Forum
hranlivi sostojki. Do denes se identifikuvani okolu 50 razli~ni vidovi prepreki koi se koristat vo procesot na antimikrobnata za{tita vo industrijata za hrana. Vo proizvodstvoto na prirodnite kozmeti~ki preparati mikroorganizmite mo`e da bidat izlo`eni na sinergisti~koto dejstvuvawe na razli~ni fizi~ki i hemiski stresovi (prepreki) koi vklu~uvaat: niska ili visoka pH, niska vodena aktivnost aw, prisustvo na multifunkcionalni sostojki (organski kiselini, alkoholi i estri, eteri~ni masla) i post (mala hranliva vrednost na podlogata) (4). Site tie se nadovrzuvaat na pravilniot izbor na kontejnerot za finalniot prizvod (pr. pumpi i tubi namesto kutii) i principite na DPP (10). Formulaciite bez prisustvo na voda se odgovor na izbegnuvaweto na koristeweto na bilo kakov sistem ili na~in na antimikrobna za{tita, no za `al takvite formulacii ne odgovaraat za site tipovi na kozmeti~ki proizvodi. Samo prisustvoto na vlaga ka`uva mnogu malku za hemiskata i mikrobiolo{kata dinamika na sistemot, osven ako vlagata (koli~inata/koncentracijata na voda vo sistemot) potrebna za rast na odreden mikroorganizam ne e opredelena. Poprifatlivo e da se predvidi vrednosta na aw (vodenata aktivnost) na sistemot. aw e merliva vrednost, a minimalnite aw vrednosti koi dozvoluvaat rast na mikroorganizmite koi se od interes na kozmeti~kata industrija se poznati vo literaturata (0.8 - 0.9). aw e koli~nik na parcijalniot pritisok na rastvorot i parcijalniot pritisok na rastvoruva~ot - vodata ili broj~an izraz ednakov na relativnata vla`nost na atmosferata nad sistemot podelena so 100%. Bakteriite generalno opstanuvaat na povisoki aw vrednosti od kvasnicite, a tie od muvlite, {to uka`uva deka sekoj mikroorganizam ima karakteristi~en optimalen aw rang za rast vo dadeni uslovi na okolinata (podloga, temperatura, prisustvo na kis-
Farmacevtski informator
lorod, pH, prisustvo na inhibitori). Niskata vrednost na aw na sistemot sama po sebe e mo`no da ne e dovolna da gi uni{ti mikroorganizmite ili da go spre~i nivniot rast, odnosno pretstavuva samo eden faktor na stres (pre~ka). Pove}e sostojki vo formulacijata mo`e da ja namalat vrednosta na aw: humektanti (glicerol, sorbitol), {e}eri, neorganski soli, kiselini i bazi koi se koristat vo prilagoduvaweto na pH na formulacijata, hidrokoloidi (ksantan i guar guma) koi se koristat za zgolemuvawe na viskoznosta na formulacijata. Pove}e od 15% alkohol e efikasen vo inhibiraweto na rastot na mikroorganizmite, posebno koga pH na sredinata e kisela (<4.5), dodeka poniskite koncentracii pridonesuvaat vo za{titniot sistem na proizvodot. Nekoi surovini sodr`at zna~itelno koli~estvo na sol, kako na pr. proteinskite hidrolizati koi mo`e da sodr`at pove}e od 15% sol. Nekolku izve{tai poka`uvaat deka helatira~kite agensi funkcioniraat kako potencijatori ili sinergisti na sistemot za prezervacija (limonska kiselina). Tie gi vrzuvaat dvovalentnite i trivalentnite metalni joni koi dejstvuvaat kako prooksidansi i predizvikuvaat razgraduvawe na aromite, bojata i izgledot na kozmeti~kite formulacii. Dvovalentnite joni se potrebni kako enzimski kofaktori vo odr`uvaweto na integritetot na bakteriskiot yid na Gram-negativnite bakterii. Evaluacija na efikasnosta na antimikrobnata prezervacija na prirodnitekozmeti~kiproizvodi Primarnata cel na kreiraweto na prirodnite kozmeti~ki proizvodi e namaluvaweto na potencijalot za iritacija koj se dol`i na prisustvoto na hemiski sostojki. Antimikrobnata efikasnost na formulaciite so samoza{titata se temeli na kumulativniot stres vrz mikroorganizmite od strana na poedine~nite sostojki koi poseduvaat odredeni antimik-
robni svojstva. Efektot na kumulativniot stres vo taa smisla e sinergisti~ki i nelinearen. Za uspe{no prezerviran kozmeti~ki proizvod se smeta proizvod vo koj e onevozmo`en rastot na rutinskite test mikroorganizmi i drugi kontaminatori koi realno se o~ekuvaat da navlezat za vreme na proizvodstvoto kako i pri upotrebata na proizvodot od strana na korisnikot, me{anata flora ne poka`uva efekt na t.n. asocijativen rast - t.e. eden mikroorganizam da gi menuva uslovite vo sistemot i ovozmo`uva rast na drug mikroorganizam, mikroorganizmite ne poka`uvaat rast pri izlo`uvawe na uslovi koi realno se o~ekuvaat pri normalna upotreba/"zloupotreba" na proizvodot vklu~uvaj}i i razreduvawe so voda. Za formulatorot odlukata za toa koj sistem za prezervacija }e funkcionira najdobro voop{to ne e ednostavna, a selekcijata se pravi me|u poedine~nite sostojki i pomalku ili pove}e kompleksnite me{avini. Evaluacijata i sporeduvaweto na podatocite za MIC mo`e da bide prv ~ekor (2). Koncentracijata na multifunkcionalnite sostojki se prilagoduva vo soglasnost so primarnata funkcija i fizi~ko-hemiskite karakteristiki na formulacijata. Stepenot na rastvorlivost na sostojkite i migracijata vo masnata faza isto taka se zemaat predvid. Testiraweto na efikasnosta na sistemot za prezervacija vo celnatsa formulacija vo kone~niot kontejner se izveduva po istite kriteriumi kako za konvencionalno prezerviranite kozmeti~ki proizvodi (test za efikasnost na antimikrobna prezervacija).
Dipl.farmacevtGalinaAntevska
Koristenaliteratura 1.Ibarra F., Effective preservation with multifunctional naturals, Personal Care Magazine, September 2008 2. Ibarra Fernando, Christofer H. Johnson, Natural Preservation from Concepts in Nature, Cosmetic$Toiletries, March 2008, 81 3. ECOCERT official site (http://www.ecocert.com) 4. Jon J. Kabara, Donald S. Orth, "Preservative-Free and Self-Preserving Cosmetics and Drugs", New York: Marcel Dekker (1997) 5. Leonie Tait, Natural ingredients drive growth in cosmetics and toiletries, EuromonitorInternational, 27 Sept. 2005 6. http://www.kontrollierte-natude 7. Katie Bird, European harmonization of organic and naturals to become reality, Cosmetics, 04-Oct-2007 8. FDA Consumer magazine, Cosmetic safety: More Complex than at First Blush, November 1991; revise May 1995 9. http://decagon.com 10. Varvaresou A., Papageorgiou S., Selfpreserving cosmetics, Int.J. Cosmet. Sci. 2009 Mar.18
55