GİRİŞ Divan şairleri, bülbülün gecelerini beste yapmakla geçirdiğini söyler. Seherin en güzel vaktini bekleyen gülün açılışındaki hikemi ve mucizevî anı yakalayabilmek ve yaptığı beste ile o ana eşlik etmek için sabaha kadar uykuya direnirmiş bülbül. Ne var ki gün ışığı bülbüllere feryâd u figân vakti oluvermiştir birden; gece boyu uykusuzluğa diretmiş ama o mucizevî anın son kertesi olan uyanış vaktinin en müstesna anını, gülün açılma anını, kaçırmıştır bülbül yorgunluktan bitap… Gül’ün duygu ve inanç dünyasında yoğun sembollerle kullanıldığı yegâne insanî coğrafya Osmanlı coğrafyası olmuştur. Özellikle edebiyat ve inanç alanında gül nesnel olarak başka çiçek türlerine göre hatırı sayılır bir değer bulmuştur. Doğrudan gül üzerine ya da gül ile birlikte başka nesnelerin ilişkilendirilmesi üzerine sembollerle ifade edilen güzellemeler yapılmıştır. Bu ilişkilendirmenin en yoğun işlendiği iki konu daha bir ön plana çıkmıştır. Gül ile bülbül ve Gül ile Hz. Muhammed. Edebiyat ve inanç dünyamızda derin bir karşılığı olan gül çiçeğinin reel/ekonomik haya-
tımızdan unutulmuşçasına uzaklaşmış olması, söz konusu hayattan uzaklaşmanın yıllar öncesinin gül kokan, güllerle bezeli Diyarbakır’ın bağlarından, bahçelerinden ve şiirlerinden, türkülerinden kısacası edebiyatından ve estetik dünyasından olması Diyarbakır için tarihinin önemli kırılma noktalarından birisi olmalıdır. Çünkü yeryüzünün en eski gül yetiştiriciliği bu topraklarda yapılmış. Dahası Diyarbakır çevresinde 24 çeşit gül yetiştirildiği ve en kayda değer olanın da Muhammedî Gül olduğu bilinmektedir. Gülün Diyarbakır’dan Gidişi Kendisi de bir Doğulu yani Şarklı olan Edward W. Said, Şarkiyatçılık adını verdiğini çalışmasında Chateaubriand’ın Şarka yaptığı seyahatlerini yazdığı eserindeki bir cümleye alarak bir yorum getirir. Chateaubriand’a göre Şark Batılılar tarafından yenilenmeyi bekleyen yıpranmış bir tabloydu. Şark’da yine de umut vardı. Çünkü Şarklılar ne de olsa “yaban haline geri dönmüş uygar insandı.”148 Batılıların kastı Şarklıların yani Müslümanların medenî olduğu yönündeki görüş doğrudur. Çünkü dünyanın sürekliliği tartışmasız olan medeniyet havzası 148 Edward W. Said, Şarkiyatçılık, Çev.Berna Ülner, Metis Yay. Beşinci bas. 2010, s.183.
Gül Şehri Diyarbakır Sempozyumu 24 Mayıs 2011 125