Bake heziketa astialdian

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:40

PÆgina 2

Guztiz debekatuta dago argitalpen hau osoan edo zati batean erreproduzitzea, edozein bide edo moduren bidez, erreprografia eta tratamendu informatikoa barne, copyright-en jabeen idatzizko baimenarekin ez bada behintzat.

Argitalpen honen ale gehiago eskuratzeaz interesaturik dauden pertsona, projektuaren arduradun den edozein erakundera zuzen daitezke.

Argitalpen hau, bost hizkuntzatan aurki dezakezue: gazteleraz, katalaneraz, euskeraz, ingelesez eta frantsesez. © © © © © © ©

Fundació Catalana de l'Esplai Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas Edex Centre de Loisirs Pierre François Union Regionale des Francas du Languedoc-Roussillon PlayBoard Scottish Out of School Care Network

Egileak Roser Batlle, Ariadna Cañameras, Ramon Ignasi Redondo, Marga Rey, Felipe Aranguren, Jorge Hermida, Eva Ruiz de Somavia, Ángel Santos, Roberto Flores, Roberto Navarro, Claudine Troulet, Manolita Alonso, Patrick Marcel, Nathalie Sans, Antoinette McKeown, Mia Murray, Jacqueline O'Loughlin, Irene Audain, Paul Williamson, Maureen McKissock.

Koordinazioa Fundació Catalana de l'Esplai Adierazpide grafikoa, diseinua eta maketazioa Fundació Catalana de l'Esplai © edizio honen Fundació Catalana de l'Esplai Dolors Almeda 19-21 08940 Cornellà de Llobregat Tel. 934 74 42 51 Fax: 934 74 07 05 fundacio@esplai.org www.esplai.org Fotomekanikagintza Magenta Crom SL Barcelona Inprimaketa Gràfiques Cirera - Castellterçol Legezco Gordailua B-31.122-2001

Bake heziketa astialdian Hiru herrietan praktika onen laburpena

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:40

PÆgina 4

Aurkibidea Sarrera

1. Aurkezpena 6 2. Bakeaz eta bake heziketaz

10

Praktika onen laburpena

1. Naturarekiko bakea 28 2. Ni eta nire lagun guztiengatik 3. Haurtzaroaren ahotsa 60 4. Gurasoentzako gunea 74 5. Oinaze eta arrastoak 86 6. Irainen ordez, jolasak 94 7. Begirunea 108

42

Erakundeei buruzko argibidea

Fundació Catalana de l’Esplai 132 Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas 134 EDEX 136 Centre de Loisirs Pierre François 138 Union Regionale des Francas du Languedoc-Roussillon 140 PlayBoard 142 Scottish Out of School Care Network 144

Bake heziketa astialdian aurkezpena

5

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:40

PÆgina 6

1

Aurkezpena

Praktika onen laburpena

Zuen eskuetan duzue bake heziketari buruzko Europako hiru herriren esperientzia praktiken laburpena. Honako esperientzia hauek, etorkizunean esperientzia bateratuak egitea ahalbidetuko duen ardatz pedagogikoa aurkitzea dute guztien gogoeta teoriko.

Gogoeta hau eta esperientzia praktiko hauek eguneroko lan hezigarrian oinarritzen dira, hain zuzen ere, zailtasun anitzeko (lan ezegonkorra, eskola-porrota, kultur suspergarririk eza, alderdikeria, xenofobia, belaunaldien arteko bortxakeria edo inguruneko hondaketa) gizarteinguruneetatik datozen haur eta gazteekin egiten denaren lanean.

Abiaburuak Giza baloreak astialdiko heziketaren funtsezko osagai gisa

Bake heziketa giza baloreetako heziketaren ardatz nagusia da

Hemen aurkezten dugun proposamenen laburpena giza baloreen arloan egindako lantze didaktikoan datza, eta, hain zuzen ere, hau da, XX.mendeko azken hamarkadako hezitzaileek (familiak, irakasleak, astialdiko hezitzaileak) aurre egiten dioten erronka hezigarria, aurreko hamarkadetan baino alde ezezagun gehiagorekin eta gure gizartearen zein gaur egungo heziketaren abiaburuak eta praxia kolokan jarri duten baloreen krisiaren zama astunarekin.

Horra hor hautaketa hau egiaztatzen duten oinarrizko hiru arrazoi:

Gizakiarenganako, eta batez ere, haur eta gazteenganako, konfidantza eta baikortasunetik besterik ezin dela hezi uste dugu. Gaur egungo gizarteak abantaila asko du, gure historiako beste garai batzuekin parekatzen badugu behintzat. Abantaila hauek guztiak hartzea eta ahal bezainbat aprobetxatzea badirudi datorren milurtekoko hezitzaileen zeregin funtsezkoenetakoa.

Astialdiko heziketari dagokion arloak moralezko heziketa-egitarauen diseinu eta ezarpenari osagai garrantzitsuak ekar dakizkioke, eskolaren egiturazko muga eta betebehar akademikoen eraginpean ez dagoen esku-hartzeko gunea baita.

Askatasun, aldakortasun eta derrigortzerik ezako ikuspegipean, astialdiko heziketak esperientzia ludiko, sortzaile eta harremanezko biziak ahalbidetzen ditu, eta giza baloreen aldeko heziketa halabeharrezko ikasgai edo hautazko ikasgai baino, esperientzia pertsonal bizi bilakatzen du.

Bakerik ez dagoen inguruneetako haurrenganako eragina esku-hartze hezigarri zehatzen bidez orekatzeko beharra. Bake heziketa berez bakea bermatzeko baldintza nahikoa ez bada ere, bada bakea sendotzeko beharrezko baldintza.

Gizabanakoaren dimentsioa (barneko bakea) eta gizarteko dimentsioa (inguruarekiko eta inguruneko bakea) bakearen bizipenean elkarrekin harremanetan jartzeko eta anplifikatzeko beharra. Bakeak badu izaera politikoa, baina, honen aurreko jarrera, arlo guztietan, gizabanakoarena zein gizartearena izan behar du.

Milurteko berriari baikortasun eta itxaropenez, ideia eta uste sendo argiez, ekiteko beharra. Bakea gizateriaren nahirik zintzoenetarikoa da, baita ibilbidea eta helmuga bat egiten duten etorkizun utopikoa ere. Bakea da herriek eta gizakiek aurrera egiteko bide bakarra, eta giza balore guztiak dira "bakearen zioak".

Astialdiko heziketak garrantzi handia eman behar dio "bake giroak" sortzeari, bakea baliabidetzat jo behar delarik, hain zuzen, ondoko baloreak aukera osoz hedatzen diren ingurunetzat: askatasuna, sormena, zintzotasuna, adiskidetasuna, maitasuna, edertasuna, justizia, aniztasuna, batasuna, elkartasuna, ontasuna‌ Bake honetatik egiaren adieraren susmoa izan daitekeela.

Bake giroak sortzea, hau da, bakea nork bere buruarekin, gainerakoekin, naturarekin nabaritzeko guneak, inguruneak sortzea da, seguru asko, baloreetan hezteko estrategiarik nagusienetarikoa: honelako bizipenak ez dira sekula ere ahazten, erreferente bihurtzen dira: norberak bizipenak berriz bizitzeko irrika du, eta egoera honek, berriz, hauek sortzeko asmoa eta konpromisoa dakartza.

Bake heziketa astialdian aurkezpena

7

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:41

PÆgina 8

Haur eta gazteen astialdiko metodologia hezigarria sendotu beharra dago Urteak joan, urteak etorri, Europako astialdiko heziketari buruzko egitasmoek, ekimenek eta mugimenduek era askotako esperientzia hezitzaile berritzaileak pilatu dituzte. Baina, eguneroko lanak haien denbora guztia hartzen duelarik, eta sarritan oso baldintza larrietan lan egin behar izaten dutelarik, ezin izan dute haien aberastasun praktikoari dagokion literatura pedagogikorik landu.

Hau dela-eta, astialdiko hezitzaileek, oraindik gaur egun, irakurgai pedagogiko gisa eskola-arlorako bakarrik idatzi diren lanak ohi dituzte, hots, ikasgeletan lantzeko metodologiak zein dinamika akademikoarenak.

Beharrezkoa da, beraz, astialdiko heziketaren esperientzia baliotsu horiek azaleratzea eta hedatzea, sistematizatzea, maila metodologikoa ematea, eta neurri bateraino unibertsal bihurtzea, nazioartean egiaztatuz eta anplifikatuz.

Benetan malguak diren metodo hezigarriak, hezitzaileen eta haurren sormena ahalbidetzen dituztenak, esperimentatzea da arazoa, orientazioa errazten duten erreferente egonkorrak begien bistatatik alde egin gabe.

Egileak Honako proposamen hau Europako hiru herritako zazpi elkartek egin dute: Fundació Catalana de l'Esplai, Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas eta EDEX (Espainia); PlayBoard eta Scottish Out of School Care Network (Erresuma Batua); Centre de Loisirs Pierre François eta Union Regionale des Francas du Languedoc-Roussillon (Frantzia).

Aurreko guztiak irabazasmorik gabeko elkarteak dira, haur eta gazteen astialdiarekin zerikusia duten eremu desberdinak betetzen dituztenak: jolastoki seguruak sortzetik, auzo zein herrietan elkarbizitza sustatzera.

8

aurkezpena Bake heziketa astialdian

Hala ere, elkarte guztiek oinarrizko ezaugarri berak dituzte: Haurren eskubideei buru-belarri eusten diete, eta haurrak zein gazteak benetako hiritartzat jotzen dituzte.

Astialdiari garrantzi hezigarri handia ematen diote, desberdintasunak eta bazterkeria larriagotu eta herritar behartsuak laidozta ditzaketen gunea baita, eta hau dela-eta, gizarteratzearen alde borrokatzen dute.

Egitura egonkorren sortzea (astialdiko heziketa-zentroak) bultzatzen dute, hauek familia eta erakundeei kalitatezko zerbitzu malguak emateko gai baitira, betiere, lurraldeko gainerako eragile hezitzaileen laguntzarekin batera.

Ingurunearekiko lankidetzatik abiatuz lan egiten dute, lurralde bakoitzeko eragile hezitzaileekin elkarlanean: familia, eskola, elkarteak‌ Herri-administrazioarekin batera elkarlanean aritzeko guneak bilatzen dituzte, baina, era berean, beharrezkoa denean, haurren bizitza-kalitatea hobetzeko salatu eta presionatu ohi dute.

Bake heziketa astialdian aurkezpena

9

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:41

PÆgina 10

2

Bakeaz eta bake heziketaz Bakea, bide bakarra Milurteko berrirantz Milenarismoaren aldeko ameskeriak eta amets mesianikoak alde batera utzita, mende berriari hasiera emateak, orain arteko gizateriaren historiari buruzko gogoeta egiteko balio behar izango du behintzat. Eta historia honen gertakaririk iraunkorrena, inolako zalantzarik gabe, gerra izan da.

Bukatzear dagoen mende honen ezaugarri bat, beraz, bakerik eza da, hain zuzen, ondoko gertaeretan gauzatu dena: giza eskubideen urratzea, Hegoaldeko herrien kanpo-zorra eta pobretzea, ingurugiroari etengabean erasotzea, eta "egiturazko bortxakeria" deritzona, sistemak justifikatutako injustizia.

Aldi berean, mendebaldeko munduaren zati handi batean gertatzen diren mugimendu zein joera faxistek izan duten gorakadaren lekuko gara, baita gero eta handiagoa den lurralde batean handituz doazen jokabide arrazisten eraginaren lekuko ere. Jarrera mota biak biztanleriaren sektore jakinetan sustrai sakonak dituen nagusitasunezko sentimendu batetik sortu ohi dira.

XX.mendeko aurrerapen zientifiko eta teknologikoek, komunikatzeko era berriei eta gaixotasunak sendatzeko modu berriei hasiera eman dietenak, ez digute bakerik ekarri. Aitzitik, ikerketa zientifikoaren ehuneko handi bat jarduera militarrari lotuta dago eta armagintza oraindik da negozio errentagarria sektore pribatuarentzat.

"Egia esan, azkeneko berrogei urte hauetan, gizakiak ez du inoiz, hain nabarmen, bakea hain eskuragarri izan.

Bai, baliteke bakea egoera guztien bizitzarako izatea, eta gizakiari dagokio bere patua hautatzea edota gerraren izuak jasatea. Benetan, gaur egun gizateria bidegurutzean dago, bakea adorez, ausardiaz eta irudimenez aukeratu behar baitu".1 Milurteko berriaren egunsentian, bake kulturaren hazia landatu beharra dago, planetak bizirik iraun dezan, beste hautabiderik ez dagoelako behintzat. Kontuan izan behar dugu gaur egungo haurrak izango direla biharko erabakiak hartuko dituztenak.

Bakearen dimentsio "positiboa" Gaur egun oraindik nagusi den bake-kontzeptua, zoritxarrez, bake "negatiboaren" kontzeptua da. Hau da, huskeriaz, "gerrarik eza" delakoagatik definitzen den bake-kontzeptua.

Ikuspegi honen arabera, bakea da gerrarik ez dagoenean dagoen hori, eta bortxakeria, esplotazioa, bidegabekeriak, bazterkeria, bereizkeria... bezalakoak ez dira zalantzan jartzen.

Baina, osasuna gaixotasunik eza ez den bezala, bakea ez da gerrarik eza besterik ez.

"Bake negatiboa" delakoa kontzeptu zaharkitua da, eta bere ordez "bake positiboa" kontzeptu aberatsagoa erabili behar da.

Borroka positiboa

hitzak dira, hain

Bakea mundu hobea eraikitzeko prozesua da; bakearen helburua, beraz, bortxakeriarik eza da, harmonian, justizian, oinarrizko beharren betetzean, gizarteratzean eta zuzentasunean gauzatzen dena.

Hain ekintza garrantzitsuak hainbeste behar izaten du, non oso argi uzten duen bidea izan behar duela erreferentzia nagusi.

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

1 Aurrekoak Federico

Mayor Zaragoza-ren

11

zuzen ere, Bakea gizakiaren izpirituan delakoari buruzko Biltzarra baino aurreko batzarrean, Yamoussoukro-n, esandakoak, UNESCO, 1998.

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:41

PÆgina 12

oldarkorra" behar dela esan ohi da. Noizean behin, "ogiaren gerra" esaten da prezioen larrialdiaz mintzatzeko, era berean, kaleetan gerta daitezkeen "bortxakeria pizteak" esaten da…

Bake positiboa kontzeptu orokorra da, ondoko kontzeptuak jasotzen dituena: herriak ingurugiroarekiko harmonian garatzea; giza eskubideak babestu, sustatu eta garatzea eta hauen ondorio diren arrazakeria eta alienazio-modu guztiak baztertzea; demokrazia; desarmatzea; bake kultura bortxakeria kulturaren ordezko gisa; giza segurtasun orokorra babes militar kontzeptuaren ordez eginkizun izatea.

Merezi du, beraz, kontzeptu hauek bereiztea.

Oldarkortasuna ez da, berez, joera negatiboa.

Pasibotasunaren aurkako indar bizitzat jo daiteke, berriz. Hala eta guztiz ere, oldarkortasuna aldatzeko eta hobetzeko motorea ez ezik bortxakeriarako bidea ere izan daiteke.

Bakea ekintza eta borroka prozesua da, ekintza eta konpromisoa behar izaten dituena. Bake positiboa sutsua eta adierazpenezkoa da, injustiziari aurre egiten dion neurrian, eta gizaki guztiontzako bizitza-baldintza duinak lortzea du helburu.

Ikuspegi honetatik, oldarkortasuna beharrezkoa litzateke injustiziari gogor ekiteko, aurka egiteko, ingurunea aldatzeko, oztopoei aurre egiteko: beharrezkoa da nolabaiteko oldarkortasun-dosia hiritar aldarrikapen bati ekiteko, greba bati ekiteko, su bat itzaltzeko… Kasu honetan, ez litzateke joera suntsitzailea izango, eraikitzailea baino.

Bakezalea, beraz, borrokalaria da. Ez da inola ere ez pertsona pasiboa, ezta dena jasaten duen horienetakoa eta patuaren nahia etsipenez hartzen duen horienetakoa ere.

Bortxakeria gauza desberdina da; ez da oldarkortasuna bezalakoa. Bortxakeria gatazka bat konpontzeko "modu okerra" da: "Gizaki bati berez dagokion zerbaiten (osotasun fisiko, psikiko edo morala, eskubideak, askatasunak...) urratzea edo jabetzea den jarrera edo jokabidea. Pertsonek nahiz erakundeek izan dezakete jokabide hau, eta era guztietara egin daiteke. Zuzeneko bortxakeriaz gain, badago egiturazko bortxakeria delakoa, eta honetaz jabetzea badirudi zailago, baina gure gizartean ohikoena da".2

Bakezalea ez da beti "baketsua" izaten (hitz hau ulertu ohi den bezala), sutan jartzeko, aurka egiteko, haserretzeko, oihu egiteko, protesta egiteko eta bortxakeriaz jositako egoera bat aldatu arte ez etsitzeko nahiko sentibera delako.

Gatazka positiboa Gatazkak pertsonen arteko harremanen parte dira, baita gizabanako-kolektibitate dinamikaren sozializazioprozesuaren eta bizikidetzaren parte ere. Ezin da, beraz, gatazka ezabatu ezta gatazkarik gabeko mundua nahi izan ere, klonez beteriko mundu artifiziala izango litzateke eta.

Interes eta ikuspegi desberdinak non, gatazka han.

Gatazka beharrezkoa da hazteko eta heltzeko, bai gizabanakoari bai taldeari dagokionez. Gatazkei esker, gizakiak bere mugez eta aukeretaz jabetzen da, baina saihestu beharra dago gatazka bortxakeriaren bidez konpontzeko joera.

Ezinezkoa da bakea tirabiratik bereiztea, eta beharrezkoa da bakearen kontzeptua arrisku eta lehia egoeretatik definitzea, bakea berdintasunetik ez bereizteko ahaleginak egin behar ditugula.

Egiaz, gatazka edonola konpon daiteke, eta bortxakeria da, hain zuzen, konponbide ohikoenetakoa, baita eguneroko gauza txikietan ere: jolaskideari jostailu desiragarria haserre biziz kentzen dion haur horretatik, auzokoen bilera batean iraindu eta mehatxu egiten duen auzoko horretara, edo kontrako taldeko

12

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

Oldarkortasunak ez dakar nahitaez beste gizaki batenganako "erasorik"; bortxakeriak, berriz, erasoa burutzen du.

Egiturazko bortxakeria da, beraz, Hegoaldean

futbolzaleekin mutur-joka hasten den futbolzale horretara…

Gatazkak modu baketsuan konpontzeak ikastaldia, heltze-prozesua, behar izaten du, eta honek ez du arazoa saihestearekin zerikusirik. Gatazkei aurre ez emateko gatazkak saihestea ez da jarrera baketsua, koldarra baino.

Oldarkortasun positiboa Ohiko mintzairan , oso erraza izaten da "oldarkortasuna", "bortxakeria", "gerra"...bezalako hitzak nahastea.

Batzuetan, "oso oldarkorra" esaten zaio pertsona bati "oso bortitza" hitzaren sinonimo gisa. Edo hedatze prozesuan dagoen enpresa baterako "saltzaile

hainbeste ume gosez hiltzea, Iparraldean, berriz, elikagaien soberakinak pilatzen direnean. Egiturazko bortxakeria da emakumeek Afganistanen jasaten duten egoera. Egiturazko bortxakeria da garapen gutxiko herrietara industria poluitzailea esportatzea. Egiturazko bortxakeria da Hiesa-ren antigorputzen eramailea den neskatila bati eskolan sartzen ez uztea. Baliteke, beraz, belarrondokorik eman gabe bortitza izatea.

Bortxakeria-egoera iraunkorrean bizi izaten diren haurrek egoera horretara ohitzeko eta bizigiro ohikotzat hartzeko arriskua dute. Hau gertatzen denean, gizakien duintasuna eta Ongia eta Gaizkiaren arteko muga etikoak lausotzen dira eta Ongia ezagunarekin eta Gaizkia ezezagunarekin berdintzeko joera izaten da.

Sarriegi bortxakeriaz hornitzen diren haurrek ez dute bortxakeria baino ematen, honela hausteko oso zaila den sorgin-gurpila ixten delarik.

Gerra giza espezieak berea eta bakarra duen bortxakeriamodua da, gatazka politikoak konpontzeko ezartzen dena, hain zuzen.

Bigarren Mundu Gerraren bukaeratik, hirugarren bat deklaratu ez bada ere, ez da munduko lurralde batean edo bestean gerrarik gabeko egunik igaro. Gerra komunikabideen eguneroko ikuskizunaren zati da.

Izuaren egunerokotasun honek, zitalki, halako "anestesia" bat dakar: azkenean, "jada ez da berria".

Badira gerra fotogenikoagoak komunikabideentzako eta, bortxakeria arinki hartzen denez, mailakako geldikor batek harrapatzeko arriskuan gaude.

Bortxakeriarik eza egiturazko bortxakeriaren erantzun gisa Mugimendu bakezaleak gorrotoak eta esplotazioak markatutako etorkizuna etsipenez hartzen ez duten milaka pertsona biltzen ditu Lurrean. Gandhi eta Luther King bezalako pertsona ospetsu bezain enblematikoek eutsi zieten bortxakeriarik eza postulatuetan inspiratzen da.

Mugimendu bakezaleari kimerikoa, utopikoa eta axolagabea izatea leporatu diote, baina mugimendu erradikala da, sistemaren egiturazko bortxakeriari aurre egiten baitio eta pertsona eta herrien arteko botereharremanak zalantzan jartzen baititu. Mugimendu hau, beraz, gizarteko beste mugimenduekin lotzen da: ekologista, feminista, xenofobiaren aurkakoa…

Injustiziari aurre egiten dio eta mundua bortitzak ez diren metodoen bidez aldatu nahi du: herriaren mobilizazioa, iritzi publikoa, desobedientzia zibila, kooperaziorik eza.

Mugimendu bakezaleak badu helburu handizale samarra datorren menderako: egiturazko bortxakeriarik gabeko lehenengo mendea izan dadila.

Bakearen dimentsio "holistikoa" delakoa

Barneko bakea

Besteekiko bakea

Naturarekiko bakea

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

13

2 Egile batzuk.

Educar para la paz.

Una propuesta posible. Los libros de la Catarata, 1994

introduccionEUSK.qxd

3 Weil, P. L'art

de viure en pau.

Cap a una nova

17/12/2003

17:41

PÆgina 14

Historian zehar, bakea modu zatikatuan deskribatu ohi da, subjektuaren bakea (barnekoa) eta objektuaren bakea (kanpokoa) aurrez aurre jarriz.

consciència de la pau. Bartzelona: Centre Unesco de Catalunya, 1991.

4 Pierre Weil,

op. cit., 63.orr.

5 Jacques-Yves

Cousteau-ren hitzak, "Etorkizuneko Belaunaldien Eskubideen alde" kanpainan -bere bizitzako azken urteetan bultzatu zuena- esan zituenak.

Lehenengo kasuan, bake kontzeptua ia psikoterapeutiko edo, gutxienez, bukoliko, bihurtzen da. Bigarren kasuan, bakea pertsonarengandik at dagoen fenomenotzat jotzen da eta, beraz, neurri batean, ez du pertsona bakearen lorpenaz arduratzen.

"Bakearen ikuspegi berria holistikoa delakoa izango da, edo, beste modu batean esanda, zatikatua ez den ikuspegia (‌) Gizakiak, gizartea eta natura kontuan hartuko dituen ikuspegia edo, beste modu batean esanda, barneko ekologia edo ekologia pertsonala, gizarteko ekologia eta planetako ekologia kontuan hartuko dituena. Hiru alderdi hauek elkarri hertsiki lotuta daude eta elkarrengan eragina izaten dute etengabe. Ikuspegi honen arabera, bakea, aldi berean, izpirituaren barneko egoera -harmonia pertsonalak sortua- harmonia sozialeko egoera -gatazkak modu baketsuan konpontzeko gaitasunetik datorrena-, eta naturarekiko harmonia da. Ezinezkoa da, beraz, benetako barneko bakerik egotea gizarte mailan txirotasuna eta bortxakeria daudela edo guk ingurugiroa suntsitzen dihardugula badakigu." 3

Barneko bakea Barneko bakea osasun pertsonalaren dimentsio bat da, bizimodutzat hartzen dena, eta zerikusi handia du norberaren estimuarekin, norberaren duintasunarenganako begirunearekin eta emozio-orekarekin.

Barneko bakea bada zoriontasuna ulertzeko modu bat ere: kanpoko baldintza materialez (erosotasunak, entzutea, dirua, arazorik eza...) gozatzea baino, gogo positibo eta adoretsuaren baldintza baten ondorioa.

Barneko bakeak badakar gizarte-iaiotasunen garapena, hain zuzen ere, pertsonari afektibitatez komunikatzen, erabakiak hartzen, bere sentimenduak erakusten, frustrazioak jasaten, irabazten zein galtzen ikasten laguntzen diotenak, azken finean, komunitatearekin "bakean" bizitzen laguntzen diotenak. Barneko bakea, beraz, "kanpoko" bakea lortzeko beharrezko bakea da, nahikoa ez bada ere.

Barneko bakearekin nahiko ez dugula jakiteak ez gaitu dimentsio hau gutxiestera eraman behar. Baloreak barneratzea beti izaten da hauek hedatzeko baldintza.

Barneko bakeak "kanpoko" bakearen alde borrokatzeko indarra zein erresistentzia ematen digu.

Gizarteko bakea Besteekiko bakeak, oinarrizko alde gisa, giza eskubideen babesa, sustapena eta garapena azaltzen ditu. Aldi

14

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

berean, "Gutxieneko balore adostuen" gutuna, hau da, Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsala, bake kulturarako aurrerapauso handia da, errepresio eta injustiziaren aurkako oztopoa baita. Batez ere, esperientzia historikoen batura -eta ez gizarte baten eredua edo pertsona baten kontzeptua- abiapuntutzat hartu zela hartzen badugu kontuan.

Naturarekiko bakea Bakearen ikuskera zatikatua pertsona dagokion berezko ingurunetik banantzen duena da, baliabide naturalen ustiapena -inoiz bukatuko ez balira bezala edo espezien hondamenak giza naturarekin zerikusirik izango ez balu bezala- sustatzen duena da.

Baina, hala ere, "ingurunea energia unibertsalaren adierazpena da; gizaki gisa, energia horren parte gara, gainera, hain zuzen ere, gu honetaz eginda gaude." 4 Lurra gizateria guztiaren ondarea da. Ez dugu etorkizuneko emakume eta gizonei -gaur egungo haurrak eta gazteak- utziko diegun ondarea hondatzeko eskubiderik. Zoritxarrez, gainpopulazioa eta hazkundeeredua itzelezko mehatxua dira gure ondorengoentzat.

Haurrek eta gazteek dute poluziorik eta hondamenik gabeko Lurra jaraunsteko eskubidea, baita Lurraz gozatzekoa eta belaunaldi eta gizabanako bakoitza giza familiaren kide bilakatzen duen Lurra jaraunstekoa ere.

"Belaunaldi bakoitzari jaraunspen hau dagokio, Lurraren biziari egin dakizkioken kalteak saihestearen erantzulea da, eta etorkizuneko belaunaldietako eskubideak babestu behar ditu, nahitaez hauengan eragina izango duten erabakiak hartzen direnean hauek ez badaude ere." 5 Hobeto bizitzea "gehiago kontsumitu eta gastatu" dela uste denean, gizakiaren aurrerapena eta zoriontasuna produktibikeriaren eta erosotasunaren igoeraren sinonimoak direla uste delarik, Lurra objektu-baliabide agortezintzat jotzen da, eta naturaren eskubideei -guztionak eta etorriko direnenak- bortizki eraso egiten zaie.

Sasibakeak Bakea ez da lasaitasuna "Utzi bakean!" ohiko esamolde honekin, modu txarrean, ez gaitzaten gogaitu eskatu ohi dugu.

Eta, benetan, norberaren erosotasuna, arazorik eza, erantzukizunetatik ihes egitea, "sasibakea" dira. Bakea ez da lasaitasunaren sinonimoa, askotan, berriz, kezka eta borroka da.

Baina kontsumoko gizarteak guztiok hainbesteraino beratu gaituenez, betiere "batere eragozpenik", "batere

segurtasunik eza" nahi izaten dugu. Sarritan, ez ikusteko begiak ixten ditugu, ikusteak ekintzara edo, gutxienez, ikusten ari garenaren aurrean ez jarduteko kontzientzia txarrera, eramango gintuzkeenean.

Bizi izaten garen munduan -eta ez gure pribatutasuneko berotegian- bizitzeko erantzukizunak onartzea beti norberaren ahalegin handia behar izaten duen ekintza da.

Bakea ez da ordena Bakea gatazkarik eza ez denez gero, bakea ezin da ordenaren sinonimoa izan. Diktadura-aldipean "bakea" urte askoz egoten da eta kasu honetan, errepresiozko, isiltasun bortxatuko, beldurrezko, zentsurazko eta poliziaren gehiegikeriazko urte asko izaten dira benetan. Gaur egun, kaleko segurtasuna, esaterako, ondasun desiragarria eta bidezkoa da, baina ez du zerikusirik bakearekin.

Komunitate batean agerian gatazkarik ez egoteak beste arazo batzuk ezkuta ditzake, edo bizikidetza onarekin baino, poliziaren agerpenarekin zerikusia izan dezake. Bakea ez da gatazka bat isiltzea, agerian "ordena" nagusi dadin. Edonola ere, ordena hau azalekoa izango litzateke eta arazo estaliak lehentxeago edo geroxeago azaleratuko liratekeenakezkutatuko lituzke.

Beste alde batetik, segurtasuna izateagatiko eta arriskuak saihesteagatiko obsesioak bortxakeriaren kiribila zein segurtasunik eza egoerak piztu besterik ez du egiten. Gizabanakoaren mailan, adibiderik argiena biztanleria zibilak, nork bere burua defendatzeko aitzakiapean, armak edukitzea da (AEB-etan gertatzen den bezala): biztanleriak hain

proportzio handian armak eskuragarri dituenean, ezinezkoa izaten da bortxakeria ez areagotzea.

Mundu mailan, armamentismoa zentzugabea izatera heltzen da: gaur egungo armek Lurrak baino hondamenbotere handiagoa dute.

Bakea ez da neutraltasuna Bakea beti justiziaren alde konprometitzen da. Ez dago neutraltasunarentzako lekurik: bakearen alde ala bakearen aurka. Bakea jarrera hartzea da eta, beraz, beligerantzia, erronka, desobedientzia.

"Herri bakoitzak merezi duen gobernua du" edo "dena so egiten den moduaren menpe dago" bezalako erlatibismoak zinismoz josita daude.

Baina, zalantzan gaudenean ez gara neutralak.

Justiziaren zioak ez daude argi beti eta, askotan, ideiak argi baditugu ere, ez dakigu zer egin behar den.

Etorkizuneko gizarteak gero eta kultur gehiago izango duelarik, gauza erraza da kultur tradizio bakoitzaren babesa aitzakiatzat hartzea dena balio ahal izango duela justifikatzeko, honela, jarrera kritikoa eta baloreen eduki ideologikoak baliorik gabe utz daitezkeela edo berdintasun eta justizia sozialera bideratutako hautazko edozein ekintza geldiarazi daitekeela ere.

Bakea ez da etsipena Beste tranpa geldiarazlea eta sasibaketsua ez dagoela zer egiterik pentsatzea da. Eta zer egiterik ez dagoenez, hobe da ezer ere ez egitea: "bortxakeria gizakiak jaiotzetiko du", "betidanik egon dira gerrak, eta beti egongo dira"‌

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

15

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:41

PÆgina 16

Bake-mota desberdinen adibideak arloa

bilatu beharreko bakea

bake erasoak

tranpak edo "sasibakea"

“ni”

autoestimua, nork bere

konplexuak, erruzko

harrokeria, harropuzkeria,

delakoa

burua onartzea

sentimendua, lehia,

norbera poztea, nork bere

adierazpentasuna,

erasoaren justifikazioa,

buruari engainatzea...

borondatea, frustrazioaren

anorexia eta bulimia…

aurka ekitea, pentsaera kritikoa, afektuen garapena, aurkitzeko nahia… familia

Etsipenak gauzak ez direla aldatuko uste sendoa dakar, egin beharreko aldaketa guztiak norberaren ahalbideak gainditzen dituzte, beraz, alferrikakoa litzateke auzi horretan nahastea. Etsipenak eszeptizismoa eta desorientazioa dakartza.

Baina, badago gizabanakoaren maila bat, taldearen maila bat, gizartearen edo politikaren maila bat, eta ingurugiroaren maila bat, eta eremu bakoitzean baliteke neurri eta estrategia zehatzak bilatzea.

Bake heziketari buruzko planteamenduak astialdian Haurrak, nerabeak eta bakea: esperientzia eta sentikortasunerako eremuak Haurra eta nerabea munduari irekitzen dira eta, inguratzen dituen ingurunearekiko duten mailakako erlaziotik abiatuz, beren balore-eskala eraikitzeko gai dira.

Ingurune hau da haien euskarri hezigarri nagusia.

Ingurune honek zenbat eta estimulu desberdin gehiago, zenbat eta koherentzia etiko gehiago eskaini, orduan eta sendoago izango da haurraren heltze afektibo eta intelektual-prozesua.

Hezteko, haurrarengandik eta bere ingurunetik abiatu beharra dago, eta abiatzearen fardeleria onartu:

16

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

sentimenduak adieraztea,

gurasoen inhibizioa edo

“laissez faire” delakoa,

elkarrizketa, bertan

esku ordetzea, bakardadea,

baiezkoak, axolagabetasuna,

egotea, jolasa, jaia...

gatazkak, arkeria, erasoak...

isiltasuna...

lagun-

adiskidetasuna, ituna,

bortxakeria, gaizki

nartzisismoa eta taldearen

taldea

jokoaren arauak,

kontrolatutako

gustua egitea, sasitolerantzia,

aniztasuna onartzea,

oldarkortasuna, muturreko

taldea berarengan ixtea...

egitasmoak, irekitasuna...

norgehiagoka, aniztasuna ez onartzea...

“ni” familia

auzoa,

aniztasuneko bizikidetza,

kaleetako segurtasunik eza,

araukeria, nork bere buruari

herria edo

belaunaldien arteko

bandalismoa, bereizkeria,

gustua egitea, elitezko

hiria

maitasunezko harremana,

arrazakeria, arkeria...

sentimendua, tolerantzia

hiritarren baloreak, jaia...

axolagabetasun gisa...

lagunak auzoa

herrialdea

herria edo hiria herrialdea

gizarteko kohesioa,

txirotasun-poltsak,

heztea, nork bere buruari gustua

hiritarren baloreak,

ingurunearen degradazioa,

egitea, tolerantzia

demokrazia, oreka

arrazakeria, arkeria,

axolagabetasun gisa...

ekologikoa, kultura,

muturreko lehia, kanpoko

herriarenganako

etsaiak bilatzea,

itxaropena...

nazionalismo «fundamentalista»...

mundua mundua

haurra bera, bere familia, bere lagunak, bere auzoa..., bere nortasuna (batzuetan, indartzen, beste batzuetan, mugatzen) markoztatzen duten zirkulu zentrokide gisa.

Zirkulu hauetan -lehenengo hiruretan hurrengoetan mailaka gutxitzen duen esku-hartzeko gaitasuna badu ere-, haurrak bake esperientziei aurre egingo die, baita bake erasoei eta "sasibakeei" ere. Honako hau "planteamendu holistiko" integratzailea da.

gatazka belikoen amaia,

korrikaldi armamentista,

ongizate ez iraunkorraren

demokrazia, garapen

lparralde-Hegoaldearen

hedapena, erantzukizunak

iraunkorra, heziketaren

arteko desberdintasunak,

estatuaren esku uztea, estatu

hedatzea, giza eskubideak,

ingurune naturalaren

polizialak, kultur berdintasuna...

gizateriarenganako

hondaketa, xenofobia,

itxaropena...

arkeria, fundamentalismoak...

"Ni" delakoa Ezinezkoa da, oro har, giza eskubideak ikastea gizabanakoari dagokion eremuan berariazko tentsiorik ez badago edota gizakiak bere buruari zuzenean eta barru-barrutik interpelatzen ez badio.

Haurrak sortzen duen jolasa eta gainditzen dituen eguneroko esperientziak dira introspekzioa, nork bere buruari aztertzea, nork bere burua aurkitzea -nortasuna

hazteko ezinbesteko osagaiak- ahalbidetzen dituen bizigunea, haurra bera honetaz jabetzen ez bada ere.

Gaur egun, hainbat haur eta gazte hiperaktibitatearen edo telebistaren digestio pasiboaren menpe daude; ez dute isiltasun minuturik, era askotako estimuluak etengabe jasotzen dituzte, ez dute beren buruekin hitzordurik eta, honela, ez dira objektiboki munduaren eta gainerako gizakien aurrean jartzen.

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

17

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:41

PÆgina 18

“Ni” delakoa

bilatzeko bakea

bake erasoak

tranpak edo "sasibakeak"

autoestimua

konplexuak

harrokeria

nork bere burua onartzea

erasoaren justifikazioa

harropuzkeria

adierazpentasuna

erruzko sentimendua

norbera poztea

borondatea

muturreko lehia

nork bere buruari engainatzea

frustrazioaren aurka ekitea sortze eta begiespen estetikoa

menpekotasunak eta drogamenpekotasunak

pentsaera kritikoa afektuen garapena ikasteko nahia

"Ni" bereizgarri delakoaren gunea sentikortasun eta esperientziadun lehenengo zirkulua da, eta gainerakoen eboluzio hedatzerako sine qua non baldintza bihurtzen da.

Familia Familia da haurraren lehenengo sozializazio-eremua, baloreak kokatzen diren lehenengo "gunea".

Haurtzaroaren lehenengo urteetan, erreferente nagusia, bizkarrezurra, eragile erabakigarria izango da eta eragin handia izango du bere bizitza osoan, nerabezaroaren errefusen kutsua izango duen arren.

familia

bilatzeko bakea

18

sentimenduak adierazpena elkarrizketa bertan egotea jolasa jaia

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

Familia da lehenengo eragile hezitzaile nagusia eta, beraz, haurrak bere portaerazko jarraibideak antolatzen dituenean duen lehenengo erreferentzi puntua. Familiako giroak maitasuna, autoestimua, ohitura pertsonal eta sozialak, konpromisoekiko zintzotasuna eta abar bizitu baditu, litekeena da parametro hauek etorkizunean eta beste eremu batzuetan mantentzea : eskolan, kalean, aisialdi zentroa delakoan.

Gaur egun, ez gaitezke familia eredu bakar bati buruz mintza (aita, ama, bi seme-alaba, etxe bat, herri bat...), sarritan mugitzen diharduten era askotako ereduez baino: guraso bakarreko familiak; familia "bikoitzak", bikote berriak dituzten guraso bananduenak; helbide finkorik ez duten familiak … eta hauen guztien aldagaiak.

Emakumea, pixkanaka eta itzulezintasunez, lanean hasteak familia tradizionalaren egitura patriarkala kolokan jarri du. Emakumeak ere etxetik kanpo lan egiten duen familietan, etxeko arduren hautazko banaketa (kasurik hobean, gizon eta emakumeen rol tradizionalak hausten dituena) egiten da ala emakumeak lanaldi bikoitza eta nekagarria izaten du, eta inoiz bezala, estres fisiko eta psikikoren atzaparretan erortzen da. Nolanahi ere, ez dago etengabe irekita dagoen euritako erregaitza izateko prest: erizaina, sukaldaria, neskamea, la geriatra, administratzailea…

bake erasoak gurasoen inhibizioa edo esku ordetzea bakardadea senideen arteko erasoak langabezia desberdintasun sozialak, kulturalak

Azkenik, esan beharra dago guraso eta seme-alaben arteko harreman pertsonalek ere aldaketa ederra jasan dutela. Hasteko, nagusikeriaren ordez, honekin parekatuz askoz ere harreman jasanbera eta abegitsuagoa dena etorri da. Guraso gazteen belaunaldiek ez dituzte beren seme-alabekin haien familiek beraiekin izan zituzten harreman berberak.

Gainera, nerabezaroa luzatzeak (gazte askok ezin dute beren kabuz finkatu eta familiaren menpekotasun ekonomikorik gabe bizi) elkarrekin bizitzeari malgutasuna ekarri dio. Kontuan hartzekoa da ere, familia askotan oso gatazka gutxi dagoela belaunaldien artean: bihurritzeko ziorik ezak eta familiako berotasunak are zailago bihurtzen dute (zio ekonomikoak nahikoak izan ez balira) polainak altxatzeko zilborrestea haustea.

Sarritan, familia askok jasaten dituzten eragozpen sozialek, ekonomikoek eta kulturalek ez diete beren zeregin hezitzailea arrakastaz burutzeko beharrezko erreferenteak izaten uzten eta egoera hau dela-eta, baldintzez gainezka, beren erantzukizun hezigarriari uzten diete eta besteren esku uztera ohitzen dira.

tranpak edo "sasibakeak" «laissez faire» delakoa baiezkoak axolagabetasuna isiltasuna

bilatzeko bake

lagun-taldea

Gizabanakoaren eremu honetan, batez ere kezkagarria da telebistaren bitartez, kontziente eta inkontzienteki, jasotzen diren mezu bortitzak. Bortxakeriaren kulturak krimen, bortxatze eta edonolako erasoen ikuskizunak zentzugabe bilakatu arte ugaritzen ditu, eta gainera, gauzak gehiago okertzeko, ikuskizun hauetako protagonistei ospea ematen die. Telebista asko ikusi ohi duten haurrak hiltzaileak izan litezkeela esatea ezinezkoa bada ere -sinplekeria hutsa izango litzateke eta- behitzat, irudi bortitzen asetzeak nolabaiteko botere anestesiagarria duela esan genezake, horrelako irudietara ohitu eta hauek arinkeriaz hartzen laguntzen baitu. Beste alde batetik, arrisku-egoeran dauden haurrengan, bortxakeria mordoa jasotzeak tolerantzia arriskutsua dakar; "hainbeste dagoenez, saihestezina da…".

adiskidetasuna ituna jokoaren arauak onartzea aniztasuna onartzea jaia egitasmoak irekitasuna

Gaur egun, familia, haur eta gazteen bizitzan lehenengo gune hezigarria dena, bake heziketa gunearen adibide zehatza eta hurbila da, eta baita esku-hartze hezigarriak begirunez eragina izan behar duen gunea ere.

Lagun-taldea: eskola eta aisialdi zentroa Lagun-taldea afektibitate-harremanak aske eta berezkoen ulertzen diren gunea da. Lagun-taldea, beraz, gatazkak konpontzeko gaitasuna garatzeko, oldarkortasuna kontrolatzeko, itunak egiteko, lankidetzan jarduteko baldintza ezin hobeak dituen gunea da, eta baita etorkizuneko nagusi bezalako bizitzarako entseguak egiteko eszenatokia ere.

Eskolan aurkitu ohi dute haurrek eta gazteek beren lagun-talde nagusia. Klaseko taldeak itzelezko indar afektiboa eta morala du nortasunaren garapenean, bai kohesio gutxiko haur txikien taldean -oraindik, maisuarengandiko menpekotasun handia dutenak-, bai 9 edo 10 urteko haurren talde taldekoian, edo haur nagusien talde finkatua eta helduan.

Bake erasoak

tranpak edo "sasibakeak"

Bortxakeria eta gaizki kontrolatutako oldarkortasuna muturreko norgehiagoka aniztasuna ez onartzea talde-presio alienatzailea

nartzisismoa eta taldearen gustua egitea sasitolerantzia taldea berarengan ixtea

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

19

17/12/2003

17:42

PÆgina 20

Klaseko talde honek berdinak direnen taldearen bertute guztiak ditu: gauza erraza da adin bereko haurrekin identifikatzea; gauza berberak egiten edo egin behar dutenak, jolastorduan elkarrekin jolasten dutenak eta sarritan elkarrekin bazkaltzen edo kirol egiten dutenak baitira. Baina, batzuetan, klase-taldeak ere haurrak klasean duten portaera edo errendimenduaren arabera sailkatzen dituzten etiketa berberak daramatza. Klasetalde honen egonkortasunak eta urtean zehar haur gutxi eskolaratzeak estereotipoak -sarritan, zama astunairaunarazteko arriskua areagotzen dute.

Aisialdi zentroak eskolaren emaitza hezigarri aberatsa osa dezake, hain zuzen ere, klase-taldetik desberdinak diren taldeekiko bizipenaren bidez; berton, haurra, beharrezkoa balitz, beste eginkizun, harreman eta rol batzuekin koka baitaiteke: taldeko haurrik txikiena beste talde bateko handienetakoa izatea; errendimendu akademiko txarreko haurrak kirolean, antzerkian, musikan, arrakasta lortzea; talde baten gutxienak diren neskak beste talde batean gehienak izatea; zirkulu sozial itxi samarreko haurrek beste auzo edo herrietako lagunak aurkitzea...

Aisialdi zentroaren taldean haurrak ikasgaiekin zerikusirik ez duten ekintzak egin ditzake: bere egitasmoak lan ditzake, ametsak eta abenturak bere neurrira asma ditzake, gogoeta egiteko eta baloreak barneratzeko gune libreak aurki ditzake eta biziesperientzia bizietan nahas daiteke.

Aisialdi zentroak klase-taldeari hautazko talderen bizipen jori hau eskaini diezaioke, eta balio erantsi gisa, eskolarekin partekatua, haurrak erreferentzi puntutzat jotzen dituen hezitzaileak. Maisu eta begiraleekiko harremana bizi-bizia izaten da, nagusi hauek ez direlako familiako nagusiak bezalakoak.

Auzoa, herria eta hiria Etxean, haurrak anai-arreba gutxi dauka edo semealaba bakarra da. Eskolan, harremanak izateko nukleo bakarra berdinen taldea izaten da. Baina, kanpoan, kalean edo plazan, gauza desberdina gertatzen da:

auzoa, herria eta hiria

bilatzeko bakea

20

aniztasuneko bizikidetza belaunaldien arteko maitasunezko harremana jaia hiritarren baloreak

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

haur nagusiekin edo txikiagoekin jolas daiteke, eta ez dira ez bere anai-arrebak ezta lehengusu-lehengusinak ere, behar bada ama-hizkuntza desberdina dute, behar bada bizimodu desberdina dute...

Haurra inguratzen duen hurbileko ingurunea (auzoa, herria, hiria...) aniztasuneko eta erronken iturri agortezina da eguneroko bizikidetzan.

Auzoa, herria edo hiria dira era askotako nagusiek antzezten duten eszenatoki nagusiak, eta haurrak beraiekin positibo edo negatiboki harremanak izan daitezke: dendaria, etxekoandrea, ile-apaintzailea, udaltzaina, zapatagilea, txakurra duen auzokoa, botikaria...

Hurbileko ingurune honetako bizitza mesfidantzaren, "hipersegurtasunaren", araukeriaren, gauez irteteko beldurraren eta gatazka zein arriskuz beteriko kalearen inguruan egitura daiteke, edo gizarte ongizatea eta herriaren berberatasunezko sentimendua ahalbidetzen duten auzoko onen giza harremanen inguruan egitura daiteke.

Auzoa, herria, hiria, munduaren zati gisa, ez dira haurrarenak familia edo eskola diren bezala, baina haurra ingurune horietan integratu behar da, hazteko zein bizitzen ikasteko.

Hurbileko ingurunea elkarrekin bizitzeko laborategitxoa da, eta berton besteekin harremanak izateko eta elkarrekin bizitzeko modu erosoagoak entseatu ahal ditugu; ingurune honek, beraz, esku-hartze hezigarrian egon behar du taldeko konpromisoa eta parte hartzea nabarmendu eta garatzearren, hauek taldeetara eta komunitatean egindako egitasmoetara irekitzen baikaituzte.

Herrialdea Oro har, Europako haur gehienak Hegoaldeko herrietako haur gehienak baino askoz hobeto bizi direla onartu beharra dago. Horra hor egoera honen zergatiak: -klima eta kokapen geografiko onengatik, lurrikarak edo hurakanak bezalako hondamendi naturaletatik urrun.

bake erasoak kaleetako segurtasunik eza bandalismoa bereizkeria arrazakeria arkeria

Nolabaiteko oparotasun ekonomikoagatik eta bizitzakalitateagatik, munduko bizi-itxaropen handienetakoa izanik, biztanle gehienak egunean hiru aldiz elikatzen direlarik, eta biztanle gehienak babesteko teilatua dutelarik. Herri osasuna, heziketa, izateagatik.

Hau guztia dela-eta, gaur egun herri hauetan dagoen egoerak duela gutxiko garaiekin parekatuz, zenbait osagai berri du.

Alde batetik, atzerriko etorkinen kopurua handitu dela, eta krisi ekonomiko eta balore krisiaren testuinguru batean, arrazakeria piztu dela. Gainera, etorkinak txiroak badira, arrazakeria behartsuen baztertze bihurtzen da, hauek bertan egoteak behartasun gorria ez dela mundutik desagertu agerian jartzen digute eta.

Bestetik, gero eta hedatuago dagoen gizarte duala eta, arlo guztietan, kontsumoko kulturaren areagotzea.

Herritar gehienek bizitza-baldintza onesgarriak dituztela egia bada ere, erabateko merkatuaren logikak eta teknologia berrien eraginak bazterkeriaren

tranpak edo "sasibakeak" araukeria nork bere buruari gustua egitea elitezko sentimendua tolerantzia axolagabetasun gisa

bilatzeko bakea Gizarteko kohesioa

herrialdea

introduccionEUSK.qxd

hiritarren baloreak demokrazia oreka ekologikoa kultura herriarenganako itxaropena gainerako planetakide guztiekin solidario izateko borondatea eta konpromisoa

arriskua eta txirotasun poltsen sendotzea dakarte.

Ikuspegi honen arabera, Europako herri bakar bat ere ez dago egiturazko bortxakeriatik eta gizakien duintasunaren haustetik salbu.

Kontuan hartu beharreko beste alde bat ingurugiroari egiten zaizkion erasoak dira. Ingurune naturalaren aurkako bortxakeria Europako lurraldeko zati handi batean dago eta, honela edo hala, guztiok gara egoera honen gaizkide.

Azkenik, Europako herrialde asko eskualdeetako nazionalismoetatik datozen arazoak dituzten egoerak bizi izaten ari da, bai autogobernu arazoengatik, bai gutxiengoan dauden kultura eta hizkuntzenganako zapalkuntza iraganaldi bateko jaraunspenak batzuetan xenofobia uki dezaketen ulertu ezinak sortarazten dituelako.

Benetan uste dugu munduko hiritarra izateko leku bateko hiritar izatea eta sentitzea beharrezkoa dela. Eta geure herrietako hiritar sentitzeko modua esku-hartze

bake erasoak

tranpak edo "sasibakeak"

txirotasun-poltsak ingurunearen degradazioa arrazakeria muturreko lehia arkeria kanpoko etsaiak bilatzea nazionalismo “fundamentalista�

nork bere buruari gustua egitea tolerantzia axolagabetasun gisa

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

21

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:42

PÆgina 22

eta konpromisoaren bidez da, parte hartze eta bizikidetzaren bidez, gure herrirako etorkizun hobea eraikitzeko baterako erantzukizunaren bidez da...

Ingurune urruna: mundua Ingurune urruna ulertzeko moduak (herri, pertsona, kultura desberdinak) ere bakearen garapena eta haurrak munduarekiko duen jarrera mugatzen ditu. Honako ulertzeko modu honek, nolabait ere, etnozentrismoaren eragina du. Etnozentrismoa, ingurune urrun honi dagokionez, eta norberekeria, harreman pertsonalei dagokienez, gauza bera izango lirateke: desberdina den hori mehatxua, arriskua, oztopoa dela ulertzea.

Etnozentrismoak norbera munduaren zilborra dela uste izatea dakar, baita norberaren gizarte eta norberaren kultura monumentu mugiezintzat, erreferentzi puntu fidagarri bakartzat hartzea ere. Honen ondorioz, etnozentrismoak desberdin diren haienganako aiherra eta mesprezua edo, gutxienez, mesfidantza, pizten ditu, eta norberak bere buruaren antzekoa den bakarra besterik ezin duela maite uste izaten da.

Mundua ulertzeko moduak androzentrismoaren eragina ere du, hau da, gizonak menperatzen duen bi sexuen arteko ikuskera hierarkikoaren eragina. Azken mendean emakumeen egoeran aurrerakada handia egon bada ere, gehiago kostatzen du kultur jarraibideak aldatzea legeak aldatzea baino, eta munduko herrialde askotan emakumeek bigarren mailako hiritarrak izaten jarraitzen dute.

Mendebaldeko haurrek munduari buruz duten ikuspegia bizi izaten duten egoera ekonomiko eta sozialak desitxuratzen du, baina hau ez da haur guztiek bizi izaten duten egoera, heren gutxi batek bizi izaten duena baino; haur "guztiek" egiturazko egoerak bizi izaten dituzte, hain zuzen ere, elikagaia, segurtasuna, osasuna eta heziketa bezalako bizipremiei erantzunik ez izatea; genero edo arrazagatiko bereizkeria egoerak; lan edo sexu-esplotazio egoerak.

Eta are okerrago, gure haurrak bizi izaten duten gizarte eta garapen eredua -pribilegiatua eta, argi eta

mundua

bilatzeko bakea

22

gatazka belikoen amaia demokrazia garapen iraunkorra heziketaren hedatzea giza eskubideak giza segurtasuna gizateriarenganako itxaropena

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

garbi, bidegabea- zalantzan jarri gabe hazi eta hezten dira, eta egoera honek orain dagoen gizarte eredua iraunarazten du.

Planetako ingurugirori egiten zaizkion erasoak gero eta gizarte sentikortasun handiagoz bizi izaten dira, baina baita eraso honek ekarriko dituen ondorioen ezagutzagabetasunez eta, batez ere, ikaragarrizko jarrera-dibortzioaz: desertifikazioa deitoratu daiteke, eta aldi berean, hura geldiaraziko luketen kontsumoko ohituak aldatzeko prest ez egon.

Inoiz baino premiazkoa da, beraz, heziketaren bidez esku hartzea, arazo sozial, ekologiko eta kulturaletan parte hartze solidarioaren balorea garatzearren.

Bake heziketa ardatz gisa Bake heziketa, beraz, baloreen aldeko heziketaren zati ez ezik, gizartea eraldatzeko proposamen baterako giza eskubide guztien ardatz antolatzailea ere da.

Bake heziketak gizakiaren balore indibidualistenak bultzatzen ditu (autoestimua, oldarkortasunaren kontrola, pertsonen arteko harremanak) baina, aldi berean, gure gizarte-eredua zalantzan jartzen du.

Ikuspegi honen arabera, bake heziketa heziketa eraldatzailea da, Paulo Freirek erabilitako zentzu erradikalean, hain zuzen, eta ez du komunikaziozko iaiotasunen bidezko pertsonen arteko harreman afektiboago besterik lortu nahi.

Bake heziketa bestelako "heziketa" motentzat paradigma hezigarria izan daiteke, bakearen kontzeptua oso zabala eta konstruktiboa baita.

bake erasoak ikerketa eta garapen armamentista aurrekontu militarrak armen salerosketa eta korrikaldi armamentista Iparralde-Hegoaldearen arteko desberdintasunak naturaren hondaketa xenofobia fundamentalismoak arkeria

eskaini behar dizkie, hain zuzen, hauek barnera daitezen eta zentzuz beteriko ekintzetan (haurrentzako egokiak direnak, haurrek mundu hobe baten protagonista zein eraikitzailetzat har ditzaten beren buruak) gauzatu daitezen.

sexu-berdintasuna osasuna

giza eskubideak interkulturalitatea

kultur nortasuna

Gure proposamenak lau balore-marko nagusi hartzen ditu erreferentzia gisa:

bake heziketa lagunkidetasuna

Helburu hezigarri-markoak

ingurugiroa

eta garapena partehartzea eta demokrazia

Utopia: Haurrek eta nerabeek inguratzen dituena hobetzen lagundu eta saiatu nahi izatea, arazoei aurre egiten, injustizia edo desoreka egoerak identifikatzen eta zerbait egiteko hitza ematen.

Ekimena: Haurrek eta nerabeek protagonista izateak eta sentitzeak dakartzan poztasuna aurkitzea, erronkei, arazoei eta gatazkei erantzukizunez aurre egitea eta beren egitasmoak egiteko gai izatea.

tranpak edo "sasibakeak" ongizate ez iraunkorraren hedapena erantzukizunak estatuaren esku uztea estatu polizialak kultur berdintasuna edo men egitea defentsa militarra armada edo indar armatu moderno, indartsuen ideia

Bake heziketa astialdian: helburuak eta edukiak Heziketak astialdian duen esku-hartzea familiak eta eskolak dutenaren osagarria da. Ezin du familiak eta eskolak egin beharrekoa ez ordezkatu ezta bikoiztu ere. Baina, hein batean, urritasuna eta desorekak oreka ditzake, betiere, eragile hezitzaileen arteko laguntza bilatu behar dituelarik.

Lagunkidetasuna: Haurrek eta nerabeek taldean elkarrekin bizitzen ikastea, egozentrismoa gaindituz eta baldintza txarragoetan bizi direnen egoera eta arazoen aurrean sentikor bihurtzea.

Zoriontasuna: Haurrek eta nerabeek zoriontsuak izaten eta besteak zoriontsu izanarazten ikastea, biziesperientzia erraz eta bizietatik abiatuz, kontsumo gutxi eta parte hartze pertsonal handiarekin.

Bake heziketa astialdian ez da eskolako edukietan besterik oinarritu behar. Heziketa honek, eskola eta familiarekin, ukondoz ukondo, haur eta nerabeei jarreretan eta giza baloreetan sakontzeko aukerak

Bake heziketa astialdian bakeaz eta bake heziketaz

23

introduccionEUSK.qxd

17/12/2003

17:42

PÆgina 24

Edukiak

Lankidetzarekin zerikusia duten edukiak

Bake heziketak hainbat jarrera eta balore jasotzen du.

Gure egitasmoarentzat hamar aukeratu ditugu:

Talde-lana, ituna eta jokoaren arauak errespetatzea, antolatzeko, aurrez ikusteko, planifikatzeko iaiotasunak, talde-sentimendua bultzatzea

Autoestimuarekin zerikusia duten edukiak Autoestimua, nork bere burua onartzea, nork bere mugak onartzea, irabazten eta galtzen ikastea, oldarkortasuna kontrolatzea, barkamena eskatzeko eta emateko gaitasuna

Balore "poetikoen" eremuan (nahi duguna), balore estetikoen eremuan (pozten gaituena) eta balore etikoen eremuan (egin behar duguna) proposamenak iruditzea, eraikitzea, sortzea

Harmenarekin eta komunikazioarekin zerikusia duten edukiak

Ingurunearen interpretazio kritikoarekin zerikusia duten edukiak

Besteenganako eta ingurunerako sentikortasuna, sentimenduak adieraztea (batez ere positiboak), elkarrizketan aritzeko, entzuteko, komunikatzeko gaitasuna

Ongi dagoena gaizki dagoenetik bereiztea, injustizia eta esplotaziozko egoerak, giza baloreetan sakontzea, aukeraberdintasuna, anaitasuna

Erabakiak hartzearekin zerikusia duten edukiak Egoerak aztertzeko gaitasuna, izan litezkeen aukerak ikustekoa, abantailak eta desabantailak balioestekoa, konponbideri onena aukeratzeko eta honen arabera jardutekoa

Aniztasunean elkarrekin bizitzearekin zerikusia duten edukiak.

Desberdintasunarenganako begirunea eta honen balioespen positiboa, pentsaera zabaltzea, eskuzabaltasunez hartzeko gaitasuna, ez bereiztekoa, aurreiritziak ez piztekoa

Gatazkak konpondu eta aztertzearekin zerikusia duten edukiak Eragozpenak eta arriskuak nork bere gain hartzeko gaitasuna, gatazkei konponbidea bilatzekoa, gatazkei aurre ez egitekoa, emaitzen lorpenean irmo izatekoa

24

Sormenarekin zerikusia duten edukiak

bakeaz eta bake heziketaz Bake heziketa astialdian

Ko n p r o m i s o a r e k i n z e r i k u s i a d u t e n edukiak Ingurunearen eraldatzean erantzule egiteko eta esku hartzeko jarrerak eta gaitasunak, gauza txikietatik gai garrantzitsuenetara

Lagunkidetasunarekin zerikusia duten edukiak Enpatia harremanak ezartzea, besteen alde norberarena denari uko egiteko gai izatea, aldi berean lotua eta askea sentitzea

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:52

PÆgina 26

Praktika onen laburpena 1. Naturarekiko bakea 28 2. Ni eta nire lagun guztiengatik 3. Haurtzaroaren ahotsa 60 4. Gurasoentzako gunea 74 5. Oinaze eta arrastoak 86 6. Irainen ordez, jolasak 94 7. Begirunea 108

42

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:52

PÆgina 28

1

Naturarekiko bakea Fundació Catalana de l’Esplai (Aisialdirako Fundazio Kataluniarrak egina)

Gaia Ingurugiroarekiko konpromezua.

Ekintza mota Udako ihardunaldi intentsibo bi: batetik, udalekua eta bestetik, balio ekologiko handiko eremu geografikoetan eginiko kanpaldia.

Hartzaileen ezaugarriak Bartzelona inguruko herrialdeetako (Cornellà de Llobregat eta L'Hospitalet de Llobregat) aisialdi zentro hezgarrien parte diren 6tik 8 urtera bitarteko ume taldeak eta 12tik 13 urtera bitarteko neska-mutilak. Hauek, oso industrializatuta eta nahiko degradatuta dauden hiribarneko inguruetan bizi dira.

Esperientzia gunea San Romà de Sau-ko Can Mateu Udalekuan eta Pont de Suert-eko kanpamendu basean, Katalunian.

Planteaketa orokorrak Esperientziaren ziurpeketa Lurrak jasaten dituen erasoak Lurraren ingurugiroaren egoerari buruzko mundu guztiko txostenak oso ezkorrak dira. Rioko Cimera-n sinatutako akordioak ez dira betetzen eta mendebaldeko herrialdeok lurrak jasan dezakeen baino CO2 gehiago sortzen ari gara.

Azken finean, "merkatu oroaren" gizarteak, lurra, baliabide agortezineko iturritzat edukitzen jarraitzen du. Gainera, hondamendi ekologikoek gizartean kezka larria sortu badute ere, oraindik ere, gehienezko ekoizkortasuna eta gehienezko etekinak dira helburu, horren ondorioz, pertsonen eta ingurugiroaren osasuna arrisku bizian jartzen delarik. Burugabekeria izanik ere, ozeanoek, oihanak eta atmosferak, beren burua eraberritzeko mugarik gabeko gaitasuna dutela uste dugu.

Europa Mediterraniarra dugu esperientzia honen kokalekua, ekosistema ahula eta tenperatura beroak dituen eremu geografikoa. Eremu honetan, gaur egun, egoera hauxe da: lehorte larria dago; suteak eta euriteak izan dira; kostaldean, hirigune eta industriguneen kontzentrazioa gehitzen doa; ur-etorri gutxiko ibaiak kutsatuta ageri dira; barnealdean, jendea gutxitzen ari da; eta azkenik, hirigintza desoreka ezberdinak ere ematen dira.

Beste era batera esanda, Lurrak erasoak jasaten ditu herrialdeek eta pertsonek elkar erasotzen dutelako.

Hau da, denon ongizatea lortu nahi ez delako, bakar batzuena baizik.

Umeak eta ingurugiroa Umeek, ingurugiro osasungarri batetan bizitzeko eskubidea dute, eta baita ingurugiro hori zaintzen ikasteko ere. Bestalde, etorkizuneko belaunaldiek ere, badute eskubidea ahal den egoera hoberenean dagoen planeta heredatzeko.

Gure umeei, oso txikitatik, inguru naturala defendatzen, mantentzen eta preziatzen irakatsi behar diegu, printzipio hau, haien hezkuntzako garrantzitsuenetariko bat bilakatu behar delarik.

Esperientzia honetan protagonista diren umeak Bartzelona inguruko herrietakoak dira, 60. hamarkadan gertatutako garapen ekonomikoaren eta hirigintza garapenaren eredu diren herriak. Hauek, nahiz eta azken hamarkadetan gizarte eta hirigintzan aurrerakuntzak izan, oraindik ere hiringuru edo lo-hiri hartzen dira.

Lurralde honetan, umeek, normalean, haien aldameneko inguruari, herriari edo eskualdeari itxura txarra hartzen diote. Naturari buruz gutxi ezer dakite eta gauzen alde

Indarrean dagoen garapen ekonomiko eta sozialaren ereduak, bidegabekoa izan ez ezik, herri ezberdinen arteko aldeak ere areagotzen ditu. Eta gaur egungo ingurugiroaren hondamendi larri hau horren ondorio da, bai mundu osoan, bai herrialde txikietan.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 1

29

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:52

PÆgina 30

txarra ikusteko joera azaltzen dute - katastrofeak, hondamendiak -, beren inguruak, hala eta guztiz ere, eskaintzen dieten edertasuna eta sentipen atseginei onurarik atera ezinik.

Bake heziketa eta ingurugiro-heziketa Komunikabideei, eskolei eta botere publikoek hartutako neurriei esker, azken urteotan, orokorrean, biztanleriaren sentiberatasun ekologikoa areagotu egin dela duda izpirik gabe ageri da.

Hala ere, sentiberatasun honek badu kontraesan garrantzitsurik:

Alde batetik, sentiberatasun horrek ez dakartza beharrezko diren beste aldaketa batzuk, hau da, gure kontsumo ohiturena eta eguneroko bizitzan baliabideak alferrik galtzeko dugun ohiturarena ere.

Beste alde batetik, sentiberatasun ekologiko horren interpretazio ezberdin jakin batek, exotikoa dena handiestea eta hurbil dagoena gutxiestea ekartzen du.

Eta azkenik, gure artean, gizarte osoan hedatzen den kezka dela medio jokatzeko joera ageri da; behin hondamendia gertatu eta gero, honek jendearengan eragiten duen erreakzio hunkikorra sentitu arte ez du ezer egiten jendeak.

Kontraesan hauek desagertaraztearren, beharrezkoa da ingurugiro eta bakearen aldeko hezkuntzak bat egitea, baita norberekiko, besteekiko eta naturarekiko bakea elkar lotzen dituen bake kontzeptu integrala eta oroa bultzatu ere.

Helburu hezgarriak Jardunaldi biak (6-8 urte bitarteko umeena eta 12-13 urte bitarteko neska-mutilena) helburu hezgarri bereak dituzte: Ingurune naturalarekiko sentiberatasuna motibatu eta, bereziki, zentzu-garapena, garapen afektiboa eta naturaz gozatzeko gaitasuna akuilatu.

Ingurune naturalari egiten zaizkion erasoekiko pentsaera kritikoa eratu.

Baliabideen aurrezteari, birziklatzeari eta berrerabilketari dagokienez, kontsumo ohitura jasangarriak bultzatu.

Ingurugiroarekin kooperatzearren ekintzak bideratzearen bidez, bere iraunarazpena bermatzeko pertsonalki konpromezua hartu.

30

praktika onen laburpena 1 Bake heziketa astialdian

Ingurugiro-heziketan estrategia hezgarriak

mota eta jardunaldiak naturan erabat murgiltzera bereziki bideratuak ez daudela.

Adierazi ditugun helburu hezgarriak betetzearren, jardunaldi biek estrategia hezgarri berdinak hartu dituzte oinarritzat: murgilketa, amainua eta metodologia globalen erabilketa, adibidez, interesgunea eta proiektuaren pedagogia.

Hala ere, Mowgli izeneko aisialdi zentroan ingurugiroaren ezagutze jardunaldiak beti izan ohi dira garrantzitsu, baita txangoak egitea eta inguru naturalarekiko begirunea eta estima izatea. Udaleku hauetan, naturarekin bakean bizitzea bilakatu zen ardatz garrantzitsuena.

Murgilketa Estrategia bi hauek, ingurune naturalean eginiko jarduera intentsiboak ingurugiro-hezkuntzaren elementu oso ahaltsua diren ustean oinarritzen dira. Jardunaldi intentsibo hauek, kasu honetan, udalekua edo uda kanpamendua izango dira.

Hiritik urrun, eskolako ikasgelatik urrun eta soroz inguraturik, ingurugiroko jardunaldi hezgarrien eragina, hiriko eremuetan gerta daitekeena baino askoz indartsuagoa da eta, edonola izanik ere, ingurune naturaletan bizitzen ohituta ez dauden umeentzako erabat beharrezkoa da.

Amainua Beste elementu estrategiko garrantzitsu batek honetan datza, umeen interes eta motibazioak erakartzean eta haiek naturarekiko duten sentiberatasuna aldatzean, hau da, haiengan naturarekiko zaletasuna piztean, egoera katastrofikoenganako sentiberatasuna ordezka dadin.

Amainua, plazerra, harreman baikorrak eta zentzazio estetikoak bultzaturiko magia (eguzki-sartze bat, laku bat, askatasunean bizi diren animaliak, basoko murmurioa...) abiapuntuz hartzeaz ari gara hemen, beldurra eta mehatxua (suntsipena, kutsadura, basosoiltzea, lehorteak...) ez bezala.

Honek ez du esan nahi alde kaltegarri edo kontrakoak zeintzuk diren ezagutzeari uko egin behar zaionik, baizik eta naturaren edertasunaz gozatzeko eta bere aberastasun ekologikoa balioesteko, inguru naturaletan ohizko ez diren esperientzia aberatsak izatea onuragarria dela.

Metodologia orokorrak: interesgunea eta proiektuaren pedagogia Hirugarren elementu estrategikoa, metodologia hezgarri orokorrekin lan egitean datza: interesgunea ume txikien kasuan eta proiektuaren pedagogia zaharrenen kasuan. Metodologia hauek, gai hezgarri askoren elkarlotzea eta ume bakoitzaren garapen osoa aintzat hartzea posible egiten dituzte.

Umeek, ipuin eta kondairengatik azaltzen duten interes naturalaz baliatuz, bizi izango dituzten jardunaldiei koherentzia emango dieten argumentu, istorio edo hari eroalean datza interesgunea.

Xerinola-ko umeek, lehenengo aldiz igaro zituzten hamar egun elkarrekin. Udalekuetara doazen ume guztiak bezalaxe, urduri baino urduriago zeuden: elkarrekin bizitzeko esperientzia egin ahal izango zuten eta, "beti bezala", sorpresak eta zirraraz betetako esperientzia mordoa.

Metodologia Proiektu pedagogiak neska-mutilek parte hartzea lortu nahi du, haiek, protagonista diren taldeetan, beren kabuz, ekimenak burutu ditzaten; maiz, sozialki, hiritargoarentzat onuragarri izango diren ekimenak, hain zuzen ere.

Esperientziaren garapena Harkaitzetako erraldoiaren kondaira Sarrera CornellĂ de Llobregat-en, Mowgli izeneko aisialdi zentro batetan, Xerinola deritzon ume talde bat dago. Seitik zortzi urtera dituzte eta haietako batzuk, jadanik, aisialdi zentro honetara joaten, lau urte daramatzate: txango, udaleku eta jardunaldi ezberdinetan parte hartu dute. Beraz, zentro honetan nahikotxo esperientzia dutela esan genezake.

Esperientzia honetako protagonista dira, oporretarako Can Mateu-ko udalekuan. XVI. Mendeko masia zahar bat da Can Mateu, Sau-ko Pantano ondoan kokatuta dagoelarik, Kataluniako erdialdean dagoen balio paisajistiko eta ekologiko handiko eremu naturalean.

Udalekuan, ume edo gazte talde bat, jagole talde batek laguntzen dietelarik, elkarrekin biziko dira denboraldi batean - aste bat edo bi. Taldea, "udaleku etxea " deritzonan bizi izango da, hau da, talde handiei ostatu emateko prestaturik dagoen eraikuntza batean.

Kanpamenduekiko, udalekuak azaltzen dituen ezberdintasun nagusiak honako hauek dira: ostatu

Udalekuaz bizipen garrantzitsua bezain gozagarria posible egitearren, jagole taldeak, bere lan hezgarria interesgunearen metodologia globalaren gainean dagoeneko sarreran aipatutakoa- egituratzea erabaki zuen.

Aurretik helburu jakin batzuk lortzeko bideratu eta antolatu diren jardunaldiak elkarlotzeko, jarrera nagusi bi, bat egin ziren. Alde batetik, bake kontzeptua, Pau1 izeneko bidaiariaren bidez nor bihurtua izan zena. Beste alde batetik, inguru naturalaren indarra. Irudimenak, Sauko Pantanoa inguratzen duten harkaitzetan erraldoi antzeko bat ikusteko ahalmena ematen digunez, Maurici erraldoia bilakatu zen naturaren irudia.

Abiapuntu honetatik, istorioa osatuz joan zen eta horrela, gidatzaileekin burututako naturaren aurkikuntza, txangoak eta beste jardunaldiak istorio barruan sar zitekeen. Egunak joan ahala, istorioa luzatuz joan zen eta umeak, ikusle hutsak izan ez ezik, parte hartu ere egiten zuten.

Jardunaldiak aurretik antolatuta egon arren, udalekuko funtzionamendua, parte hartzen zuten umeen erantzunei egokitzeko bezain moldakorra izan zen. Esperientziaren planteamenduan, amainua tresna erabakigarria zela kontuan izanik, umeek erakutsi zuten interesak, zera eragin zuen: gida pertsonaiarena egiteko zegoena, Pau bidaiaria, bere protagonismoa galtzen joan zen, Maurici erraldoiak protagonismo hori bereganatzen zuelarik. Udalekuan zeuden bitartean, jagole taldeak, hari eroaleari eusteko aldaketak prestatzen ari izan zelako, izan zen posible moldaketa hau.

Udalekuan erabakigarri izan zen jardueretako beste bat, eguneroko bizitzari emandako garrantzia izan zen, eztabaida txikiak konpontzea, beldur eta oztopoentzat

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 1

31

6 Katalanieraz, Pau-k

bake eta Pablo esan nahi du.

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:52

PÆgina 32

irtenbideren bat aurkitzea eta trebetasun berriak ikastea, alegia. Mundua irudimenaren bidez ulertzen zenez gero, beste umeekiko eta jagoleekiko harremanak, oreka mantentzeko baliagarri izan ziren.

Interesgunea Motxilak lepoan zeramatzatela eta autobusez egindako bidai luze baten ostean, taldea, udalekua okupatzeko prest zetorren Can Mateu-ra. Ezin igarri, baina, gertatuko zitzaien guztia...

Iristean, zerbait koloreduna ikusi zuten etxe ondoan. Zer zen jakiteko lasterka batean hurbildu ziren: puskatuta zegoen globo bat zen. Saskian, maleta bat, gutun bat eta liburu zahar bat aurkitu zituzten.

Gutuna irakurtzeari ekin zioten eta halaxe zioen: Lagun maiteok, Nire izena Pau da eta oso gustuko dut gora eta behera ibiltzea eta leku ezberdinak ezagutzea. Gaur, Sau-ko Pantanoa eta bere ingurua deskubritzen hasi nahi nuen, baina lur hartzerakoan nire globoak matxura bat izan du, gas banatzailearen pieza bat

zuenean, berak, herria bere sorbaldarekin babesten zuen; sute bat bazegoen, korrika joaten zen ibaiko uraz itzaltzera; euri asko egiten bazuen, euritako izugarri bat bezalakoa zen herri osoarentzat.

Txingorrak akabatuko zituen uzta bat baino gehiago ere salbatu zuen eta!

Sant RomĂ de Sau-ko jendea erraldoiarekin oso pozik zegoen eta Mauricik haiengatik egiten zuen guztia era berezi batean eskertu egin nahi izan zioten. Horrela, denetarikoa zuen festa bat antolatu zioten: oturuntza on bat, dantzaldia eta lurralde haietan inoiz ikusitako su apainak.

Hodeiek ez zuten oso gogoko izan su apainen danbadak. Hobeto esanda, ez zitzaien batere gustatu. Gero eta gehiago haserretzen joan ziren eta azkenean, ekaitz izugarria bota zuten, apurkaapurka, herriko etxe guztiak urez gainezka egoteraino. Jendea, kalera irteten zen etsita eta Mauricik txikiak eta handiak hartu eta sorbalda gainean jartzen zituen Can Mateu-raino eramateko, leku garaiagoa zelako eta horregatik, urak ezingo zuelako gainezka egin han.

Bisitatzen ditudan lekuetatik kondairak ditut gogokoen. Orain dela asko erosi nuen liburu hau antigoaleko gauzen denda batean: duela urte asko hemen, Sau-n, gertatu zen istorio bat kontatzen du. Haitzetako Erraldoia du izena. Maurici, Sant

Maurici aurrera eta atzera zebilen jendea eramaten.

Herrian inor ez zela geratzen uste zuenean pixka batean eseri zen atseden hartzera. Baina egia esateko, herrian bazegoen oso izututa zegoen sendi bat. Horren izututa zeuden, non aita, ama eta hiru umeak kaiza handi baten barruan ezkutatu ziren.

Oso gustukoa izango duzuela espero dut. Asko gustatuko litzaidake piezarekin arin bueltan izatea eta Sau-ko ingurunea zuekin ezagutzea.

Pau

dudanez, hirian egun batzuk gehiago geratu behar izango dut; pieza atzerrian eskatu behar izango dudala uste dut; beno, behar bezain beste itxarongo dut. Gutun hau idatzi dizuet zuen laguntza beharrezkoa baitut.

gauzen dendako gizonak, Maurici itzarrarazteko modu bat badagoela kontatu zidan: udako, uztaileko gau batean izan behar du eta, bertan, naturarekin bakean bizi daitekeen jendea dagoela ageri bada baino ezin izango da gertatu.

Ez dakit Maurici esnarazteko pertsona talde egokia zareten ala

Mauricik, konturatu ez zenez gero, horren nekatuta zegoen non loak hartu zuen. Horrela, ametsetan zegoen bitartean, astiro-astiro harri bihurtzen joan zen. Hodeiek, egin zutena damu egin zitzaienez, izuturik zeuden sendikoak bost zuhaitz liluragarri bihurtu zituzten: arte bat, pinu bat, zumar bat, haritz bat eta makal bat.

zuetako bakoitzak, erraldoiaren lagun izan daitekeen eta lagun diezaiokeen ikus dezan. Liburuan agertzen diren argibideak ongi jarraitu behar dituzue eta, dena ongi joanez gero, gauean, bidaltzen dizuedan fardel hau ireki ahal izango duzue.

Bazen behin erraldoi bat Maurici izena zuena. Sauko haranean bizi zen eta oso atsegina eta alaia zen mundu guztiarekin. Oso jostakorra ere bazen eta, batzuetan, pixka bat bihurria.

Oso txikia zenetik, bere amonek eta izekoek behin eta berriz esaten zioten Mauriciri sekula ez zuela loak hartu behar, zeren eta, loak hartzen bazuen, zerbait izugarria gerta ziezaiokeen.

Maurici, Sant RomĂ de Sau-ko, haraneko antzinako herri baten babeslea zen. Haizeak gogor jotzen

32

praktika onen laburpena 1 Bake heziketa astialdian

Can Mateu-ko ingurunetan, medio ezberdin asko daude (basoak, zingirak, ibaiak, urtegiak, landak...).

Paisaiako elementu ia guztiak estetikoki oso ederrak dira, baina ederra ez zen elementu baten bat ere erraz antzeman zezaketen umeek, adibidez, etxetik urrunegi ez zegoen uharra zekarren erreka bat.

Eta oraindik, gaur egun, Sau-ko inguruetatik ibilaldian bazoazte, zuhaitz horien itzalak gozatu ahal izango dituzue. Eta harkaitzetarantz begiratzen baduzue, Maurici etzanda ikusi ahal izango duzue.

Neska-mutilei zirrara sartu zitzaien kondaira zela bide eta gaiari buruz hitz egiteari luzaro ekin zioten.

Baina, biharamunean, izugarrizko sorpresa hartu zuen taldeak Can Mateu-ko gutunontzian Xerinolarentzat Pauk agindutako gutun bat zegoela ikustean. Halaxe zioen:

Biharamunean, neska eta mutil bakoitzak, naturan gustuko ez zuenari buruz bere ideiak adierazi zituen, paper batean eta subjetiboki. Geroago, talde osoarekin, marrazkiak eta collagearen bidez, "denok nahi dugun natura" horma-pintura batetan gauzatu zuten.

Mila esker denagatik! Ziur nago lagunduko didazuela!

Pau

Gutun hain interesgarri hura irakurri ondoren, denek nahi izan zuten liburua irakurri. Haitzetako Erraldoiaren Kondairak zera zioen:

Liburua, beraz, paisaiarekiko sentiberatasuna garatzeko, eta alde eta egoera baikor eta ezkorrak ezagutzeko baliabide ona izan zen.

ez, horrexegatik, erraldoiaren lagunen liburua bidaltzen dizuet,

RomĂ de Sau herria babesten zuen erraldoi oso atsegina zen..., baina hobe izango da zuek irakurtzen baduzue, oso polita da.

Pau naiz eta zera esan behar dizuet: behar dudana aurkitzen ez

umeengan natura ezagutzeko grina piztu zuen zerbait bilakatu zen. Jardunaldi honetan, protagonista ez zen ez Pau eta ez Maurici, naturaren aztertze bera baizik, natura behatzeko interesa eta harekiko maitasuna.

Harkaitzetako Erraldoiaren liburua saldu zidan antigoaleko

hondatu egin zait eta behar beharrezkoa dudanez, hirira joan behar izan dut haren bila.

Lagun maiteok,

Gutuna irakurri eta gero, umeek, naturarekin bakean bizitzeak zer esan nahi izango ote zuenari buruz eztabaidatzen egon ziren (animaliak errespetatzea, lurzorura paperik ez botatzea, landareak lurretik ez ateratzea...) eta bakoitzak Pauri laguntzeko eta Maurici esnarazten saiatzeko konpromezua hartu zuen.

Bakoitzak bere liburua hartu zuen. Beren inguru hurbilak zituen alde zoragarri eta eragingarriak deskubritzeko, animalien eta landareen bizimodua edota mendiak ezagutzeko pistak zeuden liburu bakoitzaren barruan.

Liburua, irudimenerako baliabidea zen hasieran, umeek, erraldoiaren lagun izateko erabili behar zutena. Baina

Azkenik, ume taldeak batzar bat egin zuen hitzen bidez gehien eta gutxien gustatu zitzaiena adierazteko eta, elkarrekin, honako ondorioak atera zituzten: "Zikintasuna ez dugu gogoko arrazoi hauengatik: ura kutsatzen du; paisaia itsusi dago; landareek ezin dute arnasarik hartu; animaliak, ura edanez gero hil egin daitezke eta gutxi geratuko litzateke, eta gutxi geratuz gero, ez dugu zer janik izango... Ur guztia kutsatuta badago ez dugu ur gehiagorik izango; ura kutsatuta egonez gero animaliak eta landareak ezin dira bizi, ezta gizakiak ere."

Udalekuan egunak joan ahala, Xerinola taldeak, Pauk gutunen bidez proposatutako zenbait jardunaldi burutu zituen (jokoak, ingurua aztertzea, tailerrak, txangoak...).

Jardunaldi hauetako bik, harrera berezia izan zuten umeen artean.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 1

33

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:52

PÆgina 34

Ingurugiroarekin bakean Sarrera L'Hospitalet de Llobregat Bartzelonako ingurune metropolitarrean kokatuta dago eta Kataluniako bigarren hiri jendetsuena da. Bertan, Xixell izeneko aisialdi zentroan, 12-13 urte bitarteko neska-mutil talde bat dago, Estels izena duena.

Esperientzia honetako talde protagonistak ibilbide luzea egin du erakunde honen barnean. Esperientzia, AigĂźestortes-ko Parke Nazionalaren eta Sant Maurici-ren ondoan dagoen uda kanpamendu batetan egin zen.

Neska-mutilek ia hamaika egun eman behar zituzten han, paisaia subalpetar batek, berezkoak dituen elementu naturalekin batera (basafauna, basaflora, geologia, nekazarien bizimodua,etab.) osatzen duen inguru zoragarri eta ez-ohizko batetan.

Papera birziklatzeko tailerra Arratsalde euritsu bat izan genuela eta, umeak gela batetan elkartu ziren paper koloreduna egitearren, berrerabilketaren kontzeptua lantzeko asmoz, noski.

Aurreneko pausua, egunkari zahar mordo batekin zati txikiak egitea izan zen. Geroago, ume bakoitzak, bakarka, baina beti ere jagoleen laguntzarekin, paper orea prestatzeko prozesuan parte hartu zuen, kolorantea hautatu eta horri itxura emateko prentsatu ere egin zuen.

Ume batzuek papera ornatzeko elementu naturalak bildu zituzten - landare bizirik ez hondatzea kontuan izanik-.

Txangoa Mendi hurbil batera egindako txangoa, interesguneko elementuekin girotuta egon zen. Honela, bakoitzaren hobetzea irudimenaren elementuekin elkarlotzea posible izan zen inguru guztiz naturalean. Ibiltartea umeen gaitasunetan pentsatuz erabakia izan zen baina nagikeria eta neke apur bat gainditzera behartu ere egiten zituen.

Hala ere, naturaren adierazgarri zen Maurici erraldoia, nabari zen kontestu naturalarekin elkarlotzera laguntzen zuten aurkikuntza txikiak, errazago egin zuten ibiltartea.

Zailagoa zen tarte batean, adibidez, "erraldoiaren malkoak" izenez ezagutzea erabaki zena aurkituz joan ziren umeak eta honek, oztopoa gainditzeko motibatu zituen. Ă‘abartu behar dugu, hala ere, bakoitzaren ahaleginak, helburu soil bezala ere, bazutela garrantzia handia.

Txangoaren helburura iristea, Sau-ko Pantanoaren eta inguruaren gainetik dagoen harrizko plataformara iristea, nahiko zirraragarria izan zen eta umeek ere oniritzi zioten.

Udalekuaren amaiera hurbil zegoela, Maurici erraldoiak, Xerinolako taldeak natura maite zuela ikustean, birritan esnatu eta ohar bi utzi zizkien. Lehenengoan, txangoak

34

praktika onen laburpena 1 Bake heziketa astialdian

egiteko aholkutxoak ematen zituen. Azkenengoa, agur esateko eta eskainitako laguntza eskertzeko oharra zen: Xerinolako neure lagunok,

Hasieratik, esperientzia burutzeko, kanpamendu osasungarri eta ekologiko batetan pentsatu zen.

Antolatutako jardunaldiak ingurugiroarekin zerikusia zuten eta natura lehenengoz eta zehazkiro ezagutzea posible egiten zuten.

Lehenengo eta behin, eskerrak eman nahi dizkizuet zeren eta naturarekiko adierazi duzuen maitasunarekin, egun pare bitan ni esnatzea lortu duzue; zuek Can Mateu-n izatea oso onuragarria izan da niretzat. Zuek bezalakoak diren neska eta mutil talde asko etortzea espero dut. Lagunak eta natura orain maite dituzuen bezala beti maite ditzazuela gustatuko litzaidake.

Eskerrik asko denagatik, Maurici

Esperientziaren ebaluaketa Udaleku batetan interesgune bat izanda bizitzeak, besteak beste, honako abantaila hauek izan zituen: Umeen motibazioa areagotzeko balio izan zuen jardunaldiak egiterakoan eta haietan aktiboki parte hartzerakoan. Haientzat, amainagarriagoa izan zen, eta jagoleek proposatu izan balute baino, beren buruak protagonistago zirela sentitu zuten Maurici erraldoiaren lagun izateko, ingurua deskubritzen zutela.

Jardunaldiek zentzu gehiago dute umeentzako, egite hutsarengatik egiten ez direlako, baizik eta, aurretik, interes bat, gogoeta bat eta erabaki bat izan direlako.

Umeek irakurtzeko duten interesa zuzenean akuilatzen da, gutunak hartu eta oharrak aurkitzean.

Inguruarekiko harreman sendoak sortu ziren, zeren eta mutilek eta neskek, Sant RomĂ de Sau-ko antzinako herriko kanpandorrea eta Maurici etzanda zegoela ematen zuten harkaitzak in situ ikusteko aukera izan baitzuten. Lurraldeko kondaira bat oso argi ezagutzera eman zen eta umeen irudimena akuilatu zen. Ume askok azkeneko eguna balioesten zuten: "Udalekuan gehien gustatu zaidana Maurici ezagutzea izan da".

Antolamenduari buruzko gai batzuetan neska-mutilen parte hartzea motibatzeko eta haiek protagonista sentiaraztearren, irteera-eguna iritsi baino egun batzuk lehenago, kanpaldia prestatzeko hiru batzaldi egin ziren. Parte-hartzaileen erantzuna eta jarrera nahiko onak izan ziren.

Kanpaldiaren garapena Kanpaldia instalazio latzetan, ia robinsonenak modukoetan egin zen baina osasun eta segurtasun azpiegiturak nahikoak ziren. Esan beharra dago, talde hau ingurugiroari buruzko ekintzekin nahiko motibatua zegoela: "Etxean papera eta plastikoa berziklatzen ditugu... Guk erabiltzen ditugun garbiketa produktuak ekologikoak dira..."

Naturan murgiltzearen proposamenak zeharo poztu zituen. Ingurugiroa deskubritzeko ekintzak eta lankidetasun ekintzak batzen zituen: Txori janlekuak egiteko tailerra Sendabelarren tailerra Arrain-haztegi batera eta ugabereen ernalketa zentro batera bisitak egitea Parke Nazionalean zehar ibilbide bat, parkeko zaindariekin batera lankidetza ekintzak antolatzea eta lurraldeko tontor bereizgarrienetariko bat igotzea

Txori janlekuak egiteko tailerra Lurraldeko hegazti nagusiak behatu eta ezagutzearren, taldea beste bost taldetan banatu eta hauek, janlekuak eraiki zituzten, gero, hegazti gehien egon zitekeen leku estrategikoetan jartzeko. Eraikuntza prozesuak, ume guztiek erabiltzen ohituta ez zeuden aroztegietako lanabesak erabiltzea beharrezkoa egiten zuen (trontzalaria, zulatzailea, mailua). Honek, dudarik gabe, umeak oraindik motibatuago egotea lortzen zuen eta esku-trebetasun ezberdinak eta delikatuak garatzera laguntzen zieten.

Aldi berean, a posteriori egindako behatze prozesua jardunaldiaren barne sartzen zen eta honek, janlekuen erabilgarritasun praktikoa baieztea posible egiten zuen.

Sendabelarren tailerra Naturarekin zerikusia duen beste jardunaldi bat sendagai tradizionalen elaborazio prozesua izan zen. Horrela, lurraldeko basaflorari buruz ikasi ahal izan zuten umeek.

Min eta gaixotasunak sendatzeko gure aitona-amonek erabiltzen zituzten teknikak zerikusi gutxi zuten gaurko botiken konplexutasunarekin. Tailerrak, ia neska-mutilen zentzu guztiak jarri zituen martxan:landareak zeuden lekuetan kontu handiz behatu eta miatu zuten; loreen ehundura ukitu zuten bere ezaugarri nagusiak zeintzuk ziren zehazteko; funtsezko substantzia usaindu zuten bere ezaugarriak deskribatzeko eta, ausartien zirenek, lore aromatikoenen zaporea dastatu zuten.

Arrain-haztegira eta ugabereen ernalketa zentrora eginiko bisita Jardunaldi honek, animali biren birpopulazio sistemei buruz aditzera eman zion taldeari. Animali hauek, amuarraina eta ugaberea, Pirinioetako ibaien uraren osasungarritasuna eta garbitasunaren adierazle dira.

Bisita honetan, taldeak, Pirinioetako ibai kataluniarretako ugabereen ernalketa prozesuari buruzko bideo bat ikusteko aukera izan zuen. Ugabereen populazioaren murriztapenean eragina izan duten faktoreen berri izan zuten (jarduera industrialen gorakada, urbazterretan egindako isurkin kutsagarriak...). Ibaien osasungarritasuna eta bertako basafauna ibai inguruetan berreskuratzeko Herri Administrazioak martxan jarri duen prozesuari buruz ere jakin ahal izan zuten.

Ernalketa zentroetan neska-mutilek amuarraina eta ugaberea zuzen-zuzenean ezagutu zituzten. Taldeak, amuarrainen ernalketari zuzenduta zeuden igerilekuetan nabari zen aktibitatea arreta handiz ikusi zuen. Urtegi bakoitzeko milaka amuarrain zegoen, zituzten neurria eta adinaren arabera banandurik. Honek gazteen jakinmina erakarri zuen eta amuarrainen etengabeko mugimenduei begiratzeari luzaro ekin zioten.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 1

35

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:52

PÆgina 36

Ugabereei egindako bisita ere interesgarria izan zen.

Azalpena entzun baino lehen, taldeak animali hauetako bat ezagutu zuen, zentroko laguntzaile bati esker.

Ugaberearentzat xerak eta laztanak baino ez ziren egon. Ikusi ahal izan zuten beste ugaberea, bere beharrak egokitasunez betetzen zituen urtegi artifizial batetan zegoen. Puça2 izena zuen animaliatxoaren tamainak umeen harridura eragin zuen: 7

jarduerarako. Baina orduan ere, besteetariko bost gehiagok etsi behar zioten tontorrerainoko igoerari.

Neska-mutilek zozketa bat egitea erabaki zuten eta jagoleek erabaki horri oniritzi zioten, jarduera honetan interesatuta zeuden gazteen maila fisikoa antzekoa zela uste baitzuten.

Gazteen larritasuna eta tentsioa gora zihoazen. Zozketa egitea eta emaitza onak edo txarrak onartzea beharrezkoa zela uste zuten denek. Zozketa egin eta gero, espero zen bezala, baztertuak izan ziren bost gazteek beren etsipena adierazi zuten. Haietako batzuek, gorde ezin izan zuten malkoren bat isuri zuten.

"Oso handia da!!!"

"Bai, eta gainera oso bizkorra da, oso ondo egiten du igerian".

Taldeko besteek, bai Parkeko garbiketa egingo zutelako, bai tontorreraino igotzeko aukera izango zutelako pozik zeudela, nahi zutena egin ezin zutenekin solidario egin ziren. Egoera hauetan, adin honetako gazteekin, bihozmina nagusitzen da eta momentu latzak bizitzen dira. Taldekide askok, ez-ohizko jarrera lagungarriak adierazi zituzten. Bat batean, genero eta pertsonalitate ezberdintasunak ahaztuak izan ziren eta benetako laguntasun eta elkar-ulertze erakuspenak begibistakoak izan ziren.

Dudarik gabe, Puçak denak begira zituela bazekien eta agurren eta oihuen artean etengabe egiten zuen igerian bere urtegiko zirrikitu guztietatik.

Bisitarako planteatutako helburuak erabat burutuak izan ziren. Kutsadurak eragindako animalien populazioaren murriztapenaren adibide konkretu bat zuzen-zuzenean ezagutzeak, kutsadura industrialaren eragin kaltegarriak hobeto ulertzen lagundu zien.

Parke Nazionalean egindako ibilbidea

7 Katalanieraz,

puça-k arkakuso esan nahi du.

Aigüestortes-eko Parke Nazionalean zehar ibilbide bat egiteko aukerak taldeko kideen artean sortu zituen erantzunak zeharo baikorrak izan ziren. Batzuek, Parkeari buruz zerbait entzunda bazuten dagoeneko, beste batzuek noizbait han izanak ziren, baina denak zeuden ibilbidean zehar proposatu zizkieten jarduerak egiteko irrikitan: lurraldeko tontor bereizgarrienetariko baten igoera burutzeko eta parkeko zaindariekin batera garbiketa ekintzetan laguntzeko.

Oraindik ez zen bukatu, ordea. Zozketa egin eta geroxeago, telefono dei batek, hurrengo gauean, gordelekuan pertsona bi gehiagok geratu ahal izango zutela jakinarazi zigun. Honek, bost gazteetako zeintzuk taldean berriro sartu ahal izango zuten erabakitzea zekarren. Taldeko arduradunak bostekin hitz egin zuen, zozketak zekarren larrialdia berriro igaro beharrean, denon artean pentsatzea eta erabaki bat hartzea hobe izango zela esanez. Bost gazte haien elkar mintzatzeko gaitasuna eta denon artean ados egotera heltzeko izan zuten ahalmena benetan miresgarria izan ziren.

"Zer ordutan irtengo gara?" galdetzen ziguten neskamutil batzuek, igurika.

laburra burutzea denen esku zegoela duda izpirik ez zegoen. Jarduera honen zailtasun bakarra zera zen: taldeko hamaika lagunek besterik ezingo zutela igoera egin, jagole biren laguntzarekin, zeren eta igo eta gero, gaua igaro behar zuten tontorreko gordelekuan, pertsona kopuru jakin batentzako beste lekurik ez zegoen. Beraz, aipatutako jarduera ezberdinak egiteko, taldea banandu beharra zegoen.

Begirunea eta elkar-ulermena nagusi izan ziren hartueman garbi hartan, Jesusek, begietan malkoak zituela, halaxe zioen: "Niri tontorreraino iritsiko nintzela pentsatzeak poz handia ematen zidan". Eta era berean, Xavik, zintzotasunez, hala zioen: "Nik, behintzat, nire etxean Mendigoizaleen Taldeko kide garenez, tontor hau igotzeko aukera gehiago izango dut. Beraz, kanpoan geratzeak ez dit axola". Adriàk, hau esanez amaitu zuen: "Jesusek, tontorreraino igotzeko gogo bizia du, eta Albertok gaindegiak zer diren jakitea nahi dugu. Beraz, Gran Tuc de Colomers-eko taldean sartu behar diren pertsona biak Jesus eta Alberto behar dutela izan uste dugu".

Jagoleak, taldeko gehienek tontorrerainoko igoera saiatzea nahiago izango zutela aldez aurretik ere bazekiten. Horrela izanda ere, hasierako aldea ez zen horren neurrigabea izan. Taldeko bederatzi kidek beren burua aurkeztu zuten borondatez Parkeko garbiketa

Oro har, ulerkortasuna eta elkar-ulertzeko ahalmenari buruzko ikasbidea eman zuten eta bai jagole taldea, bai beste kideak, harrituta eta mirestuta geratu ziren. Parke Naturaleko ateetan hasita, Boí izeneko herrirantz egingo zen ibilbidea. Hara iritsi bitartean ikus zitekeen

"Gaur arratsaldean mapa kontuan hartuz ibilbidea antolatu behar dugu. Komeni da, grafikoki bada ere, egun bi hauetan egingo dugun ibilbidea ezagutzea" azaltzen zuen jagoleak zalantzak argitzearren.

Ibilbidea talde osoarekin antolatu zenean, gazte guztiak irteteko irrikan zeuden, gehiago itxaron ezinik.

Lehenengo eta behin, ibilbidea egiteko proposamen biak azaldu zitzaien: ingurugiroaren aldeko ekintza egitea (Aigüestortes-eko Parke Nazionaleko atal baten garbiketa), Parkeko arduradunen laguntza eta konpromezuarekin, alde batetik. Eta beste alde batetik, Gran Tuc de Colomers, 2940 metroko tontorreraino heltzearen erronka.

Taldeak ibilbideak egiten eta tontorrak igotzen esperientzia bazuela esan beharra dago. Gehienek nahiko gertu zeudela eta proposatutako ibilbide

36

praktika onen laburpena 1 Bake heziketa astialdian

ibiltartea, mendizerra altuen arranditasuna eta handitasunaren erakusle da.

Txunditurik eta taldelanean, gertaldi garrantzitsu guztietan bezala, taldea Parkean barneratuz joan zen.

Lehenengo bidaldia, Sant Nicolau ibaiaren beheranzko bide lasaia jarraituz egin zena, azkartasunaren berritzaile izango balitz legez, jarraikortasunez eta erritmo onean burutu zen. Esandako orduan heldu behar ginen kanpamendu basera, zeren eta arratsaldea hasi orduko, taldea, proposatutako erronka biak egiteko banatu behar baitzen. Espedizio garrantzitsu bat izango balitz legez, tontorreraino igoko zuen jendea, motxilak hartzen hasi zen.

Taldeak aurrera egiten zuen. Beraiekin, gazte bakoitzak idatzitako eskaintzez betetako zutoihal bat zeramatzaten. Zutoihala, tontorrean utziko zuten eta etorkizunean, beste ibiltari batzuk hara igotzean, neska-mutilen heroitasunaren berri izango zuten. Ez zegoen presarik. Edozerrek merezi zuen momentu batez gelditzea eta jagoleak edozer horren zergatia azaltzea. Txori batek, bere kantuak, zuhaitz batek, haize boladak, uren gardentasunak..., naturari ez zegokion soinurik ez.

"Hau bai ona!!! Zoragarria da!", esaten zuen Octavik, liluratuta, paisaia begiestean. Eta Raülek gaineratu: "Hiriak existitzea ere, gezurra dirudi! L'Hospitalet?

Hemen ez dago zaratarik, naturaren hotsa baino ez".

Gran Tuc de Colomers tontorra jadanik antzeman zezakeen. Denek, jagoleak euren artean, gora begiratzen zuten, mirestuta. Benetan, hamahiru neska-mutil haiek, ausartak behar zuten izan erronka hura saiatzeko, gizagaineko mendi hari aurre egiterakoan, beren limite propioak gainditzeko kementzen zituen erronka.

Zazpi eta erdietan gordelekura iritsi ziren.Taldearen aberastasunaz gozatzeko une egokia zen, gogaikarri izan zitekeen inolako tresna teknologikorik gabe; gaueko hamarretarako guztiak zeuden euren lozakuetan.

Hurrengo egunean goizaldean jaiki beharra zegoen, bost eta erdietan, tontorrerainoko bidea luzea eta desnibel gogorrekoa zelako eta ordu freskoenak probetxatzea komeni zelako. Momentuan loak hartu zituen eta biharamuneko egunari buruz amets egiten hasi ziren.

Gosari arina baina energetikoa ere izan zenak, Estany Llong-eraino iristen lagundu zien. Han, goizalde freskoaren edertasun kontaezinezkoak hunkitu zituen.

Pirinioek, bere basafaunari egin ahal zizkioten begirada azkarrak oparitzen zizkieten: igoera gogorrago egin ahala, sarrioak agertzen ziren -handik igarotzen ziren lehen ibiltariak ziren seinale- baita beste batzuk ere, behiak, zaldiak...

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 1

37

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:53

PÆgina 38

2200 metrotara, oraindik urrun zeuden baina Sara eta Estefaniak, harriturik halaxe zioten: "Hori Estany Llong da? Momentu bat ere ez da hor behean geundela eta!"

Jagoleak, neska-mutilek ordurako eginak zituzten ahaleginak zirela eta, kementzen eta zoriontzen zituen, hala esanez: "Dagoeneko bide luzea igo egin dugu.

Bidaldi zailena igaro dugula uste dut. Ondo da, begira, orain arina dirudien bidezidor horretatik jo behar dugu mendi-oinean dagoen Estany BargĂşs-era heldu arte.

Hara iristean gosari ona hartu eta tontorreraino heltzeko azken ekinaldiari ekingo diogu.

Jagoleak aipatutako bidezidorrean zehar ibiltzean, kontu handiz joan beharra zegoen, aldapak horrela eskatzen zuelako. 2450 metrotara zegoen Estany BargĂşs-era burututako helduera oso astuna izan zen.

Tontorra uki genezakeela ematen zuen eta askok, 2940 metroetaraino igotzeko irrikan zeuden. Baina mendiak eta naturak ustekabeak gordetzen dituzte. Kota burtzoragarriak konkistatzeko asmoa duen edozein gizakik, nahiz eta plangintza zuzena egin eta ondo prestatuta egon, bere helburuak bete gabe nola geratzen diren ikus dezake.

Gosaltzen hasi eta geroago, Carlesek, izututa, zera jakinarazi zien: "Ramon, arnasestuka nabil".

Gehiegizko esfortzu fisikoak, klimak eta izerdiak arnasbideak butxatu zizkioten. Bere gorputz osoan alergia sintomak nabari ziren, zomorro baten zimikoak eraginda ziur aski. Taldeko besteak beren kidearen osasuna zela eta kezkaturik zebiltzaten. Denbora joan ahala Carles hobera ez zihoala ikustean, gero eta argiago zegoen ezin izango zutela aurrera egin.

Izan ere, hala izan zen. Arriskutsuegia zen tontorreraino iristearren jagole biak banatzea eta 2450 metrotara, erronka amaitutzat jo zen, bereziki, ibilbidean zehar ikusitako gazteen portaera eta ahalegin hobe baino hobeak nahikotzat hartuta.

Nahiz eta egoera ulertu, bateren batek zera galdetu zuen: "Zergatik ez gara zurekin edo Jordirekin hurbiltzen beste jagolea eta Carles itxaroten geratzen diren bitartean?"

"Ni ere igotzeko irriki bizian nago. Baina galdu egin dugu eta ez da Carlesen erruagatik. Batzuetan irabazi eta beste batzuetan galdu egiten da. Gaurkoan porrotaldia onartu behar izango dugu. Garrantzitsuena, Carles eta gu denok ondo egotea da", zioen beste neska batek.

Taldekoei, orokorrean, parkeko esperientziaz gozatu ez zutela iruditzen zitzaienez, jagoleak zera hausnartu zuen: "Garrantzitsuena dagoeneko bizi izan dugu, hau

38

praktika onen laburpena 1 Bake heziketa astialdian

da, natura zuzen-zuzenean ezagutu dugu eta honek, gure artean, elkar-ulertzeko gaitasuna eta kohesioa nola indartzen dituen ikusi dugu. Paisaia eder honetaz gozatu bitartean, parke nazional bat zer den jakin ahal izan dugu. Aukera gehiago ere izango ditugu. Ez zaitezte etsita egon. Lortu duzuenagatik, zorionak eman behar zaizkizue."

Beherako bidea lasaigoa izan zen eta gehiagotan gelditu ginen. Ibiltarte batzuk inoiz amaituko ez zirela ematen zuen. Gazte guztiek gauza bera zuten buruan: tontorreraino hel zitekeela ziur zeuden. Talde osoa parkeko kanpamendu basean elkartu zen eta esperientzia biei buruz elkarren artean pixka bat hitz egin ondoren bukatu zen gau hura.

Batzuk tontorrerainoko bidean zeudela, taldeko beste erdiak, AigĂźestortes eremutik igarotzen diren bideen garbiketa burutu zuen. Parkeko arduradun gidari bik lagunduta, Ugaberearen ibilbidea legez ezagutzen denaren zehar ibili ziren. Ibilbide hartan, manifestaldi natural bakoitzarekiko sentiberatasuna garatzen lagundu zieten aurkikuntza batzuk egiteko aukera izan zuten: neguan elur-jauziek uzten dituzten aztarnak, aurkituz zihoazen basafauna eta basafloraren ordezkoak, adibidez, inurritegiak, hegaztien habiak, sugeak...

Aldi berean, taldea, aurki zitekeen hondakin neurri eta moten ikerkuntza bat eginez joan zen. Hondakin gehienak, garbitasun ekologikoa gutxi ezer ardura zitzaien turistek botatakoak ziren. Talde txikietan banaturik, poltsa bat zeramatzela eta batzen zuten hondakin motari buruzko ohar zehatzak fitxa baten idatziz egiten zuten lan.

Azkeneko txostenak, urtero parkeko arduradunek egiten zuten txostenaren parte izan behar zuen. Egun abailgarria baina probetxagarria izan zen.

Hau bezalako esperientziek, neska-mutilen oroimenean betirako aztarna uzten dute. Ingurugiro naturalak izan beharko zuenari buruzko ezaguera eta ikuspuntu berriak eman zizkigun bizipen baliodun eta atsegingarria izan zen. Gaiarekiko sentiberatasuna bizitzera bultzatu zituen oroitzapena, hain zuzen ere, eta era berean, bai gazte bakoitzaren izaerarentzat, bai talde osoarenarentzat, onuragarria izan zena, zeren eta, azken hau, bakoitzaren konpromezu eta emariekin aberastu eta kohesionatu egin baitzen. Hamaika egunez, benetako taldea izan zen talde hau.

Esperientziaren ebaluaketa Kanpamentua bukatu ostean egindako ebaluaketak honako puntu hauek bereizi zituen: Ingurugiro naturalarekiko konpromezuan lan egiteko, eragingarri eta faktore mesedegarrienak batzea eta elkartzea posible izan zen.

Lurraldeko herri hurbilenetako errealitatea ezagutzeko aukera izan zuten umeek, ekintza ludikoak eta ezaugarri didaktikoak zituen ekintzak bateratuz.

Kanpaldia egiteko eremua hautatzerakoan erabat asmatu zen -edertasun miresgarria eta balio ekologiko handia dituen Estatu espainoleko bederatzi parke nazionaletako bat- eta horrek, ingurugiroa ezagutzeko jarduerak errazago egin zituen.

Ezaguera honek, era berean, neska-mutilak azalerazten ohituta ez dauden baloreak era oso eragingarrian lantzeko aukera egokitu zuen.

Balorazio orokorra eta perspektibak Jagoleen jarrera hezgarria esperientziaren arrakastarako erabakiorra da Parte hartzen duten gazteentzat, zehaztutako ezaugarriak dituen esperientzia bat benetan esanguratsua izan dadin, jagole taldeak duen garrantzia nabarmendu beharra dago. Jagoleen presentziak, jarrera hartzeak eta hausnarketak - jardueren, helburuen eta gazteen adinaren arabera egokituak direnak - gazteentzat eredu bihurtzen dira eta beren barne mundua, beren inguruko kanpoko munduarekin harremanetan jartzen laguntzen die.

Lehenengo eta behin, aisialdian hezgarri izango diren jagole talde kualifikatu bat izateak, jardueraren prestakuntza zehatza posible egiten du. Aurretik egindako lana eta eskualdeko interes naturaleko eragileak ezagutzea, eta baita ingurugiroarekin zerikusia duten baliabide grafiko eta literarioen bila ibiltzeak ere, bukatutako lanean isladatzen dira nahitanahiez.

Bigarren, jagoleek, gertatzen denaren aurrean hunkitzeko ahalmena duten pertsonak behar dute izan. Globo bat aurkitzea, erraldoi baten mezuak jasotzea, egunsentian Pirinioetako mendiak ikustea edo 2500 m igotzea ez dira egunero gertatzen diren gauza motak, ez umeei ezta helduei ere. Beraz, mezu baten aurrean edo paisaia bat ikustean jagoleak bere sentimenduak azalerazi ditzala oso garrantzitsua da; liluratuta, hunkituta, atsekabetuta egon dadin..., azken finean, taldeak bizi duena bizi dezala eta hitzen bidez adierazi dezala. Horrek egingo du posible umeek ere beren sentimenduak azalerazten hastea eta

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 1

39

compendio1EUSK.qxd

17/12/2003

17:53

PÆgina 40

horrela, diskriminatzeko, iritzia emateko, kritikatu, etab. egin ahal izateko erreferentzi puntuak ere izango dituzte.

Ingurune natural bultzagarri batek esperientziaren eragina hobetzen du Aisialdirako lan hezgarriak zeharo hobetzeko, kanpamenduen edo udalekuen inguruek egoera erabat egokia ziurtatzen dutela argi baino argiago utzi da.

Esperientzia biak bizi izan diren ingurune naturalen izugarrizko potentziala erabakiorra izan da jagoleen taldeak proposatu zituen helburu hezgarriekin lan egiteko orduan.

Bai Sant Maurici eta Aigüestortes-eko Parke Nazionala, bai Sau-ko Pantanoko inguruak, baliabide harrigarri izan ziren naturarekiko begirunea lantzeko. Lurraldeko baliabideen ustiapenari buruz mutikoek bereganatu zituzten ezaguera guztiak, hori baieztatzeko erabat frogagarri dira.

Ez dugu esan nahi, aktore ziren mutikoak, sentzazio eta ezagueren hartzaile hutsak izan zirenik, baizik eta, beste modu batera esanda, ingurunearekiko harreman honek, esperientzia hauetan parte hartu zuten ume eta gazteei, normalki erraz erakusten ez dituzten sentzazio eta jarrerak azalerazten lagundu zietela. Era honetan, eztabaidak argitzeko, sentimenduak azalerazteko, kritiko izateko gaitasuna garatzeko eta erreflexionatzeko era ezberdinak gauzatzearren faktore hauetan oinarrituz lan egin ohi da esperientzia hauetan: lankidetzan; erantzunkidetasunean; parte-hartzean eta ekintzak bideratzean; eta autonomia izateko eta norbere limitazioak gainditzeko indarra bultzatzean.

Astialdi zentro berekoak ez diren helduen laguntzak esperientzia osoa aberasten du Jagoleak ez ziren kanpoko laguntzaileen presentzia garrantzi handikoa izan zen (biologoak, parkeko zaindariak...). Naturari buruzko gaien ikuspide espezializatua eman ziguten eta gazteak motibatzen lagundu ere egin zuten.

Umeentzako aisialdiko proiektu hezgarriak askotan akats bat izaten dute, oso mugatuak direla. Kasu hauetan, ingurunetik urrun dauden egoeretan umeak protagonista izatea saiatzen da, eta umeek "berea egiten dute", bere inguruko jendearen kezkak edo ilusioei buruz ezertxo ere jakin gabe.

Sarritan, proiektu isolatu hauek azaleko kalitate ona edukitzea lor dezakete, baina beste ekintza batzuekin konpentsatu ezean, nartzisismo eta artifizialtasun huts bilakatu daitezke.

40

praktika onen laburpena 1 Bake heziketa astialdian

Ume eta helduek, ingurugiro naturala babestu eta iraunarazteko kide izan behar dute. Umeen protagonismoa lortzeko aitzakia erabilita ere, ez litzateke zuzen egongo beren ideia isolatu eta kontestu gabekoak inorentzat erabilgarritasun edo zentzurik duela sinesteak.

Horregatik du horrenbesteko garrantzia ingurunearekin konpromezua duten pertsonen laguntza izateak, zeren eta, hauek, zeharki, eragin hezgarria eta oso baliotsua izan dezakete umeengan. Horrela, umeek, heldu izateko eredu alternatiboak eta naturarekin harremanetan izateko aukera dituzte.

Naturarekiko begirunea bultzatzea bakearen alde lan egitea da.

Arrazoi guzti hauek direla eta, esperientzia honen garapena, hasieran aipatutako bake integral eta oroaren kontzepturantz emandako lehen pausu on bat dela esan liteke. Gazteek eta umeek, natura, oso nahigarria zen bake inguru batetan bizi ahal izan dute, baina oso urrakorra zena baita ere. Esperientzia honetan ingurune natural hurbil batez gozatu ahal izan da bere zoritxarreko aspektuak saihestu gabe eta hobekuntza ekintzak bultzatzeko beharra eduki gabe. Elkar hitz egiteak konponbide hoberenetara eramaten duela oso konkretuki eta nabarmenki erakutsi izan da. Hitz gutxitan esanda, beste bake mota batzuekin gertatzen den bezala, ingurunearekiko bakea ere lortzen saiatu beharra dagoela agerian jarri da, zeren eta, azken finean, hautapen posible bakar bati buruz hitz egiten ari bait gara. Oroan aurrera egin ezean, ezinezkoa izango dugu atal bakoitzean aurrera egitea.

Bibliografia Boada, M.; Zahonero, A. Medi ambient. Una crisi civilitzadora. Barcelona: Edicions de la Magrana, 1998.

Escola de natura Sau. Quaderns d'educació ambiental.

Cornellà de Llobregat: Associació Catalana Cases de Colònies, Fundació Catalana de l'Esplai, 1999.

Folch, R. Ambiente, emoción y ética. Actitudes ante la cultura de la sostenibilidad. Barcelona: Ariel, 1998.

Hart, R. A. Children's participation.

Barcelona: Earthscan, 1997.

Jennings, T. Petits animals de jardí.

Barcelona: Cruïlla, 1988.

Masclans, F. Guia per conèixer els arbres. Barcelona: Montblanc, Centre Excursionista de Catalunya, 1984.

The Earth Works Group. 50 coses senzilles que tu pots fer per a salvar la terra. Barcelona: Blume, 1992.

Weil, P. L'art de viure en pau.

Barcelona: Centre Unesco de Catalunya, 1991.

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 42

2

Ni eta nire lagun guztiengatik Vallecas-eko haureta gazteen astialdirako koordinakundeak egina

Gaia Norberestimuaren garapena.

Ekintza mota Joko bilduma, dinamikak eta sortzaile eta berdinen talde adierazpenerako jardueren proposamenak.

Hartzaileen ezaugarriak 9 eta 12 urte bitarteko taldeak, normalean, Vallecas Haur eta Gazteen aisialdirako Koordinakundearekin zerikusia duten jardueretan parte hartzen dutenak.

Gizarte- eta ekonomia- arazoak eta familiakoak dituzten haur hauen zenbait ezaugarri dira: Heldu izateko prozesu desegokia, arauak eta mugak onartzeko arazoak eta pertsonen arteko arazoak konpontzeko zailtasuna, errealitatera egokitzeko gaitasun handia eta arazoak eskola giroan.

Esperientzia gunea Krecer Elkarteko lokalak, Madril.

Planteaketa orokorrak Esperientziaren ziurpeketa Gerra gatazkak ugariak eta etengabeak izan dira gizakiaren historia osoan zehar. Gatazka horien inguruan komunikabideek esandakoa baino ez zaigu heltzen. Halaber, badira gerra gatazka onarturik ez, baina bidegabekeria nabarmena bizi dutenak: gosetea, ezberdintasun ekonomikoak, diktadurak, esplotazioa, etab. Horiek guztiek pertsonen eta komunitateen garapena oztopatzen dute isila eta etengabea den Giza Eskubideak hautsiz.

Horrek guztiak bakearen kultura garatzea beharrezko bilakatzen du, norbanakoaren jarreretan zein gizartearenetan oinarrituta. Pertsona eta herrien arteko elkar-ulertzea ahalbidetzeko kultura berri baten oinarriak ezarri behar dituen kultura.

Proiektuek pedagogikoek, Koordinadorako elkarteek haur eta gazteekin aisialdiaren hezkuntza eremuan egiten duten lanaren gida bat izan nahi dute. Horrekin, eguneroko lanetarako irizpide komunak ezarri nahi dira, alegia, hezkuntza-lan estilo komun bat sortu, haurrekin erlazionatzeko moduan zehaztez dena, erreferentzia jokabide komun batzutan, helburu komunetan, jarduerak antolatzeko eran, animatzeko, ebaluatzeko moduan, eta proposaturiko baloreetan. Hala ere, hezitzaile talde bakoitzak lan egiteko duen taldearen baldintza, ezaugarri, aukera eta interesei egokitzeko tresna da.

Proiektu honek pertsona, talde eta komunitate ezberdinen arteko elkar-ulertzeko gaitasuna landu nahi du, onarpenetik eta baloraziotik. Horrela bada, norbanakoen ezberdintasunen onartze eta integratzetik, gizartea eraikitzen lagun daiteke, gatazkak sustraitu eta konpontzen laguntzeko ezinbesteko elementu gisa.

Gure gizartean bizi dugun errealitatea aztertuz gero, argi geratzen da bakearekin zerikusia duten arazoen jatorrian hiru kontra-balore dagoena:

Lehiakortasuna eta indibidualtasuna Badirudi espazio falta dugula, ez dagoela guztiontzako lekurik ikasketa, etxebizitza, lana‌bezalako esparruetan.

Lehiakortasun harremanak sortzen dira eta gizartetik bultzatu egiten dira era horretako harremanak, besteen gainetik jarri beharra dugu edonora heldu ahal izateko.

Lehia horrek ez du norbanakoaren estimuluarekin zerikusirik, kutsu indibidualista hartzen du: beste baten gainetik geratu.

Indibidualtasuna lehiarekin erabat lotuta dago.

Indibidualtasun hori norberak dituen beharrez gehiegi kezkatzetik, besteen beharretan arretarik jarri gabe, eta ondorioak neurtzen ez diren funtzionamendu batetik hasten da. Gizartean "sĂĄlvese quien pueda" delakoak balio du. Halaber, gainontzekoak sailkatu eta haiekiko harremanak oztopatu baino ez dira egiten eta indibidualtasuna sendotu.

Esperientzia honetan bakearen zentzua gizartearen justiziarako egitura zabala sortzeko gaitasuna da eta bi elementuri lotuta dago: giza eskubideak eta garapena.

Horrek guztiak, gatazkak integratzeko eran konpontzeko prozesu dinamiko eta etengabe batera eraman behar du, pertsona eta talde guztiek, instituzioekin batera, paper erabakigarria izango duten prozesua.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

43

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 44

Erauzi kulturala Nortasun kulturala galtzea, bereziki Madril bezalako hirietan gertatzen dena, pertsonek kultura sozialarekin loturarik ez ikustea dakar. Beste zenbaki bat, gertatzen denaren ikusle bat, izatearen sentsazioa sortzen da, geure bizitzaz ariko ez balitz bezala. Masifikazioak gizatartze faltara garamatza eta horrek arazoen aurren sentsibilizaziorik ez izaten ohitzera. Inpotentzia sentsazioa handiagoa da. Errotzea errealitatearen eraikuntzan eta elementu kulturalen garapenean parte hartzetik pasa beharra dauka.

Merkatuaren nagusitasuna Garai honen duen beste ezaugarri garrantzitsu bat pertsona eta taldeen gainetik merkatuaren beharrak nagusitzearena da. Normalena lehia eta garapen ekonomikoaren legeak jarraitzea da giza eremuan ondorio ikaragarriak izan arren. Gauzak baloratu egiten dira soilik merkatuaren beharretatik ikusita. Nazioarteko eremuan hori bereziki gogorra da. Herrialde gutxi batzuek ezarritako nazioarteko arauek, milioika pertsona txirotasunik handienera, gosetera eta elikadura txar batera zigortzen du, mundu osoko biztanleentzako beste janari badago ere. Era berean, armen industria jarduera ekonomiko gisa garatu egiten da kontuan hartu barik pertsonen heriotza eragiten duela.

Balore hauek alderdi ezberdinak kaltetzen dituzte: Bizi baldintzak.

Gizarte harremanak (parte hartzea, informatzea, gazteen biolentzia, agresibitatea ukatzea eta biolentzia etengabe goraipatzea).

Pertsonen arteko harremanak (norbanakoaren errealitatea, pertsonen arteko gatazkak konpontzeko arazoak).

Hezkuntza lan honen helburua, modu jakin batean -hau gure parte hartze gizarte-hezkuntza osoaren zeharkako zerbait baino ez da eta-. ume bakoitza bere burua onartu eta baloratzen laguntzea da, bere burua errespetatzen eta zaintzen, horretarako maitasun, estimu eta segurtasun giroa sortuz. Halaber, berdinen arteko talde bat sortu eta indartzea elkar ezagutzeko, eta euren buruengan eta besteengan konfidantza izateko, euren iritzi eta sentimenduak adierazteko askatasuna sentitzeko eta besteak egitean ere errespetatzeko. Azken batean, euren burua baloratzeko eta besteengan balore positiboak ikusteko taldea sortzea.

Norbere estimua era egokian gara dadin, oinarrizko beharrek era aproposean beterik egon behar dute.

Zentzu horretan, haurrek talde, begirale eta elkartearen bizitzarekiko lau alderdi era positiboan bizi zitzaten ahaleginak egin ziren.

Lotura: haurrak berarentzat eta besteek ere garrantzitsu ikusten dituzten loturak ezartzean duen poza.

Berezitasuna: haurra berezi eta ezberdin egiten duten nolakotasun eta ezaugarriak ezagutu eta haiekiko sentitzen duen begirunearen emaitza, besteen, nolakotasun horiek direla eta, jasotzen duen begiruneaz eta onarpenaz lagunduta.

Programa hau egitean, "etxea teilatutik egiten" ez hastea pentsatu zen. Bakea norberarengan izan behar du hasiera, norbere estimuan.

Boterea: bere bizitzako egoerak modu esanguratsu batean aldatzeko haurrak dituen bitartekoak, aukerak eta gaitasunaren ondorioa.

Aurreko esaldi batzuetan deskribatu bezala eta pertsonen heterogeneo eta ezberdin izatetik abiatuz, haurrek laguntza eta garapen ebolutiboan aditze egokirik gabe hazten direla ikusi ahal izan da. Horrek, logikoa denez, beraien buruengan duten balorazioan eragiten du eta neurri handiago edo txikiago batean, errealitatea jaso eta ulertzeko eran, egoera eta gatazken aurrean jokatzeko eta hauei aurre egiteko eran.

Eredu eta jarraibideak: haurrentzako eredu egokiak ematen dituztenak; giza ereduak, eredu etikoak eta praktikoak, euren baloreen eskala, helburu idealak eta jokatzeko modua ezarriko dituztenak hain zuzen.

Esperientzia honen asmoa umeei heziketa trebetasun eta abilezia batzuk ematea da lagundu eta konpentsatzeko beren buruez duten kontzeptua (norbere kontzeptua) eta euren buruez egiten dituzten jarrerak eta balorazioak (norbere estimua).

44

Azken finean, "pertsona denaz pentsatu eta baloratzen duenak benetan dena baldintzatu egiten du, izan ere, uste duen bezala jokatzen baitu". Haurrek zein euren bizitzetan eragina izan duten pertsonek bizi izandako esperientziek, sarritan porrot eta balorazio eza egoerak sortu dituzte, eta beraz, norbere kontzeptu eskasa izatea eragin dute.

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

Helburuak Proiektuaren garapenak izan zituen hezkuntza helburuak honako hauek izan ziren: Haurren norbere estimu egokiari mesede egitea Haurrek euren buruez duten norbere kontzeptua hobetzea; euren gustuak, trebetasunak, iritziak, helburuak eta mugak miatu eta aztertuz.

Haurrek euren burua errespetatu eta onartzea.

Horrela euren burua baloratuko dute eta era berean, besteek baloratu eta maitatzea.

Haurrak gai sentitzea, bizitzan aurrera egiteko gauza.

Euren baliabideetan konfidantza izatea, ikasteko gaitasunean, arazoei aurre egiteko eta erabakiak hartzeko.

Haurrek euren burua zaintzean baloratu eta gozatzea.

Haurrak seguru, maitatuak eta babestuak sentitzea, euren balioa eta indibidualtasuna onartzen den inguruan, euren ekintzen ondorioak aurrikusteko erreferentzia eta mugak izango dituzten inguruan.

Haurren gizarteratzea lagunduko duen berdinen talde bat sendotzen sustatzea Beste haur batzuekin elkartzeaz gozatu eta berau baloratzea.

Taldeko gainontzeko kideak ezagutu eta errespetatzea eta kideek onartuak eta errespetatuak sentitzea.

Taldean lankidetza erlazioak garatzea.

Taldean parte hartzen ikastea.

Trebetasun sozialak garatzea: komunikazioa, parte hartzea, enpatia, arazoen konponketa, ardura, begirunea, erresistentzia frustrazioaren aurrean, adierazpena.

Elkarbizitzaren arauak eta mugak onartzen ikastea.

Taldean euren iritzi eta sentimenduak azaltzen ikastea.

Esperientaziaren garapena Segidan azalduko diren ekintzak parte hartu zuten umeekin egin ziren sesio ezberdinetan gauzatu ziren.

Aipatutako alderdi guztietan laguntzeko asmoa zuten proposamenak ziren.

Hasierako sesioetan aurkezteko jolasak eta elkar ezagutzekoak egin ziren. Parte hartzaile guztiek izenak eta zenbait ezaugarri ikastea lortu nahi zen, eta era sakonago batean elkar ezagutzen joatea (batzuek jadanik elkar ezagutzen zuten). Taldearen arauen inguruan ere lan egin zen, guztien artean eratu eta onartzeko konpromezua hartuz.

Geroago nortasuna finkatzeko jolasetan zentratu zen jarduera, pertsonak eta taldea direna bezala onartzeko, era horretara norberaren segurtasun oinarritzen den mekanismoak jokoan jarriz.

Hauek barruko mekanismoak, norbere kontzeptuarekin eta gaitasunen balorazioarekin zerikusia dutenak, zein kanpoko presioekin zerikusia duten mekanismoak dira: taldean duten rola, taldearen presioa, gizartearen eskaerak.

Konfiantza jolasak ere bai: norbere buruarengan duen konfiantza eta taldearena suspertu eta probatzeko proposamen psikomotoreak.

"Komunikazioaren txokoa" ere martxan jarri zen. Gazteek euren kezkak eta ardurak adierazteko gunea, baita zenbait dinamika eta sormen jarduerak, plastikoak eta adierazpenezkoak ere.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

45

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 46

Aurkeztu eta ezagutzeko jolasak

Pilota beroa Parte hartzaile bakoitzak bere burua aurkeztuko du bere izenaz gain, oinarrizko datu batzuk adieraziz.

Txanda taldeko partaideen artean pilota jaurtikiz erabakiko da. Ahalik eta azkarren egin beharko da, pilota oso bero baitago, erre egiten du!

Gustuko al dituzu zure auzokideak?

Parte hartzaile bakoitzak bere auzokideak gustuko dituen erantzun beharko du eta erantzuna ezekoa izatekotan, ondoan nor izan nahiko luketenari deitu.

Helburuak: Helburuak:

Taldekideen izenak ezagutu eta ondo pasatzea.

Taldekide guztien izenak ikastea Nork bere burua ezagutzen hastea.

Garapena: Parte hartzaile guztiek borobil bat osatuko dute, jesarrita edo zutik. Jolasaren aurkezleak pilota jasotzen duenak bere burua honako hau esanez aurkeztuko duela azalduko du: Deitzea gustuko duten izena Non jaio zen

Garapena: Jolasak azkarra izan behar du. Guztiak borobil batean jesarrita daude. Animatzailea zutik dago borobilaren erdian. Batengana hurbildu eta galdetzen dio: "gustuko al dituzu zure auzokideak?"

Erantzuna "ez" bada, eskuman eta ezkerrean dituen auzokideen jesarlekuetara etorri nahiko lukeen pertsona bien izenak esango ditu eta hauek euren lekuak utzi egin beharko dituzte eta aukeratu diren auzokideak okupatzen saiatuko dira. Leku aldaketa egin bitartean, erdiko pertsona ere leku bat hartzen saiatuko da.

Nola Zaude?

Jolasean pertsona batek bere lekua galduko du.

Berreskuratuko egingo zaion galdera bati erantzunez.

Helburuak: Izenak ikasi eta ondo pasatzea.

Garapena: Jolasa azkar egin behar da dibertigarria izan dadin. Talde osoa aulkietan jesarrita dago borobilaren inguruan pertsona bat izan ezik,jolasari hasiera emango diona hain zuzen ere. Batengana hurbildu eta galdetu egingo dio; "Nola zaude?". Erantzuna izango da : "Ondo, mila esker." Ondoren, bakoitza borobilaren kanpoko aldetik irtengo da kontrako norabideetan hutsik geratu zen lekura heldu arte. Bidean topo egiten dutenean elkarri galdetu eta erantzun beharko diote: "Nola zaude?" eta "Zein da gogokoen duzun kolorea (janaria, musika‌)?"

Hori gertatzen den bitartean, gainontzeko partaideek aulkia alda dezakete eta horrela hutsik dagoen aulkia ere lekuz aldatuko da. Jolasarekin aulkirik gabe geratu den pertsonak jarraituko du.

Gustuko duen gauza bi Desio bi.

Hori guztia azkar egin behar da ez erretzeko. Batek bere aurkezpenarekin amaitu eta berehala pilota jaurtikiko dio beste bati jolasarekin segitzeko, eta horrela guztiak aurkeztu arte.

Erantzuna "bai" bada, talde osoa leku bat eskumatara mugituko da. Jolasak aurrera egin ahala, korapilatu egingo da, baten batek bigarren aldiz "bai" esatean taldeak ezkerretara egin beharko du eta. Hirugarren aldiz "bai" entzutean, hiru leku eskumatara mugituko dira. Laugarren aldian, bi ezkerretara eta horrela beti.

Galdera bakoitzaren ostean aulkirik gabe geratu denak jolasarekin jarraitu behar du.

Maite nauzu?

Lekurik ez duen pertsona bat, lortzen saiatuko da galdera baten bitartez.

Helburuak: Izenak ikastea.

Giro lasaia lortzea.

Garapena: Talde osoa borobilean jesarrita dago. Parte hartzaile baino aulki bat gutxiago dago. Animatzailea norbaitengana hurbildu, izena galdetu eta esango dio: "‌ maite al duzu? (eskuman edo ezkerrean duenaren izena)". Galdera jaso duenak erantzungo du: "Jakina, baina baita‌ere." Izendatutako bi pertsonen eskuma eta eskerretara daudenek lekuz aldatu beharko dute.

Aulkirik izan ez duena jesartzen saiatuko da eta jolasarekin jarraituko du aulkirik gabe geratu denak.

46

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

47

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 48

Nortasuna finkatzeko jolasak

Mataza

Tribu itsua

Besteei zergatik diren gustuko esatean datza. Bitartean, artilearekin armiarma-sarea eratzen da.

Begiak itxita ahalik eta objektu gehien biltzean datza.

Helburuak: Helburuak:

Helburuak: Garapena:

Artile lodidun mataza behar da. Talde osoa borobil batean jesarrita dago. Animatzailea mataza taldeko baten bati botako dio muturra askatu gabe. Botatzeaz batera zer edo zer positiboa esan beharra dago, hartuko duen pertsona baloratzen duen zerbait.

Mataza hartu duenak beste bati botako dio gauza bera esanez. Horrela beti, haria askatu gabe guztion artean armiarma-sarea egin dadin.

Taldeko postaria Taldekide, norbere eta taldearen beraren alde positiboak ezagutzean datza.

Helburuak: Norbere estimua eta taldearen bat egitea laguntzea.

Era positiboan pentsatzen ikastea.

Garapena: Talde osoa borobilean jesarrita dagoen bitartean, animatzaileak parte hartzaile bakoitzak esan beharrekoa azalduko du: Ondoan den pertsona erlazionatzen dugun landare, animalia eta lanbidea; Ezkerretara dagoenaren ezaugarri bat, eta norberak duen bat eskumako aldean dagoenari oparitu; Taldearekin egoteak sortutako sentimendu atseginen bat azaltzen duen hitza.

Hau, haurren elkarbizitza laguntzen duen errekurtso iraunkor baten proposamena da. Nahi dutenean hitz egitera joan daitezkeen gune bat sortzean datza.

Espazio konfidantza eta orientabidea sustatzea.

Besteen onarpenean laguntzea. Taldea elkartzea

Garapena:

Komunikazioaren txokoa elkartean

Taldea tribu bitan banatuko da: Apatxeak eta Azalgorriak.

Apatxe guztiek begiak estaliko dituzte Azalgorriek espazio osoan barrena objektuak sakabanatzen dituzten bitartean. Apatxe guztiak ahalik eta objektu gehien biltzen ahaleginduko dira Azalgorriek emaniko pista eta azalpenei jarraikiz. Gero papera aldatu egingo dute.

Euren burua errespetatzen ikastea.

Gainontzeko taldekideak errespetatzea.

Haur eta begiraleen arteko komunikazio trebetasunak garatzea.

Gatazkei modu konstruktibo batean aurre egiten ikastea.

Elkarbizitza sostatzeko gunea

Garapena: Komunikazioaren txokoa leku jakin batean egin zen, finkoa beti eta erosoa. Behar den ekipamendua mahaia eta gustura egoteko moduko aulkiak dira.

Jarduera, haur batek nahi duenean eta edozein gauzari hitz egiteko joaten denerako, mahai batean jesarrita dagoen irakasle baten presentzian datza. Begiralea baten bat noiz hurbilduko zain dagoen bitartean, beste jarduera bat egin daiteke.

Martxan jarri zen lehendabiziko egunean, espazioaren eta arduraduna izango zen pertsonaren aurkezpena egin zen azken hau ezaguna izan arren. Haurrei, txokoaren zergatiaren berri eman zitzaien: arazoak konpontzea eta edozein gai edo kezkari buruz hitz egin behar dutenean joateko lekua. Komunikazioa sustatzeko tokia.

Komenigarria da txokoko arduraduna den begiralea finkoa izatea, horrek haurrak hurbiltzea errazten baitu.

Hauek heltzean, begiralea hauekiko komunikazioan zentratuko da eta arreta berezia jarriko du bizi izandakoak entzutean eta ulertzean eta ez egoerak konpontzen arinegi saiatuz. Txokoaren potentzialik handienak entzutea, ulertzea eta laguntzea dira. Ez da inondik inora komenigarria, haurrak larderiatu edo hausnarketa egin dezaten behartzeko espazioa bihurtzea, izan ere, kasu horretan onespen gaitasuna galduko baitu.

Txokoaren erabilera boluntarioa da beti, jakina, eta ez da komenigarria begiraleak haurren bati txokora joan behar duela esatea, horrela ere zentzua galtzen baitu.

48

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

49

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 50

Adierazpen eta komunikazio jarduerak

Nire eguna, nire astea

Taldeko ipuinak

Familia egoeren antzezpena

Helburuak:

Helburuak:

Helburuak:

Adierazpen eta komunikazio estrategia bat izatea. Euren burua zaintzeaz gozatu eta baloratzea.

Euren burua zaintzeaz gozatu eta baloratzea.

Taldean euren esperientziak antzeztean gozatu eta baloratzea.

Mintzatzeko baliabide eta tresna ezberdinak ezagutzea.

Garapena : Haur bakoitzari, aurreko astea nolakoa izan zen azaltzeko marrazkia egin dezaten eskatuko zaie.

Kartulina eta margo kutxa bana eman eta behar duten beste denbora hartu eta lasai egiteko proposatuko zaie.

Euren eguna eta astea marrazten amaitutakoan, besteei marrazkiaren berri emateko eskatuko zaie.

Ondoren, haur zein begiraleen galdera erronda egin daiteke.Marrazkia egin duen pertsonak erantzutean, bere bizitzari buruzko zenbait kontu konta daiteke eta besteen bizitzarekin erlazionatu. Antzekotasunak eta ezberdintasunak komentatu. Begiraleek marrazkia egin duenaren komunikazioa eta beste guztiena sustatu beharko du eta pertsona guztien esperientziak eta iritziak errespeta daitezen ahalegindu.

Jarduera hau taldekide beste egunetan egin daiteke, bakoitzak egun batean burutuz. Horrela, egun bat bakoitzarentzat nolakoa den jakin ahal izango da eta norberaren esperientzien inguruko adierazpen eta komunikazio aukerak sor daitezke. Ondo eginez gero, parte hartzaileak gero eta erraztasun handiagoa izango dute taldearekin euren esperientziak konpartitzeko.

Hori izango da begiraleen helburua, kezka pertsonalen azalpena errazteko giroa sortzea.

Gainontzeko taldekideen behaketa eta ezagutza garatzea.

Jarduera honetan taldearen bizitza landu nahi da.

Elkarri nola ikusten dioten jakin, begiralek nola ikusten dituzten, nola erlazionatzen diren, etab. Bitartekoa taldekideak protagonista diren istorioak asmatzea da.

Hasteko, garatuko den sesioaren inguruko azalpen nagusia ematen zaie haurrei egingo denari buruzko ideia argia izan dezaten. Hirunaka elkartu eta taldekideak zein begiraleak protagonista izango diren istorioa asmatuko dute. Izenburua begiraleek aurretiaz erabakita egon daiteke gidoiaren inguruko ideiak emateko, edo beraiek asmatzeko esan dakieke, istorioak asmatzeko duten erraztasunaren arabera. Izenburuak emateko aukera hartzekotan, komenigarria da bizi dutenetik hurbil dauden gaiak izatea: "kanpaketa gau bat", "bilera", "ikasturte hasierako jaia", "kirol taldea", etab. Hain hurbilak ez ziren gaiak: "ilargira bidaia", "gure musika taldea", "oihaneko taldea", etab.

Taldeek historia garatu zuten hasiera, abentura eta amaiera batekin. Geroago, kontatzeko aukera ezberdinetako bat hautatu zuten: irakurtzeko idatzi, grabatu, kontatu edo antzeztu.

Begiraleak sormenerako askatasuna erraztu behar du, norbere inpresioen komunikazioa eta adierazpena. .

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

esperientziak

azaldu

eta

Garapena: Garapena:

Istorio guztiak prestatutakoan, talde bakoitzak berea azaldu zuen. Ondoren, taldeak komentatu egin zituen: zer izan zuten gustuko, istorioan bakoitzak bere burua nola ikusi zuen, taldea nola ikusi zen‌

50

Familian izandako komunikatzea.

Normalean, adin horretako haurrentzat familia da eragin handien duen eremua. Jarduera honen bitartez, taldekide bakoitzaren bizitza familiarra nolakoa den azaldu eta eztabaidatzeko bidea izan dezaten lortu nahi da. Ez da eztabaidatzeko jarduera, konpartitzekoa baizik, hau da, helburua ez da eztabaidatu edo familiak konparatzea, bakoitzarenean nola bizi den azaldu ahal izatea baizik.

Espresio bidea antzerkia da, oso aproposa adin horretarako, izan ere, antzerkiaren bitartez haurrak gai dira euren etxeetako egoerak era espontaneo batean azaltzeko.

Hasteko, jardueraren azalpen nagusia eman eta boluntarioak eskatuko dira egoera ezberdinetarako, horrela taldekide guztien egoera azal dadin antzezlanean.

Paperak banatu ostean, eszenatokia txikia egin eta bakoitzak bere pertsonaiaz jabetzeko denbora emango da. Eszenari izenburua jarriko zaio, era horretara, oinarria inprobisazioa izan arren, guztiontzako gidoi komuna definitzeko. Antzezteko lanak: "afaltzeko ordua", 2etxerako lanak egitean", "telebista ikusten", "igandea", "etxeko lanak", "gosaria"‌ Taldekideek ere ideia eman ditzakete eta eszenaren izenburua aukeratu.

Dena prestatuta dagoela, parte hartzaileek bat-batean sortuko duten eszenarekin hasiera emango zaio. Gero, taldean, ikusitakoa komentatuko da, zer izan den gogokoen, familia bakoitzarekin antza duena eta ez duena, gustuko izan ez dena‌, era horretara, guztiek izan dezaten euren esperientzien berri eman eta konpartitzeko aukera.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

51

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 52

Neure burua salgai

...Baninz, zer izango nintzateke?

Ni era baikorrean

Helburuak:

Helburuak:

Helburuak:

Taldekideek elkar hobeto ezagutzea.

Adierazi, komunikatu, gatazkak konpondu eta erabakiak hartzeko jarrera aktiboa izatea.

Adierazpen, komunikazio, gatazkak konpondu eta erabakiak hartzeko estrategiak lantzea.

Norbere estimua hobetzea.

Garapena: Jarduera honek, partaide bakoitzak bere buruarekiko duen norbere balorazioa eta besteekiko harremanetan erabilitako errekurtsoak ezagutzeko aukera ematen du.

Garapenean zehar, bere burua gehiago eta hobeto ezagutuz aberastuko da, eta bitartean begiraleak ere hobeto ezagut dezake eta horrela, bere hezteko lana bideratu: bere buruarengan konfiantza handiagoa izaten eta harremanetan errekurtso gehiago erabiltzen lagundu.

Parte hartzaile bakoitzak, begiraleak barne, "taldeari salduak izan behar dute". Horretarako, pertsona legez dutenaz propaganda egin beharko dute.

"Salmentarako" materialak erabil daitezke, esate baterako kartelak. Denbora tarte bat emango da bakoitzak bere burua eta aurkezteko material presta dezan. Guztiak prest daudenean, boluntario bat hasi egingo da. "Salmentarako" bost minutu izango du eta nahi duen bezala erabili ahal izango ditu.

Salmenta bakoitzaren amaiera era bitara egin daiteke.

Bakoitzak amaitzean, besteek erosiko duten ala ez esan dezakete, eta horrela taldeko ia guztiek erostea erabaki dutenean salmenta amaitu egingo da. Bestela, begiraleek erabaki dezakete.

Taldea borobil batean edo antzerkian balego bezala jesarrita egon daiteke. Salmentan dagoen pertsona zerbaiten gainean egon daiteke (kutxa, mahaia‌).

Bata bestearen atzetik, guztiak igaroko dira salmentatik. Behin hauek amaituta, talde osoa bildu eta bakoitzak nola sentitu eta ikusi duen bere burua azalduko du. Besteek nola ikusi duten gehituko dute eta begiraleek parte hartzaileak bere burua hobeto ezagut dezan eman dezakeen guztia erantsiko.

52

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

Adierazpen eta komunikazio aktiboa izatea.

Adierazpen, komunikazio, gatazkak konpondu eta erabakiak hartzeko prest azaltzea.

Adierazpen eta komunikazio estrategiak lantzea.

Taldeko gainontzeko kideen iritziaren bitartez, norbere burua hobeto ezagutzea.

Adierazpen, komunikazio, arazoak konpondu eta erabakiak hartzeko estrategiak lantzea.

Norbere estimua garatzea.

Gelditu direnek pertsona bat hautatu eta segidan, joan egin denari deitu egiten zaio. Azken hori borobil erdian jarri eta nahi duenari galdetuko dio: "‌ banintz?" Galde daiteke "animalia, landarea, janaria, musika mota, kirola, garai historikoa‌ banintz" Galdera jaso duenak erantzun beharra dauka hautatutako pertsonaren izaera kontuan hartuz. Horrela, taldekide bakoitzak era sinboliko batean kontatuko du besteak nola ikusten dituen.

Haurraken eskubideen aldizkaria Helburuak:

Garapena: Jarduerak besteek pertsona bakoitza nola ikusten duten ezagutzeko aukera ematen du. Parte hartzaile guztiak borobilean jesarrita hasten dira. Bat gelatik edo jarduera burutzen ari den aretotik irten eta borobilean esaten dena ez entzuteko moduko leku batera joango da.

2.- Lana koloreekin: Hasieran bakea eta gatazka iradokitzen duten koloreak bilatzen dira. Gero aukeratutako koloredun zatiak moztu eta kartoi mehe batean collage bat eginez itsasten dira. Hitz bietako bakoitzarekin zerikusia duten esaldiak idazten dira.

Normalean, kolore hotzek lasaitasuna iradokitzen dute eta beroek urduritasuna.

Haurraren Eskubideak ezagutzea.

Garapena: Parte hartzaile bakoitzak denbora tarte bat du ondo egiten dakien zer edo zeri buruz idatzi edo margotzeko, bai eta bere buruaz gustuko duen ezaugarri bi ere. Gero, bakoitzak beste baten laguntzaz, orria sorbaldan itsatsiko du edo kateorratz batez ipiniko. Gainontzeko parte hartzaileek kideen orrietan pertsona horretaz gustuko dutena edo aldeko ezaugarriak idatziko dituzte.

Guztiek aukera izan dutenean nahi izandakoa orrietan jartzeko, bakoitzak papera kenduko du besteek jarritakoa ikusteko. Ondoren, taldekideak gustuko izan dituzten gauzak edo harritu dituztenei buruz mintzatzeko elkar daitezke.

Taldeko kideen artean komunikazio trebetasunak garatzea.

Garapena: Taldeari proposatu zaio haurraren eskubideak zabaltzeko aldizkari bat egitea. Lehen bilera batean, eskubideei buruz hitz egin zen, banan-banan komentatuz eta edukiak aztertuz. Ondoren azpitaldeak eratu eta Eskubideak haurren artean banatu ziren. Lantalde bakoitzak eskubide bati buruzko orrialde bat egin zuen.

Orrialde bakoitza era honetara egituratuta egon zen: Eskubidearen enuntziatua.

Galdera batzuk egin ostean, erdian dagoenak nori buruz ari diren esan dezake. Pertsona bati buruz hitz egiteko txanda amaitutakoan, beste batekin hasiko dira. Bati buruz hitz egiten egon da eta horrek alde egin eta beste bat aukeratuko da berriro ere hasteko.

Adierazpen plastikoa

Edukiaren komentarioa.

Helburuak:

Betetzeko garrantziaren zergatia.

Bakearen egungo zenbait arazoak jakin eta ezagutzea.

Noiz betetzen den eta noiz ez.

Guztiek pasa beharko dute erditik eta hautatuak izatetik, horregatik egin behar da jolasa sesio baten baino gehiagotan.

Gainontzeko taldekideak errespetatzea.

Zer egin daitekeen betetzea hobetzeko.

Taldean lankidetza harremanak garatzea.

Taldekideen garatzea.

arteko

komunikazio

trebetasunak

Garapena:

Aldizkarian irudiak eta denbora-pasak ere azaldu ziren.

Garrantzitsua da izenburua guztien artean aukeratzea eta editoriala guztien artean idaztea. Aldizkaria sesio ezberdinetan burutu zen. Behin amaituta, bakoitzari fotokopia bana eman zitzaion etxera edo eskola eraman zezan.

Elkarrekin lantzeko adierazpen plastikoko hiru tekniken proposamena da: 1.- Bake eta elkarbizitza irudiak. Auzora talde txikietan paseo bat egiten irteten da argazki kamara eta guzti.

Gauza, egoera, elkarbizitzaren aldeko eta kontrako kartelei argazkiak ateratzen dizkiete. Behin argazkiak errebelatuta, guztion artean mural bat egiteari ekiten zaio, argazkiak itsatsi, komentatu eta irudiekin osatuz.

Kartelak ere egin daitezke, bakearen kontrako iruditu zitzaigun hari aldeko alternatibak proposatuz.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

53

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 54

Balorazio orokorra eta perspektibak Ebaluazioa Programaren ebaluazioa hiru alditan egin zen: hasierako ebaluazioa, prozesuaren ebaluazioa eta amaierako ebaluazioa.

Hasierako ebaluazioa Haurrek zuten norbere estimuaren inguruko abiapuntua antzematen saiatu zen (nola ikusten zuten euren burua eta baloratzen zuten) eta gauza bera taldeari dagokionez (zer zuten gustuko, zer ez, nola sentitzen ziren taldean, errespetatuak, maitatuak, onartuak‌). Horretarako, batez ere taldearen behaketatik abiatu zen (norbanakoaren zein taldearen kontuetan arreta jarriz), bat-bateko komentarioetatik eta taldean jokatzeko eratik.

Informazioa jasotzeko erabilitako tresna "jarraipen fitxa" izan zen (eranskinean).

Prozesuaren ebaluazioa Atal honetan lanaren eguneroko garapena ezagutzen saiatu ginen. Parte hartu zuten begirale guztiek egin zuten ebaluazio hori. Erabilitako tresna "bilkuraren ebaluazio fitxa" izan zen (erantsirik dago).

Azken ebaluazioa Azken ebaluazio honek, lanari buruzko ondorioak ateratzeko aukera eman zuen. Taldearen hasierako egoera eta amaierakoa alderatu ahal izan ziren proposaturiko helburuak, taldearen egoera eta parte hartzaile bakoitzarena kontuan harturik. Horretarako, hasierako ebaluazioan zehar eta prozesuan egindakoetan hartutako datuak aztertu ziren, "azken ebaluazio fitxa" aplikatzeaz gain (hasierako ebaluazioa bezalako banakako fitxa bete behin programa aplikatuta).

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

55

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:38

PÆgina 56

Hasiera eta amaierako ebaluazio fitxa Jarraipen Fitxa Elkartea Krecer Izena:

Taldea:

Adina:

Data:

Eremu pertsonala

Besteekiko harremanak

Emozio egoera

Agresibitate egoera

[ ] Normalean zoriontsu eta pozik

[ ] Beti agresibitatez erantzun ohi du

[ ] Lasaia

[ ] Batzuetan agresibitatez erantzuten du

[ ] Emozio egoera oso aldakorra

[ ] Baketsua, agresibitate erantzunik gabe

[ ] Normalean triste

[ ] Tentso, ez du ezer azaleratzen

[ ] Urduri

Norbere buruarekiko segurtasuna

Lagunartekotasuna

[ ] Bere buruarekiko segurtasuna du

[ ] Lagunkoia eta irekia

[ ] Ez da beti seguru azaltzen

[ ] Talde txikietan baino ez

[ ] Segurtasunik ez

[ ] Ez da oso lagunkoia [ ] Beste sexuko kideekin normaltasunez

Ekimena

erlazionatzen da

[ ] Sekula ez du iniziatibarik agertzen

[ ] Bere sexuko lagunekin baino ez da aritzen

[ ] Iniziatiba agertzen du [ ] Kostatzen zaio aurrera eramatea hartzen du

Lankidetza

[ ] Iniziatibak ditu eta gauzatu egiten ditu laguntzen

[ ] Modu aktiboan lagundu eta parte

[ ] Beti du berak iniziatiba

[ ] Eskatuz gero baino ez du [ ] Taldea izorratu eta zirikatzen du

Zintzotasuna

[ ] Ez du laguntzen ezta oztopatzen ere

[ ] Zintzoa da [ ] Ez da egia esatera ausartzen

Taldearen onarpena

[ ] Bere burua engainatzen du dute

[ ] Buru gisa azaltzen da

[ ] Barkamena eskatzeko gezurrak esaten ditu

[ ] Normaltasunez onartzen beste sexuko kideak

[ ] Sarri ibiltzen da gezurretan

[ ] Talde bakar batek egiten dio muzin [ ] Muzin egiten diote

Gaitasun kritikoa [ ] Neurriz gaineko jarrera kritikoa

Frustraziorako tolerantzia maila

[ ] Era orekatuan epaitzen du

[ ] Kritikak onartzen ditu

[ ] Batzuetan soilik

[ ] Gogor erantzuten du

[ ] Ez du iritzi pertsonalik ematen

[ ] Ez du bere burua defendatzen, ez

[ ] Kritikatu bai, baina ez du kritikarik onartzen du ezer egiten

Gatazken konponbidea [ ] Modu gogorrean

Arauen aurreko jarrera

[ ] Modu konstruktiboan

[ ] Kostatu egiten zaio betetzea

[ ] Ez ditu konpontzen

[ ] Betetzen ditu soilik inor begira badu

[ ] Beste batzuen irizpideen menpe dago

[ ] Normal onartzen ditu [ ] Bere jarreraz hitz egiteko gai da

56

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

Espazio eta objektoekiko jarreka

Hezitzaileekiko jarreka

Zaintza / Ordena

Gelak

[ ] Materiala zaintzen du

[ ] Ez du mendetasunik azaltzen

[ ] Ordena gustuko du

[ ] Arreta ematen saiatzen da

[ ] Ez du materiala zaintzen

[ ] Mendetasun handia du [ ] Axolagabetasuna azaltzen du

Kontzentrazioa

[ ] Gustuko izaten saiatzen da

[ ] Jolasean arreta jartzen du

Konfidantza

[ ] Etengabe ari da jolasa aldatzen

[ ] Normaltasunez erlazionatzen da

Sormena

[ ] Nolabaiteko mesfidantza azaltzen du

[ ] Gustuko du irudimena landu eta sortzea

[ ]Maitasuna eskatzen du

[ ] Espazioa bere erara antolatzen du

Higienea / Kanpokop itxura Jolastokia

[ ] Garbia / txukuna

[ ] Joko sinbolikoa

[ ] Zikinkeria sentsazioa

[ ] Eraikuntza eta puzleen txokoa [ ] Irakurketa txokoa [ ] Mahai jokoak [ ] Mahai-futbola [ ] Era guztietako jolasetan aritzen da [ ] Gainontzekoak begiratzen ditu parte hartu gabe

Arlo linguistikoa Elkarrizketa jarraitzen du

Bai [ ]

Ez [ ]

Aginduak ulertzen ditu

Bai [ ]

Ez [ ]

Arrazoitzen du

Bai [ ]

Ez [ ]

Ezertan hasi aurretik pentsatu egiten du

Bai [ ]

Ez [ ]

Bere ekintzen ondorioak neurtzen ditu

Bai [ ]

Ez [ ]

Hizkuntza maila eta erabilera:

Normala [ ]

Ona [ ] Eskasa [ ]

Txarra [

]

Bilkurako ebaluazio fitxa Data Bertaratutakoen kopurua Iraupena Bilkurako laburpentxoa

Giroa

Parte hartzea

Begiralearen iritzia

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

57

compendio2EUSK.qxd

18/12/2003

9:39

PÆgina 58

Balorazio orokorra Oro har, proiektuaren aplikazioa ontzat jo da. Haurrek eta taldeak jardueretan parte hartu zuten motibaturik eta erregulartasun handiz. Taldearen giroak hobetu egin zuen eta kurtsoak aurrera egin ahala, errazagoa izan zen guztien parte hartzea eta adierazpena lortzea.

Taldean guztiak askoz hobeto onartuak izan ziren, nahiz eta era ezberdinean izan, izan ere, batzuek besteek baino integrazio hobea lortu baitzuten.

Banakako mailan, mutil bakoitza garrantzitsuago eta onartuago sentitu zuen bere burua taldean, horrek euren buruarengan segurtasun eta konfidantza handiago izaten lagundu zien.

Batzuetan zaila izan zen gatazkak era baketsu eta erreflexibo batean konpondu ahal izatea, batez ere beraien arteko borrokak. Etorkizunean sakonago ekin beharko zaio gai horri.

Bibliografia Cascón, P. La alternativa del Juego II. Madrid: Libros de la Catarata, 1995.

Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas. ¡A ver si te cuidas! Madrid, 1998.

Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas. ¿Lo intentamos sin zancadillas? Madrid, 1997.

58

praktika onen laburpena 2 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 2

59

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:40

Pร gina 60

3

Haurtzaroaren ahotsa EDEXek egina

Gaia Haurraren eskubideen sustapena

Ekintza Mota Haurraren eskubideei buruzko Konbentzioari begira, sentikortasun, hezkuntza eta mobilizazio programa.

Interes berezia jarriz partehartzean Haur Kontsultan bozketaren bidez egin den bezala.

Hartzaileen ezaugarriak Gizartea orokorrean. Gurasoak eta irakasleria bereziki ; 8 eta 11 urte bitarteko umeak hautesle giza, eta 12 eta 16 urte bitartekoak hauteskundemahaian laguntzaile moduan.

Egiteko tokia Euskal Autonomi Erkidegoa, Autogobernu maila altua duen honek eta 7.234 km2- tan banatzen den 2.000.000 baino gehiagoko populazioa duena ere.

Planteaketa orokorrak

Konbentzioa indarrean sartu zen 1990 urtean eta gaur egun berronetsia izan da 191 herrialdeen eskutik zeintzuentzat betetzea beharrezkoa da. (Bi herrialdek ez dute berronetsi)

Ziurpeketa Haurrek eskubidedun subjektu direnean

Eta ordea...

" Estatu Partehartzaileek konbentzioko printzipioak eta disposizioak ezagutzera ematera konprometitzen dira, horretarako bide eraginkorrak eta aproposak erabiliz bai adinez nagusientzat zein haurrentzat." 42 Artikulua.

Haurraren Eskubideei buruzko Konbentzioa 1989- ko Azaroan, Nazio Batuen Batzar Orokorrak, Haurraren Eskubideen Konbentzioa hautatu zuen.1959ko Haurraren Eskubideen Konbentzioko izpiritua kontserbatzen jarraitzen badu ere,gaur egungo arazo eta interesak ere isladatzen ditu: ingurugiroaren babesa, drogak edo ustiapen sexuala. Bestalde haurra, eskubidedun subjektu moduan hartzen du eta ez hainbat, babes objektu giza.

Testuak 54 artikulu barne hartzen ditu. Honetariko bakoitzak eskubide berezi mota baten xehetasunak barneratzen dituelarik. Hauek lau maila zabaletan sailkatu ditzakegu:8 Biziraupen eskubidea. Bizitzeko eskubidea eta existitzeko beharrezkoak diren beharrak asetzeko eskubidea.

Garapenerako eskubidea. Haurrek potentzial gorenera irizteko behar dutena barnean hartzen duelarik.

Babes eskubidea. Haurrak esplotazio, abandonu eta gehiegikerietatik babesten dituen eskubidea.

Partehartze eskubidea. Bide batez sustatuz haurren partehartze aktiboa haien autonomi erkidegotan edo herrialdetan .

Euskal Herrian Haurraren Eskubideen inguruan 1989 urtetik geroztik egindako garrantzizko ekintza bakarra Nazio Batuek Haurraren eskubideak onartu eta 30 urte geroago izan zen eta Eusko Jaurlaritzako Gizarte Ongizate Sailak eta EDEX- ek aurrera eraman zuten.

Hauek esposaketa bat egin zuten gizarte arloko ministeritzaren laguntzaz. Esposaketa Bilbo eta Gasteizen jarri zen eta ikasle talde asko bisitatu zuten, zeintzuk material didaktikoa jaso zuten.

Haurraren eskubideen konbentzioa 10. urteurrenera hurbiltzen zen heinean, euskal populazioarentzat eta batez ere haurrentzat benetan ezezaguna zen guzti hau. Testua ez zen euskeraz agertzen gure autonomi erkidegoko hizkuntz ofizialean. Mintzagai den tratatuaren 42. artikuluari erreferentzia egiten ari dela dudarik ez dago. Artikulu honek, zera dio: " Parte hartzen duten estatuak konbentzioko printzipioak eta disposaketak ezagutzera ematera konprometitzen dira, horretarako bide eraginkorrak eta aproposak erabiliz bai adinez nagusientzat zein haurrentzat."

UNICEF- Euskadik ekimena hartu zuen ezjakintasunaren aurrean, Ekuador, Mexiko eta Colombia bezalako herrialdetan jasotako ondorioak ikusi ostean, non Konbentzioaren zabalkuntza modu egokian integratzen zen, beraien eskubideen inguruan haurren partaidetzarekin.

8 Fontain, S. ยก

mรกs justo! Gu prรกctica para

Lehenengo eta behin, Eusko Jaurlaritzaren laguntza bilatu zuen zeinetatik aurrekontuaren zati handi bat ordaintzea lortu zuen. Bigarrenez, EDEX- en laguntza lortu zuen Lankidetza akordioan idatzita dauden terminuetan, eta guzti honek lan talde baten lan gogorrari esker izan zen, amaiera bozketekin batera izanik.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

61

aprender acerc Convenciรณn so Derechos del N UNICEF, 1994.

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:40

PÆgina 62

Beste herrietan izandako haur partaidetzaren inguruko berriak Ekuador. Umeen Eskubideak eta Demokrazia Ekuadorren haurrei zuzenduriko lehendabiziko parte hartzeko experientzia 1990an urtean egin zen. Bertan Ekuadorreko 6 eta 12 urte bitarteko haurrek aukera parte hartu zutelarik. Haurren eskubidei buruzko konbentzioan jasotzen diren 14 eskubide artean bat bozkatu zuten.

Saikera honen helburuak haurren giza kultura indartzea, modu demokratikoei buruzko informazioa ematea eta aukera ezberdinen artean erabakitzea izan ziren.

UNICEF-ek bultzaturiko ekimena izan zen hau eta Ekuadorreko Banku Zentralaren "Haur Langileen" programaren eta Haurren Eskubideen Aldeko Defentsa Komiteen kargu egon zen, Hautoeskundetarako Auzitegi Gorenak ondo hartu zuelarik.

izateko eskola bat edukitzeko eskubidea; airea, lurra eta ura garbi dauden gune batetan bizitzeko eskubidea; eta azkenik, nere gorputza eta sentimenduak inork minduko ez dituela dioen eskubidea.

Gure kontsultaren helburuak "Estatu Partehartzaileek iritzi propioa izateko egoeran dagoen haurrari bere iritzia era libre batez adierazteko eskubidea emango diote berarekin zerikusia duten arazoetan. Haurraren iritzia adina eta heldutasunaren arabera izango da kontutan." 12. Artikulua. Haurraren Eskubideei buruzko Konbentzioa Haurtzaroaren ahotsak haurraren eskubideei buruzko konbentzioari dagokion mobilizazio soziala, haurren partehartze prozesu batekin konbinatu zen, haien eskubideak zeintzuk ziren inguruan, eta eragiketa hau haur kontsulta batean bozkatuz konkretatu zen.

Helburuak izan ziren:

Kolonbia. Bakearen Aldeko Haurren Agindu Nazionala 1996an Kolonbiak ere bozketa saikera baten oinarrituriko haurren parte-hartzeko esperientzi bat antolatu zuen.

Guztira, 7 eta 18 urte bitarteko 2,5 milloi haurrek hartu zuten parte.

Haurrek Kolonbiako 24 departamentuetan oinarritzen diren udaletan beraien eskubideen alde bozkatu zuten eta 465.274 lagunek bakearen alde eta gatazka armatua gertatuz gero babesa izatearen alde agertu ziren eta 617.385 haur bizitzaren alde.

Bakearen Aldeko Haurren Agindu Nazionala UNICEF, Estatu Zibileko Erregistraduria Nazionalak, Bakearen Aldeko Ekimenen Sareak, Kolonbiako gurutze gorria eta Bakearen Aldeko Jesusen Konpaniaren programak antolatu zuten beste gobernu kanpoko eta barneko erakunde batzuen artean.

Mexiko. Demokrazia eta Haurren aldeko eskubideak Lelopean egin ziren hauteskundeak Mexikon. 1997.

Urteko uztailaren 6an izan zen eta 6 eta 12 urte bitarteko 3.813.039 haurrek hartu zuten parte. Orain arte egin den esperientzia gertuena izan da.

Mexikoko haurrak, beraien eskubideen alde bozkatzeaz gain, eskubideen esanahia gizate osoan zehar zabaltzen jardun zuten. Mexikoko Hauteskunde Institutu Federala eta UNICEF izan ziren antolatzaile eta bultzatzaile nagusiak.

Bozkatzerako garaian, hauek izan ziren arrakasta gehien izan zuten eskubideak: "ikasteko eta bizitzan hobea

62

praktika onen laburpena 3 Bake heziketa astialdian

Haurren Eskubidei Buruzko Hitzarmenean agertzen diren oinarrizko eskubideak jakitera ematea eta, era berean, gizarte mailan eskubide hauen babesa eta jarraipena burutzea.

Haurrek dituzten eskubide eta betebeharrei buruz ikasketa prozesua bultzatzea honela hiritar bezala dituzten eskubide eta betebeharrak dagokien unean kontzienteki, libreki, sentsunez eta informatuta egonik bete dezaten.

Haurrei, giza baloreen esnanahia eraskustea.

Haurrei, hauteskundeak adierazpen eta begirune tresna bat direla ezagutzera ematea.

Haurren artean, praktika demokratikoak bultzatzea, honela demokraziaren printzipio eta balore demokratikoak beren portaeran islada daitezen.

Parte hartzerako gune bat zabaltzea, haurrek dituzten arazo eta iritziak batzeko asmotan.

Esperientaziaren garapena Sentikortasun eta mobilizazio soziala Jarraituriko helburuak lortzeko, programak, Kontsultak esan nahi zuen gertakizun handiaren inguruan, aurre garapen bi kontuan izan zituen (mugimendu soziala eta eskoletan, aisialdi zentro eta familietan hezkuntza prozesua) eta aipaturiko kontsulta osteko ekintzak, zuzenbide bikoitzean: haurren nahiak helduen mundura bueltatu eta eragindako ekintzen jarraipen eta bultzada eragingailuaren martxan jartzea.

Haurren eskubideenganako sentiberatasun handiagoa lortzeko beharra zegoen eta UNICEF- ek bultzatzen zuen ekimenak laguntza behar zuen; administrazio publiko, erakunde sozial ez interesatu, eta enpresen aldetik. Gizarteak oro har konbentzioaren terminoak ezagutu beharko luke, hauetan parte hartu beharko luke Haurtzaroaren ahotsa programak arrakastatsua izan dadin lagunduz.

Giza Eskubideen Adierazpenaren 50. urteurrenaren muinean sartuta zegoelarik, Eusko Jaurlaritzak baliabide ekonomiko garrantzitsuak eskaini zituen.

Udaletxeek parte hartu zuten ere, haien giza baliabideak eta batzar aretoak ekimenaren eskura utziz. Udaletxe batzuk, Ortuellakoa eta Sestaokoa adibidez, ekitaldian gogo handia jarri zuten, haurrak protagonizaturiko ekintzak suspertuz, ekitaldia jai bihurtuz. Beste udalerri batzutan alkateek haurrak agurtu zituen.

Era berean batzarretan, indar politikoekin kontsultetan, sindikatuak, erakunde profesionalak unibertsitateak, hezitzaileak, gizarte zerbitzuak, haurtzaroa eta gaztaroa, gazteriaren kontseiluak, aisialdian heziketaren aldeko entitateak ea... izan ziren.

Hezkuntza eskuharmena Parte hartzen ikasten da baita

"Partehartzeko konfidantza eta konpetentzia, praktikaren bidez lortu behar dira. Horregatik haurrek demokratikoa izan nahi duen sistema batetan parte hartzeko aukera ugariak izan behar dituzte, eta bereziki demokratikoak direla uste duten herrialdeetan." Roger A. Hart Hezkuntza bitartekarienganako hurbilketak, batez ere Lehen mailako hezkuntzako azken bi ikastaroetako irakaslegoarenganako hurbilketak, helburu bikoitza bilatzen zuen: Hezkuntza zentroak edo eta erakunde eta dinamizatzaileak haurren eskubideekin harreman estuago bat izatea, eta eskubide hauek suspertzea, ekintzak proposatuz haurrek haien eskubideak ezagutu dezaten, haien iritzia ezagutzera eman dezaten,eta beraienak diren eskubideak zapalduak ez izateko ekintzak proposatu ditzaten.

Haien eskubideak ezagututa, gogoeta eginez,haurrak Haur Kontsultan parte hartzea bozkatzaile moduan,( 8 eta 11 urte bitartekoak ) hauteskunde mahaietako bolondres moduan, 12 16 urte bitarteko gazteak.

bat bai bai eta

Lehenengoz, Hezkuntza Zentroetara, haien osotasunean, zuzentzen gara informazio txosten baten bitartez, aurretik telefono deiak eta kontaktu pertsonalak eginez. Hau Hezkuntza komunitatea naturari buruz eta helburu eta ekintzei buruz informatzeko helburuarekin egiten dugu eta partehartzea %75a izan zen. Era berean haien eskakisunetara jarri ziren bi eratako baliabideak: Hezkuntza saioak, Euskal Autonomi Erkidegoan 20 bat eman zirelarik, eta materiale didaktikoak; zeintzuetatik irakaslegoarentzako gida eta ikaslegoarentzako koadernoa azpimarkatu behar ditugu.

Enpresa publiko eta pribatuen laguntza ere bilatu zen.

Batez ere gizarte komunikazioarekin zerikusia zutenen laguntza, zeinek ekimena zabaltzen asko lagundu zuten.

Txosten kopuru itzela bidali zitzaien milaka agente sozialei Haurtzaroaren Ahotsa programaren informazioarekin eta konbentzioaren testu osoarekin."Gure eskubideak ezagutzeak eta besteenak errespetatzeak hobeto hasten laguntzen gaitu". Mezua zuten boto- txartelen kartelak, metro geltokietan, supermerkatuetan, eskoletan, ospitaletan, udaletxetan, eta baita litxarkeri dendetan eskegi zituzten.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

63

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:41

PÆgina 64

Orientabide pedagogikoak

Talde laneko giroa

"Esan dezakegu, gizartean partehartzea, haur bat mundura heltzen denetik hasten dela deskubrituz norainoko eragina duen bere mugimenduen eta negarren bitartez" 9

Talde lanean partehartze giroa sortzea garrantzitsua da, haurrak haien iritziak eman dezaten, besteen iritziak entzun dezaten eta besteen ohiturak, usteak eta iritziak errespeta ditzaten.

Talde hezitzaile edo eragileen jarrera Eskubideen ezagutza eta bereganaketa prozesua hastea, partehartzaileen bizi baloreak zuzenki konprometitzen dituen eginkizuna da. Beraz irakaslegoa prozesu honetan partehartzaile aktiboetariko bat denez gero, haien baloreak ondo berrikusi behar dituzte eskubide bakoitzarekiko, era honetan, talde ekintzetan era hoberenean orientatu ahal izango dute.

Eguneroko bizitza eta Eskubideen arteko erlazioa 9 Hart, R. A. La

participación de los niños: de la participación simbólica a la participación auténtica.

Haurren errealitateari hurbilketa bat ziurtatzea komenigarria da, haien esperientzia pertsonalari lotutako egoera edo edukinak aukeratuz.Honek erlazio mamitsuak izatea permitituko die,aurre ezaguera edo esperientzia eta ikasketa berrien artean. Gainera ikasleria sakonki motibatuta sentituko da eta ikasketek funtzionalitate gehiago izango dute.

Garrantzitsua da ere konbentzioan haurren bizitza pribatuarekin zerikusia duten gaiak ukitzen direla gogoratzea,horregatik, garrantzitsua da ere haien eskubideen kontra doazen egoerak jasan ditzaketela jakitea (bereizkeria, abandonua, tratu txarrak...) . Era berean, hezitzaileak haurren iritzi eta gogoetak entzutea eta aditzea beharrezkoa da talde lanetan dauden bitartean, honela haien komentarioak eta gogoetak orientatuz.

Eskubideak "orain eta hemen" Eskubideei zuzendutako material didaktiko batzuk, beste herrialde azpigaratuetako egoera latzean bizi diren beste haurrekin elkartasuna adierazteko daude eginak, horrela haien eskubideak baloratuko dituzte errealitate krudelarekin konparatuz.

Gure lanaren helburua, haurrak haien eskubideen egoera aztertzea da haien inguru hurbilean. Haien ezintasun eta iritziak espresatzea eta haien ongizatea ziurtatzeko proposamenak suspertzea gizarte honetako parte aktiboak izanik.

64

Ikasleriak, bere eskubideen ezaguera eta bereganaketa modu positibo batez bizi dezan motibatu beharra dago. Eskubideak eguneroko bizitzan zelan aurkitzen diren eta proposamen hauek aplikatu daitezen pentsatzea garrantzitsua da.

Ekintzarako prestatzea Hezitzaileak irakaslegoa ekintzarako prestatuko du.

Arazo giza onartuak dituzten arazoak argitzera eta bizi baldintzak hobetzera zuzenduriko ekintzak dira.

Horretarako, osagaien gaineko lana aproposa izatea beharrezkoa (Bjarne Bruun Jensen): Ezagutza/Sentiberatasuna. Ikasleriak arazoak, hauen jatorria eta hauek argitzeko aukerei buruzko ezagutza bat jasoko du.

Materiale didaktikoak

Konpromezua. Osagai honek, ikasleriak aukeraturiko konponbideak aurrera eramateko desirarekin lotura dauka.

Lehenengo ekitaldian hezitzaileentzako materiala laboratu zen, zeinetan 13 tailer sartzen ziren, bototxartel bakoitzean jasotako familia bakoitzagatik.

Aurretik beste material bat haurrek "eskubide" terminoaren kontzeptualizazioa errazten duena.

Etorkizunari buruzko irudiak Bizitza ideala, mundu perfektu batean bizitzeko irudiak izateak, aurrebaldintza bat suposatzen du ekintza ahalmena garatzeko orduan.

Ekintzazko esperientzia. Osagai horrek hezkuntza prozesuan ekintza konkretu bat egiteak dakarren abantailan iharduki du.

Irakaslegoarentzako gida

Bertsio errealago bat aukeratu zuten ordea,kontutan hartuz, hezitzaileek gure proposamena haien lan planetan sartzeko bi hilabete besterik ez zituztela.

Honekin bat eginez, programarekin erlazionaturik dauden 5 gai klabeei buruzko informazioa eskaintzen zaie hezitzaileei: UNICEF, Haurraren Eskubideak, Haurraren Eskubideei buruzko Konbentzioa, Haurtzaroaren Ahotsa, boto- txartela eta Haur Kontsulta.

Hauetariko gai bakoitzari dagokionez, Haurren bereganaketa eta gogoeta prozesua errazagoa egiteko tailerrak proposatzen dira.Hauen garapen edo osagarri moduan beste ekintza batzuk ere aipatzen dira.

Hezkuntza zentroa Haurtzaroaren ahotsa programara gogoz batzeko, ikasketa ekintza berriak proposatu ziren ikasgela bakoitza isolatua geratu ez dadin.

Eskolaren ideia ideosinkrasia eta interesekin bat egiten zuten ekintzak, eta hauek aberastuko zituzten ekintzak.

dutenak, nor bere koadernoan jaurtikituak izango ziren.

Beste jarrera kolektibo batzuk euskarri desberdinetan hartuak izango ziren.

Ikaslearen koadernoa "Nire koadernoa", titulua zeukan hezkuntza prozesuan parte hartuko zuten umeek zeukaten koadernoa. "Zu zara pieza garrantzitsuena" programan eginiko puzzle itxura zuen eta irakaslegoari erraztu zitzaizkion tailerrak osatzea bilatzen zuen.

Baina batez ere, koadernoak altxor baliotsuena suposatzen zuen. Izan ere haurrak informazio kualitatibo pertsonal bat emateko egina izan zen. Era honetan, Haur Kontsulta egunean, haurrek askatasun osoz emandako botoa interpretatzea baimenduko zuen.

Koadernoa hutsunez beterik zegoen, haurrek haien buruari buruz , haien senideei buruz, edo haien etorkizunerako desirei buruz hitzegiteko. Baita ere animatzen zituen haien ingurunea hobetzeko proposamenak egitera, eskubideei buruz entzundako albisteak idaztera,haien botoa zeukan zentzua kontatzera , kontsulta egin ondoren konpartitzera,eta esperientziak suposatu duena bakoitzarentzat azaltzera.

Koaderno hau, haiek nahi izanez gero, UNICEF- era bidaliko zen bere hustutze errespetarrirako.

Beste era batez ezin denez izan, zentroan ikaslegoaren bizipenari, zentroan haien eskubideei; haien arteko kidetasunari, haien duintasun eta berezitasunari eta hezkuntza berezia behar dutenei ea..., arreta gehiago jarriko zaio.

Era berean, tailer batzuek eskola bakoitzeko hormak igarotzera gonbidatzen dute, Haurtzaroko Ahotsa udal kargu nagusiek, erakunde sozialek, familiek eta gizarteak bere osotasunean entzun dezaten.

Haurrentzako kontsulta Baina haurrek ere bozkatu dezakete?

Haurrek haien eskubideen bereganaketa prozesua besteenganako eskubideen begirune eta ezaguerari paralelotasuna ikustea garrantzi handia dauka.

Proposaturiko proposamen didaktiko askok, haurren iritzia, interesa, ase gura, edo kexkak kontutan hartuta atera dira. Hauetariko ahots batzuk, banakako natura

"Niri arraroa iruditzen zait, zeren eta nik gurasoek bakarrik bozkatzen zutela uste nuen. Lehen nik laguntzen nituen bozkatzera, oraingoan eurek ni laguntzen naute." Garazi Unibaso. 9 urte.

praktika onen laburpena 3 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

65

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:41

PÆgina 66

Larunbat euritsu eta hotza izandako urriaren 21ean euskal haurrak (8-11 urte bitartean) bozkatzera joan ziren haientzat garrantzitsuena zen eskubideagatik.

Haurraren Eskubideen Konbentzioaren urteurrenarekin bat eginez (urriak 20) beste data batean Haurraren Eskubideei buruzko Konbentzioaren Onespenaren Urteurrenean aukeratu zen (urriaren 20a), baina lanegun batetan ez egitea onartu zen, izaera boluntario eta jai izaera azpimarratzeko asmoz, nahiz eta sustatzaileek egoera hark partehartzea gutxitu ahal izango zuela jakin.

Eguna hurbiltzen zen heinean, haurrak komunikabidetan partehartzera gonbidatuak izan ziren "Zu pieza nagusiena zara" lemarekin. Era berean haien hezkuntza zentroek haurrak hezitu zituzten partehartzea indartzeko asmoz.

Partehartzea hautesontzi mailan egiten den jaia da "Inoiz ez dugu ezer bozkatzeko aukerarik izan, orain iritzia eskatzen digute. Aurrerapausu bat da". Ane Collado. 15 urte. Bolondresa gaztea Koadriletan gehien bat, eta beste batzuk gurasoek lagunduta, Euskal Autonomi Erkidegoan zehar banaturik zeuden 278 bozketa gunetara hurbiltzen joan ziren.

Udaletxetako saloiak, enparantzak, merkatuak, ospitaleak, eskoletako patioak, merkatal guneak besteak beste egokitutako tokiak izan ziren 11 eta 18 ordu tartean haurrak bozkatzera joateko.

Bozketa puntu hauetariko batera joan nintzen, Bilboko Escolapios eskolara. Aurretik egon nintzen hor Haurtzaroaren Ahotsa programan partehartze handiago lortzeko ekimenak proposatzen.

Kasu konkretu honetan, bilera bat izan zen Aisialdiko monitoreak hezitzeko eskolako arduradunekin.

Prozesuak behar zituen delegatu eta bolondresak aukeratzeko bilera izan zen.

Urriaren 21ean eskola erakundearen murruak igaro ondoren, ihardunaldi horrek lehenaldi eta geroaldi bat zuela ikusi ahal izan nuen. Kartelek eskolako "hall"-a betetzen zuten eta eskolako patioan eskubideei erreferentzia egiten zioten kartelak zeuden ere, kasu honetan ikasleen iritziak mamitsuago egin zituzten kartelak.

Hautestontzia ixteko ordua heltzear zegoen eta haurrak etortzen jarraitzen zuten noizbehinka.

Batzuek bozkatzeko txartela eskuan zeramaten, beste batzuk ordea haien poltsikoetan bilatu egiten zutelarik. Denek poztasun berdina adierazten zuten argi eta garbi eta egiten ari zirena garrantzitsua zela aurpegian ikusten zitzaien.

Haur batzuen gurasoentzat ere haien seme alaben lehenengo bozketa horrek esanahi berezia zuten.

Gutxiengo bat, babes joera zeukaten eta gehienek haien seme alabak animatzen zituzten hautesontzira bakarrik joatera. Bide honek haurren partehartzea eta autonomia adierazten zuen.

Arratsaldeko seiak ziren eta hautesontziak zarratzeko ordua zen zenbaketara pasatzeko, baina ez zen horrela izan. Delegatu eta bolondresak zin egin zieten egun hartan txangoa zeukaten ikasle batzuei itxaron egingo zituztela.

Boluntarioentzako agenda

Bolondresa gazteak

Adiskide maitea: Datorren azaroaren 21ean, UNICEFek sustatuko duen haurren kontsultan lagunduko duten 1.000 boluntariok osatuko duten taldean parte hartzea erabaki duzu.

Bozketa puntu bakoitzean, prozesua errazteko 2 laguntzaile zeuden. Alde batetik UNICEF- eko delegatuak, eta bestalde, 1500 bolondres gazte inguru.

Lehenengoak, prozesua akordatu zen bezala zihoala ziurtatu behar zuten. Pertsona hauek 18 urtetik gorakoak ziren, UNICEF- eko bazkideak edo ez bazkideak. Gainera "delegatuaren gida" jaso izan zuten Haur kontsulta eta programaren esanahia uler zezaten.

Oso egun berezia izango da 8 eta 11 urte bitarteko haurrentzat, beren ahotsa, Haurren Ahotsa, entzunarazi egingo baitute egun horretan.

Hautesontzietara hurbildu eta beren boto-txartelak uzten dituztenean, han izango zarete zure kidea eta zu, ongi etorria eman eta dena ongi ateratzen laguntzeko prest.

Delegatuek, mahaietan egon behar zuten haurrak aukeratu behar zituzten. Haur hauek 12 eta 16 urte bitartean zituzten bolondres gazteak ziren. Batzuk erakundeetan sarturik egon ziren eta beste batzuk irakasleak animatuta joan ziren, "bolondresen agenda" izeneko txosten baten laguntzaz baliatuz, kasu honetarako argitaratua izan zena.

Zuretzako ere oso berezia izango da egun hori, izan ere, botorik emango ez baduzu ere, zure lan ondo egina izango baita zure ahotsa. Eskerrik asko.

Haurren kontsulta eguna 1. Heldu da eguna. Egokitu zaizun Bataketa-gunera joateko prestatzen ari zara.

Aipaturiko publikazioa, haien betebeharrak aipatzeaz gain, haurrak erraztasun gehiagorekin uler zezaten haien eskubideak, moldaketa bat zekarren. Zubi antzeko bat, testu legala eta bozkatzeko txartelaren artean.

2. Ez dato presaka ibili beharrik, Garaiz zoaz. Behar duzun guztia zurekin daramazula ziurtatzen duzu: ziurtagiriak, axota, Boto-emaileen Erregistroa jasotzeko koadernoa‌ 3. Azkenean iritsi zara. Zure kideak eta UNICEFeko Boluntarioa agurtzen dituzu, nor aurretik ezagutzen baitituzu.

Hautesontziaren inguruan, gazte pilo zeuden. Batzuk bolondresak ziren eta besteak laguntzaileak ziren eguna galdu nahi ez zutenak. Guztiek alaitasunez bizi izan zuten dena.

Boluntarioentzako agenda 66

praktika onen laburpena 3 Bake heziketa astialdian

4. Berekin eta antzematen erraza izango zaizun UNICEFen ordezkariarekin batera, Botaketa-gunean Kontsulta burutu ahal izateko beharrezko guztia dagoeta egiaztatzen duzu: boto txartelak eta hautestontzia.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

67

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:41

PÆgina 68

5. Oraindik ez da ordua iritsi eta zenbait haur hasi dira bertatik agertzen, gehiago itxoin ezin dutela. Lasai egoteko aholkatzen diezu.

6. Dagoeneko zure postuan zaude. Zure kidearekin hautesontziaz eta Erregistroaz arduratzeko txandak banatzen dituzu. Aurrena bata eta gero bestea. Dena prest!

7. 11:00k dira. Haurren Ahotsa entzuten hasiko den ordua. Une honetan hasi eta botaketa bukatu arte zabalik egongo da botoketa-gunea etengabe.

8. Haurrak zure aurretik pasatzen hasi dira. Eskuan daramate beren boto-txartela. Ez galdetu adina, ezta beren botoa ere. Isilpekoa da botoa! Ez diezu zer botatu behar duten adieraziko. Botoa norberaren aukera librea da!

9. Izen-abizenak galdetu eta Boto-emaileen Erregistroan jasoko dituzu. Zure kideak hautesontziaren zirrikitua estalgabetu egingo du. Botoa eman! Dio ozenki, Bototxartela barruan erortzearekin batera. Haien Bototxartela zigilatu.

10. 18:00ak dira. Azkenean! Arratsaldeko azken zatia ez da goizean bezain entretenigarria izan, baina merezi izan du. Amaitu da Kontsulta.

11. Botoen zenbaketa garaia da. Botoak sailkatu egingo dituzue UNICEFen ordezkariarekin batera.

Ondoren zenbatu egingo dituzue pare bat aldiz, okerrik egiten ez duzuela ziurtatzeko.

12. UNICEFen ordezkariak lortutako Emaitza jasotzen duen Akta beteko du, baina ez duzue horren berri oraindik jakitera emango. Hirurok Akta sinatuko duzue.

Amaitu duzue egin beharrekoa!

13. Orain etxera. Egonezikik itxoingo duzu Haurren Kontsultaren emaitzaren berri. Gure Historian egin den lehenbizikoa izan da, eta bertan izan zara zu, guztiaren berri eman ahal izateko.

Konbentzioa txartel batetan Hauteskunde guztietan bezala, Haurrak bozkatzera joan ziren haien bozketa paperekin. Honetan haien sexua, adina, udalerria eta eskola jartzeaz aparte, haientzat garrantzitsuena zen eskubidea jartzen zuten.

12 eskubideen artean aukeratu behar izan zuten.

Hauetariko bakoitza irudi batekin aditzera ematen zen, izenburua, azalpena, eta kasu batzutan informazio osagarri batekin.

68

praktika onen laburpena 3 Bake heziketa astialdian

Txartelen kontzeptualizazio prozesua oso lan gogorra eta interesgarria izan zen egin izan zuen taldearentzat.

Beharrezkoa zen eskubide guztiak era ulerkor batez txartelan agertzea.

Art. 18. Gurasoen erantzukizuna. Neure guraso biek zaindu nazaten eskubidea dut; eta nire gurasoek hori egiteko gaitasuna galdu izan ezkero, norbaitek behar den bezala zaindu nadin eskubidea daukat.

Ondorioz eskubideen sailkapena egin zen eta haur talde baten laguntzaz enuntziatuak idatzi ziren:

Art. 20. Familia ingurutik ateratako haurren babesa.

Nire familiarekin egon ezin dudanean, familia arretak betetzen dituzten zainketak Estatuaren eskutik lortzeko eskubidea daukat.

Identitatea Naizen moduan errespeta nazaten eskubidea,neure nortasuna garatzeko, uste eta ohiturak bizitzeko eskubidea.

Art. 7. Izena eta Hiritartasuna. Izen bat edukitzeko eta Herri baten parte izateko eskubidea dut.

Art. 8. Identitatearen babesa. Identitate bat izateko eskubidea dut, ni neu izateko eskubidea.

Art. 14. Pentsamendu, kontzientzia eta erlijio askatasuna. Neure ideia, uste eta erlijioa mantentzeko eskubidea; neure gurasoen aldetik orientabidea jasotzeko eskubidea.

Art. 30. Gutxiengo edo herri indigenetako haurrak.

Neure bizimodu kulturala garatzeko, neure ohiturak praktikatzeko eta neure hizkuntza erabiltzeko eskubidea.

Familia Maite eta orientatzen nauen familia bat edukitzeko eskubidea, neure gurasoekin ekintzak konpartitzeko, eta haiengandik aldera ez nazaten eskubidea, neure ongizaterako beharrezkoa ez baldin bada behintzat.

Art. 5. Gurasoen zuzenbide eta orientabidea. Neure gurasoek zaindu nazaten eta haiengandik orientabidea jasotzeko eskubidea dut; eta zera egiteko zailtasunak dituztenean lagun ditzaten.

Art. 9. Gurasoen banantzea. Ondo zaintzen nauten bitartean neure gurasoekin egoteko eskubidea daukat; gurasoren batengandik bereizirik nagoenean, berarekin kontaktua mantentzeko eskubidea daukat; nire gurasoren batek nigandik aldentzera beharturik egon ezkero, bere kokapena zein den jakiteko eskubidea daukat.

Art. 10. Famili bateratzea. Beste Herriren baten bizi ezkero, nire edozein gurasorekin bizitzeko eskubidea dut.

Art. 11. Legez kontrako atxikitze eta lekualdatzeak.

Legez kontra beste Herri batera ez mugitzeko edo bertan atxikiturik ez izateko eskubidea.

Art. 21. Adopzioa. Familia bat izateko eskubidea daukat. Adopzioaren kasuan, hoberen tratatuko nauen famili bat hauta dadin eskubidea daukat.

Osasuna Mediku zainketak izateko eta bizi aztura osasuntsuak garatzeko eskubidea, drogarik gabekoa, atsegina eta kutsadurarik gabeko toki baten bizitzeko eskubidea.

Art. 24. Osasuna eta zerbitzu medikoak. Egokia den elikadura, edateko ura, kutsaturik gabeko ingurugiro, eta osasuntsu bizitzeko zainketak izateko eskubidea daukat; neure osasuna kaltetzen duten betiko praktikak bukatzeko gizarteak ahal duen guztia egiteko eskubidea.

Art. 33. Sorgorkarien erabilpen eta trafikoa. Drogen aurka babesturik egoteko eskubidea dut; legez kontrako produkzio edo trafikoan parte ez hartzeko eskubidea.

Hezkuntza Elkar bizitzen ikasteko eta hobeago izaten ikasteko hezkuntza bat jasotzeko eskubidea pozik egon eta ikasteko gogoa sartzen didan eskola bat izateko eskubidea.

Art. 28. Hezkuntza. Oinarrizko hezkuntza dohain jasotzeko eta goi mailako heziketara berdintasunean iristeko eskubidea daukat; eskola disziplinaren aplikazioak, pertsona moduan dudan duintasuna errespetatu behar du.

Art. 29. Hezkuntzaren helburuak. Nire nortasun eta gaitasunak garatzen lagunduko nauen hezkuntza bat jasotzeko eskubidea daukat; Giza Eskubide eta oinarrizko askatasunen begirunean hezituko nauen eskola bat; erantzukizunez bizitzera prestatuko nauen eskola, ulergarritasun, bake, tolerantzia, gizon eta emakumeen arteko berdintasun eta Herri eta kultura ezberdinen begirunea irakatsiko didan eskola; ingurugiroaren begirunean hezituko nauen eskola izateko eskubidea.

Jolasa Jolastu ahal izateko denbora, lagun eta tokiak izateko eskubidea.

Art. 31. Aisialdia, jolasak eta ekintza kulturalak.

Jolastu, deskantsatu eta neure zaletasunak praktikatzeko eskubidea daukat.

Berdintasuna Bazterturik ez izateko eta, behar izanez gero arreta eta tratu bereziak jasotzeko eskubidea.

Art. 2. Bazterketarik ez. Beste haurrak haina eskubide ditut, arraza, erlijio, hizkuntza, baldintza fisiko, egoera ekonomikoak, eta neure gurasoen usteak alde batera utziz.

Art. 23. Haur elbarrituak. Elbarritasun fisiko, psikiko edo sentsorial izanez gero, gizartean egoki egoteko eta beste haurren artean ondo mugitzeko behar bezalako laguntza guztia jasotzeko eskubidea daukat.

Babesa Nire gorputza edo sentimenak ez zauritzeko eskubidea, tratu txarrak, irainketak ezta sexu abusuak ez jasotzeko, esplotaturik ez izateko eskubidea.

Art. 16. Bizitza pribatuaren babesa. Neure bizitza pribatua eta korrespondentzia errespeta dezaten eskubidea daukat, eta inork neure izen ona samindu ez dezan eskubidea.

Art. 19. Tratu txarren aurkako babesa. Uzte, tratu txar, esplotazio edo bortizkeriaren aurka babes nazaten eskubidea daukat.

Art. 25. Sartzeratzearen ebaluazioa. Osasun arrazoi edo babesagatik barnetegi baten sartu banaute, nire egoera periodikoki berrikusia izan dadin eskubidea daukat.

Art. 32. Adinez txikiak direnen lana. Lan arriskutsuetatik edo nire osasunerako kaltegarriak diren lanetatik babes nazaten eskubidea dut, edo era egokian hazi, jolastu edo ikasten uzten ez didaten horietatik; baimenduriko adina egin aurretik lanik ez egiteko eskubidea; lan baldintza eta ordutegiak modu egokian arautu daitezen.

Art. 34. Sexu esplotazioa. Sexu esplotazio eta abusuetatik babesturik egoteko eskubidea daukat, prostituzioa eta praktika pornografikoen erabilera barne.

Art. 35. Haurren salmenta eta trafikoa.. Neure bahiketa edo salmenta jaso ez dadin neurri guztiak har daitezen eskubidea dut.

Art. 36. Beste esplotazio erak. Edozein eratan esplotaturik ez izatera eskubidea dut.

Art. 37. Tortura eta askatasun- gabetzea. Torturak, penak edo tratu krudelak ez jasotzeko eskubidea

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

69

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:41

PÆgina 70

daukat; biziarteko kartzela zigor edo heriotza- zigorra ez jasotzeko eskubidea; kartzelan sartzen banaute, helduengandik banandurik jarri nazaten, gizatasunez tratatzeko eta nire familiarekin kontaktua erraztu diezadaten eskubidea dut; askatasunean ez baldin banago, arreta juridiko arin eta egokia jasotzeko eskubidea daukat.

Art. 39. Sendatzea eta gizarteratzea. Uzte, abusu, esplotazio edo bortizkeria beste eraren baten biktima izan banaiz, nire sendatzea eta gizarteratzea ziurtatzen duen tratamendua jasotzeko eskubidea dut.

Art. 40. Adinez txikien justizia administrazioa.

Legearekin gatazkan sartzen banaiz, duintasunez trataturik izateko eskubidea daukat, eta besteekin bizitzera baimenduko didan laguntza jasotzeko; ahal izanez gero, nire judizioa eta erakundetan barneraketa ekidin dadin eskubidea.

Art. 41. Konbentzioa hobetzen duten legeak.

Honakok Konbentzio honetan dauden legeak hobetzen dituzten beste lege batzuk nire hoberako erabiltzeko eskubidea daukat.

Partehartzea Informazio egokia jaso, beste haurrekin bildu, partehartzeko eskubidea, eta nire iritziak aintzat har ditzaten.

Art. 12. Haurraren iritzia. Nire iritzia modu askean espresatzeko eskubidea daukat, eta nirekin erlazionaturik dauden gaietan aintzat har dadin.

Art. 13. Adierazpen askatasuna. Argibide eta ideia guztiak bilatu, jaso eta zabaltzeko eskubidea daukat, beste pertsonen eskubideen aurka ez doan bitartean.

Art. 15. Elkartasun askatasuna. Beste haurrekin elkartzeko eta bilerak prestatzeko eskubidea daukat, beste pertsonen eskubideen aurka ez doan bitartean.

Art. 17. Informazio egokira iristea. Komunikabideetatik informazioa jasotzeko eskubidea dut; nire ongizatea kalte dezakeen informaziotik babes nazaten; niretzako egokiak diren liburu eta programen produkzioa suspertzeko eskubidea.

Art. 42. Konbentzioaren zabalkuntza. Nire eskubideak ezagutzeko eskubidea daukat, eta gizarteak ere ezagutu ditzan.

Ongizatea Nire gurasoek, garatzeko eta duintasunez bizitzeko beharrezko baliabideak izan ditzaten eskubidea.

70

praktika onen laburpena 3 Bake heziketa astialdian

Bakerako 25.000 arrazoi Art. 26. Gizarte Segurantza. Gizarte Segurantzatik onura ateratzeko eskubidea daukat.

Art. 27. Bizi- maila. Fisiko, mental, izpiritual, moral eta sozialki ongi hazteko eskubidea daukat; nire gurasoek behar bezala zaintzeko gai ez direnean Estatuak lagun gaitzan.

Bakea Bakean eta bortizkeriarik gabeko gizarte baten bizitzeko eskubidea, lagunkidetasun, tolerantzia eta laguntasun izpirituan prestatzeko.

Art. 6. Biziraupena eta garapena. Bizitza, biziraupena eta behar den bezalako garapena izateko eskubidea daukat.

Art. 22. Haur errefuxiatuak. Beste Herriren baten errefuxiaturik egoteko beharrean banago, onartzen nauen Herrian eskubide guztiak mantentzeko eskubidea daukat; nire familiarekin biltzeko posiblea izanez gero.

Art. 38. Armadun gatazkak. Armadun gatazketan zuzenki parte ez hartzeko eta 15 urte baino gazteago izanik Indar Armatuetan ez sartzeko eskubidea daukat; armadun gatazka baten ondorioz nire komunitatea afektaturik egonez gero, babes berezia jasotzeko eskubidea daukat ere bai.

Haurrak lehenengo Haurren beharretatik erabakiak hartzeko eskubidea.

Art. 1. Haurraren definizioa. Haurraren Eskubideei buruzko Konbentzioa, oraindik 18 urte bete ez ditugunoi buruz ari da.

Art. 3. Haurraren interes gorena. Nire behar eta interesak, ukitzen nauten gaietan lehenengo gauza izateko eskubidea daukat.

"Nik bakearen alde botoa emango dut, eskubide hau betetzen ez bada, beste asko ez direlako beteko" Andy. 9 urte Telebistetako albiste zerbitzuek Kontsultaren gau berean, honen emaitzen berri ematen zuten. Kasu batzuetan portadak hala zion: HAURTZAROAEN AHOTSA, eta gauza bera gertatzen zen hurrengo eguneko egunkari erregionaletan.

"Bakeak hautesontzietan irabazten du", "Haurrek bakea haien lehen eskubidetzat jotzen dute"edo "Haurrek beraien eskubideen alde bozkatu zuten" zioten egunkari garrantzitsuenek. Benetan, "bakean eta bortizkeriarik gabeko gizarte baten bizitzeko eskubidea, lagunkidetasun, tolerantzia eta bake izpirituan prestatzeko" euskal neska- mutilen exigentziarik gorena izan zen, sexu eta adina alde batera utziz eta Euskal Autonomi Erkidegoko hiru Lurralde Historikoetan. %24ak haien eskubideetatik lehena aukeratu zuen.

"Maite eta orientatzen nauen familia bat edukitzeko eskubidea, neure gurasoekin ekintzak konpartitzeko, eta haiengandik aldera ez nazaten eskubidea, neure ongizaterako beharrezkoa ez baldin bada behintzat" askok aukeratu zuten ere bai, %20ak. Hirugarren mailan, eta distantzia handira, "Babesa", "Osasuna" eta "Lagunkidetasuna" kokatu ziren, %11 eta %12 arteko neska- mutilek aukeratu zutela.

Hala ere, "Partehartzeak" berez oso boto gutxi jaso zituen arren, jardunaldiko protagonista garrantzitsua izan zen.

Gurutze batez markaturik izan beharreko eskubidea ez zen, baizik eta ekiteko eskubidea, eta hala ulertu zuten Kontsultan parte hartu zuten 25.596 hiritarrek (%56a neskak zirenak), eta hautez erroldaren %31,7a egiten dutenak.

Art. 4 (I). Konbentzioaren aplikaziorako baliabideak.

Honako Konbentzioa betetzeko. Estatuak dituen baliabide guztiak erabili behar izango ditu.

Art. 43. Aplikazioaren jarraikuntza. Konbentzio hau onestu zuten Estatuek, zera betetzen duten ala ez aztertzeko eskubidea daukat.

Lagunkidetasuna Munduko haur guztien garapenean Herri guztiek laguntzeko eskubidea.

Art. 4 (II). Lankidetza internazionala. Konbentzio hau bete dadin, nire Herriak beste Herriekin lankidetzan ibiltzeko eskubidea daukat.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

71

compendio3EUSK.qxd

18/12/2003

9:41

PÆgina 72

Baloraketa orokorra eta perspektibak Kontsultaren emaitzak Sexuaren araberako partehartzea euskal herriko autonomi erkidegoan Errolda 8-11 Urte

Botoak 8-11 Urte

%

% Neskak

% Mutilak

68.069*

21.625*

31.7

56

44

* Honez gain, adin horietatik at dauden beste 3.971 haur parte hartu zuten.

Adinen araberako kontsultaren emaitzak Eskubidea

Baloraketa Zer gertatuko da gero?

% Adinen Arabera

% Guztira 8-11 Urte

8-11 Urte

9 Urte

10 Urte

11 Urte

Bakea

24

24

25

24

22

Familia

20

20

20

20

17

Babesa

12

7

8

13

18

Osasuna

12

14

14

11

8

Lagunkidetasuna

11

11

12

12

12

Berdintasuna

7

6

6

7

9

Identitatea

6

6

6

6

7

Ongizatea

2

3

2

2

3

Haurrak lehenengo

2

2

2

2

2

Hezkuntza

2

3

2

2

2

Jolasa

1

3

2

2

1

Partehartzea

1

1

1

1

1

Haurtzaroaren Ahotsa programaren diseinuak Jarraiketa eta suspertzea dispositibo baten konstituzioa barne zuen, helburu hauek barne: Programaren prozesu eta eragina ebaluatzea Haur Kontsultaren emaitzak zabaltzea Hezitzaileek egindako lanaren jarraitasuna eta agente berrien barneratzea erraztea ere.

Guraso, hezitzaile, haur, gizarte erakunde eta administrazio publikoen ekimenak arretaz entzun eta bultzatzea, espresaturiko beharren betetzera bideratuak.

Haur partehartze esperientzia eta Haurtzaroaren Ahotsetik sorturiko ekintzen jarraiketa eta analisia egitea.

Hala ere, eragiketa hura ez zen martxan jarri eta ezinezkotzat ematen dugu gainidazki honetan dagoen galderari erantzutea. Halaber, Kontsultaren ondorioz geure erakundea prozesutik irtetzeak, UNICEFEuskadik egindako jarraiketa ekintzen berri ematea ez digu baimentzen.

berriro ere esperientzia bera errepikatzeko prest bait zeuden. Era berean, horretarako prestaturiko materialei buruzko kontsiderazio ona espresatu zuten, neskamutilentzat duten erakargarritasun eta argitasuna azpimarratuz.

Eta zer gertatu zen bakearekin?

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Saileko ordezkari goren batek, Kontsultako emaitzak ematen zituen prentsaurrekoan esaten zuen legez: "Umeen bozketaren zentzuak helduen arduren zentzu berean doala daramagu gogoa".

Norbaitentzat izan liteke sorpresa bat euskal umeek bakea nahi izatea, Euskadin gaur egun bizi den heriotzez betetako errealitate bortitzean bizi direlarik?

Euskal haurren "bakean eta bortizkeriarik gabeko gizarte baten bizitzeko eskubidea" berriro ere uko egiten bazaie, guraso eta hezitzaileen esku dago izenburuaren bigarren parte betetzea: "lagunkidetasun, tolerantzia eta laguntasun izpirituan prestatzeko" eskubidea.

Egindako ebaluaketak soilik, metodologia mailan hutsune ugari dituena, programaren lorketa batzuetara hurbilketa baimentzen digu.

Haietariko azpimarragarriena UNICEF -i buruz da, neska- mutilen artean oso ezaguna egin zela, eta garrantzitsuago dena, bere misioari buruzko somaketa egokiagoa lortu zen. Hala izanda, herri txiroetako umeei laguntzeko postaleak saltzen zituen erakunde bat izatetik, munduko haur guztien eskubideen alde lan egiten duen erakunde bat izatera heldu da.

Bestalde, parte hartu duten hezitzaileen erantzunetatik, 160 ikastetxetako "lagina" kontuan harturik, irakasleen atsegin maila altua ikusi genuen, 10 irakasletatik 9- k

72

praktika onen laburpena 3 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 3

73

4

compendio4EUSK.qxd

18/12/2003

9:49

PÆgina 74

Gurasoentzako gunea Centre de Loisirs Pierre François

Pierre François astialdiko zentroa-k egina

Claudine Troulet-ek eta Manolita Alonso-k egina

Gaia Gurasoen zereginaren osagarri izatea.

Ekintza mota Informatzea, laguntzea, dinamizatzea, elkarri laguntzea

Jasotzaileen ezaugarriak Lurraldeko guraso guztiak.

Esperientzia gunea 80 m2 -ko toki batean, Vauvert-ko (Gard) udaleko institututik eta eskoletatik gertu dagoena.

Planteaketa orokorrak Tokiko testuingurua Testuinguru sozio-ekonomikoa Vauvert izeneko hiria Camarga Txikian, Montpellier eta Nimes artean, dagoen hiri txikia da. 11.000 hektareako azalera izanik, hirigune baten eta zenbait nukleo artean hedatzen da: Gallician, Montcalm, Sylvéréal. Guztira, 10.390 biztanle ditu. Hirigintzako hazkuntzak gorakada eta nekazaritza-jarduera beherakada izan badute ere, Vauvert hirian landa-nortasun indartsuak oraindik bizirik dirau.

Azterketa sozio-demografiko batek Camarga Txikiko hirietako berezitasunetako bat azpimarratzen du: jatorriz etorkinak diren biztanleak, jatorrizko landabiztanleekin batera zailtasunez bizi dira. Biztanleriaren %10a kanpotarra da, (dagokion departamenduan %6,5a delarik) eta %93a jatorriz Magrebekoak dira.

Vauvert hiriko biztanleria gaztea da: Vauvert-ko biztanleen %37ak 25 urte baino gutxiago ditu.

Biztanleriaren zati honek langabeziaren arazoari aurre egiten dio: %27a langabezian dago.

Biztanleriaren zati handi bat urritasun-egoeran dago.

Emakumeen %24a baino gehiago lan bila dago eta hiru emakumetatik batek 25 urte baino gutxiago ditu.

Udalaren esku-hartzea dela-eta, egiturazko arazoak sortzen dira, hiriko eta gizarteko banantzearekin zerikusia dutenak, hain zuzen.

Vauvert-en deskribapen batek, etxebizitza-moten araberakoak, etxebizitza sozialen eta bizitegi-auzoen zein auzo zaharren eta auzo berrien arteko txandaketa dagoela agertzen du. Auzo hauetako biztanleria ondoko parametro ekonomiko, sozial eta kulturalen arabera banatzen da:

jatorri etnikoa (jatorri bereko familiak elkartzeko joera), gizarte eta lan-egoera, eta honek dakarren bizitzamaila, Vauvert-en bizi izandako denbora.

Inmigrazioa jatorri duten biztanleria-taldeek eragozpenei aurre egin behar izaten dizkiete, batez ere, emakumeek: zenbait emakumek harreman zaila ohi du frantsesarekin (hizkuntzarekin), edo langabeziak eragin berazia izaten du haiengan.... Honako eragozpen hauek, bertoko biztanle batzuek leporatzen dieten irudiaren edo emakumeek beren komunitatean duten irudiaren zamaz gain, biztanleriaren zati ahul bihurtzen dituzte emakume hauek.

Hala eta guztiz ere, biztanle hauen zati batek benetako gaitasunak ditu gizarteratzeko prozesuaren eragile gisa. Aipatzekoak dira hiritarren elkarteen eratzea ("emakumeen aterpeak"), biztanle desberdinen arteko elkartzea sustatzeko jai-agerraldiez geroztik egindako mobilizazioa, edo gertakari bortitzetan izan duten bitartekotza-zeregina.

10 Departamen

división territor francesa correspondiente grandes rasgos

Eragozpen hauek egon arren, udalak zerbitzu-eskaintza joria eta askotarikoa du, eta udaleko elkartze-sektorean ekimenek bor-bor egiten dute. Paradoxikoki, gertaera kezkagarria gertatzen ari da: sarritan erabiltzen diren zerbitzu edo sozializazio-guneei dagokienez (herri eskola vs. eskola pribatua, musika eskola edo kultur etxearen erabiltzaileak vs. astialdiko zentroaren erabiltzaileak…), biztanleak elkarrengandik banatzen ari dira. Banaketa honek ondorio negatiboak izan litzake, eta Vauvert-ko komunitatearen kohesioa apurtzeko zorian legoke. Duela urte asko, herri politiken alorrean, zenbait elkartek ekindako ekintzak arrakastatsuagoak izan dira jatorriz etorkinak diren taldeen gizartesustapenean, sektore hauen bertako biztanleek ulertu, onartu eta gizarteratzeko laguntzan baino.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 4

75

provincias del E español.

compendio4EUSK.qxd

18/12/2003

9:49

PÆgina 76

Zoritxarreko gertaerek (nerabe baten hilketa) bestea onartzea, komunitateen arteko harremanak edo talde inmigranteek hiriko elkartze-ehunean duten zeregina bezalako gaiak mahai gaineratu dituzte.

Poliziaren azken txostenak delituzko ekintzetan beherakada argia egon dela frogatzen du. Ebasketak eta lapurretak erdira gutxitu dira ia hiru urteetan. Hala ere, urte batzuetatik hona, segurtasunik eza sentsazioa dago, sarritan desabantaila-egoeran dagoen sektore batek (gehienetan atzerritarrak) burututako hiritarren aurkako ekintza-segida baten edo delitu txikien ondorioz.

Loisirs Pierre François zentroak haur, gazte eta familiarentzako dinamizazio eta laguntza-operazioei ekiten dizkie. Kide askorekin batera, egitasmoak koordinatzen ditu eta hiriko elkarteko kideei laguntza logistikoa eskaintzen die. Bere jarduerak eta egitasmoak parte den FÊderation des Francas (Franken Federazioa) delakoaren orientabide, gogoeta eta proposamenen ondorio dira.

Marko orokorra Gurasoen zereginaren osagarri izateko egitasmoak udal politikari eta familiari buruzko ministerioarteko zirkularrean agertutako orientabideei (eragile hezigarri guztiek gurasoen arteko harremanak ahalbidetu behar dituztela adierazten dutenak) lotutako eragileetan kokatzen da, eta gurasoen arteko harremanak bultzatzea helburu nagusia izanik, honi buruzko adierazpenen alde agertzen da, batez ere, gobernutik kanpoko elkartzesektorearenen alde.

Gauza da informazio-ekintzak, kulturen arteko trebakuntza eta gerturatzeari buruzkoak, garatzea, pentsamoldeengan eragina izatearren eta ordezkariak aldatzearren.

Familiari buruzko nazio-biltzar bat, 1998ko ekainaren 12koa, izan zen familien premiei erantzuten dien gobernuko politika baten abiapuntu.

Biltzar horretan ondokoa berretsi zen: "Familiek gizartearen kohesioan funtsezko zeregina betetzen dute. Potentzial hezigarri joria dute: honi probetxu ateratzen lagundu behar zaie, haien eskura harremanak izateko baliabideak jarri behar zaizkielarik eta, premien arabera, kanpoko pertsona batengana egoera ebaluatzeko eta sor daitezkeen oztopoak gainditzen laguntzeko gai dena- jotzea utzi behar zaielarik."

Gurasoei laguntzeko guneen baliabide, dinamizazio eta koordinazio zentro gisa jardutea.

Sare hauen ezarpen eta funtzionamendurako laguntza tekniko eta metodologiko gisa jardutea..

Bizi-esperientziak zein jakintzak sustatzea.

Informazioaren eta harremanen ezarpena hedaraztea.

Vauvert-ko udalean familiari laguntzeko mekanismo bat jarri da martxan, hain zuzen ere, hirian gurasoen zereginaren laguntzarekin zerikusia duten eragile guztiak elkartzen dituena. Hiriko laguntza gune honek kide desberdinen artean informazioa hedatzea eta ekimenak zein egitasmoak bultzatzea du helburu. Horra hor egitasmo honen kide direnak: Udala, Kontseilu Nagusia, Caisse d'Allocations Familiales delakoa (administrazioak familiei seme-alaben kopuruaren arabera ematen dien fondo soziala), eskolako psikologoen taldea, udaleko ministeritzarteko zuzendaritza eta Gizarte Arazoetarako Zuzendaritza Probintziala. Gurasoentzako gunea sortzeko egitasmoa testuinguru honetan eztabaidatu eta balioetsi da.

Heziketa-helburuak Helburuak Eskarmentuak lortu nahi duena zera da: Belaunaldi berriei udalean dagokien lekua aurkiaraztea, hauen hiritar-kontzientzia garatuz, hain zuzen ere, gurasoak dagokien bitartekotza sozialeko rol hezigarrian berriz kokatzen.

Gurasoen zereginaren osagarri hezigarriekin bat etortzea lortzearren.

izatea,

eragin

Xedeak Familiak hobeto ezagutzea, haien larrialdietan, haien kulturetan, haien nolakotasunetan.

Gurasoen zeregin hezitzailea onartu eta honi laguntzea.

76

praktika onen laburpena 4 Bake heziketa astialdian

Ezinezkoa da herri heziketaren rola gurasoen zereginaren laguntzaren barruan definitu, bistan denez, gurasoen zeregina edo hau inguratzen duten kontzeptuak aldez aurretik definitzen ez baditugu behintzat. Nazio mailan familiaz arduratzen diren erakundeek zehaztu beharreko zenbait definizio eman dute; gurasoen aginpide eta erantzukizunen definizioei, gurasoen zereginaren definizioa gehitu behar zaie, honek gurasoek duten zereginaren ikuspegi zabalagoa eskaintzen baitu..

Gurasoen aginpidea Gurasoen eskubideak eta betebeharrak, Kode Zibilaren araberakoak, adierazten dituen kontzeptu juridikoa da hau: haurren segurtasuna eta osasuna zein moraltasuna babestea. Haurrenganako ez ezik, gizarterako ere diren zaintza, jagoletza eta heziketa betebeharrak ere jasotzen dira. Betebehar hauek ez betetzeak hainbat moduren bidez zigortzen du Kodeak. Gurasoen aginpidea, aitak eta amak, elkarrekin, beren ezkontzako kontratua dirauen bitartean edo senar-emazteak banantzen direnean, gauzatzen dute. Epaileak gurasoen aginpide honen gauzatzea, haurraren interesaren aldekoa izanez gero, aita ala amari eman diezaioke. Haurraren Eskubideen aldeko Nazioarteko Hitzarmenak haurraren oinarrizko eskubidetzat jotzen du bi gurasoak irautea, hau da, aita eta amarekin harremanak izatea, haurraren interesen aurkakoa denean izan ezik.

Gurasoen erantzukizuna Kontzeptu sakonagoa da hau: zeregina izateko betebeharra eta aginpidea gauzatzeko betebeharraz gain, norberaren eta arduratu, zaindu eta hezi behar diren pertsonen ekintzen erantzule izateko betebeharra.

Definizio honen arabera, gurasoen erantzukizuna, alde batetik, oraindik erantzukizunik ez duen haurra norberaren gain hartzea da, eta bestetik, erantzukizun hau eragile hezigarrien esku uzteko gaitasuna eta betebeharra.

Gurasoen zeregina Gizon eta emakumeen eta haien seme-alaben arteko

Gurasoak haur eta gazteentzako egitasmoen definizio zein kudeaketan nahastea.

Vauvert-ko gizarteko partaide desberdinen arteko ezagutzea ahalbidetzea.

Ekimena bultzatzea, gurasoak menpekotasun-egoera batera eraman gabe.

harreman sozialari dagozkion alde guztiak bildu beharko lituzkeen nozio antropologikoa da hau. Gauzak errazteko, kontzeptu honetan hiru ardatz bereizten ditugu: parekotasunaren ardatza, erantzukizunaren ardatza eta bidezkotasunaren ardatza.

Parekotasunaren eta identitatearen ardatza: arazoa da, ezar baino lehen, haurrari historia bat, giza talde bat esleitzea; datu pertsonal jakin batzuekin erregistratzea, izen bat ematea eta bere lagun bihurtzea, hau da, berarekin aldatzea, egunez egun familia berekoa izatea den hori eraikitzea. Baina gurasoak, guraso gisa duten zereginari dagokionez, beste eragileekin -auzokoa, boluntarioa, erakundeetako ordezkaria, buruzagi izpiritualaetengabeko trukea izateko beharra dute. Sarritan, haurrarekiko eta gainerako eragile hezigarriekiko parekotasunezko harreman honen falta sentitzen da.

Eta hemen herri heziketak esku hartzen du.

Erantzukizunaren ardatza: aipatutako gurasoen erantzukizuna da hau, zentzu bikoitza duena: batetik, haurraren erantzukizuna norberaren gain hartzea eta bestetik, erantzukizun hau eragile hezigarrien esku uztea. Gurasoen erantzukizuna gizarteak aukeratu behar du, eta, honela, bere baliokide hezigarriek onartu behar dute; honi erantzuten diote gurasoen zereginaren laguntzarako ekintzek.

Bidezkotasunaren ardatza: baloreen kontuak sartzen dira hemen. Gurasoek ongia eta gaizkiaren eta jokabidearen mugen ikuskera igortzen dute, baita bidezkoa dena eta ez dena ulertzeko modua ere. Hau da aginpidearen oinarria. Bi baldintza behar dira bidezkotasunaren ardatz hau ibil dadin. Lehenengo, gurasoak beren nahiak mugatzeko prest egotea, haien buruei debekuak jartzeko prest egotea eta beren jokabideak erregulatzeko prest egotea. Hau gertatzen ez bada, gizarte-langileak dira esku hartuko dutenak. Eta, bigarren, gurasoen baloreen sistema komunitate hezigarriak eta haurrak berak legitimatzea.

Gurasoen zereginaren eskema laburtua Parekotasuna Haurraren laguna: Talde, hizkuntza, jokabide, ohitura, emozio berak izatea

Nahasketa sozio-kulturala bultzatzea.

Elkarte eta erakundeetako kideekin aho batez jardutea.

Familientzako politika hau iraunkorra izan dezan, laguntzeko nazio-zelula sortu da. Horra hor erakunde honen zeregina:

Gurasoen zeregina, zalantzan

Beste gurasoen parekoa, beste eragile hezigarrien parekoa

Erantzukizuna

Bidezkotasunaaa

Haurraren erantzukizuna norberaren gain hartzea: bere segurtasun fisikoa eta materiala eta bere heziketa bermatzea

Balore-sistema bat jartzea Nork bere bururari debekuak eta baimenak jartzea

Erantzukizun hau beste eragile hezigarrien esku uztea

Parekoa eta erantzulea izatearen zereginetan legitimatua egotea

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 4

77

compendio4EUSK.qxd

18/12/2003

9:49

PÆgina 78

Esperientziaren garapena Pause Parents: "Gurasoentzako gunea" Vauvert-ko lurraldean asko dira gurasoei zuzendutako ekintzak. Ekintzen azpian dauden logikak, sarritan, premiazko gatazka-egoerak konpontzen edota hauei laguntzen edo aurre egiten oinarritzen dira. Egitasmo honen kide guztiek partaidetza handiagoa izango duen erantzuna martxan jartzeko asmoa dute, eta honen kudeaketa administratiboa eta ekonomikoa Centre de Loisirs Pierre François delakoaren esku utzi dute.

Astialdiko zentro honek, hiriko heziketa-politiken garapenari laguntzea helburu duena, buru belarri ekin dio eraldatze sozialetako eta gizartearen egitasmo berri bat izateko premiari laguntzeko prozesuari.

Gurasoen eragozpenen, ezaugarrien zein kultur aniztasunen ulermena lantzea.

Gurasoei laguntzeko logika baten inguruan mugitzea, beraiek duten erantzukizunean laguntzeko eta, batez ere, haiek menpekotasun-egoera batean ez egoteko.

Erakundeekiko arazoei, bizi-denbora desberdinak izateari, hiriko bizitzan parte hartzeari eta seme-alaben heziketari dagozkien zailtasunak gurasoei konpontzen laguntzen dieten proposamen berritzaileak definitzeko lantzea.

Psikologo batek, hilean behin, "Gurasoentzako gune" delakoaren funtzionamenduari buruz ekintza honetan biziki parte hartzen duten profesionalen artean sortzen diren arazoak arautu eta aholkatzen ematen denbora dinamizatzen du.

Gurasoak Gurasoak berehala ahalegin guztia egin dute egitasmoa aberastu eta garatzeko.

Zentro honen heziketa-egitasmoak, astialdiaren barruko esparruan eta familiarekin batera, haur eta gazteen heziketaren alde etengabe jarduteko borondatea adierazten du. Familientzako ekintzak egiteak ez dakar, nahitaez, familien egoerak haien aniztasun eta konplexutasunez kontuan hartzen dituzten planteamenduak garatzea, laguntza hau, gurasoek dagokien heziketa-erantzukizunean duten zereginari bideratzea baino.

Ekintza hasi zenetik, egitarauak hiruhileko bakoitzaren hasieran bilera bat egitea zehaztu du. Hilero, gaikako astea eta "savoir-faire" (egiten jakitea) delakoari buruzko elkartrukerako tailerrak eta eskulanei zein kultur edo aurkikuntzako txangoei dagozkienak, antolatzen dira.

Egitarau honen inguruan, guraso eta profesionalek osatutako batzordeak antolatzen dira.

Kideak

Taldeak gurasoek beren heziketa-erantzukizuna bere gain ahalik eta hoberen hartzeko dituzten beharrak aurkitu ditu. Horra hor zein diren:

Hirian, partaidetza urte askotik hona burutzen den ohitura da. "Gurasoentzako gune" delakoaren inguruan, Estatuko, lurraldeko erakundeetako ordezkariak, administrazioak eta gizarte edo gizarte/osasun-arloetako profesionalak daude.

Hauetako kide batzuk gurasoekin "Gurasoentzako gune" delakoan elkartzen dira, beren administrazioek hara bidaltzen dituztelako; beste batzuek, gaikako astean parte hartzen dute eta beste batzuk, materiala, ordenagailuak eta informazio-baliabideak eramaten dituzte.

Kideek bilerak egin ohi dituzte egitasmoa prestatzeko eta martxan jartzeko. Orain, hiru hiletan behin bilera bat egitea antolatu da.

Gurasoei laguntza ezin hobea eman ahal izateko, profesionalek ondokoak gauzatu behar dituzte:

Behar bezalako heziketa (eskolako zein gizarteko lorpenak) izateko beharrezko baldintzen ikuspegi zabalagoa izatea, haurrei haien hazkuntzan egokiro laguntzekotan.

Dagozkien eskubideei, betebeharrei eta dauden erakundeei buruz hobeto informatzea.

Beren zereginetan aintzat hartzea eta, berdintasunean, eragile hezitzailetzat hartzea.

Gurasoek astialdiko elkartearen administraziokontseiluan ez ezik, ekintzarako talde pilotuan ere dituzte ordezkariak. Talde pilotu hau kideek eta gurasoen ordezkariek osatzen dute. Organo honek zehaztutako xedeak betetzea eta egitasmoa nola dabilen balioestea du helburu nagusi.

Zeregin anitzeko gunea Elkarrekin bizitzeko gunea Talde pilotuaren bilera batetik abiatuz, zazpi pertsonek osatutako talde bat eratu zen, hain zuzen, gunea prestatzeko. Talde honen lehenengo bilera lokalaren antolaketan eman zen. Dena aurreikusi zen. Taldeak txokoen banaketa zein dekorazioa hartu zituen kontuan.

Lokalak, 80 m2-ko azalera duenak, bi gela ditu; batean, "savoir-faire" (egiten jakitea) delakoari buruzko elkartrukerako tailerren jarduerak egiten dira -urhartunea dagoen gela da hau-; bestea, lau zatitan banatzen da: hiru urte baino gutxiago duten haurrentzako txokoa ("Gurasoentzako gune" delakoan onartzen diren haur bakarrak), informazio-gunea, egongela txikia eta toki handiago bat, mahai eta aulkiekin.

Denbora luzez, lokal honetan haurrak egon behar ziren ala ez eztabaidatu zen. Talde batek "Gurasoentzako gune" delakoa gurasoentzako besterik ez zela erabaki zuen. Ez zen, beraz, haurrak eta gurasoak hartzeko gunea, eta bertan haurrak egoteak, noizbait, gurasoen arteko eztabaida muga lezake. Hala ere, haur txikiak zituzten gurasoei kalterik ez egiteko, bizikidetza unerik bizienetan beren seme-alaba txikiekin joan litezkeela erabaki zen. Beste alde batetik, haur txikientzat, haurtzaindegi baten moduko azpiegiturak instala zitekeen.

Oso gutxitan etorri dira haurrak "Gurasoentzako gune" delakoaren lokaletara; hasira batean haientzako antolatu zen tokia, beraz, pixkanaka gutxitu egin da, jolas-alfonbra baten tokia izan arte.

Elkarrekin bizitzeko gunea, ezer baino lehen, gune erosoa izan behar du, gune beroa, joateko gogoak ematen dituena. Lokala prestatzea bere gain hartu zuen

78

praktika onen laburpena 4 Bake heziketa astialdian

taldea bi azpitaldetan antolatu zen. Haietako batek denda eta merkatuetatik ibili zen; besteak, altzarikatalogoak gainetik irakurri zituen. Denda eta merkatuetatik ibili zenak, aho batez, altzari batzuk aukeratu zituen, kolonial estiloko egongela txikia apaintzeko. Altzari-katalogoak gainetik irakurri zituenak tratatu gabeko egurrezko altzariak erostea erabaki zuen, beraiek muntatu eta pintatzeko.

Lokalaren instalazioa eginez geroztik, "Gurasoentzako gune" delakoaren benetako eraikitzea burutu zen.

Goizero, bederatzietatik hamaiketara, pertsona batzuk joaten dira, batzuk pintatzera, beste batzuk brikolaje egitera, eta beste batzuk, solasean aritzera besterik ez.

Haietako batzuk sarritan joaten dira, beste batzuk, berriz, gutxitan; baina bakoitza nahi duelako joaten da eta hauxe da, hain zuzen ere, elkarrekin bizitzeko gune bat.Lokalaren itxura atsegina da; altzariak pastelkoloreez pintatu dituzte (urdina, berdea, fuksia, harea), tekazko altzariekin bat datozenak. Ekimena interesgarritzat jotzen duten auzoko batzuek landareak eman dituzte. Hiriko artista batek sarrerako ateko kristalak dekoratzea proposatu zuen, honela, "Gurasoentzako gunea" adierazteko. Berehala, lokalak bere tokia izan zuen auzoan eta bere lehenengo hilabetean, auzoko guztiak bisitaldia egitera gonbidatu zituzten.

Elkarrekin bizitzeko gunea bada baita, zerbait edaten edo jaten den bitartean, solasean aritzeko tokia ere.

Talde pilotuaren kontsumoari buruzko bilera batean zehar, gizarte-langile batek zenbait produktu -zigarroak, tea, kafea- ez direla osasungarriak gogorazi zuen.

Zigarroen arazoa arauturik dagoenez gero (Frantzian debekatuta dago lokal publikoetan erretzea), tea eta

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 4

79

compendio4EUSK.qxd

18/12/2003

9:49

PÆgina 80

kafeari buruzko eztabaida bati ekin zitzaion. Gehienek uste zuten arazoa ez zela gune horretan kaferik edo terik ez edatea, baina beharrezkoa litzatekeela elikadura-higienearen inguruko gaiei buruz hitz egiteko denbora gordetzea, eztabaida horretan berton edo beste leku batzuetan kontsumitzen diren produktu batzuei buruz ere mintzatzeko.

Edariak ez dira doakoak, "Gurasoentzako gune" delakoak ez baitu honetarako aurrekontu-sailik. Garai hauetan, taldeak pote bat jartzea erabaki du; pote honetan, bakoitzak edan duenaren zenbatekoa sartzen du, prezioak ikusgai daudelarik. Oraingoz, inolako arazorik gabe egiten da, ez da behartzeko neurri bat eta gastuak orekatzen laguntzen du.

Batzuetan, parte hartzaileek produktuak banatzen dituzte, normalean, gozokiak, txokolatea, opilak, kultur gertaera bat (Gabonak, Errege-eguna...) edo norbaiten gertaera bat (urtebetetzea, jaiotzea...) ospatzeko eskaintzen direnak.

Une informal hauek, antolatugabeak, interes handikoak izaten dira. Elkartzeko, trukatzeko eta partekatzeko uneak izaten dira, kultur ohiturei buruzko oso eztabaida biziak sortzen dituztenak, hain zuzen.

Informazio-gunea Informazio-puntua hiru interesguneren inguruan egituratzen da: gurasoei bidaltzen zaizkien erakundeen liburuxkak aldizkariak, egunkariak eta prentsa-aldizkari bat gauzatzea bideo-informazioak

Liburuxkak Familiak jasotzaile dituzten erakunde guztiei eskatu zaie haien informazio-guneetan eskaintzen dituzten liburuxkan ematea.

Administrazio askok erantzun dute, informazio-guneak ugaritzea interesgarritzat jo dutelarik.

Bilketa-lan honetaz gain, dosierrak egin ditugu:

gaikako

informazio-

Familia eta osasuna (elikadura, higienea, osasunzerbitzuak, txertoak...)

Familia eta sexualitatea (famili plangintza, sexuaren bidez kutsatzen diren gaixotasunak, sexu-heziketa...)

80

praktika onen laburpena 4 Bake heziketa astialdian

Familia eta oporraldiak (oporraldietarako laguntzak, gizarte-turismoko egiturak...)

Familia eta legea (seme-alaben gurasoen eskubideak...)

hazkuntza-aldi desberdinei buruz, nerabezaroko egoera zailei buruzkoak. Ahal bezain laster, emandako saioen grabaketak lortu egin ziren.

eskubideak,

Honako dosier hauek era askotako iturriek hornitzen dituzte: egunkarietako artikuluek, liburuen aipamenak edo aurkezpenek, bibliografi erreferentziek edo telebistako emanaldiek...

Beharrezkoa balitz, beste dosier batzuk sor litezke..

Aldizkariak, egunkariak eta prentsaaldizkaria Mediatekari eskatu zitzaion, bere aurrekontuan sar zezakeen eta, familiako gaietan espezializatutako bi aldizkarien harpidetza bere gain har zezan.

Kide batzuek, batez ere, la Fédération Cornec des Parents d'Élèves (Ikasleen Gurasoen Federazioa) eta la Caisse Allocations Familiales, haien hileko argitalpena doan bidaltzen dute.

Aurrekontuaren zati bat aldizkariak erosteko erabili ohi da.

"Gurasoentzako gune" delako egitasmoaren parte hartzaileek irakurtzeko txokoa aldizkariz eta egunkariz hornitu ohi dute.

Talde batek, alfabetatze eta gizarteratzeko ekintza bati elkartuak, prentsa-aldizkari bat jarri du martxan.

Hiru hilero, talde honek egunkari eta aldizkari espezializatuetan familiari buruz agertzen diren artikuluen laburpena egiten du. Jendeari erantzun bat azkar aurkitzen laguntzen dioten aipamenak eta erreferentziak sailkatu ditu. Talde honek, prentsaaldizkariaren egileak, idazketaren inguruan lan egiteko aukerak sortu ditu.

Bideo-informazioak Egitasmoa burutu zenetik, garrantzi handia eman zitzaion idatzizko informazioak besterik ez zirenak lantzeko beharrari. Izan ere, gurasoen taldea idatzizko mezuekin inolako zailtasunik ez duten pertsonek ez ezik, frantsesa ondo menperatzen ez duten pertsonak eta irakurtzen ez dakiten pertsonek osatzen dute.

Berehala sortu zen, beraz, bideo ugari eskuratzeko beharra. Lehenengo uneetan bilaketa emaitzarik gabekoa izan zen, ez baitago dibulgaziozko bideoren merkaturik. Hala eta guztiz ere, telebistako kanal jakin batzuek maila oneko dokumentalak eman ohi dituzte, hain zuzen ere, eskola-orientazioari buruz, haurren

Erakunde batzuek, batez ere, osasunarekin zerikusia dutenek, informazio-bideoak dauzkate, eta guneari utzi dizkiote.

Bideo formatuan dauden informazioek badute desabantaila bat, abantaila izan daitekeena. Irakurketa a priori norberarena den jarduera den bitartean, bideoa ikustea berehala taldean egiteko jarduera bilakatzen da. Norbaitek bideo bat ikusi nahi duenean, gela berean dagoen jendeak ikusten du ere. Egoera hau probetxuzkoa gertatu beharra dago, elkarrizketa sorrarazteko eta eztabaida bihurtzeko.

Eztabaidatzeko gunea Tea edo kafearen inguruko elkarrizketa informalez gain, gurasoek dinamizazio-egitarau bat landu dute. Egitarau honetan, hilero aste batean, gai jakin bati buruzko jarduerak burutzen dira. Aste hauetan eskema bera izanik sortu dira. Saio bakoitzean gai nagusiari buruzko testuinguru-tailerrak eta erakusketak edo informazioakeztabaida bat edo gehiago antolatu ziren.

Dinamizazioko lehenengo astea: jolasa eta haurrak Eztabaida psikologo batek dinamizatu zuen, eta eztabaidaren sarrera jolasak gizakiaren hazkuntzan osagai egituratzaile gisa duen zereginari buruzko hitzak izan ziren. Ondoren, gurasoek, eztabaida hasita, era askotako kontuez mintza zitezkeen. Ekitaldia jostailu berrien aurkezpenarekin bukatu zen, gurasoei jostailuak aukeratzen lagundu nahi ziona.

Dinamizazioko aste honi ludotekarekin batera ekin zitzaion, eta honela, guraso askok ludoteka ezagutzeko aukera izan zuten.

Dinamizazioko bigarren astea: haurren eskubideak / gurasoen eskubideak Aste osoan zehar, "Gurasoentzako gune" delakoan Haurren Eskubideen aldeko Nazioarteko Bilerari buruzko taulak egon ziren ikusgai. Aste bukaeran, eztabaida batek, legelari batek dinamizatuak, haurren eskubideak beraiei dagozkien betebeharren ikuspegitik berriz jartzea eta gurasoek haurrek beren eskubideak ezagut ditzaten egin beharrekoaz gogoeta egitea ahalbidetu zuen. Gurasoek, beste gai batzuen artean, mugak jartzeko beharra, beharrezkoa denean "ez" esateko beharra eta haien aginpidea inolako erruduntasunik gabe erabiltzeko beharra eztabaidatu zituzten.

Dinamizazioko hirugarren astea: haurrak eta liburuak Dinamizazioko aste hau gurasoekin bi landenboralditan burutu zen. Lehenengo eztabaidak liburua familiako dinamiken barruan dagokion lekuan jartzea zuen helburu. Guraso bezala, seme-alabei irakurketaz jabetzen laguntzeko moduaz gogoeta egitea, baita irakurketaren atseginaz, irakurketaren bidezko irudizkoaren ezarpen eta garapenaz ere.

Eztabaida honen asmoa ere zen gogoraraztea, irakurketak eta irakurle ona izateak edo idazlan bati zentzua emateko gai izateak zenbaterainoko garrantzia duen gure gizarteetan, gizartean eta lanbidean arrakasta izateko.

Gurasoekin izandako bigarren bileran liburua izan zen protagonista. Liburuen aukera baten bitartez, haur eta gazteentzako literatur produkzioa aurkeztu zen, eta geroago, gurasoek liburuak aukeratzerakoan dituzten zalantzei erantzun zitzaien.

Dinamizazioko aste hau mediatekaren laguntzarekin jarri zen martxan. Oso laguntza emankorra izan zen.

Mediatekaren lokaletan ipuin-emanaldia egin zen, eta bertara hizkuntza desberdineko (frantsesa, arabiera, gaztelania eta proventzala). lau ipuin kontalari gonbidatu zituzten. Ipuinak, ama-hizkuntza eta frantsesa txandakatuz kontatzeko eskatu zitzaien.

Guraso batzuk lokal horretan sartzen ziren lehen aldia zen eta haiek ere bertan tokirik zutela ikusi zuten.

Dinamizazioko laugarren astea: lanbide-orientazioa Ikasturtearen hasi-hasieran, hirugarren mailako ikasleen gurasoek eskola-orientazioa delako arazoari aurre egin behar izaten diote. Bere seme-alabak hobeto bideratzeko, gurasoek eskolako ikastaroei buruzko informazio zabalagoa lortu nahi izan zuten, batez ere, ikasgai teknikoenei edo eskuzkoei dagozkienak. Era berean, irakaskuntzako zein lanbideetako profesionalak ezagutu nahi zituzten: eskulangileak, enpresako gerenteak...

Dinamizazioko bosgarren astea: nerabe biktimizatuak, nola lagun dakieken jarduten Nerabeak, beste batzuen artean, bortxakeriaren biktimak dira, eta egoera honen aurrean gurasoek "nola jokatu behar dugu?" galderaren erantzunak behar zituzten. Zer egin daiteke bortxakeriaren biktima diren nerabeek beren baitan ez ixteko? Nola lagun dakieke, elkartasun-harremanei utzi gabe zurt egoten?. Galdera hauei erantzuteko psikologo baten laguntza eskatu zen, eta honek gurasoen galderei erantzun zizkion, batez ere, erasoek, isiltasunak, norberearen baitan

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 4

81

compendio4EUSK.qxd

18/12/2003

9:49

PÆgina 82

ixteak zein hausturek sortutako traumekin zerikusia zuten galderei.

Lehenengo bilera honek galdera berriak sortarazi zituen, baina ez zegoen haiei erantzuteko adina denbora, beraz, geroko eztabaidetako gaiak izango ziren: Nerabe batek ekintzak, besteen edo norberaren aurkako erasoak (batez ere, nerabeak bere burua hiltzea), burutzen baditu, zein dira igartzen diren zantzuak, eta nola jokatu behar da?

Dinamizazioko seigarren astea: estetika Batzuetan, batez ere, gorputzari dagozkion irizpide estetikoak eta komunikabideek bideratzen dituztenak, haurrentzat berriro interpretatu beharra dago.

Estetikari buruzko astea antolatzeak elikadura (bulimia eta anorexia); eguzkiak azalarengan duen eragina; estetika eta nork bere burua maitatzea edota orrazkera, ardura eta arropen arabera balioesteko joera bezalako gaiei ekitea ahalbidetu zuen.

Elkargunea Gizarte eta osasun arloko langileek "Gurasoentzako gune" delakoaz gurasoekin hain instituzionala ez den tokian elkartzeko baliatu nahi dira. Gurasoekin hitz egiteko bizikidetza-gune batera hurbiltzeak, alde batetik, gurasoak haiengana modu desberdinean hurbiltzea eta, bestetik, ikuspegi berria izatea ahalbidetzen du. Langile hauek gurasoekin aurrez aurre larrialdi-egoeretan (zerbait berehala konpondu beharra dago edo larrialdi-egoera bati erantzun behar zaio) jarri ohi dira harremanetan. "Gurasoentzako gune" delakoan, berriz, elkartzeko zioa guztiz desberdina ohi da. Taldea da gizarte-langilearekin elkartzen dena, nahitaez, a priori adierazteko zalantzaren bat edo konpontzeko arazoren bat izan gabe. Gertatzen den elkartzea ez da hain formala izaten. Gizarte-langileek eta osasun-langileek askotan parte hartzen dute biziezagueren elkartrukeen tailerretan eta, saio hauetan zehar, gizarte-arazoei ikuspegi generiko batetik ekiten diete.

82

gizarte-laguntzaile bat, ostegunero arratsaldez "Gurasoentzako gune" delakoan dauden gurasoekin elkartzeko joaten dena. haurtzain bat, ostiralero arratsaldez joaten dena.

Partekatzeko eta taldean lan egiteko gunea

Errezetak trukatzeko eta kontserbak egiteko bilketa Talde etniko guztiak ohiko ohitura kultural baten inguruan elkartzeko jarduera bilatu zen. Paseatzea ez zen komenigarria, jatorriz Magrebekoak diren emakumeak ez baitira haien etxeetatik atseginez ateratzen.

Familiarentzat mesedegarri izateko irtetea, berriz, haien pentsaeretan sartzen da.

Vauvert hiri txikia da, landa-tradiziozkoa. Hiriaren inguruneetan zelaiak, baratzeak, mahastiak eta abar daude. Grapillage delakoa jarduera formalizatua da, zelaietara uzta egin ondoren joatea eta geratu dena biltzean datzana.

Bilketarako arratsaldeak antolatu ziren: mahastiko basaporruak, basaurazak, barraskiloak, sagarrak…

Bilketa hauek elikagaien kontserbazio eta transformazioohiturei buruzko elkarrizketak ahalbidetu zituzten.

"Savoir-faire" (egiten jakitea) delakoari buruzko trukatzeko tailerra Laster, "Gurasoentzako gune" delakora joan ohi ziren gurasoek "savoir-faire" (egiten jakitea) delakoari buruzko trukatzeko tailerrak jarri nahi izan zituzten martxan. Tokia egokitzeko, altzariak muntatzeko eta dekoratzeko prozesuak frogatu egin zuen elkarrekin lan egiteak elkar ezagutzeko eta elkarrekin hobeto konpontzeko zuen garrantzia. Pertsona lotsatiak, isilak, lasaiago zeuden gauzak elkarrekin egiten, edari edo opil baten inguruan solasean aritzen baino. Zerbait egiten zuten bitartean, errazago parte hartzen zuten elkarrizketan.

La Fédération Cornec des Parents d'Élèves delako elkarteak gurasoen eskura utzi du haurtzaroari buruzko orientaziorako informatika-programa bat. Elkarteko kide batek tresna hauek erabili nahi dituzten gurasoen esanetara dago. Fédération Cornec des Parents d'Élèves elkartearekin izan diren harreman hauek (gurasoei emandako zerbitzuaren bidezkoak) haurren eskolatzeari buruzko elkarrizketak ekarri dituzte.

"Savoir-faire" (egiten jakitea) delakoari buruzko trukatzeko tailerren oinarria interesdunei irakasteko jarduera bat proposatzea da. Proposatutako trukeak iragarki-taulan daude ikusgai.

"Familia" erakundeak, Direction Genérale Départementale des Services Sociaux (Gizarte-zerbitzuetako Zuzendaritza Probintziala) delakoaren dibisioak, ondoko langileak egotea ezarri du:

Jolasa eta haurrak: seme-alabei oparitzeko egurrezko jostailuak fabrikatzeko tailerra.

praktika onen laburpena 4 Bake heziketa astialdian

Gaikako asteak Ia aste guztietan zehar, ondoko gaiak izan dira tailerretan ikusi direnak:

Estetika: dietetika-tailerra, menuak egitea, aurpegiko larruazala zaintzeko tailerra

Balorazio orokorra eta perspektibak Balorazio premisak Balorazioaren zentzua Gauza da hiri bateko dinamika baterako behaketa eta gida-lanabesa izatea, partaide diren eragile desberdinen gustukoa dena.

Lanabes hau ondokoek osatzen dute: martxan jarri diren dinamikei zentzu ematen dieten osagaiek (denonak diren helburuei dagokienez) eta balioespenkoadro batek (irizpide eta adierazleetatik abiatuz). Bi osagaiak hertsiki lotuta daude eta ezin dira elkarrengandik bereizi.

Balorazio-prozesu egokia lortzeko baldintzak Balioespena bideratzeko zeregin baliagarri eta beharrezkoak "Gurasoentzako gune" delakoaren ekintzan parte hartzen duten eragile guztien adostasuneko etengabeko prozesu luze baten barnean egiten dira.

Arrakasta izatea talde-dinamika baten animazioaren barruan koordinazio-zeregina gauzatzeko moduak (eragile desberdinen mobilizazioa) eta balioespenari emandako zentzua nabarmentzeko moduak (egitasmoaren legitimazioa) zehazten dute zuzenean.

"Gurasoentzako gune" delakoaren balorazioaren lehentasunak Eragile guztien mobilizazioa hobekuntza kontzeptu batetik abiatuz: Gurasoei heziketa eta gizarte-gaietan zuzentzen zaizkien ekintzen kalitatea Gurasoen partaidetza bertako lurraldean Lortu nahi dien helburuen hierarkizazioa Balioespena prozesu dinamiko eta etengabeko gisa, egitasmoa kontrolatzea ahalbidetzen duena

Balorazio-prozesua Psikologo batek gidatutako erregulazio-talde baten hileko inplementazioa. Gurasoek eta erakundeek osatutako kontrol-talde baten hiruhileko bilera.

Egitasmoa martxan jartzearen erantzule diren begirale eta koordinatzaileak egitasmoaren egitearen arduradunekin elkartzea.

Balioespen-prozesua, bilakaera zein aldaketaren eta, beraz, praktika berrien abiaraztearen ikuspegiaren barruan dago.

Haurrak eta liburuak: ipuinak kontatzeko tailerra.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 4

83

compendio4EUSK.qxd

18/12/2003

9:49

PÆgina 84

Hautatutako adierazleak Hartzaileak Une desberdinetan dagoen pertsona-kopurua Komunitateka dagoen pertsona-kopurua Proposamenka dagoen parte hartzaileen ehunekoa: iritzi-trukea, baterako jarduerak, gaikako bilerak "Gurasoentzako gune" delakora joaten den emakume eta gizon-kopurua "Gurasoentzako gune" delakora joaten diren gurasoen haurren adina Dinamikak Gurasoek lurraldeko beste proposamen batzuetan parte hartzea (eskola, fakultatea, kultur etxea, hiriko manifestazioak…)

Gurasoek adostasunezko mekanismoetan parte hartzea Metodoak eta lanabesak Era askotako elkarteekin hitzartutako hitzarmenak Giza baliabideak "Gurasoentzako gune" delako ekintzagatik mobilizatutako profesional-kopurua guztira Profesionalen banaketa erakunde edo administrazioka Boluntario eta profesionalen ehunekoa Gauzatutako trebakuntza-mota

Perspektibak Guneak funtziona dezan eta udaleko guraso guztiak joaten diren toki bihur dadin lortzea, haur eta gazteek eskolan zein gizartean izan behar duten garapen egokia bultzatzearren.

Honako gune hau heziketa-markoari dagokion garapeneko hiriko politika baten barruan dago.

Heztea bortxakeriaz ohartaraztea da. Zerbaitez ohartaraztea gizabanakoak etorriko diren oztopo eta eragozpenak gainditzeko prestatzea da. "Gurasoentzako gune" delakoaren ekintzak hezigarriak izan behar dira, hau da, gizabanakoaren eguneroko jokabide guztiei zuzenduak.

84

praktika onen laburpena 4 Bake heziketa astialdian

“Haur bat

hezteko herri osoa da

beharrezkoa” afrikar esaera zaharra

compendio5EUSK.qxd

18/12/2003

9:50

PÆgina 86

5

Oinaze eta arrastoak Union Regionale des Francas du Languedoc-Roussillon (Francas des Languedoc-Rosellón- eko Herrialde Batasunak egina)

Gaia Belaunaldien arteko lotura eta elkarbizitza

Ekintza mota Ekintza artistiko eta kulturalen jarduera

Hartzaileen ezaugarriak Etorkin jatorriko zailtasun eskolarrak dituzten umeak eta nagusiak (80 urte gorakoak) bakarrik eta eritetxeetan daudenak.

Esperientzia gunea Perpiñan hiriko Hirugarren adineko pertsonen Zentroa eta eskola laguntza zentroa, Ekialdeko Pirinioak.

Planteaketa orokorrak

direnak. Ume edo gazteek borondatez ematen dute izena, ekimen propioa edo bere gurasoena edota irakasleen aholkuengatik. Gehienak, hurbil dauden eskoletatik datoz.

Ziurpeketa Partehartze prozesu bat "Herri bat demokratikoa da bere herritarren partehartzea arabera gizarte bizitzan, udal esparruan bereziki.

Partehartzerako beharrezkoak diren konfidantza eta eskumenak, jarduerarekin hartzen joaten dira arian- arian. Horregatik, lankidetzan aritzeko aukerak eman behar dizkiete haurrei... Zoritxarrez, umeak edota gazteak munduko herrialde ezberdinetako gizarteetan parte hartzen duten arren, partaidetza hau, azalekoa da eta helduei hurrupatzeko aukera ematen zaie." (Roger Hart)

Testuingurua: "Cop de Mà" Operazioa

11

Ehun eta bost mila biztanle ditu Perpiñanek, hamazazpi barrutietan bananduta daudelarik. Biztanle hauetatik, bederatzi mila ehun eta hogeitabi atzerritar egoileak dira, hauetatik %30a migrazio jatorritakoak dira. Ijito komunitate bat bi barrutietan bizi da.

Eskolatze ona, benetazko integrazio faktorea eta bere biztanleriaren kontzientzia hartzea, heziketa proiektuaren baza printzipalenetariko bat da, eskolatzea ez delako mugatzen eskolan egondako denborara, baizik eta umeak, haien ezagutza aztertzen, hartzen eta baieztatzen ematen dituen momentuak barneratzen baimentzen duelarik.

Testuinguru honetan, Ekialdeko Pirinioen Francas, "Cop de Mà" deituriko ekintza martxan jarri du, Perpiñaneko hamar barrutietan. Ekintza hau, zailtasun dituzten familien ume eta gazteentzako zuzenduta dago, zailtasun sozial, kultural edota familiaren egoeragatik eskolaratze on bat edukitzeko heziketa gutxienezko laguntzetaz ongarritzen ez

"Cop de Mà", eskolan zailtasunak dituzten umeak laguntzeko desiragatik sortu zuen Perpiñan unibertsitateko ikasle talde batek. Borondate honek, heziketa nazionaleko profesional, Perpiñan hiriko udal ordezkari eta Caisse Allocations Familliales- en ordezkariekin batzarrak bultzatu zituen.

Honela sortu zen "Cop de Mà" deituriko eskolalaguntasunerako jarduera. Honek, hiriko eskola elkartea eta inguruko astialdirako egitura guztiak, astialdirako tokiak, gizarte laguntza zentroak etab. mugitu zituen.

Gaur egun,ekintza hau, Ekialdeko Pirinioen Francas- ek koordinatzen dute, L'Action Educative et de L'Enfance de la Ville de Perpignan- ekin (Perpiñaneko Heziketa eta Haurtzaroaren Udal zuzendaritza.)

Eskola jarraipena Eskola laguntasunaren ekintzak, Gazteria eta Kirola, Kultura, Heziketa nazionala, Gizarte Laguntza eta Integrazio ministeritzak eta udalerrietakoak sustaturiko akordioagatik antolatuta daude; Francas batzarkide diren elkarte nazionalarekin landuta.

1

la iz "C

Famili inguru eta inguru sozialean aurkitzen ez diren ekintzen multzoa da eskola-laguntasuntzat jotzen dena. Eskolak ere eskolaratze on bat lortu ez duten haur eta gazteentzako laguntza eta baliabideak eskaintzen ditu.

Orokorrean, eskola laguntzak, irakasleek bidaltzen dituzten etxeko lanetan oinarritzen da, baina, aukera honetan, normaltasun hau ezezik, izena eman duten ikasleek,hiritartasun ariketak garatzeko beharrezkoak diren zeharkako konpetentzia baimenduz.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 5

87

it

compendio5EUSK.qxd

18/12/2003

9:50

PÆgina 88

Horrela, Ekialdeko Pirinioen Francas- ek eta "Cop de Mà" lokaletan hiru urte igaro ondoren, 11-16 urte bitarteko umeei laguntza metodologikoaz gain, kultural eta zientifikoen jardueren zabalkuntza proposatu zieten (beste ekintzez gain).

"Cop de Mà" Proiektuaren helburu orokorrak Francas- entzat,eskolaratzean umeei laguntzeak, eskola ondoren abegitzea esan nahi du, eskola lokaletatik kanpo, helduen aurrean (unibertsitari ikasleak, ikastetxeetako ikasleak, jubilatuak, gurasoak) ikasketa horiek zentzua har ditzaten.

Eskolaratzea laguntzeak, ahal den eta autonomoki, ume eta gazteen prestakuntzan laguntzea esan nahi du eta, eskolarekin batera, eskola emaitza onak eskuratzeko behar diren laguntzak eta errekurtsoak eskainiz.

Haurren eskolaratzean laguntzeak, haurrek behar dituzten eta familia eta egoera sozialetatik ez dituzten baliabideak eskaintzea esan nahi du, eskolan emaitza onak izan ditzaten.

Esperientziaren deskripzioa "Cop de Mà" eta "Oinaze eta Arrastoak" "Oinaze eta Arrastoak", 1997tik Kultura Ministeritzak bultzatutako egitarau bateko proiektu bat da.

Egitarau honek, "Chateaux en jeu" (Gazteluak jolasean) izena hartzen du eta jarduera kulturalak eta animaziozkoak garatzea du helburu, umeak eta gazteak hunkituz - eta honen ondorioz, senitarteko eta osasun langileei ere- ondare noziorantza eta eritetxean dauden pertsonen beldurrak eta estutasunak edota bazterketa sentimendua borrokatzen laguntzeko. Egitarauak hiru bide pribilegiatu ditu, izatez, kultura lokal bat (gaztelu, museo...), aktore bat edo batzuren eskuhartzea antzezlan bat egiteko helburuarekin, eta hezkuntza harrera egitura bat maizten duten haurren talde batekin anaitasuna.

Programa honek zera baimendu beharko luke: Aisialdirako jardueretan osasun eta animazio taldeak sartzea, aisialdirako zentroetan garatutako jardueretan, umeekin egiten diren jarduerak aberasteko.

Aisialdirako zentroetako umeek, eritetxeetan dagoen bizitza ezagutu eta aurkitu ahal izatea.

Aisialdi zentroetako haurrei proposaturiko proiektu kulturalak aberastea.

88

praktika onen laburpena 5 Bake heziketa astialdian

Helburu hauekin, Ekialdeko Pirinioen Francas- ek haur talde bat proiektuan inskribatzea erabaki zuten. "Cop de Mà" garatzen den 10 tokietatik, "Saint Gaudérique" auzoa aukeratu zen honako arrazoiengatik:

Hala ere, proiektuaren barnean zeuden zerbitzuko langileek, geriatria arloa zabaldu behar zela jakinarazi egin zieten antzerki aktoreei eta animatzaileei.

Perpiñaneko eritetxe zentroaren menpe dagoen Miséricorde hirugarren adineko mediku zerbitzuak, 200 pertsona hartzen ditu eta hauetatik %60a baino gehiagok urtean zehar bisita bakar bat jasotzen dute.

Eritetxearekiko hurbiltasuna Umeak, babes ofizialeko auzo batean bizi dira, non, kulturarako sarbiderik ez dago.

Ebidentzia honen aurrean, gazteentzat hiritartasun eta nortasunaren inguruko lan bat aurkezteko proiektua birdiseinatzea erabaki zen.

Umeen gurasoak egoera prekarioan bizi dira eta horregatik ezin dituzte arlo kulturalak maiztu ezta ekintza kulturalak ere.

Ikastetxeko 16 ikasle mugituak izan ziren Perpiñaneko Joffre eritetxeko hirugarren adineko pertsonekin elkartrukatzeko. Lagunkidetasun eta giza beharraren egitarau barnean garatu zen ekintza hau. Gazte hauentzako, antzerki jarduera eta aktore profesionalekin lehenengo harremana izan zen.

Saint Gaudérique Perpiñan- eko hegoakdean dagoen herritxo bat dela ematen duen arren, eta babes ofizialeko etxebizitzak aurki daitezke baserrien atzekaldean. Bertan, migrazio jatorrizko pertsonak, gizarteratzeko gutxieneko dirusarrera onuradunak, langabetuak edo erromeskeriaren biktimak bizi dira.

Gazte asko dabiltza nukleo hauetatik, bertan bi ikastetxe daudelako, horietariko bat publikoa.

Lehenengo xedea: gazteei sormen artistiko eta aktore profesionalekin harremanetan egoteko eta bide batez, lehendik ezagututako helduentzat antzezlan bat egiteko aukera ematea.

Llevantina bazkunako antzezlariak eta Francas-eko militanteak, eskola porrota egoeran dauden umeak eta eritetxeko pediatria zerbitzuan dauden umeak elkartzeko sortu zuten egitarau hau.

Eritetxean bisita bat bera ere ez zuten hirugarren adineko pertsonak ezagutu zituzten gazteek. Azkari batean eta haiek sortutako galdeketa baten laguntzaz, gazteek nagusiei buruzko informazioa lortu zuten (haien historia, bizitza, hiria denboran zehar). Oinarri honekin antzezlanak sortu ahal izan zituzten. Aktore profesional, Francas- eko jagole batekin, astean zehar izandako bisitak eta oporretarako zentro batean 4 eguneko egonaldi baten laguntzaz, gazte hauek haien espektakulu propioa osatu zuten, non, musika,dantza, ahotsa, koloreak eta keinuak askatuak izan ziren.

Mestizai kulturalaren ondorioa izan zen espektakulua, belaunaldien arteko honen egonaldiaren aberastasuna erakutsi zuen, iraganeko arrastoak,oinaze eta oroimenean oinarrituta,etorkizun bat bilatzeko asmoz.

Kideen desira, umeak lagunkidetasun hitzari benetako zentzua ematea zen. Erabaki guztiak, gazteekin bat hartu ziren.

Nahiz eta udal egitarauaren helburua guztiok bereganatzea izan, biztanleri guztiari zuzenduta egoteagatik, gazteek, helduek eta baztertuak izateko beldur diren horiek, arreta berezi bat merezi dute bere behar bereziak direla eta. (Roger Hart) Desberdintasun kulturalak murrizteko borondate bateratu batetik hasi zen dena. Arrazoiak anitzak dira: Geografikoak. Nukleo batzuetan biztanleak ez bait dute arte eta kulturarako sarbiderik.

Ekonimikoak. Kultura garestia delako.

Kulturalak. Azkenik, jarduera kulturalak, senideen jarauntsia eta bideagatik zuzenean baldintzatuak bait daude.

Demokratizazio kulturala posiblea egiteko, hau da, gizatasunaren obra nagusietara guztiok sarrera edukitzeko, demokrazia kulturala barne, guztiok kultura ekoiztu ahal izateko, esperientzia honek hirugarren adineko arreta zentro baten du zentzua, non, egoile gehienak, kanpoko munduarekin inolako harremanik ez daukate, mediku taldearekin daukaten harremanaz gain.

Eritetxeko arduradunarekin egin zen lehenengo batzarrak, hasierako proiektua guztiz aldatu zuen, umeak eritetxean epe laburrerako egongo zirenezhasiera batean lan egiteko asmoa genuen taldea zena"Cop de Mà"- ko haurrekin bat proiektu komun bat eraikitzeko aukera ez bait zegoen.

Aktoreek gazteei eskainitako laguntzak emankor bihurtu zuen, edo behintzat alaiagoa, agure eta atso hauen eguneroko bizitza ilun hau.

.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 5

89

compendio5EUSK.qxd

18/12/2003

9:50

PÆgina 90

Helburuak Francas- ek eta Llevantinak ondorengo xedeak finkatu zituzten: Berrezarri edo mantendu eritetxeko pertsonen lorpidea,hiritarrak jarduera kultural eta artistikoetara bezala.

Belaunaldien arteko elkartrukea babestu.

Eritetxea hirira zabaltzeko eta hiria eritetxera zabaltzeko dinamikan parte hartu.

Gazte eta umeek, Fraternité 2000 (Senidetasuna 2000) izeneko eta Perpiñan hiriak bultzaturiko egitarau honetan "hurbileko elkartasuna" prozesua bizi ahal izatea..

Esperientziaren garapena "Nire amonatxoak Marie-Paule du izena. 80 urte ditu.

Aspaldi mahastietan lan egin zuela esan dit. "diño Miryamek. "Nik oharkabean aukeratu nuen nirea aurkezpen jokoan "botatzen du Cyndik. "Bere izena Marie-Anttoniette."hitz egiteko gogo izugarriak zituen.

Ez zaio jende asko bisitan etortzen. Antzinean hiriak harresi izugarriak zituela esan dit. "Nik 90 urteko gizon bati entzuten egon naiz,Auguste, Titin deitzen dute" esaten du Valeriek. "Rugby jokalaria izan zen 50 urtez.Idaztea gustiko du. Honi esker ez da bakarrik sentitzen. Gainera sekretu bat fidatu digu."

Asteazken arratsalde batean, Perpiñaneko Miséricorde mediku arreta zentro bateko irteeran Francas- eko ume talde batek,13 jubilatuekin eduki zuten lehenengo egonaldiaz hitz egiten zuten. 13 jubilatu horiek, arte lan ezberdin bat ekoizteko bolondresak ziren.

Oroimenaren bidez, belaunaldien arteko elkartasun hau mesedegarria da nortasun propio baten sorkuntzan (Arbasoei eta historiari lotuta), auzotar edo hiritar modura hobeto ekiteko. Bakoitza nor den jakin dezan bestearekiko hurbiltasuna prozesuaren baldintza modura.

Zerbitzuaren langileekin izandako harremanak urte batez luzatu ziren umeen eta nagusien lehenengo egonaldia prestatzeko. Aldi berean,lantaldeak bolondresak bilatu zituen "Cop de Mà" umeen artean.

Taldea 16 gaztez osatua, Erregeen Mallorca- ko Gaztelua bisitatzera joan zen. Soinu frogak egin ziren, adibide hau hobeto finkatzeko eta Gazteluaren historia berreskuratzeko.

Taldeak galdeketa prestatu zuten nagusiei egiteko, haien bizitzak jakiteko.

90

praktika onen laburpena 5 Bake heziketa astialdian

Ezagutu zituzten nagusien elkarrizketak grabatu ondoren, taldea idazlan fasera pasatu zen eta hiriko monumentu batzuk bisitatu zituzten. Baina, lan serioa Asentzio asteburu ostean hasi zen, 4 egonaldietan zehar umeak antzerkiaren unibertsoan murgildu ziren geroago nagusiarentzako antzeztuko zuten artea ekoizteko

Esperientziaren garapen faseak Umeen eta artisten arteko egonaldia,toki historiko baten inguruan egin zen, Erregeen Mallorca- ko Jauregian eta hamar faseetan garatu zuten arte ekoizpenaren egitaraua.

Lehenengo fasea Aitzaki kreatibo bat Llevantinako antzerki aktoreak eta Francas- eko begiraleen arteko egonaldietatik, bakoitzen desirak eta konpetentziak kontutan hartuz,lanaren ardatzak bukaerako ekoizpen artistikoa eta oinarri edo aitzaki kreatiboa,soinua (soinu teknikarien bitartetza)

Bitartetzaren modalitate jarduerak batzar bat orekatu zuen, bereziki eritetxean gauzatuko ziren jarduerak,egin ziren Llevantinako aktoreak eta Francaseko begiraleen artean.

aktoreekin batera- lortutako materialaren bidez (nagusiekin egoterakoan bildutakoa) Jauregiaren istorioari buruzko informazioa bilatzera joan ziren.

Berriro ere soinu helburuarekin ekoizpen artistiko finalaren barnean.

Hemen idazlana, keinua, mugimendua eta musika ikerkuntza parte hartzen dute ere bai; baina, geroago antzezteko behar ziren janzkera elementuen sorkuntzan ere etab.

Hirugarren Fasea: Gazteriaren mobilizazioa

Zazpigarren Fasea: Sorkuntza eta dinamika

Monumentu historikoaren bisita ondoren (Erregeen Mallorca- ko Jauregia) ume talde bat Llevantinako aktoreen laguntzaz eta soinu teknikari batekin in situ soinu hartzea batu zuten (gidariaren ahotsa, umeena, urratsen soinua, lekuko eguneroko bizitzaren soinu anbientalak etab.)

Arratsalde bateko iraupena zuten sesio batzuetan zehar,aktoreak ,begiraleak eta umeak ekoizpen finalaren aspektu batzuk entseiatu eta sortu dituzte.

Bigarren Fasea: Ororen borondate bat

Laugarren Fasea: Bileraren prestakuntza Soinuei buruzko lana, ume , aktore eta begiraleekin: efektuak, muntaia... Eritetxeko nagusiekin emango zuten bileran aurkezteko lehenengo soinu maketa.

Bostgarren Fasea: Bilera Sortutako soinu objektuaren inguruko bilera, ume taldea eta haien begirale eta eritetxeko nagusien artean. Modu ludiko batez, nagusien oroimena piztu eta mantentzeko izan zen. Partehartzaileen arteko oroimen urrunen elkartrukea, umeek egindako galdeketa eta bakoitzaren iragan pertsonala eta historikoaren bidez, geroko kreazio faseetako materiala suposatu zuten.

Seigarren Fasea: Egitarau artistikoa

Zortzigarren Fasea: Ekoizpenaren zehaztapena.

Ekoizpen artistikoaren amaiera. Llevantina- ko aktore, begirale eta umeak bildu ziren Saint Laurent de Cerdans- en dauden Francas- en lokaletan arte tailer baterako.

Bederatzigarren Fasea: Entseiu orokorra Perpiñan hiriak bultzaturiko Couleur 2000 (Kolorea 2000) eragiketa barruan kokatu zen ekoizpen artistikofinala.

Hamargarren Fasea: Bilera berri bat.

Lanaren aurkezpena, arteen zeharkapenean oinarrituta, eritetxeko nagusien aurrean. Hiruhilabete lehenago ezagutu zituzten pertsonen poztasuna aurkitu zuten aktore gazteek. Elkarrekin azkaldu zuten, argazkiak trukatu zituzten, berriro ere elkar ikusiko dutela zin egi zuten.

Abegi zentroan, umeak -haien begirale eta antzerki

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 5

91

compendio5EUSK.qxd

18/12/2003

9:50

PÆgina 92

Balorazio orokorra eta perspektibak Burutzapenak Antzerki jarduera, bizitzan inskribatu behar denaren sinetsitasunarekin- zentzu honetan eritetxea hiriari zabalagoa aurkeztu eta gizakitu duelako- jagole eta aktore taldea belaunaldien arteko prozesu honekin egitarauari dimentsio aberatsa eta berriztatzailea eman nahi izan dio.

Elkartasun egitarau baten beharra agerian utzi du oroimenean oinarritutako arte lan honek, non helburu terapeutikoaz gain, nagusien ingurua hobetzen lagundu du eta eritetxearen erlazioarekiko mesedegarria izan da.

Etorkizunean.

"Oinaze eta Arrastoak" geroztik, egitarau berrietarako ideiak sortu dira. Hauetariko bat beste gazte batzuk bilatzean datza, gutunen konposaketaren bidez.

Dohaintza batek kontra- dohaintza bat sortzen duen eredu batetan oinarrituz, artistak gai konkretu baten inguruan, hirugarren adineko pertsona talde bat ezagutzen du eritetxean eta gutun bat osatzea proposatzen diete, geroago ume edo gazte batek hartzeko.

Dohaintza, oroimenean eta historian datza; denek ez dituzten sustrai batzuk eta hala ere beharrezkoak dira hiriko hiritarra moduan barneratzeko. Kontra- dohaintza, gazteek osaturiko oroimen objektua da, gutuna, gutunaren antzezlana, gutunaren irakurmena...

Kontra- dohaintza gazteek eraikiriko oroimen objektu bat da, objektu gutuna, gutunaren aurkezpena, gutunaren irakurketa... bezala.

92

praktika onen laburpena 5 Bake heziketa astialdian

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 94

6

Irainen ordez, jolasak PlayBoard-ek egina

Gaia Alderdikeriaz jabearazi zein ohartaraztea

Planteaketa orokorrak Jolasa eta alderdikeria

Ekintza mota Astialdiko hezitzaileak trebatzeko egitaraua, bi eguneko iraupena izango duena.

Hartzaileen ezaugarriak PlayBoard-ekin zerikusia duten hezitzaileen garapen eta trebakuntzarako teknikariak.

Esperientzia gunea PlayBoard-en lokaletan, hain zuzen ere, Belfast-en, Ipar Irlandan.

Horra hor zer den jolasa PlayBoard-en hitzetan: haurrak "beregain aukeratzen duena, bakarrik zuzentzen duena eta berez berekin dakarrena", erakundearen lan guztian honako definizio hau dagoelarik azpian.

Jolasa positiboa bada eta murrizterik ez badu, honen bidez haurrak mundua bere erritmoan aztertu ahal izango du eta gertatzen denari buruz bere ondorioak atera ahal izango ditu. Aitzitik, jolasa aurreiritziek, gorrotoak edota bestelako mugek mugatzen badute, haurrak munduaren ikuspegi mugatuagoa izango du.

Haurrei beste jende batzuk nola bizi diren ikusten uzten ez zaienean, eta haurrek beste kultur tradizio batzuekin harremanik ez dutenean, sarritan errealitatearekin zerikusirik ez duten usteetatik abiatuz sortu ohi dituzte haien iritziak.

Irainen ordez, jolasak Irainen ordez, jolasak delakoa heziketa eta trebakuntzarako egitaraua dugu, eta PlayBoard-k izen berarekin argitaratutako baliabide arrakastatsuan oinarritzen da. Egitarau hau astialdiko begiraleentzat da, hain zuzen ere, komunitateen arteko harremanak sustatzen trebakuntzarik ez dutenen horientzat.

Begirale hauek gertakari alderdikoiak modu konstruktiboan eztabaidatzeko eta jatorrian saihesteko ildo praktikoak beharrezkoak direla igarri dute.

Bi eguneko egitarau honen xedea astialdiko begiraleek alderdikeriak haurren jolasean izan ditzakeen ondorio negatiboak hobeto ulertzea da, eta, aldi berean, baita haien lan-ingurunean alderdikeria erasoka ez eztabaidatzea ere. Egitaraua jarraitua da, eta komunitate katolikoa eta komunitate protestantea elkarrekin bizi diren Ipar Irlandako tokietan eta astialdian dihardutenek

zehaztutako bestelako tokietan ezartzen da estrategikoki.

Irainen ordez, jolasak delakoak, PlayBoard-k alderdikoia ez den eta bereizkeriaren aurkako ohituraren filosofiarekin hartutako konpromezua adierazten du.

Argitaratutako trebakuntza-materialek agerian jartzen dute PlayBoard-k arlo honetan egindako lanaren aitzindari izateko duen gaitasuna. Hauek adierazten baitute PlayBoard-k komunitate anitzeko gizarte batean elkar ulertzea sustatu zein onartzearen alde duen jarrera gogotsua eta positiboa.

Irainen ordez, jolasak delakoa baino lehenago, PlayBoardk astialdiko begiraleekin hasierako lan bati ekin zion.

Honako lan hau lehenengo argitalpen batean adierazi zen, Mugarik gabeko Jolasa delakoan, hain zuzen, begiraleek igarritako zenbait alderdirekin zerikusia zuena, hauek aurriritzi alderdikoietatik ondorioztatzen ziren arazoei ekiteko zailtasunak aurkitzen baitzituzten.

Aurriritzi hauek haurrenak, gurasoenak eta begiraleenak beraienak ziren.

Hasierako lan honetatik abiatuz, PlayBoard-k ikerketa hedagarriago bati ekin zion bere kideekin (pertsonak, erakundeak, begiraleak eta astialdian ziharduen beste edozein pertsona). PlayBoard-en kide guztiei galderasortak bidali zitzaizkien.

Horra hor kideen erantzunek baieztatu zituztenak: Alderdikeria oso arazo hedatua da astialdian, astialdirako jarduera-egitarauak burutzen diren zentro guztietan.

Oro har, astialdiko begiraleek ez dakite ziur nola ekin, modu positibo batean, gertakari alderdikoiei.

Begirale gehienek ez dute Komunitateen arteko harremanik, hots, hiriko komunitate Katolikoko eta komunitate Protestanteko gizakien arteko harremanik, sustatzeko trebakuntzarik izan.

Begirale asko gertakari alderdikoiei ekiteko zein hauek gerta ez daitezen aldeko neurriak hartzeko irizpide praktikoak sartzearen alde egongo lirateke.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

95

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 96

Aurreko guztia ikusita, PlayBoard-k ikerketa sakonago bati ekin zion. Ikerketa-lana sei jolastegietan burutu zen.

Jolastegi hauek PlayBoard-en kideen lagin adierazgarria eman zuten. Laginak komunitate mistoak eta erlijio bakarreko komunitateak barne hartzen zuen. Kontuan hartu zituen bizitegi- zentroak eta astialdiko zentroak, landa-inguruneetan eta hiri-inguruneetan; honela, PlayBoard-en kide-aukera zabala eskaintzen zituela.

Batuetako Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmenaren babesean. Ondoren zerrendatuko diren artikuluek eskubide hauek adierazten dituzte:

ingurunean alderdikeria eztabaidatzeko gaitzea.

12.artikulua: "Estatu kideek, beren iritziak izateko gai diren haurrei, dagokien edozein arazori buruzko iritziak askatasunez adierazteko eskubidea bermatu behar dizkiete."

Ikastaroan parte hartzen dutenak alderdikeriak gizartean duen izaera eta gora-behererekiko sentikor bihurtzea.

Ikerketa honek aurretiko galdera-sortaren emaitzak baieztatu eta sendotu zituen. Era berean, ikerketa honi esker, komunitateen arteko harremanak bultzatzeko praktika egokien adibide zehatzak ezagutu ahal ziren.

13.artikulua: "Haur orok du askatasunez adierazteko eskubidea, eta eskubide honek barne hartzen du edonolako informazio zein ideiak bilatzeko, jasotzeko eta hedatzeko askatasuna, inolako mugarik gabe."

Informazio honen arabera, PlayBoard-k, Community Relations Council-ekin batera (Ipar Irlandako erlijiokomunitate ezberdinen arteko harremanetan diharduen erakundea), Irainen ordez, jolasak argitaratu zuen. Honako argitalpen hau eta honekin batera doazen orientabideak astialdiko begiraleen benetako eskarmentuetatik abiatuz landu ziren, jolastegi bakoitzak Komunitateen arteko Harremanak hobetzeko egin zezakeena azpimarratzen zela.

Erakunde gisa, PlayBoard-k aitortzen du astialdiko begiraleei laguntza zein trebakuntza eskaintzea beharrezkoa dela. PlayBoard-en eskarmentuak frogatu duenez, alderdikeria oraindik endemikoa da gaur egungo gizartean, eta oraindik kutsatzen ditu haurren bizitzak.

Lan hau burutzean, alderdikeriak jolasean duen eragin kaltegarria frogatu nahi zen, aldi berean, begiraleei era askotako metodoak, planteamendu zein esku-hartzeak ematen zitzaizkielarik, alderdikeria modu erasotzaile baten eztabaidatu beharrean, modu positibo baten egiten laguntzen dietenak, hain zuzen.

Alderdikeriak jolasean dituen eraginek zera frogatzen dute: alderdikeria sustrai sakonak dituen tokietan, haurrek, Intoleranteak izaten ikasten dute berehala, eta egoera honek bortxakeria ekar dezake.

Jakin badakite, zenbaitetan, bortxakeria, zigorgarria baino, onargarria ez ezik goragarria ere dela.

Bortxakeria onargarritzat jo dezakete.

Alderdikeriak, besteei ezker, garaile batentzako tokia besterik ez duela uzten ikasiko dute, jolas normalizatuak dauden inguruneetan gertatzen ez dena.

Irainen ordez, jolasak delakoak frogatu nahi duena da haurrek nagusiek beste eskubide dutela, batez ere Nazio

96

praktika onen laburpena 6 Bake heziketa astialdian

14.artikulua: "Estatu kideek begirunea erakutsi behar diete haur ororen pentsaera, kontzientzia eta erlijioaskatasunei."

15.artikulua: "Estatu kideek onartzen dute haur orok elkartzeko eta modu baketsuan biltzeko duen askatasuna."

30.artikulua: "Gutxiengo etnikoak, erlijiosoak edo linguistikoak edota jatorrizko indigenak dauden estatuetan, gutxiengo batekoa den edo indigena den haur orori ezin izango zaio inoiz ere ez ukatu, komunitatean bere taldeko beste kideekin, bere erlijioa praktikatzeko eskubidea edota bere hizkuntza mintzatzekoa."

38.artikulua: "Gatazka armatu batek erasaten dion haur orori bermatu behar zaizkio babesa eta zaintzea."

31.artikulua: "Estatu kideek haur ororen atseden eta astialdirako eskubidea aintzat hartzen dute, baita jolas eta bere adinerako egokiak diren jolas-jardueretarakoa ere, eta kultur bizitzan zein arteetan askatasunez parte hartzekoa ere."

Hauek dira haur orori gizarte lehiatsu batean dagozkion oinarrizko eskubideak eta garrantzi handikoa da eskubide hauek erabiltzen direla bermatzea. Honela, gizarteak haur orok, nagusi osasuntsua izatera heldu arte, kozkortu eta hazteko benetako aukerak dituela bermatuko du.

Bi eguneko trebakuntza-ikastaroari ekiten zaio, Irainen ordez, jolasak argitalpenari buruzkoa, hain zuzen, PlayBoard-k komunitateen arteko harremanen garapenarekin eta aipatu artikuluen ezarpenarekin dagoen konpromezuaren zati gisa.

Ikastaroaren helburu eta xedeak Helburua Astialdiko begiraleek, gazteekin dihardutenek eta, oro har, hezitzaileek alderdikeriak haurren jolasean izan ditzakeen ondorio kaltegarriak hobeto uler ditzaten, eta, aldi berean, haiei dagokien lan-

modu

erasotzailean

ez

Xedeak

Ikastaroan parte hartzen dutenak alderdikeriak haien eta beraiekin komunitatean lan egiten dutenen jarrera eta jokabideei nola eragin diezaiekeen aztertzera bultzatzea.

Alderdikeriak jolasari nola eragin diezaiokeen ulertzea eta eragiteko moduek haurren hazkuntzan eta ikaskuntzan dituzten ondorio kaltegarriak zein diren jakitea.

Haien lanean alderdikeria eztabaidatzeko modu desberdinak kontuan hartzea, alderdikoiak ez diren ideiak eta politikak prestatuz eta alderdikoiak ez diren baliabideak landuz.

Haien laneko ezkutuko alderdikeriarekin zerikusia duten gertakariei ekiteko estrategiak garatzea.

Esperientziaren garapena Irainen ordez, jolasak izeneko egitaraua hiru etapa zehatzetan garatu zen.

Lehenengo etapa: Hasierako Trebakuntza Trebakuntza honek era askotako udal erakundeak, boluntarioak eta eratuak, biltzea zuen beharrezko.

Tarteko diren erakundeek haur eta gazteekin lan egiten dihardute Ipar Irlanda osoan.

Aipatu ditugun talde guztiak arituak dira gatazkalurraldetan (lurralde hauetan kale batek erlijiokomunitate bat bestetik bereizten du) gazteei zerbitzuak ematen.

Eskarmentu honen helburu orokorra komunitateen arteko harremanak bultzatzea zen, eta baita alderdikeriaren aurkako estrategiak garatzea ere.

Esperientziaren diseinua 1.eguna

1.saioa: Sarrera 2.saioa: Alderdikeria eta honek jolasean dituen ondorioak 3.saioa: Jolasaren garrantzia 4.saioa: Astialdiko inguruneko kasu-ikerketa 1.ekintza - Alderdikeriaren aurkako ideiak lantzea 2.ekintza - Alderdikeriak jolasaren kalitatean gindako kaltea azaltzen duen posterra lantzea.

2.eguna 1.saioa: Berrikusteko ariketa 2.saioa: Astialdiko inguruneko kasu-ikerketa 3.ekintza - Jolasaren hiztegia aztertzea 4.ekintza - Hiztegi alderdikoia aztertzea 3.saioa: Astialdiko inguruneko kasu-ikerketa 5.ekintza - Esku hartzeko estrategia lantzea 4.saioa: Balioespena eta etorkizuna

Edukien sailkapena 1.eguna

1. Saioa: Sarrera Oinarrizko irizpideen definizioa, aurkezpenak eta barneko kudeaketa barne hartu zituen.

Lortu nahi diren emaitzak: Ikastaroan parte hartzen duten guztiek nortzuk diren, nola sentitzen diren...esateko aukera izan dezatela. Parte hartzaileei bi egunetako eskema eman zitzaien eta bideratzeko oinarrizko irizpideak aditzera eman zitzaizkien.

Aldi berean, lokalei buruzko informazioa eman zitzaien, zerbitzuen kokapena, larrialdietan jarraitzekoak, tabakoari buruzko arauak barne.

2. Saioa: Alderdikeria eta honek jolasean dituen ondorioak Alderdikeriaren definizioari buruzko ideia andana barne hartu zen.

Alderdikeriak jolasean dituen ikuspegi orokorra eta eztabaida.

ondorioei

buruzko

Taulako ariketa: irain/hitz alderdikoien zerrenda.

Trebakuntza-egitaraua bi eguneko bost mintegitan burutu zen. Mintegiak Ipar Irlandako leku desberdinetan antolatu ziren. Elkarren segidako egunetan lau talderen jarraipenari ekin zitzaion, eta bi asteko denboraldian, astean behin, beste taldearena. Ondorioak eta burututako lanaren zailtasuna dela-eta, beharrezkoa izan zen aurretiko prestakuntza zabala egitea.

Oroitzeko ariketa: parte hartzaileei haur batek eragindako gertakizun alderdikoirik ikusi zuten gogoratzea eta beste taldekideei kontatzea eskatu zitzaien.

Lortu nahi diren emaitzak: Alderdikeriak norberak esan nahi duen horretan eta haurren jolasean eragiten duen horretan jar dezaten arreta parte hartzaileek.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

97

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 98

3 Saioa: Jolasaren garrantzia Jolasak haurren hazkuntza osoan duen beharrezko egitekoari buruzko informazioa eman zitzaien parte hartzaileei.

Bizitzaren lerroa: parte hartzaileei haien bizitzen lerroa marraztea eta beste taldekide batekin komentatzea eskatu zitzaien, ondoren izandako edozein esperientzia alderdikoiari buruz hitz egiteko, lehenengo taldekide horrekin eta ondoren, taldekide guztiekin, hitz egiteko.

Taulako ariketa: haurren jolas/jolas-jardueren zerrenda.

Lortu nahi diren emaitzak: Parte hartzaileek jolasak haurraren hazkuntzan duen nahitaezko garrantzia eta alderdikeriak jolasean duen eragina garbi eduki dezaten.

4 Saioa: Astialdiko inguruneko kasu baten ikerketa Lortu nahi diren emaitzak: Parte hartzaileek jolasaren ikuspegi ez alderdikoia egin dezaten, hain zuzen ere, haurrekin egiten duten lanaren oinarri gisa..

Parte hartzaileek kalitatezko zerrenda egin dezaten.

Lehenengo etaparen balorazioa eta etorkizuna Ohar orokorrak

Jolasa eta alderdikeria gorabehera handiko arloak dira; beraz, garrantzi handikoa da azpimarratzea materialen txostena erabil dezakeen edonork ezagutu behar duela aurkeztutako hain ikerketa laburrari (batak bestearengan dituen ondorioak agertzen dituena) datxekion muga.

Hala eta guztiz ere, azterketa mugatu batek ere ezagutzera eman diezazkieke parte hartzaileei haien buruei buruzko alderdi bitxiak, hain zuzen ere, trebakuntza ematen den ingurunea benetakoa den, laguntzen duen eta, batez ere, inor epaitzeko asmorik ez duen.

Txostenaren helburu orokorra zera da: alderdikeriaz josita dauden lurraldeetan haurrekin lan egin behar izaten duten gizabanako zein taldeei edota haurren artean alderdikeria izaten laguntzen dutela sentitzen duten horiei jolasa eta alderdikeria ondoan jartzeko aukera ematea, haien arteko talkaren garrantziak zerbait egitera bultzatzen dituen ala ez egiazta dezaten.

jolas-esperientzien

Parte hartzaileek beren alderdikeria berez azter zezaketela, bai beraientzako bai gainerako guztientzako aukerak aurkitzen laguntzen dieten estrategiak garatzen hastearren.

Trebakuntza honen emaitzek ondoko artikulua hartu dute oinarri, hain zuzen, Bob Hughes-k egindakoa -Ipar Irlandako PlayBoard-entzat Astialdiko aholkularia eta Erresuma Batuko Jolas-Heziketako koordinatzailea-: Hughes, B: Playwork in Extremis - The RAP Approach UCANA, August 1998

2. eguna

Hortik ateratako datuak itzelak ziren. Beraz, garrantziaren arabera, ondokoak aukeratu dira.

1 Saioa: Berrikusteko ariketa Aurreko eguneko edukiak

Prozesuari buruzko ohar teknikoak

2 Eta, 3 Saioak: Astialdiko inguruneko kasu baten ikerketa Lortu nahi diren emaitzak: Haurrentzako jarrera alderdikoiak izateko gonbidapen psikologikoak eta "baimenak" ohi diren ezaugarri zein eragileekiko sentikorrago bihurtzea parte hartzaileak.

Parte hartzaileek hobeto uler dezatela nola eman dakiekeen haurrei alderdikoia ez den jolas-aukera zabala beraiek azter dezaten.

4 saioa: Balioesteko ariketa

Parte hartzaileek berotasun handia erakutsi zuten prozesuan parte hartzeagatik.

Gardenki batek, alderdikeriak jolasean sor ditzakeen ondorioak zehazten zituenak, eztabaida luzeak, eta, zenbaitetan, mingarriak, sortarazi zituen. Agerikoa izan zen parte hartzaileek lan egiten zuten haur askok kale gorria edo jolasteko aproposa ez zen tokia besterik ez zutela jolasteko, eta maiz toki hauetara joaterik ez zutela, bortxakeria pizten zelako eta armada zein polizia armatua bertan zeudelako.

Beste gardenki batzuek interes handia sortarazi zuten ere, hain zuzen ere, jolasak haurrengan sortzen zuen zenbait ondorio, negatibotasun eta sentimen gabezia aditzera ematen zutenek.

Bigarren ekintzan, parte hartzaileei poster bat egitea eskatu zitzaien, alderdikeriak kalitatezko jolasesperientzia bati egin diezaiokeen kaltea agertzeko.

98

praktika onen laburpena 6 Bake heziketa astialdian

Ekintza honetan egindako poster politak erdian marka banatzailea zuen: alde batean "alderdikeriaren ondorioak" irakur zitekeen, eta bestean, "jolasaren ondorioak", "Badakit zanga alderdikoiaren zein aldetan egon nahi dudan" izenburupean.

Astialdiko curriculuma eta jolas-tipologia bat eransten zituzten ariketak "oso erabilgarritzat" jo zituzten parte hartzaileek.

Bizitzaren lerroari buruzko ariketak "interesgarritzat" jo zituzten parte hartzaileek.

Prozesua "komunitateen arteko lan" batentzat baliagarria izan zitekeela uste izan zuten gehienek.

Parte hartzaileen azalpen orokorrak, esperientziari buruzkoak "Honako prozesu hau guraso eta zuzendarien eskura egon beharko litzateke."

"Gure haurrek horrenbeste sufritzeak haserretzen gaitu."

"Jolas kontzeptua zer esan nahi duen hobeto ulertzen dugu."

"Geure mamuak igortzeari utz diezaiokegu."

"Positiboa da behintzat pixka bat egitea, ezer ere ez egitea baino."

"Lasaitzen nau oreka berreskuratzen saia naitekeela jakiteak."

"Gutariko gehienok alderdikeria eta honek dakartzan ondorioak aztertzeko izan dugun lehenengo aldia da."

"Alderdikeria "hor kanpoan" ez ezik, gure barruan ere omen dago."

"Alderdikeriak zerikusi handia du nirekin!"

"Alderdikeriari buruzko informazioa asaldaria eta zirikatzailea izan da."

beldurgarria,

"Alderdikeriaz mintzatzeari itzuri nahi genion."

"Orain, alderdikeriak gazteengan dituen ondorioen garrantziaz gehiago ohartu gara."

"Orain, hizkuntzaz eta gehiago ohartu naiz."

ikus-eragitearen

ondorioz

"Nagusien beren mugatzeez jabetzea eta haurrak haiengandik askatzeko beharra."

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

99

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 100

"Haurrek toki alderdikoiak izan beharrean, seguruak izateko beharraren ikuspegia."

"Entretenigarria eta dibertigarria. Haurrak izango bagina bezala sentitzen gara."

"Egun argitzaileak, pentsaera zirikatzailedunak, geure hertsikeriaz pentsarazi zigun."

"Aurkezpena segurua eta atsegina izan da."

"Garrantzizkoa, ezohikoa, ekin behar zaion gai baten oinarritzen dena."

Ariketa: "Haurraren hitza" Ariketa honetan, parte hartzaileei ekintza alderdikoi bat egiten ikusi zuten haurrik gazteena, bere adina eta egin zuena gogoratzeko ahaleginak egiteko eskatu zitzaien. Ariketan zehar, gogorapen hau eta ekintza hura ikustean nola sentitu ziren deskribatzeko eskatu zitzaien.

Ariketa honi esker, gauza asko eta hauek erregistratzeko prozesua aurkitu ziren; haurren adinak gorriz markatu ziren, jarduera bizia eta hunkigarria izan zelarik: Abestiak kantatzea (haien esanahia jakin gabe), IRA/armadara jolastea, autobus baten leihoaren lurrinean grafittiak idaztea, mesprezuzko hizkera erabiltzea (esaterako, prod -protestante esateko). Honelako ekintza alderdikoiak egiten ikusi ziren haurrek 2 urtetatik 9 urtetara bitartekoak ziren.

Ekintza

Adina

Poliziari gauzak botatzea

7

Hizkera alderdikoia

10

Haur nagusiagoek egiten zutena antzeratzea

9

Aurkako taldeetako haurren arteko borroka

8

Katolikoak gaiztoak dira

5

Adierazpen alderdikoien zerrenda Parte hartzaileek alderdikeriak haurren ingurunean zein jolasean eragina izateko modu desberdinak hobeto uler ditzaten, parte hartzaileei beren ingurunea berraztertzea eskatu zitzaien eta baita ingurune hau bi komunitateetako haurrentzako erosoago eta harkorrago bihurtuko luketen osagaiak identifikatzea ere. Jarduera honen emaitza ondoko zerrenda izan zen: Ikurrak, mitxoletak/Easter lilies, jolasak/kirolak, datak, abestiak, txisteak, politikariak, apaizak, graffitiak,

100

praktika onen laburpena 6 Bake heziketa astialdian

Ondorioak

banderak, bandak/txapak, futbolarekin zerikusia duten gauzak, egunkariak, irainak/argota, herria, hizkera, beisbol bateak/makilak, jaialdiak, hormetako irudiak, areketako pinturak, errege-familiako kideak/eskariak/ur bedeinkaturako ponteak, bitxiak, tatuajeak, goitizenak, tresnak, kartzeletako bisita-egunak, janari tipikoak, diru-laguntzak ordaintzeko egunak.

Emaitzetatik abiatuz, hainbat ondorioren zirriborroa egin zitekeen. Esate baterako: Erabilitako hizkuntzari eta ariketa baten diseinuari buruzko zenbait erreparorekin, prozesua zuzen ibili zen eta honi esker, elkartruke erraza izan zen, hain zuzen ere, astialdiaren, alderdikeriaren eta batak bestean izan dezakeen eraginaren zereginaren izaerari buruzko kontuak ekarri zituena.

Jolas-argumentu estereotipokoak ematea eta haietan esku-hartzea Honen guztiaren ondorioak, hainbat eztabaidaren emaitza direnak, seguruenik lan honen aurkikuntza garrantzitsuenetarikoak, garrantzitsuena ez bada ere, dira. Zoritxarrez, ez da ondorio hauek oso sakon aztertzeko behar adina denborarik izan, baina lan honi geroago ekingo zaio, ondorioak idatziz jasoko direlarik.

Parte hartzaileek alderdikeriak haurren esperientzien kalitatean duen eragina -taulen ariketetan frogatu zen bezala- eta alderdikeriak gazteenak kutsatzeko duen indarra -"haurraren hitza" izeneko ariketan ikusi zen bezala- etsigarria, asaldaria eta probokagarria dela ikusi zuten. Sarritan adierazi zuten ondorio hauek aurkitzean kezkatuta sentitzen zirela.

Jolas-argumentu estereotipikoak ematea terapeutikoa, hots, sendagarria, izan liteke, gertakari batek -esaterako, norberaren aita edo amaren hilketak- ezeztatu dituela sentitzen duten haurrak kontrolezko sentimenduak berenganatzeko eta erruzko sentimenduak arintzeko gai izan daitezen.

Prozesuari esker, parte hartzaileek, norberaren eta gainerakoen alderdikeria kontuan izanik gogoeta egin zuten eta aztertu zuten beren praktika. Esperientzia honek inoiz izan ez zituzten ikuspegiak eta alderdikeriaren aurrean ihesbideak ez ezik, kalitatezko hautabideak ere eman ziezaieketen estrategiak garatzeko aukera eman zizkien. Hizkuntza, kontzeptuak eta jolaseko zein astialdiaren inguruneko metodologia tresna baliagarriak eta indartsuak dira norberaren nortasuna aztertzeko. Ikerketa jarraituko arloa da, baina orain arte burutu den lanetik aurretiko hainbat ondorio atera daiteke

Jolas-argumentu estereotipikoak jolas-ingurunearen jolas orokorraren argumentuan -esaterako, indiarrak eta unaiak, dendak, ospitaleak, UVF eta IRA, astronautak eta lurretik kanpokoak- integratzen (ikusi geroago) eman daitezke.

Hala eta guztiz ere, badago haurren bat jolas-argumentu estereotipikoekin itsutuko ote den susmoa, eta egoera honek narrazio-argumentu zabalagoa sor lezake, exekuzioak, bahiketak eta jipoiak edo errepresaliagatiko tiroketak jasoko zituena.

Prozesuak parte hartzaileen etsipenezko sentimenduak -alderdikeriak haurrengan duen eragina zenbaterainokoa zen jakitean- azaldu bazituen ere, haiek aldaketaren bitarteko gisa duten zeregina baikortasun eta itxaropenez ulertu zuten.

Aurkikuntzak Arazo hauekin eta bi komunitateetako taldekideengan izan zuten ondorioekin zerikusia zuten emoziozko aurkikuntza bizi asko gertatu zen. Esate baterako, hainbat langilek, biziki eta grafikoki, ondoko gertakizunak gogoratu zituzten: beste kultur tradizio batzuetako haurrei eraso zietela, beren kaleetatik bota zituztela, baita parte hartzaile baten hertsiko laguna zen familia bat bota zela ere.

Eztabaida Aurreikusteko modukoa zenez, alderdikeriak izan ditzakeen ondorioei buruzko saioek eragin etsigarri nabaria izan zuten. Baina, taldea ariketan sartzen zen neurrian, jolasa eta alderdikeriarekin zerikusia zuten txikitako oroitzapenak eratu eta konparatzean, agerikoa zen guztien artean izandako esperientziaren prozesua -iraganaldi guztietakoak diren gertakariei lotutako zirrarak eta inoiz kontatu diren gauzak

Bukatzeko

deskribatzea- nola edo hala laguntzen zuela. Nagusi eta guraso gisa dituzten esperientziekin batera, mintzaira eta ideiak, astialdiko motorea direnak, desberdintasunak -benetakoak edo alegiazkoakgainditzen lagun dezakete eta gatazka egoeretan, sendabide indartsu bat bezala jardun dezakete. Hala eta guztiz ere, jakintzat hartu behar zen parte hartzaile batzuk, ondore guztietarako, urte askoz barneko gerran izan diren herrietatik zetozela.

Prozesu hau lantzea eta dagokion segimendua egitea esperientzia argitzailea bezain arduragarria izan da. Nazio Batuetako Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmenaren 31.artikuluaren xedapen gehienek "ohikotzat" jotzen dituzten baldintzetan betetzea zapuzgarria eta etsigarria da. Baina, urte askotan zehar, susmo eta izugarrizko bortxakeria giroan egiteak -parte hartzaileen ohikoa-, haurraren bizitzeko eskubide bera sarritan zalantzan jartzen den giroan egiteak, adore eta konpromezu itzelak behar izaten ditu. Antza denez, saio pilotu hauetara etorri ziren pertsona guztiek ikuspegi alderdikoien zigorretik halabeharrezkoak Ipar Irlandan- askatu nahi ziren benetan, eta badirudi adierazitako prozesuari jarraitzeak ekarpen xumea egiten lagundu ziela.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

101

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 102

Bigarren etapa Deskribapena Identitate-talde bat besterik ez zen, hau da, erlijio bakarreko taldea, bai barnealdeko hirietakoa bai nekazaritza-lurraldeetakoa.

Trebakuntzaren helburuak eta xedeak aurreko etapan ikusitakoak izan ziren, baita bi eguneko formatua bera ere, izenburuetan eta denboraren banaketan zenbait aldaketa txikiak izan zirelarik.

Parte hartzaileei jolas eta alderdikeriari buruz bakoitzak zuen esperientziara jotzea eskatu zitzaien.

Honako hau lortu nahi zen: Modu esplizitu baten jarduteko politikak definitzea, poster eta logotipoak egitea, eta alderdikoia ez den giroa bultzatzea.

Alderdikoia ez den giroa sortzerakoan izan daitezkeen alderdi praktikoak eztabaidatzea.

Gertakari alderdikoiak zalantzan jartzeko planteamenduak definitzea.

Parte hartzaileen trebakuntza eta balorazio emaitzak Oro har, Irainen ordez, jolasak izeneko trebakuntzaegitarauan erabilitako materialak eta baliabideak honelako trebakuntzarako egokiak ziren. Egunen egitura, eztabaidatutako gai nagusiak eta zehaztutako helburuak errealitatearekin bat zetozen.

Hala eta guztiz ere, Trebakuntza-txostena jatorrizko moduan ezarri zela ikusita, argi dago zenbait alderi dagokionez berraztertu edota berregin behar dela, arazo batzuk aurkitu baitira.

Parte hartzaileek identitate bakarreko talde batean lan egingo zutela aldez aurretik ez jakitean, haien desadostasuna adierazi zuten. Besteen nahietara egokitzen den jokabide zela iruditu zitzaien eta baita elkarrengandik ikasteko aukera ederra galtzen zela ere.

Parte hartzaile askorentzat ekintzak, aurkeztuta zeuden moduan, ez ziren errealistak eta, beraz, identifikatzeko zailak.

Zenbait material lagungarri eta zenbait gardenki teknikoegiak izan ziren, hau da, hitz berezitu gehiegi zuten.

Esperientzia-txostenean egin beharreko aldaketak

berberak izaten jarraitu beharko lukete.

Hala ere, muga hauek kontuan izanik, aldaketa batzuk egin behar dira, lehen aipatu diren arazoei erantzutearren, hain zuzen ere: Parte hartzaileei, parte hartu baino lehen, trebakuntzak eztabaidatu nahi duena jakinarazten duen eskema argia eman behar zaie, betiere trebakuntzaren izaera eta mailaren araberakoa. Hau hasierako sustapenerako materialaren bidez egin daiteke eraginkortasunez.

Saio sartzailea (1.eguna, 1.saioa) luzatu beharra dago, parte hartzaileek trebakuntzari buruz dituzten igurikimenak antzeman eta sartzearren, eta beharrezkoa balitz, trebakuntzaren helburuak eta xedeak argitzeko nahiko tartea emango litzateke.

Ekintzen helburuak eta xedeak berberak izaten jarraitu behar badute ere, ekintzak berak berridatzi egin behar dira, parte hartzaileentzat errealistak eta ezagunak izan daitezen.

Gardenkiak eta gainerako materialak berridatzi egin behar dira, hitz berezituak eta informazio gehigarria kentzearren; honela, argiagoak izango dira. Aurrekoez gain, batzuen ikuspegia berriz hausnartu beharko litzateke, parte hartzaileak, konprometituko diren ekintzetarako egokiago prestatzeko.

"Bizitzaren Lerroa" delakoa ez litzateke 1.eguneko 3.saioan egon beharko. Bere ordez, komenigarria litzateke parte hartzaileei alderdikeriak haien ardurapean dauden haurren jolasaren kalitateari nola eragiten dion hausnartzea eskatzea (saio horretan eta aurrekoan aldez aurretik landutako alderdiak eta ideiak emanda)..

Saioa talde mistoekin egin beharko litzateke (protestanteak eta katolikoak).

Hirugarren etapa Txostenaren ezartzearen (2000ko ekaineko taldea) esperientziari buruz gogoeta egin delarik, eta parte hartzaileek saio hauei buruz egindako balioespenak aztertu direlarik, trebakuntzarako materialak berraztertzeari ekin zitzaion. Honela, oraingo aplikaziosaiora (3.saioa) heldu zen, hain zuzen ere, PlayBoard-ko Ipar Irlandako garapeneko teknikariei eta astialdian dihardutenei zuzentzen dena.

Formatua berraztertzea 1.eguna Sarrera

Jolasaren garrantzia

Lortu nahi diren emaitzak: Pertsona bakoitzak beste parte hartzaileen izenak eta datuak jakiteko aukera izango du.

Lortu nahi diren emaitzak: Jolasteko aukera-zerrenda definitzea, garapeneko bost arloak (soziala, fisikoa, intelektuala, sortzailea eta emoziozkoa) betetzen dituena.

Parte hartzaileek beren kezkak zein igurikimenak adierazteko aukera izango dute.

Pertsona bakoitzak jasotako informazioari buruzko galderak egiteko aukera izango du.

Eskarmentu-egun edo egunen helburua komentatuko da.

Alderdikeria eta honek jolasean dituen ondorioak Lortu nahi diren emaitzak: Alderdikeriaren adierazpen desberdinak ulertzea: ekintza zabalago eta nahitakoetatik prozesu eta ekintza ezkutu eta hain nahitakoak ez direnetara.

Alderdikeriak, bere adierazpen desberdinetan, parte hartzaileek lan egiten duten haurren bizitzetan duen eraginaren moduak antzematen hastea.

Alderdikeriaren izaera korapilatsuaren hautemate egokia izatea, honela, ondoren datozen saioetan, honek haurrengan eta jolasean dituen ondorioak aztertzeko gai izateko.

Alderdikeriak aurrean aipatu diren aukerei ezar diezazkiekeen mugak zein diren jakitea.

Ondorioak eztabaidatzea.

Alderdikoia ez den jolas-ikuspegia garatzea Lortu nahi diren emaitzak: Norberaren erakundean alderdikoiak ez diren ideiak izateak ez ezik, ideia horiek definituko dituen prozesuak ere nolako garrantzia duten ulertzea.

Ideiekin lotzen diren mugak ez ezik, alderdikoiak ez diren ideiak inplementatu nahi direnean sortzen diren arazoak ere antzematea.

Artea plastikoen bidez, haurrei alderdikoiak ez diren ideiak ulertu eta eskuratzeko adorea emateko moduak ikastea.

Eskarmentu-txostenaren helburuak eta xede orokorrak, bere egitura eta saio zehatzetan antolatua egotea,

102

praktika onen laburpena 6 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

103

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 104

2.eguna Berraztertzeko ariketa Lortu nahi diren emaitzak: Parte hartzaileak aurreko eguneko edukiak gogoratu eta eztabaidatzeko gai egitea.

Edozein punturako beharrezko azalpenak bilatzea.

Balorazioak "Gai hauei buruz testuinguru misto batean hitz egiteko aukeraz gozatu dut."

Hezitzaileari metodologia eta abar balioesteko beharrezko oinarriak ematea.

"Astialdiko zentroan ariketa praktikoak inplementatzeko moduak antzematen ditut."

Adierazpen alderdikoien inbentarioa (I)

"Argi eta garbi ikusi dut gurasoak, zuzendaritza, eta abar, prozesuan sartzea ziurtatzeko beharra."

Lortu nahi diren emaitzak: Alderdikeria jolasaren bitartez gerta daitekeen zenbait modu ulertzea.

Norberaren erakundeak, erakusten duen eta etika orokorraren bidez, alderdikeria eta banaketa alderdikoiak nola indar ditzakeen antzematea.

Haurren jolasean eta erakunde bakoitzaren giro orokorrean alderdikoia ez den etika ziurtatzeko modu praktikak ikastea.

Esku hartzeko estrategia lantzea Lortu nahi diren emaitzak: Parte hartzaileek taldean lan egiten dute metodologian bat etortzeko.

Parte hartzaileek erabakiak hartu / metodoak definitu behar dituzte, bereizkeria, gertatzen den bezala, eztabaidatzeko.

Hautazko metodoak eztabaidatzen dira.

Balioespena eta etorkizuna Lortu nahi diren emaitzak: Eskarmentuaren bi egunetan eztabaidatutako alderdi nagusien hautemate zuzena izatea.

Une honetatik aurrera, norberaren erakundearen barruan alderdikoia ez den giroa garatu edo hobetzeko jarraitu beharreko urrats praktikoez jabetzea.

Gertatuko den segimendu eta balioespen-prozesuaz jabetzea.

Eskarmentu hau PlayBoard-ko plantilako langileei, bi egunetan, eman zitzaien, eta parte hartzaileei alderdikeriari eta honek haurrengan dituen ondorioei buruz hitz egiteko aukera eman zien. Erlijio-komunitate desberdinetako kideek parte hartu zuten. Taldearekiko eztabaidak sakonak eta egiazale samarrak izan ziren.

104

Balorazio orokorra eta perspektibak

praktika onen laburpena 6 Bake heziketa astialdian

Bi egun hauetan zehar, astialdian dihardutenek eskarmentuari ekin baino lehen prozesuaren aurkezpenen bat izateko luketen beharrari buruzko kezka sortu zen.

Honako informazio honi esker, Irainen ordez, jolasak delakoaren helburuak eta xede orokorrak argitu ahal izango dira, eta baita parte hartzaileek prozesuan sararazi ere.

Hemendik, ondoko gomendioak ondorioztatu ziren: Informazio-liburuxkaren zirriborroa egitea, etorkizunean parte har dezaketenei helarazteko, eskarmentuaren helburuak eta xedeak zehaztuko direlarik.

Ondorioak Irainen ordez, jolasak izeneko egitaraua azken urteotan zehar ezarri denetik, agerikoa izan da eskarmentua moldatzea, hain zuzen, parte hartzaile bakoitzaren beharren arabera, eskarmentuaren oinarrizko helburuak eta etika begitartean eduki behar direla.

Eskarmentuaren txostenen jatorrizko sortzetik, hobekuntzak agertu dira. Horra hor zein diren: Informaziorako prestatze-saioa sartzea. .

Behin ikastaro monografikoa bukatuz gero, parte hartzaileei ariketa praktikoak beren erakundeetan ezartzea eskatu beharko litzaieke, alderdikoia ez den ideien lantzea kontuan harturik.

Berraztertzeko prozesuak bi orduko saioa sartzea behar du, gutxi gorabehera hamabi aste hasierako eskarmentutik, hain zuzen. Segimenduaren helburu nagusia parte hartzaileen balioespena da, dagoeneko zehaztu den bigarren etapan zehaztutako ariketei dagokionez.

Balioespen-prozesua handitzea.

Haurren hazkuntzaren bost arlo nagusiak sartzea: soziala, fisikoa, intelektuala, sortzailea, emoziozkoa.

Hemen deskribatu den egitaraua aurreko hobekuntzak sartzearen emaitza da. Etorkizuneko eskarmentuprozesuek eta hauei dagozkien balioespenek egitaraua moldeatzen eta optimizatzen jarraituko dute.

Ipar Irlandako bake-prozesua oraindik bere lehenengo urratsetan omen dago. Egitarau honetan sartuta dagoen pertsona ororentzat ahalegin handia behar izango du astialdian dihardutenak gazteekin dihardutenekin eta haurrenganako ardura besteren ezina duenarekin parekatzeak, prozesu honetan elkarlanean ari izateko eta haurrak alderdikoia izango ez den etorkizunean biziki parte hartzeko gai egiteko.

Honako hau dugu bereizkeria eta honek haurren bizitzetan duen eragin kaltegarria zalantzan jartzeko gure etengabeko konpromezuaren lehenengo urratsa.

Hasiera batean, egitaraua haurrekin dihardutenei zuzenduta zegoen. Beraz, egitarauak Ipar Irlandako haurrengan izan dituen ondorioak balioesteak denbora behar izango du.

Astialdian dihardutenek, haurrentzako eredu positibo gisa, gertakari alderdikoiak eztabaidatu eta zalantzan jartzeko aukera dute, eta aldi berean, alderdikoia ez den ingurunea lortzekoa. Egoera honek begirune eta elkar ulertzeko giroa sortuko du eta haurrei inolako neke alderdikoirik gabe jolasteko tokia emango die.

Eskerrak PlayBoard-i Irainen ordez, jolasak izeneko trebakuntzaegitaraua ezartzeko ezinbesteko laguntza eman dioten talde eta gizabanakoei eman nahi dizkie eskerrak.

Bob Hughes Dr Paul Connolly The Community Relations Council The Youth Council Parte hartzaileak

Alderdikeriaren aurkako lanarekiko konpromezua ez da azaletik hartu behar, introspekzio, ekintza informatua, ausardia eta laguntza jarraitua behar izaten baititu.

Begien bistakoa da gizarte osoa ez dagoela konpromezu hau hartzeko prest. Baina, dagoeneko zenbaitek bide honi ekin diote.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

105

compendio6EUSK.qxd

18/12/2003

9:52

PÆgina 106

Bibliografia An Ulster Wean's A-Z. Belfast: The Cultural Traditions Group of the Community Relations Council and The Blackstaff Press Limited, 1996.

Cairns, E. Caught in the Crossfire.

Belfast: Appletree Press, 1987.

Cash, J.D. Identity, Ideology and Conflict. Cambridge: Cambridge University Press, Cambridge, 1996.

Darby, J. Scorpions in a Bottle.

Londres: Minority Rights Publications, 1997.

Games Not Names. Belfast: PlayBoard and The Community Relations Council, 1997.

Hughes, B. "Playwork in Extremis - One of many applications of playwork's values, methods and worth". A: San Antonio Conference Proceedings. May 1997, IPA/USA. Hughes, B. "Playwork in Extremis - The RAP Method". A: Proceedings of Childhood and Youth Studies: Towards an Interdisciplinary Perspective, Anglia Polytechnic University and DfEE, 1998.

Hughes, B. "Towards a Technology of Playwork". A: From Values to Practice, Conference Notes.

PLAYLINK/Portsmouth City Council, 1997.

Hughes, B. A Playworkers Taxonomy of Play Types.

Londres: PLAYLINK, 1996.

Hughes, B. Notes for Adventure Playworkers. Londres: C.Y.A.G, 1975.

Hughes, B. Play Environments: A Question of Quality.

Londres: PLAYLINK, 1996.

Logue, K. Anti-Sectarian Work - A Framework for Actino.

Belfast: The Community Relations Council, 1993.

Quality Is Play. Belfast: Quality Assurance Pack, PlayBoard, 1997.

106

praktika onen laburpena 6 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 6

107

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:53

PÆgina 108

7

Begirunea Scottish Out of School Care Network (Aisialdirako Laguntzako Sare Eskoziarra-k egina)

Irene Audain-ek eta Paul Williamson-ek egina

Gaia Oso hedatua dagoen emakumeekiko eta umeekiko bortizkeriaren prebentzioa. Iharduteko egitarauak, komunikazioa, elkar ulermena eta enpatia hobetzeko eta eskubideak eta berdintasuna bezalako gaietaz kontzentziatzeko estrategiak bultzatzen ditu. Ereduzko ebaluaketaren helburua honetan datza: bai hezkuntza egitarauari, bai horretarako behar diren materialei garrantzi bera ematean.

Ekintza mota Egitarauak atal bi ditu: hezitzaileen prestakuntza eta aisialdi inguruneetan dauden umeei zuzenduriko joko eta ihardunaldiak. Egitaraua hezitzaileentzako gidaliburu batetan zehazturik dago. Ereduzko ikerlanean ere ebaluaketa tresna atal bi sartzen dira.

Hartzaileak Ereduzko ikerlanaren hartzaileak hamar hezitzaile eta hogei ume dira, azken hauek, 8 eta 11 urte bitartekoak. Umeak Eskoziako hiribarne batetan bizi dira eta inguru etniko eta sozioekonomiko ezberdinetakoak dira.

Esperientzia gunea Childcare Connections Aisialdi zentroa, Edimburgo-n, Eskozia

Planteaketa orokorrak Astialdirako Begirunea izeneko egitaraua Scottish Out of School Care Network (Astialdirako Laguntzako Sare Eskoziarra) izeneko erakundeak, Zero Tolerance Charitable Trust (Zero Tolerantziarako Fundazioa) deritzonarekin batera, Aisialdi inguruan, Begirunea ereduzko egitarauaren sortze-lana eta gauzatzea burutu zituen 2000ko urrian. Egitarauak umeei lagundu nahi die, hauek, begirunezko eta berdintasunezko balioak gara ditzaten.

Egitaraua, Zero Tolerance Charitable Trust-ek diseinatutako Begirunea Lehen mailako hezkuntzan izena duen egitarauko material curricular-retan oinarritu zen. Materialak, aisialdi ingurunetan erabilgarriak izateko egokituak izan ziren. Trustaren funtsezko aurrezaintzeko planteamenduaren ustez, umeekin lan egiten duten gazte eta helduak, ume eta emakumeekiko bortizkeria ukitzen duten politika eragingarrien sortze-lanean, talde erabakigarriak dira.

Prestakuntza egitarauaren edukiak eta forma abiapuntu bezala hartuz, Scottish Out of School Care Network-ak (SOSCN) ebaluaketa tresnak landu zituen.

Egitarauaren testuingurua Berdintasunean eta aniztasunean oinarritutako prestakuntzarako perspektiba teorikoak "Bake Hezkuntza" deritzon kontzeptu zabal baten barne, aukera berdintasunean eta aniztasunaren begirunean oinarritutako prestakuntza proiektu osoaren funtsezko elementua da. Erabateko aldakuntza lortzearren, eremu pertsonal, sozial eta kulturalean emakumeekiko eta umeekiko indarkeria zalantzan jartzea beharrezkoa da.

Proiektu honen funtsa umeekin lan egiten duen

jendearen prestakuntza da, bai heziketa formal baten inguruan, bai aisialdi inguru informal batetan.

Aukera berdintasunari eta umeen babesari buruzko oinarrizko argibideak umeekin lan egiten duen jendearen edozein prestakuntzatan sartu behar izango lirateke.

Aisialdi zentro batera jotzen duen ume bakoitzak, arduraz, arretaz eta begirunez hartua izan beharko luke.

"Hezitzaile adeitsua, ume bakoitzari aukera berdinak ematen saiatuko da(... ), umea, hura denarengatik errespetatuz: bere hizkuntza eta kultura; bere historia; bere sendia; bere gaitasuna; bere beharrak; bere izaera eta bere izate bera ere. Honetarako, umeen beharrak ulertzea eta bere gaitasuna garatzea beharrezko dira." 12 Umeekin lan egiten duten helduak, bazterkeriaren aurkako iharduera eta zuzentasuna bezalako gaiak, eta aniztasunarekin lotura duten gai ezberdinak, kritikoki ukitu eta azter ditzatela funtsezkoa da.

Bazterkeriaren aurkako iharduerak, bai ezberdintasun eta aniztasunaren garrantzia onartzea, bai perspektiba "berekoia" hertsiegia saihestea dakartza.

"Orduan, 'berekoikeria' terminoa, bere ikuspegitik kanpo ikusteko gizabanakoaren ezaxolatasuna edo ezintasuna deskribatzeko erabili daiteke. Horrela, gizonek, sexismoaren esanahia ulertzeko eta sexismoaren kontra laguntzeko gai izan daitezen,emakume baten begien aurrean mundua nolakoa den ikusten hasi behar dute. Dena perspektiba maskulino baten arabera baino ez ikusteak irizpide hertsiegia izatera xeda dezake, eta zapalduraren izatea antzematen saihestera baita ere." 13

12 Nutbrown, C.

(ed) Respectful Educators-Capable Learners, Children's Rights and Early Education. Londres: Paul Chapman, 1996 13 Thomson, N.

"Promoting AntiDiscriminatory

Bazterkeriaren kontrako prestakuntzak, "matxismoaren" azaleko azterpena egin beharrean, ikuspegi zabalagoa izan behar du, jarrera sexista edo arrazakoiak pertsonen adierazteko era baino ez direla sinesteari utzi, alegia.

Ordezkari eta espereotipo kultural hedatuenen garrantzia eta botere harreman estrukturalen nabarmentasuna

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

109

Practice".

Perspectives in Social Work, Vol.1.

1995.

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:53

PÆgina 110

prestakuntza horren barne egon daitezen beharrezkoa da. Gizartean ematen diren botere orekei buruzko edozein azalpenek arrazoi pertsonalak, kulturalak eta sozialak izan behar ditu kontutan. Egitura politikoak eta ekonomikoak ere, berdintasuna lortzen ahalegintzen ez diren botere harremanen alde egiten dutenak, aztertu egin behar dira.

Zer ulertzen dugu Genero Desberdintzari buruz hitz egitean?

Genero Desberdintza, genero batek bestearengan ezartzen duen menpekotasun soziala, kulturala, politikoa, ekonomikoa eta pertsonala da. Menpekotasun hori indartu eta legezko egiten duten jarreretan, sinestetan eta egitura sozial, politiko eta ekonomikoetan oinarritzen da.

Genero desberdintasunak ondoren aipatuko diren era hauetan adierazten dira: Jazarpen sexualak Soldata gutxiago eta maila beheragoko lanpostuak lanmerkatuano Txanda bikoitza edo hirukoitza;etxeko lanak, umeen edo beste senide batzuen zainketa eta lan ordaindua Komunikazio/norberaren ezberdinak eta gutxietsiak

baieztapen

tankera

Egitura politikoetan eta sistemarenetan eskuhartze gutxiago Indarkeria Beraz, lege egiturek, egitura politiko eta ekonomikoek, eta baita estereotipo pertsonal, sozial eta kulturalek eta sinesteek ere, genero desberdintza instituzionalizatu egin dute. Arlo guzti hauetan aurki daitezke desberdintza honen argibideak. Honen ondorioz, desberdintza honi buruz eztabaidatzeko, arlo guzti hauen kanpo egitea komeni da.

Azken hogei urteetan, Erresuma Batuan, soldata berdintasunari eta sexu bazterkeriren kontra egiteari zuzendutako zenbait legegintza-ekimen bideratu dira.

Umeen zainketak dakartzan gastuentzako diru-laguntzen bidez, umeak dituzten sendien alde egiteko neurriak hartu dira eta politikan lan egiten duten emakumeak gehiago dira. Aldakuntza hauek lege, ekonomi eta politikako eremuetan gauzatu dira eta presio ezartze urte asko beharrezkoak izan dira hori lortzeko.

Tolerantzia eta sentsibilizazioa Genero desberdintzan aldatzeko zailen den gaietariko bat emakumeekiko eta umeekiko bortizkeriaren

110

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

tolerantzia oso hedatua da.

Boterea, orduan, gizabanakoen, taldeen eta erakundeen arteko elkarreragin multzoa da:

Genero desberdintzari buruz jendea kontzentziarazteak arrisku potentzialak gordetzen ditu.

Genero desberdintza arau pertsonal, sozial eta kulturaletan oso errotuta egon daiteke. Arau hauek, ezberdintasun sexuala (biologikoa) generoen ezberdintasunarekin (gizarte kontzeptua) nahasten dituen alde pertsonaleko erredukzionismo esentzialista batetan oinarriturik egoten dira.

Genero desberdintzari buruzko kontzentziatze eta prestakuntza prozesuetan parte hartzen dutenak, beraz, beren baieztapen ontologikoarentzat, beren izate kontzeptu berarentzat edo munduan duten beren ubikuotasun eta jarraikortasunarentzat, larderiatsua dela pentsa dezakete.

"Nahiko jariakorra eta etengabeko aldaketa eta eraginei irekia dagoen izakundetzat har daiteke." 15

Begirunea izeneko egitaraua 8tik 12ra urte bitarteko umeekin lan egiteko diseinatua izan da. Egitaraua ezarri behar duten monitoreek oinarrizko planteamenduak argi ulertu ditzaten beharrezkoa da, baita egitarauren eginkizunaren xede eta helburuak ere. Beraz, monitoreentzako prestakuntza nahiko zematzailea izatera hel daiteke zeren eta, zenbait

Philosophy and Culture interviews and other Writing, 1997 -1984,

Botere harremanak, gizabanakoek barneratu ditzaketen esate eta paradigmen bidez ezartzen dira. Horiek barneratzearekin, pertsonak, bere buruari zapalduago egoten lagun diezaioke.

Botere harremanak, gizabanakoen eta taldeen ekintzak baino gehiago dira; boterea ezartzen dutenak ere, barneratu dituzten sineste sistemek eta paradigmek kontrolatzen dituzte.

Berdintasunaren aldeko ez diren botere harremanen aldakuntza dakarren derrigorrezko pausua, euren oinarri diren paradigmei erronka egitean datza, beraz.

Jendearen generoari buruzko planteamenduak denbora luzean zehar bereganatutakoak- zalantzan jartzean, mehatxua bezala hartu dezakete, beren planteamenduak, mundua ulertzeko eta somatzeko duten eran oso errotuak izan daitezkeelako. Jarrera antiarrazistak, gaigabezitasuna, adin bazterkeria eta beste batzuei buruzko prestakuntzarekin ere gauza bera gerta daiteke, jakina. Parte-hartzaileak larderiaturik sentitzen badira, desberdintza gaiak jorratzerakoan defentsiban aritzea posible da, kritikatuko dituzten beldurragatik, etiketa jarriko dieten beldurragatik edota beren jokamolde bera ere, eskaintzen dieten ikuspegi berrien arabera aztertzera behartuak izango ote diren beldurragatik.

Materialen edo prestakuntzaren gauzatzea kitzikagarriegiak iruditzen bazaizkie, eskaintzen zaien perspektiba berria erabat gaitzestea ere baliteke.

SOSCN-ek egin zuen monitoreen prestakuntzaren ebaluaketan, aurretik izandako edozein genero desberdintza prestakuntzari buruzko galderak sartu zituen, baita prestakuntzaren perspektiba berriak zenbaterainoko onarpena edo gaitzespena izan zuen argitzeko zenbait itaun ere. Galderak, prestakuntzaren eragina balioesteko eta jorratutako gaien abiapuntua eta esperientzia zehazteko pentsatuak izan ziren.

Emakume eta gizon kopuru berak hartu zuen parte.

Azkeneko ebaluaketa atalaren arabera, izan ere, genero desberdintza eta emakume eta umeekiko indarkeriaren aurkeztutako froga ukaezinezkoei monitore batzuek gogor egin zieten.

14 Foucalt, M. Politics,

New York: Routledge, 1998, p. 168 15 Thomson, N.

Promoting Equality: challenging Discrimination and Oppression in the Human Services.

Londres: MacMillan, 1998, pp. 97,98, 54

Begirunea egitaraua, genero desberdintzan oinarritzen diren estereotipo eta paradigmei erronka egitearen atzetik dabil. Umeen eskubideen gai kritikoa eta gizartean umeek duten botere eza erlatiboa ere aintzat hartzen ditu.

"Benetan ezinezkoa da aldakuntza eta borroka historikoak azaltzea gizakiek dauzkaten botere motak ulertzen ez badira, gertakizunen garapena aldatzeko dituzten botere motak, alegia, beren izaera berberaren eta gizarte egituretan duten mailaren arabera. Prozesu historikoek nahitaezko bilakabidea jarraitzen ez duten arrazoia, besteak beste, eragileek iharduera ezberdinen artean hauta dezaketela da." 16

kasutan, munduaren duten ikuspena erro-errotik aldatu egiten zaie.

Botere harremanak Edozein bazterkeriaren aurkako jarrera edo prestakuntzaren atzean, betiere gizartean ageri den boterearen erabiltze eta abusuaren onarpena dago.

Hau askoz garrantzitsuagoa da umeekin lan egiten duten helduentzako.

"Kontutan gehien hartzen dudana zera da: gizakien arteko harreman bakoitza nola edo hala botere harreman bat dela. Botere harreman estrategikoz beteriko mundu batetan bizi gara." 14

Berak "Pedagogia Toxikoa" legez ezagutzen duenaren barne, Alice Miller-rek, beste aldi historiko batzuetako balioetan oinarritzen diren sineste sistemak deskribatzen ditu: Erresuma Batuko gizarte viktoriar-reko balioetan, gizarte alemaniarraren sektore batzuetako XX. mendeko lehenengo lau hamarkadetako balioetan eta XX. mendeko nekazarien Amerikako alde batzuetako balioetan. Miller-rek azaltzen duenaren arabera, sineste sistema honen funtsezko ardatza honako honetan oinarritzen da: gurasoek, guraso izate hutsagatik umeen begirunea automatikoki merezi bazuten ere, aldi berean, umeek, ume izate hutsagatik begirunerik ez zuten merezi.

Ikuspegi honek, irakasleak ere barneratzen zituen (in loco parentis eragiletzat hartzen zirelarik). Sineste sistema honetan gurasoek (irakasleek) beti dutela arrazoi nabarmentzen du Miller-rek, eta honen ondorioz, umeek inoiz ere ez dutela. 17 Datorren belaunaldi bakoitzeko umeek kontzeptu hau barneratuz badoaz, umeei boterea ematen dieten ekintzak bideratzea beharrezkoa da, baita helduak heztea ere haien artean eta umeekin botere harreman osasuntsu, begirunetsuak eta ez abusuzkoak ezar ditzaten.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

111

16 Callicino, A.

"Reactionary Postmodernism" en Boyn,R. and Rattans, A. Postmodernism in Society. Londres, MacMillan: 1995, p.

115.

17 Miller, A. "For your

own Good; the roots of violence" en Child Rearing Londres: Faber and Faber, 1983, p.

153

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:53

PÆgina 112

Begirunea egitarauaren astialdiarekiko ikusmoldea Aisialdiko ingurua eskolakoa baino lasaiagoa eta informalagoa da. Begirunea egitaraua ezartzearen ebaluaketan (idatzi honetako 4. atala), umeek eta monitoreek, monitoreen lantaldea eta umeen arteko harreman informalak, umeek haien komunikatzeko trebezia garatzeko eta benetan nola sentitzen diren deskribatu ahal izateko elementu garrantzitsua direla nabarmentzen dute.

Miller-ren ustez, umeek, helduen euspen fisiko eta emozionala behar dute honako puntu hauek ere horren barne direlarik: Umearekiko begirunea Bere eskubideak errespetatzea Bere sentimenduak ulertzea Bere portaerari buruz ikasteko nahia Gizakien sortzeko ahalmena lantzeko, hauek segurtasun eta askatasun psikologikoa behar dute izan.

Carl Rogers-en ustetan, umeak segidan azaldutako hiru prozesuen elkarlotura behar du psikologikoki seguru sentitu ahal izateko: Umea baldintzarik gabe onartzea eta bere egoera edonolakoa dela ere, baliodun gizabanakoa delako beregan fedea izatea.

Kanpokoen balioespena saihestu eta norbere buruaren balioespena bultzatu.

18 MacGrath, M.

The Art of Teaching Peacefully. Londres:

Umearekiko enpatia landu, gauzak bere ikuspegitik ikusten saiatuz eta umea bera ulertuz eta onartuz. 18

David Fulton publishers, 1998.

19 Fisher, R.

Teaching Children to Think. Stanley Thomas, 1992 p. 182 20 Audain, I. (ed)

and Petrie, M. " The Respect programme for out of school care" (borrador) pendiente de publicación en Petrie, M. The Respect Primary Curriculum" (borrador) Zero Tolerance Charitable Trust, 2000 21 Miller, A. "For

Your Own Good; the roots of violence" en Child Rearing.

"Pertsona heldu batek, bederatzi urte dituenerako, izango duen lengoaia politikorik gehiena jadanik bereganatu du. Maila mundialeko arazoekiko sentiberatasuna ere badu ordurako, adibidez, goseteak, gaixotasunak eta txirotasuna, merkatal eskubideak eta herri arteko norgehiagokak (...). Umeak kontzeptu sofistikatuak erabiltzen hasten dira." 19 Begirunea izeneko ereduzko egitarauaren lehenbiziko asmoa, 9 eta 12 urte bitarteko umeekin sarrerako batzaldi bi egitea zen. Ereduzko egitarauan parte hartu zuten umeetako hiruk zortzi urte zituzten.

Aurrerantzean, materialak adin gutxiagoko talde honi bideratzearren egokituak izango dira, zeren eta umeek, "besteekin banatzea" edo "zuzentasuna" eta bidegabeki jokatzearen ondorioak bezalako kontzeptuak ulertzeko gai izan baitziren.

Aisialdiko Begirunea egitarauaren atal handi bat umeei bere kabuz pentsatzen irakastera bideratua dago, baita beren komunikatzeko gaitasuna eta autoestimua

garatzera eta enpatiaren balioa,zuzentasunaren zentzua eta errukia irakastera ere.

Egitaraua, bai SOSCN-ek bai Zero Tolerance-k umeekiko begirunearentzat eta beren eskubideentzat eskatzen dituzten balioetan oinarritzen da, baita informazio eta komunikazio tresna egokiekin, beren ezberdintasunetaz eztabaidatu beharrean ezberdintasun horiei buruz hitz egiten ikas dezaketen ustean ere. Honek, mendebaldeko gizarteko alde askotan mutilentzako garrantzi berezia izanik ere, egoera jakin batzuetan, neska kopuru esanguratsu batek ere emakumeekiko indarkeria onartzen du.

Adibidez, Zero Tolerance Research-ek egin zuen ikerlanaren arabera - lagina, 14 eta 21 urte bitarteko 2000 gaztek osatzen zuten-, mutil bitatik batek eta hiru neskatik batek, emakume bati jotzea ala harreman sexualak izatera behartzea ondo zegoela uste zuten. Egoera zenbaitetan onargarria zela pentsatzen zuten, besteak beste, emakumeak portaera " gogaikarria" azaltzen bazuen edo "bere emaztea" bazen. Inkestari erantzun zioten mutilen herena baino gehiago, emakume bati jotzeko edo harreman sexualak izatera behartzeko gai izango zirelakoan zeuden.20 Begirunea egitarauaren xede nagusia honetan datza: emakume eta umeekiko indarkeria hedatua onartzen duen gizarteak sortu dituen baldintzatze soziala eta jarrerak aldatzeko ararteko egitean, hain zuzen ere.

"Besteak esaten digunari irekita ez bagaude, benetako harremana sortzea nekez izango da posible. Besteari entzutea da ikasteko bidea eta, era berean, entzutera bultzatzen gaitu eta besteak dionari oraindik arreta gehiago jartzera baita ere." 21 Umeei botere gehiago emateko, monitoreek, arreta jartzeko gaitasunen eredu egokiarena egitea ezinbestekoa da. Hau dela eta, Begirunea egitarauaren lehenengo atal biek, komunikazio gaitasuna ukitzen dute.

Hendry-k dioenez, nagusi izatera heltzeko bidean igaro behar diren iragapen zail eta zatikakoetan sistemaren ezberdintasun sozialek eragin izugarria dute. Bere ustez, "autoestimua eta bakoitzaren eraginkortasuna sendotzen dituzten ikaskuntza prozesuen eta esperientzien alde egin eta bultzatu baditzakegu", umeei eta gazteei iragapen horiek saihesten lagundu ahal izango diegu.22 Hendry-k hiru "H-ak" iradokitzen ditu: haxea -"ni-ak" eragindako jokamoldeen eta bere ondorioen arteko loturaren meta-kontzientziazioa-, hausnarketa prozesuen kontzientziatze gaitasuna, pentsatzearen

ekintzari buruz pentsatzea eta norberaren ikasteko era propioak ulertzea- eta azkenik, harremanak -metagaitasuna, besteekin eta besteei buruz ikasteko funtsezko diren pertsona arteko elkarraldietako kontestu sozial zabal batetan ezartzea. (Hendry, 1998, 412 or., Messer and Miller) 23

Ziurtagiria). Titulu hau, alde batetik, ihardunaldi konkretuetan monitoreek agertzen dituzten gaitasunen azterketa eta balioespenean, eta bestetik, umeen garapenari, talde lanari eta antolaketa gaitasunei buruz dituzten ezaguera teoriko elementalen ebaluaketan oinarritzen da.

Umeak pentsatze filosofikoa egiteko gai dira. Elkar komunikatu eta harreman osasungarriak finkatu ahal izateko gaitasun eta teknika egokiekin hornitzen baditugu, indarrean dauden kritikatu gabeko sineste sistemen eta paradigmen onarpenean oinarritu gabeko gizarte mailako parte-hartze aktibo bati ekiteko prest egon litezke.

Lor daitekeen tituluak, gaur egun, maila bi ditu, bigarrena eta hirugarrena. Bigarren maila, oinarrizko titulua da eta hirugarren maila, beste monitore batzuk gainbegiratzeko erantzukizuna duten monitoreei zuzendua dago. Momentuan, kudeaketa langileei zuzendutako laugarren maila sortzen ari dira. Aisialdian lan egiten duten monitoreen hiru laurdenek baino gehiagok ez dute kualifikaziorik.

"Umeek, "denari" buruz ikasteko grina izugarria dute, baita beren esperientziak emandako sakabanaturik dituzten elementuak elkarlotzeko -ekintzak, irudiak eta iritziak ere. Hori egitean, denok murgilduta gauden bilatze horretan hasteari ekin diezaiokete." 24 Aisialdirako Begirunea egitarauak, umeei, eztabaiden konponketarako bortitzak ez diren irtenbideak aurkitzearen kontzeptua ulertzen laguntzen die eta gainera, beren eskubideen, erantzukizunen eta ezberdintasuna maneiatzeko era desberdinen ulermena garatzeko ere bai.

Begirunea egitaraua, bakearen hezkuntzan birbaieztatzeko egitaraua da. Egitarau honek indarkeriaren tolerantziari erronka egiten dio eta umeei eta monitoreei, eztabaida potentzialei irtenbide alternatiboak aurkitzeko gai izan daitezen laguntzen die.

Jagoleen prestakuntza eta tituluak Monitoreei eskatzen zaien titulua Scottish Vocational Qualification agiria da (Eskozia-ko Bokaziozko Aisialdi

SOSCN-ak, 1999an, Edimburgo-ko, Ekialdeko eta Mendebaldeko Lothian-eko eta Midlothian-eko lau sail eskoziarretan , monitoreen prestakuntzaren beharrei buruzko ikerketa bat burutu zuen. Ikerketa honek agerian utzi zituen ondorioetako batek, besteak beste, aisialdi zentroak kudeatzeko haxea bere gain duten pertsonen 15% -ek - gehienak emakumeak-, lizentziatura edo goi mailako tituluren bat bazutela zioen, baina, hala ere, umeen zaintzarekin zerikusia duten espezialitateetan titulurik ez zeukatela. Monitore gehienek, kualifikazio formal gutxi zuten eta izan zuten umeen zaintzaren prestakuntza, iraupen laburreko gai bakarreko zenbait kurtsok osatzen zuten, adibidez, Lehen Sorospenak, Umeen Babesa edo Elikaduran Garbitasuna.

Monitoreei bideratutako edozein prestakuntza edo kualifikazio egitarauren kontestua, beraz, gehienbat, kualifikazio profesionalik ez duten hartzaileek osatzen dute.

Londres: Faber and Faber, 1983, p. 153

112

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

113

22 Messer, D. and

Millar, S. (Eds.) Exploring Developmental Psychology. Londres: Arnold 1999, p.148,149 23 Hendry, 1998, p.

412, Messer and Miller 24 Fisher, R. Teaching

Children to Think.

Stanley Thomas, 1992, p.182 25 Norrie, S. Lothian

Childcare Initiative Playwork Survey; Glasgow: Scottish Out of School Care Network, 1999, ISBN 1-901599003-5

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:53

PÆgina 114

Esperientziaren garapena Astialdirako Begirunea egitarauaren sortze-lana Hasierako planteaketak Aisialdirako Begirunea egitarauak, umeei honako hauek lortzen lagundu nahi die: beren erantzukizunaren zentzua garatzen, beren ideia edo iritziei buruz hausnartzen eta bata-bestearenganako begirunean oinarrituriko harreman osasungarriak finkatzen. Jarraian azaltzen diren atalak, Zero Tolerance Charitable Trust-ek eta Scottish Out of School Care Network-ek sortutako materialetan oinarritzen dira. 26

Begirunea egitarauaren ideia Begirunea egitarau integrala da, eskuharmen zuzeneko hezkuntza ikusmoldea duena eta gazteekin lan egiten duten gazte eta helduei bereziki zuzenduta dagoena. Begirunean azaltzen diren ideiak elementu hauek ditu barne: Publizitate-kanpaina CD-Rom hezgarria Lehen mailako hezkuntzako curriculuma Bigarren mailako hezkuntzako curriculuma Hezkuntza eskuharmen informala (gaztetxeak) Begirunearen Ideia ezarriko duten helduentzako prestakuntza egitaraua Aisialdirako Begirunea egitarau informala (Scottish Out of School Care Network-en laguntzarekin).

Begirunearen ideia, irakasleek, hezkuntza kontseilariek eta osasunaren eta gazteen hobetzean adituak direnek garatu zuten. Begiruneak, neska-mutilak begirunean eta berdintasunean oinarritutako harreman osasungarriak izatera bultzatzen ditu, baita emakumeekiko bortizkeria onartuko ez duten hiritargoen sortze-lanean parte hartzen duten hiritar aktiboak izatera ere.

Gobernuaren erantzuna 26 Audain, I. (ed)

and Petrie, M. " The Respect programme for out of school care" (borrador) pendiente de publicación en Petrie, M. The Respect Primary Curriculum" (borrador) Zero

Gaur egun, gobernuek, giza eskubideen sustapenaren eta gizarte bazterkerien erauzketaren kontestuaren barne onartu egiten dute emakumeekiko indarkeria.

1993an Nazioarteko Batzarrak sinatu zuen Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak, Emakumeekiko Indarkeriaren Erauzketarako Adierazpenak, Nazio Batuen Umearen Eskubideen Konbentzioak eta Giza Eskubideen Dekretuak emakumeekiko bortizkeriaren gaia ukitzeko kontestu egokia osatzen dute.

Tolerance Charitable Trust, 2000

114

Etxeko Jazarpenentzako Eskoziar Nazioko Plan Estrategikoaren arabera (2000ko irailekoa), Etxeko Jazarpenen Erakunde Eskoziarrak sortua -azken hau

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

gobernu eskoziarrak eraturikoa- , etxeetan tratu txarrak iraunarazten dituzten jarrerak aldatzearen eta haiei erronkan egitearen premia dagoela. Eta beharrizan horri, hezkuntzaren eta prestakuntzaren bidez baino ezin diezaioke eraginkorki heldu." Plan Estrategikoak, besteak beste, bultzatu beharreko ekintza konkretu hauek zehazten ditu:

Begirunearen egitarau orokorra 15 minututako 12 edo 14 bitarteko ekitaldiz osaturik dago. Ereduzko egitaraurako hiru ekitaldi besterik ez ezartzea erabaki zen, sarrerako ekitaldi bat eta komunikazio gaitasunei buruzko ekitaldi bi. Egitarau osorako prestaketa lana, iharduera eta material gehiago sortzea barne, hurrengo urteetan zehar burutuko da.

Etxeko jazarpenekin lotura duten gaiak eskolaurreko eta lehen mailako umeen hezkuntzaren barne bultzatu eta garatzea, arlo honetako erakunde adituen bidez.

Curriculumaren diseinuan eta prestakuntzarako eskolako materialen sortzean etxeko jazarpenak haien barne sartzea.

Etxean gertatutako tratu txarrekin zerikusia duen irakaskuntza, Garapen Sozial eta Pertsonaleko eskolako saileko parte ezinbestekotzat hartzea, baita etxeko jazarpenen inguruan egindako lana Garapen Sozial eta Pertsonaleko egitarauaren gaien barne sartzea ere, generoan eta beste berdintasun gaietan funtsatutako egitarauen bidez, besteekiko Begirunearen bidez eta indarkeriaren prebentzioaren bidez.

Gizon eta emakume gazteekin prebentzio lana egitea.

Umeek egitarauan parte hartu zezaten gurasoen baimena eskatu zen eta parte hartu zuten monitore eta ume guztiek, borondatez egin zuten.

Begirunea ereduzko egitarauaren xedeak

Balioak

Gazteei harreman osasungarriak izatera bultzatu Norberekiko, besteekiko eta ezberdintasunarekiko begirunea pribilegiatu Gazteen artean, emakumeei ezarritako indarkeriarekiko tolerantziari erronka egin eta gutxitzera behartu Gizartearenganako erantzukizun zentzua indartu

Begirunearen balio zerrenda zabala eta hedatsua da.

Norberekiko eta besteekiko begirunea, fede, kultura, sexualitate eta ideia politiko ezberdinetako jendea batzen duen balioa da. Begiruneak, balio bezala, gizon eta emakume edo heldu eta umeen arteko harreman pertsonalen bidez gertaturiko edozein zapalkuntza mota desafiatzen du.

Astialdirako Begirunea egitarauaren sortze prozesua Scottish Out of School Care Network erakundea, Zero Tolerance Charitable Trust-ekin lanean hasi zen prestakuntza egitarau baten materialak elaboratzeko eta Begirunea izeneko egitarauaren lehen mailako curriculumean funtsatuz, aisialdirako iharduerak elaboratzeko. Curriculum hau aisialdi zentroen kontestu informalagoetara egokitzeko aldatua izan zen. Ebaluaketa materialak ere, SOSCN-ek eginak dira.

SOSCN-ek Edimburgo-ko Childcare Connections aisialdi zentroarekin harremanetan jarri zen beren monitore eta ume nagusienak ereduzko proiektuan parte hartzeko prest egongo liratekeen jakiteko. Eredurako Childcare Connections hautatu zen bi arrazoirengatik.

Lehenengo eta behin, zentro handi bat da, lau egoitza dituena eta 120 ume baino gehiagorekin lan egiten duena. Eta bigarren, zentrora joaten diren umeak maila sozioekonomiko ezberdinetakoak dira.

Egitarauaren deskripzioa Begirunea egitarauak, indarkeria eta tratu txarren helburuak zalantzan jartzearen bidez, haien prebentzioa lortzen laguntzea du bere xedea. Ume eta gazteei ezaguera erabilkorrak, gaitasuna eta ulertzeko ahalmena emanez eta berdintasunean eta begirunean oinarritutako harreman baikor eta indarkeriaren kontrakoak areagotuz, helburu hori gauzatzen saiatzen da Begiruneaz ezagututako egitaraua. Azken honek, orokorrean, emakumeekiko bortizkeriaren eta sexu berdintasunaren arteko lotura ere aintzat hartzen du eta gazteei, mutila edo neska izatearen esanahiarentzako hautabideak eskaintzen dizkiete.

Pertsona guztiek dute beldurrik, indarkeriarik eta bazterkeriarik gabe bizitzeko eskubidea, beren adina, arraza, sexualitate, genero, gaitasun edo/eta erlijioa aintzat hartu gabe.

Harreman pertsonaletan gauzatutako edozein indarkeria mota onartezina da.

Indarkeria eta tratu txarrak ez dira halabeharrezkoak eta aurrea hartu ahal zaie.

Bortizkeriaren prebentzioak, babesaren eta kalitatezko zerbitzugintzaren sustapena behar ditu.

Indarkeriaren eta tratu txarren prebentziorako, generoaren hezkuntza eta sozializazioa ezinbestekoak dira.

Gazteek eta umeek, harreman osasungarriak eta errespetagarriak finkatzen eta mantentzen laguntzen dieten argibideak, ulermena eta trebezia edukitzeko eskubidea dute.

Astialdi inguruaren filosofia Aisialdi inguruan sortutako giroak, bertan parte hartzen duten guztiak aldi berean seguru eta baliodun sentiaraztea garrantzitsua da. Material kurricularrak ez

dira eragingarri izango aisialdi inguruaren filosofia orokorreko balio zerrendarekin bat ez badator.

Aisialdi zentroko kide guztiak elkarrekiko begirunea izan dezaten espero ahal da? Mesprezuz esandako edozer onartezintzat joko ahal da?

Zentroko helduek, ume eta gazteak, haiengandik espero duten begiruneaz tratatzen ahal dituzte?

Ume eta gazte guztiei, ematen ahal diete berdintasunezko estatusa eta monitoreen denboraz eta aisialdi zentroko baliabideetaz gozatzeko aukera bera?

Monitore guztiak, edozein mehatxu, bazterkeri, jazarpen edo indarkeria benetazkotzat hartuko den eta merezi duen tratu egokia izango duen jakinaren gainean ote daude?

Esperientzi honetan ezartzen ari den politika, jokamolde baikorreko politika ahal da? Politika horrek, indarkeria onartzen ez duen giro seguru eta mehatxu gabea eratzera laguntzen ahal du?

Ume eta gazteentzako sarrerako ekitaldi bat egitea baliagarria izaten da. Ekitaldi horretan talde kohesioa lantzeko ariketak edo/eta lankidetasun jokoak egin litezke. Agur esateko amaiera ekitaldi bat burutzea ere izaten da baliagarri, agian, gizarte iharduera batekin batera egin daitekeelarik, eta horrela, parte-hartzaileei, ekitaldiak amaitzerakoan "ziurtagiri" bat eman ahal zaielarik. Egitarauak, ziurtagiri eredu bat ere badu.

Jagoleak Egitarau hau ezartzen duten monitoreak, genero arazoen ulermen zehatza duten esperientziadun monitoreak izatea garrantzitsua da. Umeak eta gazteak parte hartzera bultzatzeko eta taldearen eboluzioaren aurrean erantzuteko monitorearen gaitasuna, egitarauaren garapen egokia ziurtatzeko funtsezko elementua izango da.

Agian, monitoreek lan egiterakoan bizi izaten dituzten egoera praktikoek arreta gehiago merezi behar lukete (denbora, diru laguntza eta baliabideen falta). Materialak aztertzeko, egitarauaren atal guztiei buruz hitz egiteko eta jorratutako gaiei buruz duen ikuspegia analizatzeko, monitoreek denbora luzea izatea derrigorrezkoa da, honek, materialak lantzeko eran zuzeneko eragina baitu.

Bikoteetan lan egitea komeni da.

Egitaraua ezarri baino lehen, Begirunearen curriculumaren barne dauden monitoreek, egun oso baten zehar, prestakuntza landuko dute. Prestakuntza hau egin aurretik, kurtsoko gidaliburu osoa eta eranskinak irakurri behar izango lituzkete. Komenigarria izango litzateke, baita ere, egitaraua hasi aurretik, laguntza mekanismoak martxan egotea, bai materialak ezartzen dituzten monitoreentzako, bai parte hartzen duten ume eta gazteentzako.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

115

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:53

PÆgina 116

Materialak sei atal nagusitan banatzen dira:

Komunikazioa Lankidetza eta talde lana Begirunea eta aniztasuna Boterea Mutila izatea, neska izatea Eskubideak

Prestakuntza egitarauaren ezarpena Ezarpen prozesua Aisialdirako ereduzko Begirunea egitaraua 2000ko urrian eta azaroan ezarria izan zen Childcare Connections izeneko aisialdi zentroko hautaturiko ume eta monitoreekin. SOSCN-ek eta Zero Tolerance Charitable Trust-ek, monitoreen prestakuntza hornitu zuten, horrela, azken hauek umeen prestakuntza gertatzeko gai izan zirelarik.

Jokoak, ihardunaldiak eta eztabaidak izango ziren hamabi edo hamalau bitarteko egitarauko ekitaldietatik, bi baino ez ziren egin ereduzko proiektuan. Prestakuntzan, guztira, hamar monitorek hartu zuten parte, bost gizonek eta bost emakumek. Monitoreak, hogei urtekoak eta 50 urte baino gehixeagokoak ere baziren. Haietako hiruk, goi karguak edo koordinatze lanpostuak zituzten.

Prestakuntza egitaraua, Zero Tolerance Charitable Trusteren partez, Margaret Petrie-k ezarri zuen eta SOSCN-ren partez, Irene Audain-ek.

Prestakuntza Burdiehouse aisialdi zentroan gauzatu zen, Childcare Connections-en lau egoitzetako batetan.

Prestakuntza ekitaldi bakoitzak hiru ordu iraun zituen.

Prestakuntza ekitaldien hasieraren aurretik, monitoreei, Begirunea egitarauko prestakuntza dossierra eman zieten eta ekitaldietara joan baino lehenago dossierrean agertzen ziren argibideak irakurtzeko eskatu zieten.

Prestakuntza egitaraua, jarraian aipatzen diren gaiek osatzen zuten: generoaren eraikitze soziala; mitoa eta errealitatea, emakume eta umeekiko indarkeriari buruzko gertakuntzak; komunikazio gaitasuna, norberari entzutearen eskubidea barne; korruan egindako iharduera tekniketara sarrera.

116

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

Umeekin landuko zen Begirunea egitarauaren ezarketan erabiliak izango ziren joko, komunikazio tresnak eta teknikak prestakuntzaren barne sartzen ziren.

Monitoreek, Begirunea egitarauko lehenengo ataleko teknikak eta jokoak praktikatzeko aukera izan zuten.

Geroago, parte-hartzaileek bikoteka lan egiteari ekin zioten, auzotar zaratatsu batekin egoera gatazkatsua delakoa tratatzeko. Rol-joko batetan sartzeko eskatu zieten, "Ni eta Zu" bezalako baieztapenen bidez, auzotarrarekin zeukaten egoerari buruz bere sentimenduak komunikatzeko.

Teknika hauek, korruan egindako iharduerak, "Hitz egiteagatik ordaindu" eta "Ni eta Zu" jokoak eta entzuteko ariketak zituzten barne.

Scottish Out of School Care Network-ek, bigarren ekitaldiko azken orduan, ebaluaketa tresnak eta Begirunea ereduzko egitarauaren ezarketa teknikak azaltzeari ekin zion.

Prestakuntza ekitaldi bakoitza joko batekin hasi zen, tentsioa haustearren eta taldekoak lasaitu eta elkar ezagutzen hastearren. Ekitaldi bakoitzaren hasieran baita ere, animatzaileek, gai batzuk eta lan egiteko materialetako batzuk nahiko asaldariak izan litezkeela argi utzi nahi izan zuten, batez ere, tratu txarrak jasaniko norbaitentzat. Atseden momentu bat hartzea posible zen nahi izanez gero, edota ekitaldiaren amaieran hezitzaileekin hitz egiteko aukera izatea ere.

8 eta 11 urte bitarteko hogei umek beren burua borondatez aurkeztu zuten, beren gurasoen baimenarekin, Begirunea prestakuntzaren ereduzko lehen ekitaldi bietan partaide izateko. Mutil eta neskek, ekitaldien ebaluaketa propioa bete egin zuten.

Egitarauaren parte izan zuten monitore eta ume guztiek, han burututako lorpenen ziurtagiri bat jaso zuten.

Prestakuntza egitaraua metodo ezberdinen bidez ezarri zen: talde osoko solasaldiak, bikoteetan egindako lana, talde txikiak (3 edo 5 pertsona bitartekoak), rol-jokoak eta itaunketak betetzeko banakako lana.

Monitore bakoitzari Begirunea egitarauaren gidaliburu bat eman zitzaion. Gidaliburuan, egitarauaren oinarriak eta xedeak zehazten ziren eta Begirunea egitarauko lehenengo ekitaldi bietan erabilitako jokoen eta komunikazio tekniken adibideak ematen ziren. Irakurtzeko eta ikus-entzunezko erreferentzia materialen zerrenda bat ere bazetorren liburuaren barne, egitaraua osatzeko asmoarekin.

Lehenengo ekitaldiko lehenengo atala emakume eta umeekiko indarkeriaren jarrerak aztertzen eman zen.

Hau, datu batzuetan oinarriturik egin ahal izan zen: emakumeekiko bortizkeriari buruzko estatistikak, eta aurrez aldetik prestatutako kartel eta esaldiak, emakumeekiko bortizkeriari buruzko mito oso ezagunak zalantzan jar ahal izateko. Genero kontuetan berdintasunean banatutako talde honetan, animatzaileek, eztabaida eta ihardueretan bai gizonek eta bai emakumeek parte hartzen zutela ziurtatu nahi zuten.

Lehenengo ekitaldiko bigarren atalean, umeentzako Begirunea egitarauko komunikazio gaien eta tekniken bidez, parte hartze berdinketaren gaia landu zen. "Ume izaterakoan eta entzuten ez zaituztenean zer sentitzen den" -ari buruz hitz egiteko bikoteka lan egin zezaten eskatu zitzaien, batak besteari aktiboki entzun behar ziolarik. Gainera, beraiek, benetan bizi izan zuten egoera antzeko baten adibideari buruz hitz egin zezaten ere eskatu zitzaien. Orduan, parte-hartzaile bakoitzak bere bikote kidearen esperientzia taldeko besteei azaltzeko eskatu zitzaien.

Taldeak, orokorrean entzuteko gaitasunari buruz eta komunikazio bezala ezagutzen denari buruz hitz egin zuen. Bigarren ekitaldirako sarrera legez, korruan egindako iharduerei buruzko eztabaidak jarraitu zuen.

Jagoleentzako prestakuntzaren ebaluaketa Prestakuntza prozesua amaitu eta laster parte-hartzaile guztiek "Ebaluaketa: Monitoreentzako prestakuntza" izeneko itaunketa bete zuten. Parte-hartzaileek emandako erantzunen analisi bai kualitatezkoa bai kuantitatiboa egiten zen ebaluaketaren barne.

Prestakuntza egitarauaren azkeneko ekitaldian bete ziren ebaluaketa itaunketak.

Bigarren ekitaldian Begirunea egitarauko komunikazio teknika hauek landu ziren: "Hitz egiteagatik ordaindu" izeneko jokoa Umearen eskubidea esaten duena entzuna izateko eta entzuteko erantzukizuna (ume eta helduena) "Ni eta Zu" komunikazioa "Hitz egiteagatik ordaindu" jokora jolasteko, taldea bost pertsonetako talde bitan banandu zen, umeen beraiei entzuteko eskubideetaz eta besteei entzuteko ditugun erantzukizunetaz zerrenda bat idazteko.

Parte-hartzaileen 50% "Zero Tolerance-eko" kanpaina, dagoeneko ezagutzen zuten. Bat izan ezik, beste partehartzaile guztiek, etxeko indarkeriari buruzko eztabaida bultzatzeko kanpainaren eragingarritasunarekin "ados" edo "erabat ados" zeuden.

Emakumeekiko indarkeriarekin erlazionaturik zeuden gertakizun eta mitoei buruzko hamar baieztapenekin "ados" hala "desados" bazeuden galdetu zitzaien partehartzaileei.

Hamar baieztapen hauek parte-hartzaileei emandako argibide orokorrekin zerikusi zuzena zuten, estatistiketan edo argibide datuetan oinarriturik zeuden, beraz, partehartzaileei ez zieten interpretaziorik eskatzen. Beste galderek Zero Tolerance-eko kanpainako filosofiaren oinarrizko jarrerak ukitzen zituzten. Informazioari buruzko

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

117

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:53

PÆgina 118

argibide hauek ere, lehenengo prestakuntza ekitaldiaren hasieran aurkeztu eta zehazki eztabaidatu ziren.

Orokorrean, ukitutako gaiak ondo ulertu zituztela agerrarazi zuten parte-hartzaileek. Ehun galderetatik, bost oker erantzun zituzten eta beste hiru erantzunetan, ezer ez edo "ez daki, ez du erantzuten" aukeratu zuten.

Parte hartu zuten gizonetariko batek, galderi bi oker erantzun zituen eta beste galdera biren erantzuna ez zekien. Aurkakoaren froga argiak izan arren, partehartzaile honek, "askotan, alkohola eta estresa bezalako eragileek gizonak bortitz bihurtzen zituztela" eta "gizonezkoen emakumeenganako indarkeria, batzuetan emakumeen erruz gertatzen zela" esaten zuten baieztapenekin ados zegoela adierazi zuen. Indarkeriaren eta emakumeenganako erasoen jarraipenean, umeen eta emakumeen jokamoldeak edo jazteko erak duen eraginarekin erlazionaturik dagoen mitoari buruzko galderei ez zieten erantzunik eman. Erantzun hauen arabera, parte-hartzaile honek, tratu txarren biktima eraso horien erantzule izan daitekeela pentsatzen jarraitzen zuela ematen du. Parte-hartzaile honek, etxe barnean gertatutako tratu txarren eta jazarpen sexualen ondorioak eta oinarrizko zergatiak ulertzeko borondate askorik ez zuela ikusarazi zuen.

27 Norrie, S. Lothian

Childcare Initiative Playwork Survey.

Glasgow: Scottish Out of School Care Network, 1999, ISBN 1-901599003-5

Beste hiru parte-hartzailek, alkohola edo estresagizonezkoen indarkeriaren eragile zirela adierazten zuen galderari, erantzun okerrak eman zieten. Horrek, alkohola eta estresa, gizonezkoen indarkeriaren aldeko kausak baino ez zirela uste zutela adierazi nahi duela dirudi. Galderak ez zuen bereizpen egokirik egiten azkeneko kausen eta "aldeko kausen" artean. Lehenengo motakoak, jazarpen fisiko eta sexualak ezartzen dituzten gizonen jarrerak direla eta gertatzen direla ematen du. Eta beste motatakoak, jazarpen kasu jakinetan ematen direnak dira, alkohola eta estresa barne. Galdera hau aldatu behar izango litzateke, horrela, etxeko indarkeriaren azkeneko kausei buruz parte-hartzaileek zer pentsatzen duten aztertu ahal izateko.

Erantzunik izan ez zuten galderak edo erantzun okerrak izan zituztenak, bat izan ezik, gizonezko parte-hartzaileek eginak ziren. Hau, ume eta emakumeenganako gizonezkoen indarkeriari buruzko informazio datuak onartzeko, gizonezkoek zailtasun gehiago dituzten argibide zehatza da. Gizonezko partehartzaileek, errua jazarpenaren biktimarena dela onartzeko, edo gizonezkoak, kanpoko eragileengatik bortitz bihurtzen direla onartzeko joera gehiago azaltzen zuten.

Parte-hartzaileen prestakuntza esperientzia Parte-hartzaile guztiek zuten umeen babeseko prestakuntza, umeekin zuzenki lan egiten ez zuen

118

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

batek izan ezik. Gehienek, mehatxuen prebentzioan edo/eta aukera berdintasunean prestakuntza zuten.

Kurtso hauek, orokorrean, egun bat edo bikoak ziren.

Haatik, parte-hartzaileetako lauk zenbait astetako umeen babeseko edo aukera berdintasuneko prestakuntza kurtsoak eginak zituzten.

da" zioen baieztapenari "erabat ados" zeudela erantzun zuten. Parte-hartzaileetako bat besterik ez zen ez "ados" ezta "erabat ados" ere egon.

Orokorrean, aisialdiari zuzendutako lanerako eman zizkieten argibideei, egokiak eta aipagarriak zirela iritzi zieten. Gehienek, eztabaiden izate irekia, prestakuntzarako eragin baikorreko elementua zela aipatu zuten.

Umeen zaintzarekin zerikusia zuen goi-mailako titulua zeukan parte-hartzaile bakarra zegoen. Eskozia-n indarrean dauden legeen arabera, umeen zaintzarako monitoreek ez dute titulurik eduki beharrik zerbitzu hori eskain ahal izateko.

Parte-hartzaile batzuek talde-lanaz eta jokoetan esku hartzeaz gozatu zuten. Jorraturiko gaiak aisialdi arloko gai zabalagoekin lotura zutela ere aipatu zen.

Scottish Out of School Care Network-ek egindako prestakuntza beharren analisiak dioen arabera , monitoreek aukera berdintasuneko gaietan esperientzia eta prestakuntza aukeren falta dute. Proiektuan parte hartu dutenen garrantzizko prestakuntza gutxiak oso argi uzten du.

Iruzkinak kontuan hartuz, jendeak, orokorrean, talde lana ezartzeko denbora nahikoa ez zela izan uste zuela esan daiteke. Pertsona baten iritziaren arabera, talde lanean denbora luzeagoa emateak parte-hartzaileen konfidantza areagotzea ahalbidetu izango zuen.

Honek, parte-hartzaileek duten prestakuntza aukera gehiago izateko beharrarekin zerikusia izan dezake.

Begirunea egitarauaren xede eta helburuen ulermena

Prestakuntza materialen kalitate eta edukiak

Parte-hartzaile gehienek, proiektuaren xede eta helburuei umeekin lotura ikusi zieten. Baieztapen askok, umeei beren eskubideak hobeto ulertarazteko beharra eta berdintasun gaiak eta komunikatzeko trebezia ukitzeko beharra ere argitzen zituzten. Lanak, bere kontesturako zuen garrantzia frogatua zegoela adieraztean guztiak ados zeuden.

Parte-hartzaile guztiek prestakuntzako materiala erabilgarritzat hartu zutela nabarmendu zuten.

Erantsitako iruzkinetan, materialak argiak eta "jarraitzeko errazak" zirela aipatu zen.

Parte-hartzaileei prestakuntzako gidaliburua bost egun lehenago eman zieten, ekitaldien hasiera aurretik beren edukiak bereganatzeko eskatuz. Prestakuntzako dossierra ikasten denbora gutxi eman zutela oso argi geratu zen, honela, ekitaldien eragingarritasuna murriztu zelarik.

Beraz, ekitaldi gehiago antolatu baino lehen gertatutakoa kontutan hartu behar izango litzateke.

Gaien azalpen argiak, horien azterpen sakonek eta monitore eta umeentzako zuten garrantziak, partehartzaileen onespena izan zuten. Orokorrean, proiektua aisialdi ingururako kontestu egokian egina izan zela uste zuten.

Parte-hartzaile bat, besteekin erabat desados zegoen, Begirunea proiektuaren eta Childcare Connections-en arteko lotura oso argi ez zegoela uste baitzuen. Partehartzaile honek, egitaraua ezartzeko gai izango zenik uste ez zuela adierazi zuen.

Atal honen erantzun gehienak, umeei buruzko galderei egindakoak dira. Hala ere, iruzkin batzuen arabera, parte-hartzaile batzuek umeei "ondo dagoena eta txarto dagoena" erakustea beharrezkoa zela uste zutela ageri zen. Hau, proiektuaren helburu zabalen eta konkretuen ulertze mugatuaren islada da.

Beste erantzun batzuek, proiektuaren xede eta helburuak guztiz ulertu ez zirela isladatzen zuten.

Adibidez, erantzun bakar batek baino ez zuen etxeko indarkeria murriztearen helburua zuzenki aipatu.

Erantzun batzuek ez zuten umeen eskubideei buruz edo/eta begirunean oinarritutako komunikazio gaitasunen garapenari buruz ezer esan.

"Zoritxarrez, bakarrik jende mota jakin batek uzten du besteek mehatxatu ditzaten eta gertatu ere, haiei gertatzen zaie" dioen iruzkinak ez du lekurik atal honetan. Umeen arteko eta ume eta helduen arteko botere harremanen konplexutasuna eta norainoko ondorioak antzematen ez dituelako da kezkagarria iruzkin hau. Materialek argi uzten duten legez, jokamolde hau da hain zuzen ere, proiektuak gutxiarazi nahi zuena.Iruzkin honen arabera, parte-hartzaileek indarrean dauden botere harremanak aldatzea zaila dela antzematen zutela dirudi.

Prestakuntzaren ezarketa Zazpi parte-hartzaileek, "prestakuntza era egokian ezarri

Parte-hartzaileek "erabateko adostasuna" adierazi zuten aisialdirako zaintzan egiten zuten lanerako, prestakuntza egitarauak zuen garrantzia onartzean. Ekitaldiei, umeentzako gai interesgarriak zuzenki ukitu ahal zituztela iritzi zieten. Begirunezko eta berdintasunezko arazoak tratatzeko teknikak martxan jartzen lagundu ere egiten zuten.

Parte-hartzaile gehienek ez zuten iruzkinik egin, lanak bere planteamendu edo oinarrizko praktika pedagogikoekin izan zezakeen zerikusiari buruz, baina parte-hartzaile baten arabera, bere lanerako, ikuspegi begirunetsua "ezinbestekoa" zen. Beste batek, egitarauak, Childcare Connections-en ordurako egiten zen lana osatzeko balio zuela adierazi zuen.

Lau parte-hartzailek, bere lanerako oso egokiak ez ziren egitarauko elementu batzuei buruz hitz egin zuten.

Haietariko batek, umeek ekitaldiak ez ulertzea edo haietaz ez gozatzea posible izan zitekeela uste zuen.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

119

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:54

PÆgina 120

Honelako lan batek behar duen denbora kontuan izanik, aisialdi inguruetan ezaugarri den denbora faltak, aisialdi zentroaren egitarau orokorrean bere eragina izan zezakeela uste zuten gehienek.

Umeekin egitaraua ezartzeko norberaren gaitasunetan konfidantza izatea Parte-hartzaile bakar batek adierazi zuen "erabat ados" zegoela "egitaraua ezartzeko gai sentitzen" zen ala ez galdetzen zuen atalarekin, besteek, zalantza esanguratsuak azaltzen zituztelarik. Proiektua ezarri baino lehen horretan jarraitzea komenigarria izango litzateke. Iritzi honetan, prestakuntza egitaraua gauzatzean eman zen denbora mugatua eta partehartzaileen aldez aurreko ezagueren falta isladatzen dira.

Umeekin egindako joko eta iharduerak Egindako joko eta ihardueren deskribapena (Respect Programme for Out of School Care-tik erauzitakoak. Aisialdirako Begirunea Egitaraua)

Zirkuluaren teknikak Elementu ezberdinak tratatzeko erabiltzen den metodologia didaktikoa da Zirkuluarena, adibidez, neska eta mutilei hitz egiteko txanda berdinak emateko, ideiak eta sentimenduak modu baikorrean azalerazten ikasteko eta eztabaidetan ondo moldatzeko aukerak eduki ahal izateko eta erantzukizunak norbere gain hartzeko.

Zirkuluaren erabilgarritasun batzuk honexek dira: Mundu guztiari hitz egiteko aukera emateko eta bakoitzaren kezkak entzunarazteko modu eragingarria da.

Honek ez du esan nahi denek hitz egiteko gai izango direnik, baina besteek bakoitzak esan behar duenari entzuteko aukerak areagotzen ditu. Ume batzuk Zirkuluan lan egiteak larderiatu egin ditzake eta horregatik, haiei errespetatu egin behar zaie eta ekitaldiak horren arabera egokitu.

Entzuteko eta hitz egiteko gaitasunen garapena lortzeko, benetan era aproposa da, baita generoak eragindako parte-hartze desorekei aurre egiteko ere.

Gai ezberdin asko tratatzeko modu bezala erabil daiteke, taldeko kideen segurtasuna ahalik eta gehien ziurtatzen delarik.

Talde handi eta txikiekin eta edozein adinetakoekin erabil daiteke.

Lankidetza eta zintzotasuna areagotzen eta erantzukizunak norbere gain hartzen laguntzen du.

Jokaera erasokorra izan beharrean jokaera baiezkoa izaten irakasten du.

Beren funtsezko xedeetariko bat autoestimua hobetzea da.

Parte-hartzaileak, jorratu nahi dituzten gaiak aintzat hartzera eta ukitzen dituzten arazoak konpontzen saiatzera bultzatzen ditu.

Zirkulua erabiltzen duen ihardueraren batekin ekitaldiak hasi eta bukatzea erabilgarria da, lankidetza giroa

120

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

sortzeko eta hasiera eta amaiera argi zehaztearren.

Ume batzuek beti elkarrekin eseri nahi izatea baliteke, edo beste batzuengandik baztertuta sentitzea ere. Talde barnean umeak elkar nahasteko jokoak erabili daitezke, horrela, oso ondo ezagutzen ez dituzten taldeko beste umeekin eseriko dira eta haiekin lan egingo dute. Hala ere, jazarpenak edo mehatxuak bezalako gaiak ukitzerakoan, eta gaiak taldeartean baino ez jorratzea nahi duten talde jakin batzuetan kontu handia izan behar da. Adibidez, neskei elkarrekin esertzen uzten bazaie edo sexu bereko taldeka lan egiten bada mehatxuetaz hitz egitea errazago dela eman dezake.

Elkar nahasteko balio duten jokoen adibide bat, "fruituen otzara" da. Joko honetan, zirkuluan eseritako pertsona bakoitzak fruitu baten izena du (esate baterako: sagarra / mangoa / sagarra / mangoa...) Jokoaren zuzendariak bertan dauden fruituetariko izen bat oihukatzen duenean izen hori dutenek tokiz aldatu behar dute (adibidez, mango guztiak). Zuzendariak "fruta otzara" oihukatzen badu denek aldatuko dute tokia. Nabarmendu egin behar dira jokoa ondo joatea lortzen duten jarrerak, adibidez, inork bultza ez egitea, denok bata besteari laguntzea, besta bati eserlekua lortzen laguntzen dionari zorionak ematea. Jokoa, behar ezberdinen arabera moldatu daiteke.

Esate baterako, gurpil-aulkia erabiltzen duten taldekoekin, gurpil-aulkiak toki berriraino mugitu daitezke.

Beste joko bat egiteko, baieztapen batekin adostasuna adierazteko aldatu daitezke tokiz. Adibidez, "Nintendo-ra jolastea gustokoa dut" edo "Besteak nik nahi dudana egitera behartzea txarto dagoela uste dut".

Entzuten ikasteko ekintzak Besteei entzuteko erantzukizuna Iharduera honen xedeak honako hauek dira: Entzuteko gaitasuna antzeman Entzuteko gaitasuna landu Entzuten gaituztenean eta entzuten ez gaituztenean nola sentitzen garen aztertu.

Iharduera hau burutzeko, kronometro bat, lan fitxak (aukerakoak), taldeak zozketa bidez aukeratzeko sistemaren bat eta idazteko zerbait.

Sarrerako jokoa egin eta funtsezko arauak azaldu ostean, taldeak, norbait benetan entzuten ari dela frogatzeko era desberdinen zerrenda bat egiten du. Zerrenda honetan, hitz egiten dagoen pertsonari begiratzea, larritasunik ez erakustea eta zerbait ulertu dela jakinarazteko buruarekin baietz esatea sar daitezke.

Umeak bikoteetan jartzen dira. Entzuteko gaitasunari buruzko joko batera jolastuko dutela azaltzen zaie. Joko horretan, bikote bakoitzeko ume batek, gai bati buruz hitz egingo du bi minututan (ume talde bakoitzeko gai egokiak hautatu behar dira, adibidez, egiten gustatzen zaizkigun gauzak). Beste umeak, hitz egiten dagoenari, entzuten ari dela argi utzi behar dio (aurrerago landutako froga zerrenda gogoan eduki dezakegu).

Hau egin eta gero, umeekin (hitz egin zutenekin eta entzun zutenekin) nola sentitu diren eztabaidatzen da eta ariketa errepikatu egiten da. Oraingoan, entzuten dagoenak, besteak esandakoari arreta askorik jartzen ez diola (esate baterako, besteari ez begiratuz, bizkarra emanez) agerian utzi behar du. Ume biek sentitu dutenari buruz eztabaidatzen da.

Geroago, beren eginkizunak elkar aldatzen dituzte eta ariketa berriro egiten da. Iharduera bera erabili ahal izango litzateke moldaketaren bat eginez, adibidez, ume biak aldi berean hitz egiten saiatzen direlarik ariketa eginez, edo pertsona bati elkarrizketa batetan sartzen uzten ez dionari buruz, bestea entzuten ari dela jakitearen garrantziari buruz eta entzuteko gaitasuna izateari buruzko eztabaidak eraginez.

"Hitz egiteagatik ordaindu", "Ni eta Zu": norberari entzutearen eskubidea.

Iharduera hauen xedeak hauek dira: Elkarrizketan denen parte-hartze berdintsua praktikatu Umeei, beren sentimenduak eta iritziak erakusteko eskubidea dutela sentiarazten lagundu.

Funtsezko komunikazio trebeziak irakatsi ("Ni eta Zu" mezuak) Iharduera honetarako txartel batzuk (joko baten fitxak, kartak edo beste zerbait hartu daiteke), lan fitxak, taldeak zozketaren bidez hautatzeko sistemaren bat eta idazteko zerbait.

Talde txikiak egin eta parte-hartzaile bakoitzari bost txartel emango zaizkio (txartel kopurua alda daiteke). Hitz egiten den bakoitzean zirkuluaren erdian txartel bat jarriz ordaindu egin behar da. Txartel guztiak erabiliak izan direnean ezin da gehiago hitzik egin. Eztabaidaren gaiak (eztabaida 15 minututakoa izango da), ikasgela barruko, eskolako edo aisialdi zentroko umeen eskubide eta erantzukizunekin zerikusia izan dezake. Adibidez, " Umeen eskubide eta erantzukizunak zentro honetan hauek izan beharko lukete..." edo hau bezalako baieztapen polemikoa, "nahi izanez gero, neskek eta mutilek patioan futbolera jokatzeko eskubide bera izan beharko lukete."

Talde bakoitzeko kideek eskubide eta eginbeharren betetzea ziurtatzeko estrategiak iradokitzen dituzte, baita bete egiten ez direnean nola ihardun behar den erabaki

ere. Geroago, talde bakoitzeko iradokizunak beste taldekoei jakinarazten zaizkie, eta lehenago, bakoitzak hitz egiteko aukera berdinak zituela eta gero, txartel guztiak erabilitakoan, sentitzen zutenari buruz mintzatu ziren. Parte hartzeko aukera kopuru mugatua baino ez izateak esango dena kontu handiz hautatzeko sortzen duen beharra eztabaida daiteke.

Gero, umeei, "Ni" eta "Zu" mezuekin fitxa betetzeko eskatzen zaie, honako prozesu hau jarraituz: talde txikietan banandurik, umeei, jendea haserre edo frustratua dagoen egoeratan, eta "Zu ... (bat) zara" moduko esaldiak botatzen hasten den egoeratan pentsatzeko eskatzen zaie. Horren ondoren, "Ni ... sentitzen naiz" moduko esaldiekin, jendeak zer esan ahal izango zuen pentsatzea eskatzen zaie. Hori egin eta gero, lehenengo esaldi motari, pertsona batek nola erantzungo liokeen pentsatzeko eskatzen zaie, gero, bigarren esaldi motak eragingo lukeen erantzunarekin konparaketa egiteko. Adibidez, "Zu...(bat) zara" esatean, bestea zerbait dela edo egin duela esanez salatu egiten da eta honek, esaldi hori erasotzat hartu duelako, besteak, iraina bueltatu baino nahi ez izatea eragin dezake. Alabaina, "Ni...sentitzen naiz" esatean, norberaren sentimenduak azalerazten eta azaltzen dira, horrela, besteak, bere kidea haserre, frustraturik edo atsekabeturik egotearen arrazoia jakin dezakeelarik.

Honekin lotura duten beste iharduera batzuk, hitz egiteko eskubidearen garrantziari buruz (hitzan oinarriturik ez dauden pertsonen arteko komunikazio moduei buruzko hausnarketa bultzatuz, adibidez, gormutuen lengoaia), besteekin dugun hitz egiteko eraren garrantziari buruz edo pertsona batzuek beste batzuek baino gehiago hitz egitearen arrazoiari buruzko eztabaidak egitea izango litzateke.

Taldeari, hitz egiten edo entzuten ikastea premiazkoa ez dela ematen badu ere, pertsona batzuei besteek ez dietela entzuten, beste batzuek ez dutela hitz egiteko aukerarik edo agian, norbaiti esan nahi diotena komunikatzea oso zaila egiten zaiela azaltzea beharrezkoa izan daiteke. "Ni" mezuen eta "Zu" mezuen arteko ezberdintasunak aztertzeko, irakasle batek klase batekoei nola hitz egiten dien ikusten den adibide hau erabil daiteke. Adibide bakoitzaren ostean, umeei, irakasle horren ikasleak kasu bakoitzean nola sentituko ote diren azaltzeko eskatzea beharrezkoa da.

Zuek inozoak zarete ala? Mila bider esan dizuet ume txikiak bezala portatzeari uzteko. Nola, ba, irakatsiko diot nik ezer gauzaez huts mordo honi? Zoratzear nauzue.

Frustraturik sentitzen naiz, klase hau preststzen ari izan naizelako eta zuek, mugitzeari eta mahairik mahai ibiltzeari ekinez gero, ezin izango dizuedalako ezer i razatsi.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

121

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:54

PÆgina 122

Ezarketa prozesua Prestakuntza egitaraua hamar monitorek egin bazuten ere, Childcare Connections-ek haietariko lau hautatu zituen hamar umek osaturiko talde birekin ekitaldiak burutzeko. Monitore hauek lau zentro ezberdinetakoak baziren ere, elkarrekin lan egiten ohituta zeuden aisialdi erakunde berberarako lan egiten zutelako, Childcare Connections, alegia.

Ekitaldiekin hasi baino lehen, monitoreek, haiek elkarrekin antolatzea hobe izango zela erabaki zuten, prestakuntzaren ezarketari buruz zehaztasun gehiagoz eztabaidatzea beharrezkoa zela uste zutelako.

Antolatze honetan, umeetariko batzuekin ariketa batzuk landu zituzten, "Hitz egiteagatik ordaindu" eta korruan egindako iharduerak, adibidez. Monitoreek zituzten proiektuaren ikuspegi ezberdinak elkarrekin eztabaidatzeak, bere xede eta helburuak finkatzen lagundu zien.

Denbora eta antolatze arrazoiak zirela eta, monitoreek proiektu osoa egun erdi iraungo zuen ekitaldi batetan egin behar zela erabaki zuten. Ostiral arratsalde batetarako egitarautu zuten, umeen eskola osteko arratsalde luzeena delako. Lau aisialdi zentroen egitarautzea errazteko ere erabakia izan zen planteamendu hau. Egitaraua, jaiegunetako egun osoko ihardueren kontestuaren barne ez sartzea erabaki zen, umeek, jaiegunetarako horren formalak ez ziren iharduerak nahiago zituztelako eta monitoreek ere, Begirunea egitaraua eskola osteko ekitaldietan sartzea hobe zela usta zutelako. Egitarauaren autoreek, hala eta guztiz ere, aurretik ondo antolatua eta pentsatua izanez gero, egitaraua, udarako ihardueren egitarau baten parte izatea posible izango litzatekeela uste zuten.

Lau zentroetako bakoitzean, zortzitik hamaika urte bitarteko bost umez osatutako taldea hautatu zen.

Talde bakoitza auzoko eremu batetako beste talde batekin nahastu zen. Hamarreko talde batetan sei mutil eta lau neska zeuden, eta bost mutil eta bost neska hamarreko beste talde batetan. Taldeetako batetan anai bikote bat zegoen.

Umeei ekitaldiak nola burutuko ziren aldez aurretik azaldu zitzaien eta ahal zuten neurrian arratsaldea antolatzera animatu zitzaien. Ume guztiek hartu zuten parte, adina kontuan izan gabe, baina umeetariko seik ekitaldia hasi aurretik edo dagoeneko martxan zegoela, utzi egin zuten.

Mutil batek ekitaldia uztea erabaki zuen, edukiak eta iharduerak jarraitzeko gai ez zelako. Ume honek jokoak ulertzeko banakako arreta gehiago behar zuen eta arratsalde konkretu hartan monitore nahikorik ez zegoen behar horri erantzuteko.

122

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

Lau aisialdi zentroetako bost umeko talde batek (gizonezkoak) iharduerak utzi zituen. Hau, iharduera distortsionatzen hasi zirenez gero, beste gauza mota batzuk egiteari ekiteko animatu zitzaielako gertatu zen.

Geratzen zen bost umetako beste taldeak proiektuarekin jarraitu zuen.

Monitoreek dossierra erabili zuten ariketak burutzeko.

Egoerari erantzun egokia emateko jokaera hartu zuten eta umeak prest egon arte iharduerak ez hasten saiatu ziren. Talde batekoek "Hitz egiteagatik ordaindu" jokora hiru bider jolastu zuten gai batzuk aztertzearren.

Umeek bete behar zituzten itaunketak ez ziren ekitaldien aurretik landu. Monitoreek uste zutenez, umeek, galderak ezin izango zituztela ulertu. Ekitaldia bukatzean, ume guztiei itaunketak elkarrekin betetzeko eskatu zitzaien. Beteriko eta emandako itaunketak hamaika besterik ez ziren izan.

Laguntza materialek, argi uzten zuten ebaluaketa orriak ekitaldien aurretik umeekin landu behar zirela eta behin ekitaldiak burutu eta gero, itaunketa bakoitza, umeek banaka bete behar zuela. Monitoreei, prozedura hauek jarraitzea ez lortzeko denbora faltak ere lagundu zieten.

Umeekin egindako proiektuaren esperientziaren ebaluaketa Laburpena Orokorrean, jokoen eta materialen aurrean umeek izan zuten erantzuna ona izan zen. "Hitz egiteagatik ordaindu" izeneko jokoa gehien gustatu zitzaien iharduera izan zen, baita elkarbanatzearen kontzeptua aztertzeko monitoreek erabili zituzten jokoak ere.

Hartzaile taldeko umeek bederatzi eta hamabi urte bitartekoak izan behar zutela pentsatua bazen ere, urte bat gutxiagokoak izan ziren. Edozein kasutan, zortzi urteko umeek, elkarbanatzea, txandak errespetatzea eta entzuteko gaitasuna bezalako kontzeptuak ulertzeko arazo larririk ez zutela izan dirudi.

honen zergatia azaltzerakoan, "zuzentasunaren" kontzeptua erabili zuten. Erdiak baino neska-mutil gehiagok, bakoitzak bere iritzia adierazteko aukera izateak garrantzi handia zuela esan zuten. Zenbait gaztek, gai honetako beste gai batzuk ere kontuan hartuz, adierazteko aukera berdintsuak ez izateak ekar zitzakeen ondorio ezkorrak aipatu zituzten. Erantzun biren arabera, biak mutilen erantzunak zirela, haiek denek esan behar dutena adierazteko aukera berdintsuak izatearen garrantzia ulertu bazuten ere, beren buruari printzipio hori ezartzeko zailtasunak edo horren nabarmentasuna ulertzeko zailtasunak zituztela isladatzen zen.

Besteak esaten duenari arretaz jarraitzearen garrantzia ume guztiek ulertu zutela ageri zen: besteek, entzuten zaiela eta arreta jartzen zaiela ikustean sentitu dezaketena ulertu zutela frogatu zuten. Beraiek ere, hitz egiterakoan arreta maila berdina espero dutela eta, haiek, horrelako egoera batetan sentituko zutenarekin zerikusia zuela pentsatu zuten.

Umeei, ekitaldietan zehar ikasi zutena aztertzeko eta komunikazio gaitasunarekiko zer motatako jarrera azaltzen zuten jakiteko galdera batzuk egin zitzaizkien.

Lehenengo galdera zerrendari umeek emandako erantzunek, "Hitz egiteagatik ordaindu" jokoan eta entzuteko ihardueran landutako zuzentasun eta txandak hartzearen kontzeptuak ulertu zituztela agerian uzten zuten.

Entzutearen eta norberak adierazi nahi duena esatearen balioa

Besteek, haiek esateko dutenari entzuteak garrantzi handia du umeentzat.

Lehenengo galdera zerrenda, elkar entzutearen balioa eta pertsona guztiek adierazi nahi dutena esateko aukera berdinak izatearen garrantziari buruzkoak izan ziren.

Denek zeuden ados pertsona guztiek esan nahi dutena aditzera emateak duen garrantziarekin, eta gehienek,

"Helduagoa naizela sentiarazten nau", "besteentzat garrantzitsua naizela sentitzen dut", "berezia naizela sentiarazten nau denek gogoko nautela sentitzen dudalako", "oso pozik."

Aisialdirako Begirunea egitarauarentzat, umeei entzutea eta bere iritzi guztiei arreta handia jartzea funtsezkoa da.

Aipatu berri diren iruzkinek umearen autoestimuaren garapenerako, hau egitea zein garrantzitsua den agerian uzten dute. Ondorengo iruzkin hauek, umeek, entzun ez zietenean ikusi zutenean sentitzen deskribatzen zutena adierazten dute.

"Beste nonbaitera begiratzen dutenez, badakit entzuten ari ez direla eta horrek haserretu egiten nau."

"Hitz egiteari eta barre egiteari uzten ez dietelako dakit niri entzuten ari ez direla. Inork gogoko ez nauela sentiarazten nau horrek.""

Gainerako umeetariko gehienek, besteari ez entzutea, ez begiratzea, hitz egiteari edo barre egiteari ez uztea, moztea edo arnegaldia izatea legez deskribatu daiteke.

Umeek, beste pertsona bati aktiboki entzuten ari zaiola adierazteko beharrezko diren gorputzaren lengoaiaren eta hitzezko erantzunaren ulermen zehatza zutela frogatu zuten.

Hitz edo tonu iraingarrien erabilera Zerbait nola esaten den jakiteko eta edukia nola adierazten den aztertzeko, aurrez aldetik horrela izateko pentsatua izan zen galdera konplexua eta probokagarria erabili zen.

Galdera horrek, umeak, ahots tonu edo hitz iraingarriak erabiltzearen ondorioak aztertzera gonbidatzen zituen, bai besteak sentitu dezakeena, bai horren ondoren egin dezakeena jakiteko: "Zure anaia/neba edo arreba/ahizpari zerri bat dela esaten badiozu, oihu egin dizutelako, nola sentituko zirela eta ondoren zer egingo zutela uste duzu?".

Ume batzuek anai-arrebarik ez dutenez, galdera egoera horri egokitzeko moldatu egin daiteke.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

123

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:54

PÆgina 124

"Nire ahizpa/ arreba tristatu egingo zen...", "nire ahizpa/ arrebak, ziur aski...min emango lidake" Bost umek anai edo arrebaren sentimenduak eta beraiei gerta zitzaizkiekeen ondorioak kontutan izan zituzten.

"Urduri eta triste jarriko lirateke. Astindu eta jipoitu egingo nindukete", "Triste jarri eta nirekin haserretuko lirateke", "haserretu, tristatu eta bekaiztu egiten dira.

Berriro ere oihuka, nirekin eztabaidan eta ni jotzen hastea ere baliteke".

Childcare Connections-eko jagoleek eginiko proiektuaren ezarketari buruzko eztabaida

Zazpi erantzunetatik, hiruk aipatu zituzten indarkeria egoerak gerta zitezkeela -min ematea, jotzea, astintzea eta jipoia ematea- anai-arreben erantzun bezala.

Monitoreek ikusi ahal izan zutenez, proiektuaren ezarketa eragingarriak, horren prestaketan denbora ematea derrigorrezkoa egiten zuen. Beraiek ekitaldiak antolatzen ordu batzuk eman zituzten eta horrela, jorraturiko gaiei buruz zuten ulermen orokorra hobetu egin zutela konturatu ziren.

Argibide hauek, umeei eztabaidak era bortitzetan ez konpontzen irakasteko, Begirunea proiektua bezalako egitarauen ezinbesteko beharra agerian utzi dute.

Prestakuntzako ekitaldietan jolastutako jokoen sarrerako azalpen bideo bat jokoen ezarketa praktikorako erabilgarria izango litzatekeela iruditu zitzaien.

Sentimenduen adierazpena

Monitoreen ustez, ekitaldiak egun bakar batetan ezartzea komeni zen, era honetan, umeen gaien ulermena areagotzen zelako. Hala eta guztiz ere, lehenengo ekitaldiaren aurretik, iharduera egitarau luzeagoa umeei azaltzeko aukera izatea gustatuko zitzaiela adierazi zuten, horrela, umeei proiektuaren helburua erabat ulertzen lagundu ahal izango zietelako.

Umeek, "gero zer zetorren" jakin nahi zuten.

Umeek, gogokoen duten jokora jolastu nahi ez duen lagun bati, beren sentimenduak jakinarazteko nola egingo zuten jakiteko galdera bat egin zitzaien. Umeetariko bik, sentituko zuten tristetasuna edo haserrea nabarmendu zituzten, beste batzuek, besterik gabe, lagunari nola sentitzen ziren esango ziotelarik. Beste ume bik, kooperatu ezean, beren lagunari gertatu ahal zitzaionari buruz hitz egin zuten, adibidez, beste ume batzuekin jolastera joango zirela, edo lagunak gogokoen zuen jokora jolastuko ez zuela esatea. Umeetariko batek, irtenbide zentzuduna aurkitu zuen: "Hauxe esango nioke 'oso lagun ona zaitut, baina joko honetara jolasteko gogo izugarria dut. Gero zuk nahi duzuna egin genezake'."

Ekitaldietan hobeto pasatzeko nola egin?

Aurrerantzean egingo den egitarauaren diseinua zentzu honetan hobetzeko umeen gomendioak erabilgarriak dira. Begirunea egitarauaren ihardunaldiak zentro bakoitzeko egitarau orokorraren barne ahal zen neurrian sartzen saiatu zenez, umeek galdera hau erantzun zutenean beren aisialdi ihardueren kontestu orokorrari buruz hitz egin zuten eta ez bakarrik Begirunea egitarauko atalari buruz. Beren gomendio guztiek, ihardunaldiak fisikoago egitearen eta hobeto egituratzearen beharraren alde daude. Nagusiago diren umeentzako Begirunea egitarauak CDak eta beste ikusentzutezko materialak erabiltzen ditu eta, epe luzera, proiektuaren garapena zentzu honetan bideratzea ume txikiagoak ere antzeko materialak erabil ditzaten.

Proiektua ezartzean jagoleen esperientziaren ebaluaketa Proiektuaren ezarketa bere gain hartu zuten eta prestakuntza egitaraua egin zutenetariko sei monitorek bi ordu iraun zituen ebaluaketa ekitaldi bat

124

egin zuten, han, monitoreen feedback-a deritzona batu zelarik. Haietako lauk umeekin egindako ekitaldiak zuzenean bideratu zituzten. Haietariko hiruk, idatziz eginiko esperientziaren ebaluaketa aurkeztu zuten.

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

Umeen parte-hartzea berdintsua izan zela eman zuen, edozein adinetakoak zirela ere. Ume txikienak, parte hartzerakoan, besteak bezain prest zeuden. Azkenean, ekitaldi osoan zehar parte hartu zuten ume guztiek ihardunaldi gehiago egiteari ekin nahi zioten.

Bazirudien umeen taldeen portaerak zailtasunak sortu ahal zituela. Zentro bereko bost mutilek osatzen zuten taldeak, komunikazio gaitasunei buruzko lana ezin izan zuten onartu eta ekitaldia distortsionatzeari ekin zioten.

Ume hauek joan eta gero, gainerako umeak elkarlanean ondo ari izan ziren. Orokorrean, denek pentsatu zuten ekitaldia distortsionatu nahi zuten ume haiek, banakako arreta gehiago izanda ostean, ekitaldi barruan berriro ere sartzeko prest egongo zirela.

Hamar umek osatzen zuen beste taldeak lan eragingarriagoa lortu zuela zirudien. Talde honetako umeek, beren komunikazio gaitasuna eta besteekiko begirunea benetan hobetu dituztela ematen du.

Monitoreetako batzuen arabera, hamar umetako talde batekin proiektua burutzeak ez zuen zertan arazorik sortu behar. Beste batzuen arabera, momentu jakin batzuetan talde txikiagoekin lan egitea hobe izango litzatekeen. Ez zentro taldea eta ez besteko zentrokoa ez ziren murrizten edo banatzen saiatu. Denbora gehiago eduki izanez gero,

jokoa gelditzen eta ezartzeko era ezberdinak lortzen saiatu ahal izango ziren. Monitore guztiek azaldu zuten gai hauek lantzen eta proiektua garatzen jarraitzeko gogoa.

Umeek, ariketak egiten zituzten bitartean, monitoreei zera azaldu zieten: beren eskolako irakasleek oso gutxitan erakusten zutela haiengandik espero zuten begirunea ariketak egiterakoan. Eskola formal bateko irakasleek baino aisialdi inguru batetako pertsonek beraien iritzia jakin nahi izatea eta esateko zutena entzutea posibleagoa zela uste zuten umeek. Irakasleek beren iritziak ez zituztela beti kontutan hartzen eta gizabidetsuki tratatzen ez zituztela sentitzen zuten.

Monitoreek, aisialdian edo formalak ez diren beste inguru batzuetan umeen arteko komunikazioa eta begirunea modu eragingarrian bultzatu zitezkeela baieztatu zuten.

Monitoreen ustez, lantzeko ariketen dossierra erabilgarria izan zen eta erregulartasunez kontsultatu zuten. Mahaijoko, rol-joko, eranskailu eta iharduera artistiko gehiago erabiltzeak umeen interesa areagotzea lortuko zukeen.

Proiektuaren xedeak burutzeak, proiektu horren ezarketan denbora gehiago ematea eskatzen zuen.

Umeei ez zitzaien gustatu itaunketa bete beharra izatea.

Monitoreen arabera, umeen ebaluaketa itaunketak gehiegi idaztea eskatzen zuen eta ume bakoitzak banaka idaztea hobe izango litzateke. Hori zen, hain zuzen ere, monitoreei egiteko eskatu zitzaiena. Ez zuten itaunketak banaka idaztea nahi izan, ekitaldien aurretik esan zitzaien bezala, "umeek ez zutela ulertuko" uste baitzuten.

Proiektuaren zuzendariek erabaki zutenez, aurrerantzean ebaluaketak zuzendarien laguntzarekin egingo ziren, monitoreekin egin beharrean.

Childcare Connections-ek gurasoen baimen osoa izan zuen proiektua bideratzeko. Guraso hauetariko batzuek, proiektua burutzea merezi zuela uste zuten. Monitoreek zera iradoki zuten: proiektuaren xedeei buruzko ekitaldi bat gurasoekin egiten bazen, begirunearekin lotura duten gai ezberdinak ulertzeko sendiaren laguntasun egokia lortu ahal izango zela.

Ekitaldietan erabilitako teknikak, ihardunaldi batzuen bidez, zentroan umeekin egiten den lanean ezartzea ondo egongo litzatekeela pentsatu zuten lankide guztiek.

Horrela, umeek, oso txikitatik, komunikazio gaitasun egokiekin ohitura hartzeko aukera izango lukete.

Balorazio orokorra eta perspektibak Jagoleentzako prestakuntza egitaraua Proiektuaren ezarketaren ebaluaketa eta analisiak prestakuntza egitaraua ondorengo puntu hauetan aldatzea eskatzen du: Begirunea izeneko prestakuntza egitaraua ezarri baino lehen monitoreei laguntzeko, berdintasunezko eta aniztasunezko gaietan prestakuntza orokorra zabalagoa edukitzea erabilgarria izango litzateke.

Monitoreentzako prestakuntza egitaraua luzeago izan beharko luke. Ondorengo bost atalen ezarketarako, egun erdi irauten duten lau ekitaldi gehiago antolatzea komeni da.

Egitarauaren aurkezpenak, proiektuaren eta aisialdiko iharduera arrunten arteko lotura hertsiagoa bilakatzea lortu behar luke.

Monitoreek laguntza gehiago izango lukete jarrera onen eredu gehiago izanez gero, jokoak eta teknikak erakusten dituen bideo bat izanez gero edo beste monitore esperientziadunen laguntza izanez gero, hauek gerta litezkeen egoera ezberdinak "antzez" ditzaten.

Gidaliburuak lankidetza jokoei eta teknikei buruzko argibide gehiago izango ditu azken argitalpenean.

Zentro bakoitzean erantzukizun karguak dituzten monitoreei, proiektuaren ezarketan erreferentziazko eta kontrolezko eginkizun argiagoak izaten uztea komenigarria izango litzateke.

Orokorrean, monitoreek prestakuntzan parte-hartzeari benetan onetsi zioten eta ekitaldietan eginiko joko eta tekniketaz gozatu egin zuten. Begirunea egitarauaren balioa, bai beraientzat, bai umeentzat onartu zuten.

Eskozia-n, monitoreek ez dute prestakuntza edo tituluak lortzeko aukera askorik. Childcare Connections-eko monitoreek prestakuntza ekitaldietara joaten dira erregularki eta zentroak, epe luzean, titulu batzuei onesteko planteamenduak ditu. Begirunea prestakuntza egitaraua, prestakuntza jarraieko ekitaldien kontestuaren barne sartzea komeni da.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

125

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:54

PÆgina 126

Berdintasunei buruzko gaietan monitoreek dituzten esperientzi eta prestakuntza faltak, Begirunea egitarauko atal bat batzuentzako ulertzeko zaila izatea eragin zuen. Hau konpontzeko, egitaraua ezarri baino lehen aniztasunari buruzko prestakuntza orokorragoa eman ahal izango litzateke. Umeekin egitarauaren ezarketa kontrolatzeko, erantzukizun gehien duten monitoreei, irizpide argiagoak izateko prestakuntza ematea komenigarria izango litzateke.

Ereduzko ikerpena egiteko denbora gutxi zegoen. Honen ondorioz, gidaliburuan adierazitako gomendioetariko asko ez ziren guztiz burutuak izan. Monitoreen proiektua ulertzeko eran eta ereduzko ikerpenaren ebaluaketa prozesua egiteko eran, ondorio zuzenak izan zituen honek. Hemendik aurrera, prestakuntzaren materialak bereganatzeko eta ihardunaldiak aisialdi zentroaren egitarau orokorrean sartzeko era ezberdinei buruz eztabaidatzeko beharra oso kontutan izango da.

Genero ezberdintasunari buruzko prestakuntzan parte hartzen dutenak, luzaroan mantendu dituzten sineste eta ideiak zalantzan jartzean mehatxua balitz bezala hartu luketela nabarmendu da jadanik. Gizartearen generoari buruzko oraingo prestakuntzaren ebaluaketak, aurkeztu ziren emakumeekiko indarkeriaren frogatzen zuten datuak onartzeko pertsona batzuen gogorik eza agerian utzi zuen. Gogorik eza hau, gizonetariko biren ebaluaketako erantzunetan zegoen ageriago.

Froga datuak onartzeko hasierako gogorik ezaren ohizko erantzun bat, "arauaren" salbuespenen adibideak ematea da (esaterako, gizonekin indarkeriaz jokatzen diren emakumeak) eta talde honek horrela jokatzen jarraitu zuen lehenengo ekinaldietan zehar.

Ebaluaketak, prestakuntzaren bigarren ekitaldirako, monitore gehienek, prestakuntza egitarauak helarazi zieten emakumeekiko indarkeriaren perspektiba eta analisia bereganatu zituztela frogatzen du. Beraz, egitarauak, jorratutako gaiekiko parte-hartzaileen sentiberatasuna bideratzea lortu zuen.

Generoa kontutan hartuz, taldea orekatua zegoen.

Taldeko pertsona bik, eztabaida eta ihardunaldietan ez nagusitzeko ahalegin handiak egin zituzten. Lehenengoak (emakumezkoa) hango monitoreetako kargu gorenena zuen baita lidergo rola ere bai. Besteak (gizonezkoa), ereduzko ikerpen honetan parte hartzen zuen.

Prestakuntza, emakume bik ematen zuten, biek, genero ezberdintasunari buruzko prestakuntzaren ezarketan esperientzia zutelarik. Monitoreen taldekoek elkarrekin egin zuten lan eta elkarrenganako konfidantza zutela ageri zen. Ariketa batzuek gai nahiko delikatuak ukitu zituzten eta taldekoek elkar lagundu zuten prozesu honen zehar.

126

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

Gizonetariko bik, talde txikietan egindako ariketa batetan, jokoak ez zituzten era egokian praktikan jarri.

Beren joera meneratzailea eta ondoren egin zuten emakumeen ikuspegiari arreta jartze eza kontrolatu beharra izan zen. Gizonezkoen besteak menpe edukitzearen portaera generikoen jarraibide klasikoak taldean ageri izan ziren adibide argi bakarra hauxe izan zen. Hezitzaileek, aurrerantzean egingo diren prestakuntza ekitaldiak, noizean behin, sexu bereko pertsonek osaturiko taldeekin egitearen ideia aintzat hartzeko gomendatzen dute. Honek, behar izanez gero, menderatze generikoaren gaia ukitzen lagunduko luke.

Erabilgarria eta berebizikoa izango litzatekeena, zera da, prestakuntza, gizonezko hezitzaile batek eta emakumezko beste batek ematea. Era honetan, monitoreek, norbere buruaren baieztapenaren, partehartzearen eta lidergo gaitasunaren eredu baikorrak eman ahal izango lirateke.

Egitarauaren ezarketa Ereduzko ikerpenak frogatu zuenez, proiektuaren ezarketa hobetu egin ahal izango litzateke ondorengo gai hauek aldatuz gero: Begirunea proiektuaren xedeak eta aukera berdintasunezko gaiak ondo ezagutzen dituzten monitoreen laguntza jarraituak izatea oso probetxagarria izango litzateke. Eginkizun hau, zentro bereko erantzukizuna duten monitoreek edo kanpoko profesionalek hartu ahal izango lukete bere gain.

Umeekin egindako prestakuntza zehatzeko ekitaldi batek, proiektuaren xehetasunak sartzeko bidea izango litzateke, baita egiteko dagoen lan motari buruzko azalpena ere. Puntu honetara iristean, proiektu barneko kontzeptuen hasierako mailako ulermenaren ebaluaketa egin ahal izango litzateke. .

Ekitaldiak garatzeko denbora gehiago edukitzea beharrezkoa da. Horrela, jokoak eta ihardunaldiak egokitu behar izanez gero aldatzeko aukera izatea eta talde txikiagoekin lan egitea posible izango litzateke.

Lana ume bakoitzaren ikasteko erritmoaren arabera moldatzea ere errazago izango litzateke. .

Behar beharrezkoa izan ezean, ihardunaldietatik umerik baztertu behar ez izateko, garrantzi handikoa da monitoreek behar dituzten denbora eta baliabideak bere esku izatea. Gazteentzat, ekitaldi bakoitzean egindako lana oso probetxagarri izan liteke.

Umeek taldeetan jokatzeko duten modua oso kontutan izan behar da elkarrekin lan egitea posible izatearren.

Komunikazio jokoetan, gizonezko parte-hartzaileek, gogo-bilketa zailtasun gehiago izan zituzten.

Dagoeneko botere harremanak oso argi ezarri dituzten gizabanakoak banatzea onuragarria izan liteke.

Generoen, pertsonalitateen eta ezagueren nahasketan oinarrituriko talde txikien sortzeari buruz hausnartzea beharrezkoa izango litzateke. Anai-arrebei, banaketak ondo egin diezaiekete, anai/neba edo arreba/ahizpa baten presentzia potentzialki lotsagarria baita.

Gurasoak proiektuan sartzeak, gazteentzat etxeko inguru onuragarria sor dezake. Gurasoen laguntzak eta Begirunea proiektuan landutako gaien ulermenak, gai hauek etxe barnean indartu ahal izango lituzke.

Lan mota honentzako aisialdi ingurua egokia dela argi utzi da. Heziketa formal baten kontestuko irakasleekin umeek izan dezaketen harremana ez da monitoreekin izan dezaketena bezain berdintasunezkoa. Honi esker, umeak, beren sentimenduak gehiago azalerazteko eta ume eta helduen arteko berdintasun ideia zabalagoa garatzeko gai izaten dira.

Umeen ustez, haien irakasleetako askok ez dituzte errespetatzen eta ikuspegi hau, Alice Miller-ren lanak baieztatu egiten du, zera esanez, gizarte britainiarrak, historian zehar, beti espero izan duela umeek bere irakasleak errespetatzea, aldi berean, elkarrenganako begirunea beharrezkoa ez zelarik. 28

Proiektuan umeek izandako esperientzia Ume gehienek ekitaldietan ondo pasatu zuten. Hala eta guztiz ere, ihardunaldi aniztasun gehiago izateak umeentzako eta monitoreentzako lana gozagarriagoa egingo luke. Mahai-jokoak, rol-jokoak, ihardunaldi artistikoak eta joko fisiko gehiago sar zitekeen.

Ihardunaldi zerrenda luzeagoa izateak, monitoreak jokoak martxan jartzean, umeen egoerarentzat eta beharrentzat egokiago izateko, jokoaren eboluzioaren arabera moldakuntzak egiteko aukera izango lukete monitoreek. Ikuspegi honek, ihardunaldiak aisialdi zentroko egitarauaren barne sartzea errazagoa egingo luke.

28 Miller, A. "For

your own Good; the roots of violence" en Child Rearing Londres: Faber and

Ekitaldiak adin guztietako umeentzat onuragarriak izan ziren. Teknika batzuk, adibidez, korruan egindako ihardunaldiak eta "Hitz egiteagatik ordaindu" , ume txikiagoekin erabiltzea posible izan beharko luke.

Horrela, umeek hobeto prestaturik egongo lirateke adin bakoitzeko Begirunea proiektuaren kontzeptu konplexuenak ulertzeko.

Ekitaldiak zirela eta, umeek zuzentasun eta berdintasun kontzeptu argiak garatu zituzten. Entzutean eta beste komunikazio gaitasun batzuk erabiltzean gertatzen diren besteen eta beraien ekintzen eragina aintzat hartu zuten. Oso argi utzi zuten taldeko kide guztiek eztabaidetan parte hartzeko eskubide bera ez izatea "ez zela bidezkoa".

Umeen kontzeptuen ulermenak, Fisher-ren baieztapena isladatzen du, honek, "helduen lengoaia politikoa bederatzi urterekin umeak baduela" esaten duenean.29 Ume gehienek, sendikoak iraintzeak izan zitekeen ondorio bortitz potentzialak, kasu askotan fisikoak direnak, onartu zituzten. Etxeko inguruko indarkeriaren kulturaren arabera, badirudi gazteekin egindako lan sakonago batek egoera gatazkatsuentzako irtenbide baketsuak bultzatu ahal izango lukeela.

Bake heziketa astialdian praktika onen laburpena 7

127

Faber, 1983, p. 153 29 Fisher, R.

Teaching Children to Think. Stanley Thomas, 1992, p.182

compendio7EUSK.qxd

18/12/2003

9:54

PÆgina 128

Ondorioak Begirunea egitarauaren Komunikazio ataleko ereduzko ezarketa, orokorrean, ariketa asegarria izan da.

Monitoreek eta umeek egitarauan parte hartu izana probetxugarria izan zela uste zuten eta egitaraua garatua dagoen moduan kontutan izanik, egitarau osoarekin jarraitzeko benetan prest zeudela adierazi zuten.

Monitoreek eta umeek, orokorrean, Begirunea egitarauaren helburu globalentzako komunikazio trebezia onen balioa ulertzearen xedea burutu zuten.

Proiektuaren bakerako hezkuntza helburuen atal bat bete egin da, neurri mugatuetakoa baina trinkoa ere baden ikerpen honetan.

Ebaluaketa prozesuak, ideiari erantziko zaizkien monitoreentzako aurrerantzerako prestakuntzaren sortze-lana, egitarauaren gidaliburua eta ihardunaldi, joko eta baliabideen zerrenda oso argi zehaztuko ditu.

Egitarauaren ebaluaketan zehar aurkitu diren zailtasunei arreta gehiago jarriko zaie, denboraren antolatzea, laguntza gehiago izatea eta egitaraua ezartzerakoan, baliabide eta egoeraren arabera moldaketak egiteko aukera gehiago izatea barne direlarik. Begirunea egitarau osoaren garapenarengan eragin zuzena izango du ereduzko ikerpen honek.

SOSCN-ek, Edimburgo-ko umeei, gurasoei eta Childcare Connections-eko monitoreei ikerpen honetan parte hartzeko prest egon izana eskertu nahi izango lieke.

Zero Tolerance Charitable Trust-eko gure lagunei ere, eskerrik asko aisialdi inguruaren arabera moldatuak izan diren beren materialak eta prestakuntza egitaraua erabiltzen uzteagatik.

128

praktika onen laburpena 7 Bake heziketa astialdian

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:04

PÆgina 130

Erakundeei buruzko argibidea Fundació Catalana de l’Esplai 132 Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas 134 EDEX

136

Centre de Loisirs Pierre François

138

Union Regionale des Francas du Languedoc-Roussillon 140 PlayBoard

142

Scottish Out of School Care Network

144

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:04

PÆgina 132

Fundació Catalana de l’Esplai Dolors Almeda 19-21, baixos 08940 Cornellà de Llobregat Espainia Tel. +34 (93) 474 42 51 Fax +34 (93) 474 07 05 fundacio@esplai.org www.esplai.org

Fundació Catalana de l'Esplai (Astialdiko Kataluniar Fundazioa) irabazi naharik gabeko ekimena da, haur, gazte eta helduen astialdian hezkuntza bultzatzeko asmoz eta gizarte demokratikoaren ardatz moduan elkarte biziera garatzeko asmoz jaioa. 1996an sortua, Fundazioak astialdiko zentroak eta zerbitzu erakundeak, independente eta izen bat duten irabazi nahirik gabeko elkarteak ditu barne. Hauetariko batzuk, duela hogeitamar urte baino gehiagotan zehar lanean ibili dira astialdiko hezkuntza proiektuetan eta elkarte mugimenduaren garapenean.

Fundació Catalana de l'Esplai-k xedeak eta helburuak: Associació Catalana Cases de Colònies (Udalekuetako Kataluniar Elkartea): Ingurugiro hezkuntza,

udalekuak, kanpamenduak, lan kanpamenduak eta ingurugiro stage-ak. Hamaika udaleku eta ingurugiro eskola eta bederatzi kanpamendu kudeatzen ditu, sei lurralde kataluniarretan, urtero hirurogeitamar mila okupazio baino gehiago dituelarik. Ingurugiro hezkuntza sail bat dauka, zeinek eskola, astialdiko zentro eta elkarteentzako programa anitz laboratzen ditu.

Centre d'Estudis de l'Esplai

Federació Catalana de l'Esplai (Astialdiko Zentroen Federakuntza): Lurralde mugimendu eta astialdiko zentroen federakuntza. Egun, bi eskualde mugimendu biltzen ditu- Movibaix eta Moviment d'Esplai del Vallès- eta astialdiko laurogeitalau erakunde, hamahiru eskualdetan, bederatzi mila haur eta gazte baino gehiago eta mila eta laurehun jagole dituelarik.

Kataluniar

Erakundearen xede eta helburuak Astialdiko Zentroen eskualde eta lurralde mugimenduen sorrera bultzatzea, eta horien arteko koordinazioa bultzatzea Federació Catalana de l'Esplai-ren bitartez.

(Astialdiko Ikerkuntza

Zentroa): Astialdiko hezkuntza, elkarte kudeaketa eta

ingurugiro hezkuntza esparruan prestakuntza, ikerkuntza eta materialen produkzioa. Ehun eta hogei irakaslek osaturiko klaustro bat du eta kurtso bakoitzeko berrehun ekintza baino gehiago programatzen ditu. Lau mila ikasleentzat zuzenduriko sei mila ordu baino gehiago batzen ditu. Besteren beste, balore hezkuntzaren esparruan hamar hezkuntza programen bilduma argitaratu du.

Proiektuetan parte hartzen duten profesional eta bolondresen prestakuntza eta kualifikazioaren alde lan egitea.

Astialdiko hezkuntza proiektu eta elkarte mundurako zerbitzu, azpiegitura eta baliabideak erraztea.

Astialdiko Zentroen ezagutza eta gizarte presentzia handitu.

Serveis d'Esplai (Astialdiko Zerbitzuak): Eskola eta erakundeentzako hezkuntza zerbitzuak. Gaur egun astialdiko ehun eta hirurogeitamar zerbitzu baino gehiago kudeatzen ditu (eskola jantoki, jolastegia, udako ekintzak eta eskolaz kanpoko ekintzak, drogamenpekotasun prebentzio programak) hamabi mila erabiltzaileentzat.

Lan ildoak:

Suport Associatiu (Elkarte Laguntza): Elkarte kudeaketarako zerbitzu, tresna eta aholkularitza. Irabazi nahirik gabeko erakundeentzako laguntza informatiko, juridiko, ekonomiko eta argitalpen eta komunikazio laguntza eskaintzen du, bai telefonozko arretaren bitartez zein material berezien bidez. 1999 urtean aholkularitza zerbitzuaren bitartez hamahiru mila kontsulta baino gehiago erantzun ziren. Irabazi nahairik gabeko mila eta bostehun erakundek osaturiko Erabiltzaile Klub bat dauka.

Familia, hezitzaile eta erakundeen partehartzearekin ingurugiro hezkuntza.

Haurraren eskubideen babesa.

Komunitatearekin, eta bereziki bazterkeriaren baten biktima diren sektoreekin lana.

Lagunkidetasun eta bolondres baloreen bultzakada

Berdintasuna eta sexua delako ez- bazterkeria.

Osasunerako hezkuntzaren suspertzea eta ekintza fisiko eta kirolaren praktika.

Herrialdearen estimazioa eta hizkuntzaren garapena.

Bake heziketa astialdian fundació catalana de l’esplai

133

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:04

PÆgina 134

Coordinadora Infantil y Juvenil de Tiempo Libre de Vallecas Javier de Miguel 92-2 Local 5 28018 Madrid Espainia Tel. +34 (91) 778 86 53 / +34 (91) 223 04 14 Fax +34 (91) 2 23 04 16 coordinadora@asociaciones.org www.asociaciones.org/Coordinadora

1990.eko abenduan sorturiko haur eta gazteentzako aisialdi koordinatzaileak, gaur egun, 24 zentro ditu.

Guztira 1500 haur eta gazte daude eta 500 hezitzaile.

Gune hauen betekizun nagusia, bazterkeria soziala, fisikoa edo psikikoa duten haur eta gazteen integrazioa eta Vallecas- eko auzoan, Madrilen, haur eta gazteekin lan egiten duten erakunde hezlariak bultzatzea ere.

Vallekas- ek, 50 eta 60. hamarkadetan bere biztanleria handitu zuen, herritik hirira suertatu ziren mugimendu migratzaileei esker. Aldarrikapen sozialak zirela eta, erakunde mugimenduak gorakada handia izan zuten.

Gaur egun Vallecas auzoa Madrilgo hoberenetarikoa da estruktura sozialari begira, hezkuntza eta kultura arloetan eta haur eta gazteen aisialdirako esparruan.

1987an auzoko haur eta gazteen hezkuntza hobetzeko kezka zuten erakunde batzuren artean batzar batzuk egiten dira, Vallecas- eko haur eta gazteen aisialdirako koordinatzailea sortzea erabakiz.

Proiektuak, ekintzak eta egitarauak

Europar proiektua

Denbora librea: Haur eta gazteen sozializazio esparrua, erakundearen oinarrizko proiektua da, aisialdirako 24 zentroekin batera garaturik.

CLAP: Aisialdia: hezkuntza arlo berri bat (1997-2000)

"Vallecas- eko Haurren eguna": Urtean behin antolatzen den ekintza berezi bat da , zeinek auzoko haurrak gonbidatzen dituen ihardunaldi ludiko batetan partehartzera. 2000 urtean 3000 haur baino gehiago bildu zituen berrogei tailerrekin kontatzen zutelarik.

TOGHETHER: Ikasketarako motibazioa bultzarazi eta porrot eskolarra ekiditu nahi du (2000-2003) VOLUNTARIO 2000: Gizarte bolondresen areagotzea bultzatzen duen proiektu europarra (2000-2001)

Vallekas- eko aisialdirako eskolak hezlari, monitore eta bolondresen hezkuntza berezia eskaintzen du, hezkuntza arloan, aisialdian.

Koordinatzaileak hurrengo europar proiektuetan eta programa pedagogikoetan parte hartu du :

Pedagogi programak Gure auzoa (1994):

Inguruaren ezagueraren pedagogi programa.

Kolorez beteriko mundua (1995):

Tolerantziaren pedagogi programa Lurra zaintzen dugu, ez dena gutxi (1996):

Ingurugiroari buruzko pedagogi programa Oztoporik gabe saiatuko gara? (1997):

Bakearen pedagogi programa Ea zaintzen zaren! (1998):

Osasunaren pedagogi programa Ez gelditu! Asma dezagun (2000):

Joko eta sormenari buruzco pedagogi programa

Bake heziketa astialdian coordinadora infantil y juvenil de tiempo libre de vallecas

135

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:04

PÆgina 136

EDEX Particular de Indautxu, 9 E 48011 Bilbao Espainia Tel. +34 (94) 442 57 84/ +34 (94) 427 64 20 Fax +34 (94) 441 75 12 edex@edex.es www.edex.es

Kudeaketa, gizarte eta heziketa mailan lanean 30 urteko esperientziaz, EDEX jadanik Euskal HerrianBilbon dago bere egoitza- Espainian eta Latindar Ameriketan erreferente garrantzitsua da, batez ere, gizartearen multzoari dagokionez orokorrean, eta haurtzaro eta gaztediari dagokionez bereziki.

EDEX- en eratorria 1970 urtean datza, Franco Jeneralaren Diktaduran oraindik zegoela. Une hartan, aisialdian egindako balore hezkuntzak erakundearen fundatzaileak biltzen ditu, Esperimentakuntza Heziketaren (EDucación por la EXperimentación) esparruan hausnarketa eta elkartruke espazio bat sortuz, gizartearen aldaketan laguntzeko asmoz.

Horrez geroztik, geure giza konpromezuak aurrera egin du, interbentzio esparru ezberdinen gain proiektatuz. Gure gizarteak dituen beharrei komunitatetik eman beharreko erantzunei adi dagoen eboluzioa: ingurugiroaren narriadura, kolektibo ezberdinen bazterketa soziala, langabezia, drogamenpekotasuna, e.a...

Historian zehar, gure arreta deitzen duten gizarte erronkak aldatuz joan dira, baina aldi berean, gaur egun gure nortasun markak diren, komunitate garapenean laguntzeko moduak garbitzen joan gara: gizarte zibilarentzat tresnak ematea (kontzeptualak eta praktikoak), bere geroaren kudeaketan dagokion protagonismoa bultzatzeko asmoz.

Lan ildoak Elkarteen garapena: EDEX- en lan ildoa hasieratik, gizartea helburu komunen inguruan, partehartze, dinamika eta biztanlerian ondo barneratzen diren estrategien bidez egituratzean datza. Egun, jokabide hau indartua dago foro lokal, nazional eta internazionaletan duen presentziari esker, non elkarteen garapena eta hauen indartzea bultzatzen den, gizartearen multzoan eragiten duten emaitzak hobetzeko.

Drogamenpekotasunen prebentzioa: Gizartearentzat drogen kontsumoak eragin duen arazoaren garrantziak, EDEX prebentzio esparruan programa eta proposamenak prestatzera eragin du.

Hauek gaur egun hezkuntza, familia, lan eta komunitate esparruan aplikatzen dira, eta aldi berean erakunde nazional eta internazionalen ezagupena eta laguntza jaso dute.

Lankidetza internazionala: 1994- tik, EDEX- ek 15 Latindar Ameriketako herrialdetako ONG eta gobernuekin bat, Garapenerako Lankidetza Internazional proiektu egin eta kudeatzen ditu.

Proiektu horiek ardatz moduan balore- hezkuntza dute, osasun eta elkarbizitza- hezkuntzan indar berezia jarriz.

Haurtzaroa eta gaztaroa: Haur eta gazteekin egiten den lana, agian, EDEX- en ekintzen artean garrantzitsuena da. Honela, ekintza ezberdinen bidez haurren Konbentzioaren konkrezioa lortu nahi dugu, hau izenburu gutxi batzutan gera ez dadin, baizik eta emaitza efektiboetan bilaka dadin. Lan ildo hau, bizitzaren aurrean ekintza osasuntsu eta positiboak eta jokabide sozial erantzule, ireki, aske eta hirikorrak bultzatzen dituzten programa ezberdinetan agertzen da.

Bake heziketa astialdian edex

137

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:05

PÆgina 138

Centre de Loisirs Pierre François Rue de Chaillot 30600 Vauvert Frantzia Tel. +33 (4) 66 88 22 13 Fax +33 (4) 66 88 46 84 loisirs@mnet.fr

Loisirs Pierre FranÇois zentroa, (astialdi zentroa), 1901eko legearen arabera eraturiko erakundea da.

Gurasoak, irakasleak eta maisu-maistrak euren administrazio kontseiluan ordezkatuak daude.

Honen helburua, familiek duten gizarte beharrei erantzuna ematea da, aisialdian gazte eta haurrentzako hezkuntza ekintzak, animazioa eta zerbitzuak antolatuz. Zentroa Des FranÇas federazioari atxikitzen zaio. Honen helburua, gure gizartean gazteriak eta haurtzaroak betetzen duten esparrua sustatzea da.

Aisialdi zentroaren hezkuntza ekintza hurrengo printzipioetan oinarritzen da:

Aisialdi zentroak zerbitzu desberdinak aurkezten ditu; eskola jantokia, parking-a, asteazkenetan eta oporretan aisialdi ekintzak eta gazteentzako esparru bat.

Haur bakoitzaren segurantza fisiko eta afektiboaren baldintzak errespetatzea.

Haur bakoitzak bere hiritartasuna kapazitatea duela onartzea.

gauzatzeko

Haurrek erakundean duten bizitza erritmoa errespetatzea. Euren proposamenak errespetatzea.

Haurrek dituzten aukera eta beharrak errespetatzea adin bitarte desberdinen arabera.

Haurrek euren ekintzen burutapenetan partehartzea( ideiak martxan jartzea.....)

Hiriaren bizitza sozialean haur eta gazteen ekintzak integratzea.

Eskolan lorturiko gaitasunen aplikazioa, talde ekintzen bidez, haurrek beraien konpetentziak garatu ditzaten.

Familia eta Senidetasuna Familia haurraren nortasun ezaugarrien lehenengo eraikuntza da eta lagunkidetasun esparru bat ere. Egiazko egite honek gurasoei zuzentzen zaien ekintza bat justifikatu egiten du, erantzunak emateko eta euren rolean lagundu ahal izateko. Horretarako gurasoak beraien hezkuntza funtzioan hobeto ezagutu nahi ditugu.

Aisialdi zentroak familia eta zerbitzu desberdinen arteko erlazioak errazten ditu. Aisialdi zentroak, familien tokian tokiko bizitza hobetzen laguntzen du.

Horretarako gurasoentzako laguntza eta aholku sare bat garatu nahi da.

Guraso askok, bakardadea eta ezintasuna sentitzen dute euren haurrenganako erlazioan. Aisialdi zentroak gurasoentzako laguntza, entzute eta aholku sare bat bultzatzen du, euren hezkuntza funtzioan laguntza egokia izan dezaten. Zentzu honetan, gurasoak elkarren artean ezagutzera eramaten dituzten ekintzak bultzatzen ditu, elkarrekin gauzak egin ditzaten, euren esperientziak elkartrukatu ditzaten eta baita euren konpetentziak ere.

Initiatives Vauverdoises (Vauvert-ko biztanleriarentzako ekimenak) Finantzazio terminoei dagokionez eskuragarri izateko nahia dago, eta bestalde guztiontzako esparrua sortzeko gura badago ere. Konkretuki, aisialdi zentroari itsatsita dauden erakundeentzat eta biztanleriarentzat komunikazio,informazio,orientazio, eta laguntza teknikodun esparrua sortzea. Gizarte lokalean, erakunde bizitzan lagunduko duen eta hiritarren ekimenak aurrera eramango dituen pertsona batekin kontaktatu ahal izango da.

Bake heziketa astialdian centre de loisirs pierre françois

139

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:05

PÆgina 140

Union RĂŠgionale des Francas du Languedoc-Roussillon 27 Rue Lafeuillade 34000 Montpellier Frantzia Tel. +33 (4) 67 06 82 85 Fax +33 (4) 67 58 12 46 francas.despo@wanadoo.fr

Zer egiten dute Francas-ek haur eta gazte proiektu lokalen larrialdian, gauzatzean eta ebaluaketan laguntzeko?

Haurraren eskubideen eta espazioaren sustatzaile giza, ekintza popular mugimendu giza, ministeritza desberdinen laguntzarekin kontatzen duen federazio giza (hezkuntza, gazteria eta kirolak....) , Francasek aisialdiako hezkuntz ekimena haur eta gazte guztiei zabaltzea nahi du, inolako zalbuespenik barik.

Sekular espiritu izanik, berdintasun, lagunkidetasun eta demokrazia printzipioetan oinarritzen dute euren jokaera eta ezinbesteko zaletasun sozial, kultural eta hezigarria daukate.

Francasen erakunde probintzialak dozena pare entitate batzen ditu, zeintzuk lokalki, eskola, familia eta hezkuntz eragileekin batera, aisialdiaren eta hezkuntz laguntzen antolakuntzan eta zabalkundean partehartzen dute.

Ekintza esparruak Francasek ekintza esparru desberdinak garatzen dituzte, udalerri eta erkidego askotan daudelarik presente, eta hezkuntza, kulturan edo ekintza sozialetan laguntzen dituzten erakundeak laguntzen dituelarik.

Hezkuntza politika lokalen osagarria (diagnostikoa, definizioari laguntza, martxan jartzeko laguntza, ebaluaketari laguntza...)

Bizitasuna (egungo formua eta irtenbideen obeagotzea, postuen definiziari laguntza eta kontratazioei laguntza, proiektuen ekintzarekiko lagunkidetasuna...)

Eragileen formakuntza eta gaitzea (animazioaren bolondresak eta profesionalak, erakundetako profesionalak...)

Saioen antlaketa, gogoeta, ihardunaldiak, hitzaldiak...

Informazioa (dokumentazioa, espozizio tematikoak, informazioen jarraikako bidalketa...)

Elkartruke internazionak proiektuen muntaia...)

(bazkideen

bilketa,

Elkarte bizitza eta ekimenei laguntza.

Tresna tekniko eta pedagogikoen produkzioa.

Bake heziketa astialdian union rĂŠgionale des francas du languedoc-roussillon

141

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:05

PÆgina 142

PlayBoard 59-65 York Street Belfast BT15 2AA Erresuma Batua Tel. +44 (28) 90 803 380 Fax: +44 (28) 90 803 381 kidsplay@playbrd.dnet.co.uk www.playboard.org

PlayBoard 1985ean ezarri zen. Izatez, udal erakunde txiki bat zen eta Greater, Belfast zonaldean jarduten zuen bereziki. PlayBoard, Children's for play and recreation (haurren jolas eta aisiarentzako erakundea) erresuma batuko haurren jolaserako kordinatzailearen babespean zegoen beste 3 erakundekin batera. 1987an PlayBoard jolasean espezializaturiko erakunde giza independizatu zen.

Nahiz eta gaur egungo PlayBoard erakunde originaletik aldendurik egon, hasierako helburu eta xedeak mantentzen ditu.

PlayBoard-eko Xedeak Helburu originalak egungo entitatearen lana isladatzen dute honako intentzioarekin: Jolasa eta aisiaren bidezhaurren garapena indartzea eta sustatzea.

Haurrentzako jolasak, aisia eta aisialdiko beste edozein aukerak sustatzea..

Haurren aisialdiko aukerei buruzko ikerketak dinamizatu, argitaratu, enkargatu eta aurrera eraman..

Haurren jolasaldirako asesoramendu, informazio eta sustapena eskeintzea.

Haurren aisialdiarekin erlazionaturiko erakundeen gaineko kordinatzaile eta garapen papera jokatzeko 2001 urtean, PlayBoard erakunde nazional bat da irlanda osoan zehar lan egiten duena 32 pertsona espezializatuei esker. PlayBoard-ek bere lana konpartitzen du aldi berean monitore eta hezlarien esperientzia mundialaz onuratzen delarik. Erakunde giza, erresuma batuko Children´s Play Policy Forum-en partaidea da, ( haur jolasen politiken foruma) eta Four Nations Group on School-age Childcare and Playwork Training and Qualifications (Lau nazioen taldea monitoreen formakuntza eta titulaziorako.) Playboard European Network on School Age Childcare, ENSAC, ( haurtzaroarentzako arreta sare europearra) . Momentu hauetan erakundeak Estatu Batuetako eta Hego Afrikako erakunde kideekin kidetza ezartzen ari da. Euren lana arlo berdinako espezialisten lanagaitik ikutua ageri da eta euren arteko trukea jarraia da haurren jolasen aurrerapenetan zein haurren harretan ere.

250 bazkide dituen erakundea izaten jarraitzen du PlayBoard. Bazkide hauek izan daitezke edozein eratako pertsonak, baldin eta haurren jolasengaitik arduratzen bada; bolondresak, udal bolondresak, erakunde merkantiletik datozen prtsonak, erakunde pribatuetakoak, eskoletakoak, fakultatetakoak,ikasleak, langabetuak...

Eskolaz kanpopko zentru kopurua 120koa da. Hauek instalazio ludikoak eskeintzen dituzkiete haurrei.

Zerbitzuak, ekimenak eta proiektuak PlayBoard bere hasierako helburuekin konprometiturik jarraitzen du, hau da, haurren eskubideen alde lan egitea, haurrek jolasteko duten eskubidearekin, serbitsu ekimen eta proiektu desberdinen bidez.

Ahalmenen obekuntza eta garapenari laguntza Kanpainak eta sareak Liburutegi eta informazio zerbitzua Bazkidentzako zerbitzuak National Vocational Qualification ( Bokaziozko nazioarteko titulazioa) eta hezitzaileen hezitzailea.

Kalitate bermea Jokoen garapenerako zerbitzua Helbarrituenganako sentikortasuna Praktika antisektarioak Jokabide positiboen sustapena eta jokabide negatiboen kontrola.

Bake heziketa astialdian playboard

143

organizacionesEUSK.qxd

18/12/2003

11:05

PÆgina 144

Scottish Out of School Care Network Floor 6, Fleming House, 134 Renfrew Street, GLASGOW G3 6ST Erresuma Batua Tel. +44 (141) 331 1301 Fax +44 (141) 332 1206 info@soscn.org www.soscn.org

Scottish Out of School Care Network, SOSCN (Aisialdirako Laguntzako Sare Eskoziarra), Eskozian eskola adinean dauden haurren arretarako ahots independente garrantzitsuena da.

Astialdiko ordaindutako hiru mila jagole baino gehiago ditu barne, milaka guraso (haietariko gehienak bolondresak) eta zuzendaritza batzordeko kideak.

SOSCN- k eskoziar lurraldean kalitate handiko astialdi zerbitzuen suspertze eta garapenarekin konpromezua dauka. Erresuma Batua eta Danimarkako adituak joan ziren "School's out!" kongresuaren geroztik Glasgown (1991eko martxoaren 13an), 1992an SOSCN formalki sortu zen.

Astialdian haurren arreta zerbitzuek zera nahi dute, eskola adinean dauden haurrek jolas dezaten, ikas dezaten eta ongi igaro dezaten. Goizeko zentroak, eskolaz kanpoko zentroak eta udako ekintzak astialdian haurren arreta adibideak dira. Zerbitzu gehienak eskola azpiegituretan ematen dira eta horien erregistro eta jarraipena agintaritza lokalei dagokie. Langile taldeek eramaten dituzte, jagole deiturikoak, zeintzuk maiz haurrak eskola lokaletan biltzen dituzte. Eskozia osoan zehar seiehun eta berrogeitamar talde baino gehiagok daukate egun eskolaz kanpoko ordutegian hogeitamar mila haur baino gehiagoren ongizatea zaintzeko erantzukizuna. Zentro bakoitzak batazbeste bost jagole ditu, Eskozia osoan hiru mila astialdiko jagole guztira daudela esan nahi duena.

Xedeak

Lorpenak

Argibidea: laguntza ematea, argibidea eta baliabideak ematea astialdian haurren arretan zerikusia duen edozeini.

Gurasoei eta zerbitzu berri eta jadanik dauden zerbitzuen zuzkitzaileei aholkularitza, argitalpen eta prestakuntza eskurakorra erraztu.

Ikerkuntza: ikerketa garrantzitsuak suspertzea eta prestakuntza eta titulazio egokien garapena bultzatzea esparru honetako langileentzat.

Gobernu lokal eta estatu mailako gobernuarekin bat lan egitea, astialdian haurtzaroari emandako arretarako politika egokiak garatzeko.

Elkartrukea: Ideia eta esperientzien elkartrukerako forua baimentzea.

Astialdian haurtzaroari arretan lan egingo duten hogei sare lokal autonomo baino gehiago ezartzen laguntzea

Sentsibilizazioa: astialdian arreta izateko beharrari buruzko kontzientzia publikoa gehitu, eta modu honetan gobernuko maila guztietan behar honi erantzunak estimulatzea.

Erresuma Batuko Haurtzaroari Arreta Nazio Batzordean parte hartzea haurtzaroari arretaren etorkizunerako

Kideak: kide desberdinen arteko kolaborazio aukerak ikusi.

Prestakuntza ekimen desberdinetan laguntzea eta milaka jagole berri fitxatzea Kalitate Berme Plana garatzea, Aiming High Scotland

Kalitatea: haur eta gurasoei kalitatezko zerbitzuak eman ditzaten kideak eragin.

SOSCN- k jolasaren eskubidearen alde eta astialdian prestakuntzaren azpiegituren garapenaren alde egiten du. Ikerkuntza berrikuntza proiektu anitzetan parte hartzen du, eta bere xedeen artean aukera berdintasuna eta Europako eta mundu osoko astialdiko beste erakundeekin loturen garapena praktika egokiak konpartitzeko.

Haurtzaroari Arreta Estrategia eta Loteria Fondoei buruzko mintegiak antolatzea emaitza onekin.

ENSAC 1998 "The Future of the Child" (Haurtzaroaren etorkizuna) Nazioarteko Kongresua antolatzea.

SOSCN- k astialdiko arreta zerbitzu guztiak Nazio Batuen Haurren Eskubideen Konbentzioko printzipioen arabera eta horrekin bat datozen gaien arabera izan behar direla uste du, 1995ko (Eskoziar) Haur Legean agertzen den legez, bereziki haurrari zuzenean ukitzen dion guzti horri buruzko erabakietan parte hartzera duen eskubideari dagokionez. Zerbitzuek ere etnia minoritarioetatik datozen haurren eta behar bereziak dituzten haurren beharrak bete beharko lituzkete.

Bake heziketa astialdian scottish out of school care network (soscn)

145