Hizkuntz ekologia by KUTXA EKOGUNEA

Hizkuntz aniztasuna, hizkuntzen ekologia eta hizkuntzen jasangarritasuna

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Helburua:

Hizkuntzek jasangarritasunean duten papera ulertu eta garrantzia azpimarratzea.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

HIZKUNTZ EKOLOGIA Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Gaur egun Euskaraz bizitzeak zentzu osoa du Euskal hiztunontzat eta gainerakoentzat

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Teoria, Teoria,Etika Etikaeta etaPolitika Politika

Zientzia

Baloreak

Ekintza

Hizkuntzen arteko harremanak ulertzeko ezagutza zientifikoa

Aniztasuna Berdintasuna Interdependentzia

Balore horiek bermatzeko konpromisoa

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Bioaniztasuna Bioaniztasunaarriskuan arriskuan Giza ekintza hauek bioaniztasuna murrizten dute eta ekosistemak zurrunago bihurtzen. Aldaketa hain larria izanik, ekosistemak egokitzeko duten gaitasuna galtzen ari dira eta etengabe hondatzen. Wilson biologoak honela laburbiltzen du krisia: “gaur egungo joerak jarraitzen badu, atzerabiderik gabeko espezieen pobretzean eroriko gara. Erritmo honetan, mende bukaerarako Lurreko animalia eta landare espezieen erdia galduko dugu. Espezie bakoitza eboluzioaren maisulana da, eta gizakiak ezingo luke parekorik sortu, nahiz eta ingeniaritza genetikoaren bidez izaki berriak sortzeko gai izan. Espezieen galera handi honek eragin zuzena izango luke lurreko ingurumenaren egonkortasunean. Eta horrez gain, gizakiarentzat etorkizunean informazio genetiko mailan oso baliagarriak izan daitezkeen biblioteka biziak galduko lirateke”. Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Aniztasun Aniztasunbiokulturala biokulturala Aniztasun biologikoa eta aniztasun linguistiko-kulturala bizi aniztasunaren atalak dira, osotasun baten parte. Biak daude krisian eta bat egiten dute krisiaren jatorri edo eragileetan: faktore ekonomikoak, politikoak eta sozialak. Biologikoki zein etnolinguistikoki aberatsak diren inguruneen banaketa geografikoa aztertuz gero, garbi ikusten da aniztasun etnolinguistikoaren eta aniztasun biologikoaren arteko korrelazioa.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Aniztasun Aniztasunbiokulturala biokulturala “Tximeleta ugari dagoen lekuan hizkuntza ugari dago”

LANDARE ANIZTASUNA ETA HIZKUNTZEN BANAKETA

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Kultura Kulturaeta etaHizkuntza Hizkuntzaaniztasuna aniztasuna Aniztasuna ez da naturaren ezaugarria soilik. Homo Habilisaren garaitik gizakia etengabe egokitu da garai eta leku ezberdinetara (berezko ezagutzan, gizarte antolaketan, sinesmen, balore eta jokamoldeetan, komunikazio era ezberdinetan oinarrituz, …). Kultura eta hizkuntza izan dira historian zehar giza komunitateen identitatearen oinarria: Begibistakoak iruditzen zaizkigun erlijio, ohitura, balore eta munduaren ikuspegiarekin bat egiten dugu. Giza komunitateek ezberdintasun hauetan oinarritzen dituzte euren arteko harremanak. Gu/Besteak.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Hizkuntzak: Hizkuntzak:ondare ondarekulturalaren kulturalarenmemoria memoria Hizkuntzek gizakiak sortutako pentsamendu eta ideien unibertsoa gordetzen dute. Hizkuntza bakoitza giza esperientziaren adierazpen bat da; hiztun komunitateak bere ingurunearekiko eraiki duen harremana, formulatu duen pentsamendua, sistema filosofikoa eta ulermena. Hizkuntza bakoitza hiztun komunitatearen ondare kulturalaren memoria da, eta galduz gero giza pentsaera ezagutzeko eta ulertzeko, eta munduaren ikuspegia ulertzeko elementu ordezkaezin bat galtzen da. Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Kultura Kulturaeta etaHizkuntza Hizkuntzaaniztasuna aniztasuna  Munduko biztanleen %96ak

Hizkuntzen banaketa hiztun kopuruaren arabera

10.000 hiztun baino gutxiago dituzten hizkuntzak: 3406

hizkuntzen %4 hitz egiten dugu  Munduko biztanleen % 4ak hizkuntzen %96 hitz egiten du. 1710 1436

1143 660 553 234

101

1001

10001

100001

100

1.000

10.000

100.000

1.000.000

>10000000

Iturria: Sharing a world of difference, UNESCO- Terralingua - WWF, 2003 Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Kultura Kulturaeta etaHizkuntza Hizkuntzaaniztasuna aniztasuna -10 hizkuntza hauen artean ez dira hizkuntzen %1era iristen, baina munduko biztanleria osoaren erdia hartzen dute.

Etnologue-n arabera 2000. urtean 6809 hizkuntza bizi ziren, 228 herrialdetan banatuta.

- 8 bat milioi hiztunek, alegia, biztanleriaren %0,13ak hizkuntzen erdia baino gehiago erabiltzen dute.

Hiztunak (milioika)

Munduko biztanleriaren %

Txinera

760

Inglelesa

427

Gaztelania

266

Hindia

182

- Asian %32, Afrikan %30, eta Pazifikoan

Arabiera

181

Portugesa

165

%19, Ameriketan %15.

Bengalera

162

Errusiera

158

Japoniera

124

Alemana

121

Ama hizkuntza

- Europan 275 hizkuntza daude katalogatuta. Munduko hizkuntzen %3.

-Munduko hizkuntzen %84a endemikoa da, lurralde batean bakarrik hitz egiten da. Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza Ekologia

Hizkuntzak: Hizkuntzak:kultur kulturondarearen ondarearenmemoria memoria Kulturen eta hizkuntzen ideia aniztasuna ekosistemen aniztasuna bezain beharrezkoa da gizateriaren zein planetaren biziraupenerako: aniztasunak biziraupenerako arazoen aurrean irtenbide aukera handiagoa ematen digu. Gizateriaren ezagutzaren “datubasea” handia izatea beharrezkoa da planteamenturen batek huts egiten duenean beste nonbaitetik oinarrizko ikuspegi baliagarri bat jasotzeko. Eta “datu-baserako” oinarrizko sarbideak hizkuntzak dira. Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Iraunkortasun linguistikoa

Oreka Orekanon? non? Eleaniztasuna eta giza taldeen arteko interkomunikazioa bai baina hizkuntz komunitate guztien biziraupena eta garapena bermatuz.

 Gure izatearen oinarri diren baliabide linguistiko-kulturalak galdu gabe garatu eta interkomunikatu nahi dugu eta behar dugu.  Hizkuntz aniztasuna babestu beharreko balioa da, eta ez duen jakinmin antropologikoagatik, pertsona zein giza komunitateen berezko duintasunagatik baizik.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Mestizajea eta asimilazioa

Harreman Harremanorekatu orekatubaterako baterakooinarriak oinarriak Berezko identitatea eta ohiturak gordetzen dira John Berry-ren taula

Beste taldekoekiko harremanak sortu eta mantentzen dira

BAI

Integrazioa

Asimilazioa

Bereizketa

Marginazioa

Lau konbinazio: • Integratu direnak eta beren kultura ukatu gehiengoaren kulturarekin jarrera positiboa dutenak.

gabe

• Asimilatu egin direnak, alegia, beren kultura ahaztu eta gehiengoarena hartu dutenak. • Bere jatorriari lotuta jarraitzen dutenak, gehiengoaren kulturarekin harremanik izan gabe (bereizketa). • Beren identitatea galdu dutenak, baina gehiengoaren baloreak ere hartu ez dituztenak (marjinazioa). Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

“Guk ez dugu eskatzen baztertzeko, eta are gutxiago mozteko, beste lorerik, gurea bizirik uzteko baizik. Ondasun kolektibo diren animalia eta landareek ere, beren balioa babestua eta bultzatua duten zibilizazio honetan gehiegi eskatzea ote da hori? Ba, horixe da eskatzen duguna” J.M.Barandiaran

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Soziolinguistika

3 oinarri nagusi 3 oinarri nagusi Giza Hizkuntzak tokiantokian hartzen duen forma Hizkuntza

Hiztuna

Hizkuntza-komunitatea

Hizkuntza horretan mintzo den pertsona bakoitza

Hiztun multzo horrek osatzen duen taldea Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hiztuna hizkuntzarentzat

Espazio sinbolikoa

AB AB A B Ø

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza hiztunarentzat

Hizkuntza-funtzioak Hizkuntz Funtzioak

NAZIOARTEKO HIZKUNTZA F. KULTURA/ZIBILIZAZIO F. FUNTZIO NAZIONALA FUNTZIO LOKALA LAN MUNDUA FAMILIA IDENTITATEA

 Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Zergatik daude hizkuntzak gatazkan? 5

Nazioa

4 3 2 1 Nazioartekoa Kultur Hizkuntza Nazioa Herria Lana Familia Pertsona

Herria Lana Familia Pertsona Nazioa

Nazioa

Herria Lana Familia

Pertsona

Nazioa Herria Lana Familia

A hizkuntza B hizkuntza

Pertsona Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Identitatea eraikitzen laguntzeko proiektua Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Bizitza filosofia bat

1. Giza eskubideen ikuspegia, balore bateratzaileak 2. Aberastasunaren eta baliabideen banaketa 3. Kulturak mantentzea eta elkartrukatzea 4. Tokian tokiko ideologiak eta elkartrukea 5. Aniztasunaren bidezko garapen jasangarria; hazkunde kualitatiboa 6. Eleaniztasuna 7. Bigarren hizkuntzaren irakaspen aditiboa 8. Lekuko ekoizpenen babesa 9. Komunikazioan berdintasuna 10. Demokratizazio ekonomikoa

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hezkuntza HezkuntzaProiektua Proiektua

Arizmendi, zer gara?

IKASTOLA gara

KOOPERATIBA gara

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

IKASTOLA gara

Euskara, izateko era bat… Munduan pertsona izateko modu original eta natural bat…

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

KOOPERATIBA gara

Kooperatiba, lan egiteko era bat… Norbanakoaren eta gizartearen ongizatea eta garapena helburu dituen talde lana

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Lantzen Lantzenditugun ditugunedukiak edukiak

Euskal Euskal identitatea identitatea eta eta euskal euskal kultura kultura Munduko Munduko identitateak identitateak eta eta kulturak kulturak Hizkuntza Hizkuntza jarrerak jarrerak Ikastola Ikastola izaera izaera Kooperatiba Kooperatiba izaera izaera

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

DBHko DBHkoBazara Bazarabatzordea batzordea

Galartzako egonaldia

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Batxiko BatxikoBazara Bazarabatzordea batzordea

G+20-Foru Aldundia

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

DBHko DBHkoBazara Bazarabatzordea batzordea

Galartzako egonaldia

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

DBHko DBHkoBazara Bazarabatzordea batzordea

Galartzako egonaldia

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

DBHko DBHkoBazara Bazarabatzordea batzordea

Galartzako egonaldia

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

DBHko DBHkoBazara Bazarabatzordea batzordea

Abenduak 3

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Monitoritza Monitoritzaeskola eskola

“Ikastola eta kooperatiba” formakuntza

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Zergatik dira interesgarriak munduko hizkuntzak? Zergatik kezkatu beharko genuke beraien egoeraz? Ez daukagu nahikoa euskara aurrera ateratzearekin?

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Giza eskubideak vs Hizkuntza eskubideak Lehenengo "eskubide belaunaldi" deiturikoan oinarrizko eskubide zibil eta politikoak ezarri zituen, eta arraza, sexu, erlijio edo hizkuntza ezberdintasunean oinarritutako diskriminazio oro debekatu zuen. Herrien autodeterminaziorako eskubidea ere onartu zuen, baina deskolonizazio prozesuetara mugatuta. Bigarren belaunaldiak eskubide ekonomiko, sozial eta kulturalak formulatu zituen. Lehenengo bi belaunaldietan jaso ziren eskubide multzoak NBE-ren 1948.ko abenduaren 10eko batzar orokorraren 217A(III) erresoluzioan onartutako Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean (NBE, 1948) jaso ziren. Hirugarren belaunaldiak, alde batetik solidaritatean oinarritutako bake, garapen eta ingurumen eskubideak, eta bestetik eskubide etnikoak garatu zituen (Skutnabb-Kangas, 1994).

Eztabaida eta definizioek norbanakoaren eskubide unibertsalen eremutik eskubide sozial eta kolektiboen eremurako bidea egiten zuten heinean (eta, beraz, menpeko gutxiengoetako kideek beraien oinarrizko eskubideak gauzatu ahal izateko baldintzak ezartzeko aukerei ateak irekitzen zitzaizkien heinean) eztabaidak zaildu egin ziren, Estatuaren kontzeptu tradizionala eta botere erlazioak kolokan jartzen baitziren (Stavenhagen, 1995).

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Kapital soziala - Giza garapena - Garapen integrala “Ko te reo te mauri a te mana Maori” “Pjiekek’joo” • Hizkuntza – identitatea -kolektibitatea • Hizkuntza kapital sozial sortzaile • Kapital soziala giza garapenaren oinarrian • Baina, zer da garapena? Garapen integrala?

Garapenerako lankidetza - 1940-50: Bretton Woods, BM, FMI, BID, Nazio Batuak, GKE … - 60: Dependentziaren teoria. Asistentzialismotik negoziazio eta akordioetara - 70: Pearson txostenak, oinarrizko beharren fokatzea, MED estrategiak, %0,7. - 80: Neoliberalismoa, kanpo zorra. - 90 …: Amartya Sen, titularitateak, Giza Garapen Indizea, PNUD txostenak, garapen jasangarria, genero ikuspegia, … GKEen praktika EHan Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garapena indigena Andeetako kasua Txakana

Dimentsio ekonomiko - politikoa

Dimentsio teknologikoa

Dimentsio soziologiko - komunitarioa

Dimentsio ekologikoa

Garapenak lau dimentsio ditu Andeetako herri indigenentzat: dimentsio ekonomikoa-politikoa, dimentsio soziologiko-komunitarioa, dimentsio ekologikoa eta dimentsio teknologikoa. Garapen eko-soziala, beraiek erabiltzen duten terminotan, lau dimentsioen oreka mantenduz lortzen da. Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Herri indigenak ‘indio’, ‘indigena’, ‘natibo’, ‘tribu’, ‘gutxiengo tribala’, ‘herri natiboa’, ‘jatorrizko herria’, ‘aborigenak’, ‘lehen nazioak’, ‘nazio indigenak’, herri indigenak’, ‘laugarren mundua’,…

Herri indigenak 300 milioi pertsona baino gehiagoko osatzen dituzte, munduko lurralde guztietako 70 herrialde baino gehiagotan, eta, gutxi gorabehera, munduko populazioaren %4 dira. Herri horiek planeta honetako kultur aniztasunaren %90 ordezkatzen dute. Aniztasun hori da, hain zuzen ere, bere historiarekin eta bizi diren ingurunearekin batera, definizio bakar batean barneratzea zailtzen duena. Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Herri indigenak

Zenbait oinarrizko printzipio oso presente daude herri indigena gehienen artean. Oinarrizko printzipio hauen artean hurrengo hauek ditugu: • Gizakia ingurune naturalaren jabe baino ingurune horren parte da • Komunitatearen lehentasuna norbanakoarekiko • Elkarrekikotasuna eta birbanaketaren printzipioa, nahikotasuna, ondasun eta baliabideen metatzearen aurretik • Naturarekin eta komunitatearekin balore etiko eta espiritual sendoak. Deruyttere, A. (2001). “Pueblos indígenas, globalización y desarrollo con identidad: algunas reflexiones de estrategia”

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Herri indigenen eskubideak

Lehenengo mugarri nagusia “Herrialde independenteetako herri indigena eta tribalei buruzko OITren 169. hitzarmena” izan zen, 1989ko ekainaren 27an.

OITren 107 hitzarmena” eguneratu nahi izan zuen. Izan ere, 107. hitzarmenaren azken helburua herri indigenak bizi ziren herrialdeko gizarte gehiengodunean integratzea da, eta oraindik zenbait herrialdetan indarrean jarraitzen du . Hitzarmenak, besteak beste, izaera kolektibodun eskubideak onartu eta jasotzen ditu, herri indigenentzat oinarrizkoak diren gaiak: euren lurraldearen eskubideak, euren kultura eta baloreen sustapena, hezkuntza euren hizkuntzan jasotzea, kontsultarako eta parte hartzeko eskubidea edo zuzenbide tradizionalaren balioa. Gaur egun OITren 107. hitzarmena indarrean duten herrialdeak hauek dira: Angola, Bangladesh, Belgika, Kuba, Egipto, El Salvador , Ghana, Ginea-Bissau, Haiti, India, Irak, Malawi, Pakistan, Panama, Errepublika Domininikarra, Arabiar Errepublika, Siria eta Tunez. Gaur egun OITren 169. hitzarmena indarrean duten herrialdeak hauek dira: Argentina, Bolibia, Brasil, Txile, Kolonbia, Costa Rica, Danimarka, Ekuador, Espainia, Fiji, Guatemala, Honduras, Mexiko, Nepal, Noruega, Herbereak, Paraguay, Peru eta Venezuela Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Herri indigenen eskubideak

Bi hamarkadetako borroka luzearen ondoren, 2007ko irailaren 13an Nazio Batuen Erakundeko Batzar Orokorrak “Herri indigenen eskubideei buruzko Nazio Batuen Adierazpena” onartu zuen. Adierazpenak bederatzi bloketan banatzen diren 46 artikulu ditu: I.- Nortasuna eta giza eskubideak (1, 2, 6 -11 artikuluak) II.- Kultura eta tradizioak (12-14 artikuluak) III.- Heziketa eta hizkuntza (15-17 artikuluak) IV.- Lan eskubideak (18. artikulua) V.- Parte hartzea eta erabakiak hartzeko mekanismo propioak (19-24 artikuluak) VI.- Ingurumena (25-30 artikuluak) VII.- Autogobernua eta autonomia (3, 4, 5, 31-36 artikuluak) VIII.- Babes mekanismoak (37-41 artikuluak) IX.- Adierazpenaren irismena edo muga (42-46 artikuluak) Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza komunitate indigenak

-Hizkuntza komunitatea desegituratu -- Gutxiagotasun konplexua - Alde bakarreko elebitasun soziala

GALERA

- Diskriminazioa legala

- Funtzio-defizita

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Hizkuntza galeraren ondorioak

Maila kolektiboan - Kodearen galera - Ezagutzaren galera - Elementu kulturalen galera - Identitatea, kohesioa, kapital soziala, kolektibitatea Norbanakoaren mailan -Ondorio psikologikoak, linguistikoak, kognitiboak, sozialak eta ekonomikoak. - Alkohola, drogak, Hiesa, kartzela, … Skutnabb-Kangas, T. (2000). "Linguistic genocide in education – or worldwide diversity and human rights?", Nazio Batuen Erakundea (2008). “Las formas de educación de los niños indígenas ¿son crímenes de lesa humanidad?” Brown, L. (2006). “The Loss of Indigenous Languages - the Sociological Effects “

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Zertan ari dira herri indigenak hizkuntzari dagokionez?

Hizkuntzen erregistroa

Cree eta Hualapai komunitateak

Punana Leo eta Te Reo Kohanga: Maorien eredua.

Educación Intercultural Bilingüe

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Zertan da nazioarteko lankidetza? Galbidean dauden hizkuntzen erregistroan eta informazioa bilketan egiten ari diren proiektu eta ahalegin nagusiak - Frantzian “Centre national de la recherche scientifique” (CNRS): DDL (Dynamique du langage), CELIA (Centre d'Etudes des Langues Indigènes d'Amérique), LLACAN (Langage, Langues et Cultures d’Afrique Noire), LACITO (Laboratoire de langues et civilisations à tradition orale). - Inglaterran: Hans Rausing Endangered Languages Project eta Foundation for Endangered Languages -Alemanian Volskwagen Fundazioaren DoBeS (Dokumentation Bedrohter Sprachen) programa. - Japonian, gobernuaren “Endangered Languages of the Pacific Rim” programa. - Estatu Batuetan , gobernuaren “Documenting Endangered Languages” programa.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Zertan da nazioarteko lankidetza? Erregistratutako informazio guzti hori ordenatu eta jendarteari eskaintzeko proiektuak -Summer Institute for Linguistics, www.etnologue.com -Alemaniako Max-Planck-Institut für evolutionäre Anthropologie institutuaren World Atlas of Language Structures Online proiektua. http://wals.info -UNESCO, arriskuan dauden munduko hizkuntzen Atlas Interaktiboa -AECID, UNICEF eta Fundación para la Educación en Contextos de Multilingüismo y Pluriculturalidad (FUNPROEIB Andes): “Atlas Sociolingüístico de Pueblos Indígenas en América Latina”, 2009 -Hizkuntza amerindiarrak: Texas-eko Unibertsitatea, The Archive of the Indigenous Languages of Latin America edo Native Languages of the Americas - African Languages proiektua: www.africanlanguages.org - Living Tongues Institute + National Geographic: “The Enduring Voices Project” - UNESCO Etxea: Hizkuntzen AMARAUNA Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Zertan da nazioarteko lankidetza? Hizkuntza berreskuratzeko ahaleginetan ari diren erakunde eta proiektuak Australia: The Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies Zeelanda Berria: Te Kōhanga Reo National Trust AEB: Arizonako Unibertsitatean kokatzen den The American Indian Language Development Institute (AILDI) Resource Network for Lingusitic diversity (Australia, Zelanda Berria, Indonesia, Kanada, AEB, …) • Language Centres, Language Nest , Language reclamation GGKEak - Cultural Survival - The Endangered Language Fund - GTZ - IBIS - Japoniako Kooperazio agentzia - Mugen gainetik - Garabide

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garapenerako Lankidetza Ofiziala. Administrazio publikoen jarduera Euskal Autonomi Erkidegoko (EAE) administrazioa

Eusko Jaurlaritza (%60), Foru Aldundiak eta udaletxeak 2009ko aurrekontua 30.855.042 eurokoa izan zen. Aurrekontu honen %5a (1.591.747,31 €) bideratu zen nolabait hizkuntza indigenekin zerikusia izan dezaketen proiektuetara. Bi pausu ematea falta dira: alde batetik deialdietan era horretako proiektuen ezaugarriak kontuan hartzea, eta bestetik, garrantzitsuena, ildo horretako proiektuak aurkeztea GGKEek eta hauek onartuak izatea Kolonbiarekin lankidetza Kultura sailetik “2008-2011ko garapen lankidetzarako gida plan estrategikoa” Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garapenerako Lankidetza Ofiziala. Administrazio publikoen jarduera Nafarroa Garaiko Administrazioa 2009-2010 deialdian 7.800.000 € GGKEentzako proiektuak finantzatzeko. Hortik %3,6 hizkuntzekin zer ikusia duten proiektuak (2.4. ildo estrategikoa) Los objetivos estratégicos: B.4.1. Potenciar la inclusión de la perspectiva de los DD.HH., incluidos los Derechos de la Infancia, en los instrumentos de la cooperación navarra contemplando acciones de promoción, defensa, protección y garantía de los mismos, incluyendo el respeto a la identidad cultural. Las acciones estratégicas para llevarlo a cabo: B.4.1.a Incorporar, mediante la metodología apropiada, la inclusión de la perspectiva de los DD.HH. en las acciones de la CID,incluido el respeto a la identidad cultural. B.4.1.b Difundir en Navarra la situación de los DD.HH. en que se encuentran los países receptores de AOD, así como en relación a las identidades culturales de minorías étnicas o indígenas que se acompañan.” (Nafarroako Gobernua, 2007)

Iparraldeko Administrazioa Akitaniako Eskualdeko Kontseiluak ez du garapenerako lankidetza proiektuak bultzatzeko eskumenik egiten (Frantziako Gobernuaren Kanpo Harremanetarako Ministeritzaren ardura baita). Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garapenerako Lankidetza Ofiziala. Administrazio publikoen jarduera Espainiako Administrazioa Praktikan (59.400.973,31 €-tik 0, %3a dagokion arren) “Plan director de la cooperación española 2009-2012” (AECID, 2006): “lehentasun horizontalak” definitzerakoan, hurrengo bost lehentasun definitzen dira:

“ (…) Estas cinco prioridades horizontales son (i) la inclusión social y la lucha contra la pobreza, (ii) la gobernabilidad democrática y promoción de los derechos humanos, (iii) género en desarrollo, (iv) la sostenibilidad medioambiental, y (v) consideración de la dimensión cultural y respeto a la diversidad.” (AECID, 2006)

“Estrategia española de cooperación con los pueblos indígenas”

“La cooperación española en este ámbito marca como objetivo general el contribuir al reconocimiento y al ejercicio efectivo del derecho de los pueblos indígenas a articular sus propios procesos de desarrollo social, económico, político y cultural, lo que beneficiará a la sociedad en su conjunto” .

UNICEF eta Fundación para la Educación en Contextos de Multilingüismo y Pluriculturalidad (FUNPROEIB Andes): “Atlas Sociolingüístico de Pueblos Indígenas en América Latina”, 2009

Frantziako Administrazioa 2007-2011 Plan Estrategikoa (Agence Française de Developpement, 2007) aztertuz gero, ikus dezakegu nola “hizkuntza”, “identitate” edo “indigena” terminoak ez direla azaltzen. Horrek ez du esan nahi alor horietan proiekturik ez duenik egiten agentzia frantsesak, baina garbi dago ez dela lehentasunezkoa. Badituzte, ordea, Garapen Agentziaz kanpo linguistika edo antropologiaren eremuan sortutako ikerketa institutu publikoak Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

garabide

bidegara kooperazio ildo berri bat garapenerako euskal lankidetzan

www.garabide.org

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Behar Behar bat bat

. Gaur munduan fondo asko bideratzen dira herri indigenetara, baina gehienetan emaitza ez da egokia, izan ere garapen horren “knowhow”aren edo nortasun-garabiderako esperientziaren transmisioa eta trukea gutxik egin dezakete. Gai horietan kooperatzeko gaitasuna oso txikia da. Eta indigenak asko jokatzen ari dira horretan: izan edo ez izan, nortasunean garatu edo ez garatu. Euskal Herriak zeregin ederra izan dezake horretan.

Garabide

garabide

. Gaur egun, munduko komunitate eta herri askotan nortasun galeraren une erabakiorrean daude. Herri horiek jokatzen ari direna ez da kooperatiba bat gehiago edo gutxiago, eskola bat gehiago edo gutxiago, proiektu bat gehiago edo gutxiago. Bitartean, milaka urtean mantendu duten hizkuntzaren transmisioa galtzen ari dira juxtu belaunaldi honetan. “Garapenaren” ulermen sakonetik, galera horrek izugarrizko eragina izango du herri horien etorkizunean.

Aukera bat

bidegara

. Diskurtso mailan hau onartua badago ere, gehienetan oraindik kooperazioa ez da praktikan horretaz jabetu. Kooperazioaren zatirik handienak (bai gure herritik egiten denak ere) gai sozioekonomikoetan jartzen du ahalegin guztia, eta askotan asimilazio prozesuen parte da kooperazioa bera.

Behar bat

. Globalizazio neoliberalarekin munduak daraman bidean, hiru prozesu daude elkarri loturik: sozioekonomikoa, kulturala eta ekologikoa. Ez dezakegu ulertu prozesu bat beste biekin lotu gabe: gizakiaren degradazio sozioekonomikoa, herri indigenen edo herrien nortasunaren degradazioa eta naturaren degradazioa harremanetan daude. Eta hiru horien aldeko lana ere lotuta dago garabide egokiagoen aldeko ahaleginean.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

“Urrundik ikusten da Euskal Herriak esperientzia propio eta sakon batzuk dituela. Nolatan ez zarete hortik abiatzen zuen garapenerako lankidetza pentsatzeko eta egiteko orduan?” Unescoko Gazteria arduraduna

garabide

Aukera bat

bidegara

. Kooperazioa laguntza asistentziala izan ez dadin, herri batek ez du galdetu behar bakarrik zenbat diru daukan emateko, baizik eta beste hau: ze esperientzia daukan herri gabetuekin konpartitzeko. Hortik sortzen da kooperaziorik duinena eta aberatsena. . Ze esperientzia multzo dauka Euskal Herriak elkarbanatzeko? Zalantzarik gabe, bere nortasunaren bizi-ahalegina eta horretarako garabideen esperientzia behintzat hor dauka. Hori herri gabetuekin konpartitzen asmatzea berebiziko ekarpena izan liteke kontinente guztietan garapenerako lankidetzaren arloan.

Garabide

. Euskal kooperazioa, zentzu honetan ia ez da izan euskal kooperazioa. Oro har, ohiko kooperazioa egin du, ez da ohartu daukan altxorraz, eta ez ditu bere indarrak jarri konpartitzeko zeuzkan esperientzietan. Euskal kooperazioaren hutsune garrantzitsua da. . Ireki gabe dago oraindik herri honen lankidetzarako kooperazio ildoei buruzko gogoeta. Gogoeta eta eztabaida hori zabaltzean, nortasunaren garabide-esperientziak munduko herri indigenekin konpartitzeak bere tokia har dezake. Herri honen kooperazio ahalegina bideratzeko ildo nagusietako bat izateko bokazioa du, horretara deitua dago.

Behar bat

Hutsune bat Hutsune bat

Hutsune bat

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Aukera Aukera bat bat

Euskalgintza deitu izan den euskararen mugimendu modernoak era guztietako erakundeak sortu ditu, herri eta eskualde zein nazio mailakoak, enpresa, elkarte edo sareak, hezkuntzatik hasi eta kulturaren garapeneko alor txikienetaraino. Prozesu horietako bakoitzean, erakunde gehienetan, esperientzia oso baliagarriak ditugu bildurik, horien protagonista izandakoak bizirik daude eta garapen bidean dauden herri indigenentzat balio handiko transmisio gaitasuna dago gorderik. Aukera eskueran dago. Mundu zabalean herri indigena asko dago garabide bila. Euskal Herrian eragile asko dago esperientziaduna. Zubia kudeatzen hastea falta da.

Garabide

Eskaria hazkorra da azken urteotan. Euskal Herria erreferentzia bila bisitatzen duten gidari indigenak, unibertsitate indigena proiektuak, herri hauetako eskola elebidun sareak, mota guztietako erakunde indigenak… gero eta gehiago dira. Ez dago ordea garapenerako lankidetza ildo hau garatzeko ohiturarik eta honen garrantziaren kontzientziarik.

Aukera bat

bidegara

garabide

Une honetan desagertzearen eta garatzearen arteko amildegian dauden herri indigenentzat, ekarpen handiko ispilua da euskararena. Bereziki azken berrogei urtetako garapenean, esperientzia baliotsua dario euskararen komunitateari.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide Helburuak

garabide

bidegara

Garapenerako euskal lankidetzaren ardatz potentzialetako bat izanik, orain arte mamitu ez den kooperazio ildo bati oinarria eskaintzea da Garabideren egitekoa. Helburu hauek formulatzen ditugu: Garapen bidean dauden herrietako hizkuntza komunitate minorizatuekin lankidetza bideratzea, euskara eta euskal kulturaren garapen esperientzien trukean oinarrituta Norabide horretan, munduko Hegoaldeko hizkuntza komunitate minorizatuetako eragileekin lankidetza proiektuak garatzea. Lankidetza proiektu hauek hizkuntzaren, kulturaren eta nortasunaren garapen-alor desberdinetan gauzatuko dira, hezkuntzaren alorrean indar berezia jarriz.

Garabide

Euskararen eta euskal kulturaren garapenean lanean ari diren erakundeek Hegoaldeko hizkuntza komunitate minorizatuekiko lankidetzarako beren esperientzia eskain dezaten sustatzea, horretarako markoa eta bideak eskainiz.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide Lan ildoak

garabide

bidegara

Hegoaldeko hizkuntza komunitate gutxituekiko eragileekin lankidetza proiektuak hitzartu eta aurrera eramatea da Garbideren lana, proiektuak gure nortasunaren garapen-esperientziaren trukean oinarriturik. Horretarako maila desberdinetako proiektuak ditugu aukera moduan, Hegoaldeko eragileen behar eta eskariei erantzunez: 1. 2. 3. 4.

Formazio eta kapazitazio proiektuak Esperientzien truke-programak Aholkularitza proiektuak Tutorizazio proiektuak

Garabide Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide garabide

bidegara

Norekin egiten dugu lan? Hegoaldeko eragileak: erakunde indigenak Hegoaldeko herri indigenetako eragileak dira gure proiektuetako lankideak. Beren nortasuna garatzeko proiektu zehatzetan dabiltzan eragile kolektiboekin egiten dugu lan: herri indigenetako hezkuntza erakundeak, gizarte eta kultur erakundeak, erakunde publikoak eta indigenen erakunde politiko propioak.

Garabide

Lankidetza mota honetan eskaintzeko daukaguna kontinente desberdinetako herri indigenentzat dago zabalik. Hala ere, hasierako fasean Ameriketako herri indigenetara bideratuko da lan gehiena hainbat arrazoirengatik: gaztelera konpartitzeak ematen dituen abantailak, lotura historikoak eta, batez ere, Euskal Herrira lankidetza mota honetarako eskari zehatzak bertako erakundeetatik etorri izana.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide garabide

bidegara

Norekin egiten dugu Euskal Herria: euskararen garabideetakolan? eragileak Lan ildoen atalean aipatu ditugun proiektuak aurrera eramateko (formazio proiektuak, truke–programak, tutorizazioak eta aholkularitza proiektuak) Garabideren lana euskalgintzaren esperientzia modu eraginkor batean Hegoaldeko eragileen eskura jartzea da. Horretarako, batetik, euskararen garabideen esperientzia sistematizatzen dihardu Garabide-k, formaziorako, trukerako eta aholkularitzarako material propioa ekoiztuz. Horrekin batera, gure lanaren beste besoa da euskalgintzako protagonistak lankidetza-sarean sartzea. Funtsezko gakoa da, kasu bakoitzean, Hegoaldeko proiektuari dagokion sektore edo arlo zehatzeko euskal eragilerik egokienen lankidetza lortzea.

Garabide

Hezkuntza sareak, korpusa garatzeko erakundeak, estrategia mailako eragileak, hedabideak, kulturgintzako erakundeak, euskal unibertsitate esperientziak… eta abar luze bat dira honetarako lankide, hau da, euskararen garapena mamitzen duen erakunde, enpresa eta elkarte sarea.

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide

Zertan datza?

garabide

bidegara

Programa honetarako sortutako beken bidez Hegoaldeko hizkuntza komunitate indigenetako kideak gurean izango ditugu, Garabidek antolatutako formazio plan bat jarraitu eta Euskalgintza bertatik bertara ezagutuz. Beka hauek jasotzeko hautagaiak beraien hizkuntza komunitatean klabeak diren pertsonak izango dira: komunitateko liderrak, erakunde eta komunitate indigenetako ordezkariak, hezkuntza arduradunak,…

Zertarako? Truke Programa honek lankidetzan oinarrituriko hartu-emanak bultzatzen ditu, bereziak diren eredu gizakoiagoetara bideratuko gaituzten elkar-trukaketetan ikasiz eta irakatsiz. Hegoaldeko herri indigenek beraien hizkuntza eta identitatearekiko dituzten bizipenak eta esperientzia eta gurean daukaguna trukatu nahi ditugu, elkarren aberasgarri. Elkarlan eredu hau bultzatzeko inork badauka arrazoi eta aukerarik gu gara. Zer eskainia daukagulako. Ikasteko beharra daukagulako.

Garabide

Herri eta Hikzuntzen arteko Truke Programa

Herri eta Hizkuntzen arteko Truke Programa

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide garabide

bidegara

1. Euskalgintzaren esperientzia zuzenean gurera etorriko diren bekadunei transmititzea. 2. Soziolinguistika, hizkuntza ekologia, prozesu identitario, hezkuntza eredu eta hizkuntza normalizazioari buruzko formazioa ematea bekadunei. 3. Euskalgintzako eragileei hegoaldeko ekarpen eta hizkuntza errealitateak ezagutaraztea, bertako protagonisten bidez. 4. Bisitarien interes eta arduraren arabera, hasiera eman, euskalgintzako eragileekin lankidetzazko harremanei.

Garabide

Herri eta Hikzuntzen arteko Truke Programa

Helburuak

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide

Helburuekiko garatuko diren aktibitateak:

garabide

bidegara

•

Garabide Elkartearen eskutik gai bakoitzeko adituek emango dituzten formazio saioak: • “Realidad lingüistico-cultural de Euskal Herria” • “Movimiento social en favor del euskera” • “Sociolingüística” • “Realidad educativa” • “Procesos de unificación lingüística” • “Ecología de las lenguas”

•

Euskalgintzan eragile izan diren pertsonen testigantzak: • Joserra Zubizarreta • Argitxo Noblia • Iñaki Arruti • Kike Amonarriz • Xamar • Teo Etxaburu • Martxelo Otamendi • Juan Mari Torrealdai • Mari Anjeles Iztueta • Xabier Mendiguren • Mari Karmen Garmendia

Garabide

Herri eta Hikzuntzen arteko Truke Programa

Lehenengo helburu biak lortzeko antolatutako aktibitateak

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide

Helburuekiko garatuko diren aktibitateak: Bisitak

garabide

bidegara

Komunika bideak

Corpusa

Kultur ekoizleak

Admin. Publikoa

Herri Mugimendu lokalak

Lan Mundua Herri Mugimendu Nazionalak

Garabide

Herri eta Hikzuntzen arteko Truke Programa

Hezkuntza

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

Garabide Garabide

Helburuekiko garatuko diren aktibitateak:

garabide

bidegara

• • • • • • • • • • • • •

Euskaltzaindia AEK Arizmendi Ikastola Ikastolen Federazioa Elhuyar EKE Irulegi Irratia Lasarteko Euskara Zerbitzua Argia EiTB Zenbat Gara Elkartea Kafe Antzokia Bilbo EIZIE

• • • • • • • • • • • • • •

Gabriel Aresti Euskaltegia Berria Jakin Goiena Komunikazio Taldea AED Topagunea HPS Vianako Erentzun Ikastola Kontseilua EHE Emun UEMA Elkar Bertsozale Elkartea

Garabide

Herri eta Hikzuntzen arteko Truke Programa

Bisitak

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

2010. Urteko gestio planeko proiektugintza helburuak 1.- Corpusaren inguruko IV Truke-Programa egin 2.- Hizkuntza Biziberritzeko Maisutza antolatu eta burutu 3.- Maputxeen plataforma linguistikoari aholkularitza eta formazioa gauzatu 4.- Ekuadorko mapa soziolinguistikoen eraketan aholkularitza 5.- Ekuadorko herrien ipuinak editatzeko laguntza 6.- 2009ko truketik datozen proiektuen azterketa Kaqchikel Fundazioa RUPAI Ekoizpen Etxea 7.- Kooperantearen jarraipena eta aukera berriak aztertu 8.- GKE-entzako gidaliburua osatu 9.- Proiektu berrien identifikazioa Eleka Ing. Ling. Bai&by Soziolinguistika klusterra Ahotsak.com Aymara-ren hizkuntza akademia Amaia Antero Iñigo Iñurrategi

garabide

ara bidegara kooperazio ildo berri bat bat garapenerako euskal lankidetzan

www.garabide.org

Amaia Antero Iñigo Iñurrategi