Expo Kunst uit Afrika

KUNST UIT AFRIKA Mbongeni Buthelezi Freddy Tsimba Simonet Biokou Benjamin Deguenon Kifouli Dossou Imigongo schilderijen

expo van 25 mei tot en met 1 juli 2018 in Muze’um L van 10 juni tot en met 1 juli enkel op zondag open

Mbongeni Buthelezi Freddy Tsimba Simonet Biokou Benjamin Deguenon Kifouli Dossou Imigongo schilderijen

KUNST UIT AFRIKA

WAT HEEFT ROESELARE MET AFRIKA? Deze expo is er gekomen naar aanleiding van de stedenband Roeselare – Dogbo.

Dogbo is een stad in het West-Afrikaanse land Benin. Beide steden werken sinds 2010 samen rond een aantal thema’ s zoals geboorteregistratie en de herinrichting van de markt. Het doel van een stedenband is dat beide steden kennis en ervaring uitwisselen.

Het land Benin heeft een rijke culturele traditie waar dans en muziek een heel prominente rol spelen. Vanuit deze rijkdom is de idee gegroeid om een expo op te zetten rond hedendaagse Afrikaanse kunst. Kunst zien we als een middel om op een andere manier naar het Afrikaanse continent te kijken.

We vonden met de Tse-Tse-Art Galerie in Gent een sterke partner om internationaal gerenommeerde kunst uit verschillende Afrikaanse landen te kunnen exposeren.

Laat je verrassen door de werken in deze expositie.

Ga zeker ook eens langs in Muze’um L. Van 10 tot en met 1 juli kan je er de Gueledemaskers van Kifouli Dossou bekijken.

BESTAAT ER ZOIETS ALS ‘AFRIKAANSE KUNST?’ Afrika is met stip het continent met de grootste diversiteit: 54 landen, 2000 talen en een cultureel patrimonium van het Rif tot Johannesburg, van de Amazigh tot de Zulu. Toch denken we over Afrika alsof het een land is en blijft onze mainstream kennis beperkt tot clichés.

Wanneer we vervolgens over Afrikaanse “kunst” praten, wordt het begrip nog meer beladen.

Iedereen kent de gigantische depots van het museum in Tervuren. Men vergaapt zich aan de maskers en beelden die, ontdaan van hun context, de kostuums, de muziek en handelingen voor ons Europeanen een zuiver esthetische uitstraling hebben. Toch werden de artefacten nooit met die uitsluitende bedoeling gemaakt en werden hun makers meer beschouwd als ambachtslui dan als kunstenaars.

De koloniale overheersing en de samengaande verwatering van tradities bracht een omwenteling teweeg: het oude vakmanschap werd reeds vroeg in de 20e eeuw verruild voor toeristenkunst, terwijl gaandeweg individuele kunstenaars op de voorgrond traden met eigen concepten, nieuwe technieken en een unieke emotie.

Het duurde echter vrij lang eer Afrikaanse kunstenaars een platform kregen in de door westerlingen gedomineerde kunstwereld. Pas in de late jaren ’80 trad men buiten de vaste paden en kwam er interesse voor kunstenaars van andere continenten.

Vandaag is de markt van de hedendaagse Afrikaanse kunst aan een steile opgang bezig, mede dankzij de organisatie van kunstbiënnales (Dakar, Bamako, Marrakesh, Johannesburg ), de groei van het aantal geïnteresseerde galeries en hun manifestaties (1:54 in Londen, New York en Marrakesh) en de oprichting van nieuwe centra voor hedendaagse kunst in een aantal Afrikaanse steden (Ouidah, Marrakesh, Bandjoun).

Het is de grote verdienste van Dirk Vercruysse dat hij meer dan tien jaar geleden, vanuit een grote passie voor het Afrikaanse continent, in Gent zijn galerie Tse-Tse-Art Galerie uit de grond stampte.

Zijn leidraad is het aangaan van een heel persoonlijke band met de kunstenaars en de verwondering voor hun originaliteit in vorm en techniek. Niet zelden gaat hij enige tijd ter plaatse logeren om de particuliere omstandigheden waarin de werken tot stand komen, te ontdekken. De mooie selectie voor deze tentoonstelling is van zijn hand.

De artiesten in deze tentoonstelling zijn afkomstig uit 3 verschillende regio’s: Benin in West-Afrika, Kongo en Rwanda in Centraal-Afrika en als derde regio Zuid-Afrika.

Gezien de particuliere band tussen de stad Roeselare en de gemeente Dogbo in Benin, wil ik graag afsluiten met een korte toelichting over dit land en meer bijzonder over de zuidelijke regio, de regio van de Fon, die vroeger bekend stond als het koninkrijk Dahomey.

Ontstaan in de 16e eeuw als een nederzetting op een plateau voorbij de moerassen van Abomey,

ontwikkelde zich een groot, gecentraliseerd koninkrijk. De koningen van Dahomey verwierven op korte tijd zwaar militair overwicht in de regio, omdat zij in het bezit kwamen van wapens in ruil voor slaven. Tijdens diezelfde periode verschenen immers Portugese, Franse en Nederlandse slavenhandelaars die er de driehoekshandel installeerden, die 300 jaar zou aanhouden.

30% van alle verhandelde slaven vertrokken vanuit de Slavenkust en gaven hiermee vorm aan de Afrikaanse diaspora naar de Caraïben en het Amerikaanse vasteland. Wat ze mee verspreidden was hun animistisch geloof dat foutief als “voodoo” wordt uitgesproken, maar eigenlijk “vodun” heet.

Van Nigeria over Benin, Togo tot Ghana, Haïti, Cuba tot Brazilië – in heel deze regio vindt men varianten op het vodungeloof, dat tot op vandaag springlevend is en zijn oorsprong vindt in Benin.

Wie steden als Ouidah of Porto Novo bezoekt, botst onvermijdelijk op activiteiten van genootschappen als Zangbeto, Guélédé of Egungun.

Er valt dan ook een heldere link te ontdekken tussen verleden en heden in het werk van de Beninese kunstenaars: uit de traditie van schilderingen op vodunkloosters en de plastische voorstelling van vodungeesten heeft zich een groep artiesten ontwikkeld, die het werken met vertrouwde materialen en technieken (metaal, klei en houtbewerking) een eigen, individuele invulling gaf.

Kunstenaars als Simonet Biokou, Kifouli Dossou en Benjamin Déguenon creëren vandaag niet langer voor de adepten van een religie maar voor een kunstminnend publiek dat esthetisch genoegen schept in hun werk.

Kathleen De Batselier, kunsthistorica

MBONGENI BUTHELEZI, ZUID-AFRIKA Mbongeni Buthelezi groeide op in Soweto, Johannesburg. In 1986 begon Buthelezi een kunstopleiding aan de FUNDA kunstacademie. Vrij snel zocht hij een alternatief voor de dure verven en canvassen die gebruikt worden in de schilderkunst. Hij geraakte geïnspireerd door een Zwitsers artiest en ging aan de slag met industrieel verpakkingsplastic met verschillende prints. Vooral de vormen en kleuren intrigeren hem. In het begin van zijn carrière ging Buthelezi zelf op zoek naar dit plastic, maar naderhand ontstond een eigen recyclagenetwerk.

Met een warmtepistool smelt hij het plastic en brengt het laag per laag aan, soms wel 40 lagen plastic boven elkaar. Hij goochelt met zijn warmtepistool en bewerkt en verwerkt het plastic tot prachtige beelden. Zijn stijl flirt met het impressionisme en expressionisme, abstracte figuren, Europese en Afrikaanse kunst, maar behoudt zijn authenticiteit. Zijn werken verhalen in een optimistische weergave het leven in een township.

De werken van Buthelezi worden wereldwijd geëxposeerd.

FREDDY TSIMBA, CONGO Freddy Tsimba is geboren in 1967 in Kalamu, een buurgemeente van Kinshasa. Hij studeerde aan de L’ École des beaux arts in Kinshasa.

In zijn werken smeedt hij diverse ijzeren voorwerpen zoals lepels, sleutels maar ook meer lugubere elementen zoals kogelhulzen en machetes tot prachtige (monumentale) sculpturen. Gewoonlijk zijn het dingen die hij in Congo terugvindt. Zo gebruikt hij in heel wat werken kogelhulzen die door hem op het slagveld zijn verzameld in Kisangani en Bas -Congo.

Ze keren vaak terug in zijn werk en symboliseren de ontmenselijking.

Het verleden van Congo: de brutale kolonisatie, de dictatuur, de vele oorlogen en conflicten die miljoenen levens eisten, leveren voor hem veel materiaal en inspiratie op. Hij is bovenal een geëngageerd kunstenaar.

Oorlog is de rode draad doorheen zijn werken. Zelf verloor Tsimba zijn broer tijdens een gewapend conflict.

Zijn werken zijn te zien geweest in binnen – en buitenland en veroorzaken vooral in eigen land heel wat controverse. Voor TAZ/Bato Congo bouwde Tsimba in 2014 te Oostende met duizend machetes de sculptuur ‘Huis van de Vrede’. Dit symbolisch werk zal op De Munt te zien zijn. Van 19 april tot 19 mei 2018 liep een grote tentoonstelling van Tsimba in de Beaux Arts in Londen. (www.beauxartslondon.uk).

SIMONET BIOKOU, BENIN Simonet Biokou werd geboren in 1965 in Porto Novo, de hoofdstad van Benin. Hij behoort tot een familie van smeden. Zelf gebruikt Biokou metalen recuperatiemateriaal om zijn verrassende natuurgetrouwe en gevoelige beeldhouwwerken te maken. Hij laat de voodootraditie in zijn werk herleven.

De fetisjen die in zijn werk terugkomen zijn modern, niet enkel door het gebruik van materialen, maar ook door hun onderwerp: motorrijders, golfspelers, ‌ In deze expo zien we 1 werk van Biokou: een Zangbeto. Dit zijn de traditionele voodoobewakers van de nacht in de Yorubatraditie in Benin. Het zijn mannen in een kostuum dat op een hooiberg lijkt. De Yorubatraditie vertelt echter dat er geen mensen onder de kostuums zitten, maar geesten van de nacht.

Ze zijn vereerd en treden op als een soort van onofficiĂŤle politie die patrouilleert in de straten en waakt over de mensen. Ze sporen dieven, heksen en criminelen op en zorgen voor orde en handhaving in de straten.

Oorspronkelijk werden ze gemaakt om de mensen te verjagen.

KIFOULI DOSSOU, BENIN

Kifouli Dossou werd geboren in 1978 in Cové, Benin. Hij komt uit een familie van beeldhouwers en begon zelf op 10-jarige leeftijd met het maken van beeldhouwwerken. Zijn vader maakte beeldjes van tweelingen en verkocht deze op de markt. Zijn grootvader is begonnen met het maken van Gueledemaskers, een traditie die Kifouli Dossou verderzet. Gueledemaskers worden gebruikt bij rituele ceremoniën. De maskers bestaan uit 2 delen. Onderaan is het gezicht te zien van een vrouw met de karakteristieke gezichtsdecoraties van de Yoruba (schuine ogen en inkervingen in het gezicht). Bovenaan wordt een scène afgebeeld die een boodschap, anekdote, fabel of spreekwoord uitbeeldt. De Gueledetraditie is sinds 2008 ingeschreven als cultureel immaterieel erfgoed van UNESCO. Naast het sculpteren van traditionele maskers, maakt Dossou ook hedendaagse maskers met een sociaal geëngageerde boodschap. Daarin geeft hij de sociale noden van de huidige (Beninese) samenleving weer. De maskers die hier tentoon gesteld worden zijn allemaal gemaakt uit eenzelfde boom. Voor het maken van 1 masker heeft Dossou ongeveer 3 weken tijd nodig.

In 2014 won hij de prijs ‘Orisha’ als beste beeldhouwer uit Afrika. Maskers van Kifouli Dossou werden al tentoongesteld in Brazilië, Frankrijk, Nederlands, Senegal en nu ook in België.

In Muze’um L op de Zilverberg Rumbeke worden van 10 juni tot 1 juli tien Gueledemaskers gepresenteerd.

In de Directeurswoning kan je er twee zien.

BENJAMIN DEGUENON, BENIN De kunstenaar groeide op in Abomey, de hoofdstad van het voormalige Koninkrijk Dahomey, dat in 1975 Benin werd.

Deze stad heeft een rijke culturele geschiedenis. De vele koninklijke paleizen die er staan, maken deel uit van UNESCO Werelderfgoed. Deze rijke omgeving scherpte de fantasie van Deguenon aan.

Tegenwoordig leeft en werkt Deguenon in Cotonou. Wat hij vindt in de ‘stadsjungle’ integreert hij in zijn werk.

Hij gebruikt stukken stof, emaillen borden, onderdelen van machines, koperdraad, … Hij naait, schuurt en assembleert en brengt op die manier de afgedankte materialen via nieuwe scènes opnieuw tot leven. Via zijn creaties vertelt de plastisch kunstenaar verhalen over het zichtbare en het onzichtbare. De link met voodoo is heel sterk aanwezig in zijn werk. De figuren die terug te vinden zijn in zijn werk zijn vaak half mens, half dier.

IMIGONGO, RWANDA Imigongo is een Rwandese kunstvorm die verwijst naar de gelijknamige streek in de provincie Kibungo, tegen de grens met Tanzania. Imigongo betekent letterlijk nerf of rug naar de uitspringende nerven die typisch zijn voor de tekeningen. De stijl is ontstaan in de 19de eeuw en voor het eerst gebruikt door prins Kakira. De figuren worden aangebracht met kalvermest vermengd met de as van verbrand hout en koeienurine. Daarna worden de figuren in de zon gedroogd. Nadat ze droog zijn, worden ze beschilderd met verf die bestaat uit natuurlijke mineralen. De kleuren die worden gebruikt zijn steeds dezelfde: zwart, wit, roodbruin, parelgrijs en beigegeel. De figuren bestaan altijd uit geometrische figuren en rechte of gebogen lijnen. Aanvankelijk werd Imigongo vooral beoefend door vrouwen nadat ze hun werk op het veld hadden gedaan. De vrouwen decoreerden vooral huizen met deze stijl. De kunstvorm was in de jaren ’90 (ten tijde van de genocide) bijna uitgestorven. Maar gelukkig zijn er een aantal vrouwencoöperaties die de kunstvorm tot op vandaag nog steeds levendig houden. In de coöperaties zijn er heel wat vrouwen aan het werk die weduwe geworden zijn tijdens de genocide. Dankzij het geld dat ze verdienen door het maken van de Imigonowerken, kunnen ze hun gezin onderhouden.

Bronnen: Maes-Geerickx A. & Van Pee L (2004). Catalogus bij de tentoonstelling Imigono, uit Rwanda. Van mest tot design.

Lecomte A. (2013). Le sondage. Les Masques Guélede. Fondation Zinsou.

Lombume Kalimsi V. (2012). Freddy Tsimba, légendes et saisons de métal. Le cri edition.

Gruntkowski N. en Seippel R. (2009). Mbongeni Buthelezi. Imizwa Yami (My feelings). Seippel Gallery Cologne. http://benjamindeguenon.blogspot.com

Hendrik Consciencestraat 10 / Roeselare info@dedirecteurswoning.be / tel. 051 26 24 00 www.dedirecteurswoning.be Curator: Dirk Vercruysse, Tse-Tse-Art Galerie Gent

(c) Mbongeni

xx V.U. Dirk Cornelis H.Spilleboutdreef 1 Roeselare / foto cover (c) Freddy Tsimba

de Directeurswoning / een thuis voor kunst