Gül Şehri DİYARBAKIR kırlı Matrakçı Nasuh’un 16.yüzyılda meydana getirdiği ‘Beyan-ı Menazir-i Sefer-i Irakeyn’ adlı eserinde resmedilen bir minyatürde şehrin surlarının dışında büyük gül bahçeleri resmedilmektedir. Evliya Çelebi’de Seyahatnamesi’nde Diyarbakır güllerinden söz ederken: ‘Büyük nehrin aktığı toprakların iki tarafı da “gül bahçeleri” güzel kokulu bostan ve reyhan bahçeleridir. Buralar vilayet halkının altı ay boyunca Diyarbekir’in Dicle fasıllarını yaptıkları mesire yerleridir’ der.493 O dönemlerde ilde 24 gül çeşidi yetişmekteydi. Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki belgelerden Diyarbakır’da önemli gülcülük araştırmaları yapıldığı anlaşılmaktadır. Diyarbakır halkını gül bahçeleri tesisi ve gül yağı imalatı hakkında bilgilendiren Mustafa Efendi’ye 27 Haziran 1900 tarihinde ödül verilmiştir. 1992, 17: 46; Baytop, T. (). “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Anadolu’da Yağ Gülü Yetiştirilmesi Ve Gül Yağı”- Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bült. 1990, 4:8; Baytop, T. The production of oil-bearing rose and rose oil in Anatolia during Ottoman Empire – K.H.C. Başer and N. Güler: Essential Oils for Perfumery and Flavours 54, İstanbul. 1993. 493 Kaya, H. M. “Sevgi Kenti Diyarbakır”, THY Skylife, Eylül 2010.
386
Gül kesme çiçek, süs bitkisi ve gül yağı elde etmek için yetiştirilen önemli bir bitkidir. Dünyada gül yetiştiriciliğinin yapıldığı başlıca ülkeler; Türkiye, Bulgaristan, Fas, Bağımsız Devletler Topluluğu, Meksika, İran, Hindistan, Güney Afrika, Suudi Arabistan ve Mısırdır. Türkiye’de 23 Rosa türü olmasına karşın gül yağı üretiminde Rosa Damascena kullanılmaktadır.494 Gül, 1–2 metre arasında uzayabilen, uzun ömürlü bir bitkidir. Bol saçak köklüdür. Gövde ve dalları dikenlidir. Çok değişik çiçek rengine sahiptir. Çiçekler pembe, beyaz, kırmızı, sarı, portakal renklerinde olabilir. Yabani gül olan kuşburnunun meyveleri C vitamini yönünden zengindir. Güller üzerinde yapılan melezleme çalışmaları, yüzlerce yeni kültür formunun oluşmasını sağlamıştır. Yağ gülü etrafı açık havadar, bol ışıklı, ilkbaharda kurak ve don olmayan ve çiçek zamanı çiğ düşen iklim bölgelerinden hoşlanır. Gül, toprak istekleri yönünden pek seçici değildir. 494 Demircan V. “Isparta İlinde Gülün Üretim Girdileri, Maliyeti ve Karlılığının Belirlenmesi.” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2005, s. 9–3.