gül yetiştirmekte idi. O tarihlerde Hani ve Lice havalisinde ehemmiyetle yetiştirilen güller ticaret maksadı ile vilayet merkezine kadar sevk olunuyordu. 1315 tarihinden itibaren vilayette gül istihsalatı fevkalade çoğaldığından 400 dirhemden ibaret olan beher okkası şimdiki para ile beş kuruşa (yıl olarak 1936 yılı kastediliyor) satılmakta idi. Vaktile her evde lakaal birer kilo gül suyu bulunduğundan ihtihsalatı fazla idi. Gülsuyu maimukattar olmak itibarile önceleri göz ve vücut iltihaplarına karşı deva olarak ta kullanılırdı. Düğün ve mevlitlerde gümüşten mamûl Gülabdanlıklarla halk üzerine gül suyu serpmek adet idi. Gerek erkek ve gerek kadın cemiyetlerinde senede tahminen beş altı bin kiloluk gülsuyu sarf edilmekte olduğu rivayet edilirdi” Diyarbakır’da Yakın Zamana Kadar Yetiştirilen Gül ve Çiçek Çeşitleri Beyaz gül, Krem gül, Mikado gül, Arif Bey gülü, Rumkale gülü, Hacı İbrahim gülü, Koyu sarı gül, Açık sarı gül, Fes kırmızısı gül, Malaya gülü, Üç renkli aşılı gül, Cevat Paşa gülü, Malta gülü, Dantilamur gülü, Pembe esans gülü, Viktorya gülü, Asma gülü, Çeper gülü, Sultan gülü, Yediveren gülü, Yüz yaprak gülü, Nesrin gülü, Yabani beyaz gül, sarmaşık gülü. Güllerin yanı sıra sardunya, hüsnü yusuf, karanfil, aslanağzı, hercai menekşe, ful, nişan
çiçeği, brağonya, küpe, gilye, ortanca, zambak, Telgraf, ıtır, şebboy, kamelya, flördamur, düğme, mercan, pırpır (gündüz safa) çiçekleri. Şehirdeki hemen, hemen bütün evlerde bu çiçeklerden bir kaçı bulunur idi. Köşklerin bahçeleri, mesire yerleri adeta bir gülistanı andır idi. Ayrıca her evin avlusunda bu güllerden ve çiçeklerden bazıları yetiştirilmekte idi. Bu güllerin yapraklarından yapılan gül şurubu, çiçek ve menekşe şurupları, çayları ve bilhassa harir (Şarab-ı Harir) adı verilen şurubu misafirlere ikram edilen en güzel içecek idi. Diyarbakır Salnamelerinde Gül ve Menekşeler İle İlgili Bilgiler “Dicle nehrinin sağa ve sola temayül ede ede cereyan-ı tabiisinin teşkil etmekte olduğu cetveller o manzaraya başka letafetler vermekte ve bahçelerin bazısında huda-yi nabit menekşe çiçeği, yetiştirilen gülfidanları adeda birer gülzar-ı nükhet-i nisar-ı letafet teşkil edip bülbüllerin, tuyugun enva-ı nağamat-ı ferah efzası da da teşnif-i sevami eyler.Mevsim-i Rebinin bidayetinde menekşe ve nihayetinde gülistan mesireleri olur” Diyarbakır güllerinden çok güzel rakı, menekşelerinden ise likör yapılırdı. Gül rakısı ile ilgili Av. İhsan Biçici bir sohbetimizde bana şu bilgileri aktarmıştır: “Naim Efendi çok güzel gül rakısı ve menekşe likörü yapardı. 1953 yılında Ziya Gökalp Lisesi talebeleri olarak hocaları-
Gül Şehri Diyarbakır Sempozyumu 24 Mayıs 2011 203