Elnos Group Info br. 7, 2014

Broj 7

Izgradnja:

TS 400/110/35/10 kV Stanari Izvođenje elektro radova:

Autoput Banjaluka-Doboj Kontaktne mreže:

Jačanje Železnica Srbije i Koridora 10

Jačanje prenosnog kapaciteta u Švedskoj:

Dalekovodi za budućnost

Dragi prijatelji, poštovani partneri,

Glavni i odgovorni urednik Mirjana Štrbac Menadžer za korporativne komunikacije

„Ono što jednom postignete pripada prošlosti – svaki uspjeh je prečka preskočena za budućnost!”

Wolfgang Leitner Na našoj stazi u 2013. godini preskočene su brojne prečke. Od statusnog uređenja Grupe, dobrih investicionih aktivnosti, konsolidacije tržišne pozicije u sve tri oblasti poslovanja, do realizacije izuzetno značajnih projekata. Naš kurs je usmjeren ka dugoročnom rastu i postizanju ekonomskog, ekološkog i društvenog napretka.

Elnos Grupa je i u 2013. godini usmjerila sve snage da odgovori tempu dinamičnih promjena na tržištu elektroenergetike. Poslovanje Grupe bilo je zadovoljavajuće, jer smo bili u mogućnosti da rastemo zajedno sa našim tržištem. Dobar razlog da budemo optimistični u vezi sa budućnošću je broj ugovorenih poslova, čiji kratak pregled otvara rubriku Projekti.

Kompetencije i konkurentnost omogućile su nam rast i razvoj. Naš portfolio i reference najbolje ilustruju svoju snagu u 2013. godini. Ponosni smo na učešće u kapitalnim projektima od kojih izdvajamo: dva najveća energetska projekta u Švedskoj, izgradnju Termoelektrane Stanari i izgradnju autoputa Banjaluka-Doboj u Republici Srpskoj, kao i projekat rekonstrukcije i modernizacije željezničke pruge Beograd-Niš u Srbiji.

Posebno bih vam skrenula pažnju na rezultate rada naših elektromontažnih radionica, koje zajedno sa vodećim dobavljačima postavljaju regionalne trendove. Svjetske trendove donosimo kroz intervjue sa predstavnicima naših strateških partnera Cubica i Genmaca, ne propustite ih. „Svijet je onoliko zanimljiv koliko smo mi radoznali“, sjajna je misao Vilijama Šekspira. Budite radoznali i, u rubrici Edukacije, proputujte s nama kroz sjever i jug Danske, jedinstveni Berlin i vodeće bavarske gradove, Frankfurt i Nirnberg. Vodimo vas i u bogati industrijski centar Italije,u regiji Emilia Romagna, kao i u jedan od najstarijih gradova u Evropi, Beograd.

Nadam se da ćete, i u ovom broju, dobiti koristan i interesantan uvid u naše tehničke potencijale i projekte koje realizujemo. Posljednje, ali ne manje bitno, nadam se da ćete upoznati i drugu stranu Elnos Grupe, ljude koji je čine, našu poslovnu etiku i kulturu.

Uživajte čitajući!

26 4 7 14 8 20 28 Sadržaj 4 Intervju: Vizija i akcija – oblikuju budućnost zajedno 6 Investicije: Otvoren maloprodajni centar u Bijeljini 7 Investicije: Svečano otvorena fabrika BIOSCO CS 8 Elnos Grupa: Trend zapošljavanja 9 Elnos Grupa: Formiran tim za kontaktne mreže 10 Novi projekti 12 Projekti: Vjetroelektrana Kovačica 13 Projekti: Nova trafostanica u Nišavskom okrugu Modernizacija Termoelektrane i kopova Kostolac 14 Projekti: Dalekovodi za budućnost

18 Projekti: Zamjena zaštitnog užeta OPGW 19 Projekti: Smart city Novi Sad Pionirski i u Evropi 20 Projekti: TS 400/110/35/10 kV Stanari 22 Projekti: HE Piva - Zamijenjen glavni razvod pomoćnog napona 23 Projekti: Nove trafostanice u Crnoj Gori 24 Projekti: Uspješan završetak građevinskih radova na TS Vranje 4 26 Projekti: Nova snaga HE Bajina Bašta 28 Projekti: Elektro radovi na autoputu Banjaluka-Doboj 30 Projekti: Jačanje Železnica Srbije i Koridora 10 31 Projekti: Elektroinstalacije i ventilacija u tunelu Stambolčić

Impresum: Glavni i odgovorni urednik: Mirjana Štrbac, Elnos Grupa, Banjaluka Dizajn i grafička priprema: Đorđe Živanović, Elnos Grupa, Banjaluka Saradnici na tekstovima: Borko Torbica, Branko Torbica, Vanja Štrbac, Goran Mitrić, Milan Aleksić, Nenad Vukomanović, Nikodije Josipović, Aleksandar Čomić, Saša Milošević, Slobodan Mičić, Vlatka Dodik, Igor Škipina, Branimir Amidžić, Dragoslav Petrović, Darko Krecelj, Predrag Radivojević, Dejan Maljenović, Dražen Pjeranović, Predrag Žarkov, Žarko Rončević, Lazar Petrović, Miloš Savić, Miloš Pandilović, Miloš Kastratović i Miljana Pušica.

Fotografije: Đorđe Živanović i arhiva Elnos Grupe Lektor: Sandra Stanić Štampa: Atlantik, Banjaluka Tiraž: 2000 komada Sva prava zadržava Elnos Grupa. Svako umnožavanje i dalje distribuiranje zabranjeno.

32 Projekti: HE Bočac - Sistem za osmatranje, obavještavanje i uzbunjivanje 33 Projekti: Novi pogon za vodeće mjesto u Evropi 34 Projekti: Toplana Gradiška Sistem daljinskog grijanja na biomasu 36 Proizvodnja: Elektromontažna radionica - Veliki broj rješenja različitih vrsta i namjena u cijelom regionu 38 Strateški partneri: CUBIC – izvrsnost modularnih sistema 39 Strateški partner: Pouzdani i robustni Genmac električni agregati 40 Sajmovi 41 Savjetovanja 42 Donacije 44 Sponzorstva 46 Edukacije 50 Pregled događaja

4 Intervju

Vizija i akcija

oblikuju budućnost zajedno Elnos Grupa postigla je impozantne reference i postala sinonim za know-how moderna rješenja. Važnu ulogu u oblikovanju budućnosti Grupe, kreiranju vizije i akcije ima Milenko Majstorović, član Uprave za korporativne i pravne poslove

Milenko Majstorović, član Uprave za korporativne i pravne poslove

Godina 2013. je bila još jedna uspješna poslovna godina za Elnos Grupu. Šta biste posebno izdvojili?

U dinamičnoj godini kakva je 2013, veoma je teško izdvojiti neku ili neke aktivnosti. Međutim, dvije sfere djelovanja Korporativne funkcije Elnos Grupe obilježile su protekli period i to ugovaranje internacionalnih projekata i statusno uređenje Elnos Grupe kao koncerna.

Internacionalno ugovaranje predstavlja vrhunac ugovaranja za svaku kompaniju, a sa aspekta struke predstavlja izazov za svaki pravnički, prodajni, menadžerski tim uopšte. Naime, sama činjenica da ugovara-

info

nje vrše kompanije koje imaju registrovana sjedišta na dva kontinenta, a čiji pravnički timovi iza sebe imaju višegodišnje internacionalno iskustvo, govori mnogo.

Aktivnosti ugovaranja tekle su direktnim ili konferencijskim vezama u Americi, Švedskoj, Njemačkoj, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Austriji, Srbiji... Periodi ugovaranja trajali su čak i do osam mjeseci, sa konstantnim sastancima. Konačan rezultat nije samo potpisivanje ugovora o građenju, već i niz drugih konzorcijalnih ugovora, koji u pravničkoj praksi predstavljaju primjere koji će zauzeti mjesto na mnogim svjetskim konferencijama i seminarima

advokata i pravnika. Provođenje procesa ugovaranja predstavlja značajno iskustvo za menadžerski tim i pokazatelj je zrelosti cijelog tima Elnos Grupe.

Druga aktivnost u vezi je sa statusnim uređenjem Grupe. Elnos je organizovanjem kao ugovorni koncern pokazao da je izrastao iz privrednog društva u kompaniju, zatim iz kompanije u internacionalnu kompaniju i, na kraju, u internacionalnu grupaciju kompanija. Ujedno, ovakvim organizovanjem je rast kompanije u potpunosti statusno-pravno uobličen, a brend Elnos dobio je sasvim novu dimenziju na tržištu. Želim ovaj odgovor dopuniti i time

Intervju 5

da sam ponosan na oznaku „member of Elnos Group”.

Pridružili ste se Elnos Grupi u periodu poodmaklog novog poglavlja poslovanja. Šta je za Vas bio najveći izazov u prethodnih godinu i po, koliko ste u Elnos Grupi i na ovoj odgovornoj poziciji?

Prije bih rekao da sam se priključio Elnos Grupi u momentu obnavljanja menadžerskog tima, kada je i sam Elnos tražio nove puteve poslovanja i nove ljude, kako mi volimo reći - „novu energiju“. U tom procesu najveći izazov je bio nastaviti putem koji su menadžeri prije mene stvorili i koji su zacrtali mnogo godina ranije. Imajući u vidu da je Elnos stalno bilježio rast na tržištu, jasno je koliko je menadžerski tim u stvari bio dobar u svakom momentu, ranije i sada. Upravo to je bilo najteže, preuzeti odgovornost za tako dobar rad u budućnosti.

Imate bogato iskustvo na regionalnom i tržištima Rusije i Njemačke. Koliko vam je, zbog Elnos Nordica, bilo zahtjevno upoznavanje švedskih pravnih normi i tržišta?

Skandinavsko tržište je mnogo drugačije od bilo kog tržišta u EU, ali i u ostatku svijeta. Svaki standard, bio on pravnički, inženjerski ili bilo koji drugi, koji je na skali 10, u Skandinaviji je na skali 12. Dakle, savladati prije svega drugačiju pravničku kulturu, drugačiji etički kodeks i, na kraju krajeva, jezičku barijeru, bio je priličan izazov. Posmatrajući period od posljednjih 14 mjeseci, mogu sa zadovoljstvom reći da je Švedska postala tržište Elnosa, ne samo u osnovnoj djelatnosti, nego i u pravnom i finansijskom pogledu. Osnivanje Elnos Nordica kao domicilne kompanije, zaključivanje više novih ugovora sa najvećim kompanijama iz našeg biznisa i naravno upućivanje ljudi i mašina u Švedsku, zahtijevalo je da se pravničke škole još jednom završe u Skandinaviji, i to na terenu. Prije godinu dana osjećao sam se kao na prvoj godini studija, danas je osjećaj fenomenalan.

Koliko je drugačiji sistem ugovaranja i realizacije ugovora na tržištu EU? Prirodno pravo je svugdje u Evropi jednako, dakle osnovni principu su isti.

Međutim, primjena obligacionih propisa i tehnika ugovaranja znatno se razlikuje, kao i pristup ugovaranju i realizaciji ugovora. Prije svega, ugovori su takvi da se oslanjaju na ono pravo koje investitor želi.

Dakle, mjerodavno pravo ne mora da bude

evro-kontinentalno, može da bude i anglosaksonsko, na koje pravnici sa ovih prostora nisu pripremljeni. Sa druge strane, ugovaranje može da se vrši po pravu jedne zemlje, a primjena pravnih i ekonomskih procesa je, opet, obavezna po pravu zemlje u kojoj se vrši građenje. Dakle, za razliku od regiona bivše Jugoslavije u EU je praksa da ugovorne strane biraju mjerodavno pravo na način koji investitoru najviše odgovara. Upravo u ovoj činjenici najčešće pronalazimo najveće poteškoće, koje rješavamo detaljnim analizama mjerodavnog prava, i naravno angažovanjem spoljnih saradnika, ako je potrebno.

Pomenuli ste učestvovanje u nekoliko vrlo zahtjevnih pregovora. Da li ste na neki rezultat posebno ponosni?

Nažalost, do zaključenja ovog broja magazina svi procesi nisu završeni, te se prema internim pravilima Grupe o njima ne daju informacije, ali pregovaranje sa kompanijama kao što su: Continental Wind Partners, Skanska, General electric, Linjemontage i Poor, govori dovoljno za sebe. Izdvojio bih pregovore sa jednom od najvećih švedskih kompanija Skanska, kada samo ugovaranje nije predstavljalo problem, koliki je problem bio ostvariti preduslove za pregovaranje, odnosno kvalifikovati se tako da ispunjavamo tehničke, pravne i ekonomske uslove za rad na tom tržištu. Što se tiče domaćeg tržišta, jedan od specifikuma bilo je ugovaranje sa Opštinom Gradiška i partnerskom kompanijom IEE d.o.o. Banjaluka, sa ciljem rekonstrukcije Toplane Gradiška i preuzimanja vršenja komunalnih usluga ovog preduzeća. U postupku ovog ugovaranja pokazali smo veliku inovativnost tražeći mišljenja Pra-

vobranilaštva RS i nadležnog Ministarstva. Šta vidite kao najveće izazove sa kojima se Elnos Grupa može suočiti?

Najveći izazov je zadržati poziciju lidera u regionu i širenje tržišta u EU i šire, naravno. Upravo ova vizija vodi ka rastu kompanije koji je Upravi osnovni cilj. Rast sa aspekta biznisa je uvijek poželjan, ali sa aspekta struke predstavlja još jedan dodatni izazov. Izazov da uređenje kompanije i profesionalnost kadra prati tržište. Šta je za vas specijalno u Elnos Grupi?

Ljudi, oni čine Elnos. Odnos ljudi prema kompaniji nije samo poslovan, nego i domaćinski. Svaki čovjek daje maksimalan doprinos, monteri i inženjeri koji rade na -15 stepeni ako treba, logistika koja pronalazi rješenja na magičan način, prodaja koja ne prestaje sa radom, asistenti koji su uvijek spremni da daju maksimum i, naravno, menadžment, koji neumorno traga za novim rješenjima i novim poslovima.

Da, definitivno ljudi su ono što je specijalno u Elnosu.

Milenko Majstorović, diplomirani pravnik Diplomirao: 2004. u Banjaluci Oženjen, otac dvije kćerke Hobi: motociklizam Omiljena knjiga: „Bjekstvo iz Šošenka” Lični cilj: Živjeti svoje snove Životni moto: Bolje je upravljati sobom nego pobijediti u sto bitaka, tada je pobjeda vaša.

info

6 Investicije

Otvoren maloprodajni centar u Bijeljini Novi maloprodajni centar Elnosa BL otvoren je u ravnoj i plodnoj Semberiji, na raskršću puteva za Srbiju, Hrvatsku i unutrašnjost Bosne Ponuda je prepoznatljiva karakteristika svake kompanije Samo visok standard i kvalitet proizvoda stvaraju povjerenje. Naša će vas ponuda uvjeriti u vrijednost naše maloprodajne trgovačke marke. U odabranoj ponudi proizvoda, u Elnosu BL naći ćete ne samo veliki asortiman proizvoda za stan ili kuću, već i široku paletu ponuda za kompanije, instalatere, kao i naše distributere. U našim prodajnim centrima kupci ne nalaze samo priznate, kvalitetne proizvode nego i savremene inovacije.

Površina MP centra Bijeljina je 480 m2

Krajem aprila 2013. otvoren je novi MP centar Elnosa BL u Bijeljini, u ulici Stefana Dečanskog br. 249. Naš provjereni koncept poslovanja primijenjen je i u ovom, najnovijem maloprodajnom centru. Osnova našeg koncepta jeste: najbolji izbor, najbolji kvalitet, vrhunska usluga i dostupnost.

U MP centru Bijeljina kupcima je dostupan kompletan asortiman elektroinstalacionog materijala i opreme za izvođenje instalacija stambenih i poslovnih objekata. Brojka od 2.226 proizvoda govori sama za sebe. Naša ponuda uključuje proizvode mnogih vodećih stranih i domaćih proizvođača, kao što su: Schneider Electric, Legrand, Benedikt & Jager, GE Industrial Solutions, Phoenix Contact, Rittal, Socomec, Tyco Electronics Raychem, Dietzel Univolt, Haupa, Vents, GE Lighting, Amplyvox, PCE, Genmac, One-light, Lug, Minel-Schreder, Novkabel, Telefonika-FKZ, FKS-Jagodina, Elka, TT Kabeli, Elbi, Plamen, Feman, Tehnoplast, Eti, Mikroelektronika, Enel, Commel. Sa mnogima od

info

njih imamo dugogodišnju distributersku saradnju. Za dostupnost ovih prozvoda ističemo odličnu vezu sa centralnim skladištem u Banjaluci, čiji lager broji preko 6.000 proizvoda. Imamo dvije redovne sedmične isporuke i mogućnost organizovanja hitnih isporuka.

Nastojimo da i u Bijeljini, timskim radom, budemo nadohvat kupcu. Ova filozofija zahtijeva timski rad, kreativnost i dosljednost u njenom sprovođenju. Ipak, najvažniji su radnici koji takvu filozofiju razumiju i prema njoj žive. Naš tim čine stručno školovani radnici, na čelu sa Živkom Anđićem, kojima su kompetentno i pouzdano savjetovanje i vrhunska usluga uvijek na prvom mjestu. Nudimo širok opseg rješenja, tehničku podršku našeg komercijalno–tehničkog i inženjerskog kadra, kao i tehničkih službi naših dobavljača.

Maloprodajni centar Bijeljina nastao je kao rezultat ideje da se i u ovom dijelu BiH približimo svakom potrošaču, da što lakše i brže udovoljimo zahtjevima

i potrebama svakog od njih. Za nas je to snažan motiv da budućnost gradimo znanjem i zalaganjem za kupca, te fleksibilnim i otvorenim koncepcijama i dosljednoj usmjerenosti ka kvalitetu.

Investicije 7

Svečano otvorena fabrika Biosco CS U Batajnici svečano otvorena fabrika prefabrikovanih betonskih trafostanica BIOSCO CS Elnosa BL Beograd, po licenci francuske kompanije Schneider Electric

Dušan Torbica, Fransoa Gzavije Denio, Dragoljub Damljanović i Branimir Mijailović

Detalj iz fabrike

menija i cjelovita tehnološka rješenja, koja pridonose održivosti modernog sistema i upravo zbog toga nam je veliko zadovoljstvo što je kompanija Schneider Electric naš licencni partner”, istakao je Branimir Mijailović, izvršni direktor Elnosa BL, Beograd.

O dugogodišnjoj saradnji naših kompanija Dragoljub Damljanović, direktor Schneider Electrica Srbija istakao je: „Licencno partnerstvo je potvrda naše uspješne saradnje sa kompanijom Elnos BL, koja je jedan od naših najznačajnijih partnera na tržištu Srbije i Crne Gore. Otvaranje ove fabrike je rezultat naših napora da na tržištu promovišemo i plasiramo najsavremenija rješenja, uz tijesnu saradnju sa našim partnerima. Na taj način podižemo tehnički standard u društvu, što dovodi do efikasnijeg rada naših kupaca i povećanja njihove konkurentnosti. Ova fabrika proizvodi prefabrikovane betonske trafostanice upravo tih karakteristika i tu opremu plasira na tržišta Srbije, Crne Gore, Hrvatske, Slove-

nije, Bosne i Hercegovine, Albanije i Makedonije“.

U novootvorenoj fabrici u Batajnici proizvode se prefabrikovane distributivne daljinski upravljive transformatorske stanice tipa BIOSCO CS. Ovaj standardizovani tipski testirani proizvod omogućava jednostavno, optimalno i bezbjedno korištenje mreže, dok upravljivi sistem obezbjeđuje kontinualno napajanje, zadovoljne korisnike i precizno praćenje parametara mreže. Prve serije trafostanica, njih oko 30, već su u pogonu u okviru distributivnih mreža. Proizvodni kapacitet fabrike u ovoj prvoj fazi je 150 trafostanica na godišnjem nivou. U narednoj godini potrebno je dvostruko proširenje kapaciteta, što će omogućiti 50 novih radnih mjesta.

Osnovne karakteristike ovih trafostanica su usklađenost sa IEC standardom 62271-202, siguran operativni prostor i jednostavan pristup za kablovske vodove, spoljna manipulacija opremom, kao i lako uklapanje u životnu sredinu.

Fabrika trafostanica BIOSCO CS u sklopu je novog, moderno opremljenog poslovnog centra Elnosa BL. Nakon trogodišnje izgradnje, centar je početkom 2013. godine počeo sa radom. Poslovni centar se prostire na 3.600 m2, od čega je 1.900 m2 proizvodno-skladišni prostor.

Ovom događaju, sredinom novembra 2013, prisustvovao je ambasador Francuske u Srbiji Nj. e. Fransoa Gzavije Denio, veliki broj uglednih zvanica, predstavnika medija i poslovnih partnera obje kompanije. „Naša fabrika, jedina ovog tipa u regionu, izgrađena je u skladu sa tehnološkim standardima i specifičnostima Schneider Electrica. Zbog izuzetnih karakteristika, trafostanice BISOCO CS postaće dominantno rješenje u narednom periodu. Upravljivi sistem ovih trafostanica obezbjeđuje stabilnu mrežu i bilans između potrošnje i proizvodnje. Mi, kao kompanija koja sa ponosom njeguje tradiciju dužu od 60 godina, odgovorno primjenjujemo najsavre-

info

8 Elnos Grupa

Trend zapošljavanja U prethodnom periodu, Elnos Grupa znatno je kadrovski ojačana. U 2014. godini pozitivan trend zapošljavanja zabilježiće najveći rast do sada

U prethodnom periodu, Elnos Grupa znatno je kadrovski ojačana. U 2014. godini pozitivan trend zapošljavanja zabilježiće najveći rast do sada Kolege iz Elnosa Srbija u novom poslovnom centru u Beogradu

Kao jedna od vodećih internacionalnih elektroenergetskih kompanija, Elnos Grupa neprestano integriše u svoje redove najbolje kadrove, jer je uspjeh kompanije zasnovan na sposobnostima i vještinama njenih zaposlenih.

Brižljivo građen i stabilan imidž uspješnog, pouzdanog i poželjnog poslodavca, kao i stalno kreiranje pozitivne i podsticajne radne atmosfere, doveli su do značajnog kvalitativnog i kvantitativnog pojačanja naše Grupe. Pridružili su nam se pravi veterani, kao i mlade, fleksibilne i energične osobe, posvećene ostvarivanju izuzetnih rezultata.

Rast naše Grupe, koji prati potrebe tržiša, dovešće u 2014. godini do pozitivnog trenda zapošljavanja sa najvećim rastom do sada. Naš cilj je da jačamo i rastemo i fokusirano, posvećeno i odgovorno „Znanjem upravljamo energijom“.

Stroge mjere bezbjednosti i zdravlja na radu

350 300

Permanentno promovišemo i kontrolišemo mjere bezbjednosti i zdravlja na radu da bismo obezbijedili našim zaposlenima dugoročnu dobrobit i efikasnost. U tom cilju smo 2011. godine uspostavili sistem menadžmenta zaštitom zdravlja i bezbjednošću na radu OHSAS 18001:2007.

250 200 150 100

Briga o čovjeku

50 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Broj radnika

info

Važan dio naše poslovne politike je briga o čovjeku na radnom mjestu i u slobodno vrijeme, što najbolje ilustruje misao Mihaila Pupina: „Rad, to je život u najširem smislu njegovom.“

Elnos Grupa 9

Snažniji portfolio: Formiran tim za kontaktne mreže Nudimo pouzdana rješenja za željeznicu i javni gradski prevoz. Po sistemu “ključ u ruke” izvođenje kompletnih projekata elektrifikacije sistema za kontaktnu mrežu

Željezničkoj infrastrukturi u Srbiji, a dijelom i u regionu, potrebna je rekonstrukcija i modernizacija kako bi se stvorili efikasni, sigurni i za okolinu prihvatljivi oblici prevoza. Elnos Srbija, a samim time i Elnos Grupa, u oblasti rekonstrukcije, modernizacije i izgradnje elektrifikovanih pruga, nudi usluge tima za kontaktne mreže.

Djelatnost našeg tima obuhvata projektovanje i izgradnju kontaktne mreže u gradskom saobraćaju i na željeznici, izgradnju elektrovučnih podstanica i postrojenja za sekcionisanje, montažu, remont i održavanje instalacija unutrašnje i spoljne rasvjete, upravljanja i signalizacije, elektrifikaciju: autoputeva, metroa, željezničkih stanica, aerodroma, tunela

i ostalih javnih objekata. Nudimo mogućnost realizacije projekata po sistemu “ključ u ruke”.

Najmlađi tim našeg inženjeringa čine stručnjaci s bogatim iskustvom. Sistemskim planiranjem omogućavamo najviši stepen pouzdanosti, sigurnosti i ekonomičnosti. Iako su uslovi rada na željezničkim objektima često daleko od savršenih, naš tim dokazanim metodama, tehnologijom i alatom savladava čak i najteže uslove pri instaliranju. Za potrebe tima za kontaktne mreže nabavljen je dio mehanizacije: radni vagon sa platformom, specijalna vozila za vuču na prugama, teretna i putnička vozila. U poslovnom centru u Batajnici formirana je i bravarska radionica za sklapanje elemenata kontak-

tne mreže, sa svim potrebnim alatima i mašinama.

Tim je trenutno angažovan na realizaciji elektromontažnih radova u okviru kontaktne mreže na pruzi Beograd-Niš, za rekonstrukciju dionice Gilje-Ćuprija-Paraćin. Ova dionica je dio međunarodnog Koridora 10, najvažnije željezničke mreže u Srbiji.

Danas sve veći broj ljudi shvata komparativne prednosti željeznice koja je ekološki održiva, ekonomski isplativija i energetski jeftinija od ostalih vidova transporta. Naš cilj je da aktivno učestvujemo u razvoju i modernizaciji željezničke mreže, stvarajući uslove za sveobuhvatnije i efikasnije povezivanje regiona sa evropskim saobraćajnim mrežama.

info

10 Novi projekti

Novi projekti Impozantnim referencama i posebnim odnosom prema struci, Elnos Grupa postala je sinonim za inženjering specijalistu u elektroenergetici i partnera koji i najzahtjevnije projekte završava pouzdano i na vrijeme BiH

Rehabilitacija HE Zvornik: 30 godina duži radni vijek HE Zvornik je jedna od najstarijih hidroelektrana u sastavu EPS-a. Krajem jula 2013. potpisan je ugovor za njenu rehabilitaciju, nakon koje će snaga ove hidroelektrane biti veća za 30 odsto u odnosu na postojećih 96 megavata. Glavni izvođač radova je „Voith hydro“, a Elnos Grupa je dobila posao projektovanja, nabavke, ugradnje i puštanja u rad elektromašinske opreme.

info

SRB

SRB

BiH

Rekonstrukcija trafostanice Bečej

Novi ugovori sa Elektromrežom Srbije

Dalekovod i RTS za Hydroenergy Gacko

Na projektu kompletne rekonstrukcije TS 110/35/20 kV Bečej, Elnos Srbija angažovana je za izvođenje građevinskih radova. Rekonstrukcija će biti izvedena u tri faze, a rok za izvođenje radova je decembar 2014. godine. Poseban akcenat biće stavljen na bezbjednost i zdravlje na radu, jer će se rekonstrukcija izvoditi „pod naponom“.

Za pet trafostanica u sistemu EMS-a radićemo projektovanje, montažu i fabričko ispitivanje ormara relejne zaštite i upravljanja, a to su: TS 220/35 kV Bajina Bašta, TS 220/110 kV Kruševac 1, TS 400/220/110 kV Smederevo 3, TS 400/220 kV Obrenovac i TS 400/220 kV Beograd 20. Uradićemo ukupno 242 ormara.

Po sistemu „ključ u ruke”, izradićemo kompletnu projektnu dokumentaciju, nabaviti opremu i izvesti radove na izgradnji rasklopne transformatorske stanice RTS 20/35 kV, 25 MVA i priključnog dalekovoda 35 kV na objektu „Sastavci“ u Gacku.

Novi projekti 11

BiH

Rafinerija nafte Brod: Modernizacija sistema elektro snabdijevanja Investitor projekta je “Заруб ежн е фте с т р о й м о н т а ж”.

Projektom je obuhvaćena modernizacija elektroenergetskog (EE) dijela postrojenja nove linije za preradu nafte, Sekcije 31, kao i modernizacija najvažnijeg EE postrojenja u Rafineriji nafte Brod, Postrojenja P-20. Modernizacijom će se obezbijediti veća raspoloživost, sigurnost i pouzdanost napajanja znatnog broja važnih naftnih postrojenja.

CG

DV 110 kV Tivat-Kotor U cilju poboljšanja snabdijevanja električnom energijom i povećanja pouzdanosti napajanja konzumnog područja Kotora, nužna je izgradnja dalekovoda 110 kV od TS 110/35 kV Tivat do TS 110/35/10 kV Kotor (Škaljari). Investitor je CGES, a projekat obuhvata izradu Glavnog projekta, isporuku opreme i izvođenje radova na izgradnji DV 110 kV Tivat-Kotor.

CG

Modernizacija trafostanica u CGES-u Ugovoren je i projekat zamjene relejne zaštite i sistema daljinskog upravljanja u četiri trafostanice u Crnoj Gori: TS 400/110 kV Podgorica 2, TS 400/220/110 kV Pljevlja 2, TS 110/35 kV Ribarevina i TS 110/35 kV Mojkovac. Naš posao obuhvata: projektovanje, montažu i fabričko ispitivanje ormara relejne zaštite i upravljanja, ugradnju na objektima i puštanje u pogon.

SWE

DV 2x130 kV ÖgonfägnadenIsbillstjärn u Švedskoj Na predmetnom dalekovodu izvodimo radove na montaži i podizanju stubova i instalaciji provodnika. Izgradnja ovog dalekovoda je Faza 2 u projektu izgradnje novih 130 kV dalekovoda zapadno od Ramsele.

Ukupna dužina dalekovoda je 8,86 km.

info

12 Projekti

Vjetroelektrana Kovačica Elnos Srbija je u konzorcijumu sa kompanijom Geoput angažovana na poslu izrade tehničke dokumentacije za Generalni i Idejni projekat sa studijom opravdanosti i Glavni projekat vjetroelektrane Kovačica

Ilustracija vjetroelektrane

Investitor „Electrawinds K-Wind“ Beograd odlučio se za realizaciju projekta izgradnje vjetroelektrane (VE) Kovačica. Planirana vjetroelektrana nalazi se na teritoriji opštine Kovačica, koja je od Beograda udaljena 50, a od Novog Sada 90 km. Najbliže planiranoj lokaciji vjetroelektrane nalazi se selo Padina. Planirana instalirana snaga vjetroelektrane je do 125 MW, pri čemu je predviđena ugradnja 38 vjetrogeneratora jedinične snage 3 MW. Osnovni cilj investiranja u izgradnju VE Kovačica je proizvodnja električne energije iz obnovljivih izvora energije. Izgradnja VE Kovačica predstavlja najveću šansu da se u tom kraju generiše ozbiljna ekonomska aktivnost i prihod koji će donijeti napredak stanovništvu. Procijenjena vrijednost investicija u projekat izgradnje iznosi 266,56 miliona evra.

Do sada je izrađen Idejni projekat sa studijom opravdanosti i predat Pokrajinskom sekretarijatu za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine na pregled i odobrenje. Planirani rok za re-

info

alizaciju Glavnih projekata je sredina februara 2014. godine.

Cilj izrade Studije opravdanosti je utvrđivanje prostorne, ekološke, društvene, finansijske, tržišne i ekonomske opravdanosti za izgradnju VE Kovačica, za usvojeno tehničko rješenje definisano u Idejnom projektu, a koje se odnosi na izgradnju vjetrogeneratora. Studijom je obuhvaćena analiza energetskih efekata VE u cilju njihove optimizacije, moguća proizvodnja, gubitak i kvalitet isporučene električne energije, zatim uticaj VE na životnu sredinu i mjere potrebne za sprečavanje ili smanjenje negativnih uticaja na nju i, na kraju, ekonomsko-finansijska opravdanost realizacije usvojenog tehničkog rješenja. Idejni projekat je urađen prema tipskoj vjetroturbini danskog proizvođača „Vestas“, tip turbine V112-3, 0MW Turbine Generator.

VE Kovačica, ukupne instalirane snage 114 MW u prvoj fazi, biće značajan proizvođač električne energije iz obnovljivih izvora, koja na godišnjem nivou iznosi oko 330 GWh. U skladu sa usvojenim pro-

pisima Republike Srbije, sva proizvodnja električne energije biće odmah preuzeta od strane prenosnog sistema. Za povezivanje VE Kovačica na elektroenergetskom sistemu biće izgrađena trafostanica 33/220 kV, snage 3x63 MVA, koja se priključuje na DV napona 220 kV, a koji spaja trafostanicu Pančevo 2 i trafostanicu Zrenjanin 2. Radovi se dijele na dvije cjeline. Prva cjelina je projektovanje i dobijanje građevinske dozvole, a druga cjelina obuhvata izvođenje koje će se odvijati u osam faza.

Osim direktnog investiranja znatnih sredstava i angažovanja domaće građevinske infrastrukture, za lokalnu zajednicu je značajno i to što će se zaposliti radnici u skladu sa obavezama koje proističu iz postupka dobijanja licence za proizvodnju energije. Za Srbiju je, svakako, posebno važan doprinos VE smanjenju emisije CO2. Konačno, rad ove VE će značajno doprinijeti ostvarivanju nacionalnog cilja o učešću obnovljivih izvora energije u ukupnoj finalnoj potrošnji energije u Srbiji.

Projekti 13

Nova trafostanica u Nišavskom okrugu Izgradnja nove TS 110/35/10 kV Niš 15, jedan je od kapitalnih elektroenergetskih objekata na području PD Jugoistok. Naša kompanija intenzivno radi na pripremi potrebne tehničke dokumentacije za buduću trafostanicu Trafostanica 110/35/10 kV Niš 15 će se graditi u jugozapadnom dijelu rubnog područja opštine Doljevac. Ciljevi izgradnje su pouzdano snabdijevanje električnom energijom i obezbjeđivanje energetskih preduslova za razvoj privrede i proizvodnje tog konzumnog područja. U spomenutom dijelu grada postoje preduslovi za izgradnju novih naselja, kao i izgradnju novih proizvodnih pogona. Izgradnja ove trafostanice predviđena je i svim dosadašnjim studijama perspektivnog razvoja mreže 110 kV i do sada je trebala da uđe u pogon, a nije građena zbog nedostatka sredstava. Njenom izgradnjom riješiće se dugogodišnji problemi nekvalitetnog i nepouzdanog snabdijevanja potrošača i problem preopterećenja postojećih kapaciteta.

Naša kompanija intenzivno radi na pripremi potrebne tehničke dokumentacije za buduću trafostanicu. Izradićemo cjelokupnu dokumentaciju, počev od Idejnog projekta sa studijom opravdanosti, preko

Glavnog građevinskog i Glavnog elektromontažnog projekata, pa sve do izvođačke dokumentacije neophodne za gradnju objekta transformatorske stanice.

Izrada projektne dokumentacije ostvaruje se neposrednom saradnjom sa investitorom Privredno društvo Jugoistok, Niš, oko pribavljanja neophodne dokumentacije tokom izgradnje objekta TS i pripreme neophodnih podataka za raspisivanje javne nabavke za njeno građenje. Javna nabavka bi se trebala završiti do kraja tekuće godine, a nakon toga biće poznat izvođač radova, kao i oprema koja se ugrađuje na objektu. Definisanjem ovih podataka projektna dokumentacija bi ušla u završnu fazu izrade.

kV postrojenjem, jame za ulje sa uljnom kanalizacijom, kao i pristupnog puta, ograde, staze u postrojenju i kablovske kanalizacije.

Obim izgradnje:

Prema Projektnom zadatku planirana je izgradnja sljedećih objekata: postrojenja 110 kV, transformacije 110/35/10 kV, komandno-pogonske zgrade sa 35 kV i 10

Niš

Modernizacija Termoelektrane i kopova Kostolac U junu 2013. završena tehnička dokumentacija za modernizaciju trafostanica 110/6,3 kV u 110 kV dalekovodnom prstenu kostolačkih elektrana. Početak radova planiran je 2014, a puštanje opreme u pogon 2016. godine

Projektom su obuhvaćeni: zamjena distantnih zaštita u šest dalekovodnih polja 110 kV u dalekovodnom prstenu kopa Drmno i opremanje dalekovodnog polja 110 kV u TS Rudnik 2 primarnom opremom. Investitor projekta je PD Termoelektrane i kopovi Kostolac. Projektovanje je završeno u junu 2013, a rok za izradu je bio šest mjeseci.

Projekat se realizuje sa ciljem zamjene postojeće distantne zaštite savremenom mikroprocesorskom zaštitom. Za modernizaciju TS 110/6,3 kV u prstenu kostolačkih elektrana projektovana su sljedeća rješenja: 1. S obzirom na to da su vodovi između transformatorskih stanica 110

kV u prstenu kostolačkih elektrana kratki, zbog veće pouzdanosti i selektivnosti zaštite opredjeljenje je da se ugradi podužna diferencijalna zaštita na svim vodovima.

2. Ugradnja primarne opreme i zaštitnih uređaja u transformatorskoj stanici TS 110/6,3 kV Rudnik 2 na postojećem dalekovodnom polju DV 1128/2.

3. Proširenje kapaciteta TS 110/6,3 kV Rudnik 2. Obim proširenja je izgradnja i opremanje dalekovodnog polja 110 kV DV C1 – pravac Rudnik 1.

Važno je naglasiti da će se za modernizaciju trafostanica koristiti Siemensova oprema.

Termoelektrana Kostolac

info

14 Projekti

Jačanje prenosnog kapaciteta u Švedskoj:

Dalekovodi

za budućnost

Dalekovodi su najjača nit kroz međunarodno putovanje Elnos Grupe energetskim mrežama. Najveći energetski projekti u Švedskoj, kao i projekti rekonstrukcije u kojima učestvujemo, izuzetno doprinose našem internacionalnom razvoju info

Projekti 15

Novi dalekovodi za nove vjetroparkove Izgradnja vjetroparkova na području zapadno od Ramsele jedna je od najvećih industrijskih investicija u Švedskoj. Za povezivanje novih vjetroparkova sa prenosnim sistemom neophodna je izgradnja novih 130 kV dalekovodova

Instalacija distancera na provodnik (visina 20 metara)

Postojeći dalekovodi u šumskim predjelima Jämtland i Västernorrland nemaju dovoljan kapacitet za prenos energije koju će proizvoditi novi vjetroparkovi.

Novim dalekovodima obezbijediće se povezivanje na mrežu E.ON Elnäta Švedska, ukupno oko 1.000 MW instalirane snage.

Dalekovodi moraju biti završeni prije vjetroparkova, kako bi se obezbijedila pravovremena isporuka energije koja će biti proizvedena.

U dijelu izgradnje novih dalekovoda, Elnos Grupa je podizvođač radova švedskih kompanija Linjemontage i Grästorp AB. Naš dio posla jeste izvođenje radova na montaži i podizanju stubova i instalaci-

ji provodnika na dalekovodima: 2x130 kV Storfinnforsen-Ögonfägnaden (Faza 1) i 2x130 kV Ögonfägnaden-Isbillstjärn (Faza 2). Radove izvodimo u skladu sa zakonima, propisima i standardima Kraljevine Švedske i internim preporukama E.ON-a i Statkrafta. Za potrebe ovog projekta svi naši radnici su u Švedskoj položili posebne obuke za rad u zoni vjetroparka.

Sredinom februara 2014, osam dana prije roka, završeni su radovi na DV 2x130 kV Ögonfägnaden-Storfinnforsen. Dužina trase dalekovoda je 16,06 km. Na trasi je montirano i podignuto 69 stubova na koje su montirani fazni provodnici AL-59 774

Sedam novih vjetroparkova Projekat izgradnje ovih vjetroparkova jedna je od najvećih industrijskih investicija u Švedskoj.

Investitori su norveški Statkraft SCA Vind AB, SSVAB, i švedski SCA, najveći evropski vlasnik privatnih šuma.

Investitori planiraju izgradnju sedam vjetroparkova, a ukupna vrijednost investicije je 2,4 milijarde USD. Kompletan projekat obuhvatiće površinu od 136 km² šume sa 360 vjetro turbina i sa kombinovanom proizvodnjom energije od 3 TW godišnje. Ovim će se osigurati energija iz obnovljivih izvora, koja zamjenjuje energiju iz fosilnih izvora i smanjuje emitovanje više od dva miliona tona CO2 godišnje. Trenutno je u spomenutoj oblasti otvoren vjetropark „Stamåsen“, a četiri su u izgradnji.

mm2. Radovi na DV 2x130 kV Ögonfägnaden-Isbillstjärn počeli su odmah po završetku Faze 1, a rok za njihov završetak je 22.6.2014.

U oba navedena projekta svi stubovi su dvosistemski, sa vertikalnim faznim rasporedom tzv. tipa „bure”. Stubovi sa vodoravnim faznim rasporedom koriste se na prelazima postojećih 400 kV dalekovoda. Novi dalekovodi grade se djelimično paralelno sa jednim ili više 400 kV dalekovoda. Zbog toga, tokom njihove izgradnje konstantno postoji opasnost od indukovanih napona, te se posebna pažnja posvećuje zaštiti od uticaja navedenog napona.

info

16 Projekti

Jugozapadna veza (South-West Link):

Najveća investicija u švedsku nacionalnu mrežu Elnos Grupa jedan je od izvođača radova na Jugozapadnoj vezi.

Učestvujemo u izgradnji Južne veze, odnosno gradimo novi dalekovod 400 kV Hallsberg-Barkeryd u Švedskoj Projekat Jugozapadna veza uključuje izgradnju 400 kV dalekovoda u jugozapadnoj Švedskoj i dalekovoda za povezivanje švedske nacionalne mreže u Nässjö sa nacionalnom mrežom u Norveškoj. Realizuju ga „Svenska Kraftnät“, operator prenosnog sistema Švedske, i norveški „Statnett“. Vrijednost projekta je 1,09 milijardi USD, a švedski dio je najveća investicija u švedsku mrežu u posljednjih 30 godina. Projekat obuhvata raspon mreže 700-800 km i ima za cilj povećanje kapaciteta prenosa i robustnosti prenosnog sistema u regionu. Elnos Grupa učestvuje u izgradnji tzv. Južne veze, kao izvođač radova kompanije „Skanska“.

Elnos Grupa gradi novi dalekovod 400 kV Hallsberg-Barkeryd u Švedskoj. Ovaj dalekovod dio je linije FL31 S1-4, Hallsberg-Onstansjo-Barkeryd, koja se prostire na približno 175 km, a čija je izgradnja podijeljena u četiri jednaka paketa od približno 45 km. Pomenuti dalekovod je u paketu br. 2. Projekat obuhvata kompletnu izgradnju i puštanje u rad dalekovoda 400 kV između trafostanica Hallsberg-Onstansjo-Barkeryd. Ugovor izgradnje uključuje: montažu stubova, elektromontažne radove i demontažu postojećeg dalekovoda. Obim radova u ovom paketu obuhvata izgradnju ukupno 138 stubova udaljenosti oko 44 km i demontažu postojećeg dalekovoda KL13.

Takođe, u ovaj paket uključen je i posao demontaže postojećeg 220 kV dalekovoda Talle-Nässjö, KL13S3, približne dužine 25 km. Rok za završetak radova je novembar 2014. godine.

Neki dijelovi dalekovoda biće izgrađeni u ekološki osjetljivim zonama, tzv. Natura 2.000 područjima i u oblastima obradivog zemljišta. Izgradnja novog dalekovoda se mora obaviti u skladu sa propisanim

info

zahtjevima zaštite okoline, među kojima su najznačajniji minimalno oštećenje tla i uticaja na klimu. U ovim područjima nije dozvoljeno korištenje vozila i mehanizacije, pa će se radoviti obavljati manuelno.

Jugozapadna veza je važan projekat u neophodnom razvoju nacionalne mreže.

Cilj projekta je jačanje nacionalne i regionalne energetske mreže, poboljšanje pouzdanosti mreže i povećanje kapaciteta prenosa. Veza će takođe omogućiti realizaciju Vladinih planova za izgradnju i integraciju velikih vjetroparkova u mrežu. Projekat će doprinijeti i smanjivanju cjenovnih razlika električne energije, koje su često vidjive u različitim oblastima Švedske.

Vikendice sa pogledom na jezero Za potrebe izgradnje novog dalekovoda 400 kV HallsbergBarkeryd, radnici Elnos Grupe boraviće oko godinu dana u Švedskoj. Trenutno je pedeset pet radnika smješteno u Motali, u prelijepim vikendicama nordijskog stila, na samoj obali jezera Vetern (Vättern). U narednom periodU broj radnika će dostići rekordnih osamdeset..

Vikendice na obali jezera Vetern

Demontaža provodnika

Projekti 17

Na švedskoj obali Projekat zamjene zaštitnog užeta OPGW na DV 130 kV Karsefors-Linehed bio je drugačiji u odnosu na prethodne projekte tog tipa

Dalekovodna ekipa u Halmstadu

Popularna turistička destinacija Halmstad je luka, univerzitetski i industrijski grad i popularna turistička destinacija. Obiluje prirodnim ljepotama duž obale, šumovitim predjelima i jezerima. U blizini Halmstada je elitna plaža Tylösand, poznata po 7 km dugoj pješčanoj plaži, golf igralištima i hotelu „Tylösand“, koji je u vlasništvu zvijezda „Roxette“ benda. U slobodno vrijeme i naše kolege su uživale u prirodnim ljepotama Halmstada. Iako se poneki Šveđanin u ovom periodu kupao, niko od naših kolega nije bio toliko odvažan.

Demontaža starog OPGW užeta

Na jugozapadnoj obali Švedske, na području grada Halmstad, realizovali smo projekat zamjene zaštitnog užeta OPGW na DV 130 kV Karsefors-Linehed. Trideset kilometara postojećeg zaštitnog OPGW užeta bilo je neophodno zamijeniti novim, jer postojeće uže nije kvalitetno i pouzdano funkcionisalo.

Projekat je realizovan u ugovorenom roku, tokom juna i jula 2013. godine. Ovaj posao je bio drugačiji u odnosu na prethodne poslove tog tipa, jer je novo uže trebalo postaviti prije nego što se demontira staro, a pri tom su optičke veze na starom užetu morale ostati, kako bi se mogla održavati telekomunikaciona konekcija. To je zahtijevalo sljedeći način

rada: prvo da se postojeće uže izmjesti iz tačaka vješanja i privremeno fiksira za dijelove konstrukcije stuba, bez raskidanja spojeva u spojnim kutijama, a zatim da se novo uže razvuče, fiksira i urade sva potrebna spajanja.

Nakon ove faze radova izvršen je pregled od strane investitora, a potom je izvršeno prekopčavanje starog i novog užeta na ODF-ovima. Ovaj dio radova morali smo završiti u roku od nekoliko sati tokom noćnog perioda, jer je vlasnik telekomunikacionog dijela mreže Tele2 zahtijevao da telekomunikaciona veza što kraće bude u prekidu. Po uspješnom prekopčavanju, izvršena je demontaža starog užeta.

Elitna plaža Tylösand

info

18 Projekti

Zamjena zaštitnog užeta OPGW Naročito smo vodili računa o bezbjednosti stanovništva i o privatnim posjedima preko kojih prolaze linije dalekovoda, a posebna pažnja je posvećena objektima koji se ukrštaju sa dalekovodima na kojima su mijenjana užad

Stub tipa Y na ulazu-izlazu TS 110 kV Mojkovac

Niz projekata Elnos Grupe za potrebe Crnogorskog elektroprenosnog sistema, nastavljen je demontažom i zamjenom postojećeg zaštitnog užeta na dalekovodima 110 i 400 kV, zaštitnim užetom sa optičkim vlaknima (OPGW), u ukupnoj dužini od oko 170 km. Ovaj projekat predstavlja drugu etapu zamjene zaštitnog užeta, a prva etapa uspješno je realizovana 2008. godine.

Prilikom izvođenja radova posebna pažnja je posvećena objektima koji se ukrštaju sa dalekovodima na kojima su mijenjana užad. U cilju bezbjednog obavljanja radova, vodili smo aktivnu komunikaciju sa predstavnicima Elektroprivrede Crne Gore i Crnogorskog elektroprenosnog sistema, kako bi bilo omogućeno isključenje dalekovoda koji se ukrštaju, i sa predstavnicima Željezničkog prevoza Crne Gore, kako bi se omogućilo zatvaranje pruge kada je to potrebno. Tehnika i

info

Ispitivanje OPGW užeta

dinamika izvođenja radova prilagođavani su mogućnostima isključenja objekata.

Nepristupačan teren na dalekovodu 110 kV Andrijevica-Berane nam nije išao u prilog, ali uz trud i zalaganje svih angažovanih na projektu, i ovu prepreku smo uspješno savladali.

Naročito smo vodili računa o bezbjednosti stanovništva i o privatnim posjedima preko kojih prolaze linije dalekovoda, poput dalekovoda 110 kV Podgorica-Danilovgrad. U tim situacijama često smo radove izvodili manuelno, bez mehanizacije, kako bismo izbjegli oštećenja imanja.

Dalekovodi obuhvaćeni ovim projektom prostiru se duž velike teritorije, a obuhvataju i dio teritorije državnih granica. Prilikom zamjene užeta na dalekovodu 400 kV Ribarevine-Kosovo, morali smo sarađivati sa državnom i pokrajinskom policijom, jer je jedan dio projekta

obuhvatao i rad na teritoriji Autonomne Pokrajine Kosovo.

Kompletna dinamika radova prilagođena je zahtjevima investitora i specifičnim uslovima terena, kako bismo što manje remetili lokalno stanovništvo sa jedne strane, te kako bismo zadovoljili sve ekološke standarde, s druge strane.

Ovim projektom obuhvaćena je zamjena zaštitne užadi na sljedećim dalekovodima: -DV 400 kV Ribarevine-Kosovo (do granice) -DV 110 kV Ribarevine-Mojkovac -DV 110 kV Berane-Ribarevine -DV 110 kV Andrejevica-Berane -DV 110 kV Podgorica 1-Podgorica 3 -DV 110 kV Virpazar-Bar -DV 110 kV Bar-Ulcinj -DV 2x110 i 110 kV Podgorica 1 -Danilovgrad

Projekti 19

Smart city Novi Sad: Pionirski i u Evropi Smart city Novi Sad prvi je realizovani projekat ovog tipa, ne samo na prostoru Srbije, već i u okruženju. Štaviše, slobodno se može reći da je ovaj projekat po mnogim primijenjenim rješenjima pionirski i u Evropi

Korisnički interfejs DMS softvera za pametne mreže

Projekat, zapravo, predstavlja sveobuhvatno uvođenje “Smart Grid” tehnologije na teritoriji Novog Sada, u okviru Elektrodistibucije Novi Sad (ogranka Elektrovojvodine). Inače, sama tehnologija podrazumijeva integraciju sistema sa mogućnošću digitalne obrade podataka i komunikacionih sistema u elektroenergetski sistem, čime se omogućava protok informacija, daljinsko komandovanje i očitavanje, kao i centralizacija unutar “Smart Grid” elektroenergetske mreže.

Ono što je specifično u ovom sistemu je i to što su SN i VN SCADA sistemi integrisani u DMS platformu. Ovim se dobijaju mnogo veće mogućnosti prilikom nadgledanja i upravljanja elektroenergetskim sistemom, bolji uvid i kontrola nad tokovima energije kroz kompletnu distributivnu mrežu i smanjuje se prosječno godišnje vrijeme koje potrošači provedu bez napajanja električnom energijom.

Dakle, radi se o tehnologijama koje omo-

gućuju i pružanje kvalitetnije usluge potrošačima.

Elnos BL Beograd imao je veoma bitnu ulogu u ovom projektu, koja je obuhvatala cjelokupno projektovanje elektroenergetskog dijela, projekt i sajt menadžment, kao i puštanje daljinskih stanica (RTU) proizvođača Schneider Electric u rad. Što se tiče opreme, u projektu su učestvovala najveća svjetska imena: -Schneider Electric: proizvođač primarne opreme, RTU-ova, daljinskih lokatora kvarova i kontrolnih brojila koji su instalirani u ovom projektu, -Motorola: proizvođač cjelokupne telekomunikacione opreme i cjelokupnog telekomunikacionog sistema.

-DMS Novi Sad (Schneider Electric) isporučio je Oasys SCADA sistem, implementirao Advance DMS (Smart Grid verziju) sistem sa integrisanim Oasys SCADA sistemom za SN mrežu na nivou Elektrodistribucije Novi Sad.

-Institut Mihajlo Pupin–automatika: izvršio je puštanje Oasys SCADA sistema i integrisao Pupin View2 SCADA sistem za VN mrežu na ADMS platformu.

Investitor projekta, Elektrovojvodina Novi Sad, i svi učesnici vrlo su ponosni na postignuti rezultat. Ukratko, pušten je u rad sistem koji obuhvata 27 automatizovanih trafostanica sa RTU-ovima koji imaju mogućnost daljinskog očitavanja mjerenja i daljinskog upravljanja, kao i zaštitne funkcije, 11 linijskih rastavljača snage sa RTU-om (mogućnost daljinskog upravljanja, daljinskog očitavanja mjerenja, zaštitne funkcije), četiri riklozera, šest trafostanica je opremljeno daljinskim lokatorima kvara (mogućnost daljinskog očitavanja mjerenja, indikacije kvara). Ispitan je i pušten u rad SCADA sistem za sve objekte (Oasys SCADA).

Projekat je trajao oko godinu i šest mjeseci, a sve je završeno u roku do 31. 12.

2013.

info

20 Projekti

TS 400/110/35/10 kV

Stanari

Uporedo sa početkom izgradnje termoelektrane Stanari započela je i izgradnja trafostanice 400/110/35/10 kV Stanari. Kompletan projekat nove trafostanice, kao i priključnih dalekovoda, izradio je konzorcijum Elnos BL, Elektroistok Beograd i ARS Inženjering Banjaluka

TE Stanari je prva termoelektrana ove vrste koja se gradi na području bivše Jugoslavije nakon više od trideset godina.

EFT Group u ovaj projekat ulaže 600 miliona evra, koji pored modernizacije rudnika Stanari obuhvata izgradnju moderne termoelektrane kapaciteta 300 megavata.

info

Projekti 21

Jedan od najznačajnijih projekata koji je započet u aprilu prošle godine u Republici Srpskoj je izgradnja Termoelektrane Stanari u opštini Doboj. Investitor, kompanija EFT - Rudnik i Termoelektrana Stanari d.o.o. u ovaj projekat ušla je sa mnogo entuzijazma i sa opravdanim zadovoljstvom što se u Republici Srpskoj radi jedan projekat ovakvih razmjera. Uporedo sa početkom izgradnje ove termoelektrane, u aprilu 2013. godine, započeta je i izgradnja TS 400/110/35/10 kV Stanari sa nadzemnim vodovima 2x110 kV i 2x400 kV. Kompletan projekat nove trafostanice, kao i priključnih dalekovoda, izradio je konzorcijum Elnos BL, Elektroistok Beograd i ARS Inženjering Banjaluka.

Projektovanje je završeno u aprilu 2011. godine, a već u maju te godine je revidiran i prihvaćen od strane pravnog lica za kontrolu tehničke dokumentacije Urbis Centar Banjaluka, na osnovu čega je pokrenut postupak za izdavanje dozvole za građenje.

Glavni izvođač radova je konzorcijum dvije vodeće kompanije iz oblasti elektroenergetike i građevinarstva Elnos BL i Tekton Banjaluka, sa podizvođačem ARS Inženjeringom, takođe iz Banjaluke, koji je zadužen za izradu priključnih dalekovoda.

Trafostanica Stanari nalazi se neposredno uz TE Stanari. Smještena je na oko 3.500 metara zapadno od središnjeg dijela naselja Stanari i napajaće električnom energijom potrošače na sjeveru Republike Srpske i obezbjeđivaće potrebne količine energije za pokretanje i zaustavljanje TE Stanari.

Do sada je uspješno završen veći dio građevinskih radova sa akcentom na postrojenje 110 kV, jer se transformacija sa ovog naponskog nivoa planira koristiti za napajanje termoelektrane u poslovima prvih ispitivanja i testiranja.

Kada je riječ o elektromontažnim radovima, oni u stopu prate građevinske, pa je tako kompletna VN oprema za oba naponska nivoa isporučena na gradilište u protekloj godini. Dopremljeni su mjerni transformatori proizvođača Končar - Mjerni transformatori, prekidači Siemens, tipa 3AP1 FI i 3AP1 FG za postrojenje 110 kV, odnosno, 3AP2 FI za postrojenje 400 kV. Sabirnički i izlazni rastavljači, kao i rastavljači za uzemljenje sabirnica u oba postrojenja su takođe proizvođača Siemens, kao i odvodnici prenapona za oba

Energetski transformator Končar 110/35/10 kV snage 20 MVA

naponska nivoa. Sva navedena oprema postrojenja 110 kV je montirana, zajedno sa sistemom sabirnica.

Postrojenje 110 kV imaće i transformaciju na srednji napon, tačnije instaliran je energetski transformator snage 20 MVA sa prenosnim odnosom 110/35/10(20) kV, koji je u septembru prošle godine dopremljen iz fabrike Končar D&ST Zagreb.

Konceptualno, oba postrojenja imaće dvostruki sistem cijevnih sabirnica, koji je dopremljen od proizvođača Lorünser iz Austrije, od koga je nabavljena i kompletna spojna oprema. U prvoj etapi izgradnje, postrojenje 110 kV imaće šest polja (dva transformatorska, dva dalekovodna, spojno i mjerno polje), a postrojenje 400 kV pet (mjerno polje, transformatorsko, generatorsko i dva dalekovodna polja). Dalekovodima 2x110 kV ulaz-izlaz ostvariće se veza sa dalekovodima Teslić i Ukrina, dok se dalekovodima 2x400 kV ulaz-izlaz ostvaruje veza sa Tuzlom i TS Banja Luka 6.

U obim izgradnje TS Stanari ulaze i veze sa termoelektranom ostvarene transformatorskim poljem =E01 i generatorskim poljem =C04, koje je veza sa Step-Up transformatorom termoelektrane. SN postrojenja, kao i dizel agregati i baterije, smješteni su u komandno-pogonskoj zgradi.

Pogonski dio objekta je namijenjen za ABB ćelije 35 kV, tipa UniGear ZS3.2, i 10(20) kV, tipa UniGear ZS1. Isto tako, u pogonskom dijelu će biti smještena dva suva kućna transformatora, po 630 kVA. Komandni dio, koji se prostire na dvije etaže će u prizemlju imati generatorsku prostoriju sa dva dizel agregata po 180

kW, a na spratu prostor za posadu TS-e, kompletan glavni razvod AC napajanja, kao i razvod osnovne i nužne potrošnje, ispravljače i ostalu opremu DC razvoda, sa računarskom i telekomunikacionom opremom. Tehničkim rješenjem projekta predviđeno je postavljanje SDH i PDH multipleksne opreme u telekomunikacionim prostorijama TS Stanari za potrebe realizacije veze sa trafostanicama Banja Luka 6, Tuzla 4, Teslić i Ukrina.

Prateći planove radova za prošlu godinu ispoštovani su i rokovi za postavljanje dalekovoda. Podignuti su svi stubovi 110 kV dalekovoda i postavljeni ankerni dijelovi svih stubova 400 kV. Za izgradnju dalekovoda 110 kV korišteni su nosivi stubovi tipa LH1 i ugaono-zatezni stubovi D1P, a završetak radova planiran je za proljeće 2014. godine, radi obezbjeđivanja napajanja TS ovim naponskim nivoom.

Na dalekovodu 400 kV su primijenjeni novoprojektovani ugaono-zatezni stubovi tipa 2F i tipski YN3 stubovi. Prenosni put telekomunikacionih veza je optički kabl, ugrađen u zemljovodno uže dalekovoda (OPGW), kojim je ostvareno povezivanje predmetnog objekta. Optički kabl ima 24 monomodna optička vlakna koja su u saglasnosti sa ITU-T preporukom G.652 i 24 monomodna optička vlakna koja su u saglasnosti sa ITU-T preporukom G.655B. Svi radovi na TS Stanari trebalo bi da budu završeni do oktobra tekuće godine.

Na kraju, važno je istaći da se puštanje u rad termoelektrane očekuje tokom 2016. godine.

info

22 Projekti

HE Piva: Zamijenjen glavni razvod pomoćnog napona Specifičnost radova uslovljavao je veoma nepristupačan položaj lokacija na kojima smo izvodili radove. Iz tog razloga, bilo je neophodno angažovati posebnu mehanizaciju

Lučna brana HE Piva

U okviru modernizacije i revitalizacije Hidroelektrane Piva u Crnoj Gori, prošle godine je zamijenjen glavni razvod pomoćnog napona 220 V DC i instaliran je novi UPS razvod 230 V, 50 Hz. Riječ je o jednoj etapi radova u ovoj hidroelektrani, za koje je zadužena Elnos Grupa u Crnoj Gori.

U sljedećim etapama obavljeni su radovi na generatorima 3 I 220 kV dalekovodnog polja Pljevlja 1, 2 I 220 kV dalekovodnog polja Pljevlja 2 i 1 I 220 kV dalekovodnog polja Kakanj.

Osim toga, zamijenjeni su podrazvodi pomoćnih napona na ulaznoj građevini zatvaračnicama.

Specifičnost radova, uz kratke rokove i zgusnutu dinamiku koju je zadala Elektroprivreda Srbije, u čijem sistemu radi Hidroelektrana Piva, uslovljavao je i veoma nepristupačan položaj lokacija na kojima smo izvodili radove. Iz tog razloga rad je bio otežan, a kako bi se osigurao bezbjedan rad i ispoštovali rokovi beznaponskog stanja za svaku fazu radova i planiranu obustavu rada generatora, bilo je neophodno angažovati specifičnu mehanizaciju.

info

Nakon nešto manje od pola godine, predmetni radovi na revitalizaciji i modernizaciji HE Piva uspješno su završeni, a zadata dinamika na sva tri generatora je u potpunosti ispoštovana, tako da nije bilo kašnjenja u isporuci električne energije.

Za ovu godinu, planiran je nastavak rehabilitacije ove hidroelektrane na dijelu ulazne građevine - zatvaračnice i rekonstrukcije glavnog AC razvoda.

Kao što smo ranije pisali, specifičnost ove hidroelektrane je u tome što se njeno kompletno postrojenje nalazi ispod površine zemlje. Jedna je od najvećih lučnih brana na svijetu, sa konstruktivnom visinom od 220 m, dužinom luka na kruni od 268,6 m i dužinom luka na nivou korita 40 m. Debljina brane u osnovi je 36 m, a na vrhu oko 4,5 m. Svojom lijevom stranom oslanja se na Vučevo, a desna strana je uz Pivsku planinu. Izgradnja ove hidroelektrane trajala je deset godina, a u izgradnji je učestvovala skoro kompletna građevinska operativa tadašnje Jugoslavije.

Zbog specifičnih topografskih karakteristika terena, kompletno postrojenje

HE Piva urađeno je 230 m ispod površine zemlje.

I pored malog stepena iskorišćenosti hidropotencijala, Crna Gora spada u rijetke zemlje u svijetu koje 70 odsto električne energije proizvode u hidroelektranama.

Rekonstruisana postrojenja Elnos Grupa je do sada u okviru projekta revitalizacije i modernizacije Hidroelektrane Piva u Mratinju rekonstruisala 220 kV postrojenjE (šest polja), zamijenila mjerne transformatore i primarne veze na generatorskom naponu (tri generatora), zaštitu na tri 220 kV dalekovodna polja, generatorima i step-up transformatorima. Takođe, zamijenjeni su i razvodi pomoćnog napona 220 VDC i instalirani novi 230 V, 50 Hz UPS razvodi.

Projekti 23

Nove trafostanice u Crnoj Gori Trafostanice u Danilovgradu, Kolašinu i Petrovcu, sa ugrađenom modernom i pouzdanom opremom, omogućiće bolje snabdijevanje potrošača električnom energijom, industrijski razvoj i napredak Crne Gore Među brojnim projektima koje je Elnos Grupa uspješno realizovala prošle godine nalaze se i tri projekta izgradnje trafostanica u Crnoj Gori, TS 35/10 kV, 2x12,5 MVA Landža u Danilovgradu, TS 35/10 kV, 2x8 MVA Breza u Kolašinu i TS 35/10 kV, 2x8 MVA Petrovac.

Ovim projektima koji su realizovani po sistemu ‘ključ u ruke’, Elnos Grupa nastavlja svoju odličnu saradnju sa Elektroprivredom Crne Gore. Elnos Grupa je izradila glavne projekte, montirala i povezala kompletnu elektro opremu i izvršila ispitivanje, parametrisanje i puštanje u rad kompletnih trafostanica.

Konzorcijalni partner u Danilovgradu i Kolašinu je preduzeće „Bemax“ Podgorica, dok se projekat u Petrovcu realizuje sa konzorcijalnim partnerom „Intermost“ Podgorica.

TS 35/10 kV, 2x12,5 MVA Landža Danilovgrad

Nova trafostanica 35/10 kV snage 2x12,5 MVA Landža u centru Danilovgrada izgrađena je u martu 2013. godine, sa ciljem da zamijeni postojeću. Stara trafostanica izgrađena prije 50 godina, bila je u veoma lošem stanju sa dotrajalom elektro opremom, što je direktno uticalo na nekvalitetno snabdijevanje potrošača električnom energijom.

Osim ugrađene moderne i pouzdane opreme, nova trafostanica je većeg kapaciteta u odnosu na staru. Umjesto dva transformatora od po 8 MVA, ugrađena su dva nova sa snagom od po 12,5 MVA. Na ovaj način, osim priključenja novih potrošača, omogućava se i industrijski napredak i razvoj ovog dijela Crne Gore.

Nova TS Landža opremljena je postrojenjem koje je izolovano SF6 gasom (GID) i oklopljeno metalom proizvođača „Schneider Electric“. Na 35 kV strani je 8 ćelija tip GHA sa dva sistema sabirnica i mikroprocesorskim zaštitnim uređajem

TS 35/10 kV, 2x12,5 MVA Landža Danilovgrad

TS 35/10 kV, 2x8 MVA Breza Kolašin

TS 35/10 kV, 2x8 MVA Petrovac

tip SEPAM 60, a na 10 kV strani 22 ćelije tip GMA i mikroprocesorskim zaštitnim uređajem tipa SEPAM 60. Takođe, instalirani su lokalni SCADA sistem za daljinsko upravljanje tip VIEW 4 u saradnji sa Institutom „Mihajlo Pupin“, kao i energetski transformatori proizvodnje „D&ST Končar“.

tutom „Mihajlo Pupin“ instalirana je SCADA za daljinsko upravljanje i energetski transformatori „D&ST Končar“.

TS 35/10 kV, 2x8 MVA Breza Kolašin

Trafostanica 35/10 kV snage 2x8 MVA Breza u Kolašinu izgrađena je sa istim ciljem kao i TS Landža u Danilovgradu, da zamijeni dotrajalu i neefikasnu trafostanicu, staru pola vijeka. Radovi na ovom projektu završeni su početkom decembra prošle godine.

Dva transformatora od po 4 MVA zamijenjena su novim, od po 8 MVA. Breza je takođe opremljena postrojenjem koje je izlovano SF6 gasom (GIS), a oklopljeno metalom proizvođača ABB. Na 35 kV strani je 9 ćelija tip Zx2 sa dva sistema sabirnica i mikroprocesorskim zaštitnim uređajem REF 630, a na 10 kV strani 22 ćelije tip Zx0 i mikroprocesorskim zaštitnim uređajem REF 615.

I na ovoj trafostanici u saradnji sa Insti-

TS 35/10 kV, 2x8 MVA Petrovac

Treći projekat investitora Elektroprivrede Crne Gore u saradnji sa FC Distribucijom, za čiju realizaciju je zadužena Elnos Grupa je izgradnja nove trafostanice 35/10 kV snage 2x8 MVA, koja bi trebalo da poboljša snabdijevanje električnom energijom užeg gradskog područja.

Trafostanica u Petrovcu opremljena je postrojenjem koje je vazduhom izolovano (AIS) i oklopljeno metalom, proizvođača „Schneider Electric-Merlin Gerin“. Na 35 kV strani je 6 ćelija tip ‘Fluair 400’ (F400) sa jednim sistemom sabirnica sa ugrađenim mikroprocesorskim uređajima tip SEPAM 80 (40), a na 10 kV strani 18 ćelija tip ‘SM6’ sa ugrađenim zaštitnim mikroprocesorskim uređajima tip SEPAM 40.

Instalirana je i lokalna SCADA tip SeeFox 2000 proizvođača „Schneider Electric-Merlin Gerin“, kao i energetski transformatori proizvođača „Schneider Electric-France Transfo“.

info

24 Projekti

Uspješan završetak građevinskih radova na TS Vranje 4 Direkcija Evropske unije u Srbiji projekat izgradnje trafostanice Vranje 4 proglasila je za najbolje vođen projekat u jugoistočnoj Evropi finansiran od strane DEU Konzorcijum Siemens Beograd - Elnos BL Beograd u septembru prošle godine uspješno je završio građevinske radove na trafostanici 400/110 kV Vranje 4 JP Elektromreža Srbije. Riječ je o jednom od najvećih i najznačajnijih projekata u Srbiji. Ova trafostanica nalazi se na trasi 400 kV veze zapadne Evrope sa njenim južnim dijelom i Turskom.

Ovaj projekat ima veliki značaj za jugoistočni dio Srbije, u kome će se poboljšati naponske prilike i mogućnost za razvoj tog dijela države.

Elnos BL uradio je glavni građevinski, elektro i izvođački projekat i izveo kompletne građevinske radove na ovoj trafostanici. Osim toga, bio je zadužen i za projektovanje, montažu, podešavanje i fabričko ispitivanje ormara relejne zaštite.

Građevinski radovi

Radovi su započeli polovinom septembra 2012. godine, a s obzirom na činjenicu da je zbog tipa ugovora bilo potrebno održati visok ritam radova i mjesečne realizacije, radili smo tokom cijele zime 2012/2013. godine. Na ovom projektu naše preduzeće imalo je oko 50 kooperanata.

Na samom početku, u cilju stvaranja uslova za izgradnju trafostanice Vranje 4, bilo je neophodno izgraditi puteve u 400 kV postrojenju, koji predstavljaju dvije trećine svih puteva na TS. Sa tih puteva omogućeno je izvođenje radova, poput temeljenja portala u 400 kV postrojenju, kablovskih kanala i relejnih kućica i u zimskim, veoma otežanim uslovima. Betoniranje je rađeno pomoću pumpi za be-

info

Foto: Darko Vučić

ton i specijalnih aditiva za betoniranje na niskim temperaturama.

Intenzitet radova pojačan je do maksimuma u aprilu prošle godine, do kada su trajali loši vremenski uslovi. Tada je počela izgradnja komandno-pogonske zgrade, temelja nosača aparata u 400 kV i temelja portala i nosača aparata u 110 kV postrojenjima, uzemljenja i temelja gromobrana, spoljašnjeg osvjetljenja, asfaltiranje puteva, proizvodnja i montaža čelične konstrukcije.

Kako bi ugovoreni rok završetka radova bio ispoštovan i planirani fond radnog vremena ne bi bio ugrožen, a s obzirom na loše vremenske uslove do polovine apri-

la, bilo je neophodno angažovati dovoljno radnika. Zbog toga je u toku naredna tri mjeseca na gradilištu radilo prosječno 110 radnika. Ovo je bio veliki izazov i uspjeh za inženjere, jer samo veoma iskusni su u stanju da pravilno koordiniraju ovoliki broj ljudi na gradilištu.

Uporedo sa radovima na terenu odvijala se i „papirološka bitka“, koja je obuhvatala sve radove, materijale, kooperante i ostale situacije na gradilištu.

I pored velikog broja radnika angažovanih na izgradnji TS Vranje 4, sa zadovoljstvom možemo reći da se nije dogodio niti jedan slučaj povrede za vrijeme trajanja radova na terenu. Za zaštitu radnika

Projekti 25

angažovano je preduzeće za bezbjednost “ProAkta”, koji su pored Elnosovih inženjera obavljali redovne kontrole i provjere mjera zaštite na radu, zaštitnih sredstava i nenajavljena testiranja na alkohol.

Povodom završetka radova, u oktobru prošle godine organizovana je svečanost kojoj su prisustvovali brojni zvaničnici i predstavnici izvođača radova, kao i potpredsjednik Elnos Grupe Borko Torbica. Predstavnik investitora, Delegacije Evropske unije u Srbiji Majkl Devenport, istakao je da je DEU projekat izgradnje trafostanice Vranje 4 proglasila za najbolje vođeni projekat finansiran od strane

Profesionalci i u jako otežanim uslovima I u zimskim uslovima rada naši majstori su pokazali pravi profesionalizam. Prilikom izrade temelja u 400 kV postrojenju (jedna temeljna stopa ima preko 50 m3 betona), koristili su po dva para obuće. Oplatu su montirali u jednom paru, a drugi, čisti par, nosili su pri ulasku unutar oplate, kako bi montirali armaturu i obavili pripremu za betoniranje.

lejnom zaštitom serije 650 i 670.

Kompletna testiranja u okviru fabričkog prijema obavljena su zajedničkim snagama kompanija ABB, IMP, Elektromreže Srbije i Elnosa BL Beograd. Prilikom testiranja obavljena je kompletna simulacija uklopnih stanja rasklopne opreme, kako bi se napravila što približnija slika rasklopnog postrojenja koje će biti postavljeno u stvarnom pogonu objekta. Na taj način omogućeno je kvalitetno testiranje distribuiranog sistema sabirničke relejne zaštite.

Ovaj projekat sa ABB-ovom relejnom zaštitom i sistemom daljinskog upravlja-

Panorama trafostanice 400/110 kV Vranje 4

DEU u jugoistočnoj Evropi.

Naše veliko angažovanje na svim poljima ovog projekta dovelo je do izvanrednog rezultata, a pohvala investitora došla nam je kao „šlag na tortu“, jer smo bili svjesni da smo ostvarili veoma dobar rezultat na ovom projektu, uzevši u obzir sve izazove sa kojima smo se suočavali tokom građevinskih radova.

Veoma ponosni na ovaj uspjeh, nastavljamo sa projektima i u ovoj godini, jer kako bi rekao jedan inženjer: „Kad na svom gradilištu čuješ kako odzvanjaju ženske štikle, znaš da je tvoj posao tu potpuno završen i da je vrijeme da negdje započneš neko novo gradilište”.

Ormari relejne zaštite i sopstvene potrošnje Osim građevinskih radova, kompanija Elnos BL Beograd bila je zadužena i za projektovanje, montažu, podešavanje i fabričko ispitivanje ormara relejne zaštite za trafostanicu 400/110 kV Vranje 4.

Ormari su izrađeni u našem proizvodnom pogonu u Batajnici, a proizvođači ugrađene relejne zaštite su ABB i Siemens.

Radnici angažovani na ovom projektu prije realizacije pohađali su obuke u istraživačkom centru ABB-a u švedskom gradu Vesteros. Tamo su stekli zavidno znanje za rad sa mikroprocesorskom re-

nja IMP-a bio je prvi ovako kompleksan projekat u Elektromreži Srbije u kojem su se ljudi iz EMS-a usavršavali i bolje upoznali sa opremom i mogućnostima ovih proizvođača i naše kompanije.

U okviru ovog projekta realizovan je i ugovor za projektovanje, montažu, podešavanje i fabričko ispitivanje ormara sopstvene potrošnje. Za izradu ovih ormara korištena je oprema Siemensa.

Uspješna realizacija ova dva ugovora, sa 78 instaliranih ormara, u najboljem svjetlu prikazuje simbiozu našeg rada u proizvodnom pogonu i na terenu. Stečena iskustva biće od velikog značaja na projektima ovoga tipa.

info

26 Projekti

Nova snaga HE Bajina Bašta Rezultat četvorogodišnje revitalizacije i modernizacije HE Bajina Bašta jeste novi, pravi potencijal sa povećanom efikasnošću, povećanom proizvodnjom energije, ekološki poboljšanim načinom proizvodnje i produženim vijekom trajanja i do četiri decenije

4

radni vijek produžen do

40 god.

revitalizovana agregata

1.200 t

zamijenjene opreme

info

godišnja proizvodnja povećana za

40.000.000 kWh

snaga povećana sa 368 na

420 MW

Projekti 27

Hidroelektrana Bajina Bašta nalazi se na oko 160 km od ušća rijeke Drine u Savu, na granici između BiH i Srbije.

Postrojenje, sa ukupnom instalisanom snagom od 368 MW, počelo je sa radom 1966. godine. HE Bajina Bašta druga je po veličini u Srbiji i obezbjeđuje osam odsto ukupne električne energije. Poslije 40 godina neprekidnog rada pristupilo se njenoj revitalizaciji.

Revitalizacija je počela 2009, a završena u oktobru 2013. godine, puštanjem četvrtog agregata u rad. “Ugrađene su četiri nove najmodernije turbine, pravljene u njemačkom Ravenzburgu, kao i novi generator iz fabrike u Vajcu u Austriji. Sva četiri bloka transformatora, kao i kompletna visokonaponska oprema i automatika su novi. Time je obezbijeđen dugogodišnji rad centrale bez ikakvih problema, što doprinosi pouzdanosti i stabilnosti elektroenergetskog sistema Srbije”, izjavio je generalni direktor Drinsko-limskih hidroelektrana Mijodrag Čitaković.

Svečanosti koja je priređena povodom završetka revitalizacije HE Bajina Bašta prisustvovali su mnogobrojni zvaničnici iz privrednog i političkog miljea, kao i predstavnici kompanija izvođača radova, između ostalih i predsjednik Elnos Grupe Dušan Torbica. Ovom prilikom Ivica Dačić, predsjednik Vlade Republike Srbije, ocijenio je: „Investicioni ciklus u energetici treba da bude motor oporavka cjelokupne privrede. Srbija bi trebalo da bude na prvom mjestu u regionu po proizvodnji čiste energije. To je jedini put ne samo ka EU, već i ka modernim tehnološkim znanjima, energetskoj efikasnosti i ‘zelenoj’ ekonomiji.“ V.d. generalnog direktora EPS-a Aleksandar Obradović, naglasio je da je u situaciji u kojoj četvrt vijeka u Srbiji nije izgrađena nijedna hidroelektrana svaki megavat važan, kao i da je revitalizacija HE Bajina Bašta najvažniji datum u Elektroprivredi Srbije.

Ukupna vrijednost revitalizacije HE Bajina Bašta je 77 miliona evra, od čega je 30 miliona evra obezbijeđeno kroz kredit KfW banke, a 47 miliona evra obezbijedio je EPS. Glavni izvođač radova bila je austrijska kompanija „Andritz hydro“, kojoj su podizvođači bile brojne domaće kompanije: Elnos Grupa, „Goša montaža“, ATB „Sever Subotica“, „Energoprojekt“, instituti „Mihajlo Pupin“ i „Nikola Tesla“ i dr. Regionalni direktor kompanije „Andritz hydro“ Evald Hese istakao je da je

Revitalizovano postrojenje 220 kV, agregata H4

Demontaža stare opreme

bilo zadovoljstvo četiri godine uspješno raditi na modernizaciji HE Bajina Bašta, te da je na, neki način, svima koji su u njoj učestvovali žao što ne postoji i peti agregat ove HE. Elnos Grupa je jedan od realizatora ovog projekta. Učestvovali smo u revitalizaciji kroz sve četiri faze, i to u dijelu rekonstrukcije kompletnog 220 kV postrojenja i rekonstrukcije generatorskog napona 15,65 kV. Zamijenjena je kompletna 220 kV oprema (prekidači, rastavljači, strujni i naponski transformatori, odvodnici prenapona), kao i 220 kV sabirnice, provodnici, izolatorski lanaci, zatim antikorozivna zaštita nosača aparata i por-

tala. Izradili smo ormare u polju, montirali i kompletno ih ispitali, zamijenili smo potporne izolatore na sabirnicama generatorskog napona 15,65 kV, kompletno uradili novo sekundarno ožičenje, izvršili provjeru funkcionalnosti svih polja, kao i ispitivanje generatorskih zaštita, i učestvovali u puštanju u rad svih agregata.

Revitalizacijom HE Bajina Bašta, Elnos Grupa je obogatila svoje veliko iskustvo u oblasti izvođenja radova na hidroelektranama i sličnim objektima. Uspješnim završetkom radova na najbolji način ilustrovan je planski i timski rad, te snaga kompanije da odgovori na sve zahtjeve investitora.

Montaža prekidača Siemens 3AP1 FI u postrojenju 220 kV

info

28 Projekti

Elektro radovi

na autoputu

Banjaluka-Doboj

Naš prvi zadatak bio je da projektujemo dvije faze koje se odnose na izmještanje elektroenergetskih vodova DV 10(20) kV i NNM 0,4 kV koji se ukrštaju sa trasom autoputa

info

Projekti 29

Sa zadovoljstvom možemo reći da smo dio još jednog velikog infrastrukturnog projekta u Republici Srpskoj izgradnje autoputa Banjaluka-Doboj. Izgradnjom ovoga autoputa biće omogućeno povezivanje autoputa Gradiška-Banjaluka sa panevropskim koridorom 5C. Predmet ugovora Elnosa BL sa generalnim izvođačima radova, Integral inženjeringom iz Laktaša i Granitom iz Skoplja je izrada kompletne projektne dokumentacije i izvođenje elektro radova na objektu autoputa Banjaluka-Doboj, dionica Prnjavor-Doboj. Ukupna dužina projektovane dionice, bez pristupnih puteva i petlji, iznosi 36.600 metara.

Ugovor je potpisan u aprilu prošle godine. Tada su počeli radovi na izradi projektne dokumentacije, prema idejnom rješenju po kojem je investitor JP Putevi Republike Srpske dobio građevinsku dozvolu za pripremne radove na autoputu. Kako je dogovoreno sa investitorom, naš prvi zadatak bio je da projektujemo dvije faze koje se odnose na izmještanje elektroenergetskih vodova DV 10(20) kV i NNM 0,4 kV koji se ukrštaju sa trasom autoputa, poslije čega je završeno projektovanje i jedanaest preostalih faza.

Radovi su započeli pripremom za izgradnju MBTS 10(20)/0.4 kV Johovac 1 i svođenjem 10 kV dalekovoda u ovu MBTS, koja je osigurala napajanje električnom energijom betonare Integral inženjeringa. Nakon izgradnje petlje Johovac, trafostanica će služiti za napajanje električnom energijom rasvjete na ovoj petlji, zatim Centra za obavještavanje i kontrolu saobraćaja i naplatnih kućica na početku ove dionice autoputa.

Do sada je završeno oko 90 odsto planiranih izmještanja elektroenergetskih instalacija, odnosno završeni su svi radovi za koje su postojali uslovi da budu završeni.

Ispod trupa autoputa u ukupnoj dužini od 2.842 me-

tra ugrađeni su SN i NN kablovski vodovi. Izgrađeno je i 4.878 m nadzemnih vodova koji su, u skladu sa zahtjevima investitora i lokalnih elektrodistributivnih preduzeća, izmješteni na nove lokacije, kako bi se radovi mogli nesmetano obavljati.

U tekućoj godini u planu je i izgradnja telefonske kablovske kanalizacije sa infrastrukturom u ukupnoj dužini od 39.600 m. Nakon ove faze radova slijedi instalacija optičkog kabla ukupne dužine 41.200 metara. Ovi radovi odvijaće se na glavnoj trasi autoputa sa potrebnim rezervama i spojnom opremom za izradu optičkog spojnog puta.

Na početku predmetne dionice, kod petlje Prnjavor, planirana je rekonstrukcija i izgradnja DV 110 kV Derventa-Prnjavor. Dalekovod će se graditi na novoj trasi, na kojoj je predviđena i izgradnja portalnog otcjepnog stuba za izgradnju TS 110/20 kV Prnjavor 2. Ova TS će biti nova jedinica u Elektroprenosnom sistemu BiH. Osim navedenog, ove godine bi se izgradnjom dvije MBTS snage 630 kVA, trebalo obezbijediti napajanje i dva preostala planirana infrastrukturna objekta na dionici.

Jedan infrastrukturni objekat je putno odmaralište Brkića voda, na teritoriji opštine Derventa, u kojem su planirani objekti za odmor, motel, benzinska pumpa i parkinzi za teretna i putnička vozila. Drugi objekat je petlja Prnjavor, gdje će se za potrebe napajanja naplatnih kućica i rasvjete izgraditi MBTS iste konfiguracije i snage.

Krajem ove ili početkom 2015. godine, u planu je izgradnja rasvjete na petljama Johovac i Prnjavor i odmaralištu Brkića voda. Riječ je o veoma zahtjevnom inženjerskom poduhvatu pri čijoj realizaciji moraju biti ispoštovani svi ranije dogovoreni uslovi, a da se ne ugroze ostale instalacije na samom putu i ne naruši osnovni cilj na petljama i odmaralištima, a to je bezbjednost saobraćaja.

Petlje:

120

36,6 km Ukupna dužina projektovane dionice

Visina stubova:

od

8 do 16 m

Do sada završeno:

rasvjetnih stubova sa nosačima za svjetiljke i reflektore

2.842 m

160

4.878 m

Putno odmaralište:

U 2014:

110

SN i NN kablovskih vodova

nadzemnih vodova

41.200 m

Instalacija optičkog kabla

svjetiljki po petlji

rasvjetnih stubova

200

svjetiljki i reflektora

info

30 Projekti

Jačanje Železnica Srbije i Koridora 10 Prva faza u okviru prioritetnih projekata na rekonstrukciji i modernizaciji željezničke pruge Beograd-Niš počela je sa radovima na rekonstrukciji i modernizaciji dionice Gilje-Ćuprija-Paraćin Rekonstrukcija i modernizacija ove dionice podrazumijeva izgradnju dvokolosječne pruge od stajališta Gilje do ulaska u stanicu Paraćin, sa rekonstrukcijom staničnog platoa i kolosjeka stanice Ćuprija i izgradnjom novog željezničkog mosta preko Velike Morave (dužine 322 m). Rekonstrukcijom je obuhvaćena i sadašnja dvokolosječna pruga od Ćuprije do Paraćina.

Nova pruga je projektovana za brzine vozova do 160 km/h. Ukupna dužina ove dionice na pravcu Gilje-Ćuprija-Paraćin, tj. nove, dvokolosječne pruge je 10,18 km, a jednokolosječne pruge na potezu Ćuprija-Paraćin je 6,8 km.

Ugovor za nabavku opreme za izvođenje radova na rekonstrukciji i modernizaciji elektrotehničkih postrojenja dionice Gilje-Ćuprija-Paraćin, na pruzi Beograd-Niš, na Koridoru 10 potpisale su u septembru 2013. Železnice Srbije i Siemens Beograd. Vrijednost Ugovora je oko 11.850.000 evra i obuhvata isporuku opreme i izvođenje radova na signalno-si-

Dionica Gilje-Ćuprija-Paraćin

info

gurnosnim i telekomunikacionim uređajima, kao i postrojenjima elektrovuče.

Elnos Grupa je specijalizovani izvođač radova Siemensa za lot br. 3, odnosno, za radove na rekonstrukciji i modernizaciji kontaktne mreže i energetskih postrojenja.

Početkom novembra 2013. godine i zvanično su počeli radovi na pomenutoj dionici. U sklopu radova Elnos Grupe je rekonstrukcija kontaktne mreže, koja je podijeljena na četiri cjeline: otvorena pruga Gilje-Paraćin, stanica Paraćin, stanica Ćuprija i otvorena pruga Ćuprija-Paraćin. Osim radova na kontaktnoj mreži, naš dio posla obuhvata i izgradnju osvjetljenja stajališta Gilje i rekonstrukciju postrojenja za sekcionisanje stanice Ćuprija.

Naš tim za kontaktne mreže je svakodnevno na terenu i prati tempo izvođenja građevinskih radova, kako bismo ispoštovali zadatu dinamiku. Prvi korak jeste da se urade temelji za stubove i portale kontaktne mreže. Na ovoj dionici, koja

iznosi oko 16,78 km pruge, ugradićemo oko 1.200 m3 betona, u preko 400 temelja za stubove i portale, oko 120 t čelične konstrukcije, tj. stubova i portala za kontaktnu mrežu, montiraćemo preko 1.500 sklopova za nošenje i zatezanje kontaktne mreže, razvući ćemo i regulisati preko 31 km nove kontaktne mreže i izvršiti demontažu oko 30 km postojeće kontaktne mreže sa pripadajućom opremom (stubovima, sklopovima za nošenje i zatezanje, provodnicima kontaktne mreže itd.). Da bi se izvršili spomenuti radovi biće potrebno više od 40 montera sa pripadajućom teškom mehanizacijom (radni montažni vagon, teška motorna drezina, otvoreni vagoni, specijalne dizalice za montažu i demontažu stubova i portala kontaktne mreže, kamioni za transport...).

Rok za završetak svih radova na rekonstrukciji i modernizaciji elektrotehničkih postrojenja na ovoj dionici je 370 dana.

Radovi će se odvijati u osam faza, kroz koje moraju proći svi izvođači radova, pod otežanim uslovima stalnog saobraćaja koji se ne smije zaustaviti, jer je dionica dio Koridora 10. Visokorizična i kratkotrajna prevezivanja pruge sa puštanjem saobraćaja na novim dionicama predstavljaće poseban profesionalni izazov za sve koji učestvuju ovom projektu. Kako je riječ o visokorizičnom projektu, posebna pažnja se posvećuje bezbjednosti i zaštiti na radu.

Izgradnjom ove dionice Železnice Srbije dobiće novu, dvokolosječnu, elektrifikovanu prugu od novog stajališta Gilje do ulaska u stanicu Paraćin. Ovim će se smanjiti vrijeme putovanja tranzitnih vozova na dionici. Planirana rekonstrukcija i modernizacija unaprijediće željeznička postrojenja na ovoj dionici pruge Beograd-Niš, kako tehnološki tako i smanjenjem ukupnih troškova održavanja.

Projekti 31

Elektroinstalacije i ventilacija u tunelu Stambolčić Osnovni cilj postavljanja rasvjete u ovom tunelu je da se osigura bezbjedan saobraćaj danju i noću, sa stepenom bezbjednosti kakav postoji na okolnim dijelovima otvorenog puta. Sa ovakvim instalacijama tunel Stambolčić zadovoljava sve standarde Evropske unije i propise za ovakav tip objekata Ukupna dužina tunela iznosi 928,42 m. Tunel je jednocijevni, predviđen za dvosmjerni saobraćaj, sa dvije trake ukupne širine 710 cm. Širina trotoara je oko 2x80 cm. Visina kalote tunela u osi saobraćajnice iznosi 6,35 m.

Tunel Stambolčić u toku elektroinstalaterskih radova

Instalacija sistema elektroinstalacije i ventilacije u tunelu Stambolčić, koji se nalazi na magistralnom putu M5 Sarajevo-Prača, projekat je koji je Elnos BL uspješno završio krajem avgusta prošle godine.

Osnovni cilj postavljanja rasvjete u ovom tunelu je da se osigura bezbjedan saobraćaj danju i noću, sa stepenom bezbjednosti kakav postoji na okolnim dijelovima otvorenog puta. Osim toga, veoma značajan faktor bezbjednosti u tunelu Stambolčić su sistemi detekcije požara, vatrodojave, svjetlosne saobraćajne signalizacije i ventilacioni sistem.

Upravo iz navedenih razloga, možemo sa ponosom reći da smo ovim projektom učinili jedan važan infrastrukturni objekat bezbjednim i udobnim za nesmetano odvijanje saobraćaja.

Prilikom izvođenja radova koristili smo najkvalitetnije materijale renomiranih svjetskih kompanija, kao što su

Minel-Schreder, Schneider Electric, Dietzel Univolt... Instalacijom ovih sistema u zajednički upravljački sistem tunel Stambolčić zadovoljava sve standarde Evropske unije i propise za ovakav tip objekata.

Tunel Stambolčić predstavlja najkraću saobraćajnu vezu između Sarajeva i Pala do Goražda i Višegrada, kao i najkraću vezu preduzeća i stanovnika Prače sa Palama i Sarajevom. Na ovom putnom pravcu donedavno se koristio stari tunel koji je bio dio uskotračne pruge sagrađene još u doba Austrougarske, u periodu između 1902. i 1905. godine.

Ovom prugom saobraćao je dugi niz godina popularni voz „ćiro“. Nakon ukidanja „ćire“, tunel je asfaltiran i od tada korišćen kao jedini put prema Podgrabu, Prači, Hrenovici... Prema tvrdnjama ovdašnjeg stanovništva koji pamti predanja svojih predaka, tunel Stambolčić bio je najskuplja investicija u BiH ikada.

Naime, prokopavanje tunela bio je veoma

težak i zahtjevan poduhvat, jer nije postojala adekvatna mašinerija. Austrougarski službenici imali su naređenje da se pruga mora izgraditi po svaku cijenu, pa samim tim i ovaj tunel. Ta cijena iznosila je, prema riječima jednih, kilogram zlata po svakom metru iskopanog kamena, a prema riječima drugih, kilogram zlata za kilogram iskopanog kamena. Stogodišnja garancija ovog tunela istekla je 2005. godine, a radovi na novom tunelu započeti su 1990. godine i prekinuti usljed ratnog vihora.

Izgradnja je nastavljena 2009. godine, a tunel je probijen dvije godine kasnije.

Tokom 2012. postavljane su podzemne instalacije, odvodi i betonska košuljica, a prošle godine, osim osvjetljenja i ventilacije, asfaltirane su kolovozne trake i trotoari.

Za stanovnike Podgraba i Prače ovaj magistralni pravac je žila kucavica za opstanak na ovom prostoru.

info

32 Projekti

HE Bočac: Sistem za osmatranje, obavještavanje i uzbunjivanje U cilju poboljšanja sigurnosnih mjera zaštite od mogućeg rušenja brane HE Bočac, neophodno je bilo izraditi sistem za osmatranje, obavještavanje i uzbunjivanje nizvodno od brane i povezati ga sa postojećim sistemom za obavještavanje Centra civilne zaštite

Alarmna stanica

Ovo je jedan od naših projekata u realizaciji. Sistem za osmatranje, obavještavanje i uzbunjivanje stanovništva sastoji se od četiri kontrolna centra i jedanaest alarmnih stanica, sa pripadajućim softverom. Glavni upravljački centar HE Bočac smješten je na brani HE Bočac, dok su ostali upravljački centri smješteni u Banjaluci, Laktašima i Srpcu. Alarmne stanice raspoređene su nizvodno od brane HE Bočac.

U prvoj fazi urađeni su kontrolni centri i šest alarmnih stanica. U kontrolnim centrima su montirani komunikacioni ormari opremljeni PS radnom stanicom sa modemom, baznom stanicom i alarmnom stanicom koji su objedinjeni softverskom aplikacijom „Talos“ za centralizovano upravljanje i nadzor. Alarmne stanice su opremljene sirenskim kontrolerima sa pojačivačima snage, komunikacio-

nim uređajima i sirenama. Instalirana je oprema proizvođača Comtel, vodeće grčke kompanije u proizvodnji specijalnih elektronskih sistema.

Predviđeno je automatsko i manuelno upravljanje sistemom i nadzor nad svim parametrima sistema. Po dobijanju signala o alarmnom stanju i potvrde alarma u glavnom centru automatski ili ručno se vrši daljinsko aktiviranje sirena na alarmnim stanicama. Osnovna komunikaciona veza je radio veza.

Pomoću ove savremene elektronske opreme služba tehničkog osmatranja HE Bočac će obavljati neprekidno osmatranje brana i akumulacija, obavještavati o situaciji u hidrosistemu, te alarmirati stanovništvo u slučaju bilo kakve opasnosti. Ovim savremenim sistemom je pokriveno cijelo područje potencijalnog poplavnog talasa.

Hidroelektrana Bočac

info

Projekti 33

Novi pogon za vodeće mjesto u Evropi Pokretanjem proizvodnje u novom pogonu, „Dubikoton“ se svrstao među najveće predionice u Evropi. Elnos BL izveo dio radova na izgradnji nove linije za preradu pamuka

Fluo rasvjeta na šinskom sistemu Zucchini

Konstantnim ulaganjem u savremenu mašinsko-tehnološku opremu i građevinsku adaptaciju objekata, „Dubikoton“ je veoma brzo izrastao u najveći proizvodni kapacitet prerade pamučnih i viskoznih vlakana u jugoistočnoj Evropi. Izgradnjom novog proizvodnog pogona u prethodnoj godini, „Dubikoton“ ide korak dalje i svrstava se među najveće predionice u Evropi.

Za novi pogon proizvodnje izgrađen je objekat površine 7.500 m2. U okviru novog objekta Elnos BL je izgradio trafostanicu TS 20/0,4 kV 2x2000 kVA Dubikoton 2 i izveo instalaciju rasvjete, priključnica opšte namjene i šinskog razvoda za tehnološke potrošače.

U sklopu TS Dubikoton 2 isporučena su i montirana dva energetska transformatora nominalnog prenosnog odnosa 20/0,4 kV i nominalne snage 2x2000 kVA proizvođača Zucchini. Isporučen je i montiran SN distributivni rasklopni blok sa dvije vodne ćelije, mjernom i kablovskom ćelijom proi-

zvođača SEL, a u sklopu radova rekonstruisan je SN blok sa tri trafo ćelije. Isporučen je i montiran NN blok i ormari opšte potrošnje. NN blok je opremljen sa dva polja automatske kompenzacije, za svako transformatorsko polje po 450 kVAr-a.

Napajanje tehnoloških potrošača i mašina u pogonu realizovano je pomoću šinskog razvoda Zucchini. Preciznije, montirano je pet linija šinskog razvoda, nazivne struje 800, 400, 315 i 250 A. Za potrebe opšte potrošnje unutar objekta instalirana su tri ormara opšte potrošnje, a za gromobransku zaštitu objekta ugrađen je uređaj za brzo startovanje.

Isporučen je i montiran šinski razvod rasvjete Zucchini, nominalne struje 25 A, sa Lugovim svjetiljkama sa fluo izvorima svjetlosti.

Uspješnim završetkom projekta stvoreni su uslovi za bezbjedan i pouzdan rad novog pogona fabrike „Dubikoton“ iz Kozarske Dubice.

Trafo ćelije

SN postrojenje

Ormar iz naše radionice

info

34 Projekti

Toplana Gradiška: Sistem daljinskog grijanja na biomasu IEE i Elnos BL, u saradnji sa Opštinom Gradiška, u rekordnom roku su završili ovaj projekat, imajući u vidu da je za samo tri mjeseca pušten u rad kotao na biomasu energetskog kapaciteta od 9 megavata Tekst: Prof. dr Petar Gvero, dipl. inž. maš., Univerzitet u Banjaluci, Mašinski fakultet Gradske toplane su sistemi sa veoma specifičnom ulogom u lokalnim zajednicama. Otežavajuća okolnost za lokalne zajednice je ta da su zajedno sa vlasništvom nad toplanama, kao preduzećima, preuzele i njihove gubitke, tako da i Toplana Gradiška nije bila izuzetak. Toplifikacijski sistem Gradiške je tipičan sistem izgrađen sedamdesetih godina, baziran na teškom lož ulju, kao osnovnom energentu. Upravo zbog toga, kao i zbog nedovoljno efikasnih elemenata sistema, te socijalno orijentisane politike cijena, sistem je bio neefikasan, neekonomičan i očigledno je zahtijevao unapređivanje.

Projekat privatno-javnog partnerstva sa Opštinom Gradiška, koji je pokrenula i koordinirala kompanija IEE Banjaluka, a nosio Elnos BL, pokazuje da je i u Bosni i Hercegovini moguće imati kompaniju koja se bavi toplifikacijom, a koja može ekonomski pozitivno poslovati.

IEE je sa partnerskim kompanijama realizovao projekat prelaska postojećeg sistema sa mazuta na biomasu kao gorivo, što je bio prvi, osnovni preduslov za dalji nastavak održivog funkcionisanja Toplane Gradiš-

info

ka. Partnerske kompanije su: EMPES Banjaluka, koja je dizajnirala rješenje i proizvela ložišni sistem, ESCO CONTROL PROJECT Beograd, koja je realizovala sistem automatskog upravljanja i regulacije rada sistema, TEHNOMETAL Doboj, koja je realizovala sistem skladištenja, transporta i automatskog doziranja goriva i ŠAMOTER Banjaluka, koja je ugradila sve šamotne obloge u sistemu.

Koncept unapređivanja postojećeg toplifikacijskog sistema baziran je na uvođenju biomase kao goriva. Ovo je zahtijevalo rekonstrukciju sistema, u kojoj je zadržan postojeći kotlovski dio, ukupnog kapaciteta 11 MWt, a zamijenjen gorionički, odnosno ložišni dio sistema, ugradnjom dva pojedina ložišta na sječku drveta, kapaciteta 2x6 MWt. Pored toga, važan segment u rekonstrukciji sistema imala je uspostava lanca snabdijevanja biomasom, jer logistika igra jednu od ključnih uloga u uspješnosti projekata sa biomasom.

Pod biomasom se u energetskom smislu podrazumijevaju otpaci od poljoprivredne i industrijske proizvodnje

Projekti 35

Dogradnja objekta za pripremu sječke

Ložišta na biomasu

Montaža primarnih ložišta

(drvna industrija, šumarstvo itd.). Važno je naglasiti da se radi o domaćem i obnovljivom energetskom resursu, koji ne doprinosi efektu staklene bašte, što ga čini idealnom zamjenom za skupa i uvozna goriva, kao što je mazut.

Tehnološko rješenje koje je primijenjeno u rekonstrukciji sistema u Gradišci bazira se na zamjeni postojećih gorionika na mazut, jednog od kotlova, gasifikacijskim ložištem, čija je specifičnost modularna konstrukcija, koja omogućuje da se iz goriva kao što je biomasa izvuče maksimum. Biomasa se u prvom segmentu ložišta gasifikuje, a onda ta proizvedena gasna faza dogorijeva, da bi se u sam kotao uveli produkti sagorijevanja na temperaturi 1.200 do 1.300oC. Visok stepen automatizacije i potpune kontrole svih parametara procesa omogućava u kotlu uslove veoma slične onima koje je kotao imao sa-

gorijevajući mazut, uz visok stepen efikasnosti sistema.

Ovaj zahvat je omogućio da toplifikacijski sistem proizvede toplotnu energiju na jeftiniji način u odnosu na mazut, što je otvorilo prostor za ekonomično funkcionisanje sistema i veći konfor grijanja za korisnike, odnosno građane Gradiške.

U sljedećim godinama, nakon potpune uspostave funkcionisanja projektovanog rješenja, kao sljedeća faza nameće se uvođenje efikasne kogeneracijske proizvodnje, što će omogućiti funkcionisanje sistema tokom cijele godine.

Važno je napomenuti da je projekt Toplane Gradiška prvi projekat ove vrste u Republici Srpskoj, a napor koji su učinili IEE i Elnos BL sigurno će da utre put ka jednom novom pristupu u razvoju toplifikacijskih sistema u pravcu ekonomičnosti, profitabilnosti i održivosti.

info

36 Proizvodnja

Elektromontažna radionica Elnos Grupe: Veliki broj rješenja različitih vrsta i namjena u cijelom regionu

info

Upravljanje i regulacija rasvjete na GP Bijača

Napajanje i instalacija novog pogona Dubikoton

Instalirali smo ormare RO-ORE za kontrolu i regulaciju rasvjete sa najmodernijom opremom tipa Gradilux GE na graničnom prelazu Bijača u Ljubuškom. Ovaj granični prelaz, koji je na autoputu na granici BiH i Hrvatske, predstavlja jedan od dva najprometnija i najopremljenija prelaza u BiH. Instalirana oprema omogućava unapređenje energetske efikasnosti rasvjete i značajnu uštedu električne energije, ostvarene kroz stabilizaciju napona, produžetak životnog vijeka sijalica i kroz dimovanje u periodima smanjenog saobraćaja. Ova referenca je ujedno i najveća referenca za Gradilux u Evropi.

Montirali smo i pustili u rad modularno NN postrojenje QuiXtra 4000 kompanije GE sa šinskim razvodom 4000 A i prekidačima tipa M-pact PLUS 3200 A tokom izgradnje novog postrojenja za preradu pamuka u fabrici Dubikoton u Kozarskoj Dubici. Niskonaponski ormar je šinskim razvodom povezan na dva transformatora 20/0,4 kV snage po 2000 kVA. Niskonaponsko postrojenje je planirano za napajanje mašina za preradu pamuka i instalaciju objekta.

Napajanje poslovnog objekta Grand Trade

Priprema i rekonstrukcija mjernih mjesta Elektrokrajine Banjaluka

Za potrebe napajanja novog poslovnog objekta Grand Trade u Banjaluci, monteri Elnosa BL montirali su modularno niskonaponsko postrojenje Schneider Electric Prisma plus P. Postrojenje je Schneider Elekctricovim šinskim razvodom Canalis KTA 3200 povezano sa tri suva transformatora tipa TRIHAL 20/0,4 kV snage po 2000 kVA.

Zbog potreba rekonstrukcije distributivne mreže Elektrokrajine Banjaluka, isporučeno je 1.500 komada mjernih ormara u transparentnom kućištu sa brojilima sa daljinskim očitavanjem, koji bi umnogome trebalo da doprinesu smanjenju gubitaka i pospješe naplatu električne energije.

Proizvodnja 37

Elektromontažna radionica u Batajnici

Korištena vrhunska ABB-ova oprema Gasom (SF6) izolovane ćelije tipa ABB, ZX00 (10 kV) i ZX02 (35 kV) isporučene su iz ABB-ove fabrike u Ratingenu, Njemačka, opremljene isključivo primarnom opremom.

Za zaštitu i upravljanje isporučeni su uređaji tipa ABB REF630 za 35 kV i ABB REF615 za 10 kV postrojenje.

SN postrojenja za TS 35/10 kV (2x8 MVA) Breza u Kolašinu U periodu od 22. aprila do 17. maja 2013. u elektromontažnoj radionici Elnosa BL u Beogradu izvršeno je sekundarno ožičavanje i ispitivanje SN postrojenja 35 i 10 kV, koja su ugrađena na TS Breza 35/10 kV (2x8 MVA) u Kolašinu.

Ovi poslovi su obuhvatali: izradu projektne dokumentacije, na osnovu koje je izvršeno sekundarno opremanje (kojim su obuhvaćeni: zaštitni automati, pomoćni releji, kontakteri i redne stezaljke), instalacija i ožičavanje ćelija.

Ormari sopstvene potrošnje U isto vrijeme, izvršena je montaža ormara sopstvene potrošnje za razvode jednosmjernog i naizmjeničnog napajanja i nabavka ormara staničnog računara, te se nakon završenih radova na sekundarnom povezivanju, pristupilo ispitivanju kompletne funkcionalnosti postrojenja (upravljanje i zaštita), kao i parametrisanju i testiranju zaštitno-upravljačkih uređaja.

info

38 Strateški partneri

CUBIC – izvrsnost modularnih sistema Modularni sistem naše kompanije baziran je na konceptu modula za izgradnju električnih postrojenja niskog napona. Koristeći standardizovane module moguće je konstruisati panele i ormare različitih dimenzija i namjena, od fiksne izvedbe do kasetnih razvoda. Sa CUBIC-ovim modularnim sistemom, izbor električnih komponenti zavisi isključivo od vas

Lars Agard, menadžer za izvoz u CUBIC-u

Ovako je počeo razgovor sa g. Larsom Agardom, menadžerom za izvoz danske kompanije CUBIC, koji je u dva navrata posjetio našu kompaniju u Beogradu. Čime se bavi kompanija CUBIC i koji je njen značaj na globalnom tržištu?

CUBIC je priznati proizvođač u oblasti modularnih sistema za izgradnju električnih postrojenja niskog napona. Naša visokokvalitetna rješenja koriste se širom svijeta u svim tipovima industrije. CUBIC je osnovan 1973, na jedinstvenoj ideji o modularnom sistemu potrebnom za izgradnju električnih postrojenja niskog napona bilo koje vrste. Sama ideja dovela je do razvitka CUBIC-a u globalno poznatog i priznatog partnera, koji je predstavljen u 40 država širom svijeta, na polju elektroenergetike i industrije sa širokom paletom razvodnih ormara svih vrsta i tipova. Balkan za nas predstavlja sljedeću obećavajući poslov-

info

nu mogućnost. Otuda i saradnja sa vašom kompanijom, koja je ovlašteni distributer CUBIC-a za tržište Srbije.

Po čemu se CUBIC izdvaja na tržištu?

Koje su osnovne karakteristike vaših proizvoda?

Modularni sistem našeg preduzeća baziran je na konceptu modula za izgradnju NN razvoda. Koristeći nekoliko relativno standardnih komponenti moguće je konstruisati kućište. Naš asortiman proizvoda zadovoljava potrebe klijenata od fiksiranih do izvlačivih rješenja. Sa CUBIC-ovim modularnim sistemom, izbor električnih komponenti zavisi isključivo od vas. Testirali smo naš sistem u skladu sa IEC614392, zajedno sa uređajima svih proizvođača primarnih prekidača. Jedna od njegovih odlika je i prilagodljivost u pogledu širine, visine i dubine, što znači da razvodni ormar može biti dizajniran na takav način da

odgovara mjestu instalacije, a da istovremeno može biti izmijenjen ili proširen. Ova prilagodljivost čini modularni sistem jednostavnim i brzim za montažu i osigurava efikasno korišćenje radne snage i kontrolu opštih troškova.

Osim toga, koje karakteristike biste još izdvojili kao poseban pečat CUBIC-a?

Naš sistem sa svom dokumentacijom se isporučuje širom svijeta u dijelovima, u kompaktnom pakovanju proizvođačima NN razvoda, a oni dalje konstruišu kompletne modularne sisteme. Svi naši partneri koji se bave izradom NN razvoda i ormara prošli su kroz veoma zahtjevne i obimne obuke kako bi se obezbijedio visok kvalitet, ujednačen u cijelom svijetu. Sve proizvode kompanije CUBIC testirale su i sertifikovale najpriznatije svjetske laboratorije, kao što su DEKRA, ASTA, UL, DNV i Germanischer Lloyd. Ovi sertifikati i potvrde, zajedno sa filozofijom o partnerstvu, omogućavaju nam da idemo ka obezbjeđivanju visokog nivoa kvaliteta prepoznatljivog širom svijeta.

Sarađujete sa brojnim kompanijama koje su prepoznale vaš kvalitet. Koliko je za CUBIC važna saradnja sa francuskim nuklearnim elektranama?

Kada je riječ o aktuelnim ugovorima, nastojimo da uspostavimo partnerstva sa svim velikim krajnjim korisnicima i klijentima širom svijeta u oblasti našeg poslovanja. Saradnja se velikim partnerima poput francuskih nuklearnih elektrana dokaz je da je CUBIC na svjetskom tržištu prepoznat kao pouzdan i partner od povjerenja.

Partner koji je sposoban da isporukom kvalitetnog proizvoda, najviše testiranog i najbolje tehnički izvedenog rješenja dostupnog na tržištu, ispunjava potrebe i zahtjeve krajnjih korisnika.

Strateški partneri 39

Pouzdani i robustni: Genmac električni agregati Za 30 godina postojanja Genmac se razvio u veoma važno ime među proizvođačima električnih agregata. Proizvodi Genmaca prepoznatljivi su po kvalitetu izrade, izuzetno pažljivo izabranim i usklađenim dijelovima najpoznatijih proizvođača Iz industrijskog centra Italije donosimo intervju sa Ioleom Beltramijem, predsjednikom Genmaca. Inače, Genmac je u 100 odstotnom vlasništvu porodice Beltrami.

Kompanije Genmac i Elnos BL razvile su veoma uspješnu saradnju. Koliko je ta saradnja važna za obje kompanije?

Naša saradnja započela je 2012. i veoma brzo se razvijala tokom prošle godine.

Smatramo Elnos BL klijentom sa kojim će se saradnja još više unaprijediti tokom ove godine. Genmac pruža klijentu mogućnost snabdijevanja prilagođenih proizvoda širokog spektra, što je velika prednost od koje Elnos BL može imati koristi. Takođe, raduje nas saradnja koju je naš sektor distribucije razvio sa zaposlenima u Elnosu BL, a koja podrazumijeva otvorenu komunikaciju, ljubaznost i poštenje, kao veoma važne vrijednosti poslovanja.

Kako ocjenjujete svoj položaj na svjetskom tržištu?

Genmac je prisutan u 55 svjetskih zemalja. U Evropi posebno izdvajamo Švedsku, Finsku i Italiju, ali i Rusiju i Ukrajinu. Prisutni smo na Bliskom istoku, Africi, Sjevernoj i Južnoj Americi i Novom Zelandu. Na svjetskom tržištu Genmac je poznat kao italijanski brend dobrog kvaliteta, sa konkurentnim cijenama.

Kažite nam nešto više o Genmacovim proizvodima.

Naša kompanija se bavi proizvodnjom električnih agregata snage od 2 kVA do 2.000 kVA i više, u proizvodnom pogonu koji se nalazi u gradu Gualtieri, smještenom u Emilia Romagna regiji. U svom programu nudimo i mnoge brendove motora kontrolisanog porijekla iz Evrope, Amerike i Japana. Za prenosne benzinske jedinice nudimo motore Subaru ili Kohler, a za prenosne dizel jedinice Lombardini. Od 15 kVA i više dostupni su motori Perkins, Deutz, Iveco, John Deere, Cummins, Volvo.

Ioleo Beltrami, predsjednik Genmaca

Genmacovi agregati konstruisani su sa najboljim mogućim performansama i izrađeni najmodernijom tehnologijom.

Koje su prednosti Vaše kompanije u odnosu na konkurenciju?

Za početak, istakao bih činjenicu da je zemlja porijekla uvijek jasna - Genmac agregati napravljeni su u Italiji. Kontroler, motor i alternator montirani na Genmac agregate proizvedeni su u zemljama EU, Japanu ili SAD. Mi uvijek ističemo PRP snagu (Prime power) u svoj tehničkoj dokumentaciji. Veliki broj konkurencije ističe marketinšku LTP snagu (Standby Power).

Osim navedenog, mnogi proizvođači se služe marketinškim trikovima, pa objavljuju lažni nivo buke. Prilikom testiranja, neki proizvođači mogu dobiti manji nivo buke, ali njihovi generatori nemaju pravilno hlađenje (to je često vidljivo na ulicama kod generatora bez vrata). Genmacova kontrolna tabla je veoma pregledna, jednostavna za praćenje i veoma bezbjedna za korisnika. Istakao bih i da je u ponudi agregata od 5 do 500 kVA, Genmac među najkonkurentnijim evropskim brendovima, čak i u po-

ređenju sa većim kompanijama. Brojni su konkurenti koji proizvode samo klasične standardne verzije. Za razliku od njih, naše preduzeće nudi širok spektar mogućnosti i dodatne opreme, a takođe postoji mogućnost izrade i specijalnih projekata u skladu sa potrebama klijenata. Kao naše prednosti, izdvojio bih i kompletan asortiman od 2 kVA pa sve do 1.500 kVA i raspoloživost agregata na gas (LPG ili prirodni gas).

Saradnja naših kompanija rezultirala je uspješnim projektima, od kojih izdvajamo: - Na graničnom prelazu Bijača - dizel jedinica Majstic G450POA snage 450 kVA, - U poslovnicama Sberbanke - dizel električni agregati Dynamic G20POA snage 22 kVA, - U Vatrogasnom domu Banjaluka - Genmac G250DOA jedinica sa njemačkim Deutz motorom.

info

40 Sajmovi

Moderan i jedinstven - štand Elnosa Srbija

Elnos Srbija na sajmu energetike 2013 Na 9. međunarodnom sajmu energetike u Beogradu, Elnos Srbija je predstavila svoju djelatnost i najnovije aktivnosti Međunarodni sajam „Energetika 2013“ je održan u Beogradu u periodu od 9. do 12. oktobra 2013. Elnos Srbija je tokom ove sajamske manifestacije imala priliku da na svom izložbenom prostoru predstavi kompletnu

ponudu i najnovije aktivnosti i reference iz oblasti elektroenergetike.

Elnos Srbija je u okviru svoje ponude predstavila i modularni sistem danske kompanije CUBIC, čiji smo ovlašteni distributeri za tržište Srbije. Ovaj jedinstveni sistem, koji štedi vrijeme instalacije i montaže, omogućuje ugradnju sistema sabirnica do 7.000 A i struja kratkih spojeva do 120 kA. Na sajmu je predstavljen i ‘Green trafo’ - Energetski distributivni transformator 160 kVA 20/0,42 kV. Glavne karakteristike ovog transformatora su delta oblik jezgra koji je punjen biorazgradivim uljem i niži gubici u

Elnos Grupa na III savjetovanju o velikim električnim mrežama u Crnoj Gori U organizaciji Crnogorskog nacionalnog komiteta Međunarodnog savjeta za velike električne mreže CIGRE CG, održano je Treće savjetovanje o velikim električnim mrežama, na kojem je, između ostalih, učestvovala i Elnos Grupa. Savjetovanje je održano u Pržnom, u periodu od 13. do 16. maja 2013. godine. Ovu manifestaciju su otvorili Vladimir Kavarić, ministar ekonomije u Vladi Crne Izložbeni prostor u hotelu „Maestral“

info

praznom hodu i opterećenju. Specifičnosti i prednosti ovog transformatora u odnosu na klasični transformator su manja težina, znatno niži nivo buke i ušteda električne energije.

Na ovom važnom događaju, organizovan je bogat stručni program koji se sastoji od konferencija, okruglih stolova, predavanja i prezentacija o aktuelnim temama i najnovijim dostignućima u okviru elektroenergetike.

Na sajmu energetike, koji je zvanično otvorila ministarka energetike Zorana Mihajlović, učestvovalo je više od 180 izlagača iz Srbije i inostranstva.

Gore, i predsjednik Međunarodne CIGRE Klaus Frohlich.

Elnos Grupa je na ovom savjetovanju imala priliku da na izložbenom prostoru predstavi svoj rad i aktivnosti sa kojima su brojni učesnici i posjetioci Savjetovanja mogli bliže da se upoznaju. Naša kompanija je imala mogućnost da sa ostalim učesnicima razmijeni znanja, iskustva i najnovije informacije iz oblasti proizvodnje, prenosa i distribucije električne energije, kao i primjene novih tehnologija.

Na Savjetovanju se okupio veliki broj stručnjaka iz zemlje i regiona, prezentovan je 71 referat u skladu sa aktuelnim temama, koje je definisalo 16 studijskih komiteta.

Savjetovanja 41

Čiste energetske tehnologije: Održan VII međunarodni forum Jedan od najuticajnijih energetskih skupova u jugoistočnoj Evropi, “Energetika Srbije 2013 - budućnost i perspektive”, održan je krajem septembra u Novom Sadu Pored više od 400 učesnika i predstavnika Vlade Srbije, Vlade AP Vojvodine i nacionalnih energetskih institucija i kompanija, Forum je okupio i brojne najviše zvaničnike energetskog sektora vlada zemalja iz regiona i predstavnike institucija EU, više ambasadora i čelnika međunarodnih misija akreditova-

nih u Srbiji, kao i više desetina liderskih internacionalnih i domaćih kompanija iz oblasti energetike.

Predstavnik Elnos Grupe Marko Mijić održao je prezentaciju „Kogeneracija kao opcija za unapređivanje sistema daljinskog grijanja“. Cilj prezentacije je predstavljanje mogućnosti i dijela odgovora o modernizaciji sistema daljinskog grijanja u BiH, sa akcentom na uvođenje biomase, kao obnovljivog energetskog resursa.

Na dvodnevnom forumu, koji je 24. septembra otvorila resorna ministarka Zorana Mihajlović, predstavljeno je više od šezdeset radova i projekata iz različitih oblasti energetike. U fokusu rada i rasprava na Forumu bila su pitanja realnog stepena ostvarivosti postojećih evropskih, regionalnih energetskih razvojnih koncepcija, a posebno nacionalne koncepcije Srbije.

Elnos Grupa učesnik i veliki sponzor 31. savjetovanja CIGRE 2013 Elnos Grupa predstavila je svoj rad i najnovije reference u oblasti elektroenergetike na 31. savjetovanju CIGRE Srbija.

Na Zlatiboru je od 26. do 30. maja 2013. godine održano 31. stručno savjetovanje Srpskog komiteta Međunarodnog saveta za velike električne mreže CIGRE Srbija. Naša kompanija je i 2013. godine na ovom savjetovanju

učestvovala kao veliki sponzor. Na Zlatiboru je Elnos Grupa prikazala stručnoj javnosti svoje aktivnosti i najnovija iskustva i reference iz oblasti inženjeringa.

Putem predstavljanja na tehničkoj izložbi, gdje su prikazana najnovija dostignuća naše kompanije, i kroz prezentaciju koju je Elnos Grupa održala, mnogi učesnici i

Forum je okupio više od 400 učesnika

posjetioci ovog savjetovanja su imali priliku da se bliže upoznaju sa radom Elnos Grupe. Značaju ovog savjetovanja doprinosi i činjenica da je na njemu učestvovalo preko 1.000 naučnih i stručnih radnika i poslovnih ljudi iz Srbije, Republike Srpske i zemalja iz okruženja koji se bave proizvodnjom, prenosom i distribucijom električne energije. Na ovoj značajnoj manifestaciji je kroz rad 16 studijskih komiteta stručnoj javnosti predstavljeno oko 200 radova iz pomenutih oblasti.

Prezentacija Elnos Grupe privukla je izuzetnu pažnju

info

42 Donacije

Dalmatinski centar pravoslavlja – manastir Krka Bogoslovija Sveta Tri Jerarha, koja je najstarija u Srpskoj crkvi, osnovana je 1615. godine. Zbog ratova, nekoliko puta bila je zatvarana. Obnovljena je 2001. godine nastojanjem episkopa dalmatinskog Fotija, uz blagoslov Svetog arhijerejskog sinoda

Manastir Krka

Malo ko bi, ne poznajući predio oko Kistanja, mogao da nasluti da će se u jednom trenutku spuštanja krševitim strmim serpentinama, oku ukazati magični pogled kao sa platna najvećih svjetskih slikara.

Oni kojima ovaj put u Dalmatinskoj zagori nije nepoznat, sa nestrpljenjem iščekuju taj pogled koji im, koliko god puta da dolaze kao putnici namjernici, oduzima dah.

Okružen brdima u čijem podnožju vijuga rijeka Krka, zbog svoje dubine na ovom mjestu izrazito plavozelene boje, u kotlini ponosno stoji, ušuškan zelenilom, dalmatinski centar pravoslavlja - manastir Krka.

Nalazi se između Knina i Šibenika, tri i po kilometra istočno od Kistanja.

Manastir Krka je davne 1350. godine podigla srpska princeza Jelena, sestra cara Dušana i supruga hrvatskog kneza Mladena II Šubića. Posvetila ga je svetom arhanđelu Mihailu.

info

Legenda, čiju istinitost potkrepljuju katakombe koje se nalaze ispod manastira i blizina ostataka rimskog grada Burnuma, govori o propovijedima koje je apostol Pavle držao Dalmatincima. Vjeruje se da su osnivači ovog drevnog manastira znali te podatke i baš iz tog razloga na ovom mjestu podigli manastir.

Tokom viševijekovnog postojanja, pa sve do današnjih dana, manastir je bio i ostao duhovni centar pravoslavnih dalmatinskih Srba.

Na ovom mjestu, 1615. godine osnovana je bogoslovija Sveta Tri Jerarha, koja je najstarija u Srpskoj crkvi. Zbog ratova, nekoliko puta bila je zatvarana. Poratnih godina, iako nije bio direktno bombardovan u ratu, manastir je trpio. Bio je zapušten sve do 1998. godine, a bogoslovija je premještena na Divčibare i potom u Srbinje. Obnovljena je 2001. godine nastojanjem episkopa

dalmatinskog Fotija, uz blagoslov Svetog arhijerejskog sinoda.

I danas ovaj biser pravoslavlja u Dalmaciji ima svoje ktitore, ljude dobre volje koji ga, u zavisnosti od svojih mogućnosti, darivaju. „Gospodin Dušan Torbica je uvijek iskazivao i iskazuje svoju nesebičnu podršku prema svetoarhangelskom opštežiteljnom manastiru Krka i bogosloviji Sveta Tri Jerarha. Njegova nesebična briga i ljubav prema ovom dijelu Dalmacije, a tako i prema ljudima ovoga kraja, najviše se pokazala upravo kroz njegovu brigu i pomoć povodom obnove rada bogoslovije 2001. godine. On je prepoznao značaj našeg manastira i bogoslovije i uvijek je bio najbliži saradnik, pružajući nesebičnu podršku Njegovom preosveštenstvu episkopu dalmatinskom g. Fotiju”, naglasio je iguman manastira Krka arhimandrit Nikodim, govoreći o pomoći predsjednika Uprave Elnos Grupe Dušana Torbice, koji je i sam iz ovih krajeva, manastiru Krka.

Najveće bogatstvo manastira oslikava se u njegovim riznicama. O njihovim vrijednostima govori i činjenica da je blago manastira Krka četvrto po redu u Srpskoj crkvi, poslije Hilandara, Visokih Dečana i Cetinjskog manastira. Po svojoj bibliotečkoj građi, manastirska riznica je najbogatija. Najstarija knjiga koja se čuva u riznicama je čuveno „Mokropoljsko jevanđelje“, vrlo vrijedna i stara knjiga, pisana na svicima od jareće kože. Tokom dugih vijekova postojanja ovog manastira, njegova riznica se bogatila dragocjenostima neprocjenljive vrijednosti. Bogatstvo manastira nije pristizalo samo iz srpskih krajeva, već i sa Svete gore, iz carske Rusije, Jerusalima i Venecije.

Donacije 43

Riznica - čuvar djela velikana Dio bogate riznice manastira Krka čine epitrahilj svetoga Save i Oktoih Božidara Vukovića.

Tu su i knjige Vuka Stefanovića Karadžića i Dositeja Obradovića na kojima su oni, kao autori, ispisali svoju posvetu manastiru Krka.

info

44 Sponzorstva

Dani Francuske u Beogradu Kompanija Elnos Srbija podržala „Francusku nedelju“ u Beogradu

Predsjednik Elnos Grupe prilikom uručenja nagrada

Doprinos znanju Povodom dana Elektrotehničkog fakulteta Banjaluka, Elnos BL dodijelio nagrade najboljim studentima Elnos BL Banjaluka je i 2013. godine dodijelio nagrade najboljim studentima Elektrotehničkog fakulteta. Tradicionalne manifestacije povodom obilježavanja dana Elektrotehničkog fakulteta u Banjaluci počele su promocijom magistara i diplomiranih inženjera elektrotehnike, 20. 11. 2013. godine. Dva dana kasnije, organizovana je svečana akademija povodom obilježavanja 51 godine rada i razvoja fakulteta.

Predsjednik Elnos Grupe Dušan Torbica imao je to zadovoljstvo da na promociji magistara i diplomiranih inženjera elektrotehnike nagradi četiri najuspešnija studenta sa smjera energetika. „S obzirom na aktivnosti naše kompanije, svjesni smo značaja i važnosti budućih svršenih studenata ovog fakulteta u domenu elektroenergetike i ovo je jedan način da damo svoj doprinos razvoju i poboljšanju ove oblasti“, istakao je Torbica.

Elektrotehnički fakultet u Banjaluci osnovan je 1962. godine i već decenijama slovi za jednu od najprestižnijih visokoškolskih ustanova u BiH i regionu. Na njemu je do sada diplomiralo preko 2.000 studenata i kao takav ovaj fakultet predstavlja važan element u razvoju elektroenergetike na ovim prostorima.

Francusko-srpska privredna komora je po prvi put 2013. godine organizovala „Francusku nedelju“, koja je za cilj imala promovisanje kulture Francuske, francuskih proizvoda i saradnje Francuske i Srbije. Elnos Srbija je podržala ovu manifestaciju koja je održana u Beogradu od 18. do 22. oktobra.

Povodom „Francuske nedelje“ organizovani su brojni događaji kroz koje su predstavljeni francuska ekspertiza, proizvodi, kao i francusko-srpski ekonomski, kulturni i istorijski odnosi. Kompanija Elnos Srbija je imala priliku da kao sponzor bude dio ovih događaja.

Na „Francusko-srpskom sajmu“, koji je ovom prilikom organizovan, naša kompanija je predstavila svoj portfolio, kao i prefabrikovane betonske trafostanice BIOSCO CS, koje se proizvode po licenci francuske kompanije Schneider Electric.

Osim ovog sajma, na fasadi Skupštine grada Beograda prikazana je jedinstvena 3D projekcija „Svetla Pariza na beogradskim ulicama“, organizovane su i gastronomske radionice, veče vina Božole nuvo u paviljonu „Cvijeta Zuzorić“ na Kalemegdanu. „Francuska nedelja” zatvorena je tribinom „Dobra energija dobar poslodavac na francuski način“.

Jedinstvena 3D projekcija na fasadi Skupštine grada Beograda

info

Sponzorstva 45

Zajedno na putu

uspjeha Posljednjih godina KK „Crvena zvezda“ bilježi niz uspjeha na košarkaškoj sceni. Jedan od uspjeha je odbrana titule nacionalnog Kupa Radivoja Koraća, čime se ovaj klub vratio među najbolje

Foto: I. Vujanović

Košarkaški klub „Crvena zvezda“ osnovan je 1945. godine. U svoju sedmu deceniju ušao je vedra čela, sa ponosom. U proteklih 60-ak godina osvojeno je 15 titula šampiona, šest nacionalnih Kupova i Kup evropskih pobjednika kupova, dok su brojni crveno-bijeli asovi osvajali olimpijske medalje, kao i medalje na svjetskim i evropskim prvenstvima.

U toku ovog višedecenijskog perioda, KK „Crvena zvezda“ uspio je da obezbijedi

prosperitet našoj košarci, da zabilježi prve međunarodne uspjehe i našoj košarci donese slavu. Jedan od najtrofejnijih klubova na ovim prostorima posljednjih godina bilježi niz uspjeha. „Crvena zvezda Telekom“ imala je uspješnu 2013. godinu. Crveno-bijeli su u februaru podigli trofej Kupa Radivoja Koraća, već u aprilu igrali meč sezone na Final four ABA lige i izborili dugo čekanu Evroligu. Drugu polovinu godine je u potpunosti obilježio

povratak „Zvezde“ u najprestižnije evropsko takmičenje i njeni veoma dobri nastupi. I ova godina počela je sjajno, odbranom titule nacionalnog Kupa Radivoja Koraća i plasmanom u drugu fazu Evrolige.

Elnos BL Beograd je 2013. bio jedan od sponzora KK „Crvena zvezda Telekom“, sa željom da na taj način doprinese uspjesima ovog kluba, a samim tim i razvoju košarke na našoj i evropskoj sceni.

info

46 Edukacije

Obuke u Danskoj Proljeće u najvećem gradu sjevera

Jesen na bajkovitom jugu

Učesnici edukacije obučeni su za rukovođenje, projektovanje i montažu kompletnog asortimana kompanije CUBIC

General Electric je ove godine lansirao novu seriju frekventnih regulatora AF-6, za koju je organizovan trening u Grastenu, na jugu Danske

Obukom naših zaposlenih u danskom preduzeću CUBIC u gradu Olborg (Aalborg) prošle godine, nastavili smo tradiciju ove vrste usavršavanja Elnosovog tima.

Učesnici edukacije obučeni su za rukovođenje, projektovanje i montažu kompletnog asortimana ove kompanije.

Osim toga, znatan dio radionice posvećen je savremenom pogledu na proizvodnju.

Kompanija CUBIC osnovana je 1973. godine, a temelji se na jedinstvenoj ideji modularnih sistema za izgradnju električnih postrojenja niskog napona.

Osim zvaničnog dijela obuke, učesnici su imali priliku da se upoznaju sa načinom rada, ali i životom Danaca.

Posebnu pažnju izazvao je sistem rada koji je u potpunosti prilagođen radniku, koji najveći dio radnog dana treba da provede u kancelariji za računarom. U cilju efikasnog poslovanja, Danci su podijelili radni dan u etape. Prvi dio provodi se sjedeći uz računar, do pauze za doručak. Poslije toga, uglavnom obavljaju zadatke koji podrazumijevaju kretanje, a po povratku na radno mjesto zaposleni imaju mogućnost za veoma interesantan način obavljanja poslova. Naime, radni stolovi su pokretni, tako da se u bilo kojem trenutku mogu podignuti, pa se rad na računaru može obavljati i stojeći. Takođe, u okviru preduzeća se nalaze i razni antistres programi, fitnes centar i vrtić za djecu zaposlenih.

Slobodno vrijeme tokom obuke u CUBIC-u bilo je posvećeno i obilasku znamenitosti Olborga i okoline. Noćni život se odvija samo vikendima, kada u ovaj grad feribotima dolazi i veliki broj ljudi iz Švedske i Njemačke.

Interesantna je i činjenica da je u Danskoj bicikl najčešće prevozno sredstvo, a stanovnici veoma vode računa o zdravom načinu života. U slobodno vrijeme često su u prirodi i bave se fizičkim aktivnostima, bez obzira na godine.

info

Naš dugogodišnji dobavljač i partner GE, lansirao je novu seriju frekventnih regulatora AF-6, koja pokriva područje od 2,2 kW do 1.200 kW. Riječ je o veoma modernim i pouzdanim industrijskim rješenjima, primjerenim i najzahtjevnijim industrijama.

Regulatori se proizvode u fabrici “Danfoss” u Danskoj.

U ovoj fabrici je sredinom oktobra 2013. organizovan trodnevni trening za pomenutu proizvodnu seriju. U skladu sa opredjeljenjem Elnos Grupe da prati trendove i nudi vrhunska industrijska rješenja, trening je uspješno prošao i naš inženjer prodaje iz Banjaluke.

Grasten palata Palate čine važan dio turističke ponude u Danskoj.

U Grastenu je poznata Grasten palata, današnja ljetna rezidencija danske kraljevske porodice.

Ova prelijepa palata okružena je slikovitim baštama cvijeća, šumama i jezerima.

Edukacije 47

FIDIC uslovi ugovora Obuku praktičnog karaktera, koja objašnjava i ilustruje upotrebu 1999 FIDIC uslova ugovaranja, vodili su stručni inženjeri sa bogatim međunarodnim iskustvom Kako bismo išli u korak sa najnovijim tržišnim trendovima, naša kompanija nastavila je i prošle godine praksu edukacija i obuka zaposlenih u Elnosu BL. Učestvovali smo u obuci „Primjena 1999 FIDIC Uslova Ugovora, Modul 1“, koja je održana u novembru u beogradskom hotelu „Bah“, u organizaciji FIDIC-a (International Federation of Consulting Engineers), u saradnji sa ACES-om (Udruženje inženjera konsultanata Srbije-nacionalna FIDIC asocijacija) i kompanijom MACE, d.o.o.

Stručni inženjeri sa bogatim međunarodnim iskustvom vodili su obuku koja objašnjava i ilustruje upotrebu 1999 FIDIC uslova ugovaranja, a pruža neophodna znanja za implementaciju i upravljanje ugovorima.

Kurs je osmišljen tako da pomogne učesnicima u budućem radu sa ovim dokumentima, bez obzira na to da li su ugovorna strana, poslodavac, konsultant ili izvođač, te da unaprijedi rad svih onih koji se u svojim kompanijama bave međunarodnim ugovorima.

FIDIC obuka podrazumijevala je upoznavanje sa međunarodnim uslovima ugovora i uslovima za njihovu primjenu, osnovnim odredbama najviše korišćene forme ugovora i prednostima i problemima koji se mogu javiti prilikom korišćenja tih formi ugovora.

Osnovne teme obrađene na ovoj edukaciji bile su FIDIC organizacija, FIDIC uslovi ugovora, učesnici na projektu, rizici na projektu, procedure na projektu, izmjene na projektu i odštetni zahtjevi.

Međunarodna građevinska industrija 1999 FIDIC uslovi ugovora sve više se koriste u građevinskoj industriji širom svijeta.

Za svoje projekte širom centralne i istočne Evrope koristi ih Evropska komisija, a ove uslove ugovaranja za građevinske radove usvojile su i multilateralne razvojne banke, uključujući Svjetsku banku, Azijsku banku i Islamsku banku za razvoj

Nastavak uspješne saradnje Genmacovi proizvodi prepoznatljivi su po kvalitetu izrade, izuzetno pažljivo izabranim i usklađenim dijelovima najpoznatijih proizvođača. Veoma su pouzdani i robustni Jedna od obuka na kojoj je učestvovao tim Elnosa BL, održana je prošle godine u Italiji, a predstavlja dio uspješne saradnje sa kompanijom Genmac. Učesnici su poslije završene edukacije dobili sertifikat za montažu, puštanje u pogon i popravku električnih agregata ovog proizvođača.

Genmac se nalazi u regiji Emilia Romagna, bogatom industrijskom centru Italije, gdje elektromehanika ima izuzetnu tradiciju.

Mnogo svjetski poznatih firmi su upravo iz ovog dijela Italije, a jedna od karakteristika svih preduzeća je da zapošljavaju oko pedesetak radnika.

Osnovan 1983. godine, Genmac se razvio u veoma važno ime među proizvođačima električnih agregata. Proizvodi ovog preduzeća su

Predsjednik Genmaca uručuje sertifikate našim kolegama

prepoznatljivi po kvalitetu izrade i izuzetno pažljivo izabranim i usklađenim dijelovima najpoznatijih proizvođača. Veoma su pouzdani i robustni.

Elnos BL realizovao je nekoliko uspješnih projekata rezervnog napajanja sa Genma-

com, a među njima je Diesel jedinica Majstic G450POA snage 450 kVA na graničnom prelazu Bijač. Riječ je o modernom agregatu sa dizel motorom Perkins, zapremine 15.000 ccm i snage 450 kVA, koji ispunjava stroge standarde o emisiji izduvnih gasova.

info

48 Edukacije

U TRI SiemensovA Berlin Prilikom četvorodnevne obuke učesnici su imali priliku da se upoznaju sa kompanijom Siemens i saznaju nešto više o tipovima prekidača i njihovim pojedinim dijelovima, instalaciji i održavanju Predstavnici kompanije Elnos BL i prošle godine učestvovali su na obuci u kompaniji Siemens u Berlinu, a ovaj put obuka se odnosila na montažu i održavanje visokonaponskog prekidača 3AP1/2 FG/FI. Prilikom obuke, koja je trajala četiri dana, učesnici su imali priliku da se upoznaju sa kompanijom Siemens i saznaju nešto više o tipovima prekidača i njihovim pojedinim dijelovima, instalaciji i održavanju. Veliku pažnju privukli su veoma interesantni ‘dead-tank’ prekidači, koji zauzimaju manje prostora u odnosu na ‘live-tank’ prekidače.

Poseban problem prilikom instalacije predstavlja punjenje prekidača gasom SF6. S obzirom na to da ovaj gas spada u stakleničke gasove, potrebno je obratiti pažnju da se gas ne ispušta u vodu prilikom punjenja. Poseban dio treninga bio je posvećen pravilnom uparivanju polova prekidača.

Siemensova istorija duga je preko 165 godina. Od svog nastanka do danas, ova kompanija postala je prepoznatljiva po tehničkim unapređenjima, inovacijama, kvalitetu i pouzdanosti proizvoda i usluga koje pruža u više od 190 zemalja svijeta, i koje integriše u rješenja u oblasti energetike, industrije, saobraćaja, medicine i informacionih tehnologija.

Siemensovi prekidači Siemens je jedina kompanija u svijetu koja pruža podršku korisnicima duž cijelog lanca konverzije energije, sa efikasnim obimom proizvoda i rješenja.

Prekidači predstavljaju centralni dio postrojenja izolovanih vazduhom (AIS) i gasom (GIS).

Visokonaponski prekidači su mehanički uređaji koji povezuju i prekidaju strujna kola. Kao lider na svjetskom tržištu, Siemens preuzima odgovornost za obezbjeđivanje prekidača koji zadovoljavaju tehnološke, ekonomske i uslove životne sredine u različitim zemljama širom svijeta. Dokaz za to je preko 90.000 isporučenih prekidača u 140 zemalja.

Berlin: fascinantna metropola u srcu Evrope Prošlost njemačke prestonice, jednako je burna koliko je i prefinjena arhitektura ovog grada.

Nastao je još u 12. Vijeku, kroz istoriju je rušen i razaran, obnavljan i fizički dijeljen. Na kraju se ispostavilo da je – neuništiv. Današnji Berlin doživio je procvat. Novogradnja je posvuda, poslovi su u porastu, a Berlin vodi ostatak Njemačke ka ekonomskom rastu.

Uspomena iz Berlina

info

Edukacije 49

trening centrA Frankfurt i Nirnberg: Obuke u cilju unapređivanja rada i efikasnosti TS 110/35/10 kV Ralja ĆELIJE IZOLOVANE SF6 GASOM (GIS)– za kvalitetnije snabdijevanje električnom energijom U Frankfurtu je održana obuka za najnoviju „Siemensovu“ opremu koja će se koristiti prilikom rekonstrukcije TS Ralja. Njoj su prisustvovali i predstavnici Elnos Grupe, kako bi se na što kvalitetniji način upoznali sa najnovijom opremom, te stečena saznanja primijenili na ovom projektu.

U sklopu rekonstrukcije TS Ralja, koja je u toku, biće izvršena zamjena 35 kV postrojenja kako bi se poboljšao kvalitet snabdijevanja električnom energijom postojećih potrošača. Novo 35 kV postrojenje će činiti osam ćelija izolovanih SF6 gasom (GIS) i metalom oklopljenih, tipa NXPLUS proizvođača „Siemens“, sa mikroprocesorskim zaštitnim upravljačkim jedinicama tipa 7SJ63. Nova oprema će u mnogome doprinijeti poboljšanju snabdijevanja električnom energijom.

Siemens SIPROTEC 4 novo rješenje relejne zaštite Pored obuke u Frankfurtu, organizovana je i obuka u „Siemensovom“ trening centru u Nirnbergu. U pitanju je obuka za podužnu, diferencijalnu relejnu zaštitu tipa SIPROTEC 4 (7SD), koja se takođe koristi u sklopu projekta TS Ralja.

Naš glavni inženjer za telekomunikacije imao je priliku da stekne nova znanja iz sljedećih oblasti: osnova numeričke podužne diferencijalne zaštite, zahtjeva za strujnim mjernim transformatorima, različitim topologijama primjene, osnova komunikacije kod numeričke podužne diferencijalne zaštite, oblasti interfejsa - topologije mreže, GPS sinhronizacije, rada sa aplikacijom Web Monitor, kao i oblasti rada i testiranja 7SD52/7SD61 sa sekundarnom test opremom CMC-Omicron. Kako je naš kolega naveo, obuka je bila veoma korisna i temeljno je obuhvatila jednu podoblast relejne zaštite.

Iako ovo nije prvi put da predstavnici Elnos Grupe putuju u Nirnberg, u „Siemensov“ trening centar, svakako su iskoristili priliku da se još bliže upoznaju sa znamenitostima ovog grada. Nirnberg je drugi najveći grad u Bavarskoj.

Ovaj njemački grad, po riječima našeg kolege, ostavlja utisak autentičnosti čitave Njemačke.

Frankfurt, grad banaka Frankfurt na Majni, kako se zvanično naziva, danas je jedan od najznačajnijih finansijskih centara Evrope, takođe poznat i kao grad banaka.

Procjenjuje se da se u njemu nalazi preko 300 predstavništava najpoznatijih banaka na svijetu.

Uz to, zbog položaja koji ovaj grad zauzima, Frankfurt je jedna od najvećih raskrsnica autoputeva, a frankfurtski aerodrom jedan od najvećih na svijetu.

Naš kolega u trening centru

info

50 Pregled događaja

Mini pregled događajaa

Osmomartovsko putovanje u Toskanu

Srećni sati

Ženski dio kolektiva Elnos Grupe je i 2013. dobio osmomartovsko poklon putovanje, i to u prelijepu Toskanu, rodno mjesto italijanske renesanse.

Bilo je više druženja „srećnih sati“ koje su pojedinačno sektori ili zaposleni organizovali, obično petkom u 15.00 h, u našem kafeu u Banjaluci.

Team building Bijeljina

Radost naših najmlađih

Tradicionalo druženje sa našim distributerima održano je ove godine u formi Team buildinga, u atuentičnom ambijentu Semberskog salaša u Bijeljini.

Novogodišnje predstave i Djed Mraz sa paketićima donijeli su i ove godine radost našim najmlađima. U uzrastu do 10 godina ih je 140, od kojih je 17 beba.

Prednovogodišnja druženja zaposlenih

Jedinstvena stručna ekskurzija u Elnosu BL, Banjaluka

Kraj poslovne 2013. godine tradicionalno je obilježen druženjem zaposlenih. U svim našim članicama vladalo je dobro raspoloženje i svečana atmosfera.

info

Početkom ove godine bili smo domaćini jedinstvenim, mladim učesnicima prvog startup projekta u BiH „BIZOO Startup Safari“.

Bosna i Hercegovina Uprava Elnos Grupe Svetozara Markovića 5 78 000 BanjaLuka Centrala: + 387 51 366 340 Fax: + 387 51 366 349 E-mail: officegroup@elnosbl.com

SRBIJA ELNOS BL - Beograd Majora Zorana Radosavljevića br. 372 11 273 Batajnica Tel: +381 11 748 8769, 787 0093 Fax: +381 11 748 8871 E-mail: officebg@elnosbl.com

ELNOS BL - Banjaluka Blagoja Parovića 100E 78 000 Banjaluka Centrala: + 387 51 388 975, 388 977 Fax: + 387 51 388 974 E-mail: officebl@elnosbl.com

ELNOS BL - Novi Sad Vladislava Kaćanskog br. 2 21 000 Novi Sad Tel: +381 21 475 0792 Fax: +381 21 475 0796 E-mail: officens@elnosbl.com

CRNA GORA ELNOS INŽENJERING - Podgorica Bulevar Džordža Vašingtona br. 49 81 000 Podgorica Tel: +382 20 234 373 Fax: +382 20 234 373 E-mail: officepg@elnosbl.com

ŠVEDSKA ELNOS NORDIC AB - Västerås Flottiljgatan 71 SE-721 31 Västerås, Sweden Tel: + 46 708 352 132 E-mail: office@elnosnordic.se

MAKEDONIJA ELNOS BL - Skoplje Save Kovačevića bb, ulaz 1, lamela 3 Skoplje 1000 Tel: + 389 2 2773 748 E-mail: officesk@elnosbl.com

www.elnosbl.com