FJØLNIR2012

2012

MEG IN FE

0 5 A

FJØLNIR

SKRA ST ROY UD FØ EN G T LA

012

–2 1962

FJØLNIR2012

VITJA OKKUM Á MFS.FO

Blaðstjórar: Regin Berg Teitur Vágadal Blaðfólk: Birita í Dali Marin Helena Hentze Jógvan Svabo Samuelsen Rannvá Clementsen Cecilia Nolsøe Poulsen Ann Krista í Dali Bára Jákupsdóttir Rættlestur: Erling Isholm Uppseting: Martin Mohr Olsen

ALT OKKARA TILFAR ER AT FINNA Á NETINUM

mfs@mfs.fo www.mfs.fo www.mfs.fo/fjolnir

Hug at gerast limur í MFS? Til ber sjálvandi at melda seg til á heimasíðuni. Øll tiltøk okkara vera lýst á heimasíðuni, saman við týðindum og greinum.

Eisini eru leinkjur víðari til allar myndir okkara, sjónbond, plakatir, bløðini Fjølnir og Pisan, sambandsmøguleikar og mangt, mangt annað.

Samband: Meginfelag Føroyskra Studenta Vesterbrogade 17 A 1620 København V Tlf. nr. (+45) 31 76 85 88 E-mail: mfs@mfs.fo

MINNIST TIL AT VIT SJÁLVANDI EISINI ERU Á FACEBOOK Í skrivandi stund eru fleiri enn 1000 fólk vinir við okkum á Facebook, ætlanin er sjálvandi at vit eru nógv fleir. Kom og blív vinur við okkum á: facebook. com/minfelagforoyskrastudenta, soleiðis ert tú kunnað/ur um øll tiltøk okkara.

Tosið við okkum

Tá tit flyta heim aftur trygging.fo

At seta búgv, fáa børn, keypa bil ella bara at flyta úr einum stað

í annað, kann broyta tykkara tryggingartørv. Tí er umráðandi, at tit fáa góða ráðgeving, soleiðis at familjan er í tryggum hondum.

Tosið við okkum, tá tit flyta heim, so eru tit tryggari.

Fjølnir

» blaðfólk fyri fjølnir 2012

BLAÐFÓLK FYRI FJØLNIR 2012

Regin Berg

Teitur Vágadal

Birita í Dali

Rannvá Clementsen

Formaður í MFS

Næstformaður í MFS

Forkvinna í MFS-Kbh

Pressuchefur

reginberg@gmail.com

tv0208n3@skulin.fo

biritadali@hotmail.com

rannvac@gmail.com

Lesur Master of

Lesur: Lesur BSc í

Lesur Lesur scient.

Lesur: Lesur cand.

Arts in Politics

sjúkrarøktarfrøði

pol á Københavns

jur. á Københavns

and International

á Fróskaparsetur

Universitet

Universitet

Relations á University

Føroya

of Aberdeen

Og sjálvandi eisini ein stór tøkk til øll tykkum sum hava hjálpt okkum at gera hettar blaðið til verðuleika.

Lesandi, ið Guðrið Poulsen

Jógvan Svabo

Martin Mohr Olsen

hava hjálpt

Forkvinna í MFS-FO

Samulesen

Miðlar og KT

okkum at

gudrid86@hotmail.com

Kassameistari

mohrolsen@gmail.com

skriva greinir,

Lesur BA í føroyskum máli á Fróskaparsetur Føroya

myndafólk,

jogvans@gmail.com Lesur MRes í

lýsarar, sam-

Lesur cand.jur.

Sociolgy and Interna-

starvsfelagar,

á Københavns

tional Relations

limir í ráðnum,

Universitet

á University of

nevndunum og

Aberdeen

í sjálvum MFS - stóra tøkk til tykkum øll, hettar var eitt megnar arbeiði!

004 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

G MFS O

M FS m fs .fo

um MFS » innihaldyvirlit

SETR IÐ s etur.fo

IL NDI T LESA LLUM ÓÐA Ø IÐ BJ SETR

É F A C A V O T S I S LE I F I W S I P Y E I ÓK N G U H R A R T ð ø S r t E a l L á Ská m - 15.00) ö r t s já Ö 0.00 )

H

(1 g 7.00 a 1 d a 0 n tralt n Má ag (10.0 e s i nd Hósd til lesa rvi

.

kum m samsta ø t l i t i r ar fy öm í tøttu p i k s Östr MFS á j h m í býnu rið. um n u t m í e t við S í dag g og i d n a til les a, mánada eitt k ø t eru ra un Hølini gar um vik ova ella ba lini ø t a tveir d . Sum lesis hittast eru h g hósda á lesandi at j stað h röm ófør. t rell B hjá Ös g o net t s y e l tráð s i p y e Ók kaffi. r a j g bryg

GIS K ÁVE TILTØ

NÓGV /ostrom mfs.fo www.

kkara síðu o K heima TILTØ di tiltøk á árið. n lt ANDI KOM fyri koma tiltøk eru a á S í s k r á h u g a v e rd Nógv

006 — Fjølnir2012

Ö STR ÖM f a c e b o ok.com /os trom

vitja okkum á: mfs.fo

INNIHALDSYVIRLIT UM MFS síða 010 – 043

UM MFS síða 045 – 101

LESTRARLÍV síða 104 – 131

ÍBLÁSTUR síða

134 – 205

LESTRARHJÁLP síða 208 – 234

UM MFS síða 010 – 043 010-013.....Føroyar draga - Oddagrein 014-115..... Næstformaðurin skrivar. 50 ár við eldsálum.

016-017..... hví MFS? Hugleiging um arbeiðið hjá MFS. 018-019..... Retrospekt - eitt ár við bólkaarbeiði í ráðnum hjá MFS. 020-023.... Virksemi hjá Keypmannahavnarnevndini og eitt sindur um ræstkjøtaveitsluna 024-026.....Virksemi hjá Føroyanevndini í 2011 028-035.... VITAN2011. Frágreiðing, hugleiðing og myndir frá tiltakinum VITAN2011 og lýsing av VITAN2012.

036-039.....Pisudagar 2011. Frágreiðing av árliga tiltakinum hjá ASK, MFS og Eik. Myndir eru eisini.

040-043.... JobMatch2011. Tiltaki er nú flutt til Føroyar, vit ummæla.

um MFS » oddagrein - føroyar draga

» FORMAÐURIN SKRIVAR

Regin Berg

Lesur Master of Arts in Politics and International Relations á University of Aberdeen Aldur: 22 Er úr Tórshavn, búsitandi í Aberdeen

reginberg@gmail.com

FØROYAR DRAGA EIN KANN SIGA, HVAT EIN VIL UM FØROYAR, OYGGJARNAR ERU DRAGANDI. UPPÁ SO NÓGVAR MÁTAR ERU FØROYAR EITT TAÐ BESTA STAÐIÐ AT VERA Í HEIMINUM. BÆÐI TÁ TAÐ KEMUR TIL TAÐ SOSIALA, ÍTRIV OG AT HAVA EITT ARBEIÐI VIÐ MEINING. HAR ERU NØKUR FÁ TING, SUM HALDA FÓLKI FRÁ AT KOMA HEIM AFTUR, MEN HESI ERU OFTA LUTVÍST LØTT AT BROYTA ELLA KREVJA BARA EITT LÍTIÐ SINDUR AV DIRVI. HEIM Føroyar hava ein fyrimun fram um

øll onnur støð, tá tað kemur til føroyingar.

Føroyar eru heima. Tað er har familja er, har vit kenna hvørja gøtu, og ofta har vit veruliga føla, at tað er vert at leggja okkara orku, tíð og kærleika. Harumframt eru Føroyar mitt í vesturheiminum. Mitt ímillum USA og Evropa, og so hvørt sum arktiska økið verður meira týdningarmikið, fara Føroyar bara at blíva eitt uppaftur “størri” knútapunkt millum heimspartar.

010 — Fjølnir2012

Tað er eisini í Føroyum, at vit veruliga kunnu gera mun sum menniskju. Í flest øllum øðrum londum eru vit bara ein út av tíggjutúsundatals øðrum fyritøkum ella ein út av hundraðum ella túsundum av arbeiðarum. Tað er næstan eingin, sum veruliga fær møguleikan til at forma, skapa og umboða í eins stóran mun, sum ein kann í Føroyum. Ert tú á onkrari stevnu, roynir tú at selja okkurt, ella samstarvar tú í altjóða høpi, er tað so ótrúliga lætt

vitja okkum á: mfs.fo

oddagrein - føroyar draga « um MFS

hjá tær at vera “føroyingurin” og harvið umboða eitt heilt land, eitt øki við lutvíst stórum týdningi innan summi øki. Fyri ikki at tosa um hvussu stóran týdning hvør einstakur persónur hevur á arbeiðsplássum, og hvussu lætt tað er at “sleppa framat” í Føroyum. Í so máta eru Føroyar perfekta staðið til sjálvi at forma sín arbeiðsleiklut. Tú ert ikki bara eitt tal, ein lutur í maskinuni. Tú ert ein einstaklingur og formar tín egna leiklut í heildini, og tú kann veruliga gera mun í Føroyum.

FORÐINGAR Har eru tó nakrir

teimum, sum búgva í og ætla sær at búgva í Føroyum, at tað almenna eigur at gera sítt ítasta.

Verkætlanin hjá VITorka at seta upp vindmyllur í Tórshavn og brúka tær til at hita hús, er eitt frálíkt dømi um, at Føroyar eru so mikið ríkar frá náttúrunnar hond, at vit kunnu skapa eitt samfelag, sum á nógvum økjum er bíligari enn aðrastaðni. Verkætlanir sum hendan prógva eisini, at tað

Har er tó eisini sera nógv á hesum økinum, sum útisetar, lesandi í Føroyum og restin av fólkinum kann gera uttan hjálp frá landinum.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

faktorar, sum gera tað meira torført at koma heim aftur. Væntandi kapping, og harav ov høgt prísstøði, er ein teirra. Ferðaprísurin til og frá Føroyum er láturligur. Serliga loftvegis. At prísurin er so nógv hægri, nú tað bara er eitt flogfelag, í mun til tá tað vóru fleiri, sigur eitt sindur um, at prísurin eisini er óneyðuga høgur. Tað er sum so løgið, at eitt fyri tað mesta alment felag sleppur at brúka sína monopolstøðu til tað. Tíbetur sær tað út til, at

kapping aftur kemur um flogrutuna. Økta kappingin merkir vónandi fleiri tilboð til brúkaran.

Væntandi (bíligir) bústaðarmøguleikar og prísurin á mati eru eisini trupulleikar. Tað almenna eigur, um ikki annað, at kanna út í æsir, hvat tað er, sum ger prísin so nógv hægri í Føroyum enn aðrastaðni. Er tað okkurt bygnaðarligt ella eitthvørt, sum sær út sum um, at tað almenna kann betra tað, so er hetta so mikið týdningarmikið fyri framtíðina hjá

er óneyðugt hjá okkum at bíða eftir eini politiskari skipan, um hon er lamin í klandri og atgerðarloysi. Vit kunnu sjálvi taka stig til at byggja eitt samfelag (uttanum politisku skipanina), sum ikki bara er lokkandi fyri føroyingar, men eisini ger at onnur fáa hug at koma henda vegin.

árgangur 01 — 011

um MFS » oddagrein - føroyar draga

MFS og fleiri onnur við okkum hava í seinastuni víst á, at ein annar trupulleiki er, at lesandi ikki altíð fáa arbeiði beint aftaná lesturin. Londini kring Føroyar gera alt tey kunnu fyri at lokka nýútbúgvin til sín.

Tey vita, at fólk við útbúgving, eins væl og flest øll onnur, vilja arbeiða.

Tey vilja skapa, og føla at lívið hjá teimum eisini hevur meining í mun til samfelagið. Framum alt hava fólk við útbúgving fingið sær eginleikar, sum eru virðismiklir hjá øllum samfeløgum, og sum eru gevandi fíggjarliga, sosialt og mentanarliga til økið, tey búsetast í.

ARBEIÐSLEYS LESANDI

Tað tekur tó eitt sindur av tíð at finna ella skapa sær eitt arbeiði. Tað

eru tey fæstu, sum fáa eitt arbeiði í Føroyum dagin eftir, at seinasta royndin er yvirstaðin.

Hevur tú ikki eina fasta inntøku av onkrum slagi, er tað torført at seta búgv í Føroyum. Serliga um tú hóast alt hevur eina íbúð, har tú ert.

Tað er somuleiðis lættari at finna eitt starv á tí staðnum, tú longu ert, síðani tú kann fara til starvssamrøður og kann leita meira effektivt enn gjøgnum internetið.

Omaná tað kemur so, at ert tú ikki í Føroyum, fært tú stuðul til at liva fyri.

FØROYAR ERU DRAGANDI. VILJA VIT TAÐ, KUNNU VIT EISINI GERA FØROYAR TIL EITT KNÚTAPUNKT MILLUM USA, EVROPA OG FRAMTÍÐAR ARKTISKU LEIÐINA VIÐ AT AKTIVT DRAGA UNGDÓMIN HEIM OG SAMAN SKAPA EITT UMHVØRVI, HAR MENTAN, GRANSKING OG NÝHUGSAN INNAN VINNULÍVIÐ BLÓMA. VILJA VIT TAÐ, KANN FRAMTÍÐIN BARA GERAST BETRI.

Tey, sum hava børn, vilja eisini helst geva børnunum hjá sær trygg kor. Vit kunnu til dømis hugsa okkum eitt nýútbúgvið par við børnum. Halda tey fram við at búgva í lestrarlandinum, t.d.

Danmark ella Svøríki, fáa tey bústað, arbeiðsloysisstuðul, og helst eisini íbúðar-stuðul, meðan tey leita eftir arbeiði. Flyta tey heim til Føroyar, kunnu tey búgva hjá foreldrunum og liva av teirra náði, um tey eru heppin at hava foreldur, sum eru hampiliga væl fyri. Hví skuldu tey tá torað at flutt til Føroyar – serliga um bert annað er føroyingur?

012 — Fjølnir2012

Í so máta er einki at ivast í, at Føroyar tapa kappingina um ungdómin.

Lesandi vilja arbeiða, men tey hava eisini brúk fyri einum ávísum peningaligum trygg-leika. Tá onnur lond siga sum so, at tey vinna ta íløguna inn-aftur (sera skjótt), sum tað kostar at stuðla útbúnum fólki eina løtu afturat, er spurningurin, hvørt Føroyar hava ráð til at lata vera, um landið vil hava fólk heimaftur, áðrenn tey festa røtur uttanlands.

vitja okkum á: mfs.fo

oddagrein - føroyar draga « um MFS

Føroyar eru dragandi. Føroyar verða uppaftur meira dragandi, um vit lokka fleiri ung fólk heim og veruliga geva landinum eina unga “sál”. Í so máta eru t.d. Tórshavnar Kommuna og Fróðskaparsetrið á rættari leið.

Tórshavnar Kommuna hevur lagt nógva orku í at skapa betri karmar kring mentan og ítrótt, eins og tað nú er blivið nógv meira innbjóðandi at vera á býarbókasavninum og lesa, práta við fólk og njóta dagin, SÁL OG NÝSKAPAN

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

umframt at tað sær út sum um, at ein nýggjur musikkskúli er ávegis. Fróðskaparsetrið er eisini, í samstarvi við MFS, farið at brúka tey lesandi sjálvi til aktivt at skapa eitt meira livandi og lokkandi umhvørvi fyri lesandi í Østrøms fabrikk. Tað er eitt fínt fyrsta stig og við bara eitt sindur av vilja og dirvi frá landsins síðu, kann ein av álvara skapa eitt øki kring eitt savnað Fróðskaparsetur, har tey ungu búgva bíliga og veruliga fáa

mentanina, gransking og vinnulívið til at blóma.

Føroyar eru dragandi. Vilja vit tað, kunnu vit eisini gera Føroyar til eitt knútapunkt millum USA, Evropa og framtíðar arktisku leiðina við at aktivt draga ungdómin heim og saman skapa eitt umhvørvi, har mentan, gransking og nýhugsan innan vinnulívið blóma. Vilja vit tað, kann framtíðin bara gerast betri.

árgangur 01 — 013

um MFS » 50 ár við eldsálum

» NÆSTFORMAÐURIN SKRIVAR

Teitur Vágadal Lesur: Lesur BSc í sjúkrarøktarfrøði

50 ár við eldsálum

á Fróskaparsetur Føroya Aldur: 31 Búsítandi í Tórshavn

tv0208n3@skulin.fo

MFS hevur valt at byrja ein nýggjan tátt, sum vit rópa “Ársins Pisa”.

Hetta verður gjørt samstundis, sum MFS fyllir 50 ár. Ársins Pisa er ein viðurkenning til fólk, sum hava virkað fyri lesandi í Føroyum og føroyingum uttanlands í útbúgvingarørindum. MFS vil við hesum veita serliga viðurkenning til teirra, sum virka fyri okkum lesandi.

SØGAN

Tað eru summi fólk, sum skara eyka burturúr, eru eldsálir, og sæst hetta á øllum økjum. Útbúgving er einki undantak, og vil MFS eisini við hesi viðurkenningini varpa ljós á tey fólk, sum gera eitthvørt eyka fyri útbúgving.

Hvør, ið verður fyrsta MFS viðurkenda Pisa sæst longri inni í blaðnum.

014 — Fjølnir2012

MFS MFS er felagið fyri lesandi, og vil

áhaldandi varpa ljós á korini hjá studentum.

Við hesi viðurkenning vilja vit eisini varpa ljós á korini hjá útbúgving í Føroyum, og hvussu umstøðurnar eru hjá lesandi í útlondum. Útbúgving er framtíðin og ungdómurin er framtíðin, verður mangan sagt. Ásannandi at tíðirnar eru trongar og peningurin kanska ikki tann heilt nógvi, vil MFS við hesum í huga veita eitt herðaklapp til tey, sum hjálpa studentum í øllum tíðum, góðum og ringum.

Við at “Ársins Pisa” verður afturvendandi viðurkenning, vil MFS gerast sjónligari í tí føroyska samfelagnum. MFS er ikki bundið at partapolitikki, men útbúgvingarpolitikki,

vitja okkum á: mfs.fo

50 ár við eldsálum « um MFS

MFS ER IKKI BUNDIÐ AT PARTAPOLITIKKI, MEN ÚTBÚGVINGARPOLITIKKI, OG RØKKUR MFS HARVIÐ ALT SAMFELAGIÐ. MFS VIL EISINI FRAMHALDANDI VÍSA Á AT AT ALLAR KANNINGAR VÍSA KLÁRT, AT ÚTBÚGVING LOYSIR SEG HJÁ SAMFELAGNUM – EISINI (SAMBÆRT FLEIRI SERLIGA) Í RINGUM TÍÐUM.

og røkkur MFS harvið alt samfelagið.

MFS vil eisini framhaldandi vísa á at at allar kanningar vísa klárt, at útbúgving loysir seg hjá samfelagnum – eisini (sambært fleiri serliga) í ringum tíðum. Útbúgving er ein neyðug íløga og serliga ein íløga í ungdóm, og tess framtíð. MFS hyggur frameftir og vil virka fyri at felagsframtíðin hjá føroyingum kann gerast uppaftur betri fyri Føroyar og føroyingar.

50 ára føðingardagurin hjá MFS er 31. januar. Í hesum sambandi er avgjørt at leggja bløðini hjá MFS, Fjølnir og Pisan, saman í eitt størri blað.

FJØLNIR OG PISAN

Síðan ‘62 hevur MFS givið bløð út við tíðindum frá MFS. Fyrsta blaðið hevði heitið “Meginfelagstíðindi” og var tað 6 síður. Einki litríkt

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

snið, einans pappír. Mangt er broytt síðan tá. Bløðini hava verið ein týðningarmikil miðil, og var tað leikluturin hjá bløðunum at veita tíðindi, kunning og mangt forvitnisligt til fólkið. MFS hevur eisini verið virkið á hesum øki. Sera virkið kann sigast.

Við at hava bert eitt blað um árið, er MFS, blaðliga, komið í ta nýggju tøkniøldina. Ásannandi at alnótin er vorðin samskiftismiðilin framyvir, er hetta skiftið framt. MFS hevur, sum flest øll eisini eina heimasíðu – mfs. fo. Á henni, fara so at vera tíðindi um virksemið hjá MFS, og hvat annars rørist í samband við útbúgving í Føroyum og útlondum.

31. januar 1962 er dagurin, tá MFS varð stovnað. Virksemið síðan tá hevur JUBILEUMSBLAÐIÐ

verið nógv. At viðgera alla søguna hjá MFS lata vit upp í hendurnar á onkrum komandi ph.d lesandi við denti á studentafeløg og virki teirra í Norðurlondum. Tilfarið er rúgvumikið. Í hesum blaði líta vit eitt sindur aftur, og endurgeva vit eisini onkra grein. Í blaðnum kanst tú lesa um farnar MFSarar, sum eru sjónligir persónar í tí føroyska samfelagnum. Fyrsti formaðurin hjá MFS, var eingin annar enn Jóhan Hendrik Winther Poulsen. So her skal sendast ein tøkk til hansara og teimum sum vóru við til at stovna MFS. Við hesum vil eg bjóða tær inn í ein útbúgvingarheim, og ynskja tær góðan lesihug.

Teitur Vágadal, Næstformaður/Blaðstjóri

árgangur 01 — 015

um MFS » hví mfs?

» RÁÐIÐ SKRIVAR

Rannvá Clementsen

Lesur: Lesur cand. jur. á Københavns Universitet Aldur: 22

HVÍ MFS?

Úr Tórshavn, búsitandi í Reykjavík

rannvac@gmail.com

“MFS leggur seg eftir at viðgera øll mál, ið á ein hvønn hátt er viðkomandi fyri tey lesandi” LOBBY'ISTAR, OG STOLT AV TÍ MFS er

myndað av lesandi, ið arbeiða miðvíst fyri at troka á, prika til og gera vart við viðurskiftir, ið á ein hvønn hátt ávirka tey lesandi. Í eina hálva øld hevur MFS arbeitt fyri tey lesandi, og hevur felagið tískil drúgvar royndir í at ganga á odda, tá ið átøk verða framd, og uppskot løgd fram. Í altjóða høpi er MFS viðurkent sum sjálvstøðugt føroyskt studentafelag á jøvnum føti við eitt nú onnur norðurlendsk studentafeløg og altjóða studentafelagsskapir.

MFS er sostatt viðurkent samráðingarumboð við føroysku myndugleikarnar, og verður felagið tikið við upp á ráð, tá viðurskifti, sum viðkoma lesandi, verða viðgjørd.

016 — Fjølnir2012

SAMAN STANDA VIT STERKARI; IKKI BERT EIN PARAOLA Limir felagsins

eru føroysk lesandi í Føroyum og úti í heimi. MFS hevur nevndir í Aberdeen, Føroyum og Keypmannahavn umframt limir kring heimin, ið eru óheftir av geografiskt avmarkaðu nevndunum.

MFS leggur nógva orku í at tryggja eitt gott samskifti við tey lesandi uttan mun til hvar í heiminum, tey eru stødd. Góða samskiftið er lykilin til tætta samstarvið við limir og lokalar nevndir, ið tryggjar, at MFS er har, tey lesandi eru. Á henda hátt røkir felagið betur áhugamálini hjá teimum lesandi – saman við teimum lesandi.

vitja okkum á: mfs.fo

hví MFS? « um MFS

HJARTABLÓÐ HELDUR ENN HJARTAMÁL MFS leggur seg eftir at

viðgera øll mál, ið á ein hvønn hátt er viðkomandi fyri tey lesandi. Tey lesandi eru ikki bert eitt hjartamál millum onnur. Tey lesandi eru hjartablóðið hjá felagnum. Tey lesandi eru sálin og drívmegin, og tekur MFS tí altíð nýggj mál til viðgerar umframt at leita fram nýggjar vinklar til gomul mál, ið á ein hvønn hátt kunnu betrast til

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

fyrimun fyri tey lesandi. MFS hevur eina játtan á føroysku fíggjarlógini, sum ger virksemi felagsins møguligt.

Ráðið verður sambært reglugerðum felagsins valt á ársaðalfundi í jólafrítíðini á hvørjum ári, og kann í mesta lagi verða sett saman av 11 ráðslimum.

Ráðið skipar seg á aðalfundinum við formanni, næstformanni, skrivara og kassameistara. Ráðið er hægsti STÝRISKIPAN

myndugleiki MFS, og virkar sum savningardepil fyri arbeiðinum í nevndunum.

Undir ráðnum virka nevndirnar, sum arbeiða við lestrarviðkomandi málum í rættiliga breiðum týdningi.

Einki mark er fyri, hvørjar ella hvussu nógvar nevndir kunnu virka undir ráðnum, men kravið er, at ein ráðslimur skal virka sum formaður í hvørjari einstakari nevnd. Øll lesandi eru hjartaliga vælkomin í nevndirnar.

árgangur 01 — 017

um MFS » retrospekt: eitt ár við bólkaarbeiði

»RÁÐIÐ SKRIVAR

Rannvá Clementsen

Lesur: Lesur cand. jur. á Københavns Universitet Aldur: 22

Úr Tórshavn, búsitandi í Reykjavík

rannvac@gmail.com

Retrospekt:

Eitt ár við bólkaarbeiði Ert tú ein av teimum, ið fær ilt fyri hjarta, hvørja ferð tú hoyrir orð sum ”bólkaarbeiði” og ”studentapolitiskt arbeiði”? Eg veit, hvussu tú hevur tað! Eg var akkurát líka sum tú.

Men aftaná eitt ár í Ráðnum hjá MFS kann eg staðfesta, at tað er nakað, ið eitur konstruktivt bólkaarbeiði. At tað finnast støður, har tvey høvd hugsa betur enn eitt, og har fjølbroytni fremur effektivitet. ”Halló,hoyratitmeg?”Vælkendahavnar-málið á formanninum skurrar í telduhátalarunum.

Nógvar túsund kilometrar burturi og úr øllum heraðshornum ljóðar ”ja”, ”yessir”, ”bíða, ja, nú riggar”. Umvegis Skype stýrir formaðurin ráðsfundinum við luttakarum

018 — Fjølnir2012

úr øllum heiminum. Øll eru føroysk lesandi. Summi í Føroyum og summi í útheiminum.

At vera langt burtur ella í einari aðrari tíðarsonu er als eingin trupulleiki. Tað er ein fyrimunur. Føroysk lesandi í ymiskum aldrum, í ymiskum lestri, í ymiskum pørtum av heiminum er tað, ið styrkir felagið.

Við fjølbroytni verður tryggjað, at ymisk sjónarhorn verða umboðað, og at felagið fær inspiratión úr lestrarumhvørvum úr øllum heiminum.

vitja okkum á: mfs.fo

retrospekt: eitt ár við bólkaarbeiði « um MFS

PALLURIN Tað er júst fjølbroytta

samansetingin, ið ger MFS til eina áhugaverda eind. Felagið er ikki eitt siðbundið felag við rigidum dagsskráum. Felagið er eitt meldur av hugskotum í allar ættir og ikki minst drívmegi. Drívmegi til at gera nakað við hugskotini.

Ráðsfundirnir eru pallurin har hugskot verða ment. MFS er eitt ógvuliga virkið felag í tann mun, at tað skal ikki so nógv til, áðrenn eitt konsept kann gerast til veruleika.

Tað byrjar við at onkur hugsar hart.

Ein annar leggur okkurt afturat. Ein triði leggur uppí, og áðrenn mann

veit av hava vit eitt liðugt konsept.

Sterka drívmegin í felagnum gevur einum íblástur til at gera ein eyka innsats. Til at taka eitt hál og faktiskt gera nakað við málið, soleiðis at tað ikki bert gerst til prát, men at konseptið gerst veruleiki.

Ráðið er ovasta eindin í felagnum, og tað er her, at tær stóru linjurnar verða settar út í kortið. Ráðið nýtist tó ikki at vera uppi í hvørjum einstøkum smáluti.

MFS gevur teimum virknu stórt rásarúm til sjálvi at avgera hvat og hvussu. Ofta er ymiskt, ið skal fáast til vega, áðrenn ein verkætlan kann ALT TAÐ LEYSA

setast í verk. Upplýsingar skulu savnast og kannast, ringjast skal til fólk, samstarv fáast í lag, kanska skal onkur fínpussing til.

Við meylum og Facebook er skjótt og lætt at samskifta við hini í felagnum um alt tað leysa. Tað, ið fær tað heila at bera til. Hesin óbureaukratiski arbeiðshátturin ger tað stuttligari at arbeiða, og tað gerst samstundis ómakaleyst at avgreiða málini og fylgja verkætlanum til dyrnar.

Nær um dagliga koma boð og meylar viðvíkjandi MFS-verkætlanum.

Talan er um verkætlanir í ymiskum stigum. Nakrar eru bert hugarok (enn), aðrar eru klárar at fara av bakkastokki, og uppaftur aðrar eru lidnar og skulu nú eftirmetast, soleiðis at vit kunnu gagnnýta royndirnar til komandi verkætlanir.

BÓLKAARBEIÐI SUM VIL NAKAÐ

Gleðin at skapa nakað og stoltleikin av at síggja úrslitini er tað, ið drívur verkið. Eldhugaðu fólkini, ið ein fær høvi at hitta og arbeiða saman við, eru inspirerandi og fáa ein til at vilja MFS enn meira. Til at gera sítt ítasta at gera tað enn betur.

MFS er bólkaarbeiði við innihaldi.

Innihald, ið ein hevur møguleika at ávirka. At vera við, tá ið avgerðir verða tiknar, og tá prát gerst til veruleika. Tað er avbjóðandi, áhugavert og mennandi alt í senn.

Tað er bólkaarbeiði, sum vil nakað.

MFS vil. Vilt tú?

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 019

um MFS » keypmannahavnar-nevndin

» NEVNDIRNAR SKRIVA

Birita í Dali Lesur Lesur scient. pol á Københavns Universitet Aldur: 25

Er av Tvøroyri, búsitandi í Keypmannahavn biritadali@ hotmail.com

VIRKSEMI HJÁ KEYPMANNAHAVNAR NEVNDINI 2011 (og 2012) KEYPMANNAHAVNAR-NEVNDIN hjá MFS

arbeiðir fyri at skapa áhuga fyri teimum studentapolitisku málunum í tí føroyska samfelagnum. Samstundis arbeiða vit eisini fyri at skapa eitt sosialt lív millum føroysk lesandi í Keypmannahavn. Tí skipa vit fyri tiltøkum, sum bæði eru upplýsandi og samstundis eisini samlandi, soleiðis at føroysk lesandi kunnu koma saman at hugna sær, og eisini vera við í kjakinum sum er í Føroyum. Í 2011 HAVA VIT SKIPAÐ FYRI FLEIRI TILTØKUM. 4. februar høvdu vit ”PISA-

kanningin.” Vit høvdu fyrst framløgu av teimum konkretu tølunum, tey vórðu løgd fram av trimum umboðum, ið høvdu

020 — Fjølnir2012

arbeitt við kanningini. Eftir hetta var kjak við umboðum frá politisku flokkunum í Føroyum. Tann 18. februar skipaðu vit fyri tiltakinum: ”Føroyar, dýrasta land í Evropa,” har Heri á Rógvi greiddi frá síni kanning um, hvussu prísstøðið er í Føroyum, og hví Føroyar eru dýrasta land í Evropa.

Eftir framløguna var eisini kjakfundur við umboðum frá teimum politisku flokkunum í Føroyum. 18. mars høvdu vit hólmgongu millum Sjúrð Skaale og Flóvin Eidesgaard undir heitinum ”Eru Føroyar um at kvalast av demokrati?” Ein áhugaverd og undirhaldandi hólmgonga, um hvussu ein oftani í føroyskum politikki, ikki hevur hóming av hvat ein fær við at velja ein ávísan flokk, tí hesin flokkurin uttan himpr kann

vitja okkum á: mfs.fo

keypmannahavnar-nevndin « um MFS

fara í samgongu við sínum politiska fígginda. Øll tiltøkini vóru heilt væl vitjaði. Eftir summarferiuna hava vit mest havt fokus á komandi val – bæði fólkatings- og løgtingsval.

Fyrst valdu vit at vísa fólkatingsvalið á stórskýggja í Føroyahúsinum tann 15. september. Har møttu væl yvir 100 fólk, og øll høvdu eitt ótrúliga stuttligt kvøld. Vit vístu bæði tað danska og tað føroyska valið. Tann 13. oktober høvdu vit ”Formansumfar” í samband við tað komandi løgtingsvalið 29. oktober.

Allir sjey flokkar, ið vóru uppstillaðir til valið møttu upp, og vit fingu eitt avbera gott kjak um, hvat teir ymsu flokkarnir og persónarnir stóðu

SAMSTUNDIS ARBEIÐA VIT EISINI FYRI AT SKAPA EITT SOSIALT LÍV MILLUM FØROYSK LESANDI Í KEYPMANNAHAVN. TÍ SKIPA VIT FYRI TILTØKUM, SUM BÆÐI ERU UPPLÝSANDI OG SAMSTUNDIS EISINI SAMLANDI, SOLEIÐIS AT FØROYSK LESANDI KUNNU KOMA SAMAN AT HUGNA SÆR, OG EISINI VERA VIÐ Í KJAKINUM SUM ER Í FØROYUM

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 021

um MFS » keypmannahavnar-nevndin

fyri, so lættari varð at seta krossin.

Undirtøkan var óvanliga góð; ikki vóru stólar til øll, so eini 20-30 valdu at sita á gólvinum, umframt hópin sum stóðu uppi, har nú einaferð pláss var. Eini 170 lesandi og áhugaði vóru har, umframt Sjónvarp Føroya sum tók eina sending upp, ið seinni varð víst í Kringvarpinum.

Teir høvdu eisini eitt beinleiðis innslag við forkvinnuna í MFSKeypmannahavn í Degi & Viku tað kvøldið. Síðsta tiltakið á árinum var sjálvt løgtingsvalið, ið bleiv víst á stórskýggja ein kaldan leygardag tann 29. oktober 2011. Hóast tekniskar trupulleikar til tíðir – tí at servarin hjá Kringvarpinum í Føroyum ikki kláraði stóra trýstið – so var lagið heilt gott alla tíðina, tí øll vistu av at einki nyttaði at fara heim at hyggja, tí har vóru júst somu

022 — Fjølnir2012

teknisku trupulleikar. Kringvarpið fekk tó skil á trupulleikanum, og eftir tað var valrúsurin øgiligur í Føroyahúsinum hjá teimum yvir 200 fólkunum sum høvdu leitað sær inn har. Eitt ógloymandi kvøld!

Tann 31. januar 2012 fyllir MFS 50 ár. Ístaðin fyri bert at hátíðarhalda føðingardagin henda eina dagin, hevur MFS valt at hátíðarhalda dagin alt 2012. Hetta inniber at vit fara at spíla okkum enn meira út fyri at skipa fyri spennandi og mennandi tiltøkum fyri teimum lesandi, og eisini nøkur í tí meira lætta endanum. Vit byrja árið við einari útseldari ræstkjøtaveitlsu í Føroyahúsinum í Keypmannahavn, við góðum røstum kjøti, felagssangi, undirhaldi og livandi tónleiki! Vit síggjast.

NEVNDIN ER Í LØTUNI HENDAN:

Birita í Dali, stjórnmálafrøðislesandi á 4. ári á KU og forkvinna í KBHnevndini, Jógvan Svabo Samuelsen, løgfrøðislesandi á 5. ári á KU, skrivstovufólk og kassameistari hjá MFS, Marin Helena Hentze, kandidatlesandi í turismu, Rannvá Clementsen, løgfrøðislesandi á 4. ári á KU og skrivari hjá MFS, Ann Krista í Dali, kommunikatiónslesandi á 3. ári á RUC, Bára Jákupsdóttir, brand design lesandi á 3. ári á Københavns Erhvers Akademi, Djóni Højgaard, búskaparfrøðislesandi á 3. ári á KU, Kári Holm Johannesen, sosiologilesandi á 5. ári á KU og Turið Maria Jóhansdóttir, sosiologilesandi á 3. ári á KU.

vitja okkum á: mfs.fo

keypmannahavnar-nevndin « um MFS

RÆSTKJØTAVEITSLA Í KEYPMANNAHAVN tí dúgliga bleiv etið. Kjøtið kom frá Poul Mikkelsen og so væl smakkaði, at onkur vildi vera við at “hagin hjá Poul má vera nakað góður.” Afturvið ræsta smakkinum høvdu Okkara og Føroya Bjór bjóða øl til veitslugestirnar, og fyri at taka broddin av tí ræsta hevði Dism sent nakrar fløskur av Lívsins vatni.

11. februar skipaði MFS Keypmannahavn fyri stórari veitslu, har 123 føroyskir útisetar høvdu leitað sær í Føroyahúsið á Vesturbrúgv til ræst kjøt, felagssang og gott selskap.

Tá nevndin í Keypmannahavn í heyst prátaði um, hvat skuldi vera á skránni eftir ársskiftið, varð avgjørt at skipa fyri eini ræstkjøtaveitslu. Í Januar mánaði 2012 var tað samstundis 50 ár síðani at MFS varð stovnað, so hetta var eitt gylt høvi at halda eina veitslu. Stórur áhugi var fyri veitsluni millum útisetarnar í Keypmannahavn og longu tríggjar vikur áðrenn veitsluna var útselt.

Tað vóru nógvir svangir føroyingar, ið møttu upp leygarkvøldið 11. februar,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Undirhaldið til veitsluna skortaði heldur ikki.

Undir borðhaldinum stóð Pætur á Borg á odda fyri felagssanginum og áðrenn dessertin kom á borð undirhelt Sjúrður Skaale við søgum um lestrarlívið í Keypmannahavn.

Eftir borðhaldið komu trubadurarnir Finnur Jensen og Høgni Reistrup á banan og spældu “til den lyse morgen.”

Tað var eitt sera væleydnað kvøld, har útisetar ein løtu flýddu frá gerandisdegnum og donskum pylsum, til ræstkjøt, og felagssang skola niður við løgum úr føroyskum vatni.

Undirtøkan fyri veitsluni var serstakliga góð og gongur sum ætlað, verður talan um eitt afturvendandi tiltak.

árgangur 01 — 023

um MFS » føroyanevndin

» NEVNDIRNAR SKRIVA

Teitur Vágadal Lesur: Lesur BSc í sjúkrarøktarfrøði á Fróskaparsetur Føroya Aldur: 31 Búsítandi í Tórshavn

tv0208n3@skulin.fo

VIRKSEMI HJÁ MFS FØROYANEVND 2011 EFTIR EINA HÓVLIGA RÓLIGA, MEN EITT SINDUR ROKUTA BYRJAN, FÓR FØROYANEVNDIN AT GERA MEIRA UM SEG. Fyrst á skrá í 2011 valdi nevndin at hava eitt sindur av politiskari upplýsing. Fróðskaparsetrið hevði fingið avtalu í lag við Hvonn um avsláttur til studentar hvønn fríggjadag, kallað Seturskafé. Hetta varð so útnyttað og fingu vit okkum eitt prát við tey politisku ungmannafeløgini í marsmánaði, og mangt áhugavert varð prátað um. Alt frá fosturtøku og hvussu skjótt loysingini skuldi koma.

024 — Fjølnir2012

Eftir hesi prát var ein pallborðsfundur í Miðlahúsinum 24. mars. Hann viðgjørdi, hvussu vit bróta tí óndu ringrásini við fráflyting. Nógv tos hevur verið seinastu árini um fráflyting føroyinga. Tórshavnar kommuna hevur eisini, við kanning, funnið útav, hví útisetarnir í útbúgvingarørindum ikki komu aftur. Einki serligt boð er uppá hvat skal gerast, og frá landspolitisku síðuni

vitja okkum á: mfs.fo

føroyanevndin « um MFS

hevur útbúgving í Føroyum fingið sera stórt fokus, og undir løgtingsvalinum varð útbúgving eisini sett sum ein fortreyt fyri framtíð Føroya. Hvussu leikur verður, er bert at bíða eftir.

VITAN

tykist spurningurin ofta bara at vera við prát.

Gott er at práta, men prát einsamalt førir sjáldan til nakað nýbrot, so Føroyanevndin hugsaði, at nú máttu vit royna at finna eitthvørt svar. Við luttøku úr samgongu, andstøðu og vinnulívinum, førdi Heini í Skorini pallborðsfundin. Áhugavert var, at Heini í Skorini hevði funnið eitt brot frá 60’unum har Jógvan Hendrik Winther Poulsen, tosaði um júst sama trupulleika, fráflyting føroyinga.

Rasmussen úr Vinnuhúsinum fýltist inn á landsins myndugleikar, fyri at einki at gera fyri útbúgving í Føroyum. Møguleikarnir eru nógvir, men viljin hjá landsins myndugleikum var ikki til staðar.

Einki beinleiðis konkret svar at finna. Eina eygleiðing kunnu vit staðfesta, at eftir hetta kjakið

ER

VEGURIN

FRAM

Vitan fór av bakkastokki fyri fyrstu ferð í 2011. Hetta er eitt felags tiltak, sum MFS Ráðið skipar fyri. Hugsanin er at seta fokus á ymiska vitan, hetta fyri at vera við til at menna tað sokallaða vitanarsamfelagið, sum so ofta verður tosað um. Føroyanevndin fegnaðist um hetta tiltak, og vóru teir átta fyrilestrarnir sera áhugaverdir.

Evnini vóru, Tórshavn sum lestrarbýur, vinnan og vitan, kvinnur og gransking og vitan. Onnur grein

Stór semja var á fundinum at útbúgvingin er vegurin fram.

Við at veita ungum føroyingum útbúgvingarmøguleikar her í Føroyum beinanvegin, kundu tey festa røtur fastari í Føroyum.

Hetta ístaðin fyri at partur av rótini varð festur í Danmark ella aðrastaðni. Tann mest ógvusligi varð Kári á Rógvi, sum forlangaði 1001 lestrarpláss, meðan Marita

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 025

G MFS O

M FS m fs .fo

um MFS

SETR IÐ s etur.fo

IL NDI T LESA LLUM ÓÐA Ø IÐ BJ SETR

É F A C A V O T S I S LE I F I W S I P Y E I ÓK N G U H R A R T ð ø S r t E a l L á Ská m - 15.00) ö r t s já Ö 0.00 )

H

(1 g 7.00 a 1 d a 0 n tralt n Má ag (10.0 e s i nd Hósd til lesa rvi

.

kum m samsta ø t l i t i r ar fy öm í tøttu p i k s Östr MFS á j h m í býnu rið. um n u t m í e t við S í dag g og i d n a til les a, mánada eitt k ø t eru ra un Hølini gar um vik ova ella ba lini ø t a tveir d . Sum lesis hittast eru h g hósda á lesandi at j stað h röm ófør. t rell B hjá Ös g o net t s y e l tráð s i p y e Ók kaffi. r a j g bryg

GIS K ÁVE TILTØ

NÓGV /ostrom mfs.fo www.

kkara síðu o K heima TILTØ di tiltøk á árið. n lt ANDI KOM fyri koma tiltøk eru a á S í s k r á h u g a v e rd Nógv

026 — Fjølnir2012

Ö STR ÖM f a c e b o ok.com /os trom

vitja okkum á: mfs.fo

føroyanevndin « um MFS

í blaðnum viðgerð Vitan 2011 gjøllari. Møguleiki er eisini fyri at síggja fyrilestrarnar á Youtube ella við at leita á heimasíðu okkara: www.mfs.fo Vitan er sanniliga vegurin fram, og partur av tí er Fróðskaparsetur Føroya. Um summarið hevði Føroyanevndin fund við fyrisitingina á Setrinum um meira konkret samstarv millum MFS og Setrið. Eitt greitt úrslit spurdist burturúr, og varð hetta eisini staðfest á fundi við nýggja rektaran, Sigurð í Jákupsstovu.

Fram til summarferiuna í 2012 fara MFS og Setrið í felag at skipa fyri tiltøkum fyri studentunum í hølunum hjá Østrøm á Skálatrøð.

RÁÐ Nýggjar tíðir og nýggj fólk fylgjast at.

Innleiðsludagar vóru fyri nýggjum studentum í august. MFS hevði fingið tíð at kunna um virksemi, og samstundis var aðalfundur fyri MFS Føroyar. Nýggj nevnd varð vald og ein veitstlu- og tiltaksbólkur varð eisini settur á stovn. Nevndin skipaði seg seinni við Guðrið Poulsen sum forkvinnu.

NÝTT

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Orsakað valinum, varð tað ikki so nógv virksemi í seinnu helvt av 2011.

Fylgt varð tó dúgliga við, og varð tað meira Ráðið, sum var sjónligt í valstríðnum við ymiskum tiltøkum.

2012 eru komin í ein fjórðing, og

mangt stendur á skrá. Vitan 2012 verður í Østrømsfabrikk og samstarv við Setrið er vorðið meira fast.

Framtíðin er avbjóðandi og vil MFS Føroyar gera sítt til at útbúgving í Føroyum verður ein størri partur av tí føroyska samfelagnum.

árgangur 01 — 027

um MFS » vitan2011

» VITAN 2011 UMMÆLI & VITAN 2012

Regin Berg

Lesur Master of Arts in Politics and International Relations á University of Aberdeen Aldur: 22 Bústaður: Tórshavn

reginberg@gmail.com

VITAN 2011

VITAN 2011 - EIN TESKANDI BYRJAN

Vitan 2011 var merkt av lítlari luttøku. Tó at fyrilestrarnir vóru meira enn bara góður íblástur og áhugaverd vitan, kom tiltakið ongantíð upp í tær hæddirnar, ið tað kundi.

Har vóru ongantíð fleiri enn 30 áhoyrarar, og tað gjørdi, at fólk ikki vóru so við uppá tað. Tað er lítið at ivast í, at tað eru vit í MFS, sum hava skyldina í tí. Bæði dagur, og hvussu tíðliga tiltakið byrjaði, hava helst havt sína ávirkan, eins og vit hava gjørt ov lítið fyri at markera í miðlunum at tiltakið var á skránni.

HUGVEKJANDI FYRILESTRAR

Alt hetta var og er spell. Fyrilestrarnir vóru so mikið góðir, at tó at huglagið ongantíð

030 — Fjølnir2012

kom í hæddina, var tað áhugavert at lurta – og tað ber eisini til, at síggja og hoyra fyrilestrarnar á mfs.fo.

Fyrsti parturin var um Tórshavn sum lestrarbý. Borgarstjórin í Tórshavnar kommunu, Heðin Mortensen, og rektarin á Fróðskaparsetri Føroya, Sigurð í Jákupsstovu, málaðu eina mynd av einum kanska ikki so fjarum lestrarlandi, ið skapar lív, mentan og virksemi í Føroyum. Teir vóru báðir fyri, at savna Fróðskaparsetrið á einum staði, fyri at skapa eitt veruligt campus umhvørvi. Heðin Mortensen legði enntá eina við, at Tórshavnar Kommuna er klár at fara undir hetta nær tað skal vera, men at landsmyndugleikarnir ikki eru komnir so langt. Báðir fingu fleiri spurningar frá

vitja okkum á: mfs.fo

vitan2011 « um MFS

um tað yvirhøvur skal lurta eftir serfrøðingum. Fólk steðgaðu ikki at spyrja, fyrrenn 10 minuttir vóru farnir av steðginum, og niðurstøða Eilifs endaði í útvarpstíðindunum nakrar tímar seinni.

SAMD POLITISK SKIPAN

Kjakið millum politisku flokkarnar hevði sama trupulleika. Tó at allir flokkarnir vóru umboðaðir, og orðstýrarin, Bogi Godtfred, gjørdi eitt serstakliga gott arbeiði, er tað ikki tað sama at vera til eitt politiskt kjak við 20 áhoyrarum. Har manglaði spenningur og intensitetur. luttakarunum, ið ítøkiligtgjørdi hugsjónir teirra. Eitt nú lat Sigurð í Jákupsstovu upp fyri, at meira av undirvísingini fyrigongur á enskum, fyri at lokka útlendsk lesandi á Setrið.

NÝSKAPAN

Næsti parturin av tiltakinum var vinnan og vitan. Bæði Marita Rasmussen og Rani Nolsøe høvdu so mikið góðar framløgur, at tað ongan mun gjørdi, at har vóru fáir áskoðarar. Orðstýrarin varð noyddur at fara víðari við skránni, áðrenn fólk steðgaðu at spyrja um alt, frá hvussu føroyskar fyritøkur leggja sínar ætlanir, til hvørt týskt inspireraði hakkaraevents høvdu verið eitt hugskot í Føroyum. Kanska serliga framløgan hjá Rana Nolsøe var so framúrskarandi góð, at tað er vert at hyggja at henni bara fyri at stjala nakað av framløguteknikkinum hjá honum. Tey løgdu bæði dent á, at nýskapan, íverksetan og gransking ganga hond í hond.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

VITAN OG GRANSKING

Kvinnur og vitan, eins væl og gransking og vitan, vóru somuleiðis stak áhugaverd. Kristianna W. Poulsen kom við alternativum vinklum handan, hvat vitan er, og hvørja vitan føroyingar hava, tá hon vísti á ymsa “kvinnuliga” vitan, ið vit kanska meta er sjálvsøgd. Eitt nú vóru Guðrun og Guðrun eitt gott dømi um, har “kvinnuvitan” prógvar hvussu nógv hon er verd.

Sonja Jógvansdóttir vísti hinvegin á, at alt fokusið á at fáa konufólk inn á ting er gamaldags og ov avmarkað. At tað vit veruliga eiga at hyggja at, er hvørjum samfelags-, aldurs- og kynsbólkum umboð okkara koma frá, um vit vilja hava eitt betri fólkaræði.

Tá tað kom til gransking gav Annika Sølvará eitt avbera gott yvirlit yvir, hvussu støðan er, og hvussu støðan kann betrast. Eilif Gaard hugdi síðani at enda at, hvørt løgtingið lurtar eftir serfrøðini, og

árgangur 01 — 031

um MFS » vitan2011

Tað var greitt, at har ikki var tann heilt stóri munurin á, hvat ymsu flokkarnir vildu. Øll vilja leggja størri dent á útbúgving, øll meta útbúgving er framtíð Føroya, og øll vóru í størri og minni mun samd um, at í øllim førum flestu útbúgvingarnar skulu savnast á einum staði. Ósemjurnar, ið vóru, snúðu seg kanska einamest um, hvørt ABC samgongan hevur gjørt nóg nógv fyri útbúgving og vitan, júst hvat øki í Tórshavn skal hýsa Fróðskaparsetrinum, og hvørt universitet í Føroyum eisini kunnu vera privat. Harumframt var nakað av ósemju um, hvørt ein skuldi satsa uppá Bachelor ella Master útbúgvingar, men tað var greiður

032 — Fjølnir2012

meiriluti fyri Bachelor – so kundu tey kjakast um, hvørt Master eisini skuldi takast upp, tá Bachelor var komið uppá pláss.

HORVNA LESTRARYVIRLÝSINGIN

Tá tað kom til lestraryvirlýsingina var tað ein meira blandað søga.

Meðan smærru flokkarnir einki høvdu ímóti at skriva undir, sum hon var (við ymsum fyrivarnum), vóru kanska serliga størru flokkarnir bangnir fyri tveimum punktum. Tað eina var, at umstøðurnar hjá lesandi ongantíð skulu versna, og hitt snúði seg um møguleikan hjá lesandi at fáa ALS. Í fyrra førinum vóru tey bangin fyri, at hetta fór at gera tað torført at niðurleggja onkra útbúgving, sum

tað t.d. ikki var nóg stór undirtøka fyri, og í seinna førinum vildu tey ikki so fegin blanda seg uppí eina arbeiðsmarknaðarskipan.

MFS vísti á, at tað at niðurleggja eina útbúgving ikki snýr seg um “umstøðurnar” hjá lesandi. Ein má ganga út frá, at tilboðið avviklast so hvørt, heldur enn at lesandi, ið eru komin í helvt við útbúgving sína, skulu steðga. Viðvíkjandi ALS vísti MFS á, at landið fyrr hevur blandað seg uppí, men at vit annars ikki hava so sterkar meiningar um júst, hvussu lesandi, ið ikki finna eitt arbeiði alt fyri eitt, fáa okkurt slag av stuðli, so leingið tað ber til hjá teimum at liva í Føroyum, inntil tey finna eitt arbeiði.

vitja okkum á: mfs.fo

vitan2011 « um MFS

Niðurstøðan var, at flokkarnir fingu tvær vikur afturat teimum 25 døgunum teir høvdu havt, at kjakast internt um skjalið. Síðani skuldu teir koma við hugskotum til, hvussu allir kunnu taka undir við skjalinum. Hetta bleiv tó ongantíð til nakað, síðani vit ongantíð hoyrdu aftur frá størru flokkunum.

Umboðini vóru: Magni Laksafoss (B), Kári á Rógvi (D), Høgni Hoydal (E), Annika Olsen (A), Janus Rein (F), Helena Dam á Neystabø (C) og Rani A. Skaalum (H).

VITAN2012 Vit hava Vitan aftur í 2012. Vit vita, at tað lættliga ber til at skipa fyri tiltakinum, og fleiri hava víst á, at tey eru áhugaði í at hjálpa til at skipa fyri tí. Hava vit eins góðar fyrilestrar sum í ár, leggja okkum á ein betri dag, og gera meira við at boða fólki frá, hvat tiltakið er, kann tiltakið ikki annað enn eydnast.

tó aftur í ár at vera við til at vísa á og stuðla uppundir vitanarumhvørvið í Føroyum. At vísa lesandi á, at tað fínt ber til at granska og arbeiða í vitanartungum størvum í Føroyum, byggja brýr millum ymsu fakini, og gera tað meira natúrligt, at har er samband millum vinnu, gransking og tey lesandi.

VITAN FYRI TEG

Tiltakið fer allarhelst at vera eina ella tvær vikur áðrenn Ólavsøku, fyri at so nógv lesandi sum gjørligt, kunnu

Tað er ikki enn fastlagt, júst hvat skal vera við á Vitan 2012. Hugskotið er

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

koma við at lurta. Hetta merkir tó ikki, at tiltakið bara er fyri lesandi. Øll eru hjartaliga vælkomin, og ein hin størsti parturin av tiltakinum er júst tað, at fólk úr øllum samfelagsbólkum og fakum, ganga runt og práta við hvønn annan.

Um har er eitthvørt, sum tú heldur, at vit eiga at seta fokus á ella hyggja eftir í Vitan 2012; send okkum eini boð á mfs@mfs.fo.

árgangur 01 — 033

um MFS

034 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

um MFS

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

årgangur 01 — 035

um MFS » pisudagarnir 2011

» PISUDAGARNIR 2011

Rannvá Clementsen

Lesur: Lesur cand. jur. á Københavns Universitet Aldur: 22

Úr Tórshavn, búsitandi í Reykjavík

rannvac@gmail.com

PISU DAGAR 2011 MFS hevur í døgunum 2.-4. august verið við til at skipað fyri Pisudøgum í samstarv við Altjóða Skrivstovuna og Eik. Tiltøkini hava fyrst og fremst verið ætlað nýklaktu pisunum, ið byrja hægri lestur í komandi vikunum.

VÆLEYDNAÐIR PISUDAGAR

fakta og mytir Hugsjónin handan tiltøkini

hevur verið at geva teimum lesandi-tobe eina góða byrjan upp á lestrarlívið, við at veita teimum kunning um fakta

036 — Fjølnir2012

og avsanna mongu myturnar, ið eru um hetta fyribrigdið at flyta heimanífrá – ella enntá uttanlands – fyri fyrstu ferð. Tí sum luttakandi á tiltøkunum hava sannað, so er tað at byrja at lesa meira enn bert bøkur og pensum. Í mongum førum skal bústaður finnast og flytast inn í, lestrarstuðul søkjast, freistir yvirhaldast og ja, hvussu fær man egentliga eitt CPR-nummar? Og passar tað, at ein skal hava skrásettan bústað í Danmark fyri at fáa SU?

vitja okkum á: mfs.fo

pisudagarnir 2011 « um MFS

BEINRAKNAR PISUR MFS er sera

fegið um at hava fingið høvi at hitt og tosað við so nógvar pisur, ið vístu áhuga og ágrýtni, tá ið ivamál skuldu avgreiðast og fakta fáast upp á pláss. Við beinraknum spurningum prógvaðu pisurnar, at tær hava neyðuga áræði at fara undir hægri lestur – og samstundis at fara undir eitt nýtt og spennandi kapittul í lívinum.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Eisini var tað sera stuttligt at síggja pisur, ið fyrst ætla sær víðari á hægri lestur næsta ár, men sum longu nú eru byrjaðar at fyrireika seg, og tískil høvdu leita sær á pisudagarnar at forvitnast.

MFS er ógvuliga fegið um at síggja slíkan áhuga fyri lestrarlívinum og vónar at síggja hesi aftur til pisudagarnar næsta ár til eina nýggja rundu við beinraktum spurningum.

BERT BYRJANIN Pisudagarnir er

ikki seinastu ferð MFS skipar fyri lestrarviðkomandi tiltøkum. Felagið arbeiðir miðvíst fyri at skipa fyri tiltøkum til tey lesandi, ið stimbrar tilvitanina til tað fakliga og setur vitan í hásæti. Bæði tey nýggju og tey garvaðu lesandi hava nógv at gleða seg til – pisudagarnir vóru bert byrjanin til eitt heyst á tremur við spennandi MFS-tiltøkum.

árgangur 01 — 037

um MFS » pisudagarnir 2011

038 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

pisudagarnir 2011 « um MFS

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 039

um MFS » jobmatch2011

» JOBMATCH2011

Myndir: Heinesen Myndir

Guðrið Poulsen

Lesur BA í føroyskum máli á Fróskaparsetur Føroya

Aldur: 25

Er úr Miðvági, búsitandi í Miðvági

gudrid86@hotmail.com

JOBMATCH 2011

SO ER ENN EITT JOBMATCH FARIÐ AFTUR UM BAK, OG HESA FERÐ VAR TILTAKIÐ HILDIÐ HJÁ ØSTRØM Í HAVN EIN KALDAN, VAKRAN VETRARDAG MILLUM JÓL OG NÝGGJÁR. SUM FELAGIÐ HJÁ TEIMUM LESANDI HEVUR MFS EIN HEILT SERSTAKAN LEIKLUT TIL TÍLÍK TILTØK. MFS VAR TÍ SJÁLVANDI VIÐ Í FREMSTU RØÐ, TÁ TILTAKIÐ FÓR AV BAKKASTOKKI. HVAT ER JOBMATCH? Jobmatch er eitt

tiltak við eittans endamáli: at virka sum ein plattformur har lesandi og fyritøkur, almennar sum privatar, kunnu hittast.

Vinningurin liggur í tveimum: Fyritøkurnar fáa gylt høvi at headhunta bestu høvdini til teirra fyritøku, samstundis sum lesandi fáa høvi at lodda dýpið á arbeiðsmarknaðinum at finna júst hvønn tørv fyritøkurnar hava, soleiðis at tey best kunnu tryggja sær eitt starv aftan á loknan lestur. Stutt sagt kunnu lesandi og fyritøkur ”matcha” teirra tørv.

040 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

jobmatch2011 « um MFS

MFS gav Jobmatch 2010 eina harðliga viðferð. Felagið metti ikki, at tiltakið í 2010 match'aði tørvin. MFS gjørdi tí av at vera við til at skipa fyri Jobmatch 2011.

Nú tiltakið er farið aftur um bak, kunnu vit spyrja okkum sjálvi, hvørt góðskan er hækkað síðan seinast.

Svarið er sjálvandi: ja ;-) MFS er sera errið av at hava verið við til at skipa fyri einum væleydnaðum tiltaki fyri bæði fyritøkur og lesandi. Ein av stóru broytingunum frá undanfarnu Jobmatch-tiltøkunum var, at tiltakið hesa ferð varð hildið í Føroyum.

Føroyar er heimavøllurin hjá øllum luttakarunum, bæði fyritøkum og lesandi. Hóast nógv lesandi búgva í útlondum, er tað dreymurin um eina framtíð í Føroyum, ið fær tey at koma til eitt tiltak sum Jobmatch.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Tað er tí ein stór broyting til tað betra, at tiltakið hesa ferð var hildið á heimavølli.

Jobmatch 2011 var samstundis merkt av einum størri seriøsiteti enn í 2010. Fyritøkurnar vóru meira ágrýtnar at koma í samband við tey lesandi, og fleiri av teimum vóru eisini dugnaligari at skapa áhuga fyri júst teirra fyritøku. Ikki allar fyritøkurnar vóru eins dugnaligar.

Enn er eitt petti eftir á mál, men Jobmatch 2011 var eitt stig á leiðini at betra um karmarnar hjá fyritøkum og lesandi at koma í samband við hvønn annan.

Tað er ein sannroynd, at ein stórur partur av teimum lesandi leita sær út um HVÍ JOBMATCH?

Føroyar at nema sær útbúgving.

Tað er lætt at missa tilknýtið til Føroyar, og ikki minst føroyska arbeiðsmarknaðin, tá ið tú ert 5+ ár í útlondum. MFS vil tí arbeiða við at fremja Jobmatchtiltakið, soleiðis at lesandi og vinnulív eru tryggjað ein góðan plattform og tilknýtið millum lesandi og arbeiðsmarknaðin styrkist.

Hetta er ein av grundarsteinunum til at skapa framhaldandi vøkstur og menning í føroyska samfelagnum.

Eitt sera gott átak á Jobmatch 2011 var sonevnda ”jobprátið”. Lesandi kundu undan tiltakinum bóka sær eitt prát við fyritøkur, har tey fingu ein lítlan fund við umboð frá fyritøkuni, so báðir partar fingu høvi at greiða frá um seg sjálvar, og møguleiki var fyri einum heldur

árgangur 01 — 041

um MFS » jobmatch2011

gjøllari práti, enn um tú bara gekst fram við básinum. Nógv lesandi tóku av hesum óbindandi styttru samrøðunum, og fyritøkurnar vístu stóran fleksibilitet við eisini at jobpráta við tey, ið ikki høvdu bóka sær tíð frammanundan. MFS er sera fegið um handan møguleikan, har bæði fyritøkur og lesandi kunnu konkretisera síni áhugamál og ætlanir fyri framtíðina.

Ein nýskapan til Jobmatch í ár vóru fyrilestrarnir hjá fyritøkum.

Gjøgnum allan dagin kundu fyritøkur halda stuttar fyrilestrar í hølum beint við básahøllina.

Ikki allir fyrilestrarnir vóru av somu góðsku, og tað var eyðsæð, at ikki allar fyritøkurnar høvdu lisið uppá, áðrenn tær trinu á pall.

Hetta kom hinvegin bert dugnaligu fyritøkunum til góðar, ið dugdu væl

at borðreiða ein greiðan boðskap til júst teirra málbólk. Bergtóra Høgnadóttir hevði t.d. snarskeið í at skriva starvsumsóknir og vegleiðing til starvssamrøður.

Hesi skeiðini vóru fult mannað, og hon dugdi serliga væl at venda sær beinleiðis til ungu fjøldina.

BÁÐAR VEGIR MFS upplivir

dagliga, at lesandi siga seg fegin vilja sleppa til Føroyar at arbeiða og brúka sína útbúgving.

Fyritøkur hava sín fulla rætt til at seta krøv til tey lesandi. Tað er væl skilligt, at fyritøkurnar ikki taka ein og hvønn, men heldur velja sær tey bestu burturúr. Hetta eigur tó at ganga báðar vegir.

Vit kunnu ikki vænta, at lesandi tíma at søkja starv í fyritøkum, sum ikki so frætt hava lisið upp á, áðrenn tær stilla seg upp at greiða frá um seg sjálvar.

MFS er sannført um, at tess fyrr fyritøkurnar taka seg sjálvar í álvara, tess fyrr vera dugnalig lesandi áhugað í teirra virksemi.

Starvssetan er eitt samstarv, har báðir partar mugu vera til reiðar at geva sítt ítasta.

Bert á henda hátt fæst besta ”match'i”.

STARVSLESTRARMATCH?

Jobmatch er upprunaliga ein roynd at savna fyritøkur og lesandi, sum júst eru liðug ella um reppi at vera liðug við lesturin. MFS hitti tó mong lesandi til tiltakið, ið enn ikki eru liðug, men sum longu nú

042 — Fjølnir2012

byrja at kanna arbeiðsmarknaðin eftir framtíðar dreymastarvinum í Føroyum. Hetta er sera positivt og prógvar, at lesandi eru ágrýtin og áhugað at fáa eitt tilknýti til arbeiðsmarknaðin longu tíðliga í útbúgvingini. Á henda hátt er Jobmatchtiltakið ikki bert ein fast-starv-messa, men eisini eitt gylt høvi hjá lesandi at skapa sambond til fyritøkur við starsvvenjing, verkevnissamstarv og lestrarstarvsmøguleikum fyri eyga.

MFS prátaði við fleiri fyritøkur, ið søgdu seg vera áhugaðar í hesum.

Bæði sum summarstarv, tá lesandi ofta eru í Føroyum, og eisini gjøgnum alt árið, tá lesandi eru farin aftur í skúla. Við nútímans teknisku hentleikum nýtast lesandi nevniliga ikki at vera í Føroyum fyri at hava

vitja okkum á: mfs.fo

jobmatch2011 « um MFS

Nógv lesandi sóknast eftir einum samstarvi við fyritøkur og stovnar, tá verkevni skulu skrivast. Samstarv um eina uppgávu kann fevna um vegleiðing til verkevnisorðing, upplýsing og framferðarhættir til savnan av data og mangt annað.

Fleiri fyritøkur á tiltakinum søgdu seg hava góðar royndir við tílíkum samstarvi við lesandi.

MFS prátaði við tær um júst hetta, og tær vóru sera áhugaðar í framhaldandi at hoyra frá lesandi, ið skulu í holtur við verkevni. Ofta søkja fyritøkurnar ikki beinleiðis eftir tílíkum uppgávum, men um lesandi skriva røttu umsóknina, kunnu tær yvirtalast til at taka júst teirra verkevni til sín. Tað ræður um ikki at aftra seg at seta seg í samband við fyritøkur, men at vera treiskur og vísa fyritøkunum, hví tær ikki kunnu vera júst hetta verkevni fyri uttan.

Ein uppgáva um føroysk viðurskifti gevur eisini lesandi eitt gott innlit í føroysk viðurskifti, og hetta er ein stórur fyrimunur, tá ið dreymastarvið skal fáast í hús eftir loknan lestur.

VERKEVNISSAMSTARV

eitt lestrarstarv her. Við Skype og meylum ber til at fundast og senda tilfar aftur og fram uttan stórvegis hóvasták. Á henda hátt ger tað lítlan og ongan mun, hvørt man situr á einari skrivstovu í sama bygningi ella á einum kollegiekamari í Singapore.

Starvsvenjing er ein óførur møguleiki at fara frá ástøði til gerandisdag hjá eini fyritøku ella stovni. Flestu útbúgvingar bjóða eisini ECTS stig fyri starvsvenjingartíð – eisini um starvsvenjingin er í Føroyum. MFS er sera fegið um, at alsamt fleiri lesandi longu tíðliga í lestrinum nema sær royndir á føroyska arbeiðsmarknaðinum. Hetta betrar uttan iva møguleikarnar hjá lesandi at fáa fast starv í Føroyum eftir loknan lestur.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

virka fyri, at skapa áhuga millum lesandi í og uttanfyri Føroyar at søkja størv, starvsvenjingarpláss ella verkevniskriving hjá føroyskum fyritøkum.

Jobmatch-tiltøkini er ein góður plattformur til júst hetta. At skapa samstarv millum fyritøkur og lesandi. Jobmatch 2011 er ikki nokk í sær sjálvum til at fáa øll føroysk lesandi at flyta heim. Men tað er ein byrjan. Pláss er fyri, at tiltakið og luttakararnir eru betri fyrireikað.

Hesum arbeiða vit við. MFS vil arbeiða fyri, at Jobmatchtiltøkini verða hildin í Føroyum á hvørjum ári.

Felagið vil arbeiða fyri, at frástøðan millum fyritøkur og lesandi minkar, og at báðir partar fáa okkurt burtur úr einum samstarvi. Sum skilst, gleðir MFS seg longu til Jobmatch 2012.

Lestrarstarv er báðum pørtum at frama. Fyritøkurnar fáa fríska arbeiðsmegi, ið er klár at fara til verka, samstundis sum lesandi fáa góðar arbeiðsroyndir. Hetta er ein vinn-vinn-støða, ið MFS ikki vil lata fara fram við borðinum. Felagið vil

árgangur 01 — 043

UM MFS síða 045 – 101 045-049.....MFS & Søgan.

050-053.....MFS & Framtíðin.

054-059.....Ársins Pisa! Hvør er hon?

060-065.....4 kendir MFS'arar. Fyrrverandi limir hugleiða um teirra tíð í MFS 066-067.... Ein heilsan úr Skotlandi. Stewart Maxwell bjóðar eitt skál.

068-069.... Ein heilsan úr Danmark. Morten Østergaard hugleiðir.

070-085.....Sergrein um Fróðskaparsetur Føroya. Alt sum er at vita um Setrið er at finna her.

086-089.....Úr skjáttuni. Áhugaverd grein úr gamla Meginfelagstíðini frá 1962.

090-095.....Úr skjáttuni. Fyrsta útgávan av blaðnum sum kom at eita Pisan og sum í dag eitur Fjølnir.

096-097.....Yrkingar. Drímgóður Bulvitni bjóðar nøkur vísdómsorð.

098-101..... Skemt. Harriet Poulsen teknar okkum lesandi.

MFS 50 ár »MFS & søgan

» » MFS & SØGAN

Teitur Vágadal Lesur: Lesur BSc í sjúkrarøktarfrøði á Fróskaparsetur Føroya Aldur: 31 Búsítandi í Tórshavn

tv0208n3@skulin.fo

MFS & SØGAN 31. januar 1962 var stovningardagur Meginfelag Føroyskra Studenta. Í apríl árið eftir varð avgjørt at senda tíðindi til limir felagsins. Tað gjørdist til Meginfelagstíðindi, sum skjótt aftaná broyttist til Fjølnir.

Umframt at skipa fyri fyrilestrum var felagið eisini beinanvegin virkið politiskt. Eitt mál, MFS tók upp, var hernaðarskyldan.

Tað var tíðum at føroyingar, ið komu til Danmarkar í útbúgvingarørindum, vórðu innkallaðir. Ynskið var at sleppa frá hesum lógarkravi. Reglan var at føroyingar kundu fáa undantaksloyvi í 2 ár. Hóast hesa reglu, vóru tað dømi um menn, sum vóru komnir í trupulleikar av hernaðarskylduni. MFS sendi umbøn til landsstýrið at fáa greiðu á hesum máli, og landsstýrið virkaði út frá brævinum.

Landsstýrið bað danska fólkatingi um at fáa skil á hesum, so føroyingar kundu berast undan hernaðarskylduni. Úrslitið

046 — Fjølnir2012

varð at fólkatingið kom við nýggjum vegleiðingum til føroyingar. Nú kundi fáast 3 ára frítøka umframt 2 ár aftrat, um lesturin gjørdist longri.

Ein kundi eisini søkja um at leingja frítøkuna eftir hetta.

Kortini gekk eitt sindur av tíð áðrenn hesi viðurskifti komu heilt í rættlag.

STUÐULIN Fyrsta árið fekk MFS 4.000 kr. í

stuðli frá landsstýrinum, samstundis sum at MFS skuldi viðgera umsóknir fyri Føroya Landsstýri hjá 80 lesandi til eitt virði á 60.000 kr.

Eisini sæst at uppskot kom frá MFS

vitja okkum á: mfs.fo

MFS & søgan « MFS 50 ár

at seta á stovn lærdan háskúla í Føroyum. MFS samskifti við Fróðskaparfelagið í Føroyum, sum kunnaði MFS um, at felagið fyrireikaði seg til at stovna Fróðskaparsetrið. MFS valdi síðani at stuðla hesum.

Stuðulin á 60.000 kr. til lærdan lestur uttanlands umsat MFS, og MFS bað landsstýrið hækka stuðulin til 100.000 kr.

Orsøkin varð einføld.

Við eini játtan til lestrarstuðul, vóru tað fleiri sum fóru undir lærdan lestur, og tískil varð brúk fyri meira peningi.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Eisini sæst at uppskot kom frá MFS at seta á stovn lærdan háskúla í Føroyum. MFS samskifti við Fróðskaparfelagið í Føroyum, sum kunnaði MFS um, at felagið fyrireikaði seg til at stovna Fróðskaparsetrið. MFS valdi síðani at stuðla hesum.

Landsstýrið játtaði at hækka stuðulin, men tað bleiv tó til 80.000 kr.

LIMASKAPUR Næsta stórmál var at fáa limaskap í norrønum felagi fyri studentar.

Hetta fór MFS undir í ALTJÓÐA

1963. Tað gjørdist heldur tvørligt, og brøv vóru fingin til vega frá løgmanni og statsministaranum. Danska felagið segði seg hava umboðsrættin, tí at føroyingar høvdu ikki lærdan stovn og 95 % av limunum hjá MFS lósu í Danmark. MFS fekk bjóðað eygleiðaraleiklut, og tók av.

Ein beinleiðis fylgja av hesum var at skotið varð upp,

árgangur 01 — 047

MFS 50 ár »MFS & søgan

Eitt mál, MFS tók upp, var hernaðarskyldan. Tað var tíðum at føroyingar, ið komu til Danmarkar í útbúgvingarørindum, vórðu innkallaðir. Ynskið var at sleppa frá hesum lógarkravi. Reglan var at føroyingar kundu fáa undantaksloyvi í 2 ár. Hóast hesa reglu, vóru tað dømi um menn, sum vóru komnir í trupulleikar av hernaðarskylduni. MFS sendi umbøn til landsstýrið at fáa greiðu á hesum máli, og landsstýrið virkaði út frá brævinum. Landsstýrið bað danska fólkatingi um at fáa skil á hesum, so føroyingar kundu berast undan hernaðarskylduni.

048 — Fjølnir2012

eftir uppskoti frá danska felagnum, at MFS skuldi virka fyri føroyskum sjálvstýri. 27. okt 1964 var nýtt stevnumið samtykt við frumatkvøðu.

Tað eyðkenda við stevnumiðinum var at MFS skuldi virka fyri einum sjálvstøðugum Føroyum. Í ´66 gav MFS enntá eina lítla bók út, har spurningurin, hvørt føroyingar kundu gerast partur av altjóða studentafelagsskapi, varð viðgjørdur. Bókin var 44 blaðsíður og varð útgivin á enskum og fronskum. Um heystið, sum bókin varð útgivin, hevði danska studentafelagið viðurkent MFS sum sjálvstøðugan studentafelagsskap.

Høvuðstrupulleikin í stríðnum tykist at vera, at danir hava ikki havt nóg hollan kunnleika til føroysk viðurskifti. MFS fekk sostatt við bókini broytt viðurskiftini og skapt neyðuga tvívegis virðing partanna millum.

Frá byrjan av søkti MFS eisini um limaskap í altjóða lestrarfelagsskapi.

Hetta gjørdist lættari nú, tá norrønu starvsbrøðurnir eisini fóru at virka fyri umsóknini. Í 1968 gjørdist tað so veruleiki, MFS gjørdist limur í altjóða lestrarfelagsskapinum.

Hetta var sjálvandi at fegnast um. Tó var eitt fyrivarni. ISC, altjóða lestrarfelagsskapurin, var farin at minka. Hví hetta var, er ilt at siga.

Men okkurt bendir á, at tað var orsakað av kalda krígnum. Ein kanningarnevnd hevði í ’67, staðfest at CIA hevði havt virknan leiklut í ISC, gjøgnum tveir amerikanskar limir.

vitja okkum á: mfs.fo

MFS & søgan « MFS 50 ár

Tey fyrst árini hjá MFS vóru sostatt merkt av politiskum spenningi.

Bæði tá tað kom til, hvørt MFS kundi umboða føroysk lesandi, spurningin um fullveldi, tá tað kom til lestrarfeløg, og kalda kríggið.

Málini hjá MFS vórðu kortini rokkin og limaskarin vaks. Í 1964 vóru tað 139 lesandi í Danmark og í ´67 vóru tað 162.

MFS legði eisini dent á mentanarviðurskifti. Næstan í hvørjum blaði vóru ummælir og hugleiðingar um alt frá bókum til yrkingar, vallóggávu og lívfrøði, eins og fleiri bløð høvdu uppruna ein væl

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

og týddar stuttsøgur og yrkingar.

Harumframt vóru tað sjálvandi sosialu viðurskiftini, og at føroyingar kundu hittast og stuttleika sær saman, ið settu dám á MFS heilt frá fyrstan tíð.

FRAMTÍÐIN MFS er enn virkið

og verður tað vónandi tey komandi 50 árini. Útbúgving er framvegis ein týðandi táttur í tí føroyska samfelagnum, og blívur vónandi bara týdningarmiklari. Nógv arbeiði liggur longu í

skjáttuni hjá MFS og fer tað, sum tá, at verða brúk fyri limunum hjá MFS, fyri at arbeiði skal halda áfram.

Vit liva í nútíðini og hyggja frameftir.

Ein fortreyt fyri at ganga frameftir, er tó at vita hvar ein kemur frá. Sum ein søgufrøðingur segði á sinni: “Tann, sum ikki lærir av søguni, er dømdur til at gera somu mistøk.”

árgangur 01 — 049

MFS 50 ár »MFS & framtíðin

» MFS & FRAMTÍÐIN

Regin Berg

Lesur Master of Arts in Politics and International Relations á University of Aberdeen Aldur: 22

MFS & FRAMTÍÐIN

Bústaður: Tórshavn

reginberg@gmail.com

050 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

MFS & framtíðin « MFS 50 ár

Meginfelag Føroyskra Studenta er nú 50 ár.

Vanliga hevði hetta kanska merkt, at felagsskapurin var í vanda fyri at gerast gamal, stirvin og okkurt slag av papageyki, sum bara sat og endurtók seg sjálvan, meðan hann prátaði um gamlar dagar. Við MFS er hetta alt annað enn støðan.

MFS – FRAMTÍÐIN

Tað herliga við júst einum studentafelagi er, at limirnir so at siga altíð eru í yngra enda samfelagsins. Júst tað, at vit eru lesandi, ger harafturat, at “veteranarnir” í felagsskapinum, LIVANDI RØRSLA

Tað eru ikki bara politisk mál, ið MFS tekur sær av. Kanska størsta málið hjá MFS er og vil altíð vera sosialu umstøðurnar hjá teimum lesandi.

At skipa fyri veitslum, tiltøkum og bera boðini víðari til limir okkara, um onkur annar skipari fyri onkrum, ið er áhugavert fyri lesandi.

sjáldan sita í meira enn 3 ár, áðrenn teir fara víðari. Harvið kann hvør einstakur seta sín dám á felagsskapin.

Er tað okkurt, sum ikki riggar til tíðina, brádliga ikki gevur meining ella eitthvørt, sum manglar, so leggja vit tað afturat.

Meðan tað passar, at MFS gjøgnum tíðina hevur megnað at betra stak nógv um umstøðurnar hjá teimum lesandi, so merkir hetta ikki, at vit bara leggja okkum afturá og slappa av. Har er altíð okkurt, sum kann gerast betri. Júst tað, at MFS relativt nýliga av álvara er farið at fevna um allan heimin, er eitt tekin um hetta.

Fundirnir vit hava havt í seinastuni, hava havt luttakandi úr Tórshavn, Keypmannahavn, Aarhus, Oslo, Aberdeen og Brússel. Seinasta ár var Ísland eisini við, eins og Avstralia hevur verið umboðað á onkrum fundi.

Tað er ikki longur eitt krav, at tú er á einum ávísum staði, fyri at tú er ein fastur partur av MFS. Øll, sum vilja,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

kunnu vera við og harvið eru málini vit arbeiða við eisini tað meira altjóða merkt. Í og við at lestrarumhvørvið í Føroyum harafturat av álvara er um at menna seg, merkir alt hetta, at tað kanska ongantíð hevur verið so nógv brúk fyri MFS sum í løtuni.

Føroysk lesandi kring allan heimin kunnu, um bert viljin er tilstaðar, taka saman hendur og arbeiða fyri betri umstøður fyri okkum øll.

STØRSTU MÁLINI Tað eru ikki bara

politisk mál, ið MFS tekur sær av.

Kanska størsta málið hjá MFS er og vil altíð vera sosialu umstøðurnar hjá teimum lesandi. At skipa fyri veitslum, tiltøkum og bera boðini víðari til limir okkara, um onkur annar skipari fyri onkrum, ið er áhugavert fyri lesandi. Tað er rætt, at ein týdningarmikil partur av at lesa, er at vit koma at kenna fólk aðrastaðni frá, men sosialt er tað eins týdningarmikið, at føroyingar uttanlands framvegis kunnu hitta aðrar føroyingar. Hetta fyri at ein ikki missir sambandið við Føroyar

árgangur 01 — 051

MFS 50 ár »MFS & framtíðin

Tað økið, har tað er mest hjá MFS at gera, er helst í Føroyum. Fróðskaparsetrið er í stórari menning, og alt fleiri gera av at lesa har. Hetta tó at umstøðurnar í løtuni eru verri, um tú vil lesa í Føroyum, enn um tú vil lesa uttanfyri landoddarnar. Tað kostar meira at búgva í Føroyum, ein fær minni í stuðli og tað er serstakliga torført at finna ein bíligan bústað.

Hetta eru alt mál, sum MFS má arbeiða við í framtíðini, men tað fer bara at eydnast okkum at trýsta politisku skipanina til at betra um hesar umstøðurnar, um fleiri lesandi í Føroyum koma upp í felagsskapin. og hevur eitt netverk, ein eisini kann brúka í nærumhvørvinum.

Harumframt er tað altavgerandi fyri framtíðar lesnað í Føroyum, at tað sosiala gerst ein partur av tí at vera lesandi á Fróðskaparsetrinum. At har eru støð og tiltøk, sum lesandi í Føroyum kunnu fara til, fyri at hitta onnur lesandi.

Hjá teimum, sum lesa uttanfyri Føroyar, er týdningarmesta málið ofta, at tað er so óhugnaliga dýrt at ferðast millum Føroyar og útheimin.

Tað kann ikki vera rætt, at tað kostar meira at koma úr Føroyum, enn at flúgva úr t.d. Skotlandi til USA ella India. Tí ferð MFS framvegis at skumpa undir politisku skipanina, fyri at tað skal blíva bíligari hjá teimum lesandi at ferðast.

Tað økið, har tað er mest hjá

052 — Fjølnir2012

MFS at gera, er helst í Føroyum.

Fróðskaparsetrið er í stórari menning, og alt fleiri gera av at lesa har. Hetta tó at umstøðurnar í løtuni eru verri, um tú vil lesa í Føroyum, enn um tú vil lesa uttanfyri landoddarnar. Tað kostar meira at búgva í Føroyum, ein fær minni í stuðli og tað er serstakliga torført at finna ein bíligan bústað. Hetta eru alt mál, sum MFS má arbeiða við í framtíðini, men tað fer bara at eydnast okkum at trýsta politisku skipanina til at betra um hesar umstøðurnar, um fleiri lesandi í Føroyum koma upp í felagsskapin.

Lesandi aðrastaðni frá eru altíð við uppá at hjálpa og stuðla undir, men tað er lættari at vita júst hvat skal gerast, um lesandi í Føroyum greiða restini av okkum frá, hvat tað er, vit skulu hjálpa við.

Harumframt vil MFS altíð arbeiða fyri, at tað skal gerast eins lætt hjá øllum at lesa. Tað skal ikki vera ein forðing, at ein er við barn ella ber eitt brek av onkrum slagi. Skipanin má taka hædd fyri øllum.

FØROYAR OG VITAN At lesa snýr

seg um meira enn fíggjarligar og sosialar umstøður. Ein stórur partur av at lesa, er tað fakliga umhvørvi, og at føla, at tað verður brúk fyri tíni

vitja okkum á: mfs.fo

MFS & framtíðin « MFS 50 ár

Tí eru vit í seinastuni eitt nú farin undir tiltakið “Vitan”, sum tit kunnu lesa um aðrastaðni í blaðnum, fyri at seta fokus á og styrkja sambandi millum ymsu vitanartungu fakini í Føroyum.

Harumframt vil MFS arbeiða fyri, at føroysk lesandi, skulu hava eitt stað, har tey kunnu deila vitan tey framleiða við føroyska samfelagið og onnur lesandi. Serliga tá hendan vitan er viðkomandi fyri Føroyar á einhvønn hátt, er tað stak óheppið, at vit ikki hava eitt stað, har vit kunnu leggja vitanina fram.

fakligu vitan í Føroyum. Vit skulu bæði síggja, at føroyska samfelagið vil hava vitan, at har er vitan, og at vitanin hjá okkum kann brúkast til okkurt ítøkiligt.

Tí eru vit í seinastuni eitt nú farin undir tiltakið “Vitan”, sum tit kunnu lesa um aðrastaðni í blaðnum, fyri at seta fokus á og styrkja sambandi millum ymsu vitanartungu fakini í Føroyum. Harumframt vil MFS

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

arbeiða fyri, at føroysk lesandi, skulu hava eitt stað, har tey kunnu deila vitan tey framleiða við føroyska samfelagið og onnur lesandi. Serliga tá hendan vitan er viðkomandi fyri Føroyar á einhvønn hátt, er tað stak óheppið, at vit ikki hava eitt stað, har vit kunnu leggja vitanina fram.

Sum heild eru Føroyar meira enn áhugaverdar.

Náttúruvísindi, samfelagsvísundi, málvísundi og mentan hava øll nógv at siga okkum, eins væl og umheiminum. Tí er tað óheppið, at siðvenjan fyri gransking ikki er nógv sterkari enn hon er í Føroyum. Vit bæði mugu og kunnu

broyta hetta, og harvið gera Føroyar meira lokkandi og læruríkar fyri lesandi og útbúgvin fólk.

FRAMTÍÐIN Sostatt er einki at ivast

í, at MFS framvegis er háaktuelt og bæði kann og vil gera alt tað kann, fyri at broyta og betra umstøðurnar hjá lesandi í og uttanfyri Føroyar.

Har vil altíð vera meira, sum vit kunnu gera, og tað einasta sum krevst, fyri at vit klára at náa málum okkara, er at tú kemur við í felagsskapin og stuðlar okkum at arbeiða fyri teimum málunum, ið tú vil hava broytt.

árgangur 01 — 053

MFS 50 ár

054 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

MFS 50 ár

ársins pisa starvsfelagar siga um ársins pisu: ”GÓÐUR AT SAMSTARVA VIД ”ENERGISKUR STARVSFELAGIД ”EIN GÓÐ ÍLØGA HJÁ SETRINUM” ”EIN VIRKISFÚS ELDSÁL”

hvør er hettar ?

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 055

MFS 50 ár »ársins pisa

ársins pisa:

HOLGER ARNBJERG

Sigur ein ASK, er ein noyddur til at siga Holger Arnbjerg. Seinastu 11 árini Altjóða Skrivstovan hevur verið til, hevur Holger Arnbjerg eisini verið fyri okkum lesandi.

Virksemið hjá ASK er at veita ráðgeving um alt viðvíkjandi hægri lesnaði. Og tað verður eisini gjørt.

056 — Fjølnir2012

Fryntliga og altíð smílandi veitir Holger Arnbjerg holla og góða ráðgeving, um hvussu ein nær síni mál, og hvat ein skal hava í mentu.

Hansara lætta sinn smittar og tað er týðiligt, at hann er ein av teimum mongu eldsálunum, sum vit hava brúk fyri í Føroyum.

HVØR ER MAÐURIN?

Holger er upprunaliga úr Danmark og hevur búleikast í Føroyum í síðani 1988. Hann er giftur við Sonju og hava tey børnini Katrine og Andreas. Holger hevur fleiri áhugar og er hann at síggja á súkklu javnan.

Eisini hevur hann runnið 3 maraton,

vitja okkum á: mfs.fo

ársins pisa « MFS 50 ár

SIGUR EIN "ASK", ER EIN NOYDDUR TIL AT SIGA HOLGER ARNBJERG. SEINASTU 11 ÁRINI ALTJÓÐA SKRIVSTOVAN HEVUR VERIÐ TIL, HEVUR HOLGER ARNBJERG EISINI VERIÐ FYRI OKKUM LESANDI.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 057

MFS 50 ár »ársins pisa

umframt at hann spælir flogbólt eina ferð um vikuna.

Holger varð útbúgvin sum cand. mag í samfelagsfrøði og ítrótti í 1982. Hann byrjaði at arbeiða á Haslev udvidede Højskole í 1975 og var har í 13 ár. Eftir hetta kom Holger til Føroya og byrjaði sum lestrarvegleiðari í Studentaskúlanum í Hoydølum. Eftir 12 ár í Hoydølum, byrjaði Holger á Fróðskaparsetrinum og hevur verið sera virkin tey seinastu 11 árini sum altjóða vegleiðari.

MFS vil tí veita Holger Arnbjerg eina tøkk frá øllum føroyskum studentum og eina beinleiðis tøkk fyri hjálp og samstarv, sum Holger hevur havt við MFS. Eisini vilja vit ynskja Holger framhaldandi góðan arbeiðshug, og takka fyri hansara ídni.

ÁRSINS PISA

Fyrsta diplom verður veitt Holger Arnbjerg fyri sítt ótroyttiliga virksemi, har hann hjálpir komandi og virknum lesandi. Altíð til reiðar, altíð smílandi og hugagóður. ASK er Holger og Holger er ASK. Virkin í árligu Pisudøgunum og eisini í afturvendandi tiltakinum Markleys Útbúgving. Mangur studentur kennir Holger aftur sum fast innbúgv á Fróðskaparsetur Føroya, og hevur notið gott av hansara vegleiðing og ráðum.

058 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

ársins pisa « MFS 50 ár

Altjóða Skrivstovan – ASK Spyr og fá svar um útbúgvingar. Allar. Allastaðni.

Tað er tú, sum tekur endaliga avgerð um tína útbúgving, men Altjóða Skrivstovan kann vegleiða teg um tínar møguleikar innan útbúgving og um tey fíggjarligu viðurskiftini.

Ring, skriva ella støkk inn á gólvið og fá vegleiðing um tínar møgu­ leikar. ASK hevur opið mánadag til fríggjadag frá kl. 10 til 15, mikudag tó til kl 18. ASK liggur við síðuna av Landsbókasavninum og er ein partur av Fróðskaparsetri Føroya.

Altjóða Skrivstovan er nevniliga til tað sama. At vegleiða teg, sum ætlar tær at útbúgva teg í Føroyum ella uttanlands, antin tað er styttri ella longri útbúgving, verklig ella ástøðilig. facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 059 Altjóða Skrivstovan, ASK J. C. Svabos gøta 14 · Postboks 272 · FO-110 Tórshavn Tel. 322 065 · ask@ask.fo · www.ask.fo

MFS 50 ár » 3 kendir MFS'arar

4 kendir MFS'arar At vera virkin í einum lestrarfelagi er nakað heilt serligt.

At luttaka, at vera við, at ganga á odda. Tað er kjarnin í MFS. Tú situr knappliga ikki bara við tínum egnu skúlatingum, men arbeiðir samstundis fyri einum betri lestrarumhvørvi fyri øll.

Nakað felags. Nakað sum er meira enn bara ”tú”. So hvat er ein MFS'ari, og hvat ger MFS við teg sum persón bæði fakligt og persónligt? Vit hava tosað við fýra fyrrverandi MFS'arar um teirra tíð í felagnum.

060 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

4 kendir MFS'arar « MFS 50 ár

» EYÐGUNN SAMUELSEN

Eyðgunn Samuelsen 52 ár Heimstaður: Sørvágur Bústaður: Klaksvík Cand.mag Samfelagsfrøði og Søga Útbúgvingarstað: Roskilde Universitetscenter

Teldupostur: eydgunn. samuelsen@skulin.fo

MÍN TÍÐ Í MFS Eg havi altíð havt áhuga fyri politikki í breiðastu merking. Sum lesandi høvdu korini hjá teim lesandi bæði í Danmark og Føroyum mín áhuga, og var hetta orsøkin til, at eg fór uppí MFS. Í MFS lærdi eg órtúliga nógv, var sum ráðslimur virkin í tí norðulendska og altjóða arbeiðinum.

Eitt annað mál, ið eg var við til, var tann fyrsta lógin um ÚS í Føroyum. Eg minnist, at tað var altavgerðandi fyri okkum í MFS, at stuðulin ikki skuldi verða bundin at foreldrainntøku, og at hann skuldi vera skattafríur. Hetta var tí, vit ynsktu at øll skuldu hava somu atgongd til útbúgving.

Luttók m.a á eini ráðstevnu í Finlandi, har umboð fyri studentafelagsskapir úr øllum heiminum luttóku. Hetta var fyrst í 1980’unum, millum tey, ið luttóku, vóru ung úr londunum handan jarntjaldið m.a Eysturtýsklandi, Tjekkoslovakia, Ungarn, Polen, Rumenia og Bulgaria.

Áhugin fyri studentapolitikkinum hevur viðvirka til mín stóra áhuga fyri útbúgving og útbúgvingarpolitikki. Komin heim til Føroya varð eg forkvinna fyri fakfelagnum á mínum arbeiðsplássi, Føroya Tekniska Lærarafelag í 10 ár. Eg var við at smíða útbúgvingarlógir bæði til SIT útbúgvingina og HT útbúgvingina. Í 2000 fekk eg starv sum deildarstjóri í Mentamálaráðnum fyri vinnu- og miðnámsskúlar, hetta starv røkti eg til 2003, tá ið eg fór aftur í mítt starv sum leiðari fyri HT útbúgvingina á Tekniska skúla í Klaksvík.

Hetta, at síggja og hoyra tey, og hvussu ymisk tey vóru, gjørdi eitt stórt inntrykk, ið eg ongantíð gloymi. Tjekkarnir vóru ikki so glaðir fyri hini, tí teir høvdu jú niðurbart teirra roynd at skapa “sosialismu við einum menniskjansligum andliti” í 1968. Eysturog vesturtýskarar kundu ikki tosa saman.

Tey úr Polen vóru júst sett at standa á odda fyri teirra felag eftir at Solidarinosc hjá Lech Wałęsa var niðurbart av militerinum.

Tey úr Rumenia og Bulgaria vóru ikki von at hava samband við onnur og royndu at halda seg fyri seg sjálvan, tey virkaðu sum um tey vóru bangin fyri at tosa ov nógv við vesturlendingar. Soleiðis vóru øll hesi umboðini ein spegilsmynd av, hvussu teirra samfelag var tá.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Sæð í bakspegilin, hevur MFS havt stóran týdning fyri mína lívsleið. Tann tíðin var byrjanin til mítt almenna lív og var viðvirkandi til, at eg helt fram í fakfelagsarbeiði í Føroyum og óivað eisini, at eg fór uppí politikk. Mínar royndir siga mær, at MFS er eitt felag, har ið tú kann fáa virðismiklar royndir, ið tú kann fáa gagn av í tínum arbeiðslívi, tí vil eg viðmæla øllum lesandi at nýta ein part av teirra lestrartíð í MFS arbeiði.

árgangur 01 — 061

MFS 50 ár » 4 kendir MFS'arar

» HANUS KAMBAN

Hanus Kamban 69 ár heimstaður: Føroyar býur har eg búgvi: Tórshavn yrki: rithøvundur, umsetari, fyrilestrarhaldari osfr.

FJØLNIR...

GJØRDI MEG TIL RITHØVUND Ein dagin á vári 1967 ringdi Høgni Debes Joensen til mín og heitti á meg at taka við sum nýggjur blaðstjóri á Fjølni, blaðnum hjá MFS. Eg játtaði og stjórnaði blaðnum í stívliga tvey ár. Med-blaðstjórar vóru fyrst Rólant Dam Jacobsen og síðani Jóannes Dalsgaard. Avgreiðsluna hevði ta fyrstu tíðina Arni Poulsen og síðani Jógvan á Dul. Í blaðsins fokku sóust frá byrjan, við sjónskum stavum, orðini bókmentir pranga.

Millum føringar, sum lótu blaðnum søgur og yrkingar, kann eg nevna Gunnar Hoydal, Jóannes Dalsgaard, og Alexandur Kristiansen.

Greinskrivarar vóru m.a.

J.H. Winther Poulsen, Hans J. Debes, Óli Breckmann og John West. Týðingar lótu m.a Valdemar Dalsgaard og Johnny Thomsen, sum báðir týddu úr russiskum.

Eisini lukkaðist okkum ungu blaðstjórum at fáa tilfar frá eldri føroyskum skaldum, millum teirra taldust Regin Dahl, Heðin Brú, Chr. Matras og Rikard Long, sum um hetta mundi var næstan áttati ár.

062 — Fjølnir2012

Í 1969 kom Manifestið út á føroyskum, og ummælið hjá undirritaða var kanska mítt frægasta íkast til Fjølnir. Marx var tá upp á móta, men ummælarin var tortrúgvin, og millum reglurnar hómaðist ein antiutopisk, pragmatisk javnaðarstevna. Tjúgu ár seinni fullu tornini hjá Marx og Lenin. Í dag stendur kapitalisman og ridlar, men javnaðarrørslan – tann einasta, ið kann endurreisa ríkið og eigur bót móti fíggjarstovna-ráni og Friedman-liberalismu – kennir ikki sínar egnu røtur. Hinc illae lacrimae!

Fyri mína framtíð og lívsleið fekk blaðstjóratíðin á Fjølni tvær avleiðingar. Í blaðnum komu mínar fyrstu týðingar, eftir m.a. Ray Bradbury og Graham Greene, upp á prent, og í sama blað royndi eg meg av álvara sum ummælara. Hetta hvesti skrivihugin og gjørdi, at eg eini tíggju ár seinni fór at royna meg sum høvund.

Men blaðstjórarabeiðið dró ein burtur frá seriøsum lesnaði, og sostatt kann eg m.a. takka Fjølni fyri, at eg ikki gjørdist maður við akademiskum prógvi.

vitja okkum á: mfs.fo

4 kendir MFS'arar « MFS 50 ár

» PÁL WEIHE

Pál Weihe 62 ár úr Sørvági, útbúgvin lækni og serlækni í samfelagsmedicin/ arbeiðsmedicin í Keypmannahavn.

Yvirlækni á Deildini fyri Arbeiðs-og almannaheilsu síðan 1988.

Læknaráðgevi fyri Almannastovuna síðan 1988. Læknastjóri fyri Sjúkrahúsverk Føroya 1989 til 2001. Gestagranskari á Syddansk Universitet og Harvard School of Public Health. pal@health.fo

STUDENTAPOLITIKARI Byrjaði at lesa til lækna á Københavns Universiteti heystið 1969. Gekk mest og upplivdi henda stóra og spennandi staðin fyrstu árini. Serliga var tað eitt upplivilsi fyri lívið at síggja allar filmarnar í keypmannarhavnsku biografunum – bæði fyrrapartar og seinnapartar, tá gjaldið var lítið. Lesturin gekk tí spakuliga, og eg fekk ikki læknaprógv fyrr enn eftir 8 árum.

Men hesi árini búnaðu meg stórliga – eisini nevdnararbeiðið í Meginfelag Føroyskra Studenta. Tey umgjørdu ein bygdadrong til ein stórbýarungling, sum kundi tosa við um list, vísindi, heimspeki, politikk og ikki minst, um hvussu Føroyar eina ferð skuldu gerðast eitt mynstursamfelag úti í havi, grundað á lærdóm, gransking, náttúruríkidømi og sosialan arkitektur, sum ikki hevði sín líka nakrastaðni. Hugsi tað vóru hesir dreymar, sum gjørdu meg virknan í fakfelagnum hjá føroyskum studentum – MFS. Havi hugt í skjølini og síggi, at eg var valdur til næstformann í nevndini lestrarárið 1970/71 og til formann 1971/72. Tað, sum vit serliga fingust við, vóru sosialmál. Málið um at varðveita skattafríkortið til føroysk lesandi í Danmark, tók rættilgia nógva tíð, m.a. minnist eg, at vit vendu okkum til føroyska fólkatingsmannin Johan Nielsen um at hjálpa okkum – og sum kunnugt er føroyafrádrátturin enn til. Eisini málið

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

um 30 prosent kelduskatt av allari løn fyri arbeiði í Føroyum styttri enn 3 mánaðir hjá ikki fastbúgvandi arbeiddu vit við. Og so mótmæltu vit, at serligi lestrarstudningurin úr Føroyum varð umlagdur til lestrarlán, sum skuldi gjaldast aftur eftir loknan lestur. Vit høvdu samráðingar við Sterling Airways um bíligar flogferðir til Føroya, men henda ætlan gjørdist tó ongantíð veruleiki. Av samstarvi út eftir var tað serliga norðurlendska samstarvið, vit løgdu dent á. Vit luttóku soleiðis í norðurlendsku formannafundunum – formansskapirnir fyri studentafeløgini í Norðurlondum, og í juni 1971 vóru vit vertir fyri fundinum í Havn. Í mínari tíð fekk MFS útvegað sær hugnalig skrivstovuhøli í føroyska húsinum í Store Kongensgade 108, og vit høvdu fasta skrivstovutíð hóskvøld.

Afturlítandi hava hesi árini sum studentapolitikari uttan iva verið við til at leggja lunnar undir tað, sum seinni gjørdist mítt professionella lív, nevnliga ymsu tættirnir innan samfelagsmedisinska meginumráðið: arbeiðs-og umhvørvismedisinin, sosialmedisinin og tann administrativa medisinin. Hugsi at tað góða við hesari starvsvenjing á ungum árum er, at tú lærir at arbeiða framlýtandi fyri heildina og ikki bara fyri egnan løtuvinning.

árgangur 01 — 063

MFS 50 ár » 4 kendir MFS'arar

» KRISTIANNA W. POULSEN

Kristianna W. Poulsen Lærari á Føroya Studentaskúli og HF-skeið í Hoydølum Er úr Tórshavn, búsitandi í Hoyvík

WAGNERSA BLUFF OG VIRKSEMI VIÐ MEINING Mítt fyrsta samband við MFS var pisuskeiðið, ið var fyri okkum, sum vóru nýkomin til meginlandið at lesa. Hetta var eitt herligt og væl fyriskipað vikuskifti við eini góðari samanseting av framløgum, undirhaldi og sosialisering. Serliga minnist eg, at Ásvør Skaalum, sum tá var stud.psych., umrøddi eitt fyribrigdi, ið eg minnist sum Wagnersa bluff, sum er bluffið, ið kann standast av akademiskum málburði: tú kanst, tá tú ert blivin akademikari, tosa á ein slíkan hátt, at onnur ikki skilja, hvat tú sigur (sera frítt eftir minninum). Segði onkur Esmar Eysturoy?

Eg fekk sjálv hug at fara upp í MFS, og sum lesandi var eg virkin í studentapolitiskum arbeiði hjá MFS, har eg eitt skifti sat í ráðnum og eitt skifti í nevndini sum skrivari. Eisini skrivaði eg onkra hendinga grein til Fjølnir.

Eg búði í Keypmannahavn, og tað var ein veldig tíð at vera lesandi í stórbýnum.

Arbeiðið í MFS gjørdi ikki míni lestrarár verri, tí tað var bæði áhugavert og stuttligt

064 — Fjølnir2012

at vera við í tí studentaarbeiðinum. Har hitti eg nógv føroysk lesandi, sum vóru undir útbúgving innan øll hugsandi fak ymsastaðni í Danmark og í øðrum Norðurlondum. Til gaman og álvara, sjálvandi.

Vit arbeiddu við, at føroysk lesandi uttanlands skuldu fáa valrætt, og við einum altjóða studentakorti til MFS-limir, sum gav avsláttur í sambandi við ferðing og annað.

Vit arbeiddu við kunning um viðurskifti fyri lesandi, við Pisuni og við kunningarfundum fyri pisur, sum vóru á veg út í heim, júst sum MFS ger í dag.

Eg minnist, at eg til tann fyrsta ráðsfundin, var í døpurhuga, tí at øll hini vistu alt um viðtøkur, um ásetingar og um mangt og hvat.

At vera á ‘ordiligum’ fundum við orðstýrara og skrivara hevði eg vist ikki roynt áður.

Við tíðini haldi eg, at eg lærdi heilt fitt um politiskt arbeiði, um lobby-arbeiði, og mær dámdi og dámar tankan um at brúka tíð til nakað, sum onkursvegna hevur meining.

vitja okkum á: mfs.fo

MFS 50 ár

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 065

MFS 50 ár » heilsan úr skotlandi

» HEILSAN ÚR SKOTLANDI

Stewart Maxwell MSP, convener of the Scottish Parliament’s Education and Culture Committee Aldur: 48

Búsitandi í Glasgow

Scotland can rightly be proud of its university tradition A recent Times poll of the world’s best universities showed that Scotland held five places in the top 200, while, with 0.1% of the world’s population,Scottish research receives 1.8% of the world's citations.

Our great cities of Aberdeen, Dundee, Edinburgh and Glasgow each have at least two universities, while higher education is available and accessible throughout the country. No small achievement for a country with large rural and island populations.

Of course, universities are not simply

066 — Fjølnir2012

about academic success. They are also key in driving our country's economic performance, both by ensuring that today's students have the right skills to flourish in tomorrow's workplaces, and by making sure that our excellent research base helps to develop new companies and products.

International students play their full part, by adding “immeasurable value to Scotland’s higher education sector” – not my words, but the findings of a recent study by the National Union of Students in Scotland. Not only are

vitja okkum á: mfs.fo

heilsan úr skotlandi « MFS 50 ár

i hope that these efforts provide not only the best learning experience for scottish students but for all students who come to study and live here. skál!

Scottish students and academics able to learn from the different insights, cultures and experiences that you bring, we also hope that you are enriched by your experiences of our places of learning, our culture and our society.

All politicians in the Scottish Parliament are aware that Scotland cannot rest on its laurels if its universities are to flourish. The higher education sector is turning into a global market place, where students and top academics move increasingly freely throughout the EU and often beyond.China, for

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

example, has more than doubled the number of its higher education institutions in the last decade.

The Education and Culture Committee is keen to play its part in ensuring that Scotland is able to meet such challenges. In recent weeks we have been scrutinising the Scottish Government's spending plans for further and higher education. And it is clear that there is significant effort underway to ensure that Scottish universities continue to flourish. For example, the Scottish Government has committed to ensuring that higher education will

remain free for Scottish domiciled students studying in Scotland. This is an important commitment to the principle that access to higher education in Scotland should be based on the ability to learn and not the ability to pay. Reviews are also underway into governance in the higher education sector and how student living support can be improved.

I hope that these efforts provide not only the best learning experience for Scottish students but for all students who come to study and live here.

Skál!

árgangur 01 — 067

MFS 50 ár » heilsan úr danmark

» HEILSAN ÚR DANMARK

Morten Østergaard Uddannelsesminister, Radikale Venstre

Aldur: 35

Búsitandi í Aarhus

Uddannelser er vitale organer for Danmark Med Danmarks nye regering er der fulgt en række ændringer på uddannelsesområdet.

Først og fremmest har vi samlet en lang række videregående uddannelser under ét ministerium, Ministeriet for Forskning, Innovation og Videregående uddannelser. Dermed håber vi at kunne skabe større sammenhæng og samspil i uddannelsessystemet.

Uddannelse er vigtigt for alle  det gælder, uanset om man kommer fra en lille flække på Færøerne eller fra en metropol med millioner

068 — Fjølnir2012

af mennesker. Fælles for alle steder er, at vi i fremtiden skal satse og konkurrere på viden og innovation. Når en opfindelse inden for eksempelvis fiskeri kan forny teknologien på fangstredskaber til gavn for miljøet og økonomien, er det et eksempel på, at viden er guld værd for et samfund. Uddannelse beriger os ikke blot i form af vækst og nye arbejdspladser, men er også værdiskabende i sig selv. At lære om forskellige kulturer er afgørende i en globaliseret verden, uanset hvor du kommer fra.

vitja okkum á: mfs.fo

heilsan úr danmark « MFS 50 ár

et internationalt studiemiljø er berigende, fordi det giver anledning til vidensudveksling og innovation. derfor skal det også være nemmere og mindre bureaukratisk for danskere at studere i udlandet og for udlændinge at studere i Danmark

Netop derfor satser vi massivt på området. Nærmere bestemt er der afsat 300 millioner kroner ekstra til forskning og 1 milliard kroner til den øgede uddannelsesaktivitet.

Af andre tiltag kan nævnes, at vi har genindført gruppeeksamen.

Det har længe været efterspurgt fra universiteternes side. Vi ønsker at give uddannelserne større frihed, og derfor vejer ønsker fra deres side tungt. Et bedre uddannelsessystem vil bidrage til at løfte Rigsfællesskabet og give anledning til vækst til gavn for vores velfærdssamfund.

Et velfungerende socialt liv på universiteterne er naturligvis vigtigt.

Som minister for de videregående

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

uddannelser ligger de studerendes trivsel mig stærkt på sinde, og med den nye opmærksomhed på uddannelsesområdet er det min hensigt at styrke uddannelsernes kvalitet og dermed forhåbentlig gøre Danmark til et endnu bedre land at studere i. Her er studiemiljøet afgørende for at kunne føle sig tilpas og dermed også for at kunne lære. Det er især vigtigt for studerende, som slår sig ned i en ny by for at studere, som det er tilfældet for mange unge færinger. Universiteterne og campus skal derfor også være en del af det omgivende samfund, så de udenlandske studerende kan føle sig veltilpasse i den nye kultur.

Et internationalt studiemiljø er berigende, fordi det giver anledning til vidensudveksling og innovation.

Derfor skal det også være nemmere og mindre bureaukratisk for danskere at studere i udlandet og for udlændinge at studere i Danmark. Jeg glæder mig over, at en undersøgelse for nyligt har vist, at udenlandske udvekslingsstuderende i høj grad er tilfredse med at studere i Danmark.

Faktisk er de mere tilfredse end internationale studerende i de europæiske lande, vi normalt sammenligner os med. Jeg håber og tror på, at den positive udvikling vil fortsætte, for uddannelse er helt afgørende for fremtiden både i Danmark og på Færøerne.

árgangur 01 — 069

SERGREIN um SETRIÐ Fyri vanlig fólk ljóðar ”setrið” sum nakað avslappandi. Sum ein stólur, eitt setur, har tú hvílur teg. Veruleikin er ein annar.

Setrið er eitt arbeiðspláss. Eitt stað har endamálið er at gerast dugnaligari, vitugari og betri førur fyri at loysa avbjóðingarnar á komandi dreymastarvinum.

Eitt stað har lesandi sleppa at nema sær vitan og at dyrka tað fakliga. Setrið er týdningarmesta arbeiðsplássið lesandi nakrantíð koma at hava, tí úrslitið frá Setrinum avger, hvørji størv lesandi fáa aftan á loknan lestur.

Men Setrið er meira enn bara próvtøkuúrslit og bókasøvn. Á teimum næstu síðunum fara vit í djúpdina á Setrinum.

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Sigurð í Jákupsstovu rektari Leiðsla, Setursskrivstovan Samband Telefon:+298352503 Fartelefon:+298210280 Teldupostur:sigurdj(at) setur.fo

Eitt framkomið og framsøkið fróðskaparsetur lesandi sita í stóru lesistovuni í nýggju seturslonini, sum ber brá av at vera sera nýmótans, men samstundis rótfest í føroyskari byggilist og siðsøgu.

Í lesistovuni eru nógvir klivar, ið lesandi og granskarar kunnu bíleggja sær fyri styttri ella longri tíðarbil. Klivin er sera væl innrættaður við nýmótans hentleikum og tøkni, ið birtir undir at alt tilfar, ið nýtt verður í lesnaðinum er talgilt – tí hava næmingar og granskarar hvør sær eisini ein talgildan kliva – á netinum – hetta er teirra pallur sum tey arbeiða og samskifta frá í samband við teirra lestrar- og granskingarstarv. Lesistovan gevur tær fysisku karmarnar – eitt stað at fara til arbeiðis sum eggjar og stimbrar. – Talgildi

072 — Fjølnir2012

klivin ella virtuella lestrarumhvørvið er hýstur í framkomnu altjóða e-learning skipanina, sum Setrið er vorið partur av, her samskifta og kjakast granskarar og lesandi (kanska úr øllum heimi) um lesiætlanir, verkætlanir, uppgávur, ástøði og háttaløg og ja - eisini um sosial viðurskifti – tiltøk í vikuskiftinum, filmar, ítrott o.a. Samskiftið fer fram á ymiskum málum alt eftir hvør luttekur í bólkinum, hetta ger sjálvandi, at enska málið vinnur nógv fram, bæði í undirvísing og samskifti - kanska eitt

vitja okkum á: mfs.fo

sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

neyðugt amboð til at gerast partur av altjóða rákinum.

Afturat lesistovuni eru salir til fyrilestrar, ráðstevnur og framkomnar filmsvísingar – matarhøll/café, skrivstovur, bókasavn - og onnur øki, ið geva arbeiðsumstøður fyri størri og smærri bólkar. Sera stórur dentur er lagdur á at brúka nýmótans tøkni, skíggjar og samskiftistøkni er integreraður partur alla staðni í húsinum, soleiðis at interaktivt samskiftið við livandi myndum og góðum ljóði verður nátúrligur partur av gerandis- og arbeiðsdegnum.

Fyri tann vitjandi er greitt, at hann er innkomin í eitt nýmótans og altjóða umhvørvi, enskt og norðurlendsk mál hoyrast, á skrá eru almenn tiltøk har granskingarumhvørvi, samfelag og vinnulív møtast at kjakast um,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

hvussu framtíðar samfelagið skal skipast, t.d. hvussu vit fremja burðardyggan búskaparvøkstur, vælvirkandi sosialar skipanir og demokrati.

M útbúgvingar verða í størri mun tvørfakligar og tematiskar

Altjóðagerðin og felags avbjóðingar orsakað av fátækradømi, veðurlagsbroytingum og brotnum fíggjarmarknaðum gera, at eitt so nevnt paradigmuskift hevur tikið seg upp innan samfelagshugsan og harvið eisini innan universitetsheimin. Vit flyta frá einum lutfalsliga stuttskygdum tøkniligum-búskaparligum palli, ið leggur høvuðsdentin á produktivitet og búskaparvøkstur, til ein pall har krav um burðardygg menning og kreativitetur í einum globalum samteksti fær høvuðsleiklutin. Fyri universitetini kemur hetta at merkja m.a. at:

M talið av lesandi økist

M dygdartilfar og frálæra verður tøkt á netinum

M tilboð um parttíðarlestur og fjarlestur økjast M lesandi og granskarar flyta seg í størri mun millum lærustovnar og lond M marknaðurin fyri gjaldsskeið er vaksandi M skipanir fyri góðskutrygging og meting av útbúgvingum krevjast

árgangur 01 — 073

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

Nýggja lógin fyri Fróðskaparsetur Føroya, sum kom í 2008, ásetti at Føroya Læraraskúli og Sjúkrarøktarfrøðiskúli Føroya vóru lagdir saman við Fróðskaparsetri Føroya. Sama lóg legði eisini nýggjar karmar fyri virksemi setursins, m.a. við at eitt sjey manna stýri varð sett at stjórna setrinum. Lógin ásetur somuleiðis at Setrið er óheft av politiska myndugleikanum, og at Setrið hevur granskingarfrælsi og skyldu at verja hetta. Um endamál setursins ásetur lógin: Endamálið er at grunda alla frálæru á gransking og veita frálæru á hægsta altjóða stigi. Stovnurin skal tryggja samanhang millum gransking og útbúgving og tryggja samfelagsligar raðfestingar og fyrilit í hesum sambandi. Raðfestingarnar av uppgávunum skulu støðugt eftirmetast. Stovnurin skal breiða út kunnleika og eggja til orðaskifti um

vísindalig háttaløg, ástøði og úrslit.

Vísindanevndin staðfesti í januar 2011 ein yvirskipaðan granskingarpolitikk, ið millum annað ásetur at: Umhvørvi fyri útbúgving og gransking verður savnað við einum sterkum Fróðskaparsetri Føroya sum nátúrligur miðdepil og samstarvsfelaga Tá lógin og granskingarpolitikkurin verða lisin saman, sæst ein greiður politiskur vilji til, at Setrið skal mennast og vaksa, út frá eini ásannan um, at eitt sterkt og virkið universitetsumhvørvi er ein av hornasteinunum undir framtíðar vøkstri og samfelagsmenning.

Setrið er í broyting, í vøkstri og í ferð við at menna seg til eitt universitet við millum 700 til 1000 lesandi, - staðsett í Tórshavn -, ið hevur til endamáls at bjóða

altjóða viðurkendar útbúgvingar á Bachelor og Master støði umframt granskingarútbúgvingar á PhD støði. Ambitiónin er at skapa eitt ríkt og spennandi granskingar og lestrarumhvørvi, har frálæran er grundað á dygdargóða gransking og sum tekur støði í føroyskum viðurskiftum. Ùtbúgvingar sum í dag kunnu takast á Fróðskaparsetrinum eru hesar: M bsc í sjúkrarrøktarfrøði M ba í samfelagsvísindi

M ba í søgu M bsc í stjórnmálafrøði M bed - lærari M bed - námsfrøðingur M ba og ma í føroyskum M bsc í lívfrøði M bsc í jarð og havfrøði M bsc í kt verkfrøði

umframt at granska og veita granskingargrundaða frálæru er ein høvuðsuppgáva hjá setrinum at verða ein aktivur og kritiskur aktørur í samfelagsmenningini. setrið skal birta undir nýhugsan og nýskapan. nútímans samfeløg standa yvirfyri avbjóðingum, sum eru globalar, og har øll samfeløg, stór sum smá, eiga at taka ábyrgd og luttaka í loysnum. smærri samfeløg hava møguleika fyri ávirkan av tí, at broytingar og loysnir oftani eru lættari at implementera lokalt og kunnu tí fáa ávirkan altjóða

074 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

Umframt hesar útbúgvingar verður eisini skipað fyri stakskeiðum og diplomskeiðum eftir tørvi. Verandi útbúgvingar geva eina sterka grund fyri víðarimenning av Setrinum. Ætlanin at styrkja og víðka hesar komandi árini, samstundis sum vit seta okkum ambitiøs mál um, hvussu Setrið skal mennast til framtíðar uppgávur, og um hvønn leiklut Setrið skal hava í samfelagnum.

Umframt at granska og veita granskingargrundaða frálæru er ein høvuðsuppgáva hjá Setrinum at verða ein aktivur og kritiskur

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

aktørur í samfelagsmenningini.

Setrið skal birta undir nýhugsan og nýskapan. Nútímans samfeløg standa yvirfyri avbjóðingum, sum eru globalar, og har øll samfeløg, stór sum smá, eiga at taka ábyrgd og luttaka í loysnum. Smærri samfeløg hava møguleika fyri ávirkan av tí, at broytingar og loysnir oftani eru lættari at implementera lokalt og kunnu tí fáa ávirkan altjóða. Henda menning setur nýggj krøv til okkara fróðskaparsetur, granskingarstovnar og vinnulív fyri tvørfakligum samstarvi. Eitt tílikt samstarv gevur góðar møguleikar fyri at samanseta

fakdisiplinir tematisk í útbúgvingar, ið hóska til okkara samfelagstørv, men sum eisini hava týdning langt út um Føroyar – t.d. kann hugsast, at vit fáa ein bachelor í burðardyggari fiskivinnuumsiting ella ein bachelor í varandi orkukeldum og smartgrids.

Málið er at skapa eitt fróðskaparsetur, ið er fyrsta val hjá størsta partinum av teimum, sum lúka miðnámsprógv.

Harumframt skal á setrinum skapast eitt virkið umhvørvi fyri lesandi úr øðrum londum og fyri lesandi, ið ynskja at troyta tilboð innan fjarlestur og parttíðarlestur.

árgangur 01 — 075

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Firouz Gaini, 39 ár, búsitandi í Tórshavn, ph.d. og lektari í antropologi við Fróðskaparsetur Føroya

Eingin bjørt framtíð uttan lærdan háskúla Tað er trupult at ímynda sær eina bjarta framtíð uttan nakran lærdan háskúla í Føroyum. Føroyingar kunnu illa skapa eitt framkomið, fólkaræðiligt samfelag, ið bjóðar framtíðini av, uttan at verja og eisini menna Fróðskaparsetur Føroya. Smá útjaðarasamfeløg, til dømis Tromsø (Noreg) og Rovaniemi (Finnland), høvdu ongantíð megnað at skapt eitt sterkt og fjølbroytt lokalumhvørvi – listarliga, mentanarliga og búskaparliga – uttan ein lærdan háskúla, sum virkar sum “orkudepil”, ið skapar virksemi og lokkar fólk til økið. Ísland, okkara nærmasti granni, er eitt annað gott

076 — Fjølnir2012

dømi. Lærdi háskúlin á Akureyri (á stødd við Havnina) hevur til dømis 1.600 lesandi.

Og kanska serliga har, ið gamlar vinnur hvørva og fólk í besta aldri rýmir, til dømis í útjaðaraøkjum í Norðurlondum, kann ein íløga í lærdan háskúla vera við til at venda neiligu gongdini og skapa vøkstur. Tað er ikki so løgið sum tað kanska ljóðar. Tað snýr seg um at gera eina ætlan fyri samfelagið, har stovnurin, sum tekur sær av undirvísing og gransking á hægsta støði – og sum sostatt kann kallast ein vitanardepil – fær góðar karmar at virka undir. Tað krevur búskaparligan og politiskan stuðul. Í

vitja okkum á: mfs.fo

sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

Finnlandi, til dømis, var breið politisk semja um at satsa alt uppá vitan (vísindi) og menning, tá samfelagið varð rakt av djúpari kreppu í kjalarvørrinum á upploysn Sovjetsamveldsins. Hetta hevur verið við til at lyfta landið upp á nýggjar tindar.

sum kann skapa útbúgving, gransking, menning, almenna upplýsing, altjóða samstarv, mentanarliga nýhugsan, fakligt alment kjak, bú-skaparvøkstur, osfr. Tað er mangan, í einum langtíðarperspektivi, tað mest “ósjónliga” og óítøkiliga íkastið, sum sprettur úr Akademia, sum skapar størstu frambrotini í samfelagnum. Samstarvið millum lærdar háskúlar og aðrar privatar og almennar aktørar í samfelagnum skapar eina sonevnda “synergieffekt”, ið allir partar fáa ágóða av. Tað snýr seg við øðrum orðum ikki einans um at lokka útisetar heim, men eins nógv um at fáa brúkt menniskjaliga tilfeingið, sum er í landinum á ein skynsaman (og “tíðarhóskandi”) hátt.

Og tað gerst millum annað við at skapa eitt meira altjóða universitetsumhvørvi, har “serfrøðingar” og ung lesandi samstarva tvørtur um sosial, mentanarlig og landafrøðilig mørk. Felags fyri luttakararnar er vísindaliga forvitnið og hugurin at menna nýggj hugskot og álítandi vitan. Hetta kann eisini tulkast sum ein moderna fólkaræðilig “mentan”, har menniskju ynskja at seta spurnartekin við óváttaðar “sannleikar” og eggja til kjak, sum opnar fyri nýggjum øðrvísi frágreiðingum og sjónarhornum. Tí er Setrið ein kjarnuleikari í spælinum um framtíð Føroya.

í føroyum hevur fróðskaparsetrið, síðan tað í 1965 varð stovnað sum akademi, havt rættiliga trong kor at virka undir. setrið, sum tað vanliga verður kallað á mannamunni, hevur yvirlivað uttan at veruliga sleppa at spenna seg út. harvið hava vísindaligir menningarmøguleikar ongantíð verið troyttir. tað tykist tó, sum at setrið spakuliga er í ferð við at fáa ta almennu viðurkenning, tað hevur tørv á – og uppiborið.

Í Føroyum hevur Fróðskaparsetrið, síðan tað í 1965 varð stovnað sum akademi, havt rættiliga trong kor at virka undir. Setrið, sum tað vanliga verður kallað á mannamunni, hevur yvirlivað uttan at veruliga sleppa at spenna seg út.

Harvið hava vísindaligir menningar-møg u leik ar ongantíð verið troyttir.

Tað tykist tó, sum at Setrið spakuliga er í ferð við at fáa ta almennu viðurkenning, tað hevur tørv á – og uppiborið.

Fráflyting og búskaparligur stígur, meira enn úrslit av arbeiðinum á Setrinum, eru høvuðsatvoldin til skiftið í samfelagsrákinum. Í mong ár hava Føroyar verið merktar av eini sonevndari “braindrain” (heilaflýggjan), sum mest av øllum minnir um døpru støðuna hjá afrikonskum og asiatiskum londum. Stóri spurningurin verður tí, hvussu vit kunnu fáa útbúnar føroyingar heim at arbeiða. Ella, sum eisini verður sagt, hvussu vit fáa ungdómin at velja at lesa heima í Føroyum. Vit kunnu eisini siga, at samfelagið ferðast í óndari

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

ringrás, har ung rýma, tí møguleikar mangla, og har samfelagið stirðnar, tí ongin nýhugsan hómast. Eitt styrkt Fróðskaparsetur, sum umboðar eitt fjølbroytt lestrarumhvørvi og framtakshugað granskigarumhvørvi, har “forvitni er drívmegin”, kann uttan iva vera við til menna føroyska samfelagið í kappingarkendu globaliseringsøldini.

Fróðskaparsetrið hevur nógvar ymsar leiklutir. Talan er um nógv meira enn undirvísing og gransking fyri tey “útvaldu”. Hetta er ein vanlig misskiljing manna millum. Setrið umboðar eitt samansett umhvørvi,

árgangur 01 — 077

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Johild Dulavik Lestrarvegleiðari / altjóðasamskipari Sjúkrarøktarfrøðiskúlin johild.dulavik@ skulin.fo

Tlf 292265

Starvið sum lestrarvegleiðari og altjóðasamskipari HVØR ERI EG. Eg

varð útlærd sum sjúkrarøktarfrøðingur á Sjúkrarøktarfrøðiskúlanum í Føroyum í 1989. Arbeiddi sum sjúkrarøktarfrøðingur, til eg byrjaði sum lærari á Sjúkrarøktarfrøðiskúlanum í 1999. Tók ískoytisútbúgving á Danmark Sygepleje Háskúla í 2002, og í 2004 fekk eg prógv sum Master i Voksenuddannelse á RUC. Eg tók við starvinum sum lestrarvegleiðari og altjóðasamskipari á heysti í 2010. Arbeiðsbrøkurin er hálv tíð.

LESTRARVEGLEIÐARI: Høvuðsendamálið

við starvinum er at viðvirka til at lesandi trívast, fáa sum mest burturúr, og at tey hava bestu umstøður at útinna útbúgvingina innanfyri ásettu tíðina.

078 — Fjølnir2012

Lesandi, ið hava trupulleikar, sum ganga út yvir lesnaðin, hava møguleika fyri at fáa stuðul og hjálp í persónligum spurningum í trúnaði. 1. árs lesandi verða bjóðað til samrøðu fyri at tosa um lesnaðin, hvussu tey trívast, umframt vegleiðing í mun til lesiteknik og lesivanar.

Eg vegleiði lesandi í samband við farloyvi, barnsburð, lestrarsteðg, flyting millum skúlar, tá veljast skal yrki eftir loknan lestur og eftir- og víðari útbúgvingar. Samstarvi við leiðsluna um góðskriving av lestrartíð og próvtøkum sum vunnið eru aðrastaðni.

Svari fyrispurningum umvegis telefon og teldu.

vitja okkum á: mfs.fo

sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

ALTJÓÐASAMSKIPARI:Sum

limur í Nordplus hevur skúlin avtalur um skiftisuppihald við aðrar skúlar í Norðurlondum. Høvuðsendamálið er samstarv og flyting av lesandi og lærarum við hægri lærustovnar í Norðurlondum. Við fíggjarligari hjálp, verða tættari bond knýtt ímillum lærustovnarnar, vit samarbeiða um norðurlanda útbúgvingarfelagsskap, har stovnar, lesandi og lærarar kunnu nýta serkunnleikan hjá hvørjum øðrum á fullgóðan hátt.

Samstarvið í Nordplus er bólkað, og Sjúkrarøktarfrøðiskúli er limur í tveimum bólkum: Nordkvist: Grønland, Ísland, Norra, Svøríki, Finnland, Danmark og NordicBaltic Nursing: Danmark, Norra, Finnland, Svøríki og Lettland.

Bólkarnir møtast árliga, umframt at vit eisini hava Web-fundir . Í Nordkvist-samstarvinum skipa vit annað hvørt ár eitt 5 daga skeiðið

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

fyri 1 lærara og 2 lesandi frá hvørjum skúla. Lesandi fáa fyrilestrar, luttaka í bólkaarbeiða við ávísum evnum og framleggja 5. dagin. Lærararnir viðvirka sum vegleiðarar. Í september 2012 er Sjúkrarøktarfrøðiskúlin vertur fyri hesum skeiði.

Fleiri lesandi á Sjúkrarøktarfrøðiskúlanum hava tikið av hesum góða møguleika. Eisini fleiri lesandi úr øðrum londum er í starvsvenjing í Føroyum, og havi eg ábyrgdina av at virka fyri at mest møguligt fæst burturúr uppihaldinum. Føroysku lesandi eru kontaktpersónar og skipa fyri tí sosiala partinum.

stevnum um útbúgvingina bæði her í Føroyum og uttanlands.

Eg eri limur í lestravegleiðarafelagnum hjá miðnámsskúlunum í Føroyum og samstarvi eisini við lestrarvegleiðarar á Setrinum. Saman við rektaranum og lesandi eri eg limur í samstarvsnevndini á Sjúkrarøktarfrøðiskúlanum. Eg samstarvi eisini við aðrar lærustovnar, luttaki á

Samanumtikið er starvið sum lestrarvegleiðari og altjóðasamskipari fjøllbroytt, mennandi, avbjóðandi og ikki minst spennandi. Eg havi eitt tætt samband við lesandi, og havi góðan møguleika fyri at vita hvat rørir seg millum lesandi. Á hendan hátt samstarvar skúlin við lesandi um karmarnar.

AÐRAR ARBEIÐSUPPGÁVUR:

PR er ein týdningarmikil partur av arbeiðinum. PR bólkurin samstarvar um skipan av kunningardøgum eitt nú Markleys Útbúgving tiltakið. Á seinasta Mentanarnátt í Havn, stóð PR-bólkurin í telti á gongugøtuni og bakaðu vit vaflur og komu á hendan hátt í samband við nógv fólk.

Menning av heimasíðuni er eisini ein av uppgávunum, har útbúgvingin, upptøkutreytir og starvsmøguleikar verða dagførd.

árgangur 01 — 079

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Turið Sigurðardóttir dekanur, professari í

Føroyamálsdeildin tey komandi 5 árini

bókmentum Føroyamálsdeildin Samband Telefon:+298 352525 Teldupostur:turids(at) setur.fo

Avbjóðingin hjá Føroyamálsdeildini er framhaldandi at menna útbúgvingar sínar samsvarandi teimum stóru broytingunum, sum vit síggja í hesum árum. Útbúgving í føroyskum hevur søguligar røtur, hugsið um kvæðini, men hon fæst ikki minni við nútíðarmál, -skaldskap og -miðlar. Bókin, tann klassiski miðilin, hevur stóran týdning, men talgildir miðlar taka við á alt fleiri økjum sum eitt nýtt slag av munnligari og skrivligari framleiðslumentan. Fjølmiðlar og aðrir talgildir miðlar verða frameftir størri partur av útbúgvingini. Bolognatilgongdin, sum Fróðskaparsetrið er statt

080 — Fjølnir2012

í, og sum skal gera tað lættari at bera saman útbúgvingar og útbúgvingarpartar millum lond og universitet, skumpar undir og inspirerar ta endurskoðanina og fjøltáttingina av útbúgvingum okkara, sum vit frammanundan eru í holt við.

M.a.arbeiðir Føroyamálsdeildin saman øðrum á Fróðskaparsetrinum fyri at seta saman eina útbúgving í miðlum og miðlan – ein útbúgving, sum hóskar væl saman við verandi tilboðum á Føroyamálsdeildini – og fyri at stovna útbúgving í føroyskum fyri útlendskar studentar.

vitja okkum á: mfs.fo

sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Navn: Hans Andrias Sølvará Aldur: 48 Heimstaður: Klaksvík Bústaður: Havn Útbúgving: Cand Mag í søgu og heimspeki Útbúgvingarstað: Århus Universitet (Bachelor á Fróðskaparsetrinum) Starv: Lektari í søgu og dekanur á Søgu- og Samfelagsdeildini Teldupostur: hansas@ setur.fo

Hans Andrias Sølvará Dean, Associate Professor of History Søgu- og samfelagsdeildin Samband Telefon:+298352583 Fartelefon:+298292583 Teldupostur:hansas(at) setur.fo

Søgu- og Samfelagsdeildin fyri fyrstu ferð síðan deildin varð sett á stovn í 1987 eru tveir árgangir av lesandi á deildini, og ongantíð fyrr hava so nógvir studentar verið á deildini Søgu- og Samfelagsdeildin heldur til á 4. hædd í Jónas Broncks gøtu 25 í Havn. Á deildini starvast fast tveir samfelagsfrøðingar, tveir søgufrøðingar, ein etnologur, ein løgfrøðingur og hálvur búskaparfrøðingur. Hartil koma fólk, sum eru knýtt at deildini. Útbúgvingarnar eru tríggjar: Bachelor í søgu, samfelagi og stjórn. Tær eru settar saman soleiðis, at tvey tey fyrstu árini fyri stóran part eru felags, meðan ein lutvís spesialisering er 3. árið.

Fyri fyrstu ferð síðan deildin varð sett á stovn í 1987 eru tveir árgangir av lesandi á deildini, og ongantíð fyrr hava so nógvir

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

studentar verið á deildini - umleið 70 bachelorlesandi, umframt eitt stórt tal av fólki, ið tekur eftirútbúgvingar/stakskeið.

Søgu- og Samfelagsdeildin skipar fyri fleiri Masterskeiðum, t.d. innan løgfrøði, men størsta takið komandi árini verður at skipa fyri Masterútbúgvingum, sum tey lesandi kunnu taka eftir lokna Bachelorútbúgving.

Arbeitt verður við, at tað skal bera til at taka ein master í m.a. søgufrøði, stjórnmálafrøði, samfelagsvísindi, løgfrøði og fjølmiðlafrøði.

Strategiskt arbeiðir Søgu- og Samfelagsdeildin við at menna liðiliga skipan við breiðum bachelorútbúgvingum, har tað skal vera møguligt at byggja ymiskar Masterútbúgvingar á.

árgangur 01 — 081

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Hans Pauli Joensen dekanur, lektari í alisfrøði Náttúruvísindadeildin Samband Telefon:+298352558 Teldupostur:hanspj(at) setur.fo

Náttúruvísindadeildin gott samstarv er við onnur universitet og granskingarstovnar um m.a. lærarakreftir og próvdøming. undirvísarar koma eisini frá øðrum føroyskum granskingarstovnum og frá vinnulívinum Á Náttúruvísindadeildini ber til at taka bachelorútbúgvingar innan jarð og havfrøði, lívfrøði og KT-verkfrøði. Semestrini eru skipað í tveir blokkar við tveimum 7.5 ECTS skeiðum hvør. Studentarnir kunnu eisini taka skeið/semestur á øðrum universitetum, partvís sum fjarlestur, og studentar á øðrum universitetum kunnu taka partar av síni útbúgving á Náttúruvísindadeildini.

Náttúruvísindadeildin er saman við universitetunum í Bergen, Íslandi og Aarhus við til at geva master útbúgvingina 'The Joint Nordic Master's Programme in Marine Ecosystems and Climate'. Útbúgvingin er

082 — Fjølnir2012

fyri lesandi, sum hava grundútbúgving innan lívfrøðiliga ella alisfrøðiliga havfrøði og hava áhuga fyri tvørfakligum havfrøðiligum avbjóðingum. Miðað verður eftir eisini at menna masterútbúgvingar innan onnur fakøki, ið Náttúruvísindadeildin arbeiðir við.

Gott samstarv er við onnur universitet og granskingarstovnar um m.a. lærarakreftir og próvdøming. Undirvísarar koma eisini frá øðrum føroyskum granskingarstovnum og frá vinnulívinum, og er tað við til at geva studentunum innlit í føroyska gransking, og tað skapar grundarlag fyri serritgerðum.

vitja okkum á: mfs.fo

sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Janus Jensen virkandi dekanur 62 ár Toftir Fólkaskúlalærari: Føroya Læraraskúli 1976 Cand.ped.ped

:

Danmarks Pædagogiske Universitet, 2007 janus@flsk.fo

Janus Jensen dekanur, námslektari í námsfrøði og almennum didatikki

Útbúgvingarnar á Føroya læraraskúla áhugin fyri útbúgvingunum á lærara-skúlanum er stórur. talið av umsøkjarum til báðar útbúgvingarnar hevur seinastu 4 árini hevur verið umleið 150. av hesum eru millum 70 og 80 lesandi tikin upp á hvørjum ári. í løtuni eru umleið 300 lesandi á læraraskúlanum

Læraraskúlin Samband Telefon:+298359412 Fartelefon:+298229429 Teldupostur:janus(at) flsk.fo

Føroya læraraskúli gjørdist partur av Fróðskaparsetri Føroya í 2008, og lærara- og námsfrøðingaútbúgvingarnar eru nú 4-ára granskingargrundaðar bachelorútbúgvingar.

Tey fyrstu lesandi í nýggju skipanini skrivaðu bachelorritgerð í juni 2011. Bachelorprógvið gevur møguleika til framhaldandi lestur á hægri stigi, men til tess at kunna virka sum lærari ella námsfrøðingur, so krevst, at lesandi eisini taka fjórða árið. Tey fyrstu, sum taka prógv eftir nýggju skipanini, verða liðug komandi summar. Áhugin fyri útbúgvingunum á Læraraskúlanum er stórur. Talið av umsøkjarum

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

til báðar útbúgvingarnar hevur seinastu 4 árini hevur verið umleið 150. Av hesum eru millum 70 og 80 lesandi tikin upp á hvørjum ári. Í løtuni eru umleið 300 lesandi á Læraraskúlanum.

Hetta setur stór krøv til lærarakreftir, høli og útbúnað annars. Saman við støðuga arbeiðinum at tryggja teimum lesandi eina dygdargóða og nútíðarhóskandi útbúgving verður stóra avbjóðingin komandi árini at samansjóða og skapa eitt mennandi og kveikjandi lestarumhvørvi fyri lesandi á øllum deildunum á Fróðskaparsetri Føroya.

árgangur 01 — 083

MFS 50 ár » sergreinar um fróðskaparsetur føroya

» LESTRARSTAÐ – FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA

Guðrið Poulsen

Lesur BA í føroyskum

Hvat lesandi halda um Setrið

máli á Fróskaparsetur Føroya

Aldur: 25

Er úr Miðvági, búsitandi í Miðvági

gudrid86@hotmail.com

Næmingarnir eru:

Joan H. Poulsen Aldur: 29

TAÐ GÓÐA Á LÆRARASKÚLANUM ER , at

vit hava eitt einstakt fak í senn, og á tann hátt betri kunnu leggja dent á tað einstaka evnið, ið varar einar 3-4 vikur. Skúlin krevur ótrúligan nógvan lesna, men tað haldi eg eisini er fínt, tí so stríðist ein meira fyri at røkka málinum. Sjálv hevði mær betri dámt ein minni flokk ístaðin fyri 70 næmingar í einari aulu, tí eg sakni samanhaldið, ið ein hevur í einum vanligum flokki á uml. 20 lesandi. Ein hevur ikki altíð hug at koma við sínum grundgevingum, tá ein skal rópa hart fyri at verða hoyrd orsakað stóra hølinum.

Men annars bert rós frá mær.

Heimstaður: Vágur Búgvi nú í: Havn Útbúgving og útbúgvingarstað: Lærari á Føroya læraraskúla

Elisabeth Steinberg Aldur: 26 Heimsatður: Klaksvík, búgvi har Útbúgving: Stjórnmálafrøði á Søgu og Samfelagsdeildini, Fróðskaparsetur Føroyar

084 — Fjølnir2012

HVAT VILJA VIT HAVA ? Eftir at hava hugsað

um hetta, valdi eg at vera realistisk. Tað er sjálvandi lætt at hugsa í langtíðarætlanum og stórum hugsjónum, men tað eru nøkur ting, ið kunnu implimenterast skjótt, og tað eru tey, eg haldi, mangla.

Eitt, ið eg haldi er neyðugt, er at fáa "tutors" (vegleiðarar) inn á deildirnar, tað, at hava ein, sum er komin longri í lesnaðinum, lættir um støðuna hjá teimum, sum eru nýggj, og ikki heilt kenna seg trygg við at spyrja lærarar og starvsfólk. Ein kennir seg nóg vilstan sum er, og tú vil ikki virka býtt við at seta "býttar spurningar".

vitja okkum á: mfs.fo

umwelt

atlantic.fo sergreinar um fróðskaparsetur føroya « MFS 50 ár

TOGETHER again Heimkoman. At koma heimaftur til Føroyar at møta og vera saman við tínum kæru í eina viku, tvær vikur ella fleiri mánaðir.

At vera saman aftur og minnast, hví tað er møguligt at búgva í einum ørðum landi og varðveita sambandi við Føroyar; fyri síðan at flúgva avstaðaftur við nýggjum íblástri sum vil hjálpafacebook.com/meginfelagforoyskrastudenta tær í gerandisdegnum.

árgangur 01 — 085

tel 3250 4700

MFS 50 ár » úr skjáttuni – um hernaðarskylduna

» GREINAR ÚR SKJÁTTUNI HJÁ MFS

Teitur Vágadal Lesur: Lesur BSc í sjúkrarøktarfrøði á Fróskaparsetur Føroya Aldur: 31 Búsítandi í Tórshavn

tv0208n3@skulin.fo

Um hernaðarskylduna Úr Meginfelagstíðindi nr. 1 9. mars fekk Meginfelagið hetta svar frá Landsstýrinum: Í skrivi 27. f.m. hevur felagið saman við Hinum føroyska studentafelagnum sett landsstýrinum ymsar spurningar í málinum, um føroyingar hava verndarskyldu í Danmark.

1954, sum eisini áleggur monnum, sum eru føddir í Føroyum verjuskyldu.”

Sum felagnum óivað kunnugt samtykti løgtingið eftir uppskotið frá tjóðveldisflokkinum 26. apríl 1960 soljóðandi:

“I anledning af, at Færøernes Lagting har anmodet regeringen om at foranledige, at bestemmelserne om færingers værnepligt ændres på en sådan måde, at de bringes i overenstemmelse med de før værnepligtsloven af 11. juni 1954 gældende regler, har statsministeriet i skrivelse, senest 5. april (713/609), udbedt sig en udtalese over sagen fra indenrigsministeriet.

I denne anledning skal man under henvisning til tidligere brevveksling udtale, at der ikke ved loven af 1954 har været tidligere nogen principiel ændring i de hidtil

“Føroya Løgting krevur, at verndarskyldulógin danska (lóg nr. 204 av 11.juni 1954) verður broytt soleiðis, at føroyingar í Føroyum hava ikki verjuskyldu.

Landstýrinum verður álagt løgtingsins vegna at biðja danska fólkatingið hvat Føroyum viðvíkur at seta §1, 2. stk í lóg nr 152 av 7.mai 1937 aftur í gildi í staðin fyri ta núgaldandi reglu í lóg nr 210 av 11.juni

086 — Fjølnir2012

Hesa samtyktina hevur Landsstýrið avgreitt til ríkismynduleikarnar og er seinasta svarið hetta frá statsministeriinum dagfest 31. august 1962:

vitja okkum á: mfs.fo

um hernaðarskylduna –úr skjáttuni « MFS 50 ár

gældende regler om færingers pligt til at fremstille sig for session og aftjene værnepligt, idet værnepligten både før og efter 1954 har været betinget af, at de pågældende tager fast bopæl i denne del af riget. Man er imidlertid opmærksom på, at den 1957 indførte ordning, hvorefter optaglese i lægdsrullen sker ved folkeregistrenes foranstaltning, mens den hidtil beroede på de værnepligtiges eget initativ, rent faktiskt har medført, at herboende færinger, som på grund af opholdets midlertidige

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

karakter havde ment at kunne undlade sig at melde til lægdsrullen og derved frigøre for værnepligten, nu automatisk optages i lægdsrullen og indkaldes på session. De pågældende vil under henvisning til, at deres ophold kun er midlertidigt, kunne begære udsættelse såvel med hensyn til sessionsbehandlinger som med hensyn til aftjeningen af værnepligt, men da praktiseringen af reglerne om disse udsættlerser har voldt vanskelighed, har indenrigsministeriet, foranlediget

af lagtingets henvendelse til regeringen, optaget spørgsmålet om en fiksering af disse regler til nærmere overvejelse og har herefter besluttet fremtidig at lægge følgende regler til grund: Færinger, hvis ophold i denne del af riget er af mildlertidig karakter, hvadenten det skyldes uddanelse eller andre hensyn, er berettiget til at søge udsættelse med møde på session, eller hvis de har undladt dette, med indkaldelse til aftjening

árgangur 01 — 087

MFS 50 ár » úr skjáttuni – um hernaðarskylduna

af værnepligten. Strækker opholdet hernede sig over 3 år – med eller uden afbrydelse – og der ikke er tale om uddannelse, må det på grundlag af de konkrete forhold afgøres, om opholdet fortsat kan opfattes mildertidigt. Efter afslutning af en

088 — Fjølnir2012

uddannele – forudsat at denne er gennemført på normal tid – vil der kunne gives yderlige udsættelse i 2 år til supplering af uddannelsen med praktiske erfaringer. Yderligere udsættlese kan forventes, hvor de konkrete forhold talrer derfor.

Indenrigsministeriet vil foranledige, at der i de publikationer, som udsendes til de værnepligtige, “Før sessionen” og “Efter sessionen”, bliver optaget en bemærkning om de for færingernes værnepligt gældende regler. Ligesom man vil instruere

vitja okkum á: mfs.fo

um hernaðarskylduna –úr skjáttuni « MFS 50 ár

udskrivninsgmyndighederne herom” Viðvíkjandi spurninginum um hvørjir eru at skilja sum føroyingar, tá ið tala verður um verndarskyldu sigur statsministeriið í skrivi ril landsstýrið 22. apríl 1960: “Hvor der foran er talt om færinger, er der i første række tænkt på sådanne, der er født på Færøerne, og som har boet der i hele deres

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

barndom, men reglerne gælder lig fuldt for dem, der måtte være født hernede af færøske forældre, når de iøvrigt har haft deres barndomshjem på Færøerne.”

nýggju reglurnar verða praktiseraðar sum um tær gomlu vóru í gildi, bert má viðkomandi greiða frá orsøkunum til, at hann ikki heldur seg vera undir verjuskyldu.

Støðan er eftir hesum hon, at meðan føroyingar eftir § 1, 2. pkt. Í lógini um verjuskyldu frá 1912, sum hon varð broytt í 1937, ikki høvdu verjuskyldu soleingi, “de ikke erhverede fast hjem i den øvrige del af den danske stat”, so eru teir nú formelt undir verjuskyldu, tá teir flyta til Danmarkar, men reelt ikki, tí tær

Lagt skal verða aftrat, at onki Landsstýrið ikki hevur lagt málið burtur um við broyting í lóggávuni at fáa samsvar millum tær formellu og tær reelu reglurnar.

Hákun Djurhuus Løgmaður. / J. Djurhuus.

árgangur 01 — 089

MFS 50 ár » úr skjáttuni - meginfelagstíðindi, 1. nummar

» MEGINFELAGSTÍÐINDI, 1. útgáva - 1962

Jógvan Svabo Samuelsen og Martin Mohr Olsen løgdu til rættis.

Gomul bløð hjá MFS eru at finna á heimasíðuni. mfs.fo/fjolnir mfs.fo/pisan

090 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

úr skjáttuni - meginfelagstíðindi, 1. nummar « MFS 50 ár

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 091

MFS 50 ár » úr skjáttuni - meginfelagstíðindi, 1. nummar

092 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

úr skjáttuni - meginfelagstíðindi, 1. nummar « MFS 50 ár

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 093

MFS 50 ár » úr skjáttuni - meginfelagstíðindi, 1. nummar

094 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

úr skjáttuni - meginfelagstíðindi, 1. nummar « MFS 50 ár

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 095

MFS 50 ár » tvær yrkingar

» TVÆR YRKINGAR

Høvundur: Drímgóður Bulvitni

Mín hjartans fína (við umbering til Tongla Tummas) Á nátt, á vetri, vit bæði, saman halda vit lagið.

Tætt saman vit liggja, hitan so við og við byggja.

Leiður meg gjøgnum dreymar - stuttar, langar ella eymarAlt kann henda á nátt.

Millum okkum er alt gott.

Tó at eg brúki eina aðra, er tað ei fyri at særa.

Tí eg elski teg yvir alt, so er tað fortalt.

Ja tú mín hjartans fína, tú mín elskaða dýna.

096 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

tvær yrkingar « MFS 50 ár

Neyðarrópið Eg sat í skúlanum og lurtaði eftir eini áhugaverdari framløgu í enskum, tá eg brádliga sá tað: Fuck, Eitt orð millum mong, eitt orð í meldrinum av stjørnum, sirklum og krutli.Eitt orð, ið var skrivað á borðið.

Fuck, hvat sigur tú ikki nógv um næmingsins støðu.

Har hevur hann sitið, frustreraður, troyttur, livandi jarðaður í hini 11intu pláguni. Heimaarbeiði.

Fuck, eitt neyðarróp djypri enn Heimdal fatar.

Eitt tekin um vónleysa sálarangist og klaustrofobiskar kenslur, sum vilja út.

Fuck, Orðið vit uppgevandi teska Tá lærarin spyr: “Hvar er stílurin?”

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 097

MFS 50 ár » skemt // karikatur føroyskt

» UNDIRHALD

Harriet Poulsen Vágadal Útbúgving: Tel Hai Art Academy ´87-´90 Læraraskúlin ´98-´02 Bústaður: Tórshavn

098 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

kartikatur búskaparfrøði // skemt « MFS 50 ár

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 099

MFS 50 ár » skemt // karikatur stjórnmálafrøði

100 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

k arikatur sjúkrasystir // skemt « MFS 50 ár

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 101

LESTRARLÍV síða 104 – 131 104-107..... Á leiðini at gerast mentunartossi (burturav) - Danmark.

108-111..... Bókmentafrøði et moi - Danmark.

112-115..... Parilla, Tango & Gauchos Útveksling í Argentina.

116-119......Lestrarlív í Keypmannahavn Danmark.

120-122..... Valið gjørdist RUC - Danmark.

124-127......Ilulissat - Pedagog í Grønlandi.

128-131......Edinburgh Napier University Skotland

lestrarlív » á leiðini til at gerast mentunartossi (burturav)

» LESTRARSTAÐ – DANMARK

Turið Johannessen, 25 ár, lesi Theatre and Performance Science á Københavns Universitet.

Heimstaður: Sandur, Bústaður: Keypmanna-havn

Eg havi júst fingið starv sum starvslesandi á Nordisk Kulturfond. Míni vinfólk teljast ímillum

Á LEIÐINI TIL AT GERAST MENTANARTOSSI (BURTURAV)

tey úti á universitetinum og annars norðulendingum í Kbh, ið eg havi kraddað mær ígjøgnum hesi seinastu árini. Eg búgvi saman við sjeikinum, einum svenskara, og umframt hetta havi eg eina eldri systur í nærheituni.

Tú finnur meg eisini á turidbloggar.tk, har eg leggi meg eftir at hugleiða um ymiskt úr gerandislívinum á ein skemtiligan hátt.

104 — Fjølnir2012

E

g var til arbeiðis, hevði bert ein tíma eftir, tá mamma ringdi sum ein spión og segði, hon koyrdi runt uttanfyri og undir liðini á henni, lá eitt stórt bræv frá Københavns Universitet. Hon var drønað heilt úr Sørvági og um at pissa í buks av spenningi.

Eg stóð uttanfyri kamar 410 á Hotel Tórshavn, lykilin frammanfyri hurðini. Tvey lítil og tvey stór handklæði, og eg visti, tað fór at taka mær einastaðni ímillum sjey og tíggju minuttir at gera reint. Eg hyggi yvir á stjóran, ið kemur fúkandi úr einum kamari úr hinum endanum á gongini, hon grabbar í vindeygareinsið á vogninum, men so steðgar hon, tá hon sær, at eg standi so still.

Eg havi fingið brævið frá universitetinum, sigi eg, og lykilin sveimar enn frammanfyri

EG SKULDI SØKJA KVOTU2, IÐ BERT HEVUR AT GANGA ÚT FRÁ, AT TÚ UMSITUR KOGNITIVU EVNINI AV EINUM BORÐKLÚTI OG ER FULLKOMILIGA ÓSERIØS. vitja okkum á: mfs.fo

á leiðini til at gerast mentunartossi (burturav) « lestrarlív

Hon var drønað heilt úr Sørvági og um at pissa í buks av spenningi.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 105

lestrarlív » á leiðini til at gerast mentunartossi (burturav)

» hurð 410. So kann tú fara tíðliga, vit hava bara hetta eftir – er hon skjót at siga. Eg kann gera hetta kamarið fyrst - sigi eg og peiki við lyklunum. Tað er í ordan, svarar hon og fýkur aftur inn á kamarið við vindeygareinsinum í hondini. Eg banki uppá hurðina og hugsi um hatta brævið.

Hetta var aðru ferð, at eg søkti teaturvísind. Eg var komin úr Hoydølum við einum minni enn praktfullum avriki, tí sólin var í eygunum á mær øll trý árini. Eg var knapt átjan og endaði á tjúgu, og eg hevði onga ætlan, og eg hugsaði, at eg bara kundi gera okkurt,

106 — Fjølnir2012

so skjót meg.

Eg skuldi søkja Kvotu2, ið bert hevur at ganga út frá, at tú umsitur kognitivu evnini av einum borðklúti og er fullkomiliga óseriøs. Tí krevst

tað, at tú m.a. skrivar eina motivering fyri, hví tú vil lesa tað, tú søkir.

Lykilin snarar í hurðini, og eg troki meg inn, nú skal tað ganga skjótt.

Gardinur frá, vindeyga upp, inn á vesið at skifta handklæðini og so út aftur á vognin eftir øllum, eg skal brúka. Smáar handsápur, vesireins, vindeygareins, bláan klút hesumegin, appilsingulan klút hinumegin. Hendurnar ripa niður í lummarnar, tveir spreydunkar verða krøktir upp á fyrriklæðið, og so flúgvi eg inn á kamarið aftur.

Seinasta summar søkti eg eisini ígjøgnum Kvotu2.

Aftaná ólavsøkuna stóð eg aftanfyri tvær aðrar, ið vóru handaðar brævið beinavegin, ein triðja stóð longu uttanfyri Bónus, pappírini í hondini, nísti í telefonuna, at hon var komin inn. Samfelagsfrøði, haldi eg, tað var.

Eg kom yvir til kassan og fortaldi gentuni, hvør eg var, hon sprakk afturum, men fann ongantíð brævið.

Tað var heldur ongantíð funnið í Sørvági, har tað átti at komið.

Morgunin eftir ringdi eg til donsku lestrarvegleiðingina, eg fekk fatur á

EG HAVI FINGIÐ BRÆVIÐ FRÁ UNIVERSITETINUM, SIGI EG, OG LYKILIN SVEIMAR ENN FRAMMANFYRI HURÐ 410. SO KANN TÚ FARA TÍÐLIGA, VIT HAVA BARA HETTA EFTIR – ER HON SKJÓT AT SIGA vitja okkum á: mfs.fo

á leiðini til at gerast mentunartossi (burturav) « lestrarlív

einum mannfólki, ið ófólkaliga breyt meg av mitt í mínum spurningi fyri at fortelja mær, at eg ikki var komin inn. Tað var ræðuligt. Eg hugsaði, til helvitis við tykkum øllum, pakkaði mínar taskur og flutti til Gøteborg at lesa konst- och bildvetenskap, og hóast tað programmið sat sum fótur í hosu, so fekk eg ikki teaturvísind úr tonkunum og avgjørdi at gera eina roynd afturat, tá systirin í Keypmannahavn sendi mær eina leinkju til ku.dk við orðunum: Hevði verið nógv betri, um eg hevði styttri at vitja teg. Út aftur til vognin, brúsirúmið er reint, og alt skal upp á pláss aftur.

Tómu spannirnar geva eitt hvølt og tómt ljóð frá sær, tá spreydunkarnir

dundra niður í botnin, handsápan skuldi ikki brúkast, hon verður løgd aftur, og tað síðsta eg hoyri, er eitt klikk frá plast klónni, ið tekur um gólvskrubbuna, áðrenn eg dragi støvaran av vogninum og við mær inn á kamarið aftur.

Støvarin sleppur at standa upp at hurðini, meðan eg risti dýnurnar og miði eftir at fáa tær at síggja út sum fyrsta dagin. At enda er bert eftir at draga dustsúgvaran eftir gólvinum.

Eg striki 410 av listanum og dragi vognin upp á pláss, sigi farvæl og renni av stað. Eg hoyri, hvussu stjórin rópar góða eydnu, men eg eri langt síðani komin ov langt oman ígjøgnum trappurnar til at takka fyri, samstundis sum eg konsentreri

meg um at fáa fyrriklæðið av og senda mammu eitt sms um at møta mær uttanfyri. Eg smoyggi mær útum elektronisku høvuðsdyrnar, í somu løtu sum bilurin stendur uttanfyri. Eg tori ikki at opna brævi beinavegin, sigi einki. Hvørgin okkara vil jinxa tað. Hesar vanliga so kjaftbreiðu kvinnur sita púra kúrrar í bilinum allan vegin heim.

Vit seta okkum niður, eg bróti upp, eg síggi tvey brøv liggja í. Eg veit ikki, hvussu tað fyrra noktandi brævið sá út, so eg tori ikki at halda nakað sum helst. Eitt lítið kort dettur út, og á tí stendur við stórum: ”Innbjóðing.” Mamma nístur í berum spenningi. Eg hvessi eftir henni um at tiga, og hon má halda um munnin, tí fyri alt tað eg veit, so kann hendan innbjóðingin verða stílað til ársins størstu universitets taparar. Eg vil bert síggja, hvat stendur í sjálvum brævinum, hjartað buldrar onkustaðni úti á gólvinum.

Eg náði líka at lesa, Kære Turið, De er hermed optaget på Th.., áðrenn alt helviti av einum grikskum gleðisdansi brýtur út. So har sótu vit báðar, skríggjaðu sum vit flentu, og mamma við tárunum streymandi niður eftir kjálkunum.

Nú er triðja semestur byrjað, eg trívist stak væl. Beint nú er ætlanin, at eg onkusvegna kann kombinera mín áhuga fyri list við mínari útbúgving innan leiklist og tað vísir seg at bera væl til. Omaná alt og til mítt stóra ovfarakæti, so eru ambitiónirnar vorðnar óhugnaliga høgar, nógv hægri enn tá eg var tjúgu ár, og sólin var í eygunum á mær, og eg hugsaði, at eg bara kundi gera okkurt.

•

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 107

lestrarlív » bókmentafrøði et moi

» LESTRARSTAÐ – DANMARK

Navn: Jenny Johannessen Aldur: 29 ár Heimstaður: Sandur Núverðandi bústaður: Keypmannahavn Útbúgving:

BÓKMENTAFRØÐI ET MOI

Bókmentafrøði, cand.mag.

Jenny skrivar um blogguna hjá sær soleiðis " My way of verbalising and capturing a few of the neverending impressions books, and the world(s) of books, have on me."

Vitja hana á: penciltwister.com

108 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

bókmentafrøði et moi « lestrarlív

“SO, EEH… HVAT VERÐUR TÚ, TÁ TÚ ER LIÐUG? ...ALTSO, EG MEINI, HVAT KANN TÚ BRÚKAST TIL?”

H

esin spurningur er næstan pr. definitón tað fyrsta fólk leggja út við, tá eg sigi, at eg lesi bókmentafrøði.

Og um tú velur at lesa tað, so venur tú teg skjótt við at geva eitt nýtt og fjølbroytt svar hvørja ferð, og tað er væl møguligt, at tað eisini hjálpir tær at svara tínum egna spurningi: ”Hvat kann ella dugi eg?” uppvaskið kann bíða, mrs. dalloway og jonathan safran foer kunnu ikki.

Eg havi altíð lisið nógv. Mítt motto er: uppvaskið kann bíða, Mrs. Dalloway og Jonathan Safran Foer kunnu ikki. Men at tað skuldi verða ein útbúgving her í verð, ið líkafram legði upp til, at eg kundi brúka alla mína lestrartíð uppá at lesa fagrar bókmentir, og so enntá geva mær eitt próvbræv og senda meg út á arbeiðsmarknaðin við tí, hevði eg ongantíð í lívinum torað at droymt um. Men nú siti eg á kandidatstøði og skrivi serritgerð um lesarar og fjepparaskaldskap. eg var vís í, at øll vóru nógv klókari enn eg, men...

Eg byrjaði at lesa bókmentafrøði í 2006 á fróðskaparsetrinum í

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Keypmannahavn (KU). Bókmentafrøði hoyrir undir hugvísindadeildina (humaniora), ið er størsta deildin á KU. Eg var longu fyrstu vikuna klár at geva upp, tí eg var vís í, at øll vóru so nógv klókari enn eg; allastaðni eg fór kastaðu fólk um seg við hugtøkum sum hegelska fænomenologi og karnevaleska ástøði hjá Bakhtin.

Tað tók einar tvær lestrarhálvur og nakað nógvar øl í fríggjadagsbarrini á KUA, áðrenn eg fann útav, at tá samanum kom, hildu øll, at hini vóru so nógv klókari. Tær fyrstu lestrarhálvurnar gingu við at seta okkum inn í stóra yrkisøkið, og lærararnir brúktu eisini nógva tíð uppá at upplýsa okkum um onnur øki enn bókmentir.

Bachelorstøðið er breitt, soleiðis at tú fær kunnað teg, um stóru rákini og ástøðingarnar og gevur tær grundtólini at brúka,

tá tú fer víðari til kandidatin ella út á arbeiðsmarknaðin. Tískil lærdu vit fleiri túsund ára bókmentasøgu og nógv ymisk grundhugtøk til bókmentagreining og -ástøði uppá eitt námsár. Tað kann tykjast eitt sindur samankroyst í byrjanini, men at enda hevur ein brádliga eitt øgiliga stórt vitanargrundarlag, »

EG VAR LONGU FYRSTU VIKUNA KLÁR AT GEVA UPP, TÍ EG VAR VÍS Í, AT ØLL VÓRU SO NÓGV KLÓKARI ENN EG; ALLASTAÐNI EG FÓR KASTAÐU FÓLK UM SEG VIÐ HUGTØKUM SUM HEGELSKA FÆNOMENOLOGI OG KARNEVALESKA ÁSTØÐI HJÁ BAKHTIN árgangur 01 — 109

lestrarlív » bókmentafrøði et moi

ið kann brúkast á kross. Tað snýr seg ikki bert um at lesa og greina bókmentir, men eisini at skilja, hvussu bókmentir samspæla við samfelagið og aðrar listahættir. lesturin

Tey seinastu árini hevur tað gingið striltið við at fáa pengarnar at røkka á donsku fróðskaparsetrunum, og serliga hugvísindadeildin hevur verið hart rakt. Undirvísingartímarnir eru nógv niðurskornir og nógv verður lagt til sokallaðan sjálvlestur, so høvuðsábyrgdin liggur hjá tær at syrgja fyri at fáa nakað burtur úr lesnaðinum. Einu lestrarhálvuna á

bachelorinum var eg einans til tvey tveir-tímars námsskeið um vikuna.

Hvør stovnur er sjálvandi øðrvísi, men av tí, at okkara stovnur ikki fær bjóða okkum fult tímatal um vikuna, er nógvur dentur og virði lagt á bólkaarbeiði. Eg havi lært, at hóast eg havi hildið, at eg visti hvat t.d. høvuðsástøði hjá Barthes er, so gerst tað nógv ítøkiligari, tá eg kann seta míni egnu orð á og síggja tað frá øðrum sjónarhornum. So hóast niðurskerjingarnar kennast dagliga, so er støðið høgt frá byrjan av, og ein skal rokna við at sita á lesistovu allar dagarnar ein ikki er til fyrilestur, námsskeið ella bólkaarbeiði.

Lesturin kann gerast rættuliga

einsligur, og tískil er týðandi at hava annað at takast við. Hetta eisini serliga tí at bókmentafrøði er bygt upp um ástøði og greining, og um tú vil nýta tínar førleikar og vitan meira ítøkiligt, so er gott at fáa sær lestrarviðkomandi arbeiði ella melda teg inn í ymsar bólkar á og uttanfyri fróðskaparsetrið. Eg skrivi millum annað fyri eitt óheft bókatíðarrit, arbeiði sum freelancetýðari, havi roynt meg sum ritstjóri og røki ein bókablogg. Bókmentafrøði hevur eisini egið tíðarrit ið eitur Trappe Tusind, ið verður rikið av sjálvbodnum lesandi. Her kann ein royna seg bæði sum høvund, ritstjóri, rættlesari og uppsetari, ella alt í senn.

Í LØTUNI HAVI EG TRÍGGJAR MØGULEIKAR , SUM EG ERI SERLIGA ÁHUGAÐ Í AT ARBEIÐA VIÐ: GRANSKINGARSTARV Á FRÓÐSKAPARSETRINUM, RITSTJÓRI Á EINUM FORLAGI, ELLA STARVSFÓLK Á EINUM MENTUNARSTOVNI VIÐ SERLIGUM ATLITI AT BÓKMENTUM... val til framtíðina

Í løtuni havi eg tríggjar møguleikar , sum eg eri serliga áhugað í at arbeiða við: granskingarstarv á fróðskaparsetrinum, ritstjóri á einum forlagi, ella starvsfólk á einum mentunarstovni við serligum atliti at bókmentum. Og hóast tað næstan sigur seg sjálvt, at bókmentafrøði

110 — Fjølnir2012

førir hendan vegin, so má ein eisini skoyta uppí av valfakum og tiltøkum við síðurnar av, soleiðis, at ein hevur ein sterkan profil. Tískil havi eg lagt dent á at leggja mína útbúgving soleiðis, at eg havi tey rættu tólini til tað eg vil arbeiða við. Á bachelorinum eru 45 ECTS lagt av til valfak (60 ECTS javnsvarar einum ári av fulltíðarlestri), og har

valdi eg, at taka ein sokallaðan ’pakka’ frá ensku deildini í týðingarástøði og -yrki. Á kandidatinum kann ein veruliga serútbúgva seg. Har havi eg valt at brúka valfakini uppá ein samskiftis- og formidlingspakka, umframt eina lestrarhálvu í starvsvenjing á einum forlagi, ið tekur sær av sjálvsútgeving. Her royndi eg millum annað at skriva tíðindaskriv

vitja okkum á: mfs.fo

bókmentafrøði et moi « lestrarlív

og finna málbólkar til ymisku útgávurnar, tosa við fólk um sjálvsútgávur og e-bøkur og fekk harumframt innlit í, hvussu mannagongdin er, tá bók verður givin út.

Námsskeiðini á kandidatstøði eru soleiðis skipaði at eitt skeið varar uml.

12-14 vikur við einum 2-3 tímars námskeiði um vikuna, og so skrivar ein eina 20-25 síður uppgávu ella fer til munnliga roynd við eini synopsu. Ofta eru tað bert undirvísarin og ein próvdómari, ið fáa æruna av at hoyra ella lesa, hvussu ótrúliga klók/ur tú nær at gerast uppá nakrar mánaðir.

Eg var so heppin at fáa eitt veruliga gott skeið síðstu lestrarhálvu, ið æt ”Literature in the expanded field”. Skeiði vardi 4 tímar um vikuna, vit arbeiddu í evnisbólkum, og tað endaði við eini ráðstevnu, ið skuldi haldast á enskum.

Royndin var sostatt løgd soleiðis, at vit skuldu leggja okkara kanningarúrslit fram fyri einari áskoðarafjøld og at enda geva okkara greinir út í einum tíðarriti. Tískil var skeiðið ikki bert ein internaliserað menning, men eisini at læra, hvussu ein leggur akademiskt arbeiði fram til

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

ráðstevnur, leggur ráðstevnuna til rættis, almannakunnger hana og setur saman ritstjórn.

Hetta upplivilsi var so innihaldsríkt

fyri meg, at eg valdi at skriva víðari um evni, eg legði fram á ráðstevnuni í serritgerðini og kundi væl hugsað mær at arbeitt við evninum víðari á granskinarstøði.

•

árgangur 01 — 111

lestrarlív » parilla, tango & gauchos

» LESTRARSTAÐ / ÚTVEKSLING – DANMARK

Anna Sofía Lava 25 ár Heimstaður: Klaksvík/ Tórshavn Núverðandi bústaður: Keypmannahavn Útbúgving: Sam. vidensk. bachelorudd. BS

annasofialava@ hotmail.com

PARILLA, TANGO & GAUCHOS T

að er september mánaður, og eg eri júst komin heim eftir ein av teimum fyrstu skúladøgunum í triðju hálvuni, og eg geri av, at tað er tað, eg skal. Fimm mánaðir eftir eri eg á veg til Argentina fyri at lesa Corporate Social Responsibility (CSR) á Universidad de Buenos Aires.

112 — Fjølnir2012

Dagliga búgvi eg í Keypmannahavn, har eg lesi á Roskilde Universitet (RUC), og í løtuni eri við at ogna mær ein bachelor í Global Studies og EU-Studies. Eg byrjaði í 2009 á Samfundvidenskabelige Internationale Basisstudier. Fyrstu tvær lestrarhálvurnar eru obligatoriskar, við lærugreinum so sum politikkur, búskapur, sosiologi, tvær tær næstu

vitja okkum á: mfs.fo

parilla, tango & gauchos « lestrarlív

Á RUC VERÐUR STÓRUR DENTUR LAGDUR Á, AT TEY LESANDI FÁA GJØLLA VITAN UM SKIFTISÁRSMØGULEIKAR, OG AT TAÐ SKAL VERA LÆTT OG YVIRKOMLIGT HJÁ TÍ LESANDI AT FARA ÍGJØGNUM HESA MANNAGONGDINA. HETTA GEVUR MÆR OG ØÐRUM LESANDI MØGULEIKA FYRI AT KOMBINERA LESTUR OG FERÐING, OG SAMSTUNDIS GEVUR TAÐ EINUM INNLIT Í AÐRAR MENTANIR, POLITISKAR SKIPANIR, MÁL, SOSIALT LÍV, SAMFELØG O.S.FR., IÐ KUNNU HAVA STÓRA TÝDNING FYRI EIN SJÁLVAN, OG TÍ EISINI Á TÍNA ÚTBÚGVING OG AKADEMISKU MENNING. facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

lestrarhálvurnar eru samansettar av valdum lærugreinum eisini.

Síðsta árið hevur ein bert sjálvvaldar lærugreinar.

Eg var á tí altjóða deildini, og tað havi eg varðveitt, so allar mínar lærugreinar eru á enskum. Á RUC verður stórur dentur lagdur á, at tey lesandi fáa gjølla vitan um skiftisársmøguleikar, og at tað skal vera lætt og yvirkomligt hjá tí lesandi at fara ígjøgnum hesa mannagongdina. Hetta gevur mær og øðrum lesandi møguleika fyri at kombinera lestur og ferðing, og samstundis gevur tað einum innlit í aðrar mentanir, politiskar skipanir, mál, sosialt lív, samfeløg o.s.fr., ið kunnu

hava stóra týdning fyri ein sjálvan, og tí eisini á tína útbúgving og akademisku menning.

Eg setti meg í samband við Kulturstudier (kulturstudier.dk), ið er eitt norskt felag, ið bjóðar skiftisár til lesandi á bachelor stigi, og mannagongdin var yvirraskandi skjót og effektiv. Eg fekk eitt lestrarpláss, so var bert at fáa hetta góðkennt av RUC og síðani av Udenlandsstipendium, so eg kundi taka mín part av lestrarpeninginum við til nýggja útbúgvingarstaðið.

Av tí at Kulturstudier var eitt sindur dýrari enn RUC, søkti eg Studna um stuðul til restupphæddina, og síðani um »

árgangur 01 — 113

lestrarlív » parilla, tango & gauchos

verkætlanarstuðul til ferðaseðilin.

SU hevði eg eisini við mær. Annars vóru aðrar útreiðslur sum trýgging, bústaðargjald og ferðing.

Kulturstudier syrgdi fyri bústaði, tí kom eg at búgva saman við lesandi úr Norra og Svørríki, sum eg eisini las saman við. Í sama húsi búðu eisini lesandi frá m.a. Italia, Frakland, Spania, Argentina, Peru.

Tað var avgjørt við til at víðka okkara sjónarring og vitan um aðrar mentanir, og eg knýtti vinarbond fyri lívið.

Argentina liggur í Suðuramerika og er ivaleyst eitt tað vakrasta landið, ið er til, og møgulleikarnir eru óteljandi: gongutúrar í Andesfjøllinum, mann kann standa á skí í Patagonia har jøklar eisini eru, ríðitúrar í norðvestur, vøkru

114 — Fjølnir2012

fossarnir í Iguazú, riverrafting og víngarðar í Mendoza. ein sonn perla

Argentinska mentanin ber eyðkenni av fótbólti, tango, karnevali, mati og víni.

Argentinar eru lívsnjótarar og teirra lívsgleði er smittandi.

Buenos Aires er so heilt sikkurt ein stórbýur fyri seg, og minnir nógv um evropeiskar stórbýir við teirra søguligu byggilist og opna lyndi. Angin er sera góður her, og einki er sum ein sunnudagstúrur á einum av teimum stóru marknaðunum, ímeðan tango verður dansað og tónarnir streyma ímillum glaða fólkið. Argentina er eitt menningarland, men tað sæst

vitja okkum á: mfs.fo

parilla, tango & gauchos « lestrarlív

ikki aftur í tí stóra handilslívinum, tí innbjóðandi náttarlívinum, ið ongantíð svevur og millum vinir, ið sita á smáum fortovskaffistovum og njóta eina dessert. Tó eru til dømis lógarbrotini sera mong, enskt er ikki eitt útbreitt mál, og slumm og fátækadømi eru eisini at finna. Ein møgulleiki er at arbeiða sjálvboði og gera ein mun, har tørvur er á tær.

Hóast tann sosiali parturin av einum skiftisári er týðandi og gevandi, so er tað tann akademiski parturin, sum ein er komin fyri, og hann fyllir eins nógv í gerandisdegnum sum heima.

At lesa CSR í einum menningarlandi sum Argentina, gevur tær meira, tí teir trupulleikarnir sum lesturin

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

nemur við og kemur inn á, eru at finna júst har. CSR snýr seg um, at altjóða fyritøkur taka ábyrgd og virða menniskjarættindini og náttúruna. Vit vitjaðu ymsar NGO felagsskapir og høvdu vitjan av ST sum partur av lesnaðinum. Eitt heilt serligt upplivilsi var, tá ið vit vitjaðu La Alameda, sum arbeiðir fyri at fyribyrgja trælaarbeiði í Argentina. Hesi fólkini arbeiða

sum trælir í sokallaðum sweatshops, har tey framleiða klæðir til t.d. marknaðin í Evropa og aðra staðni í vesturheiminum.

Eg angri onga løtu, at eg fór hagar, og eg vil ráða øllum, ið hava møgulleika fyri tí, at taka eitt skiftisár. Tað er gevandi og mennandi fyri báðar partar.

•

árgangur 01 — 115

lestrarlív » lestrarlív í keypmannahavn

» LESTRARSTAÐ – DANMARK

Carla M. Josenius 26 ár

LESTRARLÍV Í KEYPMANNAHAVN

Heimstaður: Norðragøta

Núverandi bústaður: Keypmannahavn

Útbúgving: Ergoterapeut

Útbúgvingarstovnur: Professionshøjskolen Metropol josenius@gmail.com

Í HØVUÐSHEITUM ER UPPGÁVAN HJÁ ERGOTERAPEUTUM AT GERA TAÐ MØGULIGT HJÁ FÓLKI AT VERÐA AKTIV OG TAKA LUT Í GERANDISDEGNUM – AT VARÐVEITA ELLA STYRKJA TEIRRA FØRLEIKA

T

á eg, veturin 2009, fór at lesa til ergoterapeut, var eg ikki heilt vís í, hvat útbúgvingin innibar. Eg hevði síðan lokna Hf-miðnámsútbúgving í 2007 arbeitt ymsastaðni, og vildi so fegin sleppa í gongd við okkurt.

Eg hevði tosað við eina vinkonu, sum søkti inn til ergoterapeut, og eg fór á donsku heimasíðuna www.ug.dk at lesa um hesa

116 — Fjølnir2012

útbúgving millum aðrar.

Eftir eina tíð við umhugsan, stóð valið ímillum tvær útbúgvingar, har onnur var ergoterapi; eg søkti inn á báðar og slapp inn á ergoterapeutútbúgvingina. Útbúgvingin er ein professiónsbachelor og tekur 3 ½ ár. Útbúgvingin er deild

vitja okkum á: mfs.fo

lestrarlív í keypmannahavn « lestrarlív

upp í 14 modulir, sum vara í 10 vikur hvørt, við munnligum og skrivligum royndum aftaná. Ein stórur partur av útbúgvingarháttinum er grundaður á bólkarbeiði, har arbeitt verður við sokallaðum ”cases”, samstundis við at tú hevur fyrilestrar og workshops. Undir lesnaðinum eru fleiri starvsvenjingar, bæði stuttar og langar, og eftir mínum tykki er hetta ein góður møguleiki at royna tað,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

tú lærir í skúlanum, úti í tí veruliga arbeiðslívinum, serliga tí at tú kanst hava ávirkan á hvørjum arbeiðsøki, tú kemur at vera í undir hvørjari starvsvenjing.

og av tí at arbeiðsøkini eru fleiri og arbeiðshættirnir eru fjølbroyttir, er tað til tíðir torført at geva eitt stutt svar, men heldur nevna fleiri dømir uppá, hvat ein ergoterapeutur kann arbeiða við.

hvat er so ergoterapi?

Í høvuðsheitum er uppgávan hjá ergoterapeutum at gera tað møguligt hjá fólki at verða aktiv og taka lut í gerandisdegnum – at varðveita »

Tá eg fortelji fólki, at eg lesi til ergoterapeut, fái eg ofta henda spurning settan: ”Hvat gera ergoterapeutar?”,

árgangur 01 — 117

lestrarlív » lestrarlív í keypmannahavn

ANNARS KANST TÚ ALTÍÐ FARA EIN TÚR Á ØRESUNDSKOLLEGIET, HAR TÚ HEILT VIST KENNIR ONKRAN, SUM KANN BJÓÐA TÆR EIN TYPHOO-TEMUNN OG EINA ”GRØNA KEKS”, ELLA UPP AFTUR BETRI, EIN BITA AV TURRUM FISKI ELLA GRIND.

ella styrkja teirra førleika. Fólk kunnu fáa førleikatrupulleikar í samband við kropsliga ella sálarliga sjúku, aldur, menningartarni, arbeiðsskaðum, og øðrum hendingum, sum gera, at viðkomandi hevur brúk fyri ergoterapeutiskari viðgerð. Ergoterapi tekur støði úr gerandislívinum, sum t.d. at gera reint, at gera mat o.a., persónlig røkt sum t.d. busta tenn, vaska hár o.a., arbeiðslív og frítíðarlív.

Ergoterapeutar kunnu hjálpa fólki í øllum aldri, har útgangsstøðið er tað einstaka fólkið, áhugamál og

118 — Fjølnir2012

ynski teirra.

Viðgerðir kunnu snúgva seg um, at fólk hava brúk fyri kropsligari uppvenjing, sansastimulatión við ymsiskum ergoterapeutiskum hættum, ráðgeving um serinnrætting av íbúðum heima ella á arbeiðsplássinum, ráðgeving og tillaging av hjálpitólum, hjálp til at fáa gerandisdagin meira skipaðan o.a.

Viðgerðirnar kunnu fara fram heima hjá fólki, á arbeiðsplássinum, á skúlum, í frítíðini, á sjúkrahúsi ella á øðrum stovnum.

keypmannahavn – ein pulserandi stórbýur á súkkluhjólum

Í mínum eygum hevur býurin alt, tú kanst ynskja tær av einum býi. Og hevur tú eina súkklu, so er bara at seta teg á saðilin, traðka á pedalirnar og granska býin. Við súkklu kemur tú skjótt runt í býnum, og so er tað eisini umhvøvisvinarligt. Annars er buss-, metro- og toksamband gott í býnum.

Sum heild er her bíligt at búgva, og sum lesandi hevur tú møguleika at fáa lestraavsláttur upp á alt møguligt, so sum at keypa klæðir,

vitja okkum á: mfs.fo

lestrarlív í keypmannahavn « lestrarlív

bøkur, mat og enntá tryggingar.

Handlar, kaffistovur, matstovur o.a., sum fólk nýta, er nógv av, og ynskir tú at uppliva okkurt annað, sum t.d. framsýningar av ymiskum slag, konsertir, biograftúrar finst hetta eisini í hópatali. Og vilt tú uppliva eitt sindur av nattúru kanst tú taka teppi undir hond og vitja eina av teimum mongu, grønu parkunum.

Vilt tú hitta aðrar føroyingar skipa

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Føroyahúsið og Nordatlantens Brygge ofta fyri ymiskum tiltøkum ætlað føroyingum, og eisini er dansistaðið Skarv ein miðdepil, har føroyingar hittast í vikuskiftinum.

Vil tú heldur sleppa á ungdómsmøti, eru fleiri samkomur og kirkjur, sum hava føroysk møtir, m.a. í Eliaskirkjuni og í Kristnastovu.

Annars kanst tú altíð fara ein túr á Øresundskollegiet, har tú heilt vist kennir onkran, sum kann bjóða tær

ein typhoo-temunn og eina ”grøna keks”, ella upp aftur betri, ein bita av turrum fiski ella grind.

At enda vil eg siga, at eg eri sera glað fyri mítt lestrarval og fyri at búgva í Keypmannahavn, og eg vil ynskja lesaranum alt tað besta í framtíðini. Útbúgvingarmøguleikarnir eru fleiri eins og lestrarbýirnir, so tað er bara at leypa út í tað, og fara í gongd við okkurt, sum hevur tín áhuga.

•

árgangur 01 — 119

lestrarlív » valið gjørdist RUC

» LESTRARSTAÐ – DANMARK

Navn: Durita Dybczak Aldur: 24 Heimstaður: Hoyvík Býur: Roskilde Útbúgving:

VALIÐ GJØRDIST RUC

Kommunikatión og sálarfrøði Útbúgvingarstað: RUC

E

grundútbúgving tvey tey fyrstu árini. Tað gevur einum møguleika fyri at nema sær eina breiða vitan innan fyri eitt øki, áðrenn tú bindur teg til eitt – ella sum tey flestu á RUC – tvey fak.

Hví valdi eg so RUC? Sum flestu onnur var eg í villareiði, tá tíðin nærkaðist, at eg skuldi taka eina avgerð. Hvat um eg valdi skeivt?

Hvat um tað als ikki var nakað fyri meg?

RUC er uppbygt soleiðis, at ein fylgir einari

Mær dámdi væl tankan um, at valið ikki var so snævurt, og at eg hevði møguleika fyri at hugsa meg um eitt sindur longri. Eg valdi tí at søkja inn á Humanistisk basis, vanliga kallað humbas, sum var tað heilt rætta valið fyri meg, sum elski tey flestu ”bleytu” fakini.

g eiti Durita Dybczak, eri 24 ára gomul og uppvaksin í Hoyvík.

Eg varð liðug sum málsligur studentur á sumri 2007. Sama árið flutti eg niður til Roskilde at lesa á RUC – Roskilde Universitet.

120 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

valið gjørdist RUC « lestrarlív

TAÐ, SUM ER SERLIGT VIÐ MÁTANUM, ÚTBÚGVINGARNAR Á RUC ERU SKIPAÐAR, ER, AT TAÐ Í STÓRAN MUN ER UPP TIL TANN EINSTAKA LESANDI AT SAMANSETA ÚTBÚGVINGINA, SOLEIÐIS AT MAN FÆR TAÐ BURTURÚR, SUM MAN VIL. TÚ SKALT IKKI BERT VELJA FAK. TÚ SKALT EISINI VELJA YMISK SKEIÐ.

OG IKKI MINST SKALT TÚ EISINI VELJA, HVØRJAR VERKÆTLANIR, TÚ VILT SKRIVA.

ein kombinatiónsútbúgving

Eftir at hava brúkt tvey ár á humbas, har mær dámdi summi fak betri enn onnur, var eg meira vís enn nakrantíð í, at tað fakið eg brendi mest fyri var, og er enn í dag, samskifti. Á RUC eru tað tó tey flestu, sum taka eina samansetta útbúgving. Tað vil siga, at umframt tvey ára grundútbúgving, hevur tú tvey yvirbygningsfak, sum eru á jøvnum føti, og har ein oftast hevur aðru hvørja hálvu á hvørjum faki. Eg valdi sálarfrøði sum mítt annað fak, tí eg helt tað vera áhugavert, og tí eg helt meg kunna brúka tað saman við samskiftisútbúgvingini. Tað er tó ikki altíð heilt líka til at fáa fakini at hóska saman, og tú skalt sjálv gera títt fyri at finna tann reyða tráðin í júst tínari útbúgving.

Tað, sum er serligt við mátanum, útbúgvingarnar á RUC eru skipaðar, »

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 121

lestrarlív » valið gjørdist RUC...

er, at tað í stóran mun er upp til tann einstaka lesandi at samanseta útbúgvingina, soleiðis at man fær tað burturúr, sum man vil. Tú skalt ikki bert velja fak. Tú skalt eisini velja ymisk skeið. Og ikki minst skalt tú eisini velja, hvørjar verkætlanir, tú vilt skriva. ruc = bólkaarbeiði

Verkætlanararbeiðið er ein sera stórur partur av øllum á RUC, og tað er tað, sum mest av øllum er serligt við eini útbúgving frá RUC. Hvørja hálvu skrivar tú eina størri verkætlan, har tú saman við tínum bólki fært høvið til at fara í dýpdina við einum evni, har tú byrjar við eini undran, ger eina vísindaliga kanning, og síðani tulkar úrslitini. Mínar royndir siga mær, at tað bæði er gevandi og avbjóðandi at arbeiða við verkætlanum. Tú verður avbjóðað í tíni vanligu tankagong, tí tað uttan iva eru fleiri onnur í

arbeiðsbólkinum, sum ikki eru samd við tær og síggja tingini á ein annan hátt enn tú. Stutt sagt, tú lærir at samstarva við øðrum lesandi í við- og mótgangi og fært roynt tína bókligu vitan í praksis.

Tað er í verkætlanararbeiðinum, tú av álvara fært møguleika at arbeiða við júst tí, sum tú heldur er spennandi, og tað er samstundis eisini har, tú kanst byggja brýr millum tey tvey fakini og skapa ein samanhang. festivalbýurin

Hví búgvi eg so í Roskilde? Tey flestu, sum lesa á RUC, búgva í Keypmannahavn, har tað eisini var mín upprunaliga ætlan at búgva.

Eg endaði tó í Roskilde vegna bústaðarmøguleikar, og eri síðani vorðin búgvandi. Mær dámar sera væl í Roskilde. Tað er ein miðalstórur býur við uml. 47.000 íbúgvum. Her

OG ROSKILDE DYRSKUEPLADS, SUM HVØRT SUMMAR ER VERTUR FYRI STØRSTA TÓNLEIKAFESTIVALINUM Í DANMARK, NEMLIGA ROSKILDE FESTIVAL er alt, ið mær tørvar. RUC liggur fimm minuttir heimanífrá við bili, tað sama ger miðbýurin, havnin og Roskilde Dyrskueplads, sum hvørt summar er vertur fyri størsta tónleikafestivalinum í Danmark, nemliga Roskilde Festival.

Haraftrat liggur Keypmannahavn bert ein lítlan hálvan tíma haðani, so tað er skjótt at koma inn til stórbýin, um man hevur hug til tað.

Júst hesa hálvuna eri eg í praktikk hjá einum handicapfelagsskapi, sum eitur PTU, har eg arbeiði á samskiftisdeildini. Næstu hálvu vendi eg tó aftur til RUC og mítt kandidatstudium, har eg vónandi verði liðug á sumri 2013 við heitinum cand. comm.

•

122 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

valið gjørdist RUC... « lestrarlív

Saman við okkum røkkur tú longri www.banknordik.fo facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta www.banknordik.dk

árgangur 01 — 123

lestrarlív » ilulissat

» LESTRARSTAÐ – GRØNLAND

Jona Haraldsen 25 ár

Heimstaður: Sandavágur

Bústaður: Ilulissat Lestrarstað: Ilulissat

Útbúgving: Sosial pedagog jonaharaldsen@ gmail.com

Heimasíðan hjá skúlanum er: www.pi.sps.gl

Her kunnu tit lesa meir um hvat seminarið hevur at bjóða.

124 — Fjølnir2012

ILULISSAT ...UM TÚ ERT EIN, IÐ ERT KLÁRUR TIL AT STANDA Á EGNUM BEINUM OG AT KLÁRA TEG SJÁLVAN, EIN, IÐ VÆL DÁMAR NÁTTÚRU, OG VIL UPPLIVA NAKAÐ SAMSTUNDIS SUM TÚ LESUR, SO ER ILULISSAT TAÐ RÆTTA STAÐIÐ AT FARA AT LESA. vitja okkum á: mfs.fo

ilulissat « lestrarlív

I

lulissat er ein lítil og hugnaligur býur. Umleið 5000 fólk – og 5000 sleðuhundar.

Býirnir í Grønlandi eru ógvulig avbyrgdir; tað er ikki møguligt at ferðast við bili úr býi til bý, men við báti og flúgvara.

Ilulissat liggur í Norðgrønlandi, so her er møguleiki fyri at royna at koyra hundasleðu. Ilulissat verður nógv vitjað av ferðafólki, av tí at tann kendi ísfjørðurin er her. Náttúran hevur nógv at siga her og verður nógv brúkt. Býarlívið er gott, og her eru tríggir klubbar ein kann fara til.

Her eru fýra gistingarhús og nakrar kaffistovur, so tað er altíð møguligt at fara út at seta seg á kaffistovu.

Her er ein ítróttarhøll, har ein hevur møguleika at íðka ymiska ítrótt, eisini er ein venjingarmiðstøð. Sjálv spæli eg hondbólt og var við til GM (Grønlands meistaraskap) í 2011, og

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

tað var eitt stórt upplivilsi. Útbúgvingin gongur út uppá at gera ein kláran til at hava vitan, innlit og førleikar sum námsfrøðingur, at hava ábyrgd fyri menningar-, læringar- og umsorganararbeiði sum er bundið til námsfrøðiarbeiðið, innan fyri eitt breitt arbeiðsumhvørvi. Byrjanin av útbúgvingini gongur nógv út uppá, at vit sum lesandi skuldu læra okkum sjálvi at kenna, av tí at tað hevur nógv at siga, tá tú kemur út at arbeiða sum námsfrøðingur, at tú kennir seg sjálvan og egin mørk. Fyri at koma inn á skúlan, skal ein hava miðnámsskúlaprógv, ella vera 20 ár og hava eina aðra relevanta útbúgving við bókligum innihaldi og hava staðið eina upptøkuroynd.

TAÐ ER LÆTT SUM FØROYINGUR AT KOMA INN Í TA GRØNLENDSKU MENTANINA. GRØNLENDARAR ERU EITT LÆTT OG SMÍLANDI FÓLKASLAG, OG TEY ERU ÓGVULIGA VINARLIG. árgangur 01 — 125

lestrarlív » ilulissat

TAÐ ER EINGIN TRUPULLEIKI AT FÁA LESTRARKAMAR ELLA ÍBÚÐ. FYRI KAMAR KOSTAR TAÐ 850 KR. (SINGLAR), OG ÍBÚÐ 1700 KR. (FAMILJU).

STUDENTAGARÐARNIR ERU NÝGGIR (TEIR ELSTU ER UML. 4 ÁR), OG ALT ER INNI Á KAMARINUM ELLA ÍBÚÐINI. VIT FÁA 4500 KR. Í STUÐLI.

» Útbúgvingin tekur 3,5 ár. Útbúgvingin er bygd upp sum ástøði og praksis yvir 7 hálvur. Tað eru tvær starvsvenjingar, vanlig og serstarvsvenjing.

Vanliga starvsvenjingin er tvær hálvur, og varðar í 14 vikur. Vanliga starvsvenjingin skal takast her í Ilulissat, men av tí at býurin er lítil, so er ikki altíð pláss til øll at vera í starvsvenjing her í býnum,

126 — Fjølnir2012

so tú kann taka starvsvenjingina aðtastaðni, eg var t.d. í Nuuk. Næsta starvsvenjingin, serstarvsvenjingin, varðar 18 vikur. Serstarvsvenjingin kann takast her í býnum, ella um tú hevur hug at fara aðrastaðni, so kanst tú gera tað. Eftir fýra hálvur fara vit á námsferð, sum oftast endar við at farið verður til Danmarkar. Her skulu vit út at vitja ymiskar stovnar fyri børn, ung og vaksin. Tað gongur

út uppá, at vit skulu síggja, hvussu tað verður arbeitt aðrastaðnis, og uppliva eina aðra mentan innanfyri tað námsfrøðiliga arbeiðið. Ferðin varðar uml. 2 vikur.

Eftir skemanum eru vit á seminarinum 31,5 tíma um vikuna, og tað er møtiskylda. Undirvísingin fer fram á donskum, men tó kann verða kjak á grønlenskum av og

vitja okkum á: mfs.fo

ilulissat « lestrarlív

á, men haldi sjálv at tey eru rættiliga góð til at hugsa um, at ein ikki skilur teirra mál. Av tí, at her bert er eitt seminarium og ein lítil býur, hava vit brúkt stovnarnar nógv við at fara út og gera ymiskar aktivitetir saman við børnum. Royna ymisk átøði og háttaløg, og tað ger alt nógv klárari fyri einum.

Teir flestu undirvísarnir eru danskir, men tó eru nakrir grønlendskir. Í mínum flokki eri eg tann einasti føroyingurin, og so er tað ein, ið kemur úr India.

Til skúlan eru studentagarðar.

Tað er eingin trupulleiki at fáa lestrarkamar ella íbúð.

Fyri kamar kostar tað 850 kr. (singlar), og íbúð 1700 kr. (familju). Studentagarðarnir eru nýggir (teir elstu er uml. 4 ár), og alt er inni á kamarinum ella íbúðini. Vit fáa 4500 kr. í stuðli. Tað er bert møguligt at lesa sosialnámsfrøðing í Ilulissat í Grønlandi, tíðskil eru tey flestu aðrastaðni úr Grønlandi, og búgva øll á studentagarði, og samanhaldið verður tí rættiliga tætt.

Tað er lætt sum føroyingur at koma inn í ta grønlendsku mentanina.

Grønlendarar eru eitt lætt og smílandi fólkaslag, og tey eru ógvuliga vinarlig.

Tað er ógvuliga dýrt at ferðast frá og til Grønlands. Eg fái 5000 kr. í ferðastuðli frá Føroyum, og tað klári eg meg við til ein einvegis ferðaseðil

gjøgnum Ísland.

So um tú ert ein, ið ert klárur til at standa á egnum beinum og at klára teg sjálvan, ein, ið væl dámar náttúru, og vil uppliva nakað samstundis sum tú lesur, so er Ilulissat tað rætta staðið at fara at lesa.

•

HER ER EIN ÍTRÓTTARHØLL, HAR EIN HEVUR MØGULEIKA AT ÍÐKA YMISKA ÍTRÓTT, EISINI ER EIN VENJINGARMIÐSTØÐ. SJÁLV SPÆLI EG HONDBÓLT OG VAR VIÐ TIL GM (GRØNLANDS MEISTARASKAP) Í 2011, OG TAÐ VAR EITT STÓRT UPPLIVILSI. facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 127

lestrarlív »thank you, cheers, sorry og excuse me

» LESTRARSTAÐ – SKOTLAND

Vanja S. Jacobsen 25 ár

Frá: Sandavági Búsitandi: Edinburgh, Skotland

Lestur: BSc Computing (HONS)

EDINBURGH NAPIER UNIVERSITY "EG MEINI IKKI VIÐ HESUM, AT FØROYINGAR ERU ÓFÓLKALIGIR, MEN ORÐINI SUM EIN BRÚKAR MEST HER ERU: “THANK YOU”, “CHEERS”, “SORRY” OG “EXCUSE ME”, OG EIN VERÐUR HILDIN AT VERA SERA ÓFÓLKALIGUR, UM IKKI VERÐUR STEÐGAÐ Á OG SAGT ORSAKA, UM AV MISSGÁVUM VERÐUR RENT Í ONKRAN"

128 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

thank you, cheers, sorry og excuse me « lestrarlív

eitt sindur um edinburgh napier university

Napier University var sett á stovn í ár 1992, men einkultar útbúgvingar vóru bjóðaðar áðrenn hetta. Í 2009 var tað endurstovað sum Edinburgh Napier Universitet (Napier). Í verandi løtu bjóðar Napier uml. 200 ymiskar útbúgvingar og hevur eini 15.000 lesandi, har uml. ein triðingur er frá øðrum londum enn Bretland.

Meira um søguna hjá skúlanum er at síggja á www.napier.ac.uk at lesa á edinburgh napier university

Eitt lestrarár á Napier er býtt upp í trý “trimestur”, har hvørt er 15 vikur. Triðja trimestrið er í summarfrítíðini, men oftast eru tað einans útbúgvingar, har ein er í starvsvenjing, sum hava hetta trimestrið.

Av teimum 15 vikunum, sum eitt trimestur er, er fyrsta vikan bara byrjunarvika, har ein er til ymisk

námsskeið; næstu 12 vikurnar er vanlig undirvísing og síðstu tvær vikurnar eru royndir. Ein hevur tríggjar lærugreinar í fyrsta trimestri og tríggjar aðrar lærugreinir næsta trimestri. Hetta merkir, at tú einans hevur 12 vikur at læra lærugreinina í. Hesin mátin krevur, at tú er serliga virkin og helst eisini ger eitt sindur av sjálvlestri. Variatiónir kunnu tó vera, alt eftir hvør útbúgvingin er.

bachelor uppá 3 ár, men um ein ætlar at lesa víðari til Masters, er vanliga neyðugt við bachelor uppá 4 ár. Undantøk kunnu tó vera, alt eftir m.a. hvør útbúgvingin er, men hetta er nakað ein noyðist at tosa við útbúgvingarstaðið um. Ein Masters útbúgving tekur vanliga 1 ár.

Ein bachelor útbúgving í Bretlandi tekur vanliga 4 ár og verður kallað Bachelor (HONS). Ein kann lesa

Eg eri annað árs lesandi í Napier har eg lesi BSc Computing (HONS), sum kann umsetast til KT-Verkfrøði.

at lesa í edinburgh

EIN BACHELOR ÚTBÚGVING Í BRETLANDI TEKUR VANLIGA 4 ÁR OG VERÐUR KALLAÐ BACHELOR (HONS). EIN KANN LESA BACHELOR UPPÁ 3 ÁR, MEN UM EIN ÆTLAR AT LESA VÍÐARI TIL MASTERS, ER VANLIGA NEYÐUGT VIÐ BACHELOR UPPÁ 4 ÁR. facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 129

lestrarlív »thank you, cheers, sorry og excuse me

Tá tað kom til at taka eina avgerð um, hvar eg skuldi fara at lesa, so » má eg siga, at eg broytti meining fleiri ferðir. Upprunaliga ætlaði eg at fara til Keypmannahavnar, síðani til Fraklands og so endaliga til Skotland. Eg hoyrdi um Napier frá vinfólki og útfrá heimasíðu skúlans, sá tað ótrúliga spennandi út. Áðrenn klárt varð at søkja til útbúgvingina, sum hevði mín áhuga, var nógv pappírarbeiði sum skuldi uppá pláss, og tí varð byrjað 1 ár, áðrenn byrjanardagfestingina. Fyrst

skuldi søkjast um SU-góðkenning, TOEFL roynd takast og ein eyka lærugrein, sum skúlin kravdi.

TOEFL stendur fyri “Test of English as a Foreign Language” og hetta er nakað, sum flestu ensku skúlar krevja, at tú tekur. Eg havi tosað við onnur, sum lesa í Skotlandi, har tað hjá teimum ikki var neyðugt at taka hesa royndina, men hetta kann vera ymiskt frá fróðskaparsetri til fróðskaparsetur, og tí er hetta gott at kanna áðrenn, um ein er áhugaður í at fara á enskttalandi skúla.

Fígging fyri skúlagongdina verður veitt av SAAS (Student Award Agency for Scotland), men verður einans veitt fyri eitt ár í senn; tí er neyðugt at søkja á hvørjum ári.

Fyri mítt viðkomandi gekk alt forarbeiðið gott, men viðgerðartíðin er ofta sera long, og tí verður mælt til, at tú fert í gongd eitt ár áðrenn tú ætlar at byrja.

Edinburgh er ein býur við sera áhugaverdari søgu. Nevnast kann undirgrundin, har fátøk, heimleys, brotsmenn o.o. funnu sær skjól í

EISINI ER SØGAN UM BURKE OG HARE, SUM Í SAMA TÍÐARSKEIÐINUM M.A. GRÓVU LÍK UPP OG SELDU TEY.

130 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

thank you, cheers, sorry og excuse me « lestrarlív

1700-1800 talinum. Eisini er søgan um Burke og Hare, sum í sama tíðarskeiðinum m.a. gróvu lík upp og seldu tey. Eisini er Edinburgh Castle, sum veruliga prýðir býin og kl. 13.00, seks dagar um vikuna, sum ein gomul traditión, skjýtur við kanónunum.

Tá eg í september 2010 flutti til Edinburgh, gjørdi eg av at flyta inn í deilda íbúð, sum skúlin umsitur.

Sigast skal beinanvegin, at tað var tann nógv dýrara loysnin, men eitt sera gott val hóast alt. Eg havi fyrr hoyrt frá øðrum, sum hava búð í íbúð/ kamari hjá øðrum fróðskaparsetrum, at standurin ikki hevur verið serliga góður, men har havi eg ikki kunnað klaga. Ein fyrimunur við at búgva í

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

slíkari íbúð er, at ein kemur at hitta fleiri onnur lesandi og tí fær gjørt sær ein vinarskarða.

Hóast Skotland er tætt við Føroyar, so eru tað ikki so nógvir skotar, sum vita hvar Føroyar eru – ofta einans teir, sum fylgja við í fótbólti.

Eg verði í heilum spurd, hví eg valdi at fara til Edinburgh, og svarið er sera einkult: “Eg ynskti at royna okkurt nýtt.” Nógv ung velja at fara til Danmark at lesa, og hetta er uttan iva nakað gott, men tað var ikki akkurát fyri meg. Av tí, eg havi roynt at búð í Danmark fyrr, so ynskti eg at royna nakað heilt nýtt. Eg meti, at skotska mentanin er sindur

meira lík tí føroysku, hóast skotar eru fólkaligari. Eg meini ikki við hesum, at føroyingar eru ófólkaligir, men orðini sum ein brúkar mest her eru: “Thank you”, “Cheers”, “Sorry” og “Excuse me”, og ein verður hildin at vera sera ófólkaligur, um ikki verður steðgað á og sagt orsaka, um av missgávum verður rent í onkran.

Edinburgh er tó ein sera lestrarvinarligur býur við nógvum góðum tilboðum til lesandi.

Hóast eitt heilt ár av fyrireiking, sum til tíðir kundi virka sera tungt, so eri eg sera glað fyri mína avgerð; og er tað tí nakar, sum hevur áhuga í at lesa í Edinburgh, ella Skotland sum heild, kann hetta inniliga viðmælast.

•

árgangur 01 — 131

ÍBLÁSTUR síða 134 – 205 134-137..... Útbúgving er avgerandi.

Hugleiðingar um arbeiðsloysi.

174-175..... Millum tvær negl. Vit spyrja garnarnar úr Hera.

138-143..... Føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum. Sera áhugaverd kanning!

176-179......Tá ið mamma fór í skúla. Ein power-mamma greiðir frá.

144-148..... Laksainstinkt og gølarøtur fáa fólk til Føroyar.

150-151..... "You Can't Handle The Truth" 3 filmar til tey sum lesa løgfrøði.

180-183..... Joshua Green, ferðamaður í Føroyum.

184-187......Starvsvenjing á G4. Teitur blívur tveittur út í tað.

152-155..... Á ferð í Brasilia, oktober 2011.

188-189......"Det syge og det sunde menneske" - Bókaummæli.

156-157......RØKK Føroyar, RØKK RUC. Áhugafelag í Roskilde.

190-191......"The Social Construction of Reality" - Bókaummæli.

158-159......Starvslestur og starvsroyndir - samstundis. Eitt sindur um starvslesnað.

192-193..... Hugsa bókasavn, tá ið tú ert undir útbúgving.

160-161......Ein góður trumfur! Torkil hugleiður um starvslesnað.

162-165..... Birita á Borgini. Starvsvenjing á Christiansborg.

166-169......Eg fór heim. Marin fór aftur til Føroya í starvsvenjing.

170-173..... Starvslestur í Noreg. Rannvá endaði á sendistovu í Oslo

194-197......Bókasavnið - mítt nýggja heim. Ein kærleikssøga úr Aberdeen.

198............Innsavnan av ritgerðum. Landsbókasavnið tørvar TEG! 200-205.....Altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum.

íblástur

» útbúgving er avgerandi

» ARBEIÐSLOYSI

Ernst Jacobsen, stjóri á ALS aldur 46, útbúgvin Cand.merc. aud. frá Aalborg Universiteti, búgvi í Tórshavn, uppvaksin í Leirvík, teldupostur: ernst@ als.fo

“Tað kann tykjast torført, tí vandi er fyri, at stórur partur av arbeiðsplássunum, sum fóru fyri skeytið, tá Føroya Fiskavirking stongdi, koma ikki aftur.”

ÚTBÚGVING ER AVGERANDI

E

ftir fleiri ár á rað við minkandi arbeiðsloysi, kom tað á botn á vári í 2008, tá bara á leið 250 fólk fingu arbeiðsloysisstuðul frá Arbeiðsloysisskipanini.

Síðani hevur talið verið vaksandi, og støðan gjørdist serliga álvarslig, tá eitt tað størsta arbeiðsplássið í landinum, Føroya Fiskavirking, fór á húsagang fyri sløkum

134 — Fjølnir2012

ári síðani, og nærum 800 fólk gjørdist arbeiðsleys eftir einum vikuskifti. Tað merkti, at arbeiðsloysið í Føroyum vaks við 50% og táttaði í 8% av arbeiðsfjøldini – tað hægsta í eini 15 ár.

Stóra arbeiðsloysið er ein veldug samfelagslig avbjóðing, sum Arbeiðsloysisskipanin tekur í stórum álvara, og tað verður gjørdur

vitja okkum á: mfs.fo

útbúgving er avgerandi «

íblástur

Í Føroyum hava á leið 80% av teimum arbeiðsleysu ikki eina miðnámsútbúgving, og tað er ein støða, sum hevur verið leingi.

ein stórur innsatsur fyri at hjálpa teimum arbeiðsleysu aftur í arbeiði.

Tað kann kortini tykjast torført, tí vandi er fyri, at stórur partur av teimum arbeiðsplássunum, sum fóru fyri skeytið, tá Føroya Fiskavirking stongdi, koma ikki aftur. Í mun til nøgdirnar av fiski, sum koma uppá land, hevur framleiðsluorkan hjá flakavinnuni leingi verið alt ov stór. Her er av álvara talan um ”jobdestruktión” og skapanin av

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

nýggjum størvum stendur ikki mát við niðurleggingina av størvum. kanna tørvin á førleikum

Hóast fleiri vælútbúgvin og roynd fólk eisini eru arbeiðsleys, so er tað ein heilt týðiligur samanhangur millum útbúgvingarstøðið og arbeiðsloysið. Í Føroyum hava á leið 80% av teimum arbeiðsleysu ikki eina miðnámsútbúgving, og tað er ein støða, sum hevur verið

leingi. Við eini góðari, viðkomandi útbúgving eru møguleikarnir fyri at fáa eitt gott, avbjóðandi og vællønt starv munandi betri, enn um fólk onga útbúgving hava. Eingi ivi um tað.

Arbeiðsloysisskipanin brúkar á hvørjum ári fleiri milliónir krónur til at førleikamenna arbeiðsleysar limir. Í samstarvi við føroyskar veitarar verður skipað fyri hópin»

árgangur 01 — 135

íblástur

» útbúgving er avgerandi

Endamálið er, at førleikamenna tey arbeiðsleysu, so teirra førleikar í størri mun standa mát við tað, sum arbeiðsgevarar hava tørv á.

Ein av-bjóðing í tí sambandi er vitan um, hvør tørvurin er.

av skeiðum av ymsum sløgum í Føroyum, og summi fara eisini av landinum á ymisk skeið. Endamálið er, at førleikamenna tey arbeiðsleysu, so teirra førleikar í størri mun standa mát við tað, sum arbeiðsgevarar hava tørv á.

Ein avbjóðing í tí sambandi er vitan um, hvør tørvurin er. Tað er í tí sambandi, at Arbeiðsloysisskipanin nakað áðrenn summarfrítíðina gjørdi avtalu við Dennis Holm og Granskingardepilin fyri Samfelagsmenningum um at skipa eina kanning millum føroysk virki, so at neyvari greiði kann fáast á, hvørjar førleikar hjá arbeiðsfólki, føroyskir arbeiðsgevarar serliga hava tørv á. Við teirri vitanini ber betri til

136 — Fjølnir2012

hjá ALS at laga førleikamenningina til ítøkiliga tørvin. Í kanningin verður millum annað spurt um, hvørjar vónir fyritøkurnar hava til framtíðina. Hvørjar ætlanir fyritøkurnar hava fyri framtíðina, um fyritøkurnar samstarva við aðrar fyritøkur og vitanarstovnar, og um ætlanir eru at menna nýggjar vørur og/ella tænastur, um tørvur verður á nýggjum starvsfólkum til hesa menning og um so er, hvørjar førleikar tørvur verður á.

Spurt verður eisini um, hvønn tørv fyritøkurnar hava á skeiðum, eftirútbúgving og førleikamenning, og hvussu stóran dent leiðslurnar leggja á hesi viðurskfti.

Hetta eru alt týdningarmikil viðurskifti, sum Arbeiðsloysisskipanin hevur tørv á at vita meiri um fyri at leggja førleikamenningina so væl til rættis sum til ber.

Kanningin er komin væl áleiðis, og væntandi verður endaliga úrslitið tókt í komandi mánaði. viljin er avgerandi

Tá samanum kemur kann tað vera avmarkað, hvat Arbeiðsloysisskipanin kann gera, um ikki viljin og drívmegin kemur frá tí einstaka. Tað er avgerandi, at ein arbeiðsleysur hevur árræði og vilja til at koma víðari í lívinum og ikki sær støðuna sum arbeiðleysur sum

vitja okkum á: mfs.fo

útbúgving er avgerandi «

eina forðing, ið ikki ber til at koma framvið. Á Arbeiðsloysisskipanin vilja vit gera alt, vit kunnu, fyri at hjálpa teimum arbeiðsleysu víðari.

Vit stuðla, vegleiða og førleikamenna, men kemur drívmegin ikki frá tí einstaka, kann tað gerast torført at røkka málunum.

Tí roynir Arbeiðsloysisskipanin eftir førimuni at arbeiða saman við tí einstaka. Hjálpa teimum á røttu kós.

Hjálpa teimum at seta orð á, hvat

tey kundu hugsað sær, og hvat teirra dreymastarv er og at finna leiðina fram til dreymastarvið. Tað er umráðandi, at tilgongdin er skipað og stigvís, og at allir partar hava somu fatan av, at ferðin kann gerast drúgv. Kanska er fyrsta fetið eitt lærupláss ella eitt betri 9. ella 10. floks prógv, so møguleikarnir at vinna sær ein av nógv eftirspurdu sessunum á miðnámsskúlunum gerast betri, og kanska er ein útbúgving á hægri læristovni næsta stigið. Hetta royna

íblástur

vit á ALS at hjálpa teimum við og geva teimum eitt varligt skump í ryggin, so tey sjálvi taka fyrstu fetini móti eini nýggjari, bjartari framtíð.

Arbeiðsloysið nýtist ikki at vera endin, men kann hinvegin gerast byrjanin til eina nýggja, avbjóðandi og spennandi tíð. Tað gera vit í stóran mun sjálvi av. v

Altjóða Skrivstovan – ASK Spyr og fá svar um útbúgvingar. Allar. Allastaðni.

Tað er tú, sum tekur endaliga avgerð um tína útbúgving, men Altjóða Skrivstovan kann vegleiða teg um tínar møguleikar innan útbúgving og um tey fíggjarligu viðurskiftini.

Ring, skriva ella støkk inn á gólvið og fá vegleiðing um tínar møgu­ leikar. ASK hevur opið mánadag til fríggjadag frá kl. 10 til 15, mikudag tó til kl 18. ASK liggur við síðuna av Landsbókasavninum og er ein partur av Fróðskaparsetri Føroya.

Altjóða Skrivstovan er nevniliga til tað sama. At vegleiða teg, sum ætlar tær at útbúgva teg í Føroyum ella uttanlands, antin tað er styttri ella longri útbúgving, verklig ella ástøðilig. facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Altjóða Skrivstovan, ASK

árgangur 01 — 137

J. C. Svabos gøta 14 · Postboks 272 · FO-110 Tórshavn Tel. 322 065 · ask@ask.fo · www.ask.fo

íblástur

» føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum

» LESTRARSTAÐ – DANMARK

Rógvi Nybo Aldur: 23 ár Lesur: Stjórnmálafrøði (stud. scient. pol), 4. hálvu á Københavns Universitet Bústaður: Øresundskollegiet, 2300 København S

FØROYINGAR FARA UTTANLANDS EFTIR BETRI ÚTBÚGVINGUM Annar hvør føroyingur tekur hægri útbúgving í Danmark, havnafólk taka longri útbúgvingar enn bygdafólk og mannfólk hugsa meira um lønina enn konufólk. Hesar eru nakrar av spennandi niðurstøðunum í eini spildurnýggjari kanning millum føroysk lesandi Hvørjar útbúgvingar velja vit? Hvar taka vit hesar útbúgvingarnar? Hvat hevur stóran ella lítlan týdning, tá vit velja útbúgving og útbúgvingarstað? Nógvir eru spurningarnir og hagtølini fá um viðurskiftini hjá føroyskum lesandi. Hetta

138 — Fjølnir2012

hava vit valt at gera nakað við. Vit hava tí gjørt eina spurnarkanning, har vit hava sett føroyingum, sum eru undir víðari lesnaði ella eru liðug innan seinasta árið, hesar og nógvar fleiri spurningar um teirra val í samband við víðari útbúgving.

vitja okkum á: mfs.fo

uttanlands eFtir betri útbúgvingum føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum «

Havnafólk taka longri útbúgvingar enn onnur

Tá tað kemur til hvat slag av útbúgving, føroyingar taka, vísir tað seg at fleiri føroyingar taka miðallangar ella langar útbúgvingar. Í kanningini eru víðari útbúgvingarnar býttar upp í styttri (2-3 ár, t.d. datamatikari,

laborantur), miðal-langar (3-4 ár, t.d. sjúkrarøktarfrøðingur, námsfrøðingur, bachelor) og langar útbúgvingar (4 ár og longri, t.d. master, kandidat ella ph.d.).

Av teimum lesandi svaraðu 50 Annar hvør føroyingur tekur hægri prosent, at tey eru í holt við eina útbúgving í Danmark, havnafólk taka longri útbúgvingar enn bygdafólk og mannfólk lønina enn Hvat slag avhugsa útbúgvingmeira er/var tú um í gongd við? konufólk.

Hesar eru nakrar av spennandi Stutta víðari útbúgving (2-3 ár) (t.d.

33 9% niðurstøðunum í eini spildurnýggjari Laborant, datamatikara, merkonok) kanning millum føroysk lesandi Miðallanga víðari útbúgving (3-4 ár) (t.d. Sjúkrarøktarfrøðingur, lærari,

Orð og kanning: námsfrøðingur, bachelor) Rógvi Nybo, rogvi@sosialurin.fo

181

50%

Hvørjar útbúgvingar velja vit? Hvar taka vit hesar útbúgvingarnar? Hvat hevur stóran ella lítlan týdning, tá vit velja útbúgving og útbúgvingarstað? Nógvir eru spurn­ Langa víðari útbúgving (4 ár og longri) 149 41% (t.d. master, kandidat ella Ph.d.) ingarnir og hagtølini fá um viðurskiftini hjá føroyskum lesandi. Hetta hava vit valt at gera nakað við. Vit hava tí gjørt eina spurnarkanning, har sett føroy­ Tilsamans 363vit hava100% ingum, sum eru undir víðari lesnaði ella eru Tað hevur stóran týdning at liðug innan seinasta árið, hesar og nógvar Heili 91 prosent teimum víðari taka eina miðallanga møguleikiav er fyri at starvast í lesandi fleiri spurningar um teirra val í samband ella langa víðarieftir útbúgving Føroyum lokna útbúgving við víðari útbúgving.

Møguleiki fyri at starvast í Føroyum eftir lokna útbúgving

íblástur

miðallanga útbúgving, meðan 41 prosent svaraðu, at tey eru í holt við eina langa útbúgving. Sostatt velja føroyingar í rættiliga stóran mun at leggja seg eftir teimum longru víðari útbúgvingunum, meðan bert 9 prosent svaraðu, at tey taka styttri Hvat slag av útbúgving víðarier/var útbúgvingar. tú í holt við?

Um hugt verður eftir munum millum konufólk og mannfólk, er at kalla eingin munur. Men verður hugt eftir, um fólk eru uppvaksin í Tórshavn aðrastaðni í Føroyum, Heili ella 91 prosent av teimum víðari lesandi taka eina miðallanga taka 47 prosent av teimum, sum eru ella langa víðari útbúgving uppvaksin í Havn eina longri víðari útbúgving, meðan bert 32 prosent av Havnafólk taka longri teimum, ið enn eru onnur uppvaksin uttanfyri útbúgvingar Tá høvuðsstaðin tað kemur til hvattaka slag avlongru útbúgving,víðari føroyingar taka, vísir tað seg at fleiri útbúgvingarnar. føroyingar taka miðallangar ella langar útbúgvingar. Í kanningini eru víðari útbúgvingarnar býttar upp í styttri (2­3 ár, Vilja arbeiða í Føroyum t.d. datamatikari, laborantur), miðallangar Tá tú skal velja tína framtíðar (3­4 ár, t.d. sjúkrarøktarfrøðingur, náms­ útbúgving, eru nógv útbúgvingar ting at hugsa frøðingur, bachelor) og langar (4 ár og longri, t.d. avgerðin master, kandidat um, áðrenn verðurellatikin. ph.d.).

Kanningin hjá Lestrarblaðnum Av teimum lesandi svaraðu 50 prosent, at tey eruat í holt við eina vísir, millum teymiðallanga tingini, út­ ið fylla búgving, meðan 41 prosent svaraðu, at rættiliga nógv hjá føroyingum, tá teir tey eru í holt við eina langa útbúgving. skulu velja útbúgving, er møguleikin Sostatt velja føroyingar í rættiliga stóran mun at at leggja seg starv eftir teimum longru fyri fáa eitt í Føroyum eftir at víðari útbúgvingunum, meðan bert 9 pro­ ein er útbúgvin. sent svaraðu, at tey taka styttri víðari út­ búgvingar.

Av teimum 363 lesandi, ið vóru við Um hugt verður eftir munum millum í kanningini, svaraðu 49 prosent, at konufólk og mannfólk, er at kalla eing­ møguleikin fyri at starvast í Føroyum in munur.

Men verður hugt eftir, um fólk eru uppvaksin í Tórshavn ella aðrastaðni í eftir lokna útbúgving hevur sera Føroyum, taka 47 prosent av teimum, sum ella ístóran týdning, prosent erustóran uppvaksin Havn eina longri 30 víðari útbúgving, meðan bert 32 pro sent av teim­ svaraðu at tað hevur miðal týdning, um, ið eru uppvaksin uttanfyri høvuðsstað­ meðan bert 22 prosent svaraðu, at in taka longru víðari útbúgvingarnar.

tað hevur lítlan ella ongan týdning. lokna Tá tú skal velja tína framtíðar útbúgving, útbúgving yvirhøvur hevur eru nógv ting at hugsa um, áðrenn avgerðineisini stóran týdning fyri føroyingar. Har svaraðu 69 prosent, at tað hevur stóran ella sera stóran týdning, » Vilja arbeiða í Føroyum eftir Arbeiðsmøguleikar

14

Tað hevur stóran týdning at møguleiki er fyri at starvast í Føroyum eftir lokna útbúgving

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 139

L

íblástur

unum. Samstundis svaraðu 45 prosent av mannfólkunum at lønin hevur stóran týdning, í mun til 29 prosent av kvinn­ unum. Niðurstøðan er altso, at 61 prosent av mannfólkunum svara, at lønin hevur stóran ella sera stóran týdning, í mun til at bert 39 prosent av kvinnunum svara tað sama.

» føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum

meðan bert 5 prosent siga, at arbeiðsmøguleikarnir eftir lokna útbúgving hevur lítlan ella ongan týdning.

Løn eftir lokna útbúgving

Lønin størri týdning fyri menn

Tá tað kemur til lønarviðurskiftini eftir lokna útbúgving er ein ávísur munur at hóma millum konufólk og mannfólk. Av teimum svarandi søgdu 16 prosent av mannfólkunum, at lønin eftir lokna útbúgving hevur sera stóran týdning fyri val av útbúgving, í mun til 10 prosent av kvinnunum. Samstundis svaraðu 45 prosent av mannfólkunum at lønin hevur stóran týdning, í mun til 29 prosent av kvinnunum.

Niðurstøðan er altso, at 61 prosent av mannfólkunum svara, at lønin hevur stóran ella sera stóran týdning, í mun til at bert 39 prosent av kvinnunum svara tað sama.

Lønin eftir lokna útbúgving hevur Lønin eftir lokna útbúgving hevur størri týdning fyri mannfólk størri týdning fyri mannfólk enn enn konufólk, tá útbúgving skal veljast konufólk, tá útbúgving skal veljast

Fara uttanlands eftir betri útbúgvingum

Tað er altso rættiliga greitt, at føroyingar leita sær uttanlands eftir betri útbúgvingum.

Støðið á útbúgvingini

Rættiliga nógvir føroyingar flyta av landinum, til tess at fáa sær eina útbúgving.

Tøl frá Studna vísa, at í 2010/2011 vóru tað 2116 føroyingar, ið vóru á hægri útbúgvingunum. Av hesum vóru 49 prosent í Danmark, 41 prosent í Føroyum og 10 prosent aðrastaðni í heiminum. Men spurningurin er so, hvat fær føroyingar at leita út í heim at nema sær eina útbúgving.

Er tað ævintýrið við at lesa uttanlands, lestrarumhvørvið á staðnum, støðið á útbúgvingini og so framvegis.

Av teimum 363, ið tóku lut í kanningini, svara 77 prosent at støðið á útbúgvingini Uttanfyri Tilsamans hevurNorðurlond stóran ella sera stóran týdning fyri val av útbúgvingarstaði. Hetta í sjálvum sær er einki løgið. Men hyggja vit nærri 2%eru tað serliga hjá 2%teimum, at tølunum, ið leita sær uttanlands at lesa, at støðið á útbúgvingini 0% hevur stóran4%týdning.

Føroyum

Danmark

Norðurlond

Ongan týdning (1)

4%

2%

0%

Lítlan týdning (2)

7%

4%

Miðal týdning (3)

39%

16%

11%

17%

18%

Stóran týdning (4)

39%

47%

44%

41%

46%

Sera stóran týdning (5)

11%

30%

44%

39%

31%

Miðalvirði

3,46

4,00

4,33

4,15

3,99

0%

Savnsmynd

15

Tey, ið velja at lesa í Føroyum, seta minni krøv til støðið á útbúgvingini, enn tey, ið leita sær uttanlands

140 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum «

kanningini, svara 77 prosent at støðið á útbúgvingini hevur stóran ella sera stóran týdning fyri val av útbúgvingarstaði. Hetta í sjálvum sær er einki løgið. Men hyggja vit nærri at tølunum, eru tað serliga hjá teimum, ið leita sær uttanlands at lesa, at støðið á útbúgvingini hevur stóran týdning. Millum tey, ið lesa í Føroyum, eru tað 50 prosent, sum svara, at hetta hevur stóran ella sera stóran týdning. Millum tey, ið lesa í Danmark er talið 77 prosent, og millum lesandi í hinum Norðurlondunum er talið heilt uppi á 88 prosentum.

Tað er altso rættiliga greitt, at

Fara uttanlands eftir betri útbúgvingum

Rættiliga nógvir føroyingar flyta av landinum, til tess at fáa sær eina útbúgving. Tøl frá Studna vísa, at í 2010/2011 vóru tað 2116 føroyingar, ið vóru á hægri útbúgvingunum. Av hesum vóru 49 prosent í Danmark, 41 prosent í Føroyum og 10 prosent aðrastaðni í heiminum. Men spurningurin er so, hvat fær føroyingar at leita út í heim at nema sær eina útbúgving. Er tað ævintýrið við at lesa uttanlands, lestrarumhvørvið á staðnum, støðið á útbúgvingini og so framvegis.

Av teimum 363, ið tóku lut í

íblástur

føroyingar leita sær uttanlands eftir betri útbúgvingum.

Fyri tey, ið leita sær uttanlands og út um Danmark, hevur tað hartil stóran týdning, at tað er eitt ævintýr ella uppliving fyri lívið at lesa í tí landinum. Millum tey, ið lesa í Føroyum, er tað eingin, ið svarar, at tað hevur sera stóran týdning fyri tey. Millum tey, ið lesa í Danmark, er talið bert 8 prosent. Hinvegin svara 28 prosent av teimum, ið lesa í hinum Norðurlondumnum, at tað hevur sera stóran týdning fyri tey, meðan 22 prosent av teimum, ið lesa uttanfyri Norðurlond siga tað sama.

Ævintýrið við at lesa í einum landi hevur størri týdning fyri tey, ið velja at lesa uttanfyri ríkisfelagsskapin

Ævintýrið við at lesa í útlandinum Føroyum

Danmark

Norðurlond

Uttanfyri Norðurlond

Tilsamans

Ongan týdning (1)

43%

12%

17%

10%

15%

Lítlan týdning (2)

21%

26%

6%

12%

23%

Miðal týdning (3)

18%

29%

28%

20%

27%

Stóran týdning (4)

18%

24%

22%

37%

25%

8%

28%

22%

10%

2,90

3,39

3,49

2,93

Sera stóran týdning (5) Miðalvirði

Triði hvør skiftir útbúgvingarrætning

Tað eru nógv ting at hugsa um, tá dreymaútbúgvingin skal veljast. Útboðið av útbúgvingum er ovurhonds stórt, og tað munnu verða

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

2,11

tey fægstu, ið innast inni eru heilt avgjørd um, hvat tey vilja verða. Tí er tað ofta eitt sindur av einum satsi, tá útbúgvingin skal veljast, og tað sæst eisini aftur í hagtølunum.

Millum tey 363, ið tóku lut í kanningini, svaraðu vóru tað 31 prosent, ið hava skift útbúgvingarrætning á leiðini. Og tá hugsað verður um, at fleiri av »

árgangur 01 — 141

íblástur

» føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum

Annarhvør, svarar at ta aðra meira meðan tað h at útbúgvin vónirnar. Ta 100 prosent at velja fleir Grundarlag hagtølunum at tey høvdu

Hví valdi tú at skifta lestrarrætning?

Annarhvør, ið skiftir lestrarrætning, svarar at tað er tí, at tey funnu aðra meira Millum tey, ið lesa í Føroyum, eru tað 50 spennandi útbúgving, meðan hjá 31 prosentum var, at útbúgvingin ikki livdi prosent, sum svara, at hetta hevur tað stóran ella til seravónirnar. stóran týdning.

Millum tey, ið lesa enn 100 prosent tilsamans, tá gjørligt var at upp Talvan gevur meira í Danmark er talið 77 prosent, og millum velja fleiri av svarmøguleikunum. Grundarlagið undir hesum hagtølunum eru tey lesandi í hinum Norðurlondunum er talið 113, svaraðu, at tey høvdu skift lestrarrætning. heiltið uppi á 88 prosentum.

Tað er altso rættiliga greitt, at føroyingar leita sær uttanlands eftir betri útbúgv­ ingum.

Fyri tey, ið leita sær uttanlands og út um Danmark, hevur tað hartil stóran týdning, at tað er eitt ævintýr ella uppliving fyri lívið at lesa í tí landinum. Millum tey, ið lesa í Føroyum,ið er eru tað við eingin, ið svarar, at enn tað teimum, í kanningini hevur sera stóran týdning fyri tey. Millum eru kortsíðani byrjað, er veruliga tey, ið lesa í Danmark, er talið bert 8 prosent. talið helstsvara uppaftur størri millum Hinvegin 28 prosent av teimum, ið lesaiðí eru hinum Norðurlondumnum, at tað tey, liðug útbúgvin. hevur sera stóran týdning fyri tey, meðan Millum til, 22 prosentfremstu av teimum,orsøkirnar ið lesa uttanfyri siga tað atNorðurlond fólk valdu at sama. skifta rætning á

leiðini, er at tey funnu aðra, meiri Triði hvør skiftir spennandi útbúgving. Eisini svaraðu útbúgvingarrætning Tað eru ting at hugsalivdi um, tá dreyma­ fleiri, atnógv útbúgvingin ikki upp

útbúgvingin skal veljast. Útboðið av út­ búgvingum er ovurhonds stórt, og tað munnu verða tey fægstu, ið innast inni eru heilt avgjørd um, hvat tey vilja verða.

Tí er tað ofta eitt sindur av einum satsi, tá 142 — Fjølnir2012 útbúgvingin skal veljast, og tað sæst eisini aftur í hagtølunum.

Millum tey 363, ið tóku lut í kanningini, svaraðu vóru tað 31 prosent, ið hava skift

Tey, ið velja at lesa í Føroyum, seta minni krøv til støðið á útbúgvingini, enn tey, ið leita sær uttanlands

til vónirnar, og hjá nógvum dalaði áhugin fyri fakinum eisini.

Kvinnurnar avgjørdari um at flyta heimaftur

mannfólkini. Men tað eru kanska ráð fyri tí. Í kanningini hjá okkum eru kvinnurnar meiri avgjørdar enn mennirnir, tá tað kemur til spurningin um at flyta heimaftur ella verða verandi í Føroyum eftir lokna útbúgving.

Ofta verður nógv tosað um, at tað er eitt stórt kvinnuundirskot í Føroyum. Sagt verður, at tað mangla Ævintýrið at lesa í einum landi hevur størri týdning fyri okkurt um 2000 kvinnur í mun til viðMillum kvinnurnar svaraðu 52 tey, ið velja at lesa uttanfyri ríkisfelagsskapin

Ætlar tú at flyta aftur til Føroya / verða verandi eftir loknan lestur?

vitja okkum á: mfs.fo

(Mannfólk)

(Konufólk)

kvinnur í m eru kanska um eru kv mennirnir, at flyta hei oyum eftir Millum at tær ætla um ella fly útbúgving. meðan 11 p unum svar at verða ve aftur, meða og 11 prosen Hetta ku konufólk, ið an lesnað. um hesar æ lívið, og tað

K lestr Mið ein s á aln før

eru tað 50 evur stóran m tey, ið lesa , og millum num er talið

t føroyingar tri útbúgv­

ds og út um ran týdning, ing fyri lívið tey, ið lesa í arar, at tað tey. Millum rt 8 prosent. teimum, ið num, at tað tey, meðan a uttanfyri

tá dreyma­ oðið av út­ órt, og tað innast inni vilja verða. um satsi, tá ð sæst eisini

kanningini, ð hava skift Og tá hugsað m, ið eru við ni byrjað, er ørri millum

føroyingar fara uttanlands eftir betri útbúgvingum «

Fyri tey, ið leita sær uttanlands og út um Danmark, hevur tað hartil stóran týdning, at tað er eitt ævintýr ella uppliving fyri lívið at lesa í tí landinum. Millum tey, ið lesa í Føroyum, er tað eingin, ið svarar, at tað hevur sera stóran týdning fyri tey.

Tey, ið velja at lesa í Føroyum, seta minni krøv til støðið á útbúgvingini, enn tey, ið leita sær uttanlands

prosent, at tær ætla sær at verða ikki vita, og 11 prosent søgdu nei. verðandi í Føroyum ella flyta aftur til Føroya eftir lokna útbúgving. 37 Hetta kundi týtt uppá, at tað eru prosent søgdu seg ikki vita, meðan 11 fleiri konufólk, ið ætla sær heimaftur prosent svaraðu nei. Hjá monnunum eftir loknan lesnað. Men so er svaraðu 45 prosent, at teir ætla sær spurningurin aftur, um hesar ætlanir at verða verandi í Føroyum ella flyta eisini verða førdar út í lívið, og tað Ævintýrið við at lesa í einum landi hevur størri týdning fyri heimaftur, meðan 44 prosent søgdu seg kann tíðinat bert vísa. vríkisfelagsskapin tey, ið velja lesa uttanfyri

Ætlar tú at flyta aftur til Føroya / verða verandi eftir loknan lestur?

(Mannfólk)

til, at fólk ni, er at tey útbúgving. vingin livdi gvum dalaði

i

m, at tað er royum. Sagt t um 2000

(Konufólk)

íblástur

Savnsmynd

kvinnur í mun til mannfólkini. Men tað eru kanska ráð fyri tí. Í kanningini hjá okk­ um eru kvinnurnar meiri avgjørdar enn mennirnir, tá tað kemur til spurningin um at flyta heimaftur ella verða verandi í Før­ oyum eftir lokna útbúgving.

Millum kvinnurnar svaraðu 52 prosent, at tær ætla sær at verða verðandi í Føroy­ um ella flyta aftur til Føroya eftir lokna útbúgving. 37 prosent søgdu seg ikki vita, meðan 11 prosent svaraðu nei. Hjá monn­ unum svaraðu 45 prosent, at teir ætla sær at verða verandi í Føroyum ella flyta heim­ aftur, meðan 44 prosent søgdu seg ikki vita, og 11 prosent søgdu nei.

Hetta kundi týtt uppá, at tað eru fleiri konufólk, ið ætla sær heimaftur eftir lokn­ UM KANNINGINA an lesnað. Men so er spurningurin aftur, um hesar ætlanir eisini verða førdar út í Kanningin hjá lívið, og tað kann tíðin bert vísa.

Lestrarblaðnum hjá Sosialinum er ein spurnarkanning á alnetinum millum føroysk lesandi á hægri lærustovni. 363 fólk, 211 kvinnur og 152 mannfólk, tóku lut í kanningini og svaraðu øllum spurningunum.

Sambært tølum frá Studna, er samlaða talið av føroyskum lesandi á hægri útbúgvingum 363 fólk, 211 kvinnur2116, og og er hetta samlaða 152 mannfólk, tóku lut í populatiónin. kanningini og svaraðu øllumí Kanningin er gjørd tíðarskeiðnum frá 24.spurningunum.

Kanningin 29. januar, og er deild er gjørd í tíðarskeiðnum út umvegis sosialar frá 24.-samskiftismiðlar 29. januar, og er deild útáumvegis netinumsosialar millum lesandi føroyingar. samskiftismiðlar á netinum Har annað ikki er millum lesandi føroyingar. frámerkt, eru tað øll Har annað ikki er frámerkt, 363 í kanningini, ið eru363 grundarlag undir eru tað øll í kanningini, tølunum. undir ið eru grundarlag

Kanningin hjá lestrarblaðnum hjá Miðlahúsinum er ein spurnarkanning á alnetinum millum føroysk lesandi.

tølunum.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 143 Lestrarblaðið 2012 Vikublaðið

íblástur

» laksainstinkt og gularøtur fáa fólk til føroyar

» GRANSKING

Annika Sølvará, stjóri fyri Granskingarráðið annika@gransking.fo

Hevur tú hug at velja granskaraleiðina ella ert tú longu ávegis her, átti tú at hugt at www.gransking. fo og melda teg til tíðindabrævið hjá Granskingarráðnum. Á síðuni hava vit eisini eitt yvirlit, sum vit kalla Heilagrunnurin, við granskarum og mennarum í Føroyum og føroyingum uttanlands, sum arbeiða við gransking og menning. Kundi tú hugsað tær at verið skrásett/ur her ella saknar tú onkran annan í Heilagrunninum, frætta vit fegin frá tær.

144 — Fjølnir2012

LAKSAINSTINKT OG GULARØTUR FÁA FÓLK TIL FØROYAR Tað almenna og ikki minst vinnan í Føroyum mugu gera munandi íløgur í útbúgving, gransking og menning fyri at fáa meira burturúr tilfeingi okkara á sjógvi og landi. Hetta er neyðugt um okkum skal vera lív lagað fíggjarliga og menniskjansliga vitja okkum á: mfs.fo

laksainstinkt og gularøtur fáa fólk til føroyar «

Í løtuni eru nakrir møguleikar fyri ungfólk, sum hava hug at flyta til Føroyar og sum vilja arbeiða innan gransking og menning. Ein av møguleikunum er at søkja stuðul úr Granskingargrunninum til Ph.D. lestur við ella í samstarvi við ein føroyskan granskingarstovn. Her eru tó nógv um boðið og játtanin avmarkað, so tað eru ikki nógv fólk árliga, sum fáa hendan møguleikan.

Leik og lærd eru samd um, at føroyska samfelagið hevur brúk fyri at breiðka sítt vinnugrundarlag, at fáa fjøltáttað arbeiðsmarknaðin

og

økt

um

Hóast stóra framgongd í alivinnuni, sum í útflutningsvirði hevur vunnið seg framum fiskivinna, so eru vit enn alt ov sárbær við fáum vinnugreinum, sum lættliga vera ávirkaðar av óstøðugum umstøðum og altjóða lúnum. Harafturat er arbeiðsmarknaðurin í so einstáttaður á vinnuøkinum til at kunna tiltrekkja nóg nógva og nóg fjølbroytta arbeiðsorku. útflutningin.

Flestu fólk eru samd um, at klókasta leiðin at ganga í Føroyum er at gera eins og onnur gera: At satsa uppá nøkur ítøkilig vakstrarøkir, sum kunnu geva okkum fleiri bein at standa á og harvið draga fleiri inntøkur til landið. Nøkur uppløgd øki eru aling, matframleiðsla, KT og ferðavinna.

Skulu vit ganga hesa leið, mugu vit økja munandi um íløgurnar í útbúgving, gransking og menning innan hesi øki. Tað almenna skal gera sín part, men tað er serliga í vinnuni, at tey nógvu arbeiðsplássini skulu skapast.

Venda

Brain-Drain

til

Brain-Gain

OECD-frágreiðingin um NORA økið, sum var løgd fram herfyri, staðfestir, at føroyska samfelagið í løtuni stendur seg illa í kappingini um væl útbúnu arbeiðsorkuna. Ungfólk í stórum tali leita sær úr Føroyum uttanlands í útbúgvingarørindum.

Talið er helst nakað minkað seinastu 3 árini, tí fleiri lesandi eru tikin upp á Fróðskaparsetrinum, men

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

kortini er tað væl hægri enn gott er.

Trupulleikin er størri nú enn áður, tí tað sær út til, at fólk í nógv minni mun venda aftur til Føroya eftir loknan lestur. Tilflytingin frá fólki úr øðrum londum er eisini væl minni í Føroyum enn í aðra staðni kring okkum. Hetta er ein skeiv gongd, sum má vendast.

Vit mugu satsa uppá arbeiðspláss innan vitanartung øki, so vit fáa fjøltáttað arbeiðsmarknaðin og styrkt um útflutningsvinnurnar. Hetta eigur bæði at vera í verandi vinnum, ikki minst í fiskivinnuni, sum langt frá er fult troytt, og í nýggjum vinnum.

Hetta fer at geva rúm fyri fleiri fólkum við góðum útbúgvingum og góðum arbeiðsroyndum.

Við granskingarsamstarvsavtaluni við ES, sum Føroyar undirskrivaðu í 2010 er eisini latið upp fyri, at fólk kunnu søkja stuðul úr Marie Curie skipanini til granskingarverkætlanir, Skipanin er opin bæði fyri útlendingum og føroyingum, sum hava búð uttanlands nóg leingi, til at koma til Føroya at granska, og fyri fólk búsitandi í Føroyum, sum vilja sleppa aðra staðni at granska í eitt tíðarskeið. Her eru góðir møguleikar fyri føroyskar fyritøkur at fáa fólk til Føroya at arbeiða við gransking og menning við partvísari ES-fígging.

Almennir karmar settir fyri framtíðar

Løgtingið hevur í fleiri ár játtað nakað av peningi til gransking og menning.

Hetta hevur verið gjørt, uttan at tað hevur verið nøkur yvirskipað ætlan á økinum. Løgtingið ásannaði, at tað krevjast greiðar ætlanir og karmar, um vit skulu fáa nóg nógv burturúr íløgunum í útbúgving, gransking og menning. Tí setti Løgtingið Føroya Vísindaráð á stovn, sum hevur til uppgávu at stinga út í kortið á hesum økinum. Vísindaráðið samtykti herfyri fyrsta føroyska yvirskipaða granskingarpolitikkin. Undir » gransking og menning .

árgangur 01 — 145

íblástur

» laksainstinkt og gularøtur fáa fólk til føroyar

Løgtingið hevur júst samtykt tvær lógir, sum benda á, at tingini spakuliga flyta seg rætta vegin yvirskriftini Vitan & Vøkstur hevur Vísindaráðið sett orð á nøkur av høvuðsstigunum, sum skulu til fyri at brynja føroyska vitanarumhvørvið til at lyfta stóru uppgávurnar framyvir.

Arbeiðið við at seta politikkin í verk liggur nú hjá politisku skipanini og miðfyrisitingini, sum er farin undir arbeiðið saman við m.a.

Granskingarráðnum.

Savna og styrkja eru lyklaorðini.

Politikkurin

er

146 — Fjølnir2012

skipaður

undir

trimum yvirskriftum: Styrktir karmar fyri føroyskari gransking, Dygg og støðug granskingarfígging og Raðfesting av granskingarøkjum.

Høvuðstankin í hesum trimum pørtunum er at savna fólk og uppgávur mest møguligt, samstundis sum karmarnir skulu styrkjast munandi bæði fysiskt, skipanarliga og fíggjarliga. Endamálið er at tryggja góðar og kveikjandi arbeiðsumstøður, og at geva politisku skipanini amboð

at raðfesta eftir, og at tryggja, at sum mest fæst fyri játtanina.

Tað er staðfest í politikkinum, at Fróðskaparsetrið er natúrligi miðdepilin fyri útbúgving og gransking, og at stovnurin má og skal styrkjast. Eisini eru orð sett á ætlanir um at gera skipanir, sum skulu eggja vinnuni at gera munandi íløgur í gransking og menning. Avgerð er ikki tikin um, hvørjar skipanirnar skulu vera, men vinnu-Ph.D. skipanir, lagaligar skattaskipanir, styrkt ráðgeving og stuðul til íverksetan eru millum tiltøkini, sum hava verið nevnd.

Hetta eru alt átøk, sum hava víst seg at virka aðrastaðni.

Ein journalistur helt fyri, tá granskingarpolitikkurin varð lagdur fram, at hann í orðavali líkist Annað enn orð?

vitja okkum á: mfs.fo

laksainstinkt og gularøtur fáa fólk til føroyar «

einum samgonguskjali. Tað kann vera nakað um tað. Eins og við einum samgonguskjali er lítið vunnið, um talan bert verður um orð. Tað er sjálvandi neyðugt, at politikkurin eisini verður settur i verk. Hetta arbeiðið er byrjað við at farið er undir at gera eina verksetanarætlan, har ítøkilig átøk verða lýst og ábyrgd, tíðar- og fíggjarkarmar verða ásettir.

Fleiri av stigunum í politikkinum kunnu setast í verk uttan at seta nógv fleiri pengar av í fyrsta umfari.

Her verður t.d. hugsað um at gera skipanir, sum eggja vinnuni at gera íløgur í gransking, menning og nýskapan, og um betri samskiping av stovnum og stuðulsfyrisitingum.

Hetta eru mál, sum politiska skipanin kann taka stig til og taka avgerðir um.

Skal politikkurin muna, krevjast tó fleiri pengar, væl fleiri enn í dag.

Eingi ítøkilig tøl eru í politikkinum við ætlanum um øktar játtanir. Í staðin fyri verður eitt ynski sett fram til politisku skipanina til støðutakan um, at: “Samlaða almenna játtanin til gransking, menning og nýskapan skal miðvíst skipast og styrkjast komandi fimm til sjey árini”.

Løgtingið hevur júst samtykt tvær lógir, sum benda á, at tingini spakuliga flyta seg rætta vegin. Onnur er lógin um at loyva stovnssetan og skipan av einum granskarasetrið fyri hátøkniliga gransking og menning. Hetta er ein væl minni verkætlan enn upprunaliga ætlað, og peningurin verður tikin av fænum hjá Vinnuframagrunninum, so talan er ikki um at tilføra pengar til økið,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

Tað er eingin ivi um, at kappingin um bestu arbeiðskraftina er munandi størri enn áður. Føroyar standa sambært altjóða metingum í eini vánaligari støðu her: vit eru eitt lítið, fjarskotið samfelag, sum er dýrt at ferðast til/frá men kortini er hetta eitt framstig í mun til karmarnar í dag. Ætlanin er, at tað umframt rannsóknarstovur eisini skulu vera arbeiðspláss til íverksetarar. Hin er lóg, sum loyvir, at partur av pengunum í Búnaðargrunninum kann brúkast til gransking og menning innan landbúnaðarøkið. Alt eftir, hvussu vítt hetta verður tulkað, letur tað upp

fyri fleiri møguligum verkætlanum og arbeiðsplássum.

Bæði laksainstinkt og gularøtur skulu

Í føroyska kjakinum halda fleiri, at ov nógv verður tosað um, hvussu vit fáa tey, sum eru burturi at venda heim aftur, heldur enn at gera tað liviligt hjá teimum, sum longu eru her. Lat tey koma aftur, sum eru » til.

árgangur 01 — 147

íblástur

» laksainstinkt og gularøtur fáa fólk til føroyar

sinnað at taka tøk í Føroyum, og lat hini bara vera har, tey finna best.

Onnur halda hetta sjónarmið vera púra burturvið og meta, at tað er alneyðugt at gera miðvís og stór átøk fyri at fáa bæði føroyingar og onnur at flyta til Føroyar.

Tað er eingin ivi um, at kappingin um bestu arbeiðskraftina er munandi størri enn áður. Føroyar standa sambært altjóða metingum í eini vánaligari støðu her: vit eru eitt lítið, fjarskotið samfelag, sum er dýrt at ferðast til/frá. Vit eru eitt lutfalsliga konservativt samfelag.

Kostnaðarstigið er sera høgt, ikki minst á bústaðarmarknaðinum, og sosialu skipanirnar eru verri enn í nærmastu grannalondunum.

Harafturat hava vit ein sera stirvnan

148 — Fjølnir2012

politikk mótvegis útlendskari arbeiðsmegi, sum forðar tiltrongdari tilflyting.

Landafrøðina fáa vit einki gjørt við, avstandur er ein veruleiki fyri øll norðurlond, sum vit mugu kompensera fyri á onkran hátt. Tað kunnu vit m.a. gera við at gagnnýta okkara netverk sera virkið. Hetta er nakað, sum vit føroyingar duga rættiliga væl og kunnu brúka enn meira framyvir.

Laksainstinktið er sterkt og longsulin eftir Føroyum, eftir familjuni, vinfólkunum og náttúruni fer framhaldandi at toga nógvar føroyingar heimaftur.

Hinvegin kunnu vit ikki bara dúva uppá laksainstinktið. Tað skal avgjørt

ikki undirmetast, men tað er ikki nokk í sær sjálvum. Vit mugu brúka nakrar gularøtur, tað er seta tiltøk í verk fyri at venda gongdini, so vit fáa fólkatalið upp. Vit skulu styrkja munandi um Fróðskapasetrið, so færri fara av landinum at lesa og fleiri verða sett í starv at undirvísa og granska har. Vit skulu velja nøkur øki út, har vit við skipanum og pengum skulu styrkja og byggja út møguleikar fyri vinnuligum vøkstri.

Alt hetta krevur breiðar semjur og politiskar avgerðir.

Granskingarpolitikkurin kemur vónandi at vera sjónligur í komandi samgonguskjølum , men enn meira týdningarmikið er tað, at ítøkiligu átøkini, sum nú verður arbeitt við, skipað og miðvist verða sett í verk komandi árini. v

vitja okkum á: mfs.fo

G MFS O

laksainstinkt og gularøtur fáa fólk til føroyar «

íblástur

IL NDI T LESA LLUM ÓÐA Ø IÐ BJ SETR

É F A C A V O T S I S LE I F I W S I P Y E I ÓK N G U H R A R T ð ø S r t E a l L á Ská

MFS mfs. fo SETR IÐ setu r. fo

ÖSTR ÖM f a c e book . com /ostrom

H

0 (1 0 . g 7 a 1 d tralt n Mána ag (10.00 e s i nd Hósd til lesa rvi

a.

kum m samsta ø t l i t i r ar fy öm í tøttu p i k s Östr MFS á j h m í býnu rið. um n u t m í e t við S í dag g og i d n a til les a, mánada eitt k ø t eru ra un Hølini gar um vik ova ella ba lini ø t a tveir d . Sum lesis hittast eru h g hósda á lesandi at j stað h röm ófør. t rell B hjá Ös g o t net s y e l ð is trá p y e k Ó kaffi. r a j g bryg

GIS K ÁVE TILTØ

NÓGV /ostrom mfs.fo www.

kar íðu ok eimas K h TILTØ di tiltøk á árið. n lt ANDI KOM fyri koma tiltøk eru a á S í s k r á h u g a v e rd Nógv

m - 15.00) ö r t s já Ö 0.00 )

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 149

íblástur

» you can't handle the truth – 3 filmar til tey sum lesa løgfrøði

» FILMVÍSIND

Andrias Høgenni

Lesur medievidenskab á Syddansk Universitet Aldur: 23

Er úr Tórshavn, búsitandi í Odense

andrias88@hotmail.com

“YOU CAN’T

HANDLE THE TRUTH!”

3 Filmar til tey sum lesa løgfrøði

150 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

you can't handle the truth – 3 filmar til tey sum lesa løgfrøði «

íblástur

Ein barnadráps-maður gongur leysur í Berlin anno 1931. Hetta er fimta drápið, og býarfólkini gerast alsamt meira óttafull. Løgreglan kemur ongan veg og sjálvt kriminelli undirheimurin jagstrar mannin.

Hetta er eitt av teimum heilt stóru meistaraverkunum frá tí týsku ekspressiunismuni. Við sínum svart/hvíta holdi og longu skeivu skuggum torir M at fara longri enn nógvir nútímans filmar. Ongin høvuðsleikari er í filminum. Ístadin fyri fáa vit eina kollektiva forteljing um eitt paniskt samfelag. Har hevndarhugur og hatur ikki altíð tryggjar rættvísa revsing.

M (1931)

Ein 18 ára gamal drongur er ákærdur fyri at hava dripið pápa sín, og ein tólv-manna jury skal avgera, um drongurin hevur uppiborið ein deyðadóm. Í meira enn 90 minuttir síggja vit hesar mennirnar sita í einum rúmi og tosa. Onki annað. Og tað kundi næstan ikki verið betri. Hesin fyrsti filmurin hjá Sidney Lumet (Dog Day Afternoon) megnar at lýsa tólv ymsar menn og geva teimum øllum sína egna serstøku persónligheit uttan nakrantíð at fella til stereotypur.

Filmurin er ein forteljing um maskulinitet. Um hvusu menn reagera og samstarva í bólkum. Men mest av øllum hvussu torført tad er at halda fast í rættvísi, tá fordómar, leti og feikleiki hótta.

12 ANGRY MEN (1957)

Tom Cruise er ein óroyndur sakførari sum skal... Nei... Eg haldi at Jack Nicholson sigur tad nógv betri: A FEW GOOD MEN (1992)

“You can’t handle the truth! Son, we live in a world that has walls. And those walls have to be guarded by men with guns. Who’s gonna do it? You? You, Lt. Weinberg?

I have a greater responsibility than you can possibly fathom. You weep for Santiago and you curse the Marines. You have that luxury. You have the luxury of not knowing what I know: that Santiago’s death, while tragic, probably saved lives. And my existence, while grotesque and incomprehensible to you, saves lives...You don’t want the truth. Because deep down, in places you don’t talk about at parties, you want me on that wall. You need me on that wall!”. v

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 151

íblástur

»á ferð í brasilia

» NÁMSFERÐ

Dánjal S. Davidsen Lesur Business Management á Aarhus Universitet Aldur: 23 Er úr Tórshavn, búsitandi í Aarhus danjal.s.d@gmail.com

Á FERÐ Í BRASILIA OKTOBER 2011 NÁMSFERÐ VIÐ ØKONOMISK FORENING (ØF)

V

it byrjaðu við at flúgva úr Keypmannahavn, millumlendu í London og flugu so víðari til Rio de Janeiro. Vit høvdu fyrireikað túrin síðani í vár og gleddu okkum tískil at sleppa avstað. Við í ferðaliðnum vóru 40 lesandi frá øllum fimm árgangunum á Økonomi á Århus Universitet. Vit skuldu verða tríggjar teir fyrstu dagarnar í Rio og eftir hetta fara víðari til São Paolo og vera har í sjey dagar.

Fyrsta dagin í Rio gekk leiðin til miðbýin, Cinelandia Square, við okkara danska ferðaleiðara. Ferðaleiðarin, Louise, var antropologur og hevði búð í Rio í fimm ár.

Hon greiddi okkum frá ymsum ið vit sóu, og legði serliga dent á arkitektur, býarsøgu og

152 — Fjølnir2012

mentanina sum sást aftur í miðpunktinum av býnum. Í miðbýnum sást eisini stór kontrast millum økið Lapa, sum er eitt øki við “street-art” og nógvum gøtubørnum, og so tey stóru flottu vinnuligu háhúsini, m.a. tað hjá fyritøkuni Petrobras, sum er millum tíggju tær størstu fyritøkurnar í heiminum.

Hetta var eisini ógvuliga sigandi um tær avbjóðingarnar sum Brasilia stendur við í dag, har búskapurin veksur, men gjógvin millum rík og fátæk gerst størri. Úr miðbýnum tóku vit taxa, sum er rættiliga bíligt í Brasilia, upp til Cristo Redentor (Jesus standmyndina) sum stendur 700 metrar yvir havinum. Har var eitt einastandi útsýni yvir Rio, og tó um tað er ein stórbýur við omanfyri 6 mió. íbúgvum, so

vitja okkum á: mfs.fo

á ferð í brasilia «

er náttúran væl vard. Standmyndin er bygd í 1931 og er ein ímynd av sjálvræðinum hjá Brasilia, sum var vunnið í 1815.

Næsta dagin høvdu vit onki á skránni, so tað var eitt frálíkt høvi til at njóta tað góða veðrið á Copacabana strondini. Hotellið hjá okkum lá beint við Copacabana og tað tók eisini bara 15 min. at ganga yvir til ta minnu strondina Ipanema, sum var minst líka vøkur sum Copacabana.

Síðsta dagin hjá okkum í Rio fóru vit at vitja eina favella, ið eitur Santa Marta og liggur í býarpartinum Botafogo. Santa Marta var tann fyrsta favellain í Rio sum bleiv ruddað »

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

Hotellið hjá okkum lá beint við Copacabana og tað tók eisini bara 15 min. at ganga yvir til ta minnu strondina Ipanema, sum var minst líka vøkur sum Copacabana.

árgangur 01 — 153

íblástur

»á ferð í brasilia

Í miðbýnum sást eisini stór kontrast millum økið Lapa, sum er eitt øki við “street-art” og nógvum gøtubørnum, og so tey stóru flottu vinnuligu háhúsini, m.a. tað hjá fyritøkuni Petrobras, sum er millum tíggju tær størstu fyritøkurnar í heiminum.

fyri narkobrotsverk í 2008. Santa Marta varð frammanundan stýrd av narkobandum, og hóast løgreglan fekk burturbeint narkobrotsverk í Santa Marta, hevur hetta tíverri ikki eydnast teimum í fleiri av hinum favellaðunum norðaliga í Rio. Fyrr vóru skotbardagar gerandiskostur og fólk doyðu dagliga, men í dag er er púra friðarligt í Santa Marta, sum er vorðin sera væl umtókt av ferðafólki. Í Santa Marta eru umleið 2000 hús sum eru bygd upp eftir fjallasíðuni. Í 1996 upptók Michael Jackson videolagið til sangin “They don’t really care about us” í Santa Marta, og var hetta sera slóðbrótandi fyri býarpartin, sum eftir hetta varð settur á heimskortið. Sjálvt um vit í vesturheiminum síggja favellaðirnar sum “slumm”, og ikki kundu hugsað okkum at búð har, so er eftirspurningurin at búgva har stórur og húsaprísurin samsvarandi høgur.

leiðin víðari við bussi til São Paolo.

Hetta tók 6 tímar. Mær dámdi ótrúliga væl í Rio, sum heilt avgjørt er ein tann vakrasti býurin eg havi sæð, og var tí eisini spentur at koma

til São Paolo. Í mun til Rio er São Paolo ein stórur ídnaðarbýur, har tað tíverri var trupult at hóma vøkru náttúruna, ið vit høvdu sæð í Rio. Í São Paolo høvdu vit gjørt avtalur

Aftaná tríggjar dagar í Rio, gekk

154 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

á ferð í brasilia «

íblástur

stríddust við, var eitt umfatandi bureaukrati. Tey greiddu frá at tað var trupult at skilja lógarskipanina, og at alt í høvuðsheitum tekur longri tíð í Brasilia enn í Danmark.

við tríggjar ymsar fyritøkur og tað danska konsulátið. Høvuðsuppgávan hjá danska konsulátinum er at kanna vinnuligar møguleikar hjá donskum fyritøkum í Brasilia. Sum heild vóru fólkini á konsulátinum sera jalig um teir vinnuligu møguleikarnar í Brasilia. Brasilia hevur havt búskaparligan vøkstur í nógv ár, og tey flestu meta at stjórnin førur ein góðan búskaparpolitikk. Harafturat eru tey vertir fyri bæði VM í 2014 og OL í 2016, og hetta varpar tí eisini serligt ljós á Brasilia. Men tey vístu eisini á, at avbjóðingarnar eru stórar.

Hjá donskum fyritøkum í Brasilia, er tann størsta avbjóðingin tann mentanarligi munurin á londunum báðum. Eitt stuttligt dømi um hetta, hoyrdu vit frá einari danskari kvinnu sum arbeiddi á konsulátinum. Hon hevði verið til eitt brasilianskt brúdleyp, har tey, sum vit eisini hava til vana her í norðanlondum, høvdu gjørt ein borðplan yvir hvar

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

gestirnir skuldi sita. Men so var eisini eitt borð, har ongi borðkort vóru á. Brúðarparið greiddi frá, at hóast gestirnir vóru bjóðaðir frammanundan og høvdu játtað at tey komu, so visti ein ikki við vissu um tey komu, og um tey so komu, so kundi tað væl verið, at tey høvdu tikið fleiri gestir við (vinir, familju o.s.fr.).

Eitt ja í Brasilia er ikki tað sama sum eitt ja her í vesturheiminum. Hetta hongur eisini eitt sindur saman við teirra forholdi til klokkutíð, sum kann sammetast við føroyingar og klokkutíð.

Ein onnur stór avbjóðing er infrastruktururin. Tað tekur langa tíð at flyta vørur í Brasilia orsakað av vánaligum vegakervi. Vit stóðu t.d. føst í eini langari bilrøð í hálvan annan tíma beint uttan fyri São Paolo, og bussførarin segði, at hetta var eitt vanligt fyribrigdi. Síðsta stóra avbjóðingin sum tey á konsulátinum

Fyrsta fyritøkan vit vitjaðu var LEO Pharma, sum er ein donsk heilivágsfyritøka.

Vit vitjaðu eisini eina havnafarstøð sum AP Møller var í ferð við at byggja í Santos. Hetta er í løtuni tann størsta byggiverkætlanin í Suður Amerika. Santos liggur tætt við São Paolo og ein stórur partur av handilsflutninginum í Brasilia fer tískil ígjøgnum Santos.

Seinasta fyritøkan vit vitjaðu á ferðini í Brasilia var Natura. Hetta er ein kosmetik fyritøka, sum leggur stóran dent á vistfrøði. Hetta var tann einasta brasilianska fyritøkan sum vit vitjaðu, og tað var áhugavert at síggja hvussu náttúruvinarlig hendan fyritøkan var.

Teimum flestu kunnugt er Brasilia eisini kent fyri góðan fótbólt, og vit nýttu tí eisini høvið at fara at hyggja eftir einum dysti millum São Paolo og Coritiba, sum tíverri endaði 0-0. Hóast vit frammanundan høvdu hoyrt nógvar ræðusøgur um brotsverk, korruptión og ymiskt annað í Brasilia, so høvdu vit ongar stórvegis trupulleikar á túrinum. Øll fólkini sum vit møttu vóru fitt og fyrikomandi. Eg kann bara ímynda mær, hvussu stórsligið tað má vera at uppliva karnivalin í Rio. Tað verður næstu ferð. v

árgangur 01 — 155

íblástur

» røkk føroyar, røkk ruc!

» ÁHUGAFELAG

Ynskir tú at fáa meira at vita um Røkk ella um tað at lesa á RUC, so set teg í samband vid okkum á: rokk@ruc.dk.

RØKK FØROYAR, RØKK RUC! Røkk – Føroyskt áhugafelag fyri føroysk lesandi á Roskilde Universitet.

Føroyingar eru eitt sermerkt fólkaslag, tí óansæð hvar í heiminum vit ferðast, so leita vit saman og brúka okkara samleika, sum føroyingar, sum okkara tættasta netverk.

Danmark er tað landið, umframt Føroyar, har ið flest føroyingar lesa, og tí finnast fleiri netverk og áhugafeløg fyri føroysk lesandi í Danmark. Oftast knýta hesi áhugafeløg seg til eitt universitet ella lestrarøki. Í november 2011 fekk eitt nýtt áhugafelag dagsins ljós at sjá. Hetta áhugafelagið kallast ”Røkk” og er ætlað føroyskum lesandi á Roskilde Universitet, eisini kallað RUC.

156 — Fjølnir2012

Áhugafelagið, skal fyrst og fremst virka fyri at : - Stimbra tað sosiala sambandið millum føroysk lesandi á RUC - Vera eitt forum fyri vitanardeilig millum føroysk lesandi á RUC - Vera eitt leinki millum føroysk lesandi á RUC og tað føroyska samfelagið.

Navnið Røkk er valt grundað á, at tað so smidliga rímar við RUC: røkk RUC ella RUC

vitja okkum á: mfs.fo

røkk føroyar, røkk ruc! «

íblástur

Røkk hevur eina nevnd á 6 limir. Hesu eru: Ann Kristina Svabo Simonsen (skrivari), Bogi Róin Magnussen (formaður), Durita Samuelsen (Nevndarlimur/HR), Eirikur Jákupsson (kassameistari), Maria Vilhelm Poulsen (næstforkvinna), Sissal Christina Fosaa (nevndarlimur/HR)

røkk. Samstundis varð spælt við tí symbolska týdninginum, sum liggur í orðinum “røkk”; her tosa vit um fangandi setningar, so sum at røkka Føroyar, røkka millum lond, røkka um hav, røkka um lesnað, røkka um

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

fak og røkka millum útbúgvingar. Alt hetta er nakað, sum føroysk lesandi á Roskilde Universiteti kunnu gera sær til kennar. Áhugafelagið er enn í eini byrjanartíð, men er av sonnum við at finna sín

samleika og form.

Tí vilja vit varpa ljós á Røkk og RUC, so hevur tú áhuga fyri ella gongur tú á RUC, so er Røkk heilt sikkurt nakað fyri teg.. v

árgangur 01 — 157

íblástur

» starvsroyndir og lestur - samstundis

» STARVSLESTNAÐUR

Rannvá Clementsen

Lesur: Lesur cand. jur. á Københavns Universitet Aldur: 22

Úr Tórshavn, búsitandi í Reykjavík

rannvac@gmail.com

STARVSROYNDIR OG LESTUR SAMSTUNDIS MFS vil virka fyri, at føroysk lesandi fáa møguleika at nema sær starvsroyndir á føroyska arbeiðsmarknaðinum. Í tí sambandi hevur MFS fingið eina avtalu í lag við Miðfyrisitingina, har føroysk lesandi kunnu gerast starvslesandi í eitt lestrarhálvár.

Flestu universitet loyva, at tann lesandi fær ECTS-stig fyri tílík starvslestrarskeið. Á tann hátt fær tann lesandi viðkomandi starvsroyndir, samstundis sum tann lesandi er knýttur at universitetinum.

158 — Fjølnir2012

MFS vil virka fyri, at føroysk lesandi brúka sína útbúgving í Føroyum. Ofta verður tosað um, at tað er trupult at fáa starv í Føroyum aftan á loknan lestur. Hetta kann hava fleiri orsøkir, men ein av teimum kann vera, at lesandi ikki hava starvsroyndir.

vitja okkum á: mfs.fo

starvsroyndir og lestur - samstundis «

íblástur

Vantandi tilknýti til føroyska arbeiðsmarknaðin kann virka til, at lesandi heldur leita sær út í heim. Hetta vil MFS broyta.

Hetta er nú ikki so løgið, tí tey hava lagt alla sína orku í at nema sær eina góða útbúgving, og tí ikki hava havt møguleika at gjørt sær royndir á arbeiðsmarknaðinum í sama mun, sum tey, ið ikki hava nomið sær prógv.

Vantandi tilknýti til føroyska arbeiðsmarknaðin kann virka til, at lesandi heldur leita sær út í heim.

Hetta vil MFS broyta. Í 2004 gjørdi MFS eina avtalu við Miðfyrisitingina um møguleikarnar hjá føroyskum lesandi at koma í starvsvenjing. MFS metir, at hetta átakið kann koma nógvum føroyskum lesandi til góðar.

Hevur hetta tín áhuga? Les meira um møguleikarnar at gerast starvslesandi á heimasíðuni hjá løgmansskrivstovuni: www.tinganes. fo > Løgmansskrivstovan > Størv v

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 159

íblástur

»ein góður trumfur

» STARVSROYNDIR

EIN GÓÐUR TRUMFUR! Torkil V. Rasmussen Skrivar serritgerð í jura á Københavns Universitet Aldur: 28 Er úr Tórshavn, búsitandi í Keypmannahavn

Eg fekk ein fyrispurning um at skriva ein lítlan stubba um tær royndir, ið eg gjørdi mær í føroysku miðfyrisitingini sum summarfulltrúi ávikavist í 2008 og 2009. At enda komi eg eitt sindur inn á, hvønn týdning hetta hevur havt fyri meg í míni stremban eftir at fáa eitt lestrararbeiði. Í 2008 fór eg sum mangur føroyskur útiseti til Føroya at halda summarfrí. Tò gjørdi eg upp við meg sjálvan, at endamálið hesaferð var at gera mær nakrar royndir og harvið styrkja mítt CV og at tyngja pengaposan, tá ið farið varð aftur til Danmarkar at liva av SU. Í Vinnumálaráðnum bleiv eg sera væl móttikin. Eg fekk beinanvegin kensluna av, at eg fekk ábyrgd, og tað bleiv væntað nakað

160 — Fjølnir2012

av mær. Eg fekk sum høvuðsuppgávu at standa fyri implementeringini av evropeisku flogavtaluni ECAA, har føroysk lóggáva undir Vinnumálaráðnum skuldi tillagast krøvunum frá ES. Hetta gav mær nógv størri innlit í ES-rætt og vanligt lógarsmíð.

Afturat hesum slapp eg at gera viðmerkingar til táverandi nýggju matvørulógina.

Starvsfólkini í aðalráðnum vóru ómetaliga fitt, dugnalig og hjálpsom. Tað var ein sera

vitja okkum á: mfs.fo

ein góður trumfur «

íblástur

"Tað var ein sera spennandi tíð, og eg hugsaði við mær sjálvum, at eitt tílíkt arbeiði mátti eg royna aftur næstu summarfrítíð"

spennandi tíð, og eg hugsaði við mær sjálvum, at eitt tílíkt arbeiði mátti eg royna aftur næstu summarfrítíð.

Tá ið síðsta lestrarhálva var runnin í lestrarárinum 2008/-09, varð eg bachelor í løgfrøði. Eg søkti tískil starv í Innlendismálaráðnum fyri at royna nakað nýtt í mun til tað undanfarna árið. Eg skuldi arbeiða á kommunudeildini, har eg slapp at arbeiða við einum notati um býtið millum land og kommunu. Harafturat slapp eg at arbeiða við vanligari málsviðgerð og einum lógaruppskoti um havnagjald.

Viðvíkjandi uppgávuni við uppskotinum um havnagjald, upplivdi eg av sonnum, hvussu týdningarmikil stjórnarrættur er. Málið var nógv frammi í miðlunum, og eg slapp veruliga at merkja týdningin av

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

arbeiðinum sum løgfrøðingur í miðfyrisitingini. Tungar bøkur hjá stóru stjórnarrættarligu rithøvundunum blivu hálaðar niður av hillunum, og eg slapp at royna mína løgfrøðiliga metodu saman við dugnaligum fólki.

Hvat hevur hetta so givið mær? Í 2010 søkti eg starv sum hjálparlærari í stjórnarrætti á lærda háskúlanum í Keypmannahavn. Tey settu seg m.a. í samband við meg, tí tey hildu, at mínar royndir úr Føroyum vóru sera áhugaverdar. Eg hevði m.a. skrivað, at eg hevði roynt meg við stjórnarog ES-rætti í praksis. Tá ið alt kom til alt, fekk so starvið, og tað hevur av álvara hjálp mær, tá ið donsku ambitiøsu jura-lesandi næmingarnir seta spurningar, at eg havi roynt og upplivað tingini í praksis. Harafturat fekk eg arbeiði sum juridiskur stuðul

hjá sterkt vaksandi fyritøkuni Keel Solution. At enda havi eg viðvíkjandi møguligum framtíðar arbeiði tosað við danska løgmálaráðið, sum søgdu seg leggja tunga vekt á, um umsøkjarar hava gjørt sær royndir við fyrisitingarligum arbeiði í lestrartíðini. Royndirnar, ið eg gjørdi í Føroyum, eru nakrar, ið eg vil mæla øllum lesandi innan samfelagsligar lærugreinar til at gera sær. Nógv gevast at søkja eitt attraktivt lestrarstarv, tí tey ikke meta, at tey hava nakað at vísa á. Eitt arbeiði í miðfyrisitingini í Føroyum er spennandi og avbjóðandi.

Harafturat fært tú eitt gylt høvi at styrkja títt CV saman við evnaríkum fólki, og tað kostar ”bara” ein part av summarinum. Ein sera bíligur prísur, um hugsað verður um trumfin, ið tú fært í samband við eina framtíðar starvsumsókn. v

árgangur 01 — 161

íblástur

»birita á borgini

» STARVSVENJING

Birita í Dali Lesur Lesur scient. pol á Københavns

BIRITA Á BORGINI

Universitet Aldur: 25

Er av Tvøroyri, búsitandi í Keypmannahavn biritadali@ hotmail.com

Christiansborg

–

Sjálvsagda

staðið

til

Samfelag, politkkur og føroysk viðurskifti hava leingi havt mín stóra áhuga. Fleiri av mínum smærru uppgávum á univesitetinum havi eg vent inn á norðurlendsk og serliga føroysk viðurskifti.

Eisini skrivaði eg bachelorritgerðina um politisku og løgfrøðiligu støðuna hjá Føroyum sum sjálvstýrandi eind innan starvsvenjing

162 — Fjølnir2012

”eindarstatin” Danmark. Og áhugin fyri norðuratlantisku viðurskiftunum vuksu alsamt, tá eg var á summarskeið á Háskúla Íslands um smáríki í altjóða poltikki.

Uttan drál sendi eg tí eina umsókn til Norðuratlantsbólkin úr Íslandi, tá ið hesin bólkurin á Fólkatingi søkti eftir einum lesandi innan samfelagsfrøðina at byrja í starvsvenjing 1. sep. 2011.

vitja okkum á: mfs.fo

birita á borgini «

Rætta tíðin at fara í starvsvenjing

Fyri meg var fyrsta semestrið á kandidatinum rætta tíðin at fara í starsvenjing. Seinasta semestrið á bachelorútbúgvingini var fyri meg ein lærurík, men strævin tíð: eftir óteljandi nógvar tímar í nakrar mánaðir á kgl. bókasavninum á KUA, hálvgum jarðað undir tungum bókum, bleiv bachelor-ritgerðin innlatin, harnæst var próvtøka í sera spennandi fakinum, fólkarætti, og síðan fór eg til Íslands á summarskeið, sum var eitt úrslit av ein av teimum meira spennandu ”eykalopunum” undir endaspurtinum av bachelorritgerðini. Íslendska summarskeiðið var partur av mínum kandidati, og eg var nú ”frammanfyri” ásettu gongdina. Og tá var tað klárt, at eg hevði tørv á einum meira skipaðum gerandisdegi við ”vanligum”nine to five” -arbeiðsdøgum, og tað kendist sum ein natúrligur ”støðgur” í útbúgvingini at júst nú leggja ástøðisbøkurnar á hillina og kasta meg út í royndir á Christiansborg.

Ikki sørt ørkymlandi byrjan á Christiansborg- Ikki verða bilsin,

um tú ikki hevur fingið ta mest spennandi uppgávuna tann fyrsta mánaðin, segði ein lesandi vinur hjá mær við meg, tá eg skuldi byrja í stravsvenjing.

Fyrsti mánaðurin var tó ótrúliga hendingarríkur, um ikki starvsliga, so í sambandi við at politisku gongdina.

Byrjanin í mini starvsvenjing var heldur ørkymlandi. Mín byrjan var eisini endin hjá táverandi stjórnini. Miðlafólk og politikarar runnu aftur og fram á borgini dagarnar fyri fólkatingsvalið.

Norðuratlantsbólkurin megnaði ikki at halda fram eftir valið, og nú stóð eg longu við ivanum: skuldi eg halda á fram - og um so var: fyri hvønn?

Tíbetur bar tað til hjá mær at halda á fram í starvsvenjing hjá bæði Sjúrði Skaale, Javnaðarfl., og Saru Olsvig, grønlendska IA. Eg eri ótrúliga glað fyri, at tað kundi lata seg gera at halda á fram fyri hesar báðar fólkatingslimirnar! - tí míni áhugamál eru eisini felags mál og trupulleikar hjá norðurlendsku londunum, og eg hugsaði eisini, at soleiðis fór eg sjálv at fáa mest burturúr míni tíð í starvsvenjing.

Og júst sum Fólkatingsvalið var farið av bakkastokkið, so kom Løgtingsvalið kom beint í hølunum.

Tíðin undan løgtingsvalinum var eisini ótrúliga spennandi, tí løgtingið í Føroyum kann avgera arbeiðstreytirnar í Fólkatinginum.

Skuldi Sjúrdur Skaale, sum er stjórnarberandi hjá vinstrasinnaðu donsku stjórnini, nú umboða einar høgrasinnaðar Føroyar? - var ein spurningur, sum eg setti mær. »

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

Hevur tú hug at leggja tjúkku bøkurnar á hyllina eina tíð? Men kortini vera virkin í lesnaðinum? Ynskir tú at royna nakað av veruleikanum heldur enn at lesa um hann? Vilt tú royna ástøði í verki? Ynskir tú at arbeiða fulla tíð á einum spennandi lestrarviðkomandi arbeiðsplássi? Ynskir tú arbeiðsroyndir at vísa á eftir loknan lestur?

JA? tá er starsvenjing ein frálík loysn!

árgangur 01 — 163

íblástur

»birita á borgini

Alt frá sosialum tiltøkum og videoklipping til tíðindaskriv og rættlestri

- Men hvat gert tú so um dagin ? er ein ofta settur spurningur, sum - løgið nokk - er rættiliga torførur at svara stutt og greitt. av talum

Hetta er tí, at næstan hvør dagur hevur nýggjar uppgávur og hendingar. Tað, sum eg havi arbeitt við, hevur aloftast okkurt at gera við tað, sum er frammi á politiska pallinum, og tað kann vera nógv ymiskt.

Fyri at nevna nøkur mál, sum hava verið og eru frammi viðvíkjandi Føroyum, eo kann eg nevna málið um blokkin, málið um makrelin

164 — Fjølnir2012

og umstøðurnar hjá føroyska varðhaldinum.

Mál, sum hava verið frammi viðvíkjandi mínum arbeiðinum hjá Saru, eru m.a. grønlendsku høvuðsmálini, sum hava verið tann nýggja kanningin, sum fer i gongd í sambandi við CIA-flúgvingarnar yvir Grønlandi, úrslitini frá eini kanning um vandamiklar greislar í Thule í sambandi við eitt flogfar, sum datt niður i 68, danska sonevnda ”eksperimentið” í Grønlandi og løgfrøðiliga faðirleysu grønlendsku børnini.

Tað hava ikki verið so nógv felagsmál á skránni, men eitt var, tá Danmark vegna ríkisfelagsskapin skuldi geva sítt mandat til IWC viðvíkjandi

hvalaveiðu og burðardygga veiðu. Í sambandi við hesi mál, havi eg skrivað okkurt tíðindaskriv, verið við til spennandi fundir við danskar politikarar, samskift við aðrar politikarar og funnið bakgrundstilfar. Annars havi eg verid við til at skipa dagarnar hjá Sjúrði og Saru og svara borgarum, sum hava vent sær til okkara. Í bakspegilinum

Nú er tíðin í starvsvenjing komin at enda, og eg skal út í lestrarumhvørvið aftur. Tað kenst, sum um tíðin á Borgini hevur verið í eini boblu.

Tað er har eg havi brúkt flestu av dagstímunum hvønn dag síðan 1. sep.2011.

vitja okkum á: mfs.fo

birita á borgini «

Tú hevur ótrúliga nógv færri tímar sjálv/ur at spæla við, tá tú er í starvsvenjing. Eg var í starvsvenjing 35 tímar um vikuna. Tá eg skrivaði mína bachelorritgerð, skipaði eg sjálv mín egna dag, las ta tíðina á degnum, eg vildi. Tað sama var galdandi fyri venjing og kaffetúrar við vinkonunum Í eini starvsvenjing eru flestu tímar fastlagdir. Nú mín starvsvenjing er komin at enda, gleði eg meg at fara til undirvísing og at lesa aftur.

Framsýni Eg eri vís í, at hetta hálvárið hevur verið eitt tað mest læruríka hálvárið.

Sjúrður og Sara og øll tey, sum arbeiða fyri hesi, hava givið mær íblástur og góða vitan! - og eg takki teimum fyri tað.

Starvsvenjingartíðin hevur heilt avgjørt havt ávirkan á meg og hon fer at ávirka mínar gerandisdagar komandi árið. Eg havi nevniliga fingið lestarstarv hjá Sjúrði Skaale,

íblástur

og eg eri sera glað fyri at halda fram á Borgini.

Eisini havi eg avgjørt at taka eitt valfak á Arktiske Studier, ið er um Grønland sum hjáland, har dentur verður lagdur á týdningarmestu samfelagsligu og mentanarligu málini, umframt danskan hjálandapolitikk í eini samanberandi viðgerð.

Alt í alt – ein sera mennandi starvsvenjing! v

Norðurlandaráðsstevna Eitt umfatandi tiltak, sum var á skránni, var Norðurlandaráðsstevnan, sum hesaferð var í Keypmannahavn.

Bæði Sjúrður og Sara eru við í Norðurlandaráðnum, tó í hvør sínari nevnd og umboðandi tveir ymiskar bólkar, og tí skuldi nógv tilfar leitast fram. Hetta var ein vika full av tiltøkum við kjaki um norðurlondini, men eisini vóru nógv onnur spennandi tiltøk runt um í býnum, har eg fekk møguleika at hitta nógvar spennandi norðurlendskar politikarar.

M.a. var tað serliga áhugavert at práta við fyrrverandi íslenska forsetan í Norðurlandaráðnum um politikk og framtíðina hjá Íslandi í ES.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 165

íblástur

»eg fór heim

» STARVSVENJING

Marin Helena Hentze Lesur International Hospitality Mangement í Keypmannahavn Aldur: 30 Úr Vági, búsitandi í Keypmannahavn frkhentze@gmail.com

EG FÓR HEIM Lesandi nýtast ikki at fara uttanlands í starvsvenjing. Tað ber eisini til at fáa praktiskar royndir á føroyska arbeiðsmarknaðinum undir lestrinum. Vágsdaman Marin Hentze hevur verið í starvsvenjing hjá Føroya Bjór Onkur segði mær, at tað fór at verða keðiligt.

At eg fór ikki at læra nakað og í heila tikið fór hetta ikki at gerast eitt spennandi og gevandi tíðarskeið fyri meg. Tí “hatta landið stinkar” og “alt er so forb. óproffessionelt har heima”.

Eg setti mær ikki sum mál at mótprógva hesum útsøgnum. Tað helt eg ikki vera viðkomandi. Eg valdi at síggja hetta sum eina avbjóðing, sjálvandi. Vit arbeiða fram móti loysnum og úrslitum - ikki trupulleikum.

Veruleikin er tann støða, tú sjálvur skapar.

166 — Fjølnir2012

Eg vildi læra um, hvussu tað er at arbeiða í einari av Føroya elstu fyritøkum. Læra um, hvussu arbeiðsfólkið samskiftir og hvussu tann livandi arbeiðsmentanin er í eini tílíkari fyritøku.

Eg havi frammanundan drúgvar royndir frá føroyska arbeiðsmarknaðinum. Tó at tað ikki er nakað við nakrari serstakari etikett; eitt vanligt arbeiðsfólk. Men eitt arbeiði er eitt arbeiði og arbeiðið gerst spennandi, tá tú hevur eina vísindaástøðiliga tilgongd til

vitja okkum á: mfs.fo

eg fór heim «

arbeiðið. Tá tú lærir at hugsa um økonomiskar avleiðingar av tínum avgerðum og fyri mítt viðkomandi, lærir at skilja, hvat eitt viðskiftafólk er og kann vera.

Vælkomin til Føroya Bjór

Eg søkti um at sleppa í starvsvenjing hjá Føroya Bjór í Tórshavn. Eg skuldi vera meira enn vælkomin. Og enn einaferð, takk fyri henda stóra møguleika.

Mín fyrsta stóra arbeiðsuppgáva var at gera eina umfevnandi kanning, ið skuldi meta um, hvørt góðskan á vøruni (bjórini) fylgdi vøruni frá byrjan til enda. Hetta merkir, at

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

Einahelst tí, at skal skiftið frá Danmark til Føroyar gerast meiri lagaligt, tá eg flyti heim, er gott at kenna ein góðan fakligan tryggleika og samstundis føla seg vælkomnan í eitt umhvørvi, ið er gevandi úrslitið av kanningini skuldi vísa, hvørt fakliga dygdin, ið verður givin vøruni á bryggjarínum samsvarar við dygdina, ið sølufólkið á teim ymsu útvaldu sølustøðunum (kaffihús,

barr, matstovur og rúsdrekkasølur) leggur í vøruna, tá hon verður seld.

Hetta kravdi m.a., at eg mátti samanseta ein “fokusbólk”, framleiða nøkur eftirmetingarmál og útfrá »

árgangur 01 — 167

G MFS O

MFS mfs. fo

íblástur

S ETR I Ð setu r. fo

IL NDI T LESA LLUM ÓÐA Ø IÐ BJ SETR

É F A C A V O T S I S LE I F I W S I P Y E I ÓK N G U H R A R T ð ø S r t E a l L á Ská m - 15.00) ö r t s já Ö 0.00 )

H

0 (1 0 . g 7 a 1 d tralt n Mána ag (10.00 e s i nd Hósd til lesa rvi

a.

kum m samsta ø t l i t i r ipar fy tröm í tøttu k s S Ös MF á j h m í býnu rið. num u t m í e t S við í dag g og i d n a til les a, mánada eitt k ø t eru ra un Hølini gar um vik ova ella ba lini ø t a tveir d . Sum lesis hittast eru h g hósda á lesandi at j stað h röm ófør. t rell B hjá Ös g o t net s y e l ð is trá p y e k Ó kaffi. r a j g bryg

GIS K ÁVE TILTØ

NÓGV /ostrom mfs.fo www.

kar íðu ok eimas K h TILTØ di tiltøk á árið. n lt ANDI KOM fyri koma tiltøk eru a á S í s k r á h u g a v e rd Nógv

168 — Fjølnir2012

Ö S TR ÖM f a c e b ook . com /ostrom

vitja okkum á: mfs.fo

eg fór heim «

tí gera spurnabløð, ið sølufólkini skuldu svara. Hetta bleiv síðan gjøgnumgingið í fokusbólkinum, so hvørt vit høvdu arbeitt okkum ígjøgnum eitt sølustað. Úrslitið av eftirmetingini varð klárt aftaná, at vit høvdu gjøgnumgingið 13 sølustøð kring alt landið.

Síðani bleiv úrslitið lagt fram fyri søluleiðaranum á Føroya Bjór. Úrslitið kann varpa ljós á, hvørt tað er møguligt ella neyðugt at gera sølufremjandi átøk í teim ymsu sølubúðunum.

At arbeiða við sølufremjandi átøkum krevur jú, at tú fyriskipanarliga sæð, arbeiðir innifrá og út; velur tú t.d. at arbeiða við branding (t.v.s. at branding skal verða tann sølufremjandi faktorurin), er neyðugt at byrja við kjarnuni, sum jú er fyritøkan og starvsfólk hennara, og síðani arbeiða seg úteftir í umverðina. Soleiðis ber til at tryggja

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

sær, at øll arbeiða eftir sama stevi.

Netverk og vitanardeiling Kanningararbeiðið í samband við hesa uppgávu førdi til, at eg kom runt umkring á tey ymsu sølustøðini í landinum og samskifti við tey mongu starvsfólkini. Hetta er eitt av mongu stigunum í at skapa sær eitt netverk. Og júst hetta at skapa eitt netverk var eitt av mínum mongu persónligu málum, ið eg hevði sett mær, áðrenn starvsvenjingin byrjaði.

Einahelst tí, at skal skiftið frá Danmark til Føroyar gerast meiri lagaligt, tá eg flyti heim, er gott at kenna ein góðan fakligan tryggleika og samstundis føla seg vælkomnan í eitt umhvørvi, ið er gevandi; har mín vitan og kunnleiki er við til at skapa úrslit, broyting og ávirkan og samstundis føla, at tað mótspælið, ið eg fái, eisini er við til mynda mínar framtíðar førleikar.

íblástur

Næsta uppgáva

Onnur uppgávan, ið eg fari at skriva í samband við starvsvenjingina verður meira umfatandi enn fyrra uppgávan. Tó havi eg lagt eina góða grund til komandi uppgávu og hevur hetta bert verið møguligt gjøgnum vitanina, ið eg fekk gjøgnum mína starvsvenjing.

Verður møguleikin um starvsvenjing til staðar, so tak endiliga av. Hetta er eitt gylt høvið at samantvinna “teori og praksis” meðan tú enn er eitt sindur grønur og roynir at finna títt pláss í hierarkinum.

Til síðst vil eg takka MFS fyri teirra megnararbeiði, ið tey gera fyri tey lesandi um nærum allan heim. Uttan t.d. MFS í Keypmannahavn var føroyska lestrarlívið fátækt. GFSL lættir um fíggjarstøðu okkara, tá vit lesandi velja at fara heim til føðilandið í starvsvenjing. Takk fyri henda møguleika. v

árgangur 01 — 169

íblástur

» starvslestur í noreg

» STARVSLESTUR

Rannvá Clementsen

Lesur: Lesur cand. jur. á Københavns Universitet Aldur: 22

Úr Tórshavn, búsitandi í Reykjavík

rannvac@gmail.com

STARVSLESTUR Í NOREG Blekkið á BA próvnum var nóg illa tornað, áðrenn eg var ávegis til Oslo í starvsvenjing á politisku deildini í donsku sendistovuni.

Longu aftan á fyrsta tíma í fólkarætti á fyrsta ári á universitetinum var áhugin fyri altjóða løgfrøðiligum virksemi kveiktur.

Eg avgjørdi longu tá, at beint sum eg leyk treytirnar, vildi eg í starvsvenjing á einari sendistovu. Tað var leingi at bíða. Bæði universitetið og sendistovurnar krevja prógv á bachelorstigi, áðrenn tey góðtaka, at tú fert í starvsvenjing. Men endiliga kom dagurin.

Blekkið á BA próvnum var nóg illa tornað, áðrenn eg var ávegis til Oslo í starvsvenjing á politisku deildini í donsku sendistovuni.

Eg fann skjótt út av, at diplomati er meira enn bara pinnamatur og móttøkur. Starvið er sera fjølbroytt, og tú veitst ongantíð,

170 — Fjølnir2012

hvat tú kanst vænta tær av degnum, tá ið tú møtir um morgunin. Á politisku deildini er tað tað altíð skiftandi politiska landslagið, ið setur dagsskránna. Ein stórur partur av starvinum er tí at fylgja við í norskum og altjóða politikki. Hvørji lógaruppskot verða samtykt í Stortinget, hvør politikari skrivar lesarabrøv, hvat er almenna norska hugsanin um ymisk altjóða viðurskifti og annars alt annað, ið kann ávirka samfelagskjakið.

Sendistovan er almenna bindiliðið millum londini hjá myndugleikum og hjá borgarum.

Sendistovan hevur eina dupultfunktión í tann mun, at hon avgreiðir norskar fyrispurningar um Danmark, eins og hon

vitja okkum á: mfs.fo

starvslestur í noreg «

svarar donskum fyrispurningum um Noreg. Fyrispurningarnir kunnu tí vera sera ymiskir alt eftir, hvør spyrjarin er. Sum starvslesandi fer ein partur av degnum við at svara tílíkum fyrispurningum. Spurt verður um alt millum himmal og jørð. Eg havi svarað upp á alt frá

flagglóggávu til hernaðarskyldu og frá tolllóggávu til umhvørvisætlanir.

Arbeiðsøkið spennir víða, og ein fær vitan um nógv ymisk samfelagsviðurskifti. Júst hetta ger starvið enn meira spennandi, tí tú frættir um mál, ið tú annars kanska ikki hevði givið ans. Tú kemur at

íblástur

kenna landið á ein nógv øðrvísi hátt, enn um tú ”bara” ert turistur.

Fyrimunurin við at vera í starvsvenjing í einum landi sum Noregi er, at landið og stjórnin eru so opin. Um tær tørvar upplýsingar um eitt hvørt, so liggur tað aloftast á netinum. »

Ein stórur partur av starvinum er tí at fylgja við í norskum og altjóða politikki. Hvørji lógaruppskot verða samtykt í Stortinget, hvør politikari skrivar lesarabrøv, hvat er almenna norska hugsanin um ymisk altjóða viðurskifti og annars alt annað, ið kann ávirka samfelagskjakið

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 171

íblástur

» starvslestur í noreg

Harafturat eru uppgávurnar á deildunum innanhýsis á sendistovuni seraymiskar. Á sendistovuni íOslo eru vit tríggir starvsnæmingar.

Stjórnin leggur øll síni uppskot út á heimasíður, eins og lóggávur og aðrir viðkomandi upplýsingar kunnu finnast fram við bert nøkrum fáum músa-klikkum. Soleiðis er tað ikki allastaðni í heiminum. Í teimum minni framkomnu londunum er slíkt brúkara-blíðsemi als ikki

172 — Fjølnir2012

gerandiskostur, og starvslesandi á sendistovum í teimum londunum hava tí nakrar heilt aðrar avbjóðingar, enn vit kenna til her norðuri.

Hóast avbjóðingarnar kunnu vera ymiskar frá sendistovu til sendistovu, ert tú sum starvsnæmingur altíð

knýttur at einum diplomati á sendistovuni, ið er tín ”mentor”.

Viðkomandi hevur ábyrgdina av tær og skal tryggja, at tú fært fakligar avbjóðingar, ið hóska til lesturin. Starvsvenjingin er vanliga í eitt hálvt ár. Hesin yvirskipaði struktururin er felags fyri alla uttanríkistænastuna, men annars er tað ”blandað bomm fyri rest”. Sendistovan í Washington er øðrvísi enn tann í Brasilia, eins og sendistovan í Bangkok er øðrvísi enn tann í Moskva.

Harafturat eru uppgávurnar á deildunum innanhýsis á sendistovuni sera ymiskar. Á sendistovuni í Oslo eru vit tríggir starvsnæmingar. Tveir á handilsdeildini og ein á politisku deildini. Vit arbeiða við púra

vitja okkum á: mfs.fo

starvslestur í noreg «

ymiskum málum, hóast at vit arbeiða næstan hurð um hurð.

Sum bústaður er Oslo ein óførur býur. Fólk eru blíð og fyrikomandi og aftan á eina tíð ljóðar málið ikki so løgið allíkavæl. So leingi tú ikki tosar um makrel, so eru føroyingar eisini bara heilt væl dámdir í Noregi, ja, vit eru næstan eitt sindur eksotisk.

Almenna flutningskervið er stak væl útbygt, so tað er púra ómakaleyst at koma runt í býnum í bussi, metro ella við sporvogni. Býurin er heldur ikki eins stórur sum fleiri aðrir evropeiskir høvuðsstaðir, so tað ber væl til at ganga til og frá. Gomlu gøturnar eru stak hugnaligar og mongu brekkurnar minna ikki sørt

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

Starvsvenjing kann heilt vist viðmælast øllum, ið kunnu hugsa sær praktiskar royndir uttanlands, meðan tey lesa. Tað er mennandi bæði persónliga og fakliga um Føroyar. Tað er ikki torført at kenna seg sum heima.

Hóast at eg nú havi havt mína dagligu gongd á sendistovuni í eina tíð, er starvið eins spennandi sum fyrsta dagin. Eg fái enn summarfuglar í búkin, tá ið eg snari inn á vegin hjá sendistovuni um morgnarnar. Sum starvsnæmingur í uttanríkistænastuni fært tú eitt

gylt høvi at royna ástøðini úr lærubókunum á einum sera spennandi arbeiðsplássi. Starvsvenjing kann heilt vist viðmælast øllum, ið kunnu hugsa sær praktiskar royndir uttanlands, meðan tey lesa. Tað er mennandi bæði persónliga og fakliga. Hvør dagur er eitt ævintýr og ein ógloymandi uppliving. Leyp út í tað. Tú fert ikki at angra tað! v

árgangur 01 — 173

íblástur

» millum tvær negl

» VANGAMYND

Birita í Dali Lesur Lesur scient. pol á Københavns Universitet Aldur: 25

MILLUM TVÆR NEGL

Er av Tvøroyri, búsitandi í Keypmannahavn

NAVN

Heri Signar Nolsøe.

biritadali@ hotmail.com

HVAÐANI ERT TÚ

Klaksvík.

HVAT LESUR TÚ OG HVAR? Eg lesið Religions

Videnskab á Aarhus Universitet.

Heri Signar Nolsøe Lesur religionsvidenskab á Aarhus Universitet

Eg havi gjørt nógv áðrenn. Alt fra kokkaskúla til háskúla til lastbilsjafør!

HVAT GJØRDI TÚ ÁÐRENN?

Eg keypi ikki vistfrøðiligt, ella ikki við vilja! Tað geri eg av tí simplu grund, at tann vøran er altíð dýrari, enn tann, ið ikki er vistfrøðilig. Tá man livur av SU, tekur ein altíð tað bíligasta ein kann finna! Og so kann tað eisini verða flúgvandi líka mikið fyri meg, um grísarnir hava livað úti í náttúruni og andað luft, ella tað er 1.000 grísar í sama búri. Bacon smakkar altíð væl!

Og tað sama kann ein eisini siga um eina kúgv! Fyri meg smakkar mjólkin akkurát líka væl, líka mikið um kúgvin er blivin kela tvær ferðir, aðrenn hon er mjólkað ella ikki.

KEYPUR TÚ VISTFRØÐILIGT?

Aldur: 25 Av Tvøroyri, búsitandi í Keypmannahavn dionysos86@hotmail.com

Eitt sindur av hvørjum. Tað mesta av míni tíð HVØRJUM TEKST TÚ VIÐ Í FRÍTÍÐINI?

174 — Fjølnir2012

fer við skúlanum og sjálvandi skúlatingum.

Eg eri eisini barrvørður í Theos Barr, ið er fredagsbarrin hjá okkum. Brúki eisini nógva frítíð uppá at lurta eftir tónleiki! Og sjávlandi brúki eg eisini eitt sindur av tíð niðri í Áarstovu, har eg javnan havi Pub-Quiz’ina UM ONKUR HEVUR HUG AT LESA TAÐ SAMA SUM TÚ, HVØRJI RÁÐ HEVUR TU SO TIL

Um ein velur at lesa Religions Videnskab, so er tað umráðandi at viðkomandi veit, at tað er avmarkað, hvat tú kanst brúka útbúgvingina til. 90% av teimum, ið lesa religions videnskab, blíva miðnámsskúlalærarar. Nøkur fá velja so at fara víðari at verða ráðgevarar ella phd lesandi. Tað eru eisini nógvir vinklar til mína útbúgving. Filosofiskur, Socilogiskur, psykologiskur, mytologiskur O.s.v.

Tí er tað ringt at verða ”góður” til tað heila!

Um eg skal geva nakað ráð, so er tað at velja sær vinkulin tíðliga og brúka sína orku uppá tað. Tað er so ótrúliga nógv valfak at velja á útbúgvingini. Mín størsti áhugi er tann mytologiski vinkulin til religión, og tey flestu valfakini, ið eg havi valt, eru ástøði um tær nógvu myturnar.

VIÐKOMANDI?

vitja okkum á: mfs.fo

millum tvær negl «

HVAT HEVÐI TU TIKIÐ VIÐ Á LÍTLA DÌMUN?

Jolly

Radio, KÌ Blusu og eina

HEVUR TÚ ELLA ÆTLAR TÚ TÆR AT

Eg havi hugsað nógv um tað, men eg eri komin til ta niðurstøðu, at tað aldrin blívur til nakað. Eg var blivin 22, tá eg byrjaði á Uni. Eg skal eisini hava síðufak, og alt í alt so verði eg uml. 29 ár, tá eg einaferð eri liðugur. Og tá haldi eg at tíð er at koma til arbeiðis ! :) LESA AÐRASTAÐNI?

HEVUR TU NAKAÐ GERANDISRÁÐ?

Um eg skuldi givið nakað ráð, so hevði tað verið: Finn útav beinanvegin hvørji skúlating tú hevur fyri, til dagin eftir og GER

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

TEY! Samvitskan hevur verið mín stórsti fíggindi, síðani eg flutti niður, og ger man ikki skúlatingini beinanvegin, so kemur tú at berjast við teimum í huganum! :) HVØRJUM

HEVÐI

TÚ

VILJA

Tey flestu, sum lesa religións videnskab verða miðnámsskúlalærarar, og tað hevði eg eisini gott tíma. Men sum nevnt áðrenn, so havi eg arbeitt sum lastbilsførari, og kundi eisini hugsað mær at arbeitt sum tað aftur. Tað eru tvey heilt ymisk arbeiði, men tað er kanska eisini gott.

ARBEITT

VIÐ?

LEINGIST TÆR TIL FØROYAR, TÁ TÚ ERT NIÐRI?

Ja tað geri eg. Mær

íblástur

damar væl niðri, men eg leingist nógv heim.

BESTA TÓNLEIKA UPPLIVING? Stream

of Passion konsertin í 2007 á the Rock og Metallica í parkini í 2004.

Tær bestu konsertirnar, eg nakrantí havi verið við til.

HVØRJI MÁL HEVUR TÚ VÓNANDI

Liðugur við mína útbúgving og megnað at heppa KÍ til at verða Føroya Meistarar !

NÁTT UM 10 ÁR?

ÆTLAR TU TÆR AT FLYTA HEIM

Ja. Tað er ætlanin dagin í dag, men tað kann sjálvandi henda, at eg broyti meining. v AFTUR?

árgangur 01 — 175

íblástur

» ...tá ið mamma fór í skúla

» AT LESA VIÐ BØRNUM

Navn: Rúna Løkságarð Josephsen Aldur: 36 ár Heimstaður: Klaksvík Bústaður: Klaksvík

Familjan var noydd til at leggja sær gerandisdagin væl til rættis. Tað kundi eingin løta fara til spillis. Heilir tríggir tímar fara til flutning hvønn dag...

Útbúgving: Sjúkrarøtkarfrøðislesandi Útbúgvingarstað:

...TÁ IÐ MAMMA FÓR Í SKÚLA

Fróðskaparsetur Føroya

V

it munnu flest øll kenna orðatakið: “Hvat ungur nemur, gamalur fremur. “ Mangan verður eisini tikið til, at ein lærir so leingið ein livir. Ilt er at meta um, nær rætta løtan er til at fara undir hægri lestur. Eg hevði spælt mær við tankan í eina tíð.

176 — Fjølnir2012

Eg fekk miðnámsprógv í 1995, so tað var við eitt sindur av iva, ótta og spenningi, at eg setti meg aftur á skúlabonk í 2010.

Avgerðin var tikin, nú skuldi eg lesa til sjúkrarøktarfrøðing. Hetta var ein stór avgerð at taka, tí eg hevði ikki bert meg sjálva at hugsa um. Vit eru ein familja uppá fimm fólk. Hvussu skuldi hetta fara at ganga? Ein

vitja okkum á: mfs.fo

...tá ið mamma fór í skúla «

íblástur

35 ára gomul húsmóðir við trimum synum úr Klaksvík á skúlabonk í høvuðsstaðnum.

Eg skuldi koyra við bussi til Havnar í skúla nærum hvønn dag. Tað er altíð so lætt at finna eina rúgvu av orsøkum til at setast aftur, men eg valdi at síggja møguleikarnar fram um forðingarnar og tók við avbjóðingini.

At vera lesandi eftir at ein hevur stovnað familju, kann sanniliga vera ein stór avbjóðing. Tað eru fleiri viðurskifti, sum stinga seg upp. Eitt nú, hvussu ein fær gerandisdagin til at hanga saman reint praktiskt, fyri ikki at tosa um tann fíggjarliga partin. At samantvinna lestrarlív og familjulív kann samanlíknast við eitt putlispæl. Tað kann stundum vera trupult at fáa ta røttu myndina fram, men tá ið tað so eydnast, so var tað alt stríðið vert.

Familjan var noydd til at leggja sær gerandisdagin væl til rættis. Tað

kundi eingin løta fara til spillis.

Heilir tríggir tímar fara til flutning hvønn dag. Eg fann skjótt útav at brúka hesar tímar til at lesa í. Tað er eisini frálíkt at fáa sær ein lúr í bussinum eftir ein langan skúladag.

Pláss skuldi finnast til tey mest neyðugu tingini í gerandisdegnum, restin varð sett uppá “stand-by”.

At vera skipað og at duga at leggja sær dagin væl til rættis, er ein natúrligur partur av lívinum hjá einari barnafamilju. Hesir eginleikar hava so sanniliga eisini komið mær væl við sum lesandi. Tær lívsroyndir, ið ein sjálvsagt hevur fingið, tá ið ein er komin nakað til árs, eru eisini mangan til stóra hjálp í skúlahøpi.

Tað var eingin, sum segði, at tað skuldi vera lætt, ha? Eg sigi bara “go for it!”, tit sum hava ein útbúgvingardreym, sum tit kanska ikki tora at fara í holt við

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 177

íblástur

» ...tá ið mamma fór í skúla

Um eg skal taka saman um ta fyrstu tíðina sum lesandi, so haldi eg, at hetta árið hevur verið bæði spennandi og læruríkt, men hetta hevur ikki verið nakar dansur á rósum...

178 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

...tá ið mamma fór í skúla «

íblástur

Tað skal ikki vera nøkur loyna, at tað til tíðir er strævið at ganga í skúla.

Tað kann vera trupult at náa alt tað, ið eg ynski at náa. Tað er snøgt sagt ikki pláss til annað enn skúla, familju og arbeiði. Uttan tann holla stuðulin frá manninum hevði einki av hesum borið til.

Skipanin við, at øll, ið eru undir útbúgving í Føroyum, kunnu ferðast ímillum heim og skúla fyri sama prís, er ein góð skipan. Eisini er tað eitt stórt framstig, at vit fáa eitt barnaískoyti afturat útbúg vingarstuðlinum, men umstøðurnar hjá lesandi við familju kunnu heilt sikkurt gerast betri.

Tað er svangligt at liva av lestrarstuðli, tí mugu tey flestu sum taka hægri útbúgving eisini hava eitt starv við síðuna av. Tí haldi eg, at tað er sera óheppið, at lesandi missa ein part av útbúgvingarstuðlinum, um tey forvinna meira enn eina ávísa upphædd. Um útbúgvingarstuðulin hækkaði, kundi enn meira orka verið løgd í útbúgvingina, í og við, at tað, so hevði borið til, at arbeitt minni. Hetta hevði uttan iva eisini ført við sær, at uppaftur fleiri føroyingar við familju høvdu sæð seg føran fyri at fara undir útbúgving í

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

heimlandinum, heldur enn at flyta til Danmarkar at lesa. Tað eru sikkurt fleiri, ið setast aftur við at fara at lesa, orsakað av trongum fíggjarkorum.

Um eg skal taka saman um ta fyrstu tíðina sum lesandi, so haldi eg, at hetta árið hevur verið bæði spennandi og læruríkt, men hetta hevur ikki verið nakar dansur á rósum. “Where there is a will there is a way” verður sagt. Eg kann bert taka undir við hesum vísdómsorðum. Um viljin er til staðar at gjøgnumføra eina hægri

útbúgving í Føroyum, eftir at man hevur stovnað familju, so finnur tú eisini ein hátt at klára hetta, men hetta krevur, at ein er villigur til at leggja lívið fullkomiliga um, hesi árini tað tekur at fáa útbúgvingina í hús. Tað var eingin, sum segði, at tað skuldi vera lætt, ha? Eg sigi bara “go for it!” , tit sum hava ein útbúgvingardreym, sum tit kanska ikki tora at fara í holt við. Tað er so lætt at ivast og uppgeva alt frammanundan. Royn tað, finn út av, um ikki tað ber til hóast alt. v

árgangur 01 — 179

íblástur

» joshua green - ferðamaður í føroyum

» ÁHUGAVERDUR VITJANDI

Joshua J. Green MA Anthropology Student – Music Researcher

Department of Anthropology. 13-15 HM Tory Building.

University of

JOSHUA GREEN FERÐAMAÐUR Í FØROYUM

Alberta, Edmonton, Canada T6G 2H4 http://www.ualberta.

Joshua Green, you came to the Faroe Islands

ca/

because of one of our metalbands, Týr. How do you like Týr?

Canadian Circumpolar Institute: Úr heimasíðuni: http:// www.uofaweb. ualberta.ca/CCI/

“An interdisciplinary organization at the University of Alberta that has promoted northern and polar research since 1960.

CCI has a broad interdisciplinary mandate to support research, education and outreach activities throughout the circumpolar world, including the Arctic and the Antarctic.”

180 — Fjølnir2012

Joshua Green: Týr is actually one of my favourite bands for a long time. I really appreciate their music, and was extremely interested in how they mix tradional music with popular music. I am a big fan, especially of their earlier work.

You study anthropology and music especially.

Why music?

Joshua: I think music is an interesting area, because music is all over the world as language also is. And in every place, music is used differently. Everybody has their own music traditions and they have developed in their own unique way, especially in the Faroes. Music can tell you a lot about the society, by studying musicians and music.

And by studying tradional music you can learn about how people used to live. From the text of the songs, you can also learn about other aspects of society, like the chaindancing and how people pass on these

ballads. They have had nothing to do for a long time and had to entertain themselves with the ballads and pass them on.

You

said

“especially”

music

is

important/developed in the Faroe Islands. Is this from your fieldwork?

Now that you have been here for 3 months?

Joshua: Yah, I think so. One of the reasons I came here, was that I knew that there was an unusually large amount of music here in the Faroe Islands for such a small place. That is the impression I get anyway. Even though only 50.000 people are living in the islands, there are a huge number of cds released. One every week or two.

Yes, I think music especially in the Faroes, plays a bigger part than in other societies. If you visit Ólavsøka for instance, I don´t think you can see such a huge

vitja okkum á: mfs.fo

joshua green - ferðamaður í føroyum «

percentage of the population in one place and just singing in “Vaglið” like in the Faroe Islands. And it is not the national anthem, but a song book is printed and thousands are singing together.

And you can say this already after 3 months?

Joshua: Yes, I think so, it is obvious,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

after spending that amount of time in Tórshavn and talking to people about why music is important for them.

I´d like to ask you about Canada, how is you educational system?

Joshua: Of course all the provinces have their own university, but the largest are near the largest cities.

We have typically for the university,

íblástur

a 4 year BA, which are divided in to Arts or Science. And after that you can do anything. Go to law or medical school.

But I decieded to go to the next level of Arts. For my Bachelor of Arts, I studied traditional eastern Canadian music, New Brunswick music, which is the province where I am from. Now I am studing a two

árgangur 01 — 181

íblástur

» joshua green - ferðamaður í føroyum

year Masters degree in the university of Alberta. » How big is the university of Alberta?

Joshua: It is really huge. My old university was a few thousand where I am from. When I moved to Edmonton, Alberta, which is a city of 1 million people or so.

I heard that the university has over 50.000 students. 50.000?

Joshua: Over 50.000, yes.

Is that all in one area or divided?

Joshua: Oh no, they have everything in one area. It is entire cityblocks and there is a university hospital, which also includes the medical school.

uncommon that after the first degree (red. bachelor) which takes about 4 years to have a debt of about $ 40.000 or more, which is alot.

What is your impression, that we get our education for free?

Joshua: That is great, that is one area that Canadians and North Americans in general are looking to Scandinavian countries. We envy the Scandinavian countries, because the cost of education is so high.

You are writing your Masters now,

how

long

will

your

In coming to the Faroe Islands, whom

assignement be?

did you cantact, the local university

Joshua: Judging by the material and the interviews I have collected it will be detailed. I have had about 30 interviews and also by talking to people daily I have learned alot about the Faroese and the music.

or someone else?

Joshua: Actually my first introduction was a friend from the Faroes on Youtube who saw that I posted faroese songs on Youtube.

And then I contacted the university and came to the summer language and culture course in the university.

Which lasted for 3 weeks. And there I got in touch with the professors and part of the academic community which helped me later on. Their work regarding language and faroese culture is of course important.

In the Faroe Islands we get our education for free. How is it in Canada?

Joshua: It is very expensive, not as expensive as in America but still expensive. I studied for 4 years and had to take at student loan from the provincial government. It is not

182 — Fjølnir2012

What are the requierments for a Masters assignement?

Joshua: It is usually about 100 – 150 pages. My Bachlor assignement was about 150. (Though the requirement is only 50 pages.) I am guessing it will be about the same due to the material. It will also contain basic information about the Faroes, so people can understand the society.

It will not only be about the music scene, but I will also talk about different aspects of the society.

Student organsations in Canada, how are they, are there any?

Joshua: Oh yah, there are many and they are extremely active. I am for example a member of the graduate organsation. Which is for every one who are doing a Masters and everyone who are doing a high level education. They are almost like a union. They have a health plan, I for instance am insured here in the Faroe Islands by the student organisation. Also there are many special interest groups. I am in a heavy metal assocation which meet every week.

Now you are writing yor masters, are you thinking about a Ph.D?

Joshua: Yah, I defintely am. I already have applied the federal government for more money to research for a Ph.D and also to come back to the

vitja okkum á: mfs.fo

joshua green - ferðamaður í føroyum «

Faroe Island to do more research.

The programme I would like to enter takes about 4 years. It is not uncommon that a Ph.D can take about 4-5 years sometimes 6 years.

So we will see you again?

Joshua: If I am lucky yes.

Do you think it could be possible for the university of Alberta and the

specialist from different areas work together studying many different aspects regarding the northern societies. That is one instance for the communities where we could collobarte. They also publish books.

They have just published a book about the Faroe Islands. It is called A Thousand Years of Whaling.

unversity of the Faroe Islands to

A book from Canada?

cooperate?

Joshua: Yes, the book was published by the university of Alberta, by the Canadian Circumpolar Institute. It was written by a guy from New Zealand who lived in the Faroe Island for a year.

He went with whaledrives and studied whaling in the Faroe Islands.

Joshua: Yes, absolutley, that is possible, actually we have a institute called the Canadian Circumpolar Institute, which is a northern studies department.

Where scientists, anthropologists and other

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

Your Ph.D, will it be a expansion of your Masters assignement?

Joshua:Yes, I am hoping to come back and learn the language, so I can better understand the language and fare better in the Faroe Islands.

I am planning to expand the study to understand better the difference of living in Tórshavn and difference in living in the urban and rural areas in the Faroe Islands Any last words for our readers?

Joshua: No not actually, but a thank you, to all the people who have helped me and welcomed me here in the Faroe Islands. v

árgangur 01 — 183

íblástur

» starvsvenjing á G4

» STARVSVENJING

Teitur Vágadal Lesur: Lesur BSc í sjúkrarøktarfrøði á Fróskaparsetur Føroya Aldur: 31 Búsítandi í Tórshavn

tv0208n3@skulin.fo

Á heimasíðuni hjá

Tað gekk ikki long tíð, so vóru vit blakaði út í tað praktiska. Fakitisk gekk tað bara ein og ein hálvur tími, og so stóðu vit í tí...

Landsjúkrahúsinum verður sagt soleiðis: “Deildin er ein skurðdeild við servitan innan ortopædi, maga/tarm og urologi. Vit hýsa eisini sjúklingum við almenn kirurgiskum, gynækologiskum, eygna, oyrna, nøs og hálsasjúkum. Á deildini er pláss fyri 24

STARVSVENJING Á G4

sjúklingum.”

Í

mai mánaði skuldu vit fimm lesandi møta upp til starvsvenjing á G4 á Landsjúkrahúsinum. G4 er seingjardeild til skurðsjúklingar.

Hon er samansett við A3.

Hetta var okkara fyrsta starvsvenjing, og var tað sera spennandi fyri okkum.

Ein okkara hevði praktiskar royndir, men spenningurin var eisini stórur

184 — Fjølnir2012

hjá viðkomandi. Eftir at hava sitið á tí ástøðiliga beinkinum í gott átta mánaðir, skuldu vit nú royna okkum.

Evnið fyri starvsvenjingina var grundleggjandi sjúkrarøkt. Her verður dentur lagdur á at møta sjúklinginum og at stuðla/hjálpa sjúklingum við grundleggjandi tørvum.

vitja okkum á: mfs.fo

starvsvenjing á G4 «

er ein sera virkin deild, sum er sera umfatandi. Á heimasíðuni hjá Landsjúkrahúsinum verður sagt soleiðis:

gynækologiskum, eygna, oyrna, nøs og hálsasjúkum. Á deildini er pláss fyri 24 sjúklingum.”

“Deildin er ein skurðdeild við servitan innan ortopædi, maga/ tarm og urologi. Vit hýsa eisini sjúklingum við almenn kirurgiskum,

Tað gekk ikki long tíð, so vóru vit blakaði út í tað praktiska. Fakitisk gekk tað bara ein og ein hálvur tími, og so stóðu vit í tí.

G4

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

langt millum praksis og ástøði?

íblástur

Komandi vikurnar arbeiddu vit sum partur av deildini, tó at vit sjálvandi ikki vóru nær námind líka vitandi sum starvsfólkini. Tað strævnasta er nokk at skula møta kl. 7:00 á morgni, tá ein er vanur at møta kl 8:30 í skúlanum, og onkuntíð næstan sovna í tímanum. Orsaka lektarar, men soleiðis er tað bara. »

árgangur 01 — 185

íblástur

» starvsvenjing á G4

At vera í starvsvenjing á sjúkrahúsinum er sera spennandi, serliga tá ein bert hevur lisið um evnið, og so møtir tí í veruliga lívinum. Ein sær, hvussu vandamikil immobilitetur er fyri sjúklingar, hvussu ein skal hjálpa einum, sum ongan matarlyst hevur, hvussu ein

skal stuðla einum sjúklingi, sum hevur fingið nýggja mjødn, og mangt annað.

Onkuntíð upplivdu vit, at praksis ikki heilt fylgdi ástøðinum. Her fingu vit tó greið boð frá okkara kliniska vegleiðara, sum vit eru

knýtt til. Um tit ivast, spyrji. Oftani fáa vit at vita, at vit skulu ikki fylgja vanum hjá øðrum, men finna okkara egnu útfrá ástøðinum. Hetta er t.d. galdandi fyri smittufyribyrgjing, hvussu ein skal spritta og vaska hendur, hvussu ein reiðir sengur upp og mangt annað.

Ein sær, hvussu vandamikil immobilitetur er fyri sjúklingar, hvussu ein skal hjálpa einum, sum ongan matarlyst hevur, hvussu ein skal stuðla einum sjúklingi, sum hevur fingið nýggja mjødn, og mangt annað

186 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

starvsvenjing á G4 «

G4 er ein deild, sum er sera fjølbroytt.

Av tí at Føroyar eru so lítlar, er deildin noydd til at vera generel.

At hava 20 ymiskar serdeildir ber sjálvandi bert til í milliónaøkjum.

Nakað, sum ikki er í Føroyum.

Av tí at G4 er so fjølbroytt, er tað ofta, at vit, sum eru so grøn, gerast

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

ørkymlaði og byrja at leggja dent á ymiskt, sum slettis ikki er okkara lærumál enn. Men við hjálp frá vegleiðara verða vit stýrd á beina kós. So er bert at lurta eftir og røkka lærumálunum.

Eg hevði kunnað hildið á í tað óendaliga, men skal ikki troytta

íblástur

meira, vil bert bera eina heilsan og tøkk til starvsfólkini og deildarleiðarin Elin Vitalis, sum alla tíðina bjóðar okkum av við spurningum, og fyri at vit skulu reflektera yvir okkara virki á deildini.

Sjúkrarøktarfrøði kann viðmælast. v

árgangur 01 — 187

íblástur

»bókaummæli: det sunde og det syge menneske

» BÓKAUMMÆLI

Teitur Vágadal Lesur: Lesur BSc í sjúkrarøktarfrøði á Fróskaparsetur Føroya Aldur: 31 Búsítandi í Tórshavn

tv0208n3@skulin.fo

Det Sunde og Det

DET SUNDE OG DET SYGE MENNESKE

Syge Menneske: 2008 Gads Forlag, København Ritstjóri: Vegard Wyller Bruun 6 á 2 bind við tilsaman 48 kapitlum Mín innkeypsprísur kr, 2200,-

N

akrar av bókunum, vit sum lesandi á sjúkrarfrøðisskúlanum skuldu ígjøgnum fyrsta árið, var “Det sunde og det Syge Menneske”. Tað vóru 6 bind, sum eru býtt upp í tað sunna og tað sjúka. Vit høvdu bert tørv á fimm av teimum, men av tí, at alt settið kostaði nøkulunda tað sama sum 5 bind, vóru tað fleiri av okkum, ið keyptu alt.

Fyrst útgávan kom í 2008 og eftir at hava vitjað saxo.com, er tað greitt, at onnur útgáva er komin út. Hon er eitt sindur øðrvísi og er stytt niður í fýra bind. Tvey sunn og tvey sjúk. Prísurin í oktobur 2011 er kr. 595 pr. bind, tá er frakt til Føroyar ikki tikin við.

188 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

bókaummæli: det sunde og det syge menneske «

fyrsta útgávan

Fyrsta útgávan er merkt av at vera sera nágreinilig. Av somu orsøk kann tað kanska vera eitt sindur ræðandi at koma í hetta heilt nýggja universið, kroppurin.

Allir kapitlar í bókunum byrja við einum inngangi um evnið, ið skal viðgerast. Inngangurin er eitt beinleiðis dømi, ein lítil søgu við tilknýti til okkurt við kroppinum.

Hesar søgur halda áfram í kapitlinum, sum síðani kemur við eini lítlari niðurstøðu, tá kapittulin kemur at enda. Og fyri hvønn kapittul er sjálvandi eitt nágreiniligt kelduyvirlit.

Hugsanin við søgunum er, at gera tað meira pedagogiskt, so at ein betur skal kunna fyrihalda seg til tekstin. Um hetta eydnast heilt, er torført at meta um. Nógvar góðar frágreiðandi myndir fylgja við, og teksturin er neyvur. Myndirnar eru sera flottar og greiðar og vísa á, hvussu kroppurin virkar. Eisini fær ein eina góða mynd av kroppinum sum heild.

Tá tað er sagt, so kunnu bøkurnar ofta

íblástur

tykjast sera torskiltar. Sjálvt um tær pedagogisku søgurnar fylgja við, tykist lítil meining at vera við teimum. Tað sær út sum, at rit-høvundarnir hava smekkað søgurnar í, fyri at fáa stig fyri pedagogik. Har er ikki samanhangur millum søgurnar og tað fakliga.

Eitt, sum ein tó má vera greiður yvir, er fylgjandi: Hægri lesnaður er turrur og torskildur í mongum førum.

Hetta er einki undantak fyri sjúkrarøktarfrøði. Við hesum í huga, kann eg viðmæla “Det sunde og det syge Menneske”.

Bøkurnar eru ætlaðar sum lestur yvir 3½ ár, og sjúkrarøktarfrøðilesandi skulu ígjøgnum næstan helvtina uppá eitt sindur meira enn ½ ár.

Eftir at hava (hugt í og) lisið bøkurnar, má eg staðfesta at tær pynta væl á hillini í kontórinum, og hetta eru ikki bøkur, sum eg fari at selja. Javnan hyggi eg í tær, fyri at minna meg á okkurt, eg havi gloymt.

Mær dámar væl tann grøna litin á hillini, og eri glaður fyri hesa íløgu.

Hóast universitetsbøkur alla tíðina broytast, so eru nakrar av teimum verdar at goyma. Aðrar skal ein so bara selja víðari. v

Sum sjúkrarøktarfrøðislesandi (royn og sig tað 5 ferðir skjótt), er ein høvuðsdentur læran um kroppin. Kroppurin er enn ikki liðugt greinaður, og nýggj vitan um hann kemur hvønn dag.

Eitt sera spennandi og mennandi evni. facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 189

íblástur

»bókaummæli: the social construction of reality

» BÓKAUMMÆLI

Martin Mohr Olsen

Sum Morpheus segði við Neo á sinni: "unfortunately, no one can be told what the Matrix is. You have to see it for yourself."

Lesur MRes í Sociolgy and International Relations á University of Aberdeen Aldur: 30 Úr Tórshavn, búsitandi í Aberdeen

mohrolsen@gmail.com

THE SOCIAL CONSTRUCTION OF REALITY

The Social Construction of Reality: 1991 Penguin Book, London Peter Berger, Thomas Luckmann

S

amfelagsfrøði (ella Sociology her í Skotlandi) er sum heiti bendir á; ein frøði, ið hyggur at hvussu samfeløg eru sett saman og hvussu teir ymisku partarnir í einum samfelag samstarva, ella kanska oftani ikki samstarva.

Faki er víttfevnandi og er bygt upp av nógvum smærri bólkum, sum til dømis; politikkur, mentan, umhvørvi, heilsa, átrúðnaður, miðlar og so víðari (sí til dømis:

190 — Fjølnir2012

wikipedia.org/wiki/Subfields_of_sociology).

Samfelagsfrøðin spyr í hesum sambandið hvørt tað er samfelagið, ið skapar okkum sum menniskju – ella um tað eru vit sum menniskju, ið skapað samfelagið. Júst við hesum spurningi kemur samfelagsfrøðin fram á ein gjøgnumgangandi spurning sum einhvør, ið lesur hettar fak noyðist at berjast við øll lestrarárini og møguliga restina av lívinum, nevniliga: “hvat er verðuleiki?”.

The Social Construction of Reality av Peter

vitja okkum á: mfs.fo

bókaummæli: the social construction of reality «

L. Berger og Thomas Luckmann var skriva í 1966 og er vorin fast inventar á øllum pensum-listum hjá øllum samfelagsfrøðilesandi serliga tí at hon var ein tann fyrsta at seta spurning við hendan trupla problematikkin (stórir partar av bókini eru greiningar av gransking hjá Alfred Schütz) og eisini at greina hann soleiðis at hann gerst, eitt sindur, lættari at skilja.

Ein tann lættasti mátin at skilja hvat Berger og Luckmann meina við “verðuleika” er kanska at ferðast til eitt samfelag, ið er annarleiðis enn okkara egna.

Ein tann lættasti mátin at skilja hvat Berger og Luckmann meina við “verðuleika” er kanska at ferðast til eitt samfelag, ið er annarleiðis enn okkara egna. Tú veist, um tú hevur ferðast, at stórir og smáðir munir eru á ymiskum londum – og at verðuleikin oftast “brotnar” eitt sindur tá tú ikki ert heima í Føroyum. Júst sum fólk uttanifrá standa spyrjandi um okkara

íblástur

“verðuleika” at drepa grind, júst so spyrjandi standa vit tá ið vit hoyra at tað, til dømis, er heilt í dur við “verðuleikan” at ein gamal maður í Afganistan giftur seg við einari líttlari gentu ella at dreingir við Sepik ánna í Papua New Guinea í “verðuleikanum” ikki eru menn fyrr enn teir hava fingi skorið snið, ið munnur um húðina á einari krokudillu, á rygg og bringu.

Verðuleikin, siga Berger og Luckmann, er samfelagsliga smíðaður – ella “socially constructed”. Tá ið vit sum menniskju koma saman at byggja eitt samfelag, eru nógv fyribrygdi sum eru afturvendandi – til dømis noyðast vit at gjalda fyri eitthvørt við peningi, peningur sum jú bara er pappír, hevur í okkara “verðuleika” eitt virði sum eg og tú trúgva uppá.

Heilt stutt sagt, er hettar tað The Social Construction of Reality er um. Bókin peikar á at alt sum er rundan um teg, skúlin, arbeiði,

daglidagurin, mátin tú samskiftir við onnur í samfelagnum og tín sjón á heimin uttanum teg, er smíðað á hendan hátt. Kanska átti hendan bókin at komi við einari ávaring á permuni: “Spurningurin um hvat verðuleikin í verðuleikanum er, ferð at fylgja tær restina av lívinum og fer møguliga at gera teg svakan”. v

...kanska átti hendan bókin at komi við einari ávaring á permuni: “Spurningurin um hvat verðuleikin í verðuleikanum er, ferð at fylgja tær restina av lívinum og fer møguliga at gera teg svakan”.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 191

íblástur

» hugsa bókasavn, tá ið tú ert undir útbúgving

» BÓKASAVN

Erhard Jacobsen 61 ár Sørvágur Leiðari á Landsbókasavninum Cand.scient.bibl.

HUGSA BÓKASAVN, TÁ IÐ TÚ ERT UNDIR ÚTBÚGVING

Heimasíða: flb.fo

T

að verður tíverri ofta gloymt, at almennu bókasøvnini eisini eru ein partur av útbúgvingarskipanini.

Myndugleikarnir byggja skúlar og hægri lærustovnar, men geva sær ofta ikki far um, at góð bókasøvn við bókum og øðrum tilfari, við starvsfólki at taka sær av bókasavninum,

192 — Fjølnir2012

og við útgerð og plássi til lánarar og lesandi, eru ein avgerandi treyt fyri, at vit fáa góð læriumhvørvi. Og næmingar og lesandi koma ofta ígjøgnum eina útbúgving uttan at gera sær greitt, at ein týðandi partur av útbúgvingini er at leita fram vitan, skjal- ella staðfesta vitan, sum t.d. er tøk á bókasøvnunum. Vitan á netinum er góð,

vitja okkum á: mfs.fo

hugsa bókasavn, tá ið tú ert undir útbúgving «

serliga tí at hon er so lætt atkomulig, men hon er ikki nóg mikið, og ofta brúka vit netið ókritiskt. At duga at leita eftir vitan á skipaðan hátt og at meta um vitan, ástøði og sjónarmið og ikki minst at brúka vitan skilagott er týðandi partur av eini útbúgving og seinni í arbeiði. So her kemst ikki uttan um bókasøvnini.

Bókasøvnini eru ikki bara bøkur, men vitanardeplar. Vit fara á bókasøvnini at læna bøkur og annað lesitilfar, men eisini at kunna okkum um, hvør vitan er tøk, at skaffa okkum upplýsingar og fáa eina hóming av vitanarheildini.

Bókasøvnini savna sum kunnugt lesitilfar av øllum hugsandi slagi, men tey eru eisini partur av eini størri skipan, sum ger, at tey hava samband við onnur bókasøvn her í landinum og bókasøvn í okkara grannalondum. Bókasøvn samstarva. Á bókasøvnunum halda tey nógv tilfar, sum bara liggur á netinum.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Á bókasøvnunum eru tey serfrøðingar í at fáa til vega og skipa vitan, so hon skal vera lættari at finna aftur. Á bókasøvnunum eru starvsfólk, sum skjótt kunnu vegleiða um lesitilfar, bæði føroyskt og útlendskt.

Starvsfólk, sum vita, hvar tey skulu leita, og hvar tey kunnu venda sær, um bókasavnið ikki sjálvt eigur tilfarið. Tey hjálpa eisini til at finna tilfar til uppgávur. Á nøkrum bókasøvnum ber til at biðja um b ók a s av n sk u n n i n g , sum kann vera bæði meira almenn, men eisini nágreinilig kunning um okkurt ávíst í bókasavns- ella útbúgvingarhøpi.

íblástur

Á bókasavninum ber til at seta seg og geva sær stundir at kanna tilfar, leita eftir tilfari og lesa og arbeiða við tilfarinum. Og so er tað eisini ókeypis at brúka bókasøvnini.

Sum virkin lesandi eigur tú at vera kunningarførur. Kunningarførleiki er liður í og úrslit av eini útbúgving. Og í hesum sambandi eru bókasøvnini góð og neyðug at hava at venda sær til. Men bókasøvnini eru meira enn tað. Á bókasøvnunum hava tey eisini góðar bøkur og annað, sum tú kanst lesa, tá ið vilt hava upplivingar ella bara stytta tær stundir. Og sum onkur hevur tikið til: bókasøvnini hava nógvar góðar síður. So gloym ikki at hugsa bókasavn, tá ið tú ert undir útbúgving. v

árgangur 01 — 193

íblástur

»bókasavnið – mítt nýggja heim

» BÓKASAVNSUMMÆLI

Regin Berg Lesur Master of Arts in Politics and International Relations á University of Aberdeen Aldu:: 22 Bústaður: Tórshavn reginberg@gmail.com

Bókasavnið hevur 9 hæddir, harav ein er undir jørð. Har er pláss fyri fleiri enn 1.200 lesandi, ið kunnu sita og arbeiða samstundis. Bókasavnið hevur fleiri stillarúm, bólkaarbeiðsrúm, teldurúm og vanlig “her er ein stólur og eitt borð” støð. Har er internet og støð at seta fartelduna til á øllum hæddum.

Bókasavnið hevur 400.000 vanligar bøkur, 200.000 sjáldsamar bøkur og 400.000 elektroniskar bøkur.

BÓKASAVNIÐ

MÍTT NÝGGJA HEIM

Bókasavnið hevur t.d. sólorkupanelir og brúkar regnvatn til at skola niður í vesum.

Bókasavnið kostaði umleið eina hálva milliard krónur og varð designað av danska felagnum Schmidt Hammer Lassen.

194 — Fjølnir2012

E

g komi aftur til Aberdeen.

Flogfarið lendir. Eg renni út.

Hoppi, trippi og dansi inntil viðførið hjá mær kemur. Síðani víðari. Út, út, út! Eg spenni bein fyri eini gamlari konu, sum er ávegis inn í

ein taxa bil, leypi inn í taxa bilin og rópi eftir tí ovurbilsna manninum handan rórið “To Canal Place! Quick! Drive man, drive!”

Komin heim skundi eg mær so nógv, at eg bara minnist at geva tí nú eitt sindur súra manninum peningin, tá hann rópar

vitja okkum á: mfs.fo

bókasavnið – mítt nýggja heim «

íblástur

Einki er so gott, sum tað perfekta staðið at lesa og arbeiða. Ok, ok, kanska okkurt er bæði eins gott og betri, men við nýggja bókasavninum í Aberdeen kann ein næstan ikki ynskja sær betri lestrarumstøður.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 195

íblástur

»bókasavnið – mítt nýggja heim

okkurt » um løgregluna og “bloody foreigners”. Renni síðani upp gjøgnum trappurnar, sparki dyrnar inn, rópi eftir einum týskum vinfólki, sum býr hjá okkum, at hon skal taka viðførið hjá mær, og renni síðani avstað aftur. Eg kanni um eg havi næmingakortið hjá mær, ja, tað er í vinstra lumma. Beint við hjartað.

Har, sum tað eigur at vera.

Nakrar tivandi minuttir seinni komi eg fram. Eg síggi tað. Bókasavnið hjá mær. Mítt nýggja, fantastiska bókasavn, ið kostaði eina hálva milliard krónur. Sólin skyggir í

196 — Fjølnir2012

glasinum, og tá eg nærkist, síggi eg spegilsmynd mína. Hon blunkar sigursæl til mín, og komin fram til dyrnar byrjar himmalska einglakórið at syngja... Dyrnar fara ikki upp.

Tað er stongt.

Angin av bókum

Dagin eftir eri eg har aftur. Hesa ferð við bók, farteldu og mateskju.

Eg gangi gjøgnum bókasavnið, njóti hvørja løtu og avgeri at kanna Hogwarts kenda King’s College nærri, tá eg síggi eina eldri damu longur frammi á vegnum, sum haltar. Tá eg eri vísur í, at hon er

farin framvið, haldi eg áfram. Komin fram ivast einglakórið eina løtu, men syngja síðani alt teir kunnu, tá dyrnar fara upp. Eg eri heima.

Bókasavnið er stórt. Tað er opið, og tað er innbjóðandi. Á niðastu hædd er ein café, borð og leðurstólar. Í miðjuni á rúminum sær tú allan vegin upp til sjeyndu hædd. Har er eitt op í gólvinum. Eina løtu haldi eg, at tað bara er, fyri at gera bygningin meira innbjóðandi, men aftaná eina løtu skilji eg, at tað er fyri at hava ein lættan og skjótan máta, at sleppa av við fólk, sum tosa inni í bókasavninum.

vitja okkum á: mfs.fo

bókasavnið – mítt nýggja heim «

íblástur

hevur hópin av trøðum. Her uppi frá er býurin stak vakur, og eg síggi tey meyrukendu fólkini, ið ganga aftur og fram.

At enda taki eg fartelduna fram, seti hana til, koyri headphones í og taki bókina fram. Eg seti meg niður at lesa og at arbeiða.

Eg taki næmingakortið fram, fari fram til trygdarstøðina, leggi kortið at terminalinum og lo and behold, eg sleppi innar. Fari síðani til tær tríggjar glaslyfturnar, trýsti á og at enda eri eg á sættu hædd. Eg fari innar, njóti angan av bókum og gangi langt og bíði eftir at ein lyfta kemur eftir mær. Fimm minuttir seinni bíði eg enn. Júst tá avgeri eg bara at fara ígjøgnum trappurnar, fara dyrnar upp, og eg sleppi innar.

Hyggi at yvirlitinum, síggi at Politics er á sættu hædd og trýsti á sekstalið.

Leiðin gongur uppeftir. Framvið lesihæddini, framvið enskum, framvið náttúruvísindunum,

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

rundanum holið í gólvinum, har ein sær allan vegin niður til café hæddina.

Dreyma arbeiðsstaðið

Aftaná eg havi hugt at bólkaarbeiðsrúminum (við teirra ovurstóru felagsskermum), og teimum heilt kvirru lesistovunum, endi eg við at fara yvir til vindeyguni.

Har eru borð, stólar og kontaktir til farteldur. Eg seti meg niður og endi við bara at njóta útsýnið eina góða løtu. Eg síggi yvir alt universitetið, allan býin og langt út á hav. Eg hugsi alt ov sjáldan um, at Aberdeen er fult við borgarkendum bygningum og

Tvær vikur seinni havi eg skrivað 13.000 orð og lisið meira enn eg minnist. Og mær dámar framvegis bókasavnið líka væl. Tá eg eri troyttur njóti eg útsýni, tá eg eri svangur fari eg niðurundir við matpakkanum (ella tryggi mær, at eingin sær meg, og sníki meg at eta okkurt uppiá), og tá eg arbeiði, siti eg í einum góðum stóli, við ókeypis interneti og einum innbjóðandi og friðarligum staði at arbeiða. Eg elski tað.

Meira enn vert tað

Tað er so smátt ein mánaður síðani eg kom aftur, og eg havi næstan longu lisið meira, enn eg gjørdi alla seinastu hálvu. Bókasavnið hevur fólk allastaðni og allatíð. Tað er pakkað við lesandi, og sjálvt tá tað ikki er lestrarrelevant, kemur tað meira enn so fyri, at fólk bara hittast í bókasavninum, tí har er so lekkurt at vera. Kann gott vera, at ein hálv milliard fyri bókasavnið er eitt sindur av peningi, men at døma eftir hvussu nógv fólk eru har, og hvussu nógv meira vit gera við at lesa, er íløgan meira enn tað verd. v

árgangur 01 — 197

íblástur

innsavning av ritgerðum

» RITGERÐIR

Erhard Jacobsen 61 ár Sørvágur Leiðari á Landsbókasavninum Cand.scient.bibl.

Heimasíða: flb.fo

INNSAVNING AV RITGERÐUM L andsbókasavnið hevur sum eina av sínum uppgávum at savna, skráseta og varðveita allar føroyskar bókmentir, og alt sum er skrivað av bókmentum um Føroyar og av føroyingum.

Landsbókasavnið hevur í tí sambandi rætt til at fáa 4 ókeypis eintøk av øllum verkum, sum eru útgivin í Føroyum, tey sonevndu skyldueintøkini.

Landsbókasavnið savnar eisini nógvar aðrar bókmentir, sum ikki eru formliga

198 — Fjølnir2012

útgivnar. Her er eitt nú talan um ritgerðir, ið føroysk lesandi skriva undir hægri lestri. Endamálið við innsavningini er sjálvandi at goyma vitan, sum lesandi framleiða, men í heila tikið at goyma alt, sum kann vera við til at lýsa okkara samfelag, søgu og mentan.

Tá talan er um ritgerðir eru tað vanliga høvuðsuppgávur og doktara- og ph.d. ritgerðir, sum hava okkara áhuga. Men vit taka fegin støðu til, um vit vilja savna aðrar ritgerðir eisini. Tað sum vit taka ímóti kann vera

prentað á pappír ella vera goymt á fílu.

Tá lesandi lata okkum ritgerðir, skulu tey fylla út eitt oyðublað, sum liggur á heimasíðuni hjá Landsbókasavninum, har tey geva okkum rætt at avrita og goyma ritgerðina og siga, í hvønn mun Landsbókasavnið kann læna ritgerðina út. Tað besta er, at ritgerðin verður latin uttan serligar treytir fyri nýtslu, men um tað verður mett at vera neyðugt, so ber til at seta avmarkingar á, um hvussu ritgerðin kann verða brúkt. v

vitja okkum á: mfs.fo

íblástur

» altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum

» SERRITGERÐ

Ingibjørn Johannesen er 29 ára gamal og kemur úr Sandavági.

Hann bleiv útbúgvin búskaparløgfrøðingur (cand.merc.jur) á Copenhagen Business School í august 2011.

Serritgerðin var um altjóða makrelkvotubýtið í Norðureystur Atlantshavinum.

Serritgerðin kann lesast á: http://studenttheses.

ALTJÓÐA MAKRELKVOTUBÝTIÐ Í NORÐUREYSTUR ATLANTSHAVINUM

cbs.dk/cbsweb/ handle/ 10417/2782?show=full

S

erritgerðin er um býtið av makrelkvotum millum strandalondini1 í Norðureystur Atlantshavinum (stytt NEA).

Hetta evni er sera aktuelt fyri tað føroyska samfelagið og grannalondini. Harumframt er lítið av skrivligum tilfari um hetta evni, so tí helt eg tað vera bæði relevant og áhugavert. Í 2000 bleiv Føroyar viðurkent sum strandaland til makrelin av ES og Norra, og hesi 3 strandarlondini høvdu síðani áhaldandi javnt makrelkvotubýtið sínámillum fram til 2009 við býtunum, ES = 60 %, Norra = 35 % og Føroyar = 5 %. Í 2009 bleiv Ísland viðurkent sum strandaland

200 — Fjølnir2012

til makrelin, eftir at hava fiska týðandi mongdir í egnum sjóøki síðani 2006. Stríðið um makrelkvotubýtið í NEA hevur fylt óvanliga nógv í fjølmiðlunum í Føroyum og okkara grannalondum tey seinastu árini. Í stuttum snýr stríðsmálið seg um, hvørt Ísland og Føroyar skulu fáa ein størri part av makrelkvotunum í NEA, orsaka av at svimjimynstrið hjá makrelinum er broytt tey seinastu 5 til 10 árini. Um hetta skal henda, mugu ES og Norra framyvir fáa ein minni part av makrelkvotunum enn tey hava fingið seinastu nógvu árini. Síðani 2009 hevur tad ikki eydnast strandalondunum, ES, Norra, Føroyum og Ísland at semjast

vitja okkum á: mfs.fo

altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum «

um býtið av makrelkvotum, men tó samdust ES og Norra í 2010 um eina 10 ára langa avtalu um innanhýsis kvotubýtið. Sostatt agera tey sum tveir samráðingarpartar, ið eru bundnir av hvørjum øðrum.

Tann manglandi breiða semjan

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

millum strandalondini hevur viðført, at londini hava tilskriva sær makrelkvotur við fokus á hvat er best fyri eins egna strandaland, og ikki við fokus á hvat er best fyri felags ágóðan. Tær samlaðu tilskrivaðu makrelkvoturnar fyri 2010 og

íblástur

2011 gjørdust yvir 50 % hægri enn rádgevingin frá ICES2 í sínum árligu tilmælum um hvat skuldi vera Mest Loyvda Veiða. Út frá úrslitunum av samráðingunum um kvotubýtið í 2012 sær tað út til at søgan væl kann endurtaka seg.

árgangur 01 — 201

íblástur

» altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum

hjá strandalondunum, verður býttur innanhýsis ímillum strandalondini.

Løgfrøðiliga eru Føroyar í eini serstøðu, tá ið tað kemur til uttanríkispolitik og fiskivinnumál í altjóða høpi, tí at Føroyar í útgangsstadnum ikki eru ein løgfrøðilig eind í altjóða høpi.

Men hóast Føroyar í flestu førum er løgfrøðiliga umboðað av kongaríkinum Danmark, so hevur Føroyar løgfrøðiligan myndugleika til at gera altjóða bindandi ”stjórnaravtalur” og ”umsitingaravtalur” við aðrar stjórnir og umsitingar. Harumframt hevur Føroyar fríhandilsavtalur við bæði ES og Norra, har londini binda seg til at samarbeiða um eitt hóskandi samstarv, serliga við atliti til ferðandi fiskastovnar.

202 — Fjølnir2012

Høvuðsreglan um altjóða býtið av ferðandi fiskastovnum í art. 63 í havrættarkonventiónini staðfestir, at strandalondini skulu søkja semju um neyðugar fyriskipanir fyri at tryggja eina javnbýtis og burðardygga veiðu av makrelinum. Smb. art. 56, so hava strandarlondini suverænan rætt til at útnytta ríkidømið í teirra sjóøkið sum tey vilja, men atlit skal tó takast til rættin hjá hinum strandalondunum.

Makrelkvotubýtið í NEA verður býtt í tveimum førum. Tann makrelurin, ið skal fiskast í altjóða sjóøki, verður býttur innanhýsis í NEAFC3. Og tann makrelurin, ið skal fiskast innanfyri 200 sjómíla sjóøkið4

Tá ið talan er um ein ferðandi fiskastovn, s.s. makrel, ið ferðast millum fleiri ymisk sjóðøkir, har fleiri ymisk lond fiska av honum í hvør sínum lagi, uttan at taka atlit til hvussu nógv hini londini fiska, kann tað uppá stutta tíð fáa tragiskar fylgjur fyri stovnin. Ástøðin, the tragedy of the commons, brúkar dømið um eina mark, og lýsir hvørjar tragiskar fylgjur tað kann hava fyri eina mark, um allir bøndurnir heysta og sáa í hvør sínum lagi, uttan at taka hædd fyri hvørjum øðrum. Til endans oyðilegst jørðin og tað endar við einari tragediu av felags ágóðanum og í sídsta enda tapa allir uppá tað.

Um bóndurnir hinvegin høvdu brúkt skipanir, ið forðaðu hvørjum øðrum í at gera sum teimum lystir, uttan at taka atlit til hinar, so hevði markin kunna verði dyrka av øllum bóndunum, uttan at jørðin hevði blivi oyðiløgd. Við hesum vinna allir bóndarnir uppá, at tað er ein skipan, ið heldur teimum aftur. Ástøðin, the Tragedy of the Commons, kann væl samanberast við stríðið um makrelkvotur í NEA.

vitja okkum á: mfs.fo

altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum «

Hvørja skipan kunnu strandalondini so fyrihalda seg til, sum kann vísa á, hvat ið er teirra optimala býtið av makrelkvotu? Hevði svarið verið opinlýst, so hevði makrelstríðið neyvan verið uppstaðið. Í samráðingum um fiskakvotur í altjóða høpi eru søgulig veiðirættindir ofta tað mest vigandi argumentið fyri rættin til fiskakvotur.

Onkursvegna er tað blivið siðvenja um alheimin, at fiskakvotur verða býttar eftir søguligum veiðurættindum heldur enn at verða býttar eftir territorialum ella geografiskum rættindum! Hendan argumentatiónin fyri fiskakvotum kann tykjast undrunarsom og ørkymlandi fyri fleiri, og tað er eisini væl skiljandi.

Man kann brúka dømi um at ein bóndi dyrkar korn, ímeðan grannin dyrkar mais. Um tað so hendir, at mais eisini byrjar at vaksa á markini hjá tí sum dyrkar korn, so hevur tann, sum dyrkar mais so rættin til maisið, ið veksur á markini hjá grannanum, bara tí at tað er mais og at hann plagar at dyrka mais?

Undir vanligum umstøðum vildi

Ástøðin, the Tragedy of the Commons, kann væl samanberast við stríðið um makrelkvotur í NEA. Um øll strandalondini í hvør sínum lagi halda áfram við at seta sínar egnu kvotur, uttan at atlit verða tikin til hini strandalondini, so kann tað skjótt enda við at stovnurin verður niðurfiskaður.

Um øll strandalondini í hvør sínum lagi halda áfram við at seta sínar egnu kvotur, uttan at atlit verða tikin til hini strandalondini, so kann tað skjótt enda við at stovnurin verður niðurfiskaður.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

íblástur

slík argumentatión ikki hildi og tann sum dyrkar korn hevði so fingið ágóðan av tí maisinum, ið nú var komi á hansara mark. Í fiskivinnu í altjóða høpi er støðan tó tann, at søgulig veiðirættindir, í flestu førum, er tað tyngstvigandi argumentið fyri fiskakvotum.

Tad er serliga av hesari orsøk, at Føroyar og Ísland hava so trupult við at fáa viðurkent síni rættindir til eina størri makrelkvotu. Har eru ongi søgulig veiðirættindir at vísa á, og um tey rættindini skulu tilognast, so er neyðugt at fiska meira enn grannalondini vilja viðurkenna, fyri at fáa viðurkenning vegna søgulig veiðirættindir uppá longri sikt.

Ein máti at finna tað optimala býti av makrelkvotum millum strandalondini, er við at brúka spælteoretisk modellir til at lýsa hvør støða gevur hvørjum einkultum landi tað besta útbýtið (pay off).

Við at brúka spælteoretisk modellir, ber til at síggja hvussu útbýtið hjá londunum ávirkast alt eftir hvussu umstøðurnar eru. Hædd skal takast fyri nógvum faktorum og roknistykkið kann skjótt blíva komplekst, men við einari simplari uppsetan eru teir mest ávirkandi faktorarnir, støddin av kvotum og hvørjum londum londini velja at samstarva við. Velur eitt land at samarbeiða við eitt ella fleiri av hinum londunum, so er størri trygd fyri at vera tryggjaður í minsta lagi tí somu kvotuna framyvir, hóast kvotan møguliga ikki er líka høg sum ynski er um í løtuni. Hinvegin, um eitt land velur ikki at samstarva við hini

árgangur 01 — 203

íblástur

» altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum

Mín niðurstøða er, at uppá stutt sikt, loysir tað seg best fyri Føroyar ikki at samstarva við hini strandalondini, tí at tann meirfiskiskapurin, ið Føroyar fær við ikki at samstarva, hevur meir virði enn tað, ið Føroyar missir við ikki at gera eina avtalu við hini strandalondini. Hinvegin, uppá langt sikt, so loysir tað seg best fyri Føroyar at gera eina avtalu við hini strandarlondini, av tí at beinini, ið halda Føroyum uppi nú skjótt kunnu vera burtur

londini, so kann tað fiska so nógv sum tað ynskir, men vera í vanda fyri at fáa verri prís fyri makrelin, hava ótrygg útlit fyri kvotur í framtíðini, umframt at vera í vanda fyri at hini londini fara at seta onnur tiltøk í verk fyri at ovfiskiskapurin skal minkast.

Við at seta nøkur spælteoretisk modellir sett upp við teimum fýra strandalondunum ES, Norra, Føroyar og Ísland, blivu nakrir møguleikar greinaðir, fyri at kanna hvør støða gevur mest útbýti uppá stutt sikt og uppá langt sikt. Mín niðurstøða er, at uppá stutt sikt, loysir tað seg best fyri Føroyar ikki

204 — Fjølnir2012

at samstarva við hini strandalondini, tí at tann meirfiskiskapurin, ið Føroyar fær við ikki at samstarva, hevur meir virði enn tað, ið Føroyar missir við ikki at gera eina avtalu við hini strandalondini. Hinvegin, uppá langt sikt, so loysir tað seg best fyri Føroyar at gera eina avtalu við hini strandarlondini, av tí at beinini, ið halda Føroyum uppi nú skjótt kunnu vera burtur. Í so fall, so er sera hent at fella aftur á eina trygga avtalu um makrelin við hini strandarlondini.

Samanumtikið er niðurstøðan, at øll strandalondini mugu taka í egnan barm og geva eitt sindur av sínum núverandi prosentbýti.

ES kommissiónin er í skrivandi løtu í holt við at leggja seinastu hond á eina lóggeving um at ES skal hava møguleika fyri at seta sanktiónir í verk mótvegis londum, ið ikki fiska burðardygt. Tað er í skrivandi løtu ikki heilt greitt hvørjar sanktiónir talan kann vera um, men høvuðssakliga verður talan væntandi um innflytingarbann til ES. Almennu úttalilsini frá fiskimálaraðharranum hjá ES benda ikki á, at ES metir makrelveiðuna hjá Íslandi og Føroyum vera grundaða á eina burðardygga fiskiveiðu ætlan. Tí kann væntast, at ES fer at seta tiltøk í verk mótvegis Íslandi og Føroyum,

vitja okkum á: mfs.fo

altjóða makrelkvotubýtið í norðureystur atlantshavinum «

um ongin avtala um makrelin kemur í lag millum strandalondini.

Um ES setir slík tiltøk í verk mótvegis Føroyum, og Føroyar skuldi reist rættarligt mál mótvegis ES, so verður tað Danmark, ið vegna Føroyar, sum skal føra málið fram

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

móti ES. Í skrivandi løtu sær tað út til at meirilutin í donsku stjórnini stuðlar einum ES tiltaki mótvegis Føroyum, og tí hevði hetta verið ein áhugaverd og paradoksal støða at koma í fyri bæði Danmark og ríkisfelagsskapin. Føroysk luttøka á altjóða løgfrøðiliga pallinum er

íblástur

tí sermerkt av at Føroyar, sum ein partur av ríkisfelagsskapinum, í summum førum ikki hevur eina avkláraða løgfrøðiliga støðu, hóast heimildarlógin frá 2005 staðfestir hvørjar avtalur Føroyar hevur myndugleika at gera. v

árgangur 01 — 205

LESTRARHJÁLP síða 208 – 234 208-209.....STUDNI - Nýggja navnið hjá Stuðulsstovninum.

210-212..... Stuðul frá STUDNA - alt tað praktiska er her, eisini hagtøl.

213............Yrkistænastan. Starvslýsingar beint á tín t-post.

214-219..... SU-Skipanin. Ivast tú, so hava vit svarið beint her.

220-221.....Føroyafrádráttur. Soleiðis gjørt tú.

222-223.....Full skattaskylda í Føroyum.

224-225.....Prógvið ikki sum ætlað? Husa so "supplering".

226............Ískoytismøguleikar í Føroyum.

227............Nordplus. Útveksling.

228-231.....Erasmus. AKA, Desiderius Erasmus Roterdamus.

232-233.....Málslig fyrireikingarskeið. Skipan hjá Studna.

234............ Ráðgevingin í Danmark.

íblástur lestrarhjálp

» nýggja navnið hjá stuðulsstovninum

» NAVNABROYTING LESTRARSTAÐ – DANMARK

Jógvan Svabo Samulesen Lesur cand.jur. á Københavns Universitet Aldur: 30 Úr Klaksvík, Búsitandi í Keypmannahavn jogvans@gmail.com

Neyvari kunning um stuðulsmøguleikarnar fæst á

www.studni.fo.

NÝGGJA NAVNIÐ HJÁ STUÐULSSTOVNINUM

Fyrivarni verður tikið fyri broytingum.

tá ið stuðulsstovnurin varð settur á stovn

í 1988, varð fyrst og fremst hugsað um peningaligan stuðul, tá ið orðið ”stuðul” varð nevnt, t. d. stuðul til fiskivinnuna ella lestrarstuðul. Í dag hevur ”stuðul” ofta merkingina: at stuðla menningartarnaðum ella fólki við sálarligum ella likamligum breki. Tað er ikki so sjáldan, at starvsfólkini á Stuðulsstovninum møta hesi uppfatan, tá ið tey siga, at tey arbeiða á Stuðulsstovninum. Hetta er ein av orsøkunum til navnabroytingina. Ein

208 — Fjølnir2012

onnur orsøk til at broyta navnið er, at Stuðulsstovnurin ofta verður blandaður saman við aðrar stovnar. Talan er altíð um stovnar, ið taka sær av fólki við breki.

T.d. hevur Stuðulsstovnurin ofta verið blandaður saman við Sernámsdepilin, og fólk hugsa ofta eisini um Stuðulstænastuna hjá Nærverkinum og Stuðulsfólkaskipanina hjá Almannastovuni, tá ið tosað verður um Stuðulsstovnin. Aðrir líknandi stovnar eru Stuðulsstovan og Stuðulstoymið.

vitja okkum á: mfs.fo

nýggja navnið hjá stuðulsstovninum «

HVÍ STUDNI?

Grundgevingarnar fyri at velja orðið Studni sum nýtt navn eru fleiri: Studni er gamalt føroyskt orð, ið ikki verður nýtt longur. Studni er óbundið kallkynsorð, ið bendist studni, studna, studna, studna. Orðið merkir sambært móðurmálsorðabókini kjølfesti, og dømini, sum verða nevnd eru: ”legg ein studna í bátin (t.d. ein stein)”, og ”báturin hevði fingið ein studna av fiskinum”. Sagnorðið ”at studna” merkir at styðja, og dømini, ið verða nevnd her, eru: ”eg ætli mær at studna hann tað, eg kann”, og ”báturin

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

var væl studnaður (væl av fiski í honum, kjølfestur)”. Kallkynsorðið ”studnaður” merkir stuðul, styrkur, studni og hjálp. Dømið, ið verður nevnt í hesum førinum er: ”vit skulu bera okkum studnað í bátin, áðrenn vit fara”.

Studni er snøgt, stutt orð, ið bert hevur altjóða bókstavir. Hetta ger, at heimasíðan og eftirnavnið í teldupostadressum verður tað sama sum í navninum.

Studni skapar hugasamband (associatiónir) til orð sum studning, stuðul, student og at studera.

Harafturat er nógv myndamál í hesum, sum er sagt, serliga tað at

lestrarhjálp íblástur

kjølfesta tey ungu, at geva teimum eina barlast fyri lívið við at geva teimum fíggjarligan stuðul og harvið møguleikan at fáa eina útbúgving.

Sum nevnt omanfyri, er Studni lætt at benda, og tað fer kanska at styrkja bendingarkensluna hjá teimum ungu, sum fyrst og fremst vera tey, ið hava samband við Studna.

Hugskotið til navnið eigur John Dalsgarð. Í samband við navnaskiftið hevur Studni fingið nýggja heimasíðu: www.studni.fo C

Studni 01tlf.— 30 65 65 árgangur 209 Hoyvíksvegur 72 fax 30 65 66 Postsmoga 3279 studni@studni.fo FO - 110 Tórshavn www.studni.fo

» stuðul frá studna

íblástur lestrarhjálp

» STUDNINGUR LESTRARSTAÐ – DANMARK

STUÐUL FRÁ STUDNA

Jógvan Svabo Samulesen legði til rættis

Neyvari kunning um stuðulsmøguleikarnar

Nógv tann størsti parturin av stuðlinum, ið Studni letur, verður latin til lesandi í Føroyum.

fæst á

www.studni.fo.

Fyrivarni verður tikið fyri broytingum.

Føroyingar á hægri útbúgvingum - býtt á landafrøðilig øki og skúlaár Talva 1

2004/05

2005/06

2006/07

2007/08

2008/09

2009/10

Lesandi

Býtið

Lesandi

Býtið

Lesandi

Býtið

Lesandi

Býtið

Lesandi

Býtið

Lesandi

Býtið

Føroyar

576

39,0%

596

39,5%

598

39,3%

605

39,1%

701

39,3%

747

39,9%

Danmark

787

53,3%

789

52,3%

774

50,9%

791

51,1%

897

50,3%

939

50,2%

Norðurlond

32

2,2%

28

1,9%

27

1,8%

37

2,4%

34

1,9%

34

1,8%

Stórabretland

61

4,1%

77

5,1%

94

6,2%

94

6,1%

121

6,8%

111

5,9%

Europa annars

7

0,5%

5

0,3%

7

0,5%

8

0,5%

10

0,6%

20

1,1%

Norðuramerika

9

0,6%

7

0,5%

11

0,7%

8

0,5%

15

0,8%

13

0,7%

Suðuramerika

1

0,1%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

Australia/NZ

4

0,3%

5

0,3%

8

0,5%

4

0,3%

7

0,4%

7

0,4%

Miðeystur

0

0,0%

2

0,1%

1

0,1%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

Asia

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

1

0,1%

Í alt

1.477

100%

1.509

1.872

100%

100%

1.520

100%

1.547

100%

1.785

100%

Tølini fyri lesandi í Føroyum eru gjørd við støði í mánaðarliga lestarstuðlinum - øll á hægri útbúgvingum, ið hava fingið stuðulin í skúlaárinum, eru tald við. Tølini fyri lesandi uttanlands eru gjørd við støði í ferðastuðlinum - øll á hægri útbúgvingum, ið hava fingið stuðulin í skúlaárinum, eru tald við.

210 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

stuðul frá studna «

stuðul til lesandi í føroyum

Nógv tann størsti parturin av stuðlinum, ið Studni letur, verður latin til lesandi í Føroyum.

Ert tú undir 18 ár fært tú bókastudning – kr. 3.567 um árið.

Uppfyllir tú treytirnar fyri at fáa vistarhaldsstudning, kanst tú eisini fáa kr. 2.492 um mánaðin.

Ert tú 18 ár ella eldri fært tú studning til livikostnað – kr.

1.800 um mánaðin, og tú hevur møguleika at taka lestrarlán á kr.

2.369 um mánaðin.

Um tú tekur eina hægri útbúgving ella styttri vinnuførleikagevandi útbúgving, ert forsyrgjari ella kanst skjalprógva útreiðslur av egnum bústaði, fært tú kr. 3.737 um mánaðin til livikostnað. Eigur tú børn, fært tú barnastudning – kr. 750 um mánaðin fyri hvørt barnið undir 18 ár afturat teimum kr. 3.737. Um tú ert einsamallur uppi-haldari at barni/børnum

undir 18 ár fæst harafturat kr.

1.500 um mánaðin. Afturat hesum hevur tú møguleika at lána kr.

2.369 um mánaðin

lestrarhjálp íblástur

Uppgerð av ÚSUN’arum 1. mars 2011 Skotland 59 26.5% England 80 35.9% Ungarn 1 0.4% USA 29 13.0% Frakland 2 0.9% Wales 4 1.8% Australia 9 4.0% Monaco 1 0.4% Pólland 22 9.9% Holland 2 0.9% Týskland 5 2.2% Spania 1 0.4% Tailand 3 1.3% Dubai 1 0.4% Ecuador 1 0.4% Meksiko 1 0.4% Kekkia 1 0.4% Kanada 1 0.4% Tilsamans 223 100.0%

Barnsburðarfarloyvisstudningur verður veittur í sambandi við barnsburð og ættleiðing.

Studningurin verður í mesta lagi veittur í 11 mánaðir (eitt stuðulsár) fyri hvønn barnsburð. Øll lesandi, ið hava rætt til stuðul frá Studna og sum nýta Strandfaraskip Landsins, kunnu søkja um ferðastudning innanoyggja. Hetta er serlig skipan, sum gevur øllum lesandi møguleika at ferðast til og frá skúla fyri sama kostnað.

Ferðastudningur til verkætlan er studningur til lesandi føroyingar á hægri útbúgvingum í Føroyum og uttanlands í samband við størri verkætlanir, ið skulu gerðast í øðrum landi enn lestrarlandinum. »

Føroyingar á hægri útbúgvingum - býtt á landafrøðilig øki og skúlaár Í alt Danmark Føroyar Aðrastaðni

2004/05 1477 787 576 114

2005/06 1509 789 569 124

2006/07 1520 774 598 148

2007/08 1547 791 605 151

2008/09 1785 897 701 187

2009/10 1879 943 750 186

2010/11 2116 1031 876 209

Tølini fyri lesandi í Føroyum eru gjørd við støði í mánaðarliga lestarstuðlinum - øll á hægri útbúgvingum, ið hava fingið stuðulin í skúlaárinum, eru tald við. Tølini fyri lesandi uttanlands eru gjørd við støði í ferðastuðlinum - øll á hægri útbúgvingum, ið hava fingið stuðulin í skúlaárinum, eru tald við.

Kelda: Studni – okt. 2011

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 211

íblástur lestrarhjálp

» stuðul frá studna

stuðul til lesandi uttanlands

Føroyingar eru danskir ríkisborgarar og koma tí vanliga undir donsku SU-skipanirnar, tá vit lesa uttanlands – bæði í Danmark og øðrum londum. Í § 6 stk. 4 í lógini um lestrarstuðul stendur: ”Í tíðarskeiðum, tá umsøkjari hevur rætt til samsvarandi stuðul frá Statens Uddannel-

sesstøtte ella øðrum lestrarstuðulsskipanum, fæst ikki stuðul frá Studna.” Hetta merkir, at ein føroyingur fyrst skal troyta tey rættindi hon ella hann hava hjá SU, áðrenn stuðul kann fáast frá Studna. Víst verður til www. su.dk viðvíkjandi stuðli frá SU. C

tað er tó so, at studni hevur nakrar serligar skipanir fyri føroyingar uttanlands. tær eru:

M

ÚSUN-skipanin er ein skipan fyri tey, ið lesa hægri lestur uttanfyri Norðurlond.

Gjøgnum hesa skipan er møguleiki at fáa stuðul til skúlagjald og livikostnað, í ávísum førum, har hesin stuðul ikki fæst frá SU.

M

Ferðastudningur uttanlands, sum er ein studningur til eina ferð heim til Føroya eina ferð um árið fyri tann lesandi og børn hennara ella hansara.

M

Verkætlanarstudningur, ið eisini er ein ferðastudningur, men í hesum førinum er talan um ferðastudning til eina verkætlan, ið skal gerast í øðrum landi enn lestrarlandinum.

M

M

Stuðul til málslig fyrireikingarskeið.

Henda skipan veitir stuðul til málslig fyrireikingarskeið til hægri lestur í ikki enskt-talandi londum uttanfyri Norðurlond, og er ætlað teimum, ið hava ætlanir um at lesa hægri lestur í hesum londum.

Stuðul í serligum førum í Norðurlondum.

Henda skipan veitir stuðul í serligum førum til livikostnað og í heilt serligum førum til skúlagjald í Norðurlondum.

212 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

stuðul frá studna «

lestrarhjálp íblástur

» STARVSMØGULEIKAR

Jógvan Svabo Samulesen Lesur cand.jur. á Københavns Universitet

Yrkistænastan Fá starvslýsingar beinleiðis á tín t-post

Aldur: 30 Úr Klaksvík, Búsitandi í Keypmannahavn jogvans@gmail.com

yrkistænastan er ein skipan, har lesandi sum hava meldað seg til yrkistænastuna, kunnu fáa beinleiðis starvslýsingar á sína t-postadressu.

Sum partur av Yrkistænastunini fær tann lesandi beinleiðis starvslýsingar á sín t-post frá øllum arbeiðsgevarum í Føroyum, sum nýta Yrkistænastuna. Á tann hátt verða tey lesandi skjótt kunnað um viðkomandi leys størv, og tey kunnu somuleiðis fylgja við í, hvat rørist innan føroyska arbeiðsmarknaðin. Í dag eru umleið 1400 føroyingar í skipanini, og teir búgva um allan heim. endamál

Yrkistænastan miðar eftir at skapa eitt samskifti millum føroyska arbeiðsmarknaðin og framtíðar føroysku arbeiðsmegina, sum oftast býr uttanlands í lestrarørindum. Yrkistænastan knýtir føroyingar undir útbúgving at føroyska arbeiðsmarknaðinum, við at teir beinleiðis kunnu fáa kunning um leys størv. Á henda hátt kunnu tey lesandi fáa eina fatan av, hvat rørist á føroyska arbeiðsmarknaðinum, og hvørjar yrkismøguleikar tey hava í Føroyum.

Nøkur av teimum, ið ikki hava Føroyar í sínum framtíðarætlanum, kunnu verða eggjað

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

til at flyta aftur til Føroya. Somuleiðis er endamálið at veita føroyskum arbeiðsgevarum møguleikan at fáa beinleiðis atgongd til møguligar umsøkjarar, serliga teir, sum ikki eru búsitandi í Føroyum. Hetta ger, at arbeiðsgevararnir kunnu koma í samband við ein breiðan og vælútbúnan skara av møguligum starvsfólkum. Á henda hátt verður føroyski arbeiðsmarknaðurin betri førur fyri at kappast við útlendsk starvspláss um føroysku arbeiðsmegina. melda teg til yrkistænastuna

Lesandi kunnu gerast partur av Yrkistænastuni umvegis umsóknarbløð hjá Studna. Á umsóknarblaðnum um feraðstuðul til lesandi uttanlands og á umsóknarblaðnum um lestrarstuðul í Føroyum kunnu lesandi melda seg til. Umsóknarbløðini finnast á heimasíðuni hjá Studna á www.studni.fo/ default.aspx?pageid=9891. Eisini ber til at melda seg til skipanina við at skriva til yrki@ yrki.fo og upplýsa navn og t-post.

Tað eru Studni, Meginfelag Føroyska Studenta, Vinnuhúsið og Uttanríkisráðið, sum standa fyri Yrkistænastuni. C

árgangur 01 — 213

íblástur lestrarhjálp

» SU-skipanin

» FÍGGJARLIG LESTRARSTAÐ VIÐURSKIFTI – DANMARK

SU-SKIPANIN Skrivað hevur: Katrin D. Apol

M At fara undir lesnað er ikki ókeypis, men vit føroyingar eru so mikið hepnir, at vit hava nakrar av heimsins bestu stuðulsskipanum. Fyri at dyrgja upp undir at fólk útbúgva seg, verður nevniliga stuðul latin undir útbúgvingartíðini. Føroyingar kunnu koma undir ymsar stuðuls-skipanir alt eftir hvar í heiminum teir lesa, men flestu teirra koma undir donsku SU-skipanina, sum stendur fyri Statens Udannelsesstøtte. SU-skipanin kann vera trupul at finna runt í, so niðanfyri kanst tú fáa innlit í, hvussu skipanin er uppbygd, og hvussu hon virkar.

214 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

SU-skipanin «

M HVAT ER SU? SU er ein fíggjarlig hjálp, sum tú kanst fáa, meðan tú ert undir útbúgving, og hesin stuðulin skal ikki gjaldast aftur, men er eitt slag av løn til tín, meðan tú ert undir útbúgving.

Um tú hinvegin velur at leggja SU-lán afturat studninginum, so skal hetta rindast aftur eftir loknan lesnað.

Føroyingar undir hægri lestri uttan fyri Føroyar fáa stuðul eftir somu treytum sum aðrir danskir ríkisborg-arar. Sum útgangsstøði kann sigast, at tú kanst fáa SU-stuðul til alla útbúgvingina, men um tú ert løntur undir útbúgvingini, fært tú ikki SU. Um bert ein partur av útbúgvingini er løntur, eitt nú undir starvsvenjing, verður SU-stuðul latin í óløntu undirvísingartíðini.

M NORÐURLOND

Sum nevnt fáa føroyingar undir lestri uttan fyri Føroyar studning frá SU-styrelsen eftir somu treytum sum danir. Í Danmark er tí rættiliga greitt, hvørjar reglur eru galdandi, men ymisk krøv eru tó, sum skulu lúkast, fyri at stuðul kann verða latin. Fyrst og fremst skal útbúgvingin vera SU-heimilað.

SU-Styrelsen hevur eina greiða reglugerð um, hvørjar útbúgvingar í Danmark verða góðkendar. Meginreglan er tó, at allar alment góðkendar útbúgvingar eru SU-heimilaðar, um útbúgvingin fer fram á einum alment góðkendum útbúgvingarstovni.

Undirvísingin skal vera fulltíðarundirvísing og vara í minst tríggjar samanhangandi mánaðir. Tó ber til at fáa SU-studning, um tú supplerar í minst ein mánaða. Spyr á SU-skrivstovuni, um tú vilt vita meira um SU-stuðul til supplering. SU-stuðul verður bert veittur teimum, ið hava tørv á tí. Hetta merkir, at tú ikki kanst tjena óavmarkað við síðuna av studninginum. Les meira um tað í næstu greinini. At enda er tað ein treyt, at útbúgvingin skal geva vinnuførleika í Danmark.

Fyri at fáa studning til privatar útbúgvingar í Danmark er neyðugt, at Undirvísingarmálaráðið góðkennir útbúgvingina. Á www.su.dk er eisini ein listi, sum vísir, hvørjar útbúgvingar geva rætt til studning. Í Norðurlondunum fáa føroyingar SU-stuðul eins og aðrir danskir ríkisborgarar, t.v.s. at føroyingar, sum lesa í øðrum Norðurlondum enn Danmark, eisini fáa stuðul úr Danmark alla útbúgvingartíðina.

Treytirnar fyri at fáa stuðul eru á leið tær somu, sum eru galdandi fyri útbúgvingar í Danmark. Tó er ein munur, at útbúgvingin skal vara minst eitt óslitið lestrarár. »

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

UPPHÆDDIR

lestrarhjálp íblástur

Upphædd pr. mánaða

Heimabúgvandi

2.728 kr.

Útibúgvandi

5.486 kr.

Ískoyti, einligir uppihaldarar

5.486 kr.

Ískoyti til uppihaldara, ið býr saman við øðrum SUmóttakara

2.192 kr.

Handikapp ískoyti

7.801 kr.

Lestrarlán

2.807 kr.

Sluttlán

7.240 kr.

Eyka SU-lán til uppihaldarar

1.405 kr.

MINST TIL AT: um tú velur at leggja SU-lán afturat studninginum, so skal hetta rindast aftur eftir loknan lesnað.

árgangur 01 — 215

íblástur lestrarhjálp

» SU-skipanin

M ONNUR LOND Føroyingar, ið velja at lesa uttan fyri Norðurlond, fáa eisini SU-stuðul úr Danmark, um útbúgvingin verður góðkend av SU-Styrelsen. Her skal tó viðmerkjast, at SU-stuðul bert verður latin haðani í fýra ár, men um tann lesandi uppfyllir kravið um tilknýti til Føroyar, veitir Stuðulsstovnurin eftir hetta lestrarstuðul í upp til eitt ár yvir ásetta lestrartíð. Upphæddin frá Stuðulsstovninum er altíð tann sama, sum verður veitt til hægri lestur í Føroyum (ÚS-stuðul), og møguleiki er eisini at taka lestrarlán haðani. Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu sum nevnt vera góðkend alment í lestrarlandinum. Tað merkir, at antin Undirvísingarmálaráðið ella ein annar egnaður umsjónarligur myndugleiki skal góðkenna tey.

M STUTT LESTRARUPPIHALD UTTANLANDS Um tú t.d. tekur eina útbúgving í Danmark, er eisini møguligt at taka SU-stuðulin við tær til onnur lond, um tú eitt nú kundi hugsað tær at tikið ein part av útbúgvingini aðra staðni. Treytin er tó, at lestraruppihaldið uttanlands er liður í tíni donsku útbúgving, og at tað

216 — Fjølnir2012

Umframt hetta skal eisini góðkenning til frá donsku myndugleikunum (SU-Styrelsen), áðrenn tú eigur rætt til studning. Í hvørjum einstøkum føri er tí neyðugt at kanna, um lestrarstovnurin er góðkendur ella í øðrum føri søkja um góðkenning hjá uttanlandsdeildini hjá SU-Styrelsen. Tað er møguligt at søkja um góðkenning, sjálvt um tú ikki longu ert upptikin við lærustovnin.

Minst til at søkja um góðkenning í góðari tíð, tí tað kann taka rættiliga langa tíð at avgreiða tílíkar umsóknir, tá størsta trýstið er á SU-Styrelsen.

Bert útbúgvingar, ið geva vanligan vinnuførleika í Danmark, verða heimilaðar. Tvær ferðir um árið er neyðugt at senda váttan úr útlandinum til SU-styrelsen um, at tú ert lestrarvirkin. Um hetta ikki verður gjørt, fært tú ongan studning. Annars eru treytirnar so at siga tær somu sum í Danmark og hinum Norðurlondunum.

frammanundan er góðkent av útbúgvingarstovninum í Danmark sum góðskrivaður partur av útbúgvingini. Um eitt lestraruppihald uttanlands í eitt ár bert góðskrivar tær eitt hálvt ár í donsku útbúgvingini, fært tú bert SU til eitt hálvt ár. Legg til merkis, at í hesum førinum er tað einstaka útbúgvingarstaðið, har tú lesur, og ikki SUStyrelsen, ið ger av, um lestraruppihald uttanlands verða góðkend.

vitja okkum á: mfs.fo

SU-skipanin «

M MANNAGONGD Áðrenn tú fert úr Føroyum, mást tú at fara á heimstaðarkommununa at boða frá flyting. Har fært tú at vita, hvussu tú bert teg at við pappírsarbeiði o.ø., alt eftir, hvat land tú flytur til. Tú kanst undir ongum umstøðum fáa útgoldnan SU-stuðul, um tú ikki hevur eitt danskt P-tal - tað sonevnda CPRnummarið. Tí er eitt tað fyrsta, tú eigur at minnast til, tá tú flytur av landinum í útbúgvingarørindum, at fáa eitt danskt cpr-nummar, um tú ikki longu hevur eitt. Legg væl til merkis, at neyðugt er eisini við einum donskum CPR-nummari, sjálvt um tú fert aðrastaðni enn til Danmarkar at lesa. Í tílíkum føri útvegar SU tí lesandi eitt CPR-nummar frá Frederiksberg kommunu, har SUstyrelsen hevur heimabústað.

Um tú flytur til Danmarkar at lesa, kanst tú ikki fáa eitt CPR-nummar, fyrrenn tú hevur fingið ein bústað.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Av tí sama noyðast nógv at fáa sær ein c/o bústað hjá onkrum tey kenna, tí tað kann ofta vera torført at finna nakað at búgva í. CPR-nummarið er fortreytin fyri so at siga øllum veitingum og tænastum í Danmark, so tú kemur ikki langt uttan eitt slíkt. Tí er neyðugt beinanvegin at kunna vísa á ein bústað.

Søk SU skjótast til ber! Tú kanst tó í fyrsta lagi søkja SU, tá tú veitst, at tú ert sloppin inn á eina útbúgving, so tá er at gera skjótt av! Søkjast kann ikki við afturvirkandi kraft, men um umsóknin er latin inn rættstundis, so fært tú útgjald við afturvirkandi kraft. Søk eisini, hóast tú enn ikki hevur fingið tær eitt cprnummar, tí so er umsóknin komin inn rættstundis! Ofta kann ganga nakað av tíð, áðrenn umsóknin kemur ígjøgnum fyrstu ferð, orsakað av stóra trýstinum á SU-Styrelsen serliga í august og september. Tískil

lestrarhjálp íblástur

er gott at hava nakað av peningi við at klára seg fyri ta fyrstu tíðina.

Søkjast kann bert ígjøgnum heimasíðuna hjá SU – www.su.dk.

Tú skal tá velja ”minSU”. Fyri at kunna nýta ”minSU” skal tú hava eitt ”NemID” – sí www.nemid.nu. Og fyri at kunna fáa eitt ”NemID” skal tú hava danskt CPR-nummar. So tí skulu øll tey, ið ikki hava danskt CPR-nummar senda ein teldupost til su@su.dk, og fortelja teimum 1) hvønn statsborgaraskap tey hava (føroyskan/danskan), 2) á hvørjum skúla tey skulu lesa á, og 3) hvar tey búgva. Síðani sendir SU ein teldupost aftur til tín, har nærri verður greitt frá hvussu farast skal fram. Send teldupostin til su@su.dk skjótast til ber, tí so ert tú skrásettur hjá SU, og hevur rætt til SU frá tí degnum. Tú kanst ikki fáa SU fyri tíðina áðrenn tú bleiv skrásettur hjá SU, sjálvt um tú vart undir útbúgving tá. »

árgangur 01 — 217

íblástur lestrarhjálp

» SU-skipanin

M KLIPPIKORTIÐ

M SKATTUR

SU-skipanin verður vanliga umtalað sum ein klippikortsskipan, har ein mánaður svarar til eitt klipp. Øll lesandi á hægri lærustovni fáa klipp til eitt ár afturat ásettu lestrartíðini. Um lestrartíðin eitt nú er fimm ár, fæst sostatt stuðul til seks ár ella 70 klipp (bert 10 klipp til seinasta lestrarárið).

Studningurin frá SU er skattskyldug A-inntøka, men verður ikki roknað sum arbeiðsinntøka. Tað merkir, at R-frádrátturin (sí grein um R-frádrátt) ikki kann nýtast í samband við skattingina av SU-útgjaldinum.

Skatturin verður drigin frá studninginum, áðrenn hann verður útgoldin. Um tú onga inntøku hevur við síðuna av, liggur skatturin um 600 kr. um mánaðin.

SU-styrelsen fær upplýsingar um skattin hjá tí einstaka frá skattamyndugleikunum. Hesar upplýsingar verða nýttar at rokna skattin eftir, og tú fært á hvørjum ári eina uppgerð frá SU við útrokningargrundarlagnum.

Um upplýsingarnir ikki eru rættir, er tað tín egna skylda at boða skattamyndugleikunum frá. Tó eru skattaviðurskiftini ikki tey somu, um viðkomandi er lesandi uttanfyri Norðurlond, tí har verður inntøka uttanfyri ríkið, har viðkomandi lesur, ikki skattað, t.v.s. at SU verður ikki skattað. Sí eisini www.taks.fo.

Møguligt er at fáa eyka klipp t.d. í samband við álvarsama sjúku ella í samband við studentapolitiskt arbeiði, t.d. MFS-arbeiði. SU-myndugleikarnir skulu góðkenna hesi málini í hvørjum einstøkum føri sær.

Um tú skiftir útbúgving, ber ikki til at fáa eyka klipp.

Klippini frá fyrru útbúgvingini verða sostatt drigin frá samlaða talinum á klippum til nýggju útbúgvingina. Tað merkir, at um tú skiftir útbúgving eftir tvey ár og velur at byrja eina nýggja útbúgving, sum er ásett til fimm ár, so kemur tú at vanta klipp til seinasta lestrarárið.

M AFTURRINDAN AV LÁNUNUM Tá tú ert liðug/ur at lesa, skalt tú rinda lánið aftur. Tað er Økonomistyrelsen, sum stendur fyri umsitingini, rentunum og afturrindanini av lánunum. Nær afturrindanin skal byrja er tengt at, hvat lán talan er um. Vanliga skalt tú byrja at gjalda aftur 1. januar árið eftir inniverandi ár, sum tú ert liðug/ur. T.v.s. um tú t.d. verður liðug/ur 30. juni 2014, skalt tú byrja at rinda lánið aftur 1. januar 2015. Tú fært boð frá Økonomistyrelsen, tá tú skalt byrja at rinda aftur, men tað letur seg eisini gera at rinda aftur áðrenn tíðina.

218 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

SU-skipanin «

M LESTRARLÁN Um tú gongur á eini útbúgving, ið gevur rætt til SUstuðul, hevur tú møguleika at søkja SU-lán. SU arbeiðir við tveimum ymsum lánum: Lestrarlán og sluttlán. Fyri bæði lánini er galdandi, at tú lænir eina fasta upphædd hvønn mánað, og í báðum førum er galdandi, at tú skalt afturrinda lánið, tá tú ert liðug/ur at lesa. Eingin skattur skal gjaldast av hesum lánunum.

Lestrarlánið er hugsað sum eitt ískoyti til SU-stuðulin, og kann hetta vera ein góð hjálp hjá teimum, sum einki arbeiði hava við síðuna av lestrinum og tískil møguliga eina tronga fíggjarstøðu. Lestrarlán kann einans veitast, um tú samstundis fært SU-stuðul. Tað merkir, at um tú velur studningin frá ein mánað, so kanst tú heldur ikki fáa lán. Um tú hevur brúkt øll tey tillutaðu klippini, kanst tú heldur ikki fáa lestrarlán. Tá ber í staðin til at fáa sluttlán.

lestrarhjálp íblástur

Sluttlán kann einans veitast, um tú hevur brúkt øll klippini á klippikortinum, og tað verður einans latið til seinastu 12 mánaðirnar av útbúgvingini. Tað merkir, at útbúgvingarstaðið skal vátta, at tú kanst verða liðug/ur við útbúgvingina innan teir 12 mánaðirnar. Men tú velur sjálvur um tað skal verða endin av bachelorútbúgvingini, kandidatútbúgvingini, ella partvís av báðum. Hetta kemst av, at bachelor- og kandidatútbúgving eru roknað sum hvør sín útbúgving. Í dag fáast neyvan bíligari lán enn lestrarlánini, og treytirnar eru lagaligar. Tó er av stórum týdningi at hava við í tonkunum, at lánið sjálvsagt skal rindast aftur.

Tey eru eisini mong, ið noyðast at stríðast í nógv ár at gjalda lánið aftur eftir lokna útbúgving, so hugsa teg um meira enn eina ferð, tá tú fyrstu ferð umhugsar at taka lestrarlán.

M NÆRRI UPPLÝSINGAR Henda greinin er ætlað at geva tær eitt innlit í, hvussu SU-skipanin er uppbygd og hvussu hon virkar. Øll viðurskifti eru ikki nevnd í greinini, men tú kanst venda tær SU-skrivstovuna á útbúgvingarstovninum, har tú ætlar at byrja at lesa. Um tú skalt aðrastaðni enn til Dan-

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

markar, kanst tú venda tær til uttanlandsdeildina hjá SU. Annars er heimasíðan hjá SU-Styrelsen rættiliga góð og gevur neyvar upplýsingar um flestu viðurskifti : www. su.dk. Tú kanst eisini venda tær til Ráðgevingina fyri føroyingar í Danmark: www.radgevingin.dk. C

árgangur 01 — 219

íblástur lestrarhjálp

» føroyafrádráttur

» FÍGGJARLIG LESTRARSTAÐ VIÐURSKIFTI – DANMARK

Birita í Dali Lesur Lesur scient.

FØROYAFRÁDRÁTTUR

pol á Københavns Universitet Aldur: 25

Er av Tvøroyri, búsitandi í Keypmannahavn biritadali@ hotmail.com

HVAT ER FØROYAFRÁDRÁTTUR? Føroyafrádrátturin er ein serligur skattafrádráttur ið kann játtast føroyskum lesandi í Norðurlondum, um ávísar treytir eru loknar. Frádrátturin er heimiðlaður í norðurlendsku skatta-avtaluni artikel 20 og tilhoyrandi protokol: lov nr.

190

af

12/03/1997,

lov om indgåelse

af dobbeltbeskatningsoverenskomst mellem de

Um tú hevur

nordiske lande.

spurningar viðvíkjandi føroyafrádrátti, ert tú vælkomin at venda tær til Ráðgevingina fyri føroyingar í Danmark.

Ráðgevingin hevur

TREYTIR: Høvuðstreytirnar fyri at fáa føroyafrádrátt eru hesar:

hollan kunnleika og

• at tú var búsitandi í føroyum, áðrenn

drúgvar royndir á

flytingina til lestrarlandið

hesum økinum. www.radgevingin.dk

• at uppihaldið í lestrarlandinum er fyribils í lestrarørindum

• at tú ikki hevur eina útbúgving (kompetancegevandi) frammanundan • at tú ikki hevur uppihildið tær í lestrarlandinum í meira enn 6 mánaðir áðrenn lesturin byrjar

220 — Fjølnir2012

ERU UNDANTØK? Tað eru undantøk frá treytini um at tú ikki má hava eina kompetancegevandi útbúgving frammanundan.

Serliga har talan er um eina samanhangandi útbúgvingarætlan, har partar av útbúgvingini eru kompetance- gevandi.

Set teg í samband við Ráðgevingina og fá nærri at vita um undantøkini.

HVUSSU STÓRUR ER FØROYAFRÁDRÁTTURIN? Fyri ár 2008 er føroyafrádrátt- urin uppá 71.000 kr. í Danmark. Í hinum norðanlondunum er upp- hæddin ein onnur, so spyr á skattakontórinum í teirri komm- ununi, tú flytir til.

Um tú bert er undir útbúgving ein part av árinum verður frá- drátturin lutfalsliga minni, tað vil siga, um tú t.d. flytur til Dan- markar 1. sep. og byrjar at lesa tá, fært tú ein frádrátt uppá 4/12 av teimum 71.000 kr., tí tá eru bert 4 mánaðir eftir av árinum. Umframt føroyafrádráttin hevur tú rætt til persónsfrádrátt, rentu- frádrátt v.m.

vitja okkum á: mfs.fo

føroyafrádráttur «

lestrarhjálp íblástur

Føroyafrádrátturin er ein serligur skattafrádráttur ið kann játtast føroyskum lesandi í Norðurlondum, um ávísar treytir eru loknar HVUSSU FÁI EG FØROYAFRÁDRÁTT?

KANN FØROYAFRÁDRÁTTUR NÝTAST TIL SU?

Tú skalt venda tær til skattamyndugleikarnar í kommununi har tú býrt. Í summum kommunum hava tey eina uttanlandadeild / specialligning sum umsitir føroyafrádráttin.

Nei, føroyafrádráttur kann bert nýtast til arbeiðsinntøku. Tú kemur sostatt til at gjalda vanligan skatt av SU. Sambært dupultskattaavtaluni kann føroyafrádráttur bert nýtast til inntøkur, sum koma undir heitið: ”Vederlag for tjenesteydelser”.

greið frá:

M M

at tú er føroyingur undir útbúgving

M

at tú ætlar tær heim aftaná loknan

at tú hevur eina inntøku, sum tú søkir føroyafrádrátt (færøfradrag) til

mála ella annað prógv.

Sjálvt um tú hevur fingið føroyafrádrátt á forskudopgørelsen/ skattakortinum skalt tú minnast til at skriva føroyafrádráttin á sjálvuppgávuna undir teigin: ”andre ligningsmæssige fradrag”. Annars fært tú ikki føroyafrá- dráttin við í ársuppgerðini og úrslitið verður ein skattarokning í staðin. Tað gongur sostatt ikki automatiskt.

at føroyafrádráttur skal søkjast á

UM TÚ IKKI FERT HEIM

lestur minst til:

M

M

SJÁLVUPPGÁVA OG FØROYAFRÁDRÁTTUR

at hava skjalprógv fyri at tú ert undir útbúgving við. lestrarkort, lærusátt-

hvørjum ári.

UM TÚ FÆRT NOKTAÐ FØROYAFRÁDRÁTT Um skattamyndugleikarnir nokta tær føroyafrádrátt hevur tú rætt til at fáa eina skrivliga grundgeving.

Vend tær síðani til Ráðgevingina fyri at vita um grundgevingin fyri noktilsi er røtt.

HVUSSU LEINGI? Tú hevur rætt til frádrátt so leingi tú lesur og lestartíðin heldur seg innan fyri normeraðu lestrartíðini + 2 ár.

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Høvuðstreytin fyri at fáa føroyafrádrátt er, at tú ert í lestrarlandinum fyribils í lestrarørindum. Tað merkir, at frá tí degi tú avgerð ikki at fara heim aftaná loknan lestur, hevur tú ikki rætt til føroyafrádrátt longur.

Um tú gevst ella ert liðug/ur at lesa og gert av at verða í landin- um, er ikki lógarheimild fyri at krevja peningin aftur. Fært tú trupulleikar í hesum sambandi, so vend tær til Ráðgevingina. Minst til ikki at nýta skatta-kort við føroyafrádrátti aftan á loknan lestur. Tú skalt hava eitt nýtt skattakort. C

árgangur 01 — 221

íblástur lestrarhjálp

» full skattaskylda í føroyum

» FÍGGJARLIG LESTRARSTAÐ VIÐURSKIFTI – DANMARK

Jógvan Svabo Samulesen Lesur cand.jur. á Københavns Universitet Aldur: 30

FULL SKATTASKYLDA Í FØROYUM

Úr Klaksvík, Búsitandi í Keypmannahavn jogvans@gmail.com

Føroyingar, ið lesa uttanlands, kunnu søkja um at varðveita fulla skattskyldu í Føroyum.

Hetta gevur tær rætt til vanligan persónsfrádrátt o.a., tá tú arbeiðir í Føroyum t.d. í summarfrítíðini.

Føroyski skattastigin er soleiðis, at eingin kommunuskattur verður roknaður av teimum fyrstu 30.000 kr (2011). Tað er tí altíð eitt gott hugskot at søkja um at koma undir fulla skattskyldu, sjálvt um tú ikki ert vís í at fáa arbeiði í Føroyum.

Toll- og Skattstova Føroya hevur útgivið ein faldara um m.a. hesi viðurskifti (“Hvussu verður við skattskylduni tá flutt verður úr

222 — Fjølnir2012

Føroyum”). Um tú ynskir meira upplýsingar um hetta, kanst tú venda tær til TAKS ella LFÚ- ráðgevingina fyri at frætta meira.

Umsóknarblaðið hesum viðvíkjandi fæst frá Toll- og Skattstovuni, og tað kann eisini latast inn, áðrenn tú flytur uttanlands.

Einans útisetar í góðkendum útbúgvingum, sum hava búð meira enn 4 ár í Føroyum,

vitja okkum á: mfs.fo

full skattaskylda í føroyum «

lestrarhjálp íblástur

kunnu koma undir fulla skattskyldu í Føroyum.

Fyri nøkrum árum síðani vórðu reglurnar broyttar eftir áheitan frá MFS, soleiðis at tær einans nýtist at søkja um fulla skattskyldu eina ferð. Broytingarnar vóru hesar: Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur eftir á-heitan frá Meginfelag Føroyskra Studenta endurskoðað kunngerð nr. 15 frá 19. juli 1989 frá Líkningarráð Føroya um lesandi og lærlingar uttanlands.

MFS vísti á, at fleiri av ásetingunum í kunngerðini hava avmarkað lestrarvirksemið hjá teirra limum.

Fíggjarmálastýrið hevur tí í samráði við Toll- og Skattstovu Føroya gjørt eina nýggja kunngerð, sum tekur av flestu av hesum avmarkingum. Størstu broytingarnar í nýggju kunngerðini eru:

1) at tað nú verður gjørligt hjá lesandi at skifta útbúgving uttan at missa rættin til føroysku skattskylduna

2) at tað nú ber til at nema sær eina útbúgving afturat uttan at missa føroysku skattskylduna

3) at tað nú er nóg mikið, at lesandi við byrjan av útbúgvingini skjalprógva, at tey byrja upp á eina útbúgving. lesandi skulu tó altíð kunna prógva, at tey eru lestrarvirkin, um TAKS biðjur um hetta. lesandi skulu eisini framvegis boða TAKS frá um møguligar broytingar í útbúgvingini

Størsti fyrimunurin hjá føroyskum lesandi uttanlands av at varðveita føroysku skattskyld- una er, at tá sleppur hin lesandi undan at verða avmarkað skattskyldugur – tvs.

42,5% í skatti av bruttoinntøkuni - um arbeitt verður í Føroyum í t.d. summarfrítíðini. Ístaðin fáa tey lesandi sum fult skattskyldug rætt til botnfrádrátt (30.000 kr.) í inntøkuni. Frádrátturin verður harumframt trektur fult út frá inntøkuni beinanvegin. Vanligt er annars at býta frádráttin javnt út á árið. C

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 223

íblástur lestrarhjálp

» prógvið ikki sum ætlað?

» SUPPLERING LESTRARSTAÐ – DANMARK

Rannvá Clementsen

Lesur: Lesur cand. jur. á Københavns Universitet Aldur: 22

Prógvið ikki sum ætlað?

Úr Tórshavn, búsitandi í Reykjavík

rannvac@gmail.com

Hugsa so "supplering" Tað ótrúðliga er hent: Tú hevur funnið

hava tikið endaliga støðu. Eisini er hetta skilagott til tey, ið kanska eru eitt sindur skúlatroytt, og fegin vilja taka sær stundir til at taka sær av løttum og/ella arbeiða eitt sindur, áðrenn leiðin gongur víðari til hægri lesnað.

At supplera [sagnorð; úr latín: supplere: at

Til tey ótolnu Tað ber eisini til at turbo-

dreymaútbúgvingina! Fantastiskt, genialt, frálíkt! Men so finnur tú út av, at tú ikki lúkar upptøkutreytirnar. Kanska krevja tey støddfrøði A, enskt A ella okkurt heilt triðja. Og tú manglar júst ta lærugreinina...

Men fall ikki í fátt! Tú kanst altíð supplera. fylla út] Tú avgert sjálv/ur, hvussu tú velur at supplera. Nógvir miðnámsskúlanæmingar velja at supplera eina ella fleiri lærugreinir upp á eitt heilt skúlaár. Á henda hátt gongur tú til tímar akkurát sum vanligt, tá ið tú gekk á miðnámsskúla, tó at tú nú hevur færri tímar.

Henda loysnin er ófør til tey, ið kanska vita nøkulunda hvat tey skulu lesa, men enn ikki

224 — Fjølnir2012

supplera. Hetta merkir, at tú í eitt stutt tíðarskeið tekur eitt turbo-skeið í t.d. støddfrøði á A-stigi. Tað eru vanliga tey eitt sindur ótolnu, tey ið ikki kunnu bíða til næsta ár at byrja á dreymaútbúgving síni, ið velja henda møguleikan. Hesi gera seg lidnan við miðnámsskúlan í juni, supplera í juli/august og byrja síðan á universitetinum í september. 1, 2, 3 liðugt!

vitja okkum á: mfs.fo

prógvið ikki sum ætlað? «

Kvøldskúli. Er tað ikki har, tey læra um pottamáling?

Treytað upptøka Flest øll universitet

loyva teirra umsøkjarum at senda supplerings-prógvið aftan á sjálva umsóknina. Tað er sostatt ikki neyðugt vera byrjað/ur at supplera, tá ið tú søkir inn á universitetið.

Aloftast loyva universitetini treytaða upptøku t.v.s. tey loyva tær inn, men upptøkan er treytað av, at tú supplerar eina ávísa lærugrein.

Supplering í Føroyum: Til ber at taka

lærugreinir sum stakgreinalesandi ella sum sjálvlesandi. Munurin á

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

hesum báðum er, at sum sjálvlesandi hevur tú onga skúlagongd t.v.s. tú lesur sjálv/ur pensum gjøgnum árið og fer síðani upp til próvtøku.

Um tú hinvegin velur at gerast stakgreinalesandi, hevur tú undirvísing, áðrenn farið verður upp til próvtøku við árslok. Vend tær til avvarandi skúla og hoyr nærri um júst teirra tilboð.

Kvøldskúli. Er tað ikki har, tey læra um pottamáling? Nei, ikki bara!

Møguleiki er fyri at taka ávísar lærugreinar á kvøldskúla. Tað er hin einstaki kvøldskúlin, ið bjóðar út lærugreinir. Vend tær til tín kvøldskúla fyri at hoyra nærri um tilboðini.

Supplering í Danmark:Eitt alternativ

til at supplera í Føroyum, er danska skipanin Gymnasial Supplering, stytt GS. Henda skipan bjóðar nógvar ymiskar pakkaloysnir.

M.a. bjóða tey summarskeið, har tú kanst taka eina lærugrein í

lestrarhjálp íblástur

summarfrítíðini, í staðin fyri at seta eitt heilt ár av til at supplera í. Á summarskeiðum er tó bert gjørligt at supplera eina lærugrein á einum stigi í senn. Sí tilboð og freistir á www. gsdanmark.dk.

Statens Uddannelsesstøtte (SU):

Til ber at fáa studning meðan tú supplerar í Danmark. Hetta tó bert, um tú lúkar ávísar treytir.

M.a. skalt tú minimum ganga 15 tímar um vikuna í skúla. Sí annars heimasíðuna hjá SU-styrelsen www. su.dk.

Ráðgevingin fyri føroyingar í Damark

Ráðgevingin veitir føroyingum í Danmark hjálp og vegleiðing í ivamálum m.a. viðvíkjandi lestri.

Lesandi kunnu venda sær til Ráðgevingina við spurningum m.a. um SU, føroyafrádrátt og øðrum praktiskum viðurskiftum viðvíkjandi flyting til Danmark. Sí annars heimasíðuna www.radgevingin.dk.

árgangur 01 — 225

íblástur lestrarhjálp

» ískoytismøguleikar í føroyum aftaná miðnámsskúla

» SUPPLERING LESTRARSTAÐ – DANMARK

Holger Arnbjerg Ársins Pisa Altjóða Skrivstovan

Ískoytismøguleikar í Føroum aftaná miðnámsskúla.

www.ask.fo

Eftir lokna miðnámsútbúgving er viðhvørt neyðugt at leggja nakrar lærugreinar afturat fyri at lúka tilskilaðu krøvini hjá hægri lærustovnum.

Tað eru ymiskir møguleikar at leggja lærugreinar afturat bæði í Føroyum og sum fjarlestur.

226 — Fjølnir2012

1 Um tað er pláss í flokkinum, ber til at vera stakgreinalesandi á miðnámsskúlunum.

Ein stakgreinalesandi fylgir vanligu undirvísingini hjá einum flokki í eitt ár. Tað ber til at taka eina ella fleiri lærugreinar.

Søk í góðari tíð. Lesandi við heimabúgvandi børnum undir 10 ár koma undir ÚS reglugerðina um heiltíðarlestur, um tey lesa í minsta lagi 16 tímar um vikuna.

fáa vegleiðing í upp til 3 tímar frá læraranum í lærugreinini, viðkomandi lærari eisini er próvhoyrari.

2 Tað ber til at vera sjálvlesandi.

Tilmeldingarfreistin er í februar, og próvtøkan er í mai/juni. Sjálvlesandi kunnu

4 Ein annar møguleiki fyri ískoytislesna í Føroyum, er at vera fjarlesandi í Danmark.

Nærri kunning fæst á www.vucflex.dk C

3 Kvøldskúlin bjóðar nakrar lærugreinar, ofta tær vanligu ískoytislærugreinarna, t.d. støddfrøði. Miðnámsskúlarnir hava eisini nøkur tilboð um ískoytislesnað, sum tað ber til at taka um kvøldarnar.

vitja okkum á: mfs.fo

nordplus «

lestrarhjálp íblástur

» NORDPLUS

Holger Arnbjerg Ársins Pisa Altjóða Skrivstovan www.ask.fo

Les meira um Nordplusskipanirnar

Nordplus Sum lesandi í Føroyum hevur tú góðar møguleikar at taka eitt skifti – vanliga ½ ár – í einum øðrum norðurlendskum ella baltiskum landi.

her: http://www.iu.dk

Ætlanin við Nordplus skipanunum er at styrkja norðurlendskabaltiska felagsskapin og samleikan við støði í søguligu, mentanarligu demokratisku felagseyðkennunum hjá londunum.

Skipanirnar eru ætlaðar til undirvísing á øllum stigum.

Nordplus

Endamálið við Nordplus Videregående er at styrkja flytføri og samstarv millum hægru lærustovnarnar hjá luttakandi londunum. Grønland, Áland og Føroyar luttaka á jøvnum føti við teimum fimm norðurlendsku og trimum baltisku londunum, sum eru við í Nordplusskipanini.

Tá tú fert avstað við Nordplus skipanini, fært tú eitt ókeypis lestrarpláss og harafturat stuðul til ferð og uppihald.

Lestraruppihøld í Norðurlondum fara oftast ígjøgnum Nordplusskipanina, sum er samansett av fakligum netverkum.

Um títt fak ikki hevur eitt netverk í

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Nordplus, kanst tú søkja um at fara ígjøgnum det tværfaglige netværk, Nordlys. Spyr á www.ask.fo – Altjóða Skrivstovan.

Mannagongdin kann vera hendan:

Tú finnur eitt útbúgvingarstað, og kannar møguleikarnar til at søkja inn til tað, sum tú kundi hugsað tær.

Tað, sum tú søkir inn til, skal vera góðkent frammanundan av tínum lestrarstaði, soleiðis at tín lestrartíð ikki verður longd, og títt útlendska lestraruppihald verður partur av tínum lestri. C

Les meira um Nordplusskipanirnar her: ht t p: // w w w. iu . d k /pro g r a m me r- o gtilskud/norden/nordplus

árgangur 01 — 227

íblástur lestrarhjálp

» erasmus

» ÚTVEKSLING LESTRARSTAÐ – DANMARK

Holger Arnbjerg Ársins Pisa Altjóða Skrivstovan www.ask.fo

Erasmus Skiftislestur í einum øðrum evropeiskum landi? Hevur tú hug at taka ein part av tí útbúgving, ið tú ert farin í holt við, í einum øðrum landi í Evropa, so er vert at umhugsa Erasmus-skipanina.

Erasmusskipanin er partur av Lívslong Læring rammuskránni, ella “Lifelong Learning Programme” (LLP), ið er ein útbúgvingarskipan hjá ES. Við hesi skipan hevur Evropa Kommissiónin megnað at savnað øll síni fjølbroyttu átøk innan útbúgving og upplæring í eina samlaða heild við heitinum: “The Lifelong Learning Programme”. Serskráin Erasmus er

228 — Fjølnir2012

flaggskipið hjá ES innan hægri útbúgving.

Skipanin eggjar lesandi og starvsfólkum við hægri lærustovnar at taka part av útbúgving síni ella at arbeiða á universiteti í øðrum ES-landi í eitt tíðarskeið. Talan kann m.a. vera um lesnað sum skiftisnæmingur, málskeið, intensiv skeið, fyrireikandi fundir, verkætlanarsamstarv og umbýti av lærarum og øðrum starvsfólki.

vitja okkum á: mfs.fo

erasmus «

lestrarhjálp íblástur

fakulteti ber til at søkja um eitt Erasmus skiftisuppihald eftir einum ári, men í flestu førum skal ein hava lisið í minst tvey ár – og ofta longri enn tað - áðrenn ein kann fara í holt við skiftislesnað við hesi skipan. Skipanin er bert galdandi í ES-londum og londum, sum eru við í EBS samstarvinum. (EBS stendur fyri Evropiskt Búskaparligt Samstarv).

Um tú ert áhugað/ur í hesi skipan og ert lesandi á einum universiteti, ið er við í Erasmussamstarvinum, so skalt tú seta teg í samband við altjóða skrivstovuna á staðnum. Tey hava fastar mannagongdir við umsóknum o.ø hesum viðvíkjandi og drúgvar royndir við vegleiðing á økinum. Les meira um møguleikar, upptøkukrøv, luttakaralond, praktisk viðurskifti, royndir hjá øðrum, umsóknarfreist o.a. á: http://ec.europa.eu/education/lifelonglearning-programme/doc80_en.htm

Kunnu lesandi á Setrinum fara út í heim við Erasmus?

Nei, ikki við Erasmus, men lesandi í Føroyum hava aðrir og góðir møguleikar at fara út í heim sum skiftislesandi!

Við Erasmus ber til dømis til at koma á eitt ókeypis lestraruppihald á útlendskum lærustovni í 3 – 12 mánaðir og at søkja námsstyrk á umleið 200 evrur til eykaútreiðslur um mánaðin. Treytin er, at lesturin á útlendska læristovninum er partur av útbúgvng tíni á tí stovni, har tú ert

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

innskrivað/ur, og at hesin lestur er er góðkendur av fakulteti tínum frammanundan.

Erasmusavtalur ímillum ymisk universitet í Evropa eru vanliga tengdar at ávísum lærugreinaøkjum, so tí kunnu smávegis frávik vera frá lærugrein til lærugrein. Á onkrum

Vegna verandi støðu Føroya mótvegis ES, ber ikki til hjá lesandi á Fróðskaparsetri Føroya at søkja stuðul umvegis Erasmusskipanina, men um tú ert lesandi í Danmark, Bretlandi ella øðrum ES- og EBSlandi, so ber til hjá tær at gagnnýta hesa skipan. Tó skal undirstrikast, at um lesandi á Fróðskaparsetri Føroya

árgangur 01 — 229

íblástur lestrarhjálp

» erasmus

t.d. ynskja at taka eina lestrarhálvu (ella eina hálva lestrarhálvu) í einum øðrum landi á sama hátt sum ein Erasmuslesandi – t.e. sum ein góðskrivaðan part av tí útbúgving, ið

tú ert innskrivað/ur á í Føroyum – so er hetta avgjørt ein møguleiki, ið er verdur at hava í huga og gagnnýta.

Tosið við deild tykkara um hesir møguleikar, ella setið tykkum í

samband við Altjóða Skrivstovuna.

Søkjast kann um stuðul frá Studna til hetta endamál. Nærri upplýsingar um stuðul til skiftislestur fært tú á www.studni.fo C

Ókeypis lestrar uppihald á útlendskum lærustovni Ert tú føroyingur, ið lesur í einum evropeiskum landi, sum er við í Erasmus, kanst tú taka eitt skifti í einum øðrum luttakandi landi (Føroyar eru ikki við í hesi skipan).

Við Erasmus kanst tú sleppa á eitt ókeypis lestraruppihald í einum øðrum evropeiskum landi. Tú kanst søkja um eitt stipendium á 200 Euro um mánaðin til tína lestrarvist.

Hvørji krøv eru til ein Erasmus umsøkjara?

Tú skalt hava lisið í minst eitt ár, og onkuntíð heilt upp til trý ár, áðrenn tú sleppur av stað. Kanna á tínum faki, hvat er galdandi fyri teg.

Vistin skal kunna lestrargóðkennast (meritoverføres) og vera ein partur av tínum lesnaði. Fyri at fáa eitt Erasmus stipendium skulu 20 ECTS fyri hvørja hálvu av lestraruppihaldinum vera góðkend frammanundan.

Lestraruppihaldið skal vara 3 til 12 mánaðir.

Tú kanst bara fáa Erasmus stipendium eina ferð til eitt lestraruppihald og eina ferð til starvsvenjing.

Hvar kann eg fara?

Erasmus-avtalur eru lærugreinasermerkt. Tað merkir, at tú ferðast út uppá avtalur, sum tín lærustovnur hevur gjørt við onnur evropeisk fróðskaparsetur.

Allar avtalur hava ein fakligan samskipara. Tú skalt tosa við samskiparan, um tú hevur ein spurning til tað fakliga innihaldið av einari avtalu. Tað er týdningarmikið, at tú

230 — Fjølnir2012

vitja okkum á: mfs.fo

erasmus «

hevur kannað fakútboðið á teimum fróðskaparsetrunum tú ynskir at fara til, og hevur kunnað teg væl og virðiliga, áðrenn tú vendir tær til tín samskipara.

Hvat kann eg søkja um?

Tú søkir samstundis um ókeypis lestrarpláss á einum útlendskum fróðskaparsetri og um eitt Erasmus stipendium. Støddin á stipendiuminum skiftir frá ári til ár, men liggur á uml. 200 Euro um mánaðin. Í samband við títt Erasmus uppihald kanst tú eisini søkja um at sleppa á málskeið í tíðarskeiðnum áðrenn lestraruppihaldið.

Hvar og nær søki eg?

Freistin er 15. februar fyri alt fylgjandi akademiska árið. Tú skalt so statt longu søkja 15. februar, hóast tú ikki ætlar tær av stað fyrr enn um várið árið eftir.

Freistin er 15. februar fyri møglig avlopslestrarpláss og studning frá fyrsta umfari.

Minst til, at tú bara kann velja tey fróðskaparsetur, sum tín lærustovnur (deild) hevur avtalu við.

Tað er eitt krav, at tú frammanundan leggur eina góðkenning við av teimum fakunum tú vilt fylgja á vertsfróðskaparsetrinum. Góðkenningin skal vissa, at títt lestraruppihald í útlandinum kann sameinast við tín lestur á tínum fróðskaparsetri.

Set teg í samband við ta altjóða skrivstovuna fyri at fáa nærri frágreiðing. C

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

lestrarhjálp íblástur

Belgia Italia Spania Kýpros Lettland Bretland Danmark Litava Svøríki Estland Luksemborg Kekkia Finnland Malta Týskland Frankaríki Pólland Grikkaland Portugal Eysturríki Holland Slovakia Slovenia Írland Bulgaria Rumenia Noreg Ísland Liktinstein Turkaland Kroatia Sveis árgangur 01 — 231

íblástur lestrarhjálp

» málslig fyrireikingarskeið

» MÁLSKEIÐ LESTRARSTAÐ – DANMARK

Holger Arnbjerg Ársins Pisa Altjóða Skrivstovan www.ask.fo

Málslig fyrireikingarskeið Skipanin hjá Studna veitir stuðul til málslig fyrireikingarskeið til hægri útbúgvingar í ikki enskttalandi londum uttanfyri Norðurlond og er ætlað tær, ið ætlar at lesa hægri lestur í hesum londum.

Stuðulin verður í fyrstu atløgu veittur sum lán til skúlagjald og lán til livikostnað.

Til skúlagjaldið verður veitt lán, tó vanliga í mesta lagi kr. 20.000,00. Skúlagjaldið umfatar bert útreiðslur, ið hava beinleiðis við lesturin at gera. Til livikostnað verður veitt lán. Lánsupphæddin, ið verður veitt hvønn mánað er mánaðarliga studningsupphæddin, sum til eina og hvørja tíð verður veitt til hægri lestur í Føroyum – skúlaárið 2011/2012 er henda upphædd kr.

3.737,00.

232 — Fjølnir2012

Stuðulin verður í mesta lagi veittur í 6 mánaðir, men er talan um heilt fremmant mál, kann stuðul veitast í upp til 1 ár.

Tað serliga við hesi skipan er, at um tú, innan 15 mánaðir eftir at málsliga fyrireikingarskeiðið er endað, fert undir hægri lestur á lærustovni, har høvuðsmálið er tað sama, sum tað var á málsliga fyrireikingarskeiðnum, verða lánini umløgd til studning. Umleggingin verður framd, eftir at tú hevur tikið próvtøkurnar á fyrsta lestrarári í útbúgvingini.

vitja okkum á: mfs.fo

málslig fyrireikingarskeið «

lestrarhjálp íblástur

Treytir

Fyri at verða heimilað til studning eru niðanfyristandandi krøv til málsligu fyrireikingarskeiðini:

1. Skeiðini skulu vera málsliga førleikagevandi til hægri lestur. Hetta merkir, at luttøkan á skeiðnum ella tann endaliga próvtøkan á skeiðnum er á einum tílíkum støði, at tú nært tann málsliga førleikan, ið skal til fyri at lesa á hægri lærustovni. Skjalprógv, fyri at so er, má viðleggjast umsóknini.

2. Skeiðini skulu vera fulltíðarskeið við í minsta lagi 15 tímum um vikuna.

3. Skeiðini skulu eisini góðkennast av Studna.

Mannagongd

Best er at søkja um stuðul, áðrenn farið verður á málsliga fyrireikingarskeiðið. Umsóknarfreistin er tó fyrst úti, tá skeiðið endar. ”Umsóknarblað til málslig fyrireikingarskeið” verður saman við skjalprógvum Umsóknarblaðið

sent Studna. Her verður hugsað um skjalprógv fyri, at tú fært tann málsliga førleikan, ið skal til fyri at lesa á hægri lærustovni.

Um umsóknin verður játtað, fært tú saman við játtanarskrivinum eitt skuldarbræv við eini upphædd, sum svarar til kostnaðin, ið Studni veitir í láni til skúlagjaldið og láni til livikostnað. Tað er henda upphædd, ið seinni kann verða umløgd til studning. Í fyrsta umfari rindar tú skúlagjaldið. Skúlagjaldsparturin verður útgoldin, tá skuldarbrævið og kvittanin fyri at skúlagjaldið er goldið eru Studna í hendi. Livikostnaðarparturin verður útgoldin mánaðarliga. C Kelda: www.studni.fo

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

árgangur 01 — 233

íblástur lestrarhjálp

» ráðgevingin í danmark

» LESTRARSVEGLEIÐARAR LESTRARSTAÐ – DANMARK Í DANMARK

Jógvan Svabo Samulesen

RÁÐGEVINGIN Í DANMARK

Lesur cand.jur. á Københavns Universitet Aldur: 30 Úr Klaksvík, Búsitandi í Keypmannahavn jogvans@gmail.com

RÁÐGEVINGIN FYRI FØROYINGAR Í DANMARK

Vesterbrogade 17 A DK-1620 København V

Tel 33 23 99 80 Fax 33 23 92 34

E-mail: radgevingin@ radgevingin.dk Heimasíða: www. radgevingin.dk

OPIÐ ER: Mánadag, týsdag og hósdag: 11.30 - 15.30 Mikudag: 14.00 - 18.00 Fríggjadag er stongt.

234 — Fjølnir2012

Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark heldur til í Føroyahúsinum í Keypmannahavn, men er hóast hetta eitt tilboð til allar føroyingar, hvar teir so enn eru staddir. Á Ráðgevingini starvast tveir fryntligir og royndir sosialráðgevarar, ið veita føroyingum hjálp og vegleiðing í sosialum, persónligum og lestrarligum spurningum.

Tær kunna bjóða einum og hvørjum ráð og persónligan stuðul. Hevur tú trupuleikar á nevndu økjum, so kann tað vera til alstóra hjálp at kunna venda sær til køn fólk og

fáa loyst trupulleikarnar. Ráðgevararnir hava tagnarskyldu, eingin verður heldur skrásettur, og tí kanst tú óttaleyst venda tær til teirra - eisini anonymt. Ráðgevingin kann eisini hjálpa í viðurskiftum sum SU-stuðul, bústaðarmøguleikum, føroyafrádrátt, skattaviðurskifti, ískoyti, flyting, barnatilskot, arbeiðsloysisstuðul, bistandshálp osfr.

Kann ráðgevingin ikki loysa tínar trupulleikar, so kunnu ráðgevararnir vísa á aðrar møguleikar fyri hjálp og vegleiða um, hvagar tú kanst venda tær. C

vitja okkum á: mfs.fo

lestrarhjálp íblástur

facebook.com/meginfelagforoyskrastudenta

Studni tlf. 30 65 65 Hoyvíksvegur 72 fax 30 65 66 — 235 Postsmogaárgangur 3279 01studni@studni.f o FO - 110 Tórshavn www.studni.fo

At vera lesandi Vit í Eik bjóða tær ein pakka av tænastum, ið kunnu gera lívið hjá tær sum lesandi lættari, t.d. NemKontu, Kort, Netbanka og Lestrarkreditt við sera góðum treytum.

Les nærri um Ungdómspakkan á www.18-25.fo, har vit eisini hava góð ráð til tín, ið ætlar tær uttanlands at lesa.

www.18-25.fo