλυφα μετάλλια με τις προτομές των Ευαγγελιστών.

201

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

190 | ST 54 Apotropaic cross for magical and medicinal purposes 4th-5th cent. A.D. Height 0.055 m., width 0.045 m. Cast Greek cross of copper alloy with wide arms and a large suspension ring at the top. The front is divided into five equal parts bearing identical relief representations of a mythic animal walking towards the left. It represents the zodiac sign of Capricorn. Traces of gilding. The cross has an apotropaic purpose, protecting its owner from maladies inflicted by evil demons. In demonology, the archangels and the angels are connected with the stars and the heavenly bodies, in which they are believed to dwell.

Αποτροπαϊκός σταυρός για μαγικούς και θεραπευτικούς σκοπούς 4ος-5ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,055 μ., πλάτος 0,045 μ. Ελληνικός χυτός σταυρός από φύλλο χαλκού με πλατιές κεραίες και μεγάλο κρίκο ανάρτησης στο πάνω μέρος. Η κύρια όψη του σταυρού διαιρείται σε πέντε ίσα μέρη τα οποία φέρουν σχεδόν πανομοιότυπη ανάγλυφη παράσταση μυθικού ζώου που βαδίζει προς τα αριστερά, ως απεικόνιση του ζωδίου του Αιγόκερω. Ίχνη επιχρύσωσης. Ο σταυρός έχει αποτροπαϊκό σκοπό και θεωρείται ότι προστατεύει τον κάτοχό του από ασθένειες που προκαλούνται από δαιμονικά πνεύματα. Στη δαιμονολογία, οι αρχάγγελοι και οι άγγελοι συνδέονται με τα άστρα και τα ουράνια σώματα, στα οποία πιστεύεται ότι κατοικούν.

191 | ST 49 Bronze reliquary cross

Χάλκινος σταυρός-λειψανοθήκη

11th-12th cent. A.D. Height 0.095 m., width 0.046 m. The cross is in two parts held together by pins, with a hollow space between them for holy relics. Through the upper pin passes a wide ring for suspending the cross on a chain. Engraved decoration. On the obverse the Virgin Nikopoios holding Christ before her. Inscriptions: ΠΑΝΑΓΗ/Α (Madonna) and IC XC (Jesus Christ). At either end of the horizontal bar a cross on a semicircular base. On the reverse a full-length saint in a posture of supplication, with identical crosses at the ends of the horizontal arm. Inscription at the top: HOANHC (John).

11ος-12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,095 μ., πλάτος 0,046 μ. Ο σταυρός αποτελείται από δύο τμήματα που ενώνονται με καβίλιες διαμορφώνοντας ενδιάμεσο κενό χώρο για τα άγια λείψανα. Από την πάνω καβίλια περνάει πλατύς κρίκος για την ανάρτηση του σταυρού σε αλυσίδα. Εγχάρακτη διακόσμηση. Στην κύρια όψη εικονίζεται η Παναγία στον τύπο της Νικοποιού, κρατώντας τον Χριστό μπροστά της. Επιγραφές ΠΑΝΑΓΗ/Α και ΙC ΧC. Στα άκρα της οριζόντιας κεραίας σταυροί σε ημικυκλική βάση. Στην πίσω όψη εικονίζεται ολόσωμος άγιος σε στάση δέησης και στις άκρες της κεραίας όμοιοι σταυροί. Επάνω η επιγραφή ΗΟΑΝΗC.

192 | ST 50

202

Bronze reliquary cross

Χάλκινος σταυρός-λειψανοθήκη

11th-12th cent. A.D. Height 0.095 m., width 0.046 m. Pins hold the two parts of the cross together, leaving a hollow space between them. The bars terminate in finial knobs. Engraved decoration. On the obverse the crucified Christ in a loincloth. On the reverse, a cross decorated with a chevron pattern has five settings for pieces of coloured glass. Suspension ring intact.

11ος-12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,095 μ., πλάτος 0,046 μ. Καβίλιες συγκρατούν τις δύο όψεις του σταυρού, αφήνοντας στο μέσον κενό χώρο. Οι κεραίες απολήγουν σε επίμηλα. Διακόσμηση εγχάρακτη. Στην κύρια όψη εικονίζεται ο Χριστός με σάβανο σε στάση δέησης. Στην πίσω όψη σταυρός με διακόσμηση ψαροκόκαλου φέρει πέντε υποδοχές για την τοποθέτηση υαλόμαζας. Διατηρεί τον κρίκο ανάρτησης.

203

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

193 | ST 106 Leaden myrrhunguentarium

Μολύβδινο κουτρούβιο μύρου

12th-13th cent. A.D. Height 0.066 m., width 0.052 m. Unguentarium made of leaden foils, molten in stone matrixes. Round flaring body with a cylindrical neck and two small handles. On one side, St Dimitrios is depicted in medallions, in a military attire; on the other side St Theodora is depicted in the clothes of a nun. The figures are framed with inscriptions. Ο ΑΓΙΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΙ(ΟΣ) [St Dimitrios] and Η Α(ΓΙΑ) / ΘΕΟΔΩΡ(Α) [St Theodora].

12ος-13ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,066 μ., πλάτος 0,052 μ. Κουτρούβιο μύρου κατασκευασμένο από φύλλα μολύβδου, χυτά σε πέτρινες μήτρες. Σώμα κυκλικό πεπλατυσμένο με κυλινδρικό λαιμό και δύο μικρές λαβές. Μέσα σε στηθάρια στη μία όψη εικονίζεται ο άγιος Δημήτριος με στρατιωτική περιβολή και στην άλλη η αγία Θεοδώρα με ενδύματα μοναχής. Επιγραφές πλαισιώνουν τις μορφές. Ο ΑΓΙΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΙ(ΟΣ) και Η Α(ΓΙΑ) / ΘΕΟΔΩΡ(Α).

194 | ST 26

204

Marble relief icon of St Nicholas

Μαρμάρινη ανάγλυφη εικόνα του αγίου Νικολάου

11th-12th cent. A.D. Height 0.204 m., width 0.175 m. Low relief with slightly raised arched frame. The hierarch is portrayed en buste in a strictly frontal pose, dressed as a prelate. With his left hand, which is covered by his phelonion, he is holding a closed gospel-book with a finely incised cross on the cover, and with his right, in front of his breast, he is giving a blessing. An inscription on either side of the saint's head, in relief and incised lettering: Ο Α(ΓΙΟC) ΝΙΚ(ΟΛΑ)ΟC [St Nicholas]. In contrast to the West, relief icons were not much used in Byzantium. They were placed on the outer facades of churches, usually over the main entrance. They appeared after the end of Iconoclasm (842 A.D.).

11ος-12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,204 μ., πλάτος 0,175 μ. Κάτω είναι ορθογώνια και πάνω απολήγει σε τοξωτό πλαίσιο. Ο Ιεράρχης παριστάνεται, σε χαμηλό ανάγλυφο, σε προτομή και σε στάση αυστηρά μετωπική, ντυμένος με αρχιερατική στολή. Με το αριστερό χέρι που είναι καλυμμένο από το φαιλόνιο, κρατεί κλειστό ευαγγέλιο με λεπτό εγχάρακτο σταυρό στο κάλυμμα και με το δεξί, που φέρει μπροστά στο στήθος, ευλογεί. Επιγραφή από κάθε πλευρά της κεφαλής του αγίου, με ανάγλυφα και εγχάρακτα γράμματα Ο Α(ΓΙΟC) ΝΙΚ(ΟΛΑ)ΟC. Η χρήση ανάγλυφων εικόνων στο Βυζάντιο, σε αντίθεση με τη Δύση, ήταν περιορισμένη. Οι εικόνες αυτές ήταν τοποθετημένες στις εξωτερικές όψεις των ναών, κυρίως πάνω από τις πύλες και εμφανίζονται μετά το τέλος της Εικονομαχίας (842 μ.Χ.).

205

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

195 | ST 2 Bronze mould for amulets

Χάλκινη μήτρα φυλακτών

11th-12th cent. A.D. Height 0.075 m., width 0.045 m. Rectangular plate of copper alloy with curved top. The inside surface bears a representation in reverse low relief of the Virgin with Christ on her right arm, sitting on a throne with a high lyre-shaped back, a foot-stool, and a cushion.

11ος-12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,075 μ., πλάτος 0,045 μ. Χάλκινη πλάκα με τοξωτή την άνω πλευρά. Φέρει παράσταση της Παναγίας Δεξιοκρατούσας, καθισμένης σε θρόνο με ψηλό ερεισίνωτο που έχει τη μορφή λύρας, υποπόδιο και μαξιλάρι.

196 | ST 5

206

Bronze amulet

Χάλκινο φυλακτό

5th-6th cent. A.D. Diameter 0.06 m. Two thin detached leaves of bronze, elliptical in shape, with relief decoration. On the one side, in a serrated border, the “much-suffering eye” is surrounded by hostile symbols –a trident and two daggers– and also by threatening beasts: a lion, a leopard, a snake, a scorpion, and a bird. At the top, the inscription ΚΥΡΙΕ ΒΟΗΘΙ [Lord, help], and lower down, two crosses, right and left. On the other side, again in a serrated border, is a haloed rider in military attire on a horse galloping towards the right. He is holding a spear which terminates in a cross and with it he is impaling a she-devil lying supine beneath the horse’s hooves. Below, a four-legged creature, probably a lion, is running at the same full gallop as the horse. Above on the right, a star.

5ος-6ος αι. μ.Χ. Διάμετρος 0,06 μ. Αποτελείται από δύο αποκολλημένα λεπτά φύλλα χαλκού, ελλειψοειδούς σχήματος, με ανάγλυφη διακόσμηση. Στη μία όψη, μέσα σε πριονωτό πλαίσιο ο «πολυπαθής οφθαλμός» που περιβάλλεται από εχθρικά σύμβολα, όπως τρίαινα και δύο εγχειρίδια, αλλά και από απειλητικά θηρία, όπως λιοντάρι, λεοπάρδαλη, φίδι, σκορπιό και πουλί. Στο άνω τμήμα η επιγραφή «ΚΥΡΙΕ ΒΟΗΘΙ» και χαμηλότερα, δεξιά και αριστερά δύο σταυροί. Στην άλλη όψη, μέσα σε πριονωτό πλαίσιο και πάλι, παριστάνεται ιππέας με στρατιωτική στολή και φωτοστέφανο, σε άλογο που καλπάζει προς τα δεξιά. Κρατεί δόρυ που απολήγει σε σταυρό και φονεύει θηλύμορφο δαίμονα που κείτεται ανάσκελα κάτω από τις οπλές του αλόγου. Χαμηλότερα τετράποδο, πιθανώς λιοντάρι, τρέχει με ορμή ανάλογη προς εκείνη του αλόγου. Επάνω δεξιά αστέρι.

207

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

197 | ST 103

208

Bronze enkolpion

Χάλκινο εγκόλπιο

8th-10th cent. A.D. Height 0.032 m. (closed), 0.042 m. (open) Two semi-oval plats linked by a hinge. Engraved decoration. On the exterior face two confronted birds. On one interior surface a bust of Christ and the inscription: HC XC NH KA [Jesus Christ conquers], and on the other the inscription: KE ΒΟΗ/ΘΗ ΤΟΝ ΔΟΛΟ CΟ ΝΗ/ΚΗΤΑΝ / ΑΜΗΝ [Lord, help thy servant Niketas]. Cylindrical suspension ring.

8ος-10ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,032 μ. (κλειστό), 0,042 μ. (ανοικτό) Δύο πεταλόσχημες πλάκες ενώνονται με στροφέα. Εγχάρακτη διακόσμηση. Στην εξωτερική όψη δύο αντικριστά πουλιά. Στις εσωτερικές όψεις, προτομή του Χριστού και επιγραφή ΗC ΧC ΝΗ ΚΑ (στη μία), και επιγραφή ΚΕ ΒΟΗ/ΘΗ ΤΟΝ ΔΟΛΟ CΟ ΝΗ/ΚΗΤΑΝ / ΑΜΗΝ (στην άλλη). Κυλινδρικός κρίκος ανάρτησης.

209

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

198 | ST 926 Leaden amulet

Μολύβδινο φυλακτό

3rd-4th cent. A.D. Diameter 0.046 m. On the front of the amulet seven bulls are depicted, representing the seven lords acting as mediators between God and the people and unite the bright beyond’s world with the one of the dark herein. The back of the amulet is covered with letter-shaped symbols, probably passwords for the guards of the seven gates. Lead, cold in appearance and texture, was the most suitable material for grave amulets.

3ος-4ος αι. μ.Χ. Διάμετρος 0,046 μ. Στην κύρια όψη του φυλακτού απεικονίζονται επτά ταύροι που αντιπροσωπεύουν τους επτά άρχοντες που κατέχουν τη θέση του μεσάζοντα μεταξύ Θεού και ανθρώπων και ενώνουν τον κόσμο του φωτεινού επέκεινα με αυτόν του σκοτεινού ενταύθα. Η πίσω όψη του φυλακτού καλύπτεται από γραμματόσχημα σύμβολα, πιθανόν συνθήματα προς τους φύλακες των επτά πυλών. Το μολύβι, ψυχρό στην όψη και στην υφή, αποτελούσε το καταλληλότερο υλικό για ταφικά φυλακτά.

199 | ST 190

210

Bronze anthropomorphic amulet

Χάλκινο ανθρωπόμορφο φυλακτό

4th cent. A.D. Length 0.03 m., height 0.05 m. This anthropomorphic amulet, made of a thin sheet of copper, represents in the best possible way the beliefs of late antiquity, regarding death and the soul’s journey to the underworld. On the figurine’s right, an inherent bird symbolizes the deceased’s soul. On the discoid head, eight letter-shaped symbols engraved at a circular disposition, connected with the soul’s journey. Most probably sewed on the deceased’s clothing from three small holes around it, aiming at helping the soul painlessly cross the narrow gate of death, elude the shadows and merge with light. The letter-shaped symbols engraved on the amulet’s head are interpreted as a password for the guards of the seven gates. The two wheels sewed on the amulet’s body aimed at facilitating the soul’s escape and permitting its crossing the intermediate worlds through their boost.

4ος αι. μ.Χ. Μήκος 0,03 μ., ύψος 0,05 μ. Το ανθρωπόμορφο αυτό φυλακτό, κατασκευασμένο από λεπτό φύλλο χαλκού, εικονογραφεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις δοξασίες της ύστερης αρχαιότητας, σχετικά με το θάνατο και το ταξίδι της ψυχής στον άλλο κόσμο. Στη δεξιά πλευρά του ειδωλίου συμφυές πτηνό, συμβολίζει την ψυχή του νεκρού. Στο δισκόμορφο κεφάλι, σε κυκλική διάταξη χαράχθηκαν οκτώ γραμματόσχημα σύμβολα, τα οποία συνδέονται με το ταξίδι της ψυχής. Ήταν πιθανότατα ραμμένο στο ένδυμα του νεκρού από τρεις μικρές οπές που υπάρχουν στην περιφέρειά του, είχε ως σκοπό να βοηθήσει την ψυχή, να διασχίσει ανώδυνα τη στενή πύλη του θανάτου, να ξεφύγει από τις σκιές και να συγχωνευθεί με το φως. Τα γραμματόσχημα σύμβολα που χαράχτηκαν στο κεφάλι του φυλακτού, ερμηνεύονται ως συνθήματα προς τους τελωνοφύλακες των επτά πυλών. Οι δύο τροχοί που είναι χαραγμένοι στο σώμα του φυλακτού, είχαν ως στόχο να διευκολύνουν την απόδραση της ψυχής και να της επιτρέψουν να διασχίσει τους ενδιάμεσους κόσμους μέσω της ώθησης που παρέχουν.

211

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

200 | ST 107 Oil vessel

Σκεύος για την έκχυση λαδιού

3rd-4th cent. A.D. Height 0.025 m., length 0.12 m., width 0.045 m. Bronze hemispherical vessel with a long, tubular spout and a ring base. Multi-lobed horizontal handle, decorated with small dotted circles. The vessel was used to fill the lamps with combustible material.

3ος-4ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,025 μ., μήκος 0,12 μ., πλάτος 0,045 μ. Χάλκινο ημισφαιρικό σκεύος με μακριά, σωληνωτή προχοή και δακτυλιόσχημη βάση. Πολύλοβη οριζόντια λαβή κοσμείται από ένστιγμους κυκλίσκους. Το σκεύος χρησιμοποιούνταν για την πλήρωση των λύχνων με καύσιμη ύλη.

201 | ST 108 Oil vessel

Σκεύος για την έκχυση λαδιού

3rd-4th cent. A.D. Height 0.025 m., length 0.085 m., width 0.028 m. Bronze hemispherical vessel with a long, tubular spout and a ring base. Multi-lobed horizontal handle, decorated with small dotted circles. The vessel was used to fill the lamps with combustible material.

3oς-4ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,025 μ., μήκος 0,085 μ., πλάτος 0,028 μ. Χάλκινο ημισφαιρικό σκεύος με μακριά, σωληνωτή προχοή και δακτυλιόσχημη βάση. Πολύλοβη οριζόντια λαβή κοσμείται από ένστιγμους κυκλίσκους. Το σκεύος χρησιμοποιούνταν για την πλήρωση των λύχνων με καύσιμη ύλη.

202 | ST 109 Bronze lamp

Χάλκινος λύχνος

3rd-4th cent. A.D. Height 0.037 m., width 0.035 m., length 0.075 m. Bronze single-spouted lamp with a hemispherical body and elongated nozzle with a circular wick-hole. Ring base, vertical strapped handle. Ring flange around the filling hole. Small lugs on the sides and the top to hold the lid.

3ος-4ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,037 μ., πλάτος 0,035 μ., μήκος 0,075 μ. Χάλκινος, μονόμυξος λύχνος με ημισφαιρικό σώμα και επιμήκη μυκτήρα με κυκλική οπή καύσης. Βάση δακτυλιόσχημη, λαβή κάθετη ταινιωτή. Γύρω από την οπή πλήρωσης, δακτυλιόσχημο περιχείλωμα. Μικρές αποφύσεις στα πλάγια και στο επάνω μέρος για την προσαρμογή πώματος.

203 | ST 24

212

Bronze lamp

Χάλκινος λύχνος

5th-6th cent. A.D. Height 0.09 m., length 0.15 m. Single-spouted lamp with a spherical body and elongated nozzle and wide wick-hole. The handle, in the form of a Latin cross, is supported by a ring and a metal strip. The lid over the filling-hole is shaped like a shell. Cylindrical base with a recess for the lamp to be secured on a lampstand.

5ος-6ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,09 μ., μήκος 0,15 μ. Μονόμυξος λύχνος με σφαιρικό σώμα και επιμήκη μυκτήρα, με πεπλατυσμένη την οπή της καύσης. Η λαβή σε σχήμα λατινικού σταυρού αντιστηρίζεται από κρίκο και έλασμα. Το κάλυμμα της οπής πλήρωσης σε σχήμα όστρεου. Βάση κυλινδρική με εσοχή για τη στερέωση σε λυχνοστάτη.

213

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

204 | ST 34 Deep dish

Βαθύ πινάκιο

13th cent. A.D. Height 0.09 m., rim diam. 0.255 m., base diam. 0.11 m. Thick layer of white slip covering the interior and the outside of the rim. Incised Sgraffito decoration. In the middle of the well, a fish with a long forked tail with five marine vegetal ornaments revolving around it. The tiny scales on its body rendered with a scale pattern. Three small engraved motifs under the fish's belly. Tawny glaze. Fossilized coral remains adhering to the outer surface.

13ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,09 μ., διάμ. χείλους 0,255 μ., διάμ. βάσης 0,11 μ. Παχύ στρώμα λευκού επιχρίσματος καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια και το χείλος εξωτερικά. Διακόσμηση με πλατιά χάραξη (Incised Sgraffito). Στο κέντρο του πυθμένα ψάρι με μακριά διχαλωτή ουρά, περιβάλλεται από πέντε θαλάσσια φυτικά κοσμήματα σε περιστροφική κίνηση. Τα λέπια στο σώμα αποδίδονται με μικρές φολίδες. Τρεις μικρές χαράξεις κάτω από την κοιλιά του ψαριού. Υποκίτρινη εφυάλωση. Στην εξωτερική επιφάνεια προσκολλημένα απολιθωμένα κοραλλοειδή.

205 | ST 148

214

Terracotta bowl

Πήλινη κούπα

13th-14th cent. A.D. Height 0.075 m., rim diam. 0.15 m., base diam. 0.065 m. Hemispherical bowl. Ring base, simple inverted rim. White slip-painted decoration. Running spirals cover the interior. Band of white slip around the outside of the rim. Greenish glaze.

13ος-14ος αι. μ.Χ. Ύψoς 0,075 μ., διάμ. χείλους 0,15 μ., διάμ. βάσης 0,065 μ. Έχει ημισφαιρικό σχήμα και φέρει γραπτή διακόσμηση με λευκό επίχρισμα (slip-painted) με συνεχόμενες σπείρες που καλύπτουν την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου. Στο χείλος εξωτερικά, ταινία λευκού επιχρίσματος. Πρασινίζουσα εφυάλωση.

215

EARLY CHRISTIAN AND BYZANTINE period ΠΡΩΙΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

206 | ST 17 Shallow dish

Ρηχό πινάκιο

12th cent. A.D. Height 0.04 m., rim diam. 0.195 m., base diam. 0.95 m. White slip on the interior forming a narrow band outside the rim. Fine-sgraffito decoration. In the centre of the well, a representation of a bird, probably an eagle, is surrounded by angular ornaments forming a kind of circular border. The details of the plumage are rendered with scales and parallel lines. Fossilized coralloid adhesions on the exterior surface. Ochre-yellow glaze.

12ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,04 μ., διάμ. χείλους 0,195 μ., διάμ. βάσης 0,95 μ. Λευκό επίχρισμα στο εσωτερικό που βγαίνει σε λεπτή ταινία έξω από το χείλος. Διακόσμηση με λεπτή χάραξη. Στο κέντρο του πυθμένα παράσταση πτηνού, πιθανώς αετός, περιβάλλεται από γωνιώδη κοσμήματα που σχηματίζουν είδος κυκλικού πλαισίου. Οι λεπτομέρειες στο πτέρωμά του αποδίδονται με φολίδες και παράλληλες γραμμές. Στην εξωτερική επιφάνεια προσκολλημένα απολιθωμένα κοραλλοειδή. Εφυάλωση ωχροκίτρινη.

207 | ST 480

216

Terracotta lamp

Πήλινος λύχνος

13th cent. A.D. Height 0.044 m., length 0.102 m. Wheel-made lamp in the form of a phiale with a lip strongly pinched to form the spout. In the centre a conical diaphragm with a large filling-hole at the top. A smaller hole for ventilation at the side towards the spout. Horizontal arched handle, ring base. Green glaze.

13ος αι. μ.Χ. Ύψος 0,044 μ., μήκος 0,102 μ. Τροχήλατο λυχνάρι σε σχήμα φιάλης με έντονα πιεσμένο χείλος για το σχηματισμό του μυκτήρα. Στο κέντρο, κολουροκωνικό διάφραγμα με μεγάλη οπή πλήρωσης στην κορυφή. Μια μικρότερη οπή για τον εξαερισμό, στο πλάι προς το μυκτήρα. Λαβή οριζόντια τοξωτή, βάση δακτυλιόσχημη. Πράσινη εφυάλωση.

217

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

208 | KT 30

220

Icon of St George the Dragon slayer

Εικόνα του αγίου Γεωργίου Δρακοντοκτόνου

16th cent. Height 0.52 m., width 0.395 m. The icon is slightly curved, and worn in the upper part. The mounted saint is thrusting his spear into the open mouth of the winged dragon, which is lying supine, twining its tail around the horse's back leg. He is dressed in military costume, and is wearing a metal breastplate, a blue tunic, a red cloak spreading out behind and clasped on the breast, and greaves. A long sword is hanging from his waist. His mount, decked out with rich fittings, is galloping towards the right, in accordance with the Western model. On the horse's rump the diminutive figure of George, a slave from Mytilene, is sitting, holding a vessel and a towel. Two triangular rocks flank the figure of the saint. On the gold background the inscription: Ο Α(ΓΙΟC) (ΜΕΓΑ)ΛΟΜΑΡΤΗC ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΦ(ΟΡΟC) (ΓΕΩΡΓΙ)ΟC [The great martyr and victor St George]. The icon is in a carved wooden frame of the 17th-18th century, adorned with fulllength angels, the symbols of the Evangelists, and cherubs in high relief. The scene represents the iconographical type of the dragon-slaying saint which was created in the Cretan workshops of the 15th century. The painter, Angelos, renewed the established iconography, introducing new details in the depiction of the horse, which he borrowed from Italian models created by Paolo Veneziano.

16ος αι. Ύψος 0,52 μ., πλάτος 0,395 μ. Η εικόνα είναι ελαφρά σκαφωτή και φθαρμένη στο επάνω μέρος. Ο άγιος έφιππος βυθίζει το δόρυ του στο ανοικτό στόμα του φτερωτού δράκοντα που κείτεται ανάσκελα τυλίγοντας την ουρά του στο πίσω πόδι του αλόγου. Είναι ενδεδυμένος με στρατιωτική στολή. Φορεί μεταλλικό θώρακα, μπλε χιτώνα, κόκκινο μανδύα που απλώνεται λοξά πίσω και πορπώνεται στο στήθος, και περικνημίδες. Στη μέση του κρέμεται μακρύ σπαθί. Το άλογο με πλούσια ιπποσκευή, σύμφωνα με δυτικό πρότυπο, καλπάζει προς τα δεξιά. Στα καπούλια του αλόγου ο μικρός Γεώργιος, σκλάβος της Μυτιλήνης, κρατώντας το αγγείο και την πετσέτα. Δύο τριγωνικοί βράχοι πλαισιώνουν τη μορφή. Στο χρυσό βάθος η επιγραφή: Ο Α(ΓΙΟC) (ΜΕΓΑ)ΛΟΜΑΡΤΗC ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟ(ΟΡΟC) (ΓΕΩΡΓΙ)ΟC. Η εικόνα έχει τοποθετηθεί σε ξυλόγλυπτη κορνίζα του 17ου-18ου αι. και κοσμείται με ολόσωμους αγγέλους, τα σύμβολα των Ευαγγελιστών και ερωτιδείς σε υψηλό ανάγλυφο. Η παράσταση ακολουθεί τον εικονογραφικό τύπο του δρακοντοκτόνου αγίου που δημιουργήθηκε στα κρητικά εργαστήρια του 15ου αιώνα. Ο ζωγράφος Άγγελος ανακαίνισε την καθιερωμένη εικονογραφία, εισάγοντας σε αυτή νέα στοιχεία στην απεικόνιση του αλόγου, τα οποία δανείστηκε από τα ιταλικά πρότυπα που δημιούργησε ο Paolo Veneziano. 220

221

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

209 | KT 29

222

Icon of St George

Εικόνα του αγίου Γεωργίου

18th cent. Height 1 m., width 0.685 m. Wooden icon of St George. The saint is depicted mounted on a white horse, dressed in a military costume, thrusting his spear into the open mouth of the dragon lying on the ground. He is wearing a light blue tunic, a scale-patterned breastplate and greaves. A longed curved sword is hanging from his waist. The heavy red cloak, tied to the neck is undulating towards the back. The harness of the horse, standing on its two back legs, is golden. On the horse’s rump, holding a towel and a vessel, the diminutive figure of George is sitting, whom the saint freed from the thieves according to the traditional narrative.

18ος αι. Ύψος 1 μ., πλάτος 0,685 μ. Ξύλινη εικόνα του αγίου Γεωργίου. Ο άγιος εικονίζεται έφιππος σε λευκό άλογο, ενδεδυμένος με στρατιωτική στολή, να βυθίζει το δόρυ του στο ανοικτό στόμα του δράκοντα, που σέρνεται στο έδαφος. Φορεί γαλάζιο χιτώνα, φολιδωτό θώρακα και περικνημίδες. Μακρύ καμπύλο σπαθί κρέμεται από τη μέση του. Ο βαρύς κόκκινος μανδύας, δεμένος στο λαιμό, ανεμίζει προς τα πίσω. Η ιπποσκευή του αλόγου, που στέκεται στα δύο πίσω πόδια, είναι χρυσή. Στα καπούλια του αλόγου, κρατώντας πετσέτα και αγγείο, κάθεται ο μικρός σκλάβος Γεώργιος, τον οποίο ελευθέρωσε από τους ληστές ο άγιος σύμφωνα με το συναξάρι του.

223

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

210 | KT 33 Icon of St Athanasios of Alexandria and St Spyridon Painted in 1556 Height 0.85 m., width 0.483 m. The saints are portrayed full-length and in a frontal pose. St Athanasios, wearing the patriarchal sakkos, is giving a blessing and holding a closed gospel-book in his left hand. His facial features are drawn with firm lines, and his beard is highly stylised. St Spyridon is wearing episcopal vestments and the characteristic knitted cap recalling his shepherd past. In his raised right hand he is clutching a roof-tile, from which fire, earth, and water are emerging, an allusion to the miracle he performed at the Council of Nicaea, proving the threefold nature of God (the father, the son, and the holy spirit); in his left, which is covered by his phelonion, he is holding a closed gospel-book. The haloes are rendered with impressed rosettes. On the gold ground of the icon, in red lettering, the inscriptions: Ο ΑΓΙΟC ΑΘΑΝΑΣΙΟC Αλεξανδρείας [St Athanasios of Alexandria] and ΑΓΙΟC <ΣΠΥΡΙΔΩΝ> ο θαυματουργός [St Spyridon the Thaumaturge]. On the green ground between the figures is a dedicatory inscription.

Εικόνα των αγίων Αθανασίου Αλεξανδρείας και Σπυρίδωνος Ζωγραφίστηκε το 1556 Ύψος 0,85 μ., πλάτος 0,483 μ. Οι δυο άγιοι εικονίζονται ολόσωμοι και μετωπικοί. Ο άγιος Αθανάσιος με πατριαρχικό σάκο, ευλογεί και κρατεί με το αριστερό χέρι κλειστό ευαγγέλιο. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου γράφονται με σταθερές γραμμές και η γενειάδα του αποδίδεται με έντονη σχηματοποίηση. Ο άγιος Σπυρίδων φορεί επισκοπικά άμφια και την χαρακτηριστική πλεκτή σκούφια στο κεφάλι, ένδειξη της ποιμενικής του καταγωγής. Με υψωμένο το δεξί σφίγγει κεραμίδι από το οποίο βγαίνει φλόγα, χώμα και νερό (αναφορά στο θαύμα του αγίου στη Σύνοδο της Νίκαιας, που απέδειξε την τρισδιάστατη φύση του Θεού: πατήρ, υιός και άγιο πνεύμα) ενώ με το αριστερό, καλυμμένο από το φαιλόνιο, κρατεί κλειστό ευαγγέλιο. Τα φωτοστέφανα αποδίδονται με εμπίεστους ρόδακες. Στο χρυσό κάμπο της εικόνας με κόκκινα γράμματα οι επιγραφές Ο ΑΓΙΟC ΑΘΑΝΑΣΙΟC Αλεξανδρείας και ο ΑΓΙΟC<ΣΠΥΡΙΔΩΝ> ο θαυματουργός. Στο πράσινο έδαφος ανάμεσα στις δύο μορφές αφιερωματική επιγραφή.

211 | KT 34

224

Icon of St Charalambos and St Tryphon

Εικόνα των αγίων Χαραλάμπους και Τρύφωνος

Painted in 1556 Height 0.858 m., width 0.495 m. The saints are portrayed full-length and in a frontal pose; the first, dressed in priestly vestments, is giving a blessing and holding a closed gospel-book in his covered left hand. The latter, “young, beardless, curly-haired”, is wearing a white sleeved tunic, a short blue himation, and a red cloak fastened on the breast. He is raising a patriarchal cross in his right hand and holding a sickle in his left. The haloes are rendered with impressed rosettes. On the gold ground of the icon, in red lettering, the inscriptions, Ο ΑΓΙΟC ΧΑΡΑΛΑΜΠΟC, Ο ΑΓΙΟC ΤΡΥΦΩΝ [St Haralambos, St Tryphon]. On the green ground between the two figures, the inscription: δούλου (α)ναστάσι και του γαμβρού του γεωργίου αφΝς [(the gift) of the servant Anastasi and his brother-in-law George 1556], (as in the previous icon). The elongated faces with the linear rendering of the features, the comparatively heavy figures, the tight disposition (the figures overlap the edges of the frame), the red edging of the icon, and the decorative tendency, all characteristics of this icon, point to a Macedonian atelier.

Ζωγραφίστηκε το 1556 Ύψος 0,858 μ., πλάτος 0,495 μ. Οι άγιοι εικονίζονται ολόσωμοι και μετωπικοί, ο πρώτος με άμφια ιερέα, ευλογεί και κρατεί με καλυμμένο το αριστερό χέρι κλειστό ευαγγέλιο. Ο δεύτερος «νέος, αγένειος, κατσαρομάλλης» φορεί λευκό χειριδωτό χιτώνα, κοντό μπλε ιμάτιο και κόκκινο μανδύα που πορπώνεται στο στήθος. Με το δεξί χέρι υψώνει σταυρό (πατριαρχικού τύπου) και στο αριστερό κρατεί δρεπάνι. Τα φωτοστέφανα αποδίδονται με εμπίεστους ρόδακες. Στο χρυσό κάμπο της εικόνας με κόκκινα γράμματα οι επιγραφές Ο ΑΓΙΟC ΧΑΡΑΛΑΜΠΟC, Ο ΑΓΙΟC ΤΡΥΦΩΝ. Στο πράσινο έδαφος ανάμεσα στις δύο μορφές η επιγραφή: «δούλου (α) ναστάσι και του γαμβρού του γεωργίου αφΝς» (όμοια με της προηγούμενης εικόνας). Τα επιμήκη πρόσωπα με τη γραμμική απόδοση των χαρακτηριστικών, οι σχετικά βαριές σιλουέτες, η στενόχωρη διάταξη, οι μορφές που επικαλύπτουν τα περιθώρια του πλαισίου, η κόκκινη παρυφή της εικόνας και η διακοσμητική διάθεση που χαρακτηρίζουν την εικόνα, ορίζουν μακεδονικό εργαστήριο. 224

225

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 212 | ST 23 Golden pin

Χρυσή περόνη

17th-18th cent. Length 0.127 m., diam. 0.17 m. Golden pin with a disk-shaped head, which bears an inlaid red stone.

17ος-18ος αι. Μήκος 0,127 μ., διάμ. 0,17 μ. Χρυσή περόνη με δισκόμορφη κεφαλή, η οποία φέρει ένθετο ερυθρό λίθο.

213 | ST 1 Copper icon

Χάλκινο εικονίδιο

18th-19th cent. Height 0.043 m., width 0.043 m. The icon portrays the Virgin of Kazan. On her left, Christ is standing frontally giving a blessing with his right hand. Three impressed rosettes on the Virgin's halo. Christ's halo is decorated with crosses and the letters Ο ΩΝ [The Being]. The figures are flanked by the monograms ΜΡ ΘΥ [Mother of God] and ΙC ΧC [Jesus Christ]. Delicate tendrils on the background of the icon. Gilt border, large suspension ring. The Virgin of Kazan was a much-loved theme in Russian art and is frequently seen in metal icons. She represents the type of the Virgin Hodegetria, though the slight inclination of her head towards Christ recalls the Glykophilousa. Christ is depicted standing, an unusual position in this iconographical type. The main difference, however, lies in the framing of the figures. They occupy a large proportion of the icon and their hands, with the exception of Christ's hand blessing, are concealed. The original icon was discovered in Kazan in 1579 by a girl named Matrena, who saw a vision in which the Virgin herself told her where the icon was. The icon's history is linked to that of the Romanov family. Its fate was tragic, for in 1904 thieves broke into the church in Kazan and destroyed it, ripping off the elaborate cover and burning the icon. It was an irreparable loss for the Russians' historical and artistic heritage.

18ο-19ος αι. Ύψος 0,043 μ., πλάτος 0,043 μ. Παριστάνεται η Παναγία του Καζάν. Ο Χριστός αριστερά της όρθιος, σε μετωπική στάση ευλογεί με το δεξί του χέρι. Στο φωτοστέφανο της Παναγίας τρεις εμπίεστοι ρόδακες. Στο ένσταυρο φωτοστέφανο του Χριστού αναγράφεται Ο ΩΝ. Τα συμπιλήματα ΜΡ ΘΥ και ΙC ΧC πλαισιώνουν τις μορφές. Λεπτοφυείς βλαστοί στον κάμπο της εικόνας. Επίχρυσο πλαίσιο, μεγάλος κρίκος ανάρτησης. Η Παναγία του Καζάν υπήρξε αγαπητή στη ρωσική ζωγραφική και απαντά συχνά σε μεταλλικά εικονίδια. Ανήκει στον τύπο της Παναγίας Οδηγήτριας. Η ελαφρά κλίση όμως του κεφαλιού της προς τον Χριστό την κάνει να πλησιάζει τον τύπο της Γλυκοφιλούσας. Ο Χριστός παρουσιάζεται όρθιος, στάση ασυνήθιστη σε αυτόν τον εικονογραφικό τύπο. Η κύρια όμως διαφορά βρίσκεται στο καδράρισμα των προσώπων, που καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της εικόνας και των οποίων τα χέρια, με εξαίρεση αυτό του Χριστού που ευλογεί, είναι κρυμμένα. Η εικόνα ανακαλύφθηκε στο Καζάν το 1579 από τη μικρή Matrena ύστερα από υπόδειξη της ίδιας της Παναγίας που εμφανίστηκε σε όραμά της. Η ιστορία της συνδέθηκε με την ιστορία της οικογένειας Ρομανόφ. Τραγικό ήταν το τέλος της, όταν το 1904 κλέφτες μπαίνοντας στο ναό του Καζάν την κατέστρεψαν. Ξήλωσαν το πλούσιο κάλυμμά της και την έκαψαν. Ήταν μια απώλεια αναντικατάστατη για την ιστορική και καλλιτεχνική κληρονομιά των Ρώσων.

214 | ST 172

226

Golden encolpion

Χρυσό εγκόλπιο

17th-18th cent. Length 0.022 m. Golden encolpion with a suspension ring. Consists of two parts in the shape of quatrefoils, which close leaving a gap between them. The encolpion is decorated on both sides with two relief stylized animals framed by branches with flowers.

17ος-18ος αι. Μήκος 0,022 μ. Χρυσό εγκόλπιο με κρίκο ανάρτησης. Αποτελείται από δύο μέρη σε σχήμα τετραφύλλων, τα οποία κλείνουν μεταξύ τους αφήνοντας κενό ανάμεσά τους. Το εγκόλπιο και στις δυο όψεις έχει έκτυπη διακόσμηση με δυο σχηματοποιημένα ζώα που περιβάλλονται από κλαδιά με άνθη. 226

227

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

215 | KT 43

228

Virgin Mary Enthroned with Child

Παναγία ένθρονη Βρεφοκρατούσα

1st half of the 17th cent. Height 0.885 m., width 0.67 m. The Virgin is portrayed frontally sitting on two cushions on a throne with Christ on her lap. Her right hand is resting on his shoulder, while her left hand, lower down, is touching his bare foot. Christ, also in a frontal posture, is sitting on her lap with his right hand raised before his chest in blessing and his left holding a roll, which lies on his knee. The Virgin's feet rest on a rectangular foot-stool between the legs of the throne. She is wearing a dark blue tunic, a golden-yellow maphorion, and red shoes. Christ is dressed in a white tunic and an ochre-coloured himation with profuse gold striations. The wooden relief throne with the high backrest, painted in ochre, is ornamented with gold decorations and palmettes. The ground of the icon is gold, the floor green. The abbreviations MP ΘΥ [Mother of God] are inscribed in gold lettering in red discs, and below, in red lettering, the words Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ [The Hodegetria]. Integral frame with moulding. This iconographical type is commonly seen in Cretan painting and appears with variations until the 17th century.

Α΄ μισό του 17ου αι. Ύψος 0,885 μ., πλάτος 0,67 μ. Η Παναγία εικονίζεται μετωπική, καθισμένη στο θρόνο πάνω σε δύο μαξιλάρια με τον Χριστό στα χέρια της. Το δεξί της χέρι ακουμπά στον ώμο του Χριστού ενώ το αριστερό κρέμεται και ακουμπά το γυμνό του πόδι. Ο Χριστός σε μετωπική στάση, κάθεται στα γόνατά της. Το δεξί του χέρι το έχει μπροστά στο στήθος και ευλογεί, ενώ στο αριστερό κρατά ειλητάριο, το οποίο στηρίζεται στο γόνατο. Τα πόδια της Παναγίας ακουμπούν σε παραλληλεπίπεδο υποπόδιο, τοποθετημένο ανάμεσα στα πόδια του θρόνου. Η Παναγία φορά σκούρο γαλάζιο χιτώνα, χρυσοκίτρινο μαφόριο και κόκκινα υποδήματα. Ο Χριστός είναι ντυμένος με λευκό χιτώνα και ιμάτιο στο χρώμα της ώχρας, πλούσια χρυσοκονδυλισμένο. Ο ξύλινος ανάγλυφος θρόνος με το ψηλό ερεισίνωτο, χρώματος ώχρας, είναι κοσμημένος με χρυσογραφίες και ανθέμια. Ο κάμπος της εικόνας είναι χρυσός, το χρώμα του εδάφους πράσινο. Μέσα σε κόκκινους δίσκους με χρυσά γράμματα ΜΡ ΘΥ και από κάτω με κόκκινα γράμματα Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ. Αυτόξυλο πλαίσιο με κυμάτιο. Ο εικονογραφικός τύπος είναι συνηθισμένος στην κρητική ζωγραφική και εμφανίζεται με μικρές παραλλαγές μέχρι τον 17ο αι. 228

229

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

216 | KT 28 Temple cross

Σταυρός τέμπλου

17th cent. Height 0.130 m., width 0.085 m. Cross from the crowning of a temple architrave. It terminates in trefoil edges at the arms, with a foot-stool at the supporting part. At the four terminals the revealing symbols of the evangelists are depicted and in the centre the Crucifixion. The artwork obviously comes from areas of Crete or of the Ionian Islands under the Italian occupation.

17ος αι. Ύψος 0,130 μ., πλάτος 0,085 μ. Σταυρός από την επίστεψη επιστυλίου τέμπλου. Απολήγει σε τριφυλλόσχημες άκρες στις κεραίες, με υποπόδιο στο σημείο στήριξης. Στις τέσσερις απολήξεις παριστάνονται τα αποκαλυπτικά σύμβολα των ευαγγελιστών. Στο κέντρο παριστάνεται η Σταύρωση. Το έργο προέρχεται προφανώς από ιταλοκρατούμενες περιοχές της Κρήτης ή των Επτανήσων.

217 | KT 44

230

Icon representing the Epitaph Lament

Εικόνα με παράσταση του Επιτάφιου Θρήνου

2nd half of the 17th cent. Height 0.019 m., width 0.557 m. In the centre of the whole composition the dead Christ is depicted wrapped in the holy shroud, on the porphyry stone. The Madonna is lamenting holding his head, John is bending over him and Joseph of Arimathea is holding his legs. Women are lamenting all around.

Β΄ μισό 17ου αι. Ύψος 0,019 μ., πλάτος 0,557 μ. Στο κέντρο της όλης σύνθεσης εικονίζεται ο νεκρός Χριστός τυλιγμένος με τη νεκρική σινδόνη, επάνω στον πορφυρίτη λίθο. Η Παναγία θρηνεί κρατώντας το κεφάλι του, ο Ιωάννης σκύβει επάνω του και τα πόδια. Ολόγυρα θρηνούν γυναίκες. 230

231

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

218 | KT 166

232

Wood-carved upper shield of a temple

Ξυλόγλυπτο πανωθωράκιο τέμπλου

18th-19th cent. Height 0.29 m., width 0.66 m. Among coiling tendrils the story of Adam and Eve is developed in three scenes. In the centre the original sin, on the right the angel with the sword expelling Adam and Eve from Heaven and on the left they are crying whilst leaving. Some leaves and flowers are colored in blue or red, while the other surfaces are gilded.

18ος-19ος αι. Ύψος 0,29 μ., πλάτος 0,66 μ. Ανάμεσα σε ελισσόμενους βλαστούς αναπτύσσεται σε τρεις σκηνές η ιστορία των Πρωτόπλαστων. Στο κέντρο το προπατορικό αμάρτημα, δεξιά ο άγγελος με τη ρομφαία εκδιώκοντας τους Πρωτόπλαστους από τον Παράδεισο και αριστερά αυτοί που τον εγκαταλείπουν κλαίγοντας. Ορισμένα φύλλα και άνθη είναι χρωματισμένα γαλάζια ή ρόδινα, ενώ οι υπόλοιπες επιφάνειες είναι χρυσωμένες. 232

233

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

219 | KT 36

234

Bema doors

Βημόθυρο

18th cent. Height 1.11 m., width 0.83 m. These bema doors originally combined carved relief and painting, which has been worn off. They are divided into two sections. In the lower one there are four arches resting on columns which probably framed paintings of prophets and hierarchs. Above the arches are two masks with flowering tendrils emerging from their mouths. In the upper section there is a representation of the Annunciation, with the Angel on the left and the seated Virgin on the right, figures carved almost in the round within arched frames resting on columns and surrounded by vegetal decoration. On the left door, the Archangel Gabriel is holding an open roll and a bunch of flowers, in accordance with the Western model. On the right door, the Virgin is sitting on a highbacked chair with her hands on her breast, a pose which denotes her acceptance of the Angel's message. At the triangular top of the doors are two winged dragons. The central strip is covered with a foliate ornament.

18ος αι. Ύψος 1,11 μ., πλάτος 0,83 μ. Το βημόθυρο συνδυάζει το έξεργο ανάγλυφο με τη ζωγραφική, η οποία δεν σώζεται. Χωρίζεται σε δύο ζώνες. Στην κατώτερη τέσσερις κιονοστήρικτες αψίδες στις οποίες εικονίζονταν πιθανώς προφήτες και ιεράρχες. Από πάνω δύο προσωπεία από το στόμα των οποίων εκφύονται ανθοφόροι βλαστοί. Στην ανώτερη ζώνη παριστάνεται ο Ευαγγελισμός. Αριστερά ο άγγελος και δεξιά η Παναγία καθισμένη, μορφές σχεδόν ολόγλυφες μέσα σε τοξωτά κιονοστήρικτα πλαίσια, που περιβάλλονται από φυτικό διάκοσμο. Στο αριστερό βημόθυρο, ο αρχάγγελος Γαβριήλ σύμφωνα με δυτικό πρότυπο, κρατεί ανοικτό ειλητό και δέσμη ανθέων. Στο δεξιό βημόθυρο η Παναγία κάθεται σε κάθισμα με ψηλό ερεισίνωτο με τα χέρια στο στήθος, στάση που δηλώνει αποδοχή του μηνύματος. Στην τριγωνική απόληξη του βημόθυρου, δύο φτερωτοί δράκοντες. Το αρμοκάλυπτρο καλύπτεται από φυλλοειδές κόσμημα.

234

235

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

220 | KT 53

236

Bema doors

Βημόθυρο

18th cent. Height 1.35 m., width 0.535 m. A narrow zone of wood-carved decoration divides the doors into two sections. In the lower section, arches on columns frame full-length frontal representations of (left to right) St Athanasios and the three hierarchs, John Chrysostom, Basil the Great, and Gregory of Nazianzus, and busts of the prophets Solomon and David in medallions. On David's roll are the words: “Hearken, daughter!”. The representations are surrounded by elaborate relief vegetal ornamentation. In the upper part, in two compartments terminating in an ogival arch, are depicted, on the left, the angel of the Annunciation, his roll bearing the inscription: “The Holy Ghost shall come upon thee”, and, on the right, the Virgin Mary, holding a roll inscribed with the words: “Behold the handmaid of the Lord, be it unto me”. The elaborate fretwork vegetal decoration repeats the scene of the Annunciation in the centre with the relief figures of the Virgin and the Angel. The central strip has vegetal decoration and is topped with Christ as the Great High Priest.

18ος αι. Ύψος 1,35 μ., πλάτος 0,535 μ. Στενή ζώνη με ξυλόγλυπτο διάκοσμο χωρίζει το βημόθυρο σε δύο μέρη. Στο κατώτερο τμήμα, μέσα σε τοξωτά κιονοστήρικτα πλαίσια εικονίζονται ολόσωμοι και μετωπικοί από αριστερά ο άγιος Αθανάσιος και οι τρεις ιεράρχες Ιωάννης, Βασίλειος και Γρηγόριος και σε μετάλλια οι προφήτες Σολομών και Δαβίδ, σε προτομή. Στο ειλητό του Δαβίδ: «Άκουσον θύγατερ!». Οι παραστάσεις περιβάλλονται από πλούσιο φυτικό διάκοσμο σε έξεργο ανάγλυφο. Στο ανώτερο τμήμα, σε δύο διάχωρα που απολήγουν σε οξυκόρυφο τόξο, εικονίζονται αριστερά ο άγγελος του Ευαγγελισμού, στο ειλητό του η επιγραφή: «Πνεύμα Κυρίου επελεύσει επί σε», και δεξιά η Παναγία που κρατεί ειλητό με την επιγραφή: «Ιδού η δούλη (Κυρίο)υ γενοιτό μοι». Ο πλούσιος διάτρητος φυτικός διάκοσμος επαναλαμβάνει στο μέσον την παράσταση του Ευαγγελισμού με ανάγλυφες τις μορφές της Παναγίας και του αγγέλου. Στο αρμοκάλυπτρο φυτικό κόσμημα και στην επίστεψη ο Χριστός−Μέγας Αρχιερεύς.

236

237

Post-byzantine period ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

221 | KT 35

238

Bema doors

Βημόθυρο

Late 18th cent. Height 1.46 m., width 0.78 m. Elaborate fretwork decoration surrounds the two registers, in which arches supported on columns frame the Annunciation and the prophets David and Solomon above and the three hierarchs, Gregory of Nazianzus, Basil the Great, and John Chrysostom, and St Stephen the protomartyr below. In the first carved register, the motif is a vase of flowers, in the second seraphim, and in the third confronted lions, serpents and birds. The central strip between the doors is decorated with a vegetal ornament and topped with a relief lion's head. Bema doors were decorated with the Annunciation from the 12th century onwards. The symbolic meaning of the scene links the Annunciation with the gates of the sanctuary, because the Virgin Mary is described as the Gate of Paradise and as the gateway of Christ's incarnation.

Τέλη του 18ου αι. Ύψος 1,46 μ., πλάτος 0,78 μ. Πλούσια ξυλόγλυπτη διάτρητη διακόσμηση περιβάλλει τις δύο ζώνες με τα κιονοστήρικτα τόξα, όπου εικονίζονται στην ανώτερη ο Ευαγγελισμός και οι προφήτες Δαβίδ και Σολομών και στην κατώτερη οι τρεις ιεράρχες Γρηγόριος, Βασίλειος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο πρωτομάρτυρας Στέφανος. Στην πρώτη ξυλόγλυπτη ζώνη το μοτίβο του ανθοδοχείου, στη δεύτερη εξαπτέρυγα και στην τρίτη αντωποί λέοντες, φίδια και πουλιά. Στο αρμοκάλυπτρο φυτικό κόσμημα και ανάγλυφη λεοντοκεφαλή στην επίστεψη. Τα βημόθυρα του τέμπλου εικονογραφούνται από τον 12ο ήδη αι. με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Το συμβολικό περιεχόμενο της παράστασης συνδέει τον Ευαγγελισμό με τις πύλες του Ιερού, λόγω του χαρακτηρισμού της Θεοτόκου ως Πύλης του Παραδείσου, ως πύλης-μέσου της Ενσάρκωσης του Χριστού.

239

COINS

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

COINS

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

242

222 | SΤ 551

226 | SΤ 337

Silver ovolos of Athens, 610-595 B.C. Diam: 0.005 m.

Silver drachma of Alexander III, 323-317 B.C. Diam: 0.016 m.

Ασημένιος οβολός Αθηνών, 610-595 π.Χ. Διάμ.: 0,005 μ.

Ασημένια δραχμή του Αλέξανδρου Γ΄, 323-317 π.Χ. Διάμ.: 0,016 μ.

223 | SΤ 336

227 | SΤ 441

Silver coin of Philip II, 359-336 B.C. Diam: 0.013 m.

Silver drachma of Athens, 2nd cent. B.C. Diam: 0.017 m.

Ασημένιο νόμισμα του Φιλίππου Β', 359-336 π.Χ. Διάμ.: 0,013 μ.

Ασημένια δραχμή Αθηνών, 2ος αι. π.Χ. Διάμ.: 0,017 μ.

224 | SΤ 397

228 | SΤ 228

Bronze coin of Thessaloniki, 187-31 B.C. Diam: 0.016 m.

Bronze coin of Cassander, 316-297 B.C. Diam: 0.015 m.

Χάλκινο νόμισμα Θεσσαλονίκης, 187-31 π.Χ. Διάμ.: 0,016 μ.

Χάλκινο νόμισμα του Κασσάνδρου, 316-297 π.Χ. Διάμ.: 0,015 μ.

225 | SΤ 553

229 | SΤ 537

Silver Roman denier, 130 B.C. Diam: 0.019 m.

Silver two-drachma coin of Rhodes, 230-205 B.C. Diam: 0.025 m.

Ασημένιο ρωμαϊκό δηνάριο, 130 π.Χ. Διάμ.: 0,019 μ.

Ασημένιο δίδραχμο Ρόδου, 230-205 π.Χ. Διάμ.: 0,025 μ.

230 | SΤ 383 Silver tetradrachm of Lyssimachos, 3rd cent. B.C. Diam: 0.033 m. Ασημένιο τετράδραχμο του Λυσίμαχου, 3ος αι. π.Χ. Διάμ.: 0,033 μ.

243

COINS

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

231 | SΤ 759

234 | SΤ 624

Bronze follis of Leo VI, the Wise (886-912) Diam.: 0.027 m.

Aspron trachy made of copper alloy, of Manuel I Komnenos (1143-1180) Diam.: 0.03 m.

Χάλκινος φόλλις του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού (886-912) Διάμ.: 0,027 μ.

Άσπρο τραχύ από κράμα χαλκού του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού (1143-1180) Διάμ.: 0,03 μ.

232 | SΤ 546 Bronze follis of Justinian I (539-540) Diam.: 0.04 m. Χάλκινος φόλλις του Ιουστινιανού Α΄ (539-540) Διάμ.: 0,04 μ.

244

233 | SΤ 623

235 | SΤ 831

Aspron trachy made of copper alloy, of Isaac II Angelos (1185-1195) Diam.: 0.028 m.

Trachy made of copper alloy, of Michael VIII Palaiologos (1259-1282) Diam.: 0.029 m.

Άσπρο τραχύ από κράμα χαλκού του Ισαάκιου Β΄ Αγγέλου (1185-1195) Διάμ.: 0,028 μ.

Τραχύ από κράμα χαλκού του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου (1259-1282) Διάμ.: 0,029 μ.

236 | SΤ 560

238 | SΤ 515

Bronze follis of Leo VI, the Wise (886-912) Diam.: 0.027 m.

Bronze follis of Justin II with his wife (572-3) Diam.: 0.029 m.

Χάλκινος φόλλις του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού (886-912) Διάμ.: 0,027 μ.

Χάλκινος φόλλις του Ιουστίνου Β΄ με τη σύζυγό του (572-3) Διάμ.: 0,029 μ.

239 | SΤ 816 Bronze follis of Justinian I (539-540) Diam.: 0.043 m. Χάλκινος φόλλις του Ιουστινιανού Α΄ (539-540) Διάμ.: 0,043 μ.

237 | SΤ 528

240 | SΤ 760

Bronze follis of Justin II with his wife (572-3) Diam.: 0.028 m.

Bronze follis of Constantine VII (913-959) Diam.: 0.026 m.

Χάλκινος φόλλις του Ιουστίνου Β΄ με τη σύζυγό του (572-3) Διάμ.: 0,028 μ.

Χάλκινος φόλλις του Κωνσταντίνου Ζ΄ (913-959) Διάμ.: 0,026 μ.

245

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

241 | LZ 109 Alabaster canopic jar

Αλαβάστρινο κανωπικό αγγείο

Late period and on (after 700 B.C.) Height 0.28 m. The lid of the jar has the form of a jackal. Canopic jars were four and contained the internal organs removed from the cavities of the deceased’s body during mummification. The content of the jars was protected by four subsidiary deities, sons of Horus, who had a human head (for the liver), the head of a hawk (for the viscera), of a baboon (for the lungs) and of a jackal (for the stomach).

Ύστερη περίοδος και μετά (μετά το 700 π.Χ.) Ύψος 0,28 μ. Το πώμα του αγγείου έχει τη μορφή τσακαλιού. Τα κανωπικά αγγεία ήταν τέσσερα και μέσα τους τοποθετούνταν τα εσωτερικά όργανα του ανθρώπου, αφού τα αφαιρούσαν κατά τη διαδικασία της ταρίχευσης. Το περιεχόμενο των αγγείων το έθεταν υπό την προστασία τεσσάρων υποδεέστερων θεοτήτων, γιων του Ώρου, που είχαν κεφάλι ανθρώπου (για το ήπαρ), γερακιού (για τα εντόσθια), μπαμπουίνου (για τους πνεύμονες) και τσακαλιού (για το στομάχι).

242 | LZ 110

248

Alabaster canopic jar

Αλαβάστρινο κανωπικό αγγείο

Late period and on (after 700 B.C.) Height 0.30 m. One of four jars where the deceased’s internal organs were put mummification. The particular jar with the lid in the form of a baboon contained the lungs.

Ύστερη περίοδος και μετά (μετά το 700 π.Χ.) Ύψος 0,30 μ. Πρόκειται για ένα από τα τέσσερα αγγεία στα οποία τοποθετούνταν τα εσωτερικά όργανα κατά την ταρίχευση του νεκρού. Στο συγκεκριμένο αγγείο με το πώμα σε μορφή μπαμπουίνου τοποθετούνταν οι πνεύμονες.

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

243 | LZ 31 Ushabti figurine

Ειδώλιο Ουσάμπτι

Late period (after 700 B.C.) Height 0.15 m. The figurine, made of yellow fayence, represents a standing male figure with a long beard and long hair. Its frontal surface is covered with hieroglyphic symbols. The small Ushabti figurines were placed in the tombs, usually at a great number; they had a human form and were intended for the performance of the manual work assigned to the deceased in the Underworld.

Ύστερη περίοδος (μετά το 700 π.Χ.) Ύψος 0,15 μ. Το ειδώλιο, από κίτρινη φαγεντιανή, παριστάνει όρθια ανδρική μορφή με μακριά γενειάδα και κόμη. Η εμπρόσθια επιφάνειά του καλύπτεται με ιερογλυφικά σύμβολα. Τα μικρά ειδώλια Ουσάμπτι τοποθετούνταν στους τάφους, σε μεγάλο, συνήθως, αριθμό, είχαν τη μορφή ανθρώπου και προορίζονταν να εκτελούν τις χειρωνακτικές εργασίες που θα ανατίθεντο στο νεκρό στον Κάτω Κόσμο.

244 | LZ 2 Alabaster spoon in the shape of a female swimmer

Αλαβάστρινο κοχλιάριο τύπου κολυμβήτριας

Middle Kingdom (1550-1069 B.C.) Length 0.16 m. The spoon is in the shape of a girl lying with her hands outstretched, holding a duck. The duck’s body is the hollow part, where some ointment or paint was put to be used for cosmetology.

Μέσο Βασίλειο (1550-1069 π.Χ.) Μήκος 0,16 μ. Το κοχλιάριο έχει σχήμα κοριτσιού ξαπλωμένου σε πρηνή στάση με απλωμένα τα χέρια, με τα οποία κρατάει πάπια. Το σώμα της πάπιας είναι το δοχείο στο οποίο θα υπήρχε αλοιφή ή βαφή για τον καλλωπισμό.

245 | LZ 19

250

Bronze figurine of a cat

Χάλκινο ειδώλιο γάτας

Late period (after 600 B.C.) Height 0.08 m. Figurine of a cat with which the goddess Bastet identified herself, who symbolized motherhood and fertility. The cat is sitting on its two rear legs, stretching the two front ones. This type of figurine can be seen from 600 B.C. until the Roman period. As the followers of the goddess pullulate from the Late period and on, so do such votive figurines. A great number of them have been found in the center of her worship, in her temple in Boubastis, in the Nile Delta.

Ύστερη περίοδος (μετά το 600 π.Χ.) Ύψος 0,08 μ. Ειδώλιο γάτας με την οποία ταυτιζόταν η θεά Μπαστέτ, που συμβόλιζε τη μητρότητα και τη γονιμότητα. Η γάτα κάθεται στα οπίσθια πόδια της έχοντας τεντωμένα τα μπροστινά. Ο τύπος αυτού του ειδωλίου απαντάται από το 600 π.Χ. έως και τη Ρωμαϊκή περίοδο. Καθώς οι πιστοί της θεάς πληθαίνουν από την Ύστερη περίοδο και μετά, πληθαίνουν αντίστοιχα και τα αναθηματικά ειδώλια αυτού του τύπου. Μεγάλος αριθμός τους έχει βρεθεί στο κέντρο λατρείας της, στο ναό της στη Βούβαστη, στο Δέλτα του Νείλου.

251

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

246 | LZ 8 Figurine of a male embracing a phallus

Ειδώλιο ανδρικής μορφής που αγκαλιάζει φαλλό

Saitic period (after 600 B.C.) Height 0.04 m. The figurine represents a man sitting on his knees, embracing an oversized phallus (probably his own). This type of figurine, which probably was some kind of amulet, was used to raise the male libido and competence.

Σαϊτική περίοδος (μετά το 600 π.Χ.) Ύψος 0,04 μ. Παριστάνεται ένας άνδρας, καθισμένος στα γόνατα, να αγκαλιάζει έναν υπερμεγέθη φαλλό (πιθανόν τον δικό του). Ο τύπος του ειδωλίου, που θα ήταν κάποιο φυλαχτό, λειτουργούσε ως ενισχυτικό της ανδρικής ορμής και ικανότητας.

247 | LZ 1

252

Figurine of Ptah-Pataikos

Ειδώλιο Φθα-Παταίκου

Third Intermediate period (1070-700 B.C.) Height 0.06 m. The figurine has two sides. One represents a subsidiary deity, Ptah-Pataikos, related to the presence of dwarfs in Egypt, as mentioned by Herodotus, who held high offices. The god’s repulsive figure has an apotropaic purpose. On his head a scarab is depicted, symbol of eternal rebirth. The other side represents Nefertum, son of the fierce goddess Sekhmet. The left hand is holding a was mace and the right one the symbol of life Ankh. On the head a herbal crown of lotus with two feathers on top is worn. The figurine of Pataikos with Nefertum was used as an amulet and protected children; so did also god Bes.

Τρίτη Μεταβατική περίοδος (1070-700 π.Χ.) Ύψος 0,06 μ. Το ειδώλιο έχει δυο όψεις. Στη μια παριστάνεται μια δευτερεύουσα θεότητα, ο Φθα-Παταίκος, που σχετίζεται με την παρουσία νάνων στην Αίγυπτο, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, και οι οποίοι κατείχαν υψηλά αξιώματα. Η αποκρουστική μορφή του θεού λειτουργεί αποτροπαϊκά. Πάνω στο επίπεδο κεφάλι του εικονίζεται σκαραβαίος, σύμβολο αέναης αναγέννησης. Στην άλλη όψη εικονίζεται ο Νεφερτούμ, γιος της τρομερής θεάς Σεκχμέτ. Στο αριστερό χέρι κρατάει το σκήπτρο ουάς (was) και στο δεξί το σύμβολο της ζωής Ανκχ. Στο κεφάλι φοράει φυτικό στέμμα λωτού με δυο φτερά πάνω. Το ειδώλιο Παταίκου μαζί με τον Νεφερτούμ, είχε χρήση φυλακτού και προστάτευε τα παιδιά, όπως και ο θεός Μπες.

253

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

248 | LZ 14 Stone complex representing a couple

Λίθινο σύμπλεγμα ζεύγους

5th cent. B.C. Height 0.085 m., length 0.095 m. On an inherent rectangular base a male figure is represented; a woman lying on her left side is leaning her head on his knees.

5ος αι. π.Χ. Ύψος 0,085 μ., μήκος 0,095 μ. Σε συμφυή ορθογώνια βάση παριστάνεται μια καθιστή ανδρική μορφή, στα γόνατα της οποίας ακουμπάει το κεφάλι της μια γυναίκα που είναι ξαπλωμένη στο αριστερό της πλευρό.

249 | LZ 81

254

Wooden replica of a boat

Ξύλινο ομοίωμα λέμβου

From Middle Kingdom and on (after 2000 B.C.) Length 0.29 m. Wooden, painted, replica of an Egyptian boat. The fore has the form of a cat. Inside the boat, in the middle, a baboon is sitting with its hands in rowing position.

Από το Μέσο Βασίλειο και μετά (μετά το 2000 π.Χ.) Μήκος 0,29 μ. Ξύλινο, επιζωγραφισμένο, ομοίωμα αιγυπτιακής λέμβου. Η πλώρη έχει τη μορφή γάτας. Μέσα στη λέμβο, στο κέντρο, κάθεται ένας μπαμπουίνος με τα χέρια σε θέση κωπηλασίας.

255

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

250 | LZ 80 Wooden replica of a left hand

Ξύλινο ομοίωμα αριστερού χεριού

After Middle Kingdom (after 2000 B.C.) Length 0.17 m. The typical holes in the wrist show that it was an inlaid item of a statue or a wooden coffin.

Μετά το Μέσο Βασίλειο (μετά το 2000 π.Χ.) Μήκος 0,17 μ. Οι χαρακτηριστικές οπές στη θέση του καρπού, δείχνουν ότι ήταν ένθετο σε άγαλμα ή σε ξύλινο φέρετρο.

251 | LZ 79 Wooden replica of a right foot

Ξύλινο ομοίωμα δεξιού ποδιού

Most probably after Middle Kingdom (after 2000 B.C.) Length 0.085 m. It probably comes from a statue or was inlaid in a wooden coffin.

Πιθανότατα μετά το Μέσο Βασίλειο (μετά το 2000 π.Χ.) Μήκος 0,085 μ. Είναι πιθανό να προέρχεται από άγαλμα ή να ήταν ένθετο σε ξύλινο φέρετρο.

252 | LZ 72

256

Wooden mask

Ξύλινο προσωπείο

Third Intermediate period and on (after 1070 B.C.) Height 0.145 m., width 0.17 m. The mask has been detached from a wooden coffin. The face’s surface is covered with red paint, while the eyes and eyebrows are highlighted with black paint. The pilos is blue with a yellow band at its base.

Τρίτη Μεταβατική περίοδος και μετά (μετά το 1070 π.Χ.) Ύψος 0,145 μ., πλάτος 0,17 μ. Το προσωπείο έχει αποσπαστεί από ξύλινο φέρετρο. Η επιφάνεια του προσώπου καλύπτεται με κόκκινο χρώμα, ενώ τα μάτια και τα φρύδια τονίζονται με μαύρο. Ο πίλος είναι μπλε με κίτρινη ταινία στη βάση του.

257

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

253 | LZ 20 Bronze figurine of a goddess with the head of a hippopotamus Third Intermediate period-Late period (after 1070 B.C.) Height 0.07 m. Figurine of the goddess Taweret, protector of motherhood. She is wearing a three-part wig and on top a crown with the solar disk, from which feathers are sprouting out and which is framed by horns.

Χάλκινο ειδώλιο θεάς με κεφαλή ιπποπόταμου Τρίτη Μεταβατική περίοδος- Ύστερη περίοδος (μετά το 1070 π.Χ.) Ύψος 0,07 μ. Πρόκειται για ειδώλιο της θεάς Ταουρέτ, προστάτιδας της μητρότητας. Φοράει τριμερή περούκα και από πάνω στέμμα με τον ηλιακό δίσκο, από τον οποίο φύονται φτερά και που περιβάλλεται από κέρατα.

254 | LZ 75

258

Part of a wooden coffin

Τμήμα ξύλινου φέρετρου

Late period-Ptolemaic period (712-30 B.C.) Height 0.44 m., width 0.42 m. Encaustic painting on wooden chip. The beginning of the hieroglyphic writing is preserved, at the end of which the deceased’s name would be mentioned. God Anubis in the form of a jackal is sitting on the upper part, which consummates the inscription with the typical refrain “to be offered by the king to...”. This scene is framed by four figures, Horus’s sons, two at each side. At the upper part of the chip, the lower part of the famed herbal useh with terminals in the shape of a droplet.

Ύστερη περίοδος-Πτολεμαϊκή περίοδος (712-30 π.Χ.) Ύψος 0,44 μ., πλάτος 0,42 μ. Το ξύλινο θραύσμα είναι επιζωγραφισμένο. Στο κέντρο σώζεται η αρχή της ιερογλυφικής επιγραφής, στο τέλος της οποίας θα αναφερόταν και το όνομα του νεκρού. Ο θεός Άνουβις με τη μορφή τσακαλιού κάθεται πάνω στο σημείο του ουρανού, το οποίο επιστέφει την επιγραφή με την τυπική επωδό «να δώσει ο βασιλιάς προσφορά στον...». Η σκηνή αυτή περιβάλλεται από τέσσερις μορφές, τους γιους του Ώρου, δυο σε κάθε πλευρά. Στο πάνω μέρος του θραύσματος, σώζεται το κάτω μέρος του περίφημου φυτικού ουζέχ με σταγονόσχημες απολήξεις.

259

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

255 | LZ 17 Ushabti statuette

Αγαλματίδιο Ουσάμπτι

After New Kingdom (after 1500 B.C.) Height 0.115 m. The figurine, made of black steatite, probably represents a royal person. A three-part wig is worn and the hands are holding the usual agricultural tools. A cartouche is placed between the hands and below there are five lines of hieroglyphic text from chapter 6 of the Book of the Dead, where Ushabti’s duties are described.

Μετά το Νέο Βασίλειο (μετά το 1500 π.Χ.) Ύψος 0,115 μ. Το ειδώλιο, από μαύρο στεατίτη, εικονίζει πιθανότατα κάποιο βασιλικό πρόσωπο. Φοράει την τριμερή περούκα και στα χέρια κρατάει τα συνήθη γεωργικά εργαλεία. Ανάμεσα στα χέρια βασιλική δέλτος και πιο κάτω πέντε γραμμές ιερογλυφικού κειμένου από το κεφάλαιο 6 του Βιβλίου των Νεκρών, όπου περιγράφονται τα καθήκοντα του Ουσάμπτι.

256 | LZ 97

260

Part of a linen shroud with an osirian motif

Τμήμα λινής σινδόνης με οσιρικό μοτίβο

Roman period Length 0.32 m., width 0.33 m. The part of the linen shroud bears a representation of Osiris Onuris. The royal image of the “perfect being”, meaning of Osiris, occupies the center of the cloth, where the deceased’s body would be placed. The god is wearing the elaborate Atef crown, with double ostrich feathers at each side of the tiara and above the solar disk of which two cobras are coming out, framed by a griffin’s wings. Two horns are sprouting out of the tiara’s base, on which cobras with a solar disk are depicted.

Ρωμαϊκή περίοδος Μήκος 0,32 μ., πλάτος 0,33 μ. Το κομμάτι της λινής σινδόνης φέρει παράσταση του Όσιρι Όνουρι. Η βασιλική εικόνα του «τέλειου όντος», δηλαδή του Όσιρι, καταλαμβάνει το κέντρο του υφάσματος, όπου θα ακουμπούσε το σώμα του νεκρού. Ο θεός φοράει το περίτεχνο στέμμα Ατέφ, με διπλό φτερό στρουθοκαμήλου αριστερά και δεξιά της μίτρας και πάνω τον ηλιακό δίσκο από τον οποίο βγαίνουν δυο κόμπρες, πλαισιωμένες από φτερά γρύπα. Από τη βάση της μίτρας φυτρώνουν δυο κέρατα πάνω στα οποία εικονίζονται κόμπρες με ηλιακό δίσκο.

261

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

257 | LZ 33

262

Seventeen scarabs

Δεκαεπτά σκαραβαίοι

Of various periods and dimensions The scarab figure, with great symbolism in Egypt, was identified for the first time with Scarabaeus Sacer by the Greek entomologist Anastasios Alfieris, in 1956, when he was called to determine the species of the insects found in Tutankhamun’s tomb. The scarab represents rebirth, respect to the eternal circle of life, imposed by nature; this is the reason why its shape is used in hieroglyphic writing for the verb Heper, meaning “to come to life”, “to be”, “to become”. Scarabs were worn as rings and necklaces and, because of the hieroglyphs on them, they assisted fertility and protected at war. The big scarabs are the scarabs of the heart and were placed on or under the bandages of the mummified body, bearing a refrain from chapter 30 of the Book of the Dead in order for the heart to regain the power of life.

Διαφόρων περιόδων και διαστάσεων Η μορφή του σκαραβαίου, που είχε έντονο συμβολισμό στην Αίγυπτο, ταυτίστηκε για πρώτη φορά με τον Scarabaeus Sacer από τον Έλληνα εντομολόγο Αναστάσιο Αλφιέρη, το 1956, όταν κλήθηκε να προσδιορίσει το είδος των εντόμων που βρέθηκαν στον τάφο του Τουταγχαμών. Ο σκαραβαίος σημαίνει αναγέννηση, σεβασμό στον αέναο κύκλο της ζωής, που επιβάλλεται από τη φύση, γι’ αυτό και το σχήμα του χρησιμοποιείται στα ιερογλυφικά για το ρήμα Χεπέρ που σημαίνει έρχομαι στη ζωή, υπάρχω, γίνομαι. Οι σκαραβαίοι φοριούνταν ως δαχτυλίδια και ως περιδέραια και, λόγω των ιερογλυφικών που είχαν, βοηθούσαν στη γονιμότητα και προστάτευαν στον πόλεμο. Οι σκαραβαίοι μεγάλου μεγέθους είναι οι σκαραβαίοι της καρδιάς και τοποθετούνταν κάτω ή πάνω από τους επιδέσμους του ταριχευμένου σώματος και έφεραν επωδό του κεφαλαίου 30 του Βιβλίου των Νεκρών προκειμένου να αποκτήσει η καρδιά ξανά τη δύναμη της ζωής.

263

ΕGYPTIAN ANTIQUITIES ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

258 | LZ 88

264

Inlaid eye made of fayence

Ένθετος οφθαλμός από φαγεντιανή

Most probably after New Kingdom (after 1500 B.C.) Length 0.05 m. The eye must have been detached from a mummy’s pall or from a wooden coffin.

Πιθανότατα μετά το Νέο Βασίλειο (μετά το 1500 π.Χ.) Μήκος 0,05 μ. Ο οφθαλμός θα πρέπει να έχει αποσπαστεί από επικάλυμμα μούμιας ή από ξύλινο φέρετρο.

265

ANNEX ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

The collector George Tsolozidis

268

Ο συλλέκτης Γεώργιος Τσολοζίδης

The collector Mata Tsolozidis-Ζησιάδη

272

Η συλλέκτης Μάτα Τσολοζίδη-Ζisiadis

Review

274

Απολογισμός

Βιbliography Βιβλιογραφία

276

Ο Συλλέκτης Γεώργιος Τσολοζίδης

Ο Γεώργιος Τσολοζίδης γεννήθηκε το 1928 στο Κάιρο της Αιγύπτου, όπου παρέμεινε έως το 1955. Στη συνέχεια, μετοίκησε στην Αθήνα όπου και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του ασκώντας την οδοντιατρική ως βιοπορισμό και δημιουργώντας παράλληλα την αρχαιολογική συλλογή που φέρει το όνομά του. Στην προσέγγιση του έργου του ως συλλέκτη είναι αναγκαίο να γίνει μνεία στον τόπο γέννησης και ενηλικίωσής του, ο οποίος, καθώς παρουσιάζει τεράστιο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, άσκησε και στον ίδιο μεγάλη επιρροή επί τρεις σχεδόν δεκαετίες. Πρόκειται για μια περιοχή όπου, διαχρονικά, τα πολιτισμικά στίγματα ομολογούν αποφασιστικά στοιχεία για την παγκόσμια ιστορία. Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, η Αίγυπτος είχε επιδείξει τεχνολογικά και καλλιτεχνικά επιτεύγματα, ενώ αντίστοιχα οι Φαραωνικές περίοδοι αποτυπώνουν στην εν λόγω κοινωνία στάδια πολιτικής οργάνωσης. Η Ελληνιστική εξάλλου και η Ρωμαϊκή περίοδος που ακολουθούν, ολοκληρώνουν δέκα χιλιετίες αιγυπτιακού πολιτισμού, ενός ιδιότυπου μορφώματος του παρελθόντος, το οποίο εύλογα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μεγαλειώδης απαρχή της ανθρώπινης προσπάθειας με ίχνη/δείγματα που γίνονται ορατά στις μέρες μας. Η Αίγυπτος, αν και αποτέλεσε για τον εικοστό αιώνα σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, καθώς διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο σε πολυτάραχες στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις, παραμένει σημαντική κυρίως για το παρελθόν της. Σε τόπο τέτοιας πολυ-πολιτισμικής παρακαταθήκης και με την ιδιότυπη συνείδηση των Ελλήνων της Διασποράς, ο Γεώργιος Τσολοζίδης –ήδη από τα νεανικά του χρόνια– άρχισε να συλλέγει αντικείμενα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, κυρίως φαραωνικά, ελληνιστικά και κοπτικά. Τα αντικείμενα αυτά, τα οποία ακολούθως μετέφερε στην Αθήνα, αποτέλεσαν τον πυρήνα της συλλογής του. Κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν, καθώς ο συλλέκτης εμπλούτιζε σταδιακά τα αποκτήματά του μέσω αγορών ή ανταλλαγών, η συλλογή κατέληξε στη σημερινή της μορφή να απαριθμεί πάνω από 2.000 κειμήλια. Ως εκ τούτου, συνιστά μία από τις πλέον ολοκληρωμένες προτάσεις ανάδειξης του ευρέος πολιτισμικού φάσματος σε μια διαδρομή 7.000 ετών για την ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου. 268

The Collector George Tsolozidis

George Tsolozidis was born in 1928 in Cairo of Egypt, where he stayed until 1955. He then moved to Athens where he lived the rest of his life exercising dentistry as livelihood while creating the archaeological collection that bears his name.

While looking at his work as a collector it is essential to mention the place of his birth, which, having enormous historical and archaeological interest, had also to himself great influence for almost three decades. It is an area where eternally the cultural marks confess decisive elements regarding the global history. Already since the prehistoric period Egypt had shown technological and artistic achievements, while respectively the Pharaonic periods imprint on society stages of political organization. Besides, the Hellenistic and the Roman period that follow, complete ten millenniums of Egyptian civilization, a peculiar arrangement of the past, which could be reasonably characterized as the magnificent dawning of the human effort with traces/samples that are becoming visible in our times. Although Egypt in the twentieth century was a crossroad between East and West and played a decisive role in turbulent military and political developments, it remains important mainly because of its past.

In a place of such multi-cultural legacy and having himself the peculiar conscience of the Greeks of Diaspora, George Tsolozidis –even in his youth– started collecting items of archaeological interest, mainly Pharaonic, Hellenistic and Coptic. These items –which he later brought to Athens– were the first core for the creation of his collection. During the following decades –gradually enriching his acquisitions through purchases or exchanges–the collection ended in its current form numbering more than 2,000 artifacts, being one of the most complete proposals for the designation of the wide cultural range in a course of 7,000 years for the broader Mediterranean basin. 269

Καθοριστικό στοιχείο για τη γέννηση της συλλογής ήταν το γεγονός ότι από τα πρώτα βήματα δραστηριοποίησής του στην Αθήνα, ο Γεώργιος Τσολοζίδης απέκτησε επισήμως την άδεια συλλέκτη, κατοχυρώνοντας με θεσμικό τρόπο την πεποίθησή του πως όλα τα αντικείμενα/αποκτήματα δεν αποτελούν παρά παρακαταθήκη δημόσιας αξιοποίησης, πλούτου, ευθύνης και παιδείας, πολύ περισσότερο από κατοχή ιδιοκτησίας. Στο πλαίσιο αυτής της διευρυμένης αντίληψης σχετικά με τη διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς, έρχεται να συμβαδίσει η πολύ προσωπική του εμμονή με τη φροντίδα και αποκατάσταση των ταλαιπωρημένων από το χρόνο κειμηλίων. Ίσως ως γιατρός που περιθάλπει ασθενή ή ακόμη ως καλλιτέχνης που με ευαισθησία επεμβαίνει σε αυτό που αισθητικά τον συγκινεί και τον κινητοποιεί, λειτούργησε και ως συντηρητής, αυξάνοντας εμπειρικά τις γνώσεις του σε επώνυμα εργαστήρια. Άλλωστε, όπως ο ίδιος έχει ομολογήσει, «είναι ασύλληπτο πόσο πολλαπλασιάζονται οι συγκινήσεις του συλλέκτη κάθε φορά που διαπιστώνει ότι μπορεί με τα χέρια του να διορθώσει, να αποκαταστήσει και να ξαναζωντανέψει το αγαπημένο του εύρημα». Ιδιαίτερο εξάλλου χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του Γεωργίου Τσολοζίδη είναι ότι επέλεγε τα αντικείμενα/κειμήλια σύμφωνα με ένα πολύ προσωπικό κριτήριο μιας αδιόρατης επικοινωνίας με αυτά, ενώ ουδέποτε ενέδιδε στον εμπλουτισμό της συλλογής του βάσει συμβατικών και αυστηρώς ακαδημαϊκών κριτηρίων. Γεγονός που συνέβαλε αποφασιστικά στη δημιουργία μιας συλλογής διευρυμένης τόσο στο χρόνο όσο και στις θεματικές της, διάσπαρτης στους τόπους καταγωγής των αποκτημάτων της, πλατιάς και επομένως –με σαφήνεια– πολυσήμαντης. Ο Γεώργιος Τσολοζίδης έφυγε από τη ζωή τον Απρίλιο του 2002 στην Αθήνα. Τα παιδιά του Μάτα και Κοσμάς ανέλαβαν την πολιτιστική προβολή της συλλογής.

270

What decisively contributed to the creation of the collection was the fact that from the very beginning of his activation in Athens, George Tsolozidis was officially granted the license of a collector, establishing in an institutional way his belief that all items/acquisitions are the legacy of public utilization, wealth, responsibility and education, rather than possession. In the frame of this broader perception regarding the preservation of the cultural heritage, his very personal obsession about the treatment and restitution of the worn out in time artifacts comes along. Perhaps as a doctor treating a patient, or even as an artist that sensitively intervenes in what moves and motivates him aesthetically, he also acted as a preserver, increasing his practical knowledge in famous workshops. Besides, as he has confessed himself, “it is inconceivable how much the collector’s excitement is multiplied each time they realize that they can fix, restitute and bring back to life their favorite finding with their hands.” Besides, a special characteristic of the personality of George Tsolozidis is how he used to choose the items/artifacts according to a very personal standard of a faint in a way communication with them, while he never gave in to the enrichment of his collection according to conventional and strictly academic standards. A fact that decisively contributed to the creation of a collection spread out both in time and its thematic, dispersed through the places of origin of its acquisitions, broad and therefore –clearly– of great importance.

George Tsolozidis passed away in 2002, in April, in Athens. His children, Mata and Kosmas undertook to culturally expose the collection.

271

Η Συλλέκτης Μάτα Τσολοζίδη-ΖΗΣΙΑΔΗ

Η Μάτα Τσολοζίδη-Ζησιάδη μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου μετά την ολοκλήρωση ενός πρώτου κύκλου σπουδών σε Οικονομικά και Διοίκηση Επιχειρήσεων μετέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του University of Pensylvania. Το 1982 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Το 1993 ίδρυσε τη μη κερδοσκοπική, πολιτιστική εταιρεία «Ευρώπη» με σκοπό τη δημόσια προβολή και έκθεση της Συλλογής Γεωργίου Τσολοζίδη, της οποίας τη διαχείριση έχει αναλάβει αποκλειστικά, μετά το θάνατο του πατέρα της το 2002. Ήδη από το 1997, με την επίσημη ιδιότητά της ως διαπιστευμένου συλλέκτη αρχαιοτήτων και με όχημα την ομώνυμη συλλογή, συνέβαλε με εκθέσεις, δωρεές, δανεισμούς και ποικίλες εκδόσεις στην ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς που αφορά κυρίως στη διαχρονική αντίληψη της τέχνης και της έννοιας της «ελληνικότητας» στη λεκάνη της Μεσογείου. Οι εν λόγω δράσεις περιλαμβάνουν συνεργασίες με μουσεία, ιδρύματα και φορείς εντός και εκτός Ελλάδας, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, το Μουσείο Μπενάκη, το Ωνάσειο Ίδρυμα, την Ακαδημία Αθηνών, το Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, το Metropolitan Museum of Art. Διετέλεσε επί σειρά ετών μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, των Φίλων του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, ενώ από το 2005 διετέλεσε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

272

The Collector Mata Tsolozidis-ZISIADIS

Mata Tsolozidis-Zisiadis was born and raised in Athens, where she stayed until 1979. Upon the completion of a first course of studies in Finance and Business Administration she moved to the United States, where she studied at the School of Fine Arts of the University of Pensylvania. In 1982 she came back to Greece and permanently settled in Thessaloniki. In 1993 she founded the non-profit, cultural society “Evropi” (Europe) for the public exposure and exhibition of the George Tsolozidis collection, whose administration she has exclusively undertaken after her father’s death in 2002. Already since 1997, with in her official capacity as a certified collector of antiquities and having as her vehicle the homonymous collection, she has contributed with exhibitions, donations, lendings and various publications to the designation of the cultural heritage regarding mainly the classical conception of art and the meaning of “Greekness” in the Mediterranean basin.

photo by Olympia Krasagakis

Those actions include collaborations with museums, foundations and agents in Greece and abroad, such as the Archaeological Museum of Thessaloniki, the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki, the National Archaeological Museum of Athens, the Byzantine and Christian Museum of Athens, the Benaki Museum, the Onassis Foundation, the Academy of Athens, the Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies of Venice, the Metropolitan Museum of Art. She has been for many successive years a member of the Board of Directors of the Macedonian Museum of Contemporary Art of Thessaloniki, of the Association of Friends of the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki, while from 2005 until today she is a member of the Board of Directors of the State Museum of Contemporary Art of Thessaloniki. 273

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Χρονολόγιο

Δωρεές & Δανεισμοί

1955 1960 1993 1997 2002

1992 Δωρεά ομάδας νεολιθικών ειδωλίων στο Μουσείο Μπενάκη 1992 Δωρεά ομάδας αρχαίων νομισμάτων, μολυβδόβουλλων και σφραγιδών στο Νομισματικό Μουσείο Αθηνών 1993 Δωρεά ρωμαϊκής επιτύμβιας στήλης στο Μουσείο Μπενάκη 1994 Δωρεά λίθινης πλάκας στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών 1994 Δωρεά ομάδας νεολιθικών ειδωλίων στο Μουσείο Μπενάκη 1996 Δωρεά επιτύμβιας στήλης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών 1998 Δωρεά 5 μολυβδόβουλλων στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης 1998 Χρηματοδότηση για την κατασκευή και δωρεά γλυπτού της Χριστίνας Σαραντοπούλου στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης 1999 Δωρεά νεολιθικού λίθινου πηνίου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών 2000 Δωρεά 230 νεολιθικών ειδωλίων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και ανάδειξη του Γεωργίου Τσολοζίδη σε έναν από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του Μουσείου 2002 Δωρεά 20 βυζαντινών νομισμάτων στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης 2002 Δωρεά 42 αρχαίων ιατρικών εργαλείων στο Μουσείο Μπενάκη 2002 Οικονομική δωρεά στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας με σκοπό την αναστήλωση του καμπαναριού της εκκλησίας San Giorgio dei Greci 2006 Δωρεά 2 σφραγίδων στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης (Λευκός Πύργος) 2010 Χορηγία για την έκδοση βιβλίου: «Μουσείο Αντιβουνιώτισσας, Κέρκυρα», Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, 21η Eφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων - Mουσείο Αντιβουνιώτισσας & Σταμάτιος Θ. Χονδρογιάννης, ISBN 978-960-21489-0-7

Μετοίκηση του Γεωργίου Τσολοζίδη στην Αθήνα και μεταφορά του πρώτου πυρήνα της συλλογής από το Κάιρο Χορήγηση Άδειας Συλλέκτη Αρχαιοτήτων στον Γεώργιο Τσολοζίδη από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού Ίδρυση της μη κερδοσκοπικής πολιτιστικής εταιρείας «Ευρώπη» Χορήγηση Άδειας Συλλέκτη Αρχαιοτήτων στη Μάτα Τσολοζίδη από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού Θάνατος Γεωργίου Τσολοζίδη

Εκθέσεις 1994 Έκθεση τμήματος της συλλογής στο Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης με τίτλο «7.000 Χρόνια Ελληνικής Τέχνης» 2001 Έκθεση τμήματος της συλλογής στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης με τίτλο «Το Βυζάντιο με τη Ματιά ενός Συλλέκτη» 2002 Συμμετοχή στην έκθεση «Ώρες Βυζαντίου» στο Λευκό Πύργο Θεσσαλονίκης με οργάνωση του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης (εγκαίνια από τον τότε Υπουργό Πολιτισμού Ε. Βενιζέλο) 2002 Έκθεση τμήματος της συλλογής στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας με τίτλο «Το Βυζάντιο με τη Ματιά ενός Συλλέκτη» (εγκαίνια από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο) 2004 Συμμετοχή στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα με δανεισμό αρχαιοτήτων στις εκθεσιακές δράσεις «Ελαίας Εγκώμιον» με οργάνωση της Ακαδημίας Αθηνών 2005 Έκθεση μέρους της συλλογής στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών με τίτλο « Έργα Βυζαντινής & Μετα-Βυζαντινής Τέχνης» (εγκαίνια από τον Πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή) 2006 Συμμετοχή με δανεισμό στη περιοδεύουσα εκθεσιακή δράση «Ελαίας Εγκώμιον» στα Ηνωμένα Έθνη με οργάνωση της Ακαδημίας Αθηνών (κτίριο ΟΗΕ, Νέα Υόρκη) 2011 Πρόσκληση και αίτηση δανεισμού αντικειμένων για την έκθεση «Transition» στους Ολυμπιακούς Πύργους της Νέας Υόρκης, με οργάνωση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, υπό την αιγίδα του Ωνάσειου Ιδρύματος 2012 Πρόσκληση και αίτηση δανεισμού αντικειμένων για την έκθεση στο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης με θέμα «Βυζάντιο και Ισλάμ» 2012 Πρόσκληση και αίτηση δανεισμού δύο βυζαντινών εικόνων για ένα χρόνο στη μόνιμη έκθεση βυζαντινών εκθεμάτων του Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης

274

Εκδόσεις 1998 «7.000 χρόνια Ελληνικής Τέχνης», Πολιτιστική Εταιρεία «Ευρώπη», Αθήνα, ελληνική έκδοση 1998 «7.000 Years of Greek Art», "Evropi" Cultural Society, Athens, English translation 2001 «Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη – Το Βυζάντιο με τη Ματιά ενός Συλλέκτη», Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα, ISBN 960-214-315-0 2002 «L’approccio all’ Uomo Bizantino Attraverso l’ Occhio di un Collezionista», Cassa Fondi Archeologici ed Espropri, Atene, ΙSBN 914-214-225-1 2002 «Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη – Ιατρικά και Χειρουργικά Εργαλεία της Ύστερης Αρχαιότητας», Πολιτιστική Εταιρεία «Ευρώπη», Αθήνα, ISBN 960-8622-1-1 2005 «Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη – Έργα Βυζαντινής και Μετα-Βυζαντινής Τέχνης», Υπουργείο Πολιτισμού, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αθήνα, ISBN 960-214-450-5 2006 «Ελαίας Εγκώμιον», Ακαδημία Αθηνών – Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας – Γενική Γραμματεία Ολυμπιακής Αξιοποίησης – Υπουργείο Πολιτισμού – Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στα Ηνωμένα Έθνη, Αθήνα, ISBN 960-404-095-2 2012 «H Συλλογή Γεώργιου Τσολοζίδη – 7.000 Eλληνικής Tέχνης» Οικογένεια Τσολοζίδη, «Ευρώπη» Πολιτιστική Εταιρεία Θεσσαλονίκη, ISBN: 978-960-86226-3-0

REVIEW

Chronological chart

Donations & Lendings

1955 Resettlement of George Tsolozidis in Athens and transport of the first core of the collection from Cairo 1960 Grant of a License of a Collector of Antiquities to George Tsolozidis by the Hellenic Ministry of Culture 1993 Foundation of the non-profit Cultural Society “Evropi” 1997 Grant of a License of a Collector of Antiquities to Mata Tsolozidis by the Hellenic Ministry of Culture 2002 George Tsolozidis’s death

1992 Donation of a group of Neolithic figurines to Benaki Museum 1992 Donation of a group of ancient coins, lead bulls και seals to the Numismatic Museum of Athens 1993 Donation of a Roman tombstone to Benaki Museum 1994 Donation of a stone slab to the Byzantine and Christian Museum of Athens 1994 Donation of a group of Neolithic figurines to Benaki Museum 1996 Donation of a tombstone to the National Archaeological Museum of Athens 1998 Donation of 5 lead bulls to the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki 1998 Financing for the construction and donation of a sculpture of Christina Sarantopoulos to the Macedonian Museum of Contemporary Art of Thessaloniki 1999 Donation of a Neolithic stone reel to the National Archaeological Museum of Athens 2000 Donation of 230 Neolithic artifacts to the National Archaeological Museum of Athens and designation of George Tsolozidis as one of the greatest benefactors of the Museum 2002 Donation of 20 Βyzantine coins to the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki 2002 Donation of 42 ancient medical tools to Benaki Museum 2002 Financial donation to the Hellenic Institute of Venice for the reconstruction of the bell tower of the San Giorgio dei Greci church 2006 Donation of 2 seals to the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki (White Tower) 2010 Sponsorship for the book: “The Antivouniotissa Museum, Corfu”, Hellenic Ministry of Culture and Tourism, 21st Ephorate of Byzantine Antiquities - The Antivouniotissa Museum & Stamatios T. Chondrogiannis , ISBN 978-960-21489-0-7

Εxhibitions 1994 Exhibition of part of the collection at the Old Archaeological Museum of Thessaloniki entitled “7,000 Years of Greek Art” 2001 Exhibition of part of the collection at the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki entitled “Byzantium through the eyes of a collector” 2002 Participation in the exhibition “Byzantine Hours” at the White Tower of Thessaloniki organized by the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki (opening by the Minister of Culture at the time, Ε. Venizelos) 2002 Exhibition of part of the collection at the Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies of Venice entitled “Byzantium through the eyes of a collector” (opening by the Ecumenical Patriarch Bartholomew) 2004 Participation in the Cultural Olympiad by lending antiquities to the exhibitions “Elaias Enkomion” (In Praise of the Olive) organized by the Academy of Athens 2005 Exhibition of part of the collection at the Byzantine and Christian Museum of Athens entitled “Byzantine & Post-Byzantine Works of Art” (opening by the Prime Minister Κ. Karamanlis) 2006 Participation by lending in the touring exhibition “Elaias Enkomion” (In Praise of the Olive) to the United Nations organized by the Academy of Athens (UN headquarters, New York) 2011 Invitation and request of lending items for the exhibition “Transition” at the Olympic Towers of New York, organized by the Byzantine and Christian Museum of Athens, under the auspices of the Onassis Foundation 2012 Invitation and request for loans for the exhibition at the Metropolitan Museum of New York entitled “Byzantium and Islam” 2012 Invitation and request for loan for two Βyzantine icons for a year to the permanent exhibition of Βyzantine exhibits of the Metropolitan Museum of New York

Publications 1998 “7,000 years of Greek Art”, “Evropi” Cultural Society, Athens, Greek publication 1998 “7,000 Years of Greek Art”, “Evropi” Cultural Society, Athens, English translation 2001 “The George Tsolozidis Collection – Byzantium through the eyes of a collector”, National Archaeological Receipts Fund, Athens, ISBN 960-214-315-0 2002 “L’approccio all’ Uomo Bizantino Attraverso l’ Occhio di un Collezionista”, Cassa Fondi Archeologici ed Espropri, Atene, ISBN 914-214-225-1 2002 “The George Tsolozidis Collection – Medical and Surgical Tools of Late Antiquity”, “Evropi” Cultural Society, Athens, ISBN 960-8622-1-1 2005 “The George Tsolozidis Collection – Byzantine & Post-Byzantine Works of Art”, Hellenic Ministry of Culture, Byzantine and Christian Museum, Athens, ISBN 960-214-450-5 2006 “Elaias Enkomion” (In Praise of the Olive), Academy of Athens – Hellenic Folklore Research Centre – General Secretariat for the Olympic Utilization – Hellenic Ministry of Culture – Permanent Representation of Greece in the United Nations, Athens, ISBN 960-404-095-2 2012 “The George Tsolozidis Collection – 7.000 years of Greek Art” Tsolozidis family, "Εvropi" Thessaloniki Cultural Society, ISBN: 978-960-86226-3-0 275

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Alexiou, 1964= Alexiou S.: Μινωικός Πολιτισμός, Iraklio 1964 Ahlborn and Espinola, 1991= Ahlborn R.E. and Espinola V.B.B.: Russian Copper Icons and Crosses from the Kunz Collection: Castings of Faith, Smithsonian Institution Press, Washington, D.C. 1991 Amyx, 1988= Amyx D.A.: Corinthian Vase-painting of the Archaic Period I, II, California 1988 Bailey, 1996= Bailey D.M.: A Catalogue of Lamps in the British Museum, IV; Lamps of Metal and Stone and Lampstands, London 1996 Bliquez, 1984= Bliquez L.J.: Two Lists of Greek Surgical Instruments and the State of Surgery in Byzantine Times, Symposium on Byzantine Medicine, D.O.P. 38, 1984 Boardman, 1980= Boardman J.: Αθηναϊκά μελανόμορφα αγγεία, Athens 1980 Boardman, 1989= Boardman J.: Athenian Red-figure Vases: The Classical Period, London 1989 Bonner, 1950= Bonner C.: Studies in Magical Amulets, chiefly Graeco-Egyptian, The University of Michigan 1950 Chatzidakis, 1974= Chatzidakis M.: Η μεταβυζαντινή τέχνη (1453-1700) και η ακτινοβολία της, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Ι, Athens 1974 Chatzidakis, 1977= Chatzidakis M.: Εικόνες της Πάτμου, National Bank of Greece, Athens 1977 Coldstream, 1968= Coldstream J.N.: Greek Geometric Pottery, London 1968 Cotsonis, 1997= Cotsonis J.: Byzantine Figural Processional Crosses, Dumbarton Oaks Byzantine Collection Publications, No. 10, Washington, D.C. 1997 Davidson, 1952= Davidson G.R.: The Minor Objects, Corinth XII, The American School of Classical Studies at Athens, Princeton 1952 DjuriĆ, 1995= Djurić S.: Ancient Lamps from the Mediterranean, The Anawati Collection, Catalog I, Toronto 1995 Dinstris, 1986= Dinstris P.: Hellenistische Helme, Rome 1986 Εικόνες της Κρητικής Τέχνης (Από τον Χάνδακα ως τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη), Vikelian Library and Panepistimiakes Ekdoseis Kritis, Iraklio 1993 Evans, 1921= Evans A.J.: Palace of Minos, I, London 1921 Filotheou and Mihailidou, 1991= Filotheou G. and Mihailidou M.: Βυζαντινά πινάκια από το φορτίο ναυαγισμένου πλοίου κοντά στο Καστελλόριζο, ΑΔ 41 (1986), Athens 1991 French, 1971= French E.B.: The Development of Mycenaean Terracotta Figurines, BSA 66, 1971 Furumark, 1941= Furumark A.: Mycenaean Pottery. I. Analysis and Classification. II. Chronology, Stockholm 1941 Hayes, 1975= Hayes J.: Roman and Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum, Toronto 1975

276

ΒΙΒLIOGRAPHY

Higgins, 1967= Higgins R.A.: Greek Terracottas, London 1967

Peatfield, 1983= Peatfield A.A.D.: The topography of Minoan Peak Sanctuaries, BSA 78, 1983

Iakovidis, 1970= Iakovidis Sp.: Περατή. Το νεκροταφείον. Β. Γενικαί παρατηρήσεις, Athens 1970

Pilali-Papastergiou, 1992= Pilali-Papastergiou: Μινωικά πήλινα ανθρωπόμορφα ειδώλια της συλλογής Μεταξά. Συμβολή στη μελέτη της Μεσομινωικής πηλοπλαστικής, Thessaloniki 1992

Ioannidaki-Dostogiou, 1982-3= Ioannidaki-Dostogiou E.: Παλαιοχριστιανικά λυχνάρια στο Βυζαντινό Μουσείο, Δ.Χ.Α.Ε. 1982-3 Isings, 1957= Isings C.: Roman Glass, Archaelogica Traiectina, Groningen and Jakarta 1957 Jacobsthal, 1956= Jacobsthal P.: Greek Pins and their connections with Europe and Asia, Oxford 1956 Jeckel, 1986= Jeckel S.: Bronze Ikonen aus Russland, Münstrerschwatzach 1986 Καθημερινή Ζωή στο Βυζάντιο, κατάλογος έκθεσης, Λευκός Πύργος, Θεσσαλονίκη Οκτώβριος 2001-Ιανουάριος 2002, Athens 2002 Kambanis, 2001= Kambanis P.: Παλαιοχριστιανικά φυλακτά της συλλογής Γ. Τσολοζίδη, Αφιέρωμα στη μνήμη του Σ. Κίσσα, Thessaloniki 2001, pp. 91-9 Kambanis, 2002= Kambanis P.: G. Tsolozidis Collection: Medical and surgical instruments of Late Antiquity, Thessaloniki 2002 Kartsonis, 1986= Kartsonis A.: The Making of an Image, Princeton, New Jersey 1986 Lamb, 1929= Lamb W.: Greek and Roman Bronzes, 1929 Lange, 1964= Lange R.: Die byzantinische Reliefikone, Recklinghausen 1964 Maguire, 1989= Maguire E.D., Maguire H., and M.J. Duncan-Flowers: Art and Holly Powers in the Early Christian House, Illinois Byzantine Studies II, Krannert Art Museum, University of Illinois at Urbana-Champaign, 1989 Maloney, 1976= Maloney C.: The Evil Eye, New York 1976 Mango, 1994= Mango M.: The Significance of Byzantine Tinned Copper Objects, Θυμίαμα στη μνήμη της Λ. Μπούρα, Benakis Museum, Athens 1994 (incl. relevant bibliography) Marjanovic-Vujovic, 1977= Marjanovic-Vujovic G.: Crosses 6th-12th c. from the Collection of the National Museum, Belgrade 1977 Mayo and Hamma (eds.), 1992= Mayo M.E. and Hamma K. (eds.): The Art of South Italy: Vases from Magna Grecia, Virginia Museum of Arts, Richmond 1992 Milne, 1970= Milne J.S.: Surgical Instruments in Greek and Roman Times, New York 1970 Morgan, 1942= Morgan C.: The Byzantine Pottery, Corinth, vol. XI, Harvard University Press, 1942 Mountjoy, 1986= Mountjoy P.A.: Mycenaean Decorated Pottery: A Guide to Identification, Göteborg 1986 PG, 1857-1866= Migne J.P.: Patrologiae cursus completus, Series graeca, Paris 1857-1866 Papadopoulos, 1979= Papadopoulos Th.J.: Mycenaean Achaea, Göteborg 1979 Payne, 1931= Payne H.: Necrocorinthia. A Study of Corinthian Art in the Archaic Period, Oxford 1931

Popham, 1967= Popham M.R.: Late Minoan Pottery, a Summary, BSA 62, 1967 Provatakis, 1980= Provatakis T.: Ο Διάβολος εις την Βυζαντινήν Τέχνη, Thessaloniki 1980 Russell, 1982 Russell J.: The Evil Eye in Early Byzantine Society, J.ö.B, 32(3), 1982 Sackett and Popham, 1965= Sackett L.H. and Popham M.P.: Excavations at Palaikastro, VI, BSA 60, 1965 Sklavou-Mavroïdi, 1995= Sklavou-Mavroïdi M.: Εγχάρακτη παράσταση του Αρχάγγελου Μιχαήλ σε λιτανικό σταυρό, Δ.Χ.Α.Ε., vol. XXVIII, 1995 Snodgrass, 1964= Snodgrass A.: Early Greek Armour and Weapons, Edinburgh 1964 Snodgrass, 1976= Snodgrass A.: Arms and Armour of the Greeks, London 1976 Soteriou, 1926= Soteriou G.A.: Βυζαντιναί ανάγλυφοι εικόνες, Recueil de N.P. Kondakov Seminarium Kondakovianum, Prague 1926 Sparkes and Talcott, 1970= Sparkes B.A. and Talcott L.: Black and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4th Centuries BC, The Athenian Agora XII, Princeton 1970 Συλλογή Γ. Τσολοζίδη Το Βυζάντιο με τη Ματιά ενός Συλλέκτη, κατάλογος έκθεσης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, 29 Ιουνίου-31 Δεκεμβρίου, Athens 2001 The Glory of Byzantium, The Metropolitan Museum of Art, New York 1997 Trendal, 1989= Trendal A.D.: Red-figure Vases of South Italy and Sicily, London 1989 Vermeule, 1957= Vermeule C.C.: Bull’s Heads and Boukrania in Greek and Roman Art, A.J.A. LXI, 1957 Verlinden, 1984= Verlinden C.: Les statuettes anthropomorphes crétoises en bronze et en piomb du III milliénaire au VII siécle av. J.C., Louvaine 1984 Warren, 1969= Warren P.: Minoan Stone Vases, Cambridge 1969 Warren, 1979= Warren P.: The Stone Vessels from Akrotiri, Thera, AE 1979 Wehgartner, 1983= Wehgartner I.: Attische weissgrundige Keramik, Mainz am Rhein 1983 Weinberg, 1962= Weinberg G.D.: Evidence for Glass Manufacture in Ancient Thessaly, AJA 66, 1962 Xanthoudides, 1924= Xanthoudides St.: The vaulted Tombs of Messara, London 1924 Xourmouziadis, 1973= Xourmouziadis G.: Η ανθρωπόμορφη ειδωλοπλαστική της Νεολιθικής Θεσσαλίας, Volos 1973

277

ΤΗΕ ΒΟΟΚ THE GEORGE TSOLOZIDIS COLLECTION: 7,000 YEARS OF GREEK ART WAS EDITED BY MARIOS TERIADE ELEFTHERIADIS, PHOTOGRAPHED BY STEFANOS TSAKIRIS, TRANSLATED BY EVGENIA KAIPI AND PROOFREAD BY EVI TSEKOU. IT WAS DESIGNED BY RED CREATIVE WITH IMAGE PROCESSING BY SOTIRIS YIANNAKOPOULOS AND PRINTED IN THESSALONIKI, GREECE BY SKORDOPOULOS PRINTERS IN 500 COPIES ON Fedrigoni Symbol Freelife satin 200 GR PAPER AND BOUND BY VAROUSIADIS BROTHERS IN JUNE 2012

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΣΟΛΟΖΙΔΗ: 7.000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΕ Ο ΜΑΡΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ, H ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟ ΤΣΑΚΙΡΗ, Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΗ RED CREATIVE, ΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΙΑ ΚΑΪΠΗ, ΟΙ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΗ ΤΣΕΚΟΥ ΚΑΙ Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΤΗΡΗ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟ. ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΟ ΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΟΡΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΕ 500 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΣΕ ΧΑΡΤΙ Fedrigoni Symbol Freelife satin 200 ΓΡ. ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ ΒΑΡΟΥΣΙΑΔΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 2012

282

283