* * *
MACIEJ IŁOWIECKI (1935) - dziennikarz, publicysta, eseista. Ukończył biologię (spec. biochemia) na UW, potem przeszedł wszystkie szczeble zawodowego dziennikarstwa. Brał udział jako świadek bądź i współuczestnik w wielu historycznych wydarzeniach współczesnej Polski. Medioznawca, zajmuje się etyką mediów, historią nauki i wydarzeniami współczesnej cywilizacji. Wiceprzewodniczący Rady Etyki Mediów kilku kadencji. Autor 10 książek i licznych publikacji, wykładowca wyższych uczelni w Polsce i zagranicą. Był ekspertem "Solidarności" od spraw mediów, do żadnej partii nigdy nie należał, ale nie kryje sympatii do tych partii i organizacji, które cenią tradycję i słuchają niezależnych opinii.
Książka Macieja Iłowieckiego jest historią mediów od czasu, gdy pojawiła się refleksja o powinnościach dziennikarzy wobec społeczeństwa, czyli niemal od narodzin prasy. Poznajemy próby formułowania reguł, jakie winny obowiązywać dziennikarzy podejmowane w różnym czasie w różnych krajach. Szczególnie ciekawie autor pokazuje manowce, w jakie media i dziennikarze wchodzą niepostrzeżenie, pokusy, jakim ulegają zapoznawszy podstawowe normy moralne. Jego kompendium wiedzy o mediach powinno stanąć na półce w każdej redakcji, ale i w prywatnej bibliotece każdego dziennikarza. Magdalena Bajer - publicystka, wieloletnia przewodnicząca Rady Etyki Mediów
* * * Jeśli czwarta władza nie odzyska kręgosłupa, jeśli nie będziemy znali odpowiedzi na pytania podstawowe, jeśli nie będziemy wiedzieć gdzie jesteśmy i kim jest dziennikarz zdechniemy. Książka byłego prezesa SDP Macieja Iłowieckiego mam nadzieje jest przystankiem w drodze, daje możliwość kolejnej autorefleksji zarówno dziennikarzom jak i tym którzy czwartą władzę obserwują Krzysztof Skowroński - Prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
* * * Uniwersalne zasady etyczne w dzisiejszych polskich mediach niemal przestały istnieć. Skolonizowały je nadregulacje prawne, wykończyło polityczne zaangażowanie dziennikarzy, stosowanie podwójnych standardów wobec "swoich" i "tamtych". Książka Macieja Iłowieckiego to potrzebna próba wskrzeszenia etyki pracy ludzi IV władzy. Wiktor Świetlik - publicysta, dyrektor Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
Książka pod patronatem:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich
Cena: 39,90 ISBN: 978-83-62268-74-0
wydawnictwofronda.pl fronda@fronda.pl facebook.com/FrondaWydawnictwo
maciej iłowiecki pilnowanie strażników
Dziennikarze to strażnicy prawdy i demokracji. Ale okazuje się, że strażników trzeba pilnować, aby nie zapominali, że uprawiają zawód zaufania publicznego, że są “czwartą władzą” o ogromnych wpływach. Jeżeli praca dziennikarza nie opiera się na etyce, to staje się zwykłą propagandą lub oszustwem. Ta książka to kompendium wiedzy dla wszystkich, którym zależy na zachowaniu godności tego zawodu. Autor w jednym tomie zawarł historię etyki mediów, przedstawił rozwiązania tych trudnych problemów w różnych krajach, zebrał dokumenty dotyczące tego zagadnienia. Ta książka to punkt wyjścia do wszelkich dyskusji o kondycji etyki dziennikarskiej.
MACIEJ IŁOWIECKI
Informacja nigdy nie jest czystą informacją (...), zawsze związana jest z etyką i może zatem służyć dobru lub złu. * * * Dzielenie się prawdą (przynajmniej taką, jaką z całą starannością da się ustalić), jest także podstawową etyczną powinnością mediów. * * * Najprzemyślniejsze kłamstwa hodowane są z ziaren prawdy. * * * Mimo przeróżnych manipulacji, media nie muszą kłamać bezpośrednio. One tylko organizują zbiorową wyobraźnię i zakreślają jej granice. Właśnie - granicę! * * *
pilnowanie strażników ETYKA DZIENNIKARSKA W PRAKTYCE
Do świata dziennikarskiego wkracza tandeta i upolitycznienie. Trzeba to zatrzymać za wszelką cenę (choć broń Boże nie za cenę ograniczenia wolności słowa!), ponieważ wolne i rzetelne dziennikarstwo jest głównym filarem demokracji.
ilowiecki
27/09/12
15:25
Page 521
521
Spis treÊci
I. ÂWIATEM RZÑDZI INFORMACJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 II. PRAWDZIWY DIALOG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. O tym, co powinno byç wa˝ne dla POLSATU . . . . . . . . . . . Jak powinien informowaç POLSAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Jak dzieliç si´ prawdà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11 14 15 17
III. PRAWDA I ZAUFANIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1. Kilka refleksji o prawdzie w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 IV. MEDIA – KREACJA CZY INFORMACJA 1. Czemu o tym pisaç nie chcà? . . . . . . . 2. Co zobaczà kosmici . . . . . . . . . . . . . . 3. Wspó∏twórcy naszej wyobraêni . . . . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
33 33 35 42
V. NIECO HISTORII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 1. Od dawna we Lwowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 2. Kodeks z PRL-u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 VI. ODNOWA W SDP W 1980 ROKU . . . . . . . . . . . 1. Kongres niezwyk∏y najbardziej i czo∏gi . . . . . . . 2. Nowe przymierze KoÊcio∏a z kulturà . . . . . . . . . 3. Dziwne rozmowy w Magdalence i Okràg∏y Stó∏
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
53 56 58 60
ilowiecki
522
27/09/12
15:25
Page 522
SPIS T REÂC I
VII. RADA WA¸¢SY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 VIII. ÂWIETNY POCZÑTEK NOWEJ ETYKI MEDIÓW . . . . . . . . . 67 1. Karta Etyczna Mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 2. Propozycje o. Leona Dyczewskiego i ks. Wies∏awa Al. Niew´g∏owskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 IX. O WARTOÂCIACH CHRZEÂCIJA¡SKICH . . . . . . . . . . . . . . . 75 1. Âwiecka synteza wartoÊci i ich katolicka wyk∏adnia . . . . . . . 77 X. ÂWIECKIE AKTY, KONWENCJE, UMOWY . 1. Karta wolnej prasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Dziennikarze z USA o sobie . . . . . . . . . . . 3. Ameryka Latynosów i zjednoczona Europa
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
81 82 84 85
XI. JESZCZE O CENZURZE I O NOWYCH KODEKSACH . . . . . 89 XII. ODNAWIANIE KODEKSU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 1. Wiatr wolnoÊci nie zawsze pomaga w walce z fa∏szem . . . . 96 XIII. NARODZINY RADY ETYKI MEDIÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 1. Pierwszy Regulamin Rady Etyki Mediów (1996) . . . . . . . . 100 2. Nowy Regulamin Rady Etyki Mediów (2010) . . . . . . . . . . 102 3. Troch´ o radach etyki mediów zabijanych przez media . . . 103 XIV. SKANDYNAWOWIE O NIEZALE˚NOÂCI DZIENNIKARZY Poszukiwanie zysku a niezale˝noÊç redakcyjna . . . . . . . . . . . Norweskie Êrodowisko medialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prawne i praktyczne aspekty zapewniania niezale˝noÊci redakcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Relacje mi´dzy redaktorami naczelnymi i dziennikarzami w Norwegii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak dziennikarze i redaktorzy naczelni unikajà wp∏ywów polityków i przedsi´biorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ró˝nice mi´dzy Polskà i Norwegià . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
107 107 109 114 118 119 122
ilowiecki
27/09/12
15:25
Page 523
S P IS T R E Â C I
XV. RADA W OGNIU WALKI: KONFERENCJA MEDIÓW POLSKICH I KARTA ETYKI MEDIÓW . . . . . . . . . . . . 1. Komentarze do zasad etyki mediów . . . . . . . . . . . . . 2. Czym Rada by∏a i czym nie by∏a . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Czas na przyk∏ady o co chodzi∏o . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
125 126 132 133
XVI. REM – KADENCJE I KOLEJNE SK¸ADY . . . . . . . . . . . . . . . 139 XVII. 17 ZASAD CZYLI… DEKALOG DZIENNIKARZA . . . . . . . . 155 1. PowinnoÊci i grzechy mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155 1. Wspieraç walk´ o wolnoÊç s∏owa na Êwiecie . . . . . . . . . 156 2. Walczyç o niezale˝noÊç mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 3. Byç odpowiedzialnym za s∏owo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 4. S∏u˝yç prawdzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 5. Nie pozoruj obiektywizmu i neutralnoÊci . . . . . . . . . . . 161 6. Nie zwi´kszaj obszaru rzeczywistoÊci kreowanej . . . . . 163 7. Nie odbieraj informacjom rzetelnoÊci . . . . . . . . . . . . . . 165 8. Nie baw si´ opinià publicznà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 9. Nie niszcz hierarchii autorytetów i problemów . . . . . . 169 10. Nie wykorzystuj emocji ludzkich . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 11. Nie ulegaj terrorowi poprawnoÊci politycznej . . . . . . . . 172 12. Nie ulegaj terrorowi rozrywki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 13. Dostrzegaj ró˝nic´ pomi´dzy k∏ótnià a debatà . . . . . . . 176 14. Broƒ s∏abszych i upoÊledzonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 15. Propaguj dobre wzory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 16. Zawsze broƒ demokracji i kontroluj w∏adz´ . . . . . . . . . 180 17. Uznawaj istnienie wartoÊci uniwersalnych, trwa∏ych i niezbywalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 2. O godnoÊci i uzale˝nieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 3. Dwoisty charakter mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 XVIII. O WA˚NOÂCI SUMIENIA . . . . 1. Rada Europy o etyce mediów Klauzula sumienia . . . . . . . 2. Standardy CBS . . . . . . . . . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
189 189 190 192
523
ilowiecki
524
27/09/12
15:25
Page 524
SPIS T REÂC I
XIX. PRZYK¸ADY DZIA¸ANIA RADY ETYKI MEDIÓW 1. O historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. O telewizji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. O agresji w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. O podawaniu êróde∏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. O ochronie mniejszoÊci religijnych . . . . . . . . . . . . 6. O mediach i reformach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. O etyce w konkretnych programach TV . . . . . . . . 8. O obsadzaniu stanowisk w TVP . . . . . . . . . . . . . . 9. O mediach i idei «ma∏ych ojczyzn» . . . . . . . . . . . . 10. O negatywnych stereotypach . . . . . . . . . . . . . . . . 11. O obywatelskiej odpowiedzialnoÊci mediów . . . . . 12. Skargi, wyjaÊnienia, inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13. List w sprawie skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Przyk∏ad maila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Raport REM za rok 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16. Spór z Fundacjà Helsiƒskà . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. O skandalu w Strasbourgu europose∏ Czarnecki . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
195 196 197 199 200 201 201 202 203 204 205 205 206 207 210 211 215 227
XX. WIATR NIE WIEJE KA˚DEMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 ANEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 SPIS DOKUMENTÓW . . . . . . . . . . . . . . . LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . O AUTORZE (nota biograficzna redakcji) LAUDACJA – Z¸OTA WAGA 2009 . . . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
497 505 513 517