Zaključujući o opštim podacima o disanju, naglasimo da su pluća ne samo organ za disanje, već i organ za izlučivanje, regulisanje temperature teta i da učestvuju u stvaranju fizioloških aktivnih materija koje su potrebne za regulisanje koagulacije krvi i razmenu belančevina, masti i ugljenih hidrata. Sto je organizam čistiji, to pluća bolje izvršavaju svoje mnkcije, a u suprotnom slučaju o n a su uglavnom zauzeta funkcijom lučenja na štetu ostalih fun kcija.
PROCES DISANJA Posle prvog stepena disajnog procesa — spoljašnjeg di sanja, razmotri ćemo drugi stepen - transportovanje gasova putem krvi. Razmena gasova između pluća i krvi vrši se usled raz like njihovog parcijalnog pritiska. U alveolnom vazduhu kod čoveka se normalno sadrži 5-6% ugljen-dioksida, ki seonika - 13,5-15% i azota - 80%. Pri takvom procen tualnom sadržaju kiseonika i opštem pritisku od j e d n e atmo sfere, parcijalni pritisak iznosi 100-110 mm živinog stuba ( m m ž.st.). Parcijalni pritisak tog gasa u venoznoj krvi koja dospeva u pluća je svega 60-75 mm ž.st. Navedena razlika u pritisku sasvim je dovoljna da obezbedi difuziju u krvi od 6 litara kiseonika u minuti. Ta količina je dovoljna za obav ljanje najtežih fizičkih radova. Za vreme mirovanja u krv dospeva oko 300 mililitara kiseonika. N a p o n (parcijalni pritisak) ugljen-dioksida u venoznoj krvi plućnih kapilara pri mirovanju je - oko 46 mm ž.st., a u alveolnom vazduhu - od 37 do 40 mm ž.st. Kroz životinjske m e m b r a n e ugljen-dioksid difundira (prolazi) 25 puta brže nego kiseonik, i razlika u pritisku od 6 mm ž.st. je dovoljna da odstrani ugljen-dioksid pri najtežem mišićnom radu. 152
U krvi, koja istiće iz pluća, skoro sav kiseonik se nalazi u hemijskom vezanom stanju s hemoglobinom, a nerastvoren u krvnoj plazmi. Prisustvo disajnog pigmenta - h e moglobina - u krvi omogućuje da se, pri maloj sopstvenoj zapremini tečnosti, prenosi znatna količina gasova. Uz to hemijski procesi vezivanja i predaje gasova vrše se bez nagle p r o m e n e frzičko-hemijskih svojstava krvi (koncen tracije ugljenikovih jona i osmoznog pritiska). Zapremina kiseonika u krvi određuje se prema količini kiseonika koja može da veže hemoglobin. Reakcija između kiseonika i hemoglobina je povratna. Kad je hemoglobin vezan s kiseonikom on prelazi u oksihemoglobin. Na visi nama do 2000 metara iznad morske površine arterijska krv je zasićena kiseonikom od 96 do 9 8 % . Pri mirovanju mišića sadržaj kiseonika u venoznoj krvi koja dotiče u pluća iznosi 6 5 - 7 5 % od sadržaja kiseonika koji je u arterijskoj krvi. Pri napregnutom radu mišića, ta razlika se povećava. Pri pretvaranju oksihemoglobina u hemoglobin menja se boja krvi : od svetio crvene boje ona postaje tamno-ljubičasta i obratno. Sto je manje oksihemoglobina, krv je tamnija. I kad ga ima sasvim malo, onda i sluzokoža pop rima sivkasto-modru boju 3 4 . Zasićenje organizma kiseonikom m o ž e se izraziti for m u l o m : 0 2 = K (Pa — Pk); gde je Pa — parcijalni pritisak kiseonika u alveolnom vazduhu, Pk — parcijalni pritisak kiseonika u krvi, a K - individualna konstanta. Sada ćemo detaljno analizirati pokazatelje te formule. „ P a " alveolnog vazduha do visine 2000 metara skoro da se ne menja i mi praktično ne m o ž e m o na njega da utičemo, ali zato na „ P k " - parcijalni pritisak kiseonika u krvi m o ž e m o 34 Koristeći ta svojstva m o ž e t e kontrolisti stepen zasićenosti o r g a n i z m a k i s e o n i k o m p o s l e disajnog treninga. A k o j e konjuktiva očiju svetio crvene boje - sve je n o r m a l n o , a a k o nije - trening je slab ili n e p r a v i l n o vežbate.
153