Bu olayı Evliya Çelebi şöyle anlatıyor; Ebul Fetih Gazi Ayasofya’yı temaşa etti, hayran kaldı. Hemen Gazi Muhammed Han bu mabedi keşişlerin koyduğu putlardan temizleyip pak eyledi nice bin yerde amberdanlar ve micmerdanlar( buhurdanlıklar) ile güzel kokulu öd ve amberler yakup cami içre guzatı müsliminin dımağları muattar olup…411. Aynı şekilde Sultan IV. Murad zamanında depremden harap olan “Gül cami”sini tamir ettirdikten sonra gülsuları ile temizletip sonra ibadete açtırmıştı. Evliya Çelebi; Kubbesi gül şeklinde olduğu için gül cami derler, tamiri itmam buldukda yüz güğüm gülâb ile derun-ı camii gasl eylediler…412 diye yazar. Kâbe de hac zamanı güzel kokulu sularla yıkanıyordu. Osmanlıların idaresine girdikten sonra her yıl hac için yola çıkan surre alayı Kâbe’nin yıkanması için gül yağı, gülsuyu ve özel olarak hazırlanmış güzel kokulu sular gönderiliyordu. Bugün Mekke’deki Kâbe’de her yıl İran’ın Kamsar bölgesinden gelen gülsularıyla yıkandığı yazılmaktadır. 411 Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zıllî , “Evliya Çelebi Seyahatnâmesi”, Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu , 1. Kitap. Orhan Şaik Gökyay. 1.Baskı İstanbul Şubat 1996. Yapı Kredi Yay.. S. 44. 412 Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zıllî , “Evliya Çelebi Seyahatnâmesi”, Aynı eser. S. 91.
Parfümün Hikâyesi Parfümün hikâyesi daha sonra da aynı önemle devam etti. Doğunun gizemli güzel kokuları Arap tüccarlar tarafından Mısırın limanı İskenderiye’ye taşınıyor, oradan da Venedikli tüccarlar tarafından Batıya naklediliyordu. Bu sebeple Venedik tütsü ve güzel kokunun deposu haline gelmişti. Ortaçağda Avrupa, güzel kokulu maddeleri Haçlı seferlerinden dönen senyörlerle tekrar keşfetti. Haçlı seferlerinden geri dönenler kadınlarına ekzotik kokular ve kendileri için de gülsuyu, Kıbrıs’ın fethinden dönenler ise “eau de chypre” selvi suyunu getirmişlerdi. Binbirgece masallarının diyarından getirilen güzel koku kullanma modası kısa zamanda yayıldı. Güzel kokuları getiren senyörler şatolarında bizzat kendi kokulu yağ ve esanslarını hazırlama çabasına girmişlerdi. Venedik’ten gelen parfümler yüksek fiyata alıcı buluyordu. Venedik parfümcülüğün merkezi haline geldi. 14. yüzyılda soylu hanımlar tarafından en çok kullanılanlar; saçlar için menekşe, zambak, süsen, ve gül kokulu pudralar, Güzellik suları olarak; imbikten geçirilmiş tarçınlı, kafurlu limonlu sular, nefesleri güzel kokutmak için; zencefil, sakız
Gül Şehri Diyarbakır Sempozyumu 24 Mayıs 2011 339