Komentarze do codziennej
l i tu r g i i s Å‚ ow a
WIELKI POST
19.12.2016 14:28
Komentarze do codziennej liturgii słowa
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 1
27.12.2016 08:59
i]
la-
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 2
27.12.2016 08:59
Komentarze do codziennej liturgii słowa OKRES WIELKIEGO POSTU
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 3
27.12.2016 08:59
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 4
27.12.2016 08:59
LITURGICZNE MISTERIUM Wielki Post jest drogą. Trwa czterdzieści dni i wprowadza wierzącego w duchową podróż charakteryzującą się ściśle określonymi postawami. „Zarówno w liturgii, jak i w katechezie należy przedstawiać w pełniejszym świetle podwójny charakter Wielkiego Postu. Przez przypomnienie chrztu lub też przygotowanie do niego oraz przez pokutę ma on usposabiać wiernych, gorliwiej oddających się słuchaniu Bożego słowa i modlitwie, do obchodzenia paschalnego misterium. Dlatego: a) szerzej należy uwzględnić elementy chrzcielne właściwe liturgii Wielkiego Postu; stosowne będzie przywrócenie niektórych elementów dawnej tradycji; b) to samo trzeba powiedzieć o elementach pokutnych” (SC 109). Święta liczba czterdzieści
Na określeniu czterdziestodniowego czasu trwania tego okresu zaważyła z pewnością wielka typologia biblijna: wystarczy wspomnieć o czterdziestu dniach spędzonych przez Mojżesza na górze Synaj, o czterdziestu latach przeżytych przez Izraelitów na pustyni czy o czterdziestu dniach, które Chrystus spędził na pustyni (por. Mk 1, 12) przed rozpoczęciem swojego publicznego nauczania. 5
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 5
27.12.2016 08:59
Ta święta liczba jawi się zatem jako stały element schematu charakteryzującego przygotowanie człowieka na spotkanie z Bogiem. Próba czasu jest potrzebna do prawdziwego i głębokiego nawrócenia. Na drogach Bożych zazwyczaj nie ma pośpiechu, a osiągnięć nie da się zaimprowizować. Ten czas jest miarą dystansu dzielącego naszą upadłą naturę od Boga. Nadaje on rytm długiej drodze powrotnej śladami Chrystusa idącego na spotkanie krzyża. Obraz drogi oznacza tutaj postępujące zaangażowanie w pokutę i odnowę, które obejmuje cały Kościół. Drogi tej nie pokonujemy samotnie, lecz włączamy się w rzeszę pokutujących. Prowadzi nas po niej liturgia ukazująca w sposób niezwykle żywy najważniejsze prawdy ekonomii zbawienia. Cel jest jasny i konkretny: przez szczery wysiłek nawrócenia zbliżyć się do Chrystusa w tajemnicy Jego Śmierci i Zmartwychwstania. Dobrze to wyraża jedna z próśb zawartych w I Nieszporach 2 niedzieli Wielkiego Postu: „Daj, abyśmy zwlekli z siebie starego człowieka razem z jego uczynkami i stali się nowym człowiekiem na wzór Chrystusa”. Znak krzyża
W wielkopostnym obrazie na pierwszy plan wysuwa się krzyż Chrystusa, Baranka Bożego złożonego za nas w ofierze. Ten znak stoi u kresu wielkopostnej drogi, tak jak pewnego dnia czekał na Chrystusa u kresu Jego ziemskiej drogi. Na Ukrzyżowanego trzeba patrzeć z bliska: to Syn Boży, który „ogałaca samego siebie”, aby być posłusznym Ojcu i aby nas zbawić. To Ten, który dźwiga w swoim ludzkim ciele ciężar każdego grzechu, agonię każdego 6
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 6
27.12.2016 08:59
cierpienia i bólu: jest nimi ogarnięty i niemal przygnieciony. Ale to tam bije źródło wszelkiego zbawienia. Męka, która zbawia, jest tylko jedna – męka Jezusa. Krzyż, który zbawia, jest tylko jeden – krzyż, który dźwiga Chrystus. A mimo to każdy jest wezwany, by dopełniać „braki cierpień Chrystusa” (Kol 1, 24), stawiając krzyż w centrum własnego życia. Święty Paweł wyrażał to w stwierdzeniu: „codziennie umieram” (1 Kor 15, 31). Istotą tego nie jest cierpienie fizyczne, a raczej wewnętrzne rozdarcie, które łamie nam serce, uwalnia nas od starego człowieka idącego za podszeptami ciała i sprawia, że odradzamy się do nowego życia dzieci Bożych. Rzesza pokutników
W scenerii wielkopostnej było też w przeszłości miejsce dla licznych pokutników publicznych, odzianych w wory pokutne, z głowami posypanymi popiołem, którzy wędrując po drogach bądź czekając pod drzwiami kościołów, nadawali całemu wielkopostnemu krajobrazowi ton pokornej pokuty. Dzisiaj wszyscy posypujemy głowę popiołem, ponieważ wszyscy posłaliśmy Jezusa na krzyż… Stąd o. Charles de Condren1 mógł powiedzieć: „Człowiek jest człowiekiem, gdyż jest zwierzęciem rozumnym, ale chrześcijaninem jest dlatego, że pokutuje”. Metanoia, którą głosi Jezus na początku swojej publicznej misji (por. Mk 1, 15), to głęboka i całkowita O. Charles de Condren – XVII wieczny mistyk, przełożony generalny zgromadzenia oratorianów.
1
7
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 7
27.12.2016 08:59
przemiana wewnętrzna, odnowa całego człowieka, jego sposobu myślenia i osądzania, jego stylu życia. Wymaga to gotowości do przeprowadzenia wszelkich niezbędnych cięć, naprawienia każdej fałszywej, zakłamanej sytuacji. To natomiast jest niemożliwe bez cierpienia. Jest ono wielkim wychowawcą. Nieszczęsny człowiek, który nigdy nie zaznał cierpienia: nie będzie nigdy nikim innym niż tylko niedojrzałym dzieckiem. Cierpienie wpisuje krzyż w tkankę życia: wówczas moje korzenie, na najgłębszym poziomie, tam, skąd pochodzi nadprzyrodzona moc, jednoczą się z Ukrzyżowanym. Post, modlitwa i jałmużna (dzieła miłosierdzia)
Istnieje klasyczna i zawsze aktualna triada wielkopostna, która pokazuje nam, w którym kierunku należy iść: Post. Tym terminem starożytni Ojcowie określali wszelkiego rodzaju praktyki ascetyczne. Teksty liturgiczne podkreślają niektóre ich najważniejsze cechy: – każdy gest wyrzeczenia powinien być zakorzeniony w wewnętrznej postawie, jaką jest pokuta, a jednocześnie wyrażać się w konkretnych czynach, angażujących całego człowieka, jego ciało i duszę; – powstrzymywanie się od jedzenia jest bezużyteczne, jeśli dusza nie powstrzymuje się od grzechów; – wszelka asceza, aby podobała się Bogu, musi być prawdziwa: dzieje się tak, gdy towarzyszy jej kontakt z Bogiem przez modlitwę i z bliźnim przez miłość braterską. Stąd triada (post – modlitwa – jałmużna) jest nierozerwalna. 8
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 8
27.12.2016 08:59
Modlitwa. Powinna nadawać rytm całemu naszemu życiu, ale też powinna być bardziej intensywna i żarliwa w tym szczególnie sprzyjającym jej czasie. Modlitwa powinna być bardziej wołaniem serca niż ust. Liturgia domaga się, aby była ona: – żarliwa, gdyż karmi się miłością; – pokorna, gdyż wznosi się z serca skruszonego, które błaga o przebaczenie; – wytrwała i ufna jak prośba kobiety kananejskiej, która nie ustaje w błaganiu; – karmiona przede wszystkim słowem Bożym, przyswajanym właśnie na modlitwie. Wśród wzorów proponowanych w tym czasie znajduje się postać Daniela, który ze skruszonym sercem i w pokorze ducha wznosi do Boga błaganie za naród na wygnaniu, oraz postać celnika, który nie ośmiela się podnieść oczu na Pana, a jednak z ufnością i otwartością oczekuje na bezinteresowny dar miłosierdzia. Dzieła miłosierdzia. Związana z tym dominująca idea jest niezwykle prosta: to, czego przez wyrzeczenie odmówimy ciału i co zyskamy przez rezygnację z wygód, powinno zostać darowane bliźnim jako konkretny wyraz naszej miłości bliźniego. Według św. Augustyna: „Dwoma skrzydłami, na których modlitwa wznosi się do Boga, są przebaczenie zniewag i pomoc ofiarowana potrzebującemu”. Dzisiejszy styl życia społeczeństwa ogarniętego żądzą dobrobytu niesie ze sobą zagrożenie osłabienia ducha nas wszystkich. Trzeba zatem reagować, aby odzyskać zdolność do wyrzeczeń i ofiar, która jest cechą charakteryzującą życie wszystkich świętych. Tam, gdzie 9
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 9
27.12.2016 08:59
panują gorsze warunki życia, wierni mogą ofiarować swoje cierpienia Panu, łącząc je ściśle z cierpieniami Chrystusa. Natomiast zadaniem wszystkich będzie przyczynianie się na wszelkie możliwe sposoby do większej sprawiedliwości społecznej. Jeśli takie są nasze zobowiązania, to nie powinniśmy nigdy zapominać, że niczego nie możemy uczynić bez łaski Bożej, za to z Bogiem możemy wszystko. Z Nim u boku podejmujemy wielkopostną drogę, mając wzrok utkwiony w krzyżu wznoszącym się na końcu tej drogi. Powinniśmy przy tym zawsze pamiętać, że to nasze grzechy i niewierności doprowadziły do jego wzniesienia. Każdy z nas osobiście ma udział w tym dramacie. Jeśli przeżywamy go razem z Nim, staje się on źródłem zbawienia: zbliżmy się zatem z prostotą i drżeniem do tego przebitego Serca i zaczerpnijmy z radością ze zdrojów łaski Zbawiciela. Odkryć na nowo chrzest
Kościół pierwotny widział w Wielkim Poście szczególną okazję do formowania katechumenów. W tym okresie chodzi o ponowne przeżycie drogi chrzcielnej w sytuacji życiowej, w jakiej się znajdujemy. Rozważanie własnego chrztu może oznaczać nie tylko dostrzeganie konieczności poważnej formacji chrześcijańskiej, ale również zbadanie, czy nasze życie jest zgodne z życiem Chrystusa. Słowo Boże stanowi zasadniczy punkt odniesienia dla podjęcia wielkopostnej drogi. Nawrócenie, pokuta, przebaczenie, pojednanie: każde z tych słów odsyła do rzeczywistości, o której właśnie mówimy. Jednak żadne z nich nie może samo 10
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 10
27.12.2016 08:59
wyrazić jej w zupełności. Nawrócenie oznacza radykalną zmianę kierunku własnego życia; pokuta wskazuje na konkretne działania człowieka, którymi zaświadcza on o zmianie życia; przebaczenie przywodzi na myśl wolną i darmową inicjatywę Boga; pojednanie odsyła do celu i ostatecznego rezultatu drogi: odnowionego przymierza między człowiekiem i Bogiem. Na początku… miłość Boża
Z biblijnego punktu widzenia sens grzechu staje się jasny jedynie w powiązaniu z doświadczeniem miłości, która nas poprzedza i z którą musimy się porównać (konfrontacja ze słowem Bożym). Dopiero gdy się porównujemy z miłością Bożą ukazaną nam w pełni i definitywnie w Jezusie, jesteśmy w stanie rzeczywiście uchwycić, czym jest grzech i jakie są jego korzenie. Jeśli natomiast porównujemy się tylko sami ze sobą, z naszymi ideałami bądź postanowieniami, będziemy mogli z pewnością odkryć wiele braków, lecz dalecy będziemy od chrześcijańskiej perspektywy. Ona w istocie każe nam myśleć o relacji z Bogiem Przymierza: korzenie grzechu tkwią w odrzuceniu Przymierza i propozycji Jezusa. Podstawowym grzechem jest zawsze bałwochwalstwo, u którego podstaw stoi błędne rozumienie Boga jawiącego się jako władca, którego obecność ogranicza ludzką wolność, i strach, że będąc posłusznym Panu, człowiek utraci możliwość samostanowienia. W ten sposób człowiek otwiera się na pokusę samowystarczalności, na roszczenie, by być zdolnym do rozróżniania dobra i zła jak Bóg. Jednakże zbawienie urzeczywistnia się, gdy zdążamy w przeciwnym kierun11
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 11
27.12.2016 08:59
ku, tym, w jakim podążył Chrystus, który „uniżył siebie samego, stając się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci na krzyżu” (Flp 2, 8). Dlatego też refleksja chrześcijańska mówi o pojednaniu, które nie jest w żadnym razie przywróceniem naruszonego porządku. Jest ono raczej w głębszym wymiarze nowym sposobem odnoszenia się do Boga, do samych siebie i do braci, przyswojeniem sobie logiki daru, darmowości i służby aż po krzyż. Pojednanie
Pojednanie to sakrament spotkania między Bożym przebaczeniem a naszym nawróceniem. My wiemy, że „wszystko to jest z Boga, który przez Chrystusa pojednał nas ze sobą”, i dlatego możemy zrozumieć słowa apostoła: „Pojednajcie się z Bogiem!” (2 Kor 5, 18 i 20). Jednakże pojednanie oznacza działanie rozciągnięte w czasie, pewną drogę, po której dwie osoby idą, żeby się spotkać. Toteż słowo przebaczenia, choć zostaje wypowiedziane w określonej chwili, jest kulminacją i źródłem pojednania będącego procesem, przez który należy przejść. Dopiero przyszłość przynosi pojednanie, lecz zaczyna się ono od sytuacji niewierności, z której się wywodzi i której nie wolno też ignorować. Wielkopostna droga
Na wielkopostnym szlaku pierwsze powinno być głoszenie, słuchanie i przyjmowanie słowa Bożego. W nim możemy odkryć przejmujące działanie Boga, który pragnie bezinteresownie się nam dawać. Drugie powinno być chrześcijańskie nawrócenie rozumiane jako naśladowanie Jezusa, przyswojenie sobie 12
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 12
27.12.2016 08:59
Jego logiki życia, Jego sposobu odnoszenia się do Boga i ludzi. Nawrócić się to przejść od jednego sposobu prowadzenia życia do innego: od logiki posiadania, oznaczającej życie wyłącznie dla siebie, dla własnej korzyści, do logiki służby i daru, oznaczającej życie poświęcone dla innych aż do zatracenia. Czyniąc w ten sposób, będziemy mogli dawać świadectwo o chrześcijańskim Bogu, który jest bezwarunkowym darem i nieograniczoną darmowością. Wreszcie trzecia powinna być świadomość, że Dobra Nowina nie polega na stwierdzaniu i ujawnianiu ludzkiego grzechu (to jest gorzkie i stare doświadczenie towarzyszące człowiekowi od zawsze). Polega natomiast na głoszeniu radosnej wieści o zwycięstwie na grzechem, które prowadzi do nowego życia opierającego się na świadomości darmowości daru otrzymanego od Boga.
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 13
27.12.2016 08:59
POPIELEC
ŚRODA POPIELCOWA
„Pojednajcie się z Bogiem!” „Pojednajcie się z Bogiem! […] Teraz właśnie jest czas łaskawości, teraz właśnie jest dzień zbawienia!” (drugie czytanie). „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1, 15). W świetle tych dwóch nakazów rozpoczyna się w Środę Popielcową chrześcijańska droga wielkopostna. To apel, aby odkryć przede wszystkim miłość Bożą wzywającą ludzi do nawrócenia. Chrześcijańskie rozumienie grzechu i nawrócenia staje się możliwe dopiero wtedy, gdy wyjdziemy od darmowej i zaskakującej miłości Boga, a nie od stwierdzenia naszych słabości i ograniczeń. Odkryć na nowo oblicze Boga
Na początku tej wielkopostnej drogi z pewnością pożyteczne będzie przywołanie przynajmniej najbardziej znaczących myśli dotyczących grzechu i nawrócenia, które przewijają się przez Pismo Święte, aby nadać właściwy kierunek naszej wędrówce. Grzech jest odrzuceniem przez człowieka propozycji darmowej miłości Boga, który jako pierwszy i bez stawiania jakichkolwiek warunków wychodzi naprzeciw niego. W biblijnej historii na pierwszym planie znajduje się zawsze głoszenie miłości Bożej, nie zaś stwierdzanie 14
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 14
27.12.2016 08:59
i ujawnianie ludzkiego grzechu. Czy utraty poczucia grzeszności nie należy łączyć – na różnych płaszczyznach i z rozlicznych powodów – z brakiem zdolnego poruszyć współczesnego człowieka głoszenia Dobrej Nowiny o Jezusie, który poniósł śmierć i zmartwychwstał? W tym sensie pojednanie jest dziś głoszeniem miłosiernej miłości Boga do nas, a zarazem nadziei, że w przyszłości również możliwe będzie pojednanie, gdyż ta Boża miłość jest niezmierzona i zawsze nas uprzedza. Post, modlitwa i miłosierdzie
Zachęta do postu, modlitwy i miłosierdzia ma z jednej strony świadczyć o pierwszeństwie Boga, z drugiej zaś o konieczności uznania przez człowieka tego pierwszeństwa we własnym życiu. Pościmy nie dlatego, że stworzone rzeczy są godne pogardy, ale pości się, aby poświadczyć, że wszystko, co mamy, jest darem Boga. Modlimy się – jako osoba i jako wspólnota – nie po to, by prosić Boga o coś korzystnego dla siebie, lecz by potwierdzić prymat Jego słowa, na które odpowiada się w postawie uwielbienia i wdzięczności. Praktykujemy miłosierdzie jako objawienie nowości życia, o którą prosimy i która zostaje nam udzielona w tajemnicy Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa. Nie powinniśmy nigdy zapominać, że cała droga wielkopostna ma sens tylko i wyłącznie dlatego, że Bóg jako pierwszy wychodzi nam na spotkanie. Inicjatywa człowieka jest zawsze jedynie odpowiedzią na Jego wezwanie. W przeciwnym razie grozi nam niebezpieczeństwo popadnięcia w moralizowanie, w formalizm, w dążenie do samousprawiedliwienia się przed Bogiem, a nie podejmowania konfrontacji z samym sobą w świetle Bożego prawa. 15
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 15
27.12.2016 08:59
POPIELEC
Rozdzierajcie wasze serca, a nie szaty (pierwsze czytanie, Jl 2, 12-18)
Klęska, która w czasach Joela dotknęła ziemię Judy (por. Jl 1, 4), jest dla proroka okazją do wezwania całego narodu do pokuty i nawrócenia. Dzień sądu, którego zapowiedzią była inwazja szarańczy, jest już bliski (Jl 2, 1). Na Sąd Boży nie wystarczy jednak przygotować się przez akt pokuty. Trzeba, aby cały człowiek, do samej głębi swojego jestestwa, zwrócił się do Boga. Ufając Jego miłosierdziu, grzesznik może być pewny, że uzyska przebaczenie. Człowiek sam z siebie nie miałby do tego żadnego prawa. Modlitwa wypowiedziana przez kapłanów może się jedynie odwoływać do więzi, którą Bóg zechciał nawiązać ze swoim ludem (por. Pwt 9, 26-29). Po to, aby również inne narody mogły uznać jedynego, prawdziwego Boga, nie może On pozwolić, żeby Jego dziedzictwo uległo zniszczeniu. A zatem jeszcze teraz – wyrocznia Pana: „Nawróćcie się do Mnie całym sercem, przez post, płacz i lament. Rozdzierajcie jednak wasze serca, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana, waszego Boga! Bo On jest litościwy i miłosierny, nieskory do gniewu i bogaty w miłosierdzie; lituje się na widok nieszczęścia. Kto wie, może ulituje się i pozostawi po sobie błogosławieństwo plonów, na ofiary pokarmowe i płynne dla Pana, waszego Boga? Dmijcie w róg na Syjonie, ogłoście święty post, zwołajcie zebranie! Zbierzcie lud, zwołajcie święte zgromadzenie, wezwijcie starców, zbierzcie dzieci i niemowlęta! Niech wyjdzie oblubieniec ze swojej komnaty i oblubienica ze swojego pokoju! Między przedsionkiem a ołtarzem niechaj płaczą
16
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 16
27.12.2016 08:59
kapłani, słudzy Pana! Niech mówią: „Przebacz, Panie, Twojemu ludowi. Nie wydawaj na pośmiewisko Twego dziedzictwa, nie pozwól, aby panowały nad nim ludy. Czemu mają mówić między narodami: «Gdzie jest ich Bóg»?”. Wtedy obudziła się w Panu zazdrość do Jego ziemi i okazał litość swojemu ludowi.
W trudnej sytuacji politycznej i społecznej Bóg wzywa do pokuty: nawrócenia serca, postu, łez, ale nie tylko do gestów zewnętrznych. Ta wielka wspólnotowa odpowiedź pokutna przywołuje nam na myśl odnowione obrzędy sakramentu pokuty. Celebracja wspólnotowa „jaśniej ukazuje kościelną naturę pokuty. Wierni razem słuchają słowa Bożego, które głosi miłosierdzie Boże i wzywa ich do nawrócenia. Równocześnie badają zgodność swojego życia ze słowem Bożym i wspierają się wzajemnie modlitwą. Gdy każdy wyzna swoje grzechy i otrzyma rozgrzeszenie, wszyscy razem wysławiają Boga za Jego wielkie sprawy dokonane na rzecz ludu” (Obrzędy pokuty, 22). Często zło wpływa na nasze wzajemne relacje, natomiast podczas celebracji wspólnotowej modlitwą i przykładem pokuty oddziałujemy na siebie w dobru. Na osobę penitenta oddziałuje nie tylko łaska sakramentu, ale też postawy: moja, kapłana i wspólnoty, która modli się za mnie i ze mną pokutuje. Zmiłuj się, Panie, bo jesteśmy grzeszni (Ps 51)
Grzech, przebaczenie, serce nowe to „miejsca”, w których dzieje człowieka i Boga splatają się ze sobą, stając się jedną historią. Najgłębsza radość rodzi się z uznania owego wzajemnego powiązania. Tym, co czeka grzesznika, nie jest upokorzenie ani zagłada, lecz rosnąca 17
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 17
27.12.2016 08:59
POPIELEC
radość, owoc bezinteresownego daru, o który jednak zawsze trzeba prosić. Zmiłuj się nade mną, Boże, w łaskawości Twojej, w ogromie Twojego miłosierdzia zgładź nieprawość moją. Obmyj mnie zupełnie z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego. Uznaję bowiem moją nieprawość, a grzech mój jest zawsze przede mną. Przeciwko Tobie samemu zgrzeszyłem i dopuściłem się tego, co za złe uznajesz. Stwórz we mnie czyste serce, Boże, i ducha mocnego odnów w moim wnętrzu. Nie odrzucaj mnie od Twojego oblicza i nie odbieraj mi Twego ducha świętego. Daj mi się cieszyć Twoim zbawieniem i umocnij mnie duchem ochoczym. Panie, otwórz wargi moje, a usta moje będą głosić Twoją chwałę.
Pojednajcie się z Bogiem, oto teraz czas upragniony (drugie czytanie, 2 Kor 5, 20 – 6, 2)
Święty Paweł przedstawia posługiwanie w Kościele jako dokonujący się tu i teraz sakrament jednania grzeszników. Głoszenie jest nawoływaniem do przyjęcia w swoim życiu Bożego daru pojednania. Nie jest to jednak tylko słowo o pojednaniu, ale rozbrzmiewa w nim i staje się obecnym sakramentem słowo-moc Bożego pojednania. To obok Boga, prawdziwego podmiotu pojednania, i obok słowa Kościoła, znaku sakramentalnego, staje Chrystus jako pośrednik w dziele pojednania grzeszni18
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 18
27.12.2016 08:59
ków. „On Tego, który nie znał grzechu, za nas uczynił grzechem” (drugie czytanie). W swojej śmierci, ofierze przebłagalnej za grzech, Chrystus wypełnił swoją rolę pośrednika zbawienia. Jesteśmy więc posłani w zastępstwie Chrystusa jako przedstawiciele Boga, który przez nas zachęca. W zastępstwie Chrystusa prosimy więc: Pojednajcie się z Bogiem! On Tego, który nie znał grzechu, za nas uczynił grzechem, abyśmy stali się w Nim sprawiedliwością Bożą. Jako Jego współpracownicy, zachęcamy was, abyście na próżno nie przyjmowali łaski Bożej. Mówi bowiem: W czasie zmiłowania wysłuchałem ciebie, w dniu zbawienia przyszedłem ci z pomocą. Teraz właśnie jest czas łaskawości, teraz właśnie jest dzień zbawienia!
Każdy chrześcijanin, członek Kościoła, narażony jest na pokusy i często upada. Przez grzech obraża Boga, powodując podziały i nieład w sobie samym oraz w społeczeństwie. Również wspólnota kościelna może grzeszyć z powodu małej wiary, braku nadziei i braku miłości, wywołując podziały, niesprawiedliwość i niezgodę. Kościół na polecenie Chrystusa głosi i praktykuje pokutę w życiu i liturgii, aby chrześcijanie się nawracali, a wszyscy ludzie na świecie widzieli, jak wygląda nawrócenie do Boga. Ten znak (sakrament pokuty i pojednania) wyraźnie uwydatnia przebaczenie Boże i przebaczenie wspólnoty chrześcijańskiej, powrót grzesznika do Ojca i do wspólnoty oraz solidarność w pokucie jako następstwo współudziału w winie. Ta nowa droga nawrócenia wymaga odnowionej postawy odrzucenia grzechu i powrotu do Boga. 19
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 19
27.12.2016 08:59
POPIELEC
Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie (Ewangelia, Mt 6, 1-6. 16-18)
Próżność, która prowadzi do uczynków na pokaz i do hipokryzji, pozbawia bezinteresowności i czystości intencji chrześcijańską sprawiedliwość, która szuka jedynie Boga. Spojrzenie człowieka psuje wszystko, na czym spocznie. To podstępna i śmiertelna pułapka. Może być impulsem do pełnienia sprawiedliwości tylko po to, aby pokazać się ludziom. W ten sposób można stać się jedynie hipokrytą sprawiedliwości, który odgrywa rolę jałmużnika modlącego się i poszczącego na scenie swojej bezgranicznej próżności, w głębi serca natomiast nie szuka sprawiedliwości, a jedynie siebie samego. Jezus radzi swoim uczniom: niech dobro, które czynicie, widzi i zna tylko sam Bóg. Kara dla ludzi próżnych polega na tym, że otrzymują to, czego szukają, czyli jedynie samych siebie. Starajcie się dobrych uczynków nie spełniać na pokaz, po to, by was ludzie podziwiali, bo wtedy nie otrzymacie zapłaty od waszego Ojca, który jest w niebie. Gdy więc wspierasz potrzebującego, nie trąb o tym przed sobą. Tak bowiem robią obłudnicy w synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zapewniam was: Oni już otrzymują swoją zapłatę. Gdy ty wspierasz potrzebującego, niech nie wie twoja lewa ręka, co czyni prawa, aby twój czyn pozostał w ukryciu. A twój Ojciec, który widzi także to, co ukryte, nagrodzi ciebie. Gdy się modlicie, nie postępujcie jak obłudnicy. Oni modlą się chętnie w synagogach i miejscach publicznych, aby zwrócić na siebie uwagę. Zapewniam was: Oni już otrzymują swoją zapłatę. Gdy ty się modlisz,
20
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 20
27.12.2016 08:59
wejdź do swego mieszkania, zamknij za sobą drzwi i módl się do Ojca, który jest w ukryciu. A twój Ojciec, który widzi także to, co ukryte, nagrodzi ciebie. Gdy pościcie, nie bądźcie posępni jak obłudnicy, którzy ponurym wyglądem chcą ludziom pokazać, że poszczą. Zapewniam was: Oni już otrzymują swoją zapłatę. Gdy ty pościsz, namaść głowę olejkiem i umyj twarz, aby nie ludzie widzieli, że pościsz, tylko twój Ojciec, który jest w ukryciu. A twój Ojciec, który widzi także to, co ukryte, nagrodzi ciebie.
Środa Popielcowa oraz Wielki Piątek to dwa dni w ciągu roku liturgicznego, w których Kościół wymaga wstrzemięźliwości i postu. „Prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły 14. rok życia, prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia 60. roku życia” (KPK 1252). Post ścisły polega na niespożywaniu pokarmów mięsnych, ale też ograniczeniu w zakresie ilości spożywanego pokarmu w ciągu tego dnia, na znak dyspozycyjności wobec Boga i solidarności z ubogimi. Dyspozycyjność oznacza gotowość wsłuchiwania się w słowo Boga i nawrócenie serca: na tym polega post chrześcijan, na podobieństwo postu naszego Mistrza z początku Jego misji. Post tego dnia ma być bardziej odczuwalny i powinien rozciągać się na cały okres Wielkiego Postu poprzez inne osobiste inicjatywy wyrażające dystans wobec dóbr materialnych i wyrzeczenie się przyjemności, także tych godziwych i uprawnionych, by uzyskać większą wolność wewnętrzną. Doświadczając nieco cierpienia z powodu wyrzeczeń, jesteśmy w stanie w jakiś sposób zjednoczyć się z ludźmi, dla których codziennością jest 21
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 21
27.12.2016 08:59
CZWARTEK PO POPIELCU
brak pożywienia, środków do życia, dostępu do dóbr kulturalnych i konkretnych możliwości rozwoju. Post jest gestem symbolicznym, prorockim oskarżeniem niesprawiedliwości, która rodzi się z egoizmu, wyrazem solidarności z najuboższymi. Tym sposobem przygotowanie do Wielkanocy staje się Wielkim Postem braterstwa, a Wieczerza Pańska – gestem ubóstwa, skruchy, nadziei i głoszeniem orędzia o zbawieniu.
Ce-
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 22
27.12.2016 08:59
Spis treści
LITURGICZNE MISTERIUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Środa Popielcowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Czwartek po Popielcu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Piątek po Popielcu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Sobota po Popielcu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 1 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 1 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 1 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Poniedziałek 1 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . 58 Wtorek 1 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Środa 1 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Czwartek 1 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Piątek 1 Tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Sobota 1 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 2 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 2 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 2 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Poniedziałek 2 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . 105 Wtorek 2 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Środa 2 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Czwartek 2 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Piątek 2 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Sobota 2 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 3 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 3 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 3 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Czytania w Mszy do wyboru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 371
27.12.2016 08:59
Poniedziałek 3 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . 163 Wtorek 3 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Środa 3 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Czwartek 3 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Piątek 3 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Sobota 3 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 4 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 4 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 4 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Czytania w Mszy do wyboru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Poniedziałek 4 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . 222 Wtorek 4 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Środa 4 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Czwartek 4 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 Piątek 4 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Sobota 4 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 5 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 5 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 5 NIEDZIELA Wielkiego Postu, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Czytania w Mszy do wyboru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Poniedziałek 5 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . 285 Wtorek 5 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 Środa 5 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Czwartek 5 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Piątek 5 tygodnia Wielkiego Postu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Sobota 5 tygodnia Wielkiego Postu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 NIEDZIELA PALMOWA MĘKI PAŃSKIEJ . . . . . . . . . . . . . . . 322 Wielki Poniedziałek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 Wielki Wtorek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Wielka Środa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 372
27.12.2016 08:59
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 375
27.12.2016 08:59
Tytuł oryginału Komentarze do czytań liturgicznych na dni powszednie: Messale dell’assemblea cristiana, feriale © 2011 Editrice ELLEDICI - 10093 Leumann (To) www. elledici.org Komentarze na niedziele i święta: Nuovo messale della comunità, domeniche, solennità e feste © 2008 Editrice ELLEDICI - 10093 Leumann (To) www. elledici.org Opracowanie wersji włoskiej: Komentarze na dni powszednie: Mario Filippi, Marino Gobbin, Enrico Pollet, siostry z klasztoru Arca Pacis – Emanuela Fossati Komentarze na niedziele: Teresio Bosco Tłumaczenie: Komentarze na niedziele i święta: Wojciech Bernasiewicz Komentarze na dni powszednie: Dariusz Chodyniecki Ilustracje: Severino Fabris Redakcja: s. M. Iwona Kopacz PDDM Korekta: Ewa Stuła, Ilona Kisiel, Katarzyna Kruś Skład i łamanie: Tomasz Mstowski Projekt okładki: Anna Maligłówka Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego – Kielce Nihil obstat: ks. Bogusław Zeman SSP przełożony prowincjalny Towarzystwa Świętego Pawła Częstochowa, 21 listopada 2016 Zamieszczone tutaj teksty czytań i psalmów pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem. © Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011 Teksty czytań i psalmów nie są zatwierdzone do użytku liturgicznego, mają jedynie pomóc w zrozumieniu komentarzy do czytań liturgicznych. ISBN 978-83-7797-670-8 © Edycja Świętego Pawła, 2017 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • fax 34.362.09.89 www.edycja.com.pl • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • fax 34.370.83.74 e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl
670A_Komentarze_Wielki_Post_inside.indd 376
27.12.2016 08:59
Seria komentarzy do codziennej liturgii to niezwykła pomoc dla (nie)zwykłego czytelnika. Napisane prostym, przystępnym językiem, z odniesieniem do naszej codzienności pozwalają spotkać się z Bożym słowem, które otrzymujemy w codziennej liturgii, i odkryć je na nowo jako drogowskaz naszego życia. Komentarze do codziennej liturgii słowa to książka nie tylko dla specjalistów czy kapłanów poszukujących tematów do homilii, lecz dla wszystkich, którzy z braku czasu nie mogą sobie pozwolić na dłuższą medytację czy pogłębione studium Pisma Świętego. Dla tych, którzy czytając słowo Boże, nie bardzo wiedzą jak je odnieść do własnego życia.
www.edycja.pl
670A_Wielki Post_Komentarz liturgiczny_cover.indd 1
WIELKI POST
Komentarze na Wielki Post mają za zadanie zwrócić uwagę czytelnika na podwójny charakter tego okresu. Pomogą w przeżyciu tego czasu jako przypomnienia naszego chrztu, który jest przejściem ze śmierci do życia. A także przygotują do dobrego i głębokiego przeżycia świąt paschalnych, czyli Wielkanocy.