Hizkuntza-aniztasuna
Belen Uranga b.uranga@soziolinguistika.org Soziolinguistika Klusterra 2011ko otsailak 10
• 2. Hizkuntzakomunitateak
Mikroan
Ertainekoak
Makroak
• 1. Munduko hizkuntzaaniztasuna
AZTERGAIAK • • • • •
Aniztasuna Banaketa; hedapena (gehigarria/kengarria) Ukipen-egoerak Homogeneizatze-arriskua Ekosistemak
• 3. Norbanakoaren hizkuntza-sistema eta bere ingurua
Munduko hizkuntza-aniztasuna
Ozeano Barea 1.100 18%
Europa 200 3%
Asia 1.900 32%
Afrika 1.900 32 %
Amerika 900 15 % • Hizkuntzak
• 850-823
Estatuak Papua Ginea Berria
• 670-726
Indonesia
• 380-387
India
• 410-505
Nigeria
• 270-279
Kamerun
• 240-288
Mexiko
• 250-235
Australia
• 210
Brasil
• 200-218
Zaire / Kongo
• 160-201
Txina
• 160-176
AEB
• 169
Filipinak
• 107
Myanmar
• 120
Nepal
• 100
Errusia
Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International.
Munduko baso-dentsitatea (adibide gisa)
1.2. a: Hizkuntza-familiak eta hizkuntza-aniztasun oso handiko herrialdeak
• Hizkuntzak
• 850-823
Estatuak Papua Ginea Berria
• 670-726
Indonesia
• 380-387
India
• 410-505
Nigeria
• 270-279
Kamerun
• 240-288
Mexiko
• 250-235
Australia
• 210
Brasil
• 200-218
Zaire / Kongo
• 160-201
Txina
• 160-176
AEB
• 169
Filipinak
• 107
Myanmar
• 120
Nepal
• 100
Errusia
Hiztun-kopuruaren araberako hizkuntza-kopurua
Hiztun-kopuruaren araberako hizkuntza-kopurua
239; 4%
72; 1% 8; 0%
795; 13%
1605; 26%
3391; 56%
<10.000 10.000-100.000 100.000-1.000.000 1.000.000-10.000.000 10.000.000-100.000.000 >100 MM
Hiztun-kopuru handiko hizkuntzak (milioi hiztun) (Gradol)
Txinera
1.113
Ingelesa
372
Hindiera/Urduera*
316
Gaztelania
304
Arabiera
201
Portugesa
165
Errusiera
155
Bengaliera
125
Japoniera
123
Alemana
102
Hiztun-kopuru handiko hizkuntzak (milioi hiztun) (Gradol)
Alemana 3%
Bengaliera 4%
Japoniera 4%
Errusiera 5% Portugesa 6%
Txinera 37%
Arabiera 7% Gaztelania 10% Ingelesa 13%
Txinera; 1.113
Ingelesa; 372 Hindiera/Urduera *; 316
Hindiera/Urduer a* 11%
Gainerako hizkuntzahiztunak
Gaztelania; 304 Arabiera; 201 Portugesa; 165 Errusiera; 155 Bengaliera; 125 Japoniera; 123 Alemana; 102
Munduko hizkuntza-aniztasuna: homogeneizatze-joera (Galtzearriskua)
Komunitate bateko hizkuntza arriskuan dago -arrisku potentzialean, behintzat- haurren ehuneko handi batek (%30ek gutxienez) ikasten ez badu • Wurm (2001): “Atlas of the World’s Languages Danger of Disappearing”. Unesco Publishing: Paris
Galtzeko arrisku potentzialean
• Ikasten duten haurren kopurua jaisten denean
Galtzeko arriskuan
• Transmisioa neurri handian eteten denean
Galtzeko arrisku larrian
• Hiztun gazteenak pertsona adindunak direnean
Hilzorian
• Hiztun gutxi eta adin handikoak
Hizkuntza hilak
• Hiztun gabeak
Hizkuntza-bizitasuna neurtzeko metodologia (Unesco)
Hizkuntzen desagertze-arriskua
Hizkuntzen desagertze-prozesua gaur egun inoiz baino azkarragoa da
Hizkuntzen desagertze-arrisku maila ehunekotan, espezie biologikoen portzentaia baino askoz handiagoa da.
Gizartea, oro har, sentiberagoa da galera biologikoaren aurrean hizkuntza-galeraren aurrean baino
Hizkuntzaren transmisioa (belaunaldiz belaunaldikoa) Transmisio orokorra
53 %
Belaunaldiz belaunaldiko erabilera Partzialki etena
23 % Adin.
Ia erabat etena Zeharo etena Ez daki / ez du erantuzn Guztira
Helduak
Gazteak
Haurrak
8% 12 % 4%
Adinekoak
65
Helduak
59
54
Gazteak
54
44
36
Haurrak
49
42
35
100 %
38
Munduko hizkuntza-aniztasuna galtzear
UNESCO: Atlas of World Languages in Danger of Disappearing
Hizkuntzek dituzten mehatxuak
Beste batzuk
Hondamen naturalak eta eragindakoak
Eragile eknomiko eta sozialak
Eragile demografikoak
Eragile politikoak
%3
%8
%16
%27
%46
Euskal Herriko hizkuntza-aniztasuna
Gutxiengoaren hizkuntza •Hizkuntza nagusia(k), •Atzerriko hizkuntza(k), •Immigrazioko hizkuntzak
Egoera desorekatuak •Ezagutza: transmisioa, ikastea •Estatusa •Ospea •... •Murrizte-arriskua
Aldaerak •Aldaera geografikoak •Estandarra Hizkuntza-komunitate(ar)en muina eta alderdi desberdinekin harremanak •Kultura(k), Identitatea(k), kohesioa… •Jarrerak , aurreiritziak
Hizkuntzak eta Immigrazioa
Proposamena: Gaur egungo ingurune globalizatuan… Ideia nagusiak: HIZKUNTZAREN IKUSPEGITIK •Ezagutza: H1, H2, H3, Hn... Htza.-aldaerak
•Erabileraesparruak
Aniztasu na
• (Eko)sistem(ar)en izaera orekatua. • Sistemaren aldagai guztien identifikazioa eta euren arteko harremanak • Desorekaren arrazoiak, ardurak, erantzukizunak • Oreka berriak eraiki beharra
Banaketa
Balioak: HIZKUNTZAREN IKUSPEGITIK •Lehia, aukera, ahalmena
•Galeraren identifikazioa
Ukipenegoerak
•Aniztasunaren balio unibertsala. •Jasotakoa ondorengoei emateko erantzukizuna •“Ahularen” aldeko neurri orekatzailearen beharra •Globalizazioaren eta “merkatu librearen” aurreko izaera kritikoa. •Lekuan lekukoaren balioa (identitatearen balioa) •Giza eskubideen errespetua •Unibertsaltasunera berezitasunetik
Homoge neizatzearriskua
•Hizkuntza/ •Identitatea/ •Kultura
Ekosiste ma
â&#x20AC;˘ Eskerrik asko