Dwaroj 70

‫راگەیاندنی‬

‫‪ 35‬ساڵ دوای‬

‫هاوبەشی‬

‫فتوای جیهادی‬

‫رێكخراوەكانی ژنان‬

‫خومەینی دژی ‪..‬‬

‫‪》6-7‬‬

‫‪》5‬‬

‫عومەر ئێلخانیزادە‬ ‫دوای هێرشی داعش بۆ عێراق و دواتر بۆ‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬دەورەیەکی تازە‪ ،‬کێشەی و‬ ‫هاوپەیمانی تازە‪ ،‬لە ناوچەکە دەستی پێکردوە‪.‬‬ ‫پێشتریش ئێمە چەندین جار باسمان لەوە کردوە‬ ‫کە ڕۆژهەاڵتی ناوەراست ئاوسانی کێشە و ئاڵۆزی و‬ ‫ملمالنێی بەردەوام دەبێ و گۆرانکاری گەورەی تێدا‬ ‫دێتە دی‪ .‬دیارە لە زۆر بارەوە دەتوانین سەبارەت‬ ‫بە ئاڵوگۆڕە دیار و نادیارەکان قسە بکەین‪ .‬ئێستا‬ ‫ئەوەی مەبەستی ئەم کورتە نوسینەیە بۆجونێکە‬ ‫سەبارەت بە ڕۆژهەاڵتی کوردستان و خەباتی ئێمە‬ ‫لەم بەشە و مەترسی و دەرفەتەکان‪.‬‬ ‫گومانی لێناکرێ کە کورد و خەباتەکەی بە‬ ‫پان و بەرینی زۆر زیاتر لە پێشوو ناسرا‪ ،‬وشەی‬ ‫پێشمەرگە گەیشتە سەر تی‪.‬شێرتی گۆرانیبێژە‬ ‫ڕۆژئاواییەکان‪ ،‬کورد وەک پارێزەری دێمۆکراسی‬ ‫ناوی دەرکردوە‪ ،‬واڵتانی زلهێز یەک بە دوای‬ ‫یەکدا چەکی قورس و سوک رەوانەی هەرێمی‬ ‫کوردستان دەکەن‪ .‬کۆماری ئیسالمی ئێران سەنگی‬ ‫لە عێراق و سوریە کەمبۆتەوە‪ ،‬خەڵکی ڕۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان دەرفەتیان بۆ رەخسا تا هاوبەستەگی‬ ‫نەتەوەیی خۆیان لەگەڵ ئیزەدی وخەڵکی باشور‬ ‫بنوێنن‪ ،‬هەمووکوردو‪ ،‬گەالنی دیکەی ناوچەکەش‬ ‫چاوەروانن ڕۆژهەاڵتی کوردستانیش دەرفەتی‬ ‫زۆرتری بۆ برەخسێ و بزاوتەکەی گوڕوتینی نوێ‬ ‫بگرێ‪ ،‬دۆستان‪ ،‬سازە مرۆڤدۆستەکان و‪ ،‬واڵتانی‬ ‫ڕۆژئاوایی ئامۆژگاریمان دەکەن با وەک کوردی‬ ‫ڕۆژهەاڵت چەترێکتان هەبێ تا سۆزی دونیای‬ ‫دەرەوە زۆرتر بۆخۆتان رابکێشن و بکرێ ئەم‬ ‫بەشەی کوردستانیش وەک یەکەیەکی سیاسی جێی‬ ‫خۆی بکاتەوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەم فاکتەرانەی سەرەوە‪ ،‬هەوڵی دژ بە‬ ‫ئێمەش لە ئارادایە تا ئەمجارەش دەنگمان کث‬ ‫بکرێ‪ .‬دەوڵەتی ئێران ترسی گەورەی لە بزوتنەوەی‬ ‫کوردی هەیە و بە هەموو شیوازێک بۆ سەرکوت‬ ‫و بێ ناوەرۆک کردنی خەباتی کوردی ڕۆژهەاڵت‬ ‫تێدەکۆشێ‪ ،‬دەوری ئێران لە ناوچەکەدا بۆتە هۆی‬ ‫ئەوە کە بزاوتی کوردی لە شوینەکانی دیکە نەویرن‬ ‫بە پان و بەرینی پشتی ئێمە بگرن‪ ،‬پڕژوباڵوی‬ ‫ناوخۆشمان لە هەموو فاکتەرەکان کاریگەرترە‪.‬‬ ‫کاریگەرترە هەم بۆ قواستنەوەی دەرفەتەکان و‪،‬‬ ‫هەم بۆ کەمکردنەوەی فاکتەرە دژبەرەکان‪.‬‬ ‫لە راستیدا گرێی کوردی ڕۆژهەاڵت تەنیا بە‬ ‫دەستی خۆی دەکرێتەوە‪ .‬هەڵکەوتەی سیاسی‬ ‫ئێمە وایکردوە کە بە پێچەوانەی دیکەی بزوتنەوە‬ ‫لە بەشەکانی دیکە‪ ،‬تا خۆمان هەنگاوێک ناوێژین‪،‬‬ ‫دەستێک بۆمان درێژ ناکری و بگرە فاکتەرە‬ ‫نیگاتیوەکان دەوری زۆرتر دەبینن تا ئەوانی لە‬ ‫قازانجمانن‪ .‬هەر الیەکمان لەو بروایەدابین کە بە‬ ‫پێوەندی و کاری تاک الیەنە‪ ،‬گرێیەک دەکەینەوە‪،‬‬ ‫هەڵەیەکی گەورە توش بوین‪ .‬بە خۆشیەوە هەموو‬ ‫ئەو الیەنانەی جیددین‪ ،‬هەستیان بەم راستیە‬ ‫کردوە و وردە جوڵەیەکیش کەوتۆتە نێومان‪.‬‬ ‫بەاڵم هێشتا نەمانتوانیوە بارتەقای چاوەروانیەکان‬ ‫هەنگاو بنێین یان بکەوینە سەر رێگای پێویست‪.‬‬ ‫ئەوڕۆ هەموو دلسۆزێکی کورد لە ڕۆژهەالت نابی‬ ‫تەنیا بە دەسکەوتە گەورەکانی کورد لە بەشەکانی‬ ‫دیکە ئۆخەی بێت‪ ،‬بە پێچەوانە بە دیتنی ئەو‬ ‫دەسکەوتانە و ئەم هەالنەی بۆ کورد هاتۆتە پێشێ‬ ‫دەبێ ژانی ڕۆژهەاڵتی هەموو لەشمان دابگرێ و‬ ‫«زەهری» پێکەوە کارکردن بخۆینەوە تا کاممان‬ ‫شیرین بێ و دڵی پر ئاوات و جەستەی ماندومان‬ ‫لەم خەباتە سەختەی تا ئێستامان بحەسێتەوە‪ .‬بە‬ ‫هیوای یەکگرتویی بە ناکۆکیەکانەوە‪.‬‬ ‫‪٢٠١٤ .٩ .٥‬‬

‫‪》10‬‬

‫كرێكاران‪..‬‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫کوردی ڕۆژهەاڵت‌و‬ ‫هەلێکی نوێ‬

‫ناڕەزایەتی‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‬ ‫‪١٧ - ٢٠١٤/٩/٩‬ی خەرمانانی ‪١٣٩٣‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫》‪3‬‬ ‫سەروتار‬

‫پۆلیسیكردنەوەی‬

‫رۆژهەاڵت لەناردنی یارمەتییەكانی بۆ‬ ‫خەڵكی لێقەوماوی شەنگال بەردەوامە‬ ‫كۆماری ئیسالمی تەگەرە دەخاتە سەر رێگەی ئەو كەمپینە خۆڕسكانەی یارمەتی كۆدەكەنەوە‬

‫پاش روودانی كارەساتی مرۆیی بۆ‬ ‫كوردانی ئێزیدی شەنگال‪ ،‬كوردی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان كەوتنەخۆ‌و‬ ‫لەچەندین كەمپینی خۆڕسك یارمەتییان‬ ‫بۆ كوردانی ئێزیدی شەنگال كۆكردەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش لەكاتێكدایە كە دەسەاڵتدارانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە زۆربەی شارەكان‬ ‫رێگریی‌و تەگەرەیان خستۆتە بەردەم‬ ‫هەڵسوڕاوانی ئەم كەمپینانە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی «دوارۆژ»‬ ‫لەسەرەتای دەستپێكردنی كۆكردنەوەی‬ ‫یارمەتی بۆ كوردانی ئێزیدی شەنگال‬ ‫تا ئێستا لە ‪ 27‬شار‌و شارۆچكەی‬

‫كەمپینی‬ ‫كوردستان‬ ‫رۆژهەاڵتی‬ ‫كۆكردنەوەی یارمەتی دەستی پێكردوە‌و‬ ‫یەكەم كاروانی ئەو هاوكارییانە هەفتەی‬ ‫رابردوو گەیشتە شاری سلێمانی‪.‬‬ ‫بە پێی زانیارییەكانی «دوارۆژ»‪،‬‬ ‫بەرپرسانی كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫چەندین شار وەك مەهاباد‌و سەردەشت‬ ‫رێگرییان لەبەردەم هەڵسوڕاوانی‬ ‫كەمپینەكە دروستكردوە‌و تەنانەت‬ ‫ئەو ژمارە حسابەی كە بۆ ئەو كارە‬ ‫تەرخان كرابوو‪ ،‬لەالیەن بەرپرسانی‬ ‫سەردەشتەوە داخراوە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی رژیم دەخوازن لەرێگەی‬

‫ئەو‬ ‫خۆیانەوە‬ ‫كاربەدەستانی‬ ‫یارمەتییانە كۆبكرێتەوە‪ ،‬بەاڵم خەڵكی‬ ‫رۆژهەاڵت بە هۆی بێتمانەییان بە‬ ‫بەرپرسانی رژیمی ئێران هاوكاری بنكە‬ ‫فەرمییەكانی رژیم ناكەن‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫پەرۆشەوە یارمەتییەكانیان دەگەیەننە‬ ‫ئەو كەمپینە خۆڕسكانەی لەشار‌و‬ ‫شارۆچكەكاندا دروستكراون‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵەكان خەڵك لەوە نیگەرانن‬ ‫كە كۆماری ئیسالمی ئەو یارمەتییانەی‬ ‫كۆدەكرێتەوە لەڕێگەی خۆیانەوە بۆ‬ ‫غەزە بگوازنەوە‪ ،‬بۆ ئەم مەبەستەش‬ ‫هەر كاروانێك بەرەو باشوری‬

‫كوردستان دێت‪ ،‬نوێنەرانی كەمپینەكان‬ ‫تا گەیشتنی بە دەست بەرپرسانی‬ ‫هەرێمی كوردستان هاوڕێی دەكەن‪.‬‬ ‫ناردنی هاوكاری خەڵكی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان لەكاتێكدایە كە لەماوەی‬ ‫رابردوو هێزێكی پێشمەرگەی كۆمەڵە‬ ‫بۆ شەڕ لەگەڵ چەكدارانی داعش‬ ‫رەوانەی بەرەكانی شەڕ لەمیحوەری‬ ‫كەركوك كران‪ ،‬بەاڵم پاش چەند رۆژ‬ ‫بەهۆی گوشارەكانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫لەسەر بەرپرسانی هەرێم‪ ،‬هێزەكانی‬ ‫پێشمەرگە بۆ بنكەكانی خۆیان‬ ‫گەڕانەوە‪.‬‬

‫بەشداریی وەفدێكی كۆمەڵە لە كۆنگرەی «کەجەدە»‬

‫جڤاكی‬ ‫كۆنگرەی‬ ‫حەوتەمین‬ ‫دیموكراتیكی «كەجەدە» رۆژی ‪6‬ی‬ ‫سێپتامبەر لە شاری ئامەد لە باكوری‬ ‫كوردستان بە بەشداری سەدان‬ ‫سیاسەتمەدار لە هەر چوارپارچەی‬

‫كوردستان دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫لەو كۆنگرەدا وەفدێكی كۆمەڵەی‬ ‫كە‬ ‫كوردستان‬ ‫زەحمەتكێشانی‬ ‫بریتی بوون لەهەریەك لەهاوڕێیان‪:‬‬ ‫عومەر ئیلخانیزادە‪ ،‬سكرتێری گشتی‬

‫كۆمەڵە‌و كەریم كەریمی ئەندامی‬ ‫كۆمیتەی ناوەندی كۆمەڵە‌و بەرپرسی‬ ‫پەیوەندییەكانی هەولێر‌و موحسین‬ ‫مورادی ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی‬ ‫كۆمەڵە بەشداربوون‪.‬‬ ‫لەبەشێكی كۆنگرەكەدا هاوڕێ عومەری‬ ‫ئیلخانیزادە قسەو باسێكی بە بۆنەی‬ ‫كردنەوەی حەوتەمین كۆنگرەی كەجەدە‬ ‫پێشكەش كرد‌و پاش پیرۆزبایی‬ ‫كۆنگرەكە‌و هیوای سەركەوتن بۆ‬ ‫كۆنگرە وتی‪ :‬لەئێستادا دەرفەتێك بۆ‬ ‫كورد رەخساوە كە بتوانێت بە ئاوات‬ ‫ئارەزووەكانی بگات‪.‬‬ ‫هاوڕێ عومەر وتیشی‪ :‬ئەگەر سەدساڵ‬ ‫دامەزراندنی‬ ‫لەجیاتی‬ ‫لەوەپێش‬ ‫دەوڵەتی كوردیی‪ ،‬كوردستان دابەش‬ ‫كرا‪ ،‬دڵنیاشم سەد ساڵەی خۆی تەواو‬ ‫ناكات كە كورد دەتوانێت سەربەخۆیی‬

‫خۆی بەدەست بێنێت‪.‬‬ ‫سكرتێری گشتی كۆمەڵە لەبەشێكی‬ ‫دیكە وتەكانیدا بە ئاماژە بە تاوانەكانی‬ ‫گروپی داعش‌و بەراوردی داعش‬ ‫لەگەڵ كۆماری ئیسالمی وتی‪ :‬یەكەم‬ ‫كۆمەڵكوژیی لەم ناوچەیە لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان كرا لە قاڕنێ‌و قەاڵتان‪ ،‬یەكەم‬ ‫جار ژنان‌و كچانی كورد لە زیندانەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی پێش ئێعدامكردنیان‬ ‫دەستدرێژییان كرایە سەر‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫كۆماری ئیسالمی هەر هەمان داعشە‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬

‫تایبەت‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫بە بۆنەی ساڵیادی گیانبەختکردنی هاوڕێی رابەر کاک فوئاد‬

‫دەقی وتارەكەی كاك فوئاد لە ئوردووگای كانی ميران‬

‫سەبارەت بە دەسکەوتەکانی کۆچی خەڵکی شاری مەریوان‬ ‫سيزدەی گەالوێژی ‪)١٩٧٩/٨/٤( ١٣٥٨‬‬ ‫ئەگەر ڕێگام بدەن‪ ،‬منيش باسی ئەم‬ ‫ڕووداوە ئەكەم‪ .‬بزانين ئايا تا ئێستا بە‬ ‫قازانجمان بووە يان بە زەرەر؟ لە بڕێك‬ ‫دۆستانم بيستووە كە ئەڵێن “بريا هەر لە‬ ‫سەرەتاوە كۆچمان نەكردايە‪ ،‬ئەوە نيیە‬ ‫ئاخری هەر قەرارە ئەرتەش بێتە ناو شار"‪.‬‬ ‫وای دابنێين كابرايەك ماڵێك ئەكاتەوە‪،‬‬ ‫لەم بابەتەوە لەوانەيە بڕێكيش قەرزدار بێ‪،‬‬ ‫يان زەرەر بكات‪ .‬بەاڵم لەوالوە لە كرێ‬ ‫نشينی ڕزگار ئەبێ و ئەمە بە قازانجيەتی!‬ ‫من ئێستا لە قسەكانمدا ڕوونی ئەكەمەوە‬ ‫كە ئێمە لەم كارەی كە دەستمان داوەتێ‪،‬‬ ‫تا حاڵی حازر يانی تا گەڕانەوەمان بۆ‬ ‫شار سەركەوتوو بووين‪ .‬بۆچی؟ چيمان‬ ‫دەسكەوت بووە؟‬ ‫يەكەم دەسكەوتمان سەركوت كردنی‬ ‫جاشەكانی ناوخۆ بوو‪ ،‬ئێمە ئەوانمان‬ ‫سەركوت كرد‪ .‬ئايا كەسێك هەيە پێی وابێ‬ ‫ئەوە وانيە؟‬ ‫دووهەم دەسكەوتمان ئەمەيە كە‬ ‫پاسدارەكان بۆ هەر كوێیەک چوون‪،‬‬ ‫نەغەدە‪ ،‬گومبەدکاووس و خوڕەمشەهر‪. ،‬‬ ‫‪ .‬ڕژاونەتە ناو شار و كوشتاريان كردووە‪.‬‬ ‫بەاڵم لێرە بە هۆی قارەمانەتی خەڵك و‬ ‫پێشمەرگەكانيانەوە نەمان هێشت بێنە ناو‬ ‫شار‪ .‬ئەوان بە تەمابوون بە شەڕ بێنە ناو‬ ‫شار‪ ،‬بەاڵم تەڵەفاتيان دا و نەيانتوانی‪.‬‬ ‫بۆيە لەم بابەتەشەوە سەركەوتوو بووين‪.‬‬ ‫سێهەم دەسكەوتمان يەكيەتييە‪ ،‬كە ئێستا‬ ‫لە ناو خەڵكدا پێك هاتووە‪ .‬يەكيەتییەك كە‬ ‫تا ئێستا وێنەی نەبووە‪ .‬ئێمە لە دوا ڕۆژدا‬ ‫بۆ هەموو كارە كانی ترمان پێويستیمان‬ ‫بەو يەكيەتييە هەيە‪ .‬ئەمڕۆ لە گەڵ چەند‬ ‫كەس لە باوك و براكان سەبارەت بەوە‬ ‫قسەمان ئەكرد‪ ،‬كە ئەم يەكيەتييە‪ ،‬بە هەر‬ ‫جۆرێك بووە بيپارێزين‪ .‬تەنانەت بڕێكيان‬ ‫پێشنياريان ئەوە بوو كە پێش گەڕانەوەمان‬ ‫بۆ شار سوێند بۆ يەكتر بخۆين‪ .‬ئەمە بە‬ ‫دەربەست بوون بۆ يەكيە تييە و يەكجار‬ ‫بەنرخە‪ .‬ئەبێتە هۆی ئەوە كە زوڵم و زۆر‬ ‫لە هەر كەس كرا‪ ،‬لە جياتی خزم و كەس‬ ‫هەموو خەڵكی شار لە سەری بێنە جواب و‬ ‫ديفاعی لێ بكەن‪ .‬ئەم يەكيەتييە ئەبێ بە‬ ‫دڵ و بە گيان بپارێزين‪ .‬بەاڵم لەم بابەتەوە‬ ‫شاري مەريوان بە تەنيا نەبوو‪.‬‬ ‫يەكێكي تر لە دەسكەوتەكانمان كە بە‬ ‫چاوی خۆتان ديتان‪ ،‬پشتيوانی برايانی‬ ‫الدێ و زەحمەتكێشانی دێهات بوو‪ .‬لە‬ ‫هەموو شوين و لە هەموو رێگايەكەوە‪،‬‬ ‫هاتنە يارمەتيمان‪ .‬نان و پێخۆر هێنان و‬ ‫هەر چەشنە يارمەتييەك كە لە دەستيان‬ ‫هات و لێيان خێزيا كرديان‪( .‬ئێمە بەرە‬ ‫بەرە ئەو شتانەی ماونەتەوە دابەشيان‬ ‫ئەكەين‪).‬‬ ‫لێرە ديارە كە يەكيەتی خەڵكی شار و دێ‬ ‫لە مەريوان زۆر پتەوتر بووەتەوە و ئەمە‬ ‫دەسكەوتێكی ترە بۆ دوا ڕۆژ‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫يەكيەتييە‪ ،‬تەنيا لە ناوچەی مەريوان نەبوو‪.‬‬ ‫كام لە ئێوە ئەو خۆشك و برا سنەيی‌يانە‬ ‫لە بير ئەبەنەوە كە چەك بەدەست‪ ،‬شەش‬ ‫ڕۆژ پيادەڕەویيان كرد و هاتن بۆ پشتیوانی‬ ‫و پشتگێريتان! هەر ئێستا نزيكەی هەشت‬ ‫سەد كەس لە دۆستانی سەقز و بانە و‬ ‫بۆكان و مەهاباد و سەردەشتيش بەڕێوەن!‬ ‫ئەم يەكيە تييە‪ ،‬هەتا ئێستا لە پانايی‬ ‫كوردستاندا بێ‌وێنە بووە‪ .‬بۆ دوا ڕۆژی‬ ‫خەباتی گەلی كورديش‪ ،‬بۆ گەيشتن بە‬ ‫ئامانجەكانی لە هەموو شتێك پێويست‬ ‫ترە‪ .‬هەموومان دەزانين كە گرينگترين‬ ‫چەكی خەڵكی ئێران بۆ ڕووخاندنی ڕژيمی‬ ‫شا هەر يەكيەتی بوو‪ .‬ئەگەر ئێمەش ئەو‬ ‫يەكيەتييە بپارێزين‪ ،‬هێزي ئەرتەش دوو‬ ‫النەش بێتەوە‪ ،‬دەرەقەتمان نايە‪ .‬ئەمەش‬ ‫دەسكەوتێكی ديكەمان بووە لەم خەباتەدا‪.‬‬ ‫ئەو ڕۆژەی دۆستانی سنەيی‌مان گەيشتنە‬ ‫بەرەوە‪ ،‬ئێوە بە چاوی خۆتان هەر لەم‬ ‫ئوردووگايەدا ديتان كە سەرەڕای خەڵكی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە شارەكانی تری ئێرانيشەوە‪،‬‬ ‫گەليك نوێنەر هاتبوون؛ لە خوڕەمشەهر‬

‫كاك فوئاد‬

‫لەدایكبوون‪:‬‬ ‫‪1327‬‬ ‫خوێندنی سەرەتایی‬ ‫‪1336‬‬ ‫كار لەدوخانیاتی مەریوان‬ ‫‪1345‬‬ ‫چوون بۆ زانكۆ‬ ‫‪1346‬‬ ‫شۆڕشی سمایلی شەریفزادە‬ ‫‪1347‬‬ ‫پێكهێنانی كۆمەڵە‬ ‫‪1348‬‬ ‫مودیر عاملی بەرقی مەریوان‬ ‫‪1361‬‬ ‫مودیر عاملی بەرقی بروجرد‬ ‫‪1352‬‬ ‫دەبیری هونەرستانی سنە‬ ‫‪1352‬‬ ‫دەستگیركردنی كاك فوئاد‬ ‫رەزبەری ‪1353‬‬ ‫مانگرتنی مێژووی زیندانیانی سنە‬ ‫گەالوێژی ‪1357‬‬ ‫ئازادی لە زیندان‬ ‫رەزبەر ‪1357‬‬ ‫كۆنگرەی یەكەمی كۆمەڵە‬ ‫‪1357‬‬ ‫نەورۆزی خوێناوی سنە‬ ‫‪1358‬‬ ‫كۆچی مێژویی مەریوان‬ ‫‪31‬ی پوشپەڕ تا ‪12‬ی گەالوێژی ‪58‬‬ ‫شەهیدبوون‬ ‫‪ 9‬ی خەرمانانی ‪1358‬‬ ‫و شيراز و تارانەوە نوێنەر هاتبوون‪ .‬لە‬ ‫بيرتانە شيعاريان ئەدا "ئێران سەرانسەر‪،‬‬ ‫وەك كوردستان لێ ئەكەين!" ئەمە قسەيان‬ ‫بوو‪ .‬ئەوان پشتيوانی ئێمە بوون‪ .‬هەر‬ ‫وەك ئاگادارن هەر ئێستا چەند دوكتورێك‬ ‫ميوانمانن‪ .‬ئەمانە لە كوێوە هاتوون؟‬ ‫ئەمانە هەموو ئەوە نيشان ئەدەن كە‬ ‫ئێمە خەڵكی مەريوان بەم كارەی خۆمان‬ ‫توانيومانە پشتيوانی گەالنی ئێران بۆ الی‬ ‫خۆمان ڕاكێشين‪ .‬وە لەمە بەدوایشەوە ئەم‬ ‫پشتيوانييە‪ ،‬درێژەی ئەبێ‪ .‬لە ڕۆژنامەدا‬ ‫خوێندتانەوە كە خەڵكی سيستان و‬ ‫بلووچستان‪ ،‬يانی لەو پەری ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ئێرانەوە لەپێناو هاوپشتی ئێمەدا‪،‬‬ ‫فيداكاریيان كردووە‪ .‬ئێمە قەت نابێ‬ ‫ئەوەمان لە بير بچێتەوە‪ .‬ئەبێ ڕۆژی خۆی‬ ‫ئەوەندەی لە تواناماندا بێ‪ ،‬فيداكاریيان‬ ‫بۆ بكەين‪ .‬يەكێكي تر لە گرينگترين‬ ‫دەسكەوتەكانمان ئەوە بوو كە داخوازی‬ ‫گەلی كورد بەرامبەر بە دەوڵەت هێنرايە‬ ‫كايەوە! لەو الیشەوە‪ ،‬جەوهەر و ماهييەتی‬ ‫دەوڵەت كە ئەيەوێ زۆڵم و زۆرمان لێ‬

‫بكا‪ ،‬شەڕمان لە گەڵدا ئەكات و تانك و‬ ‫تۆپ ئەنێرێتە سەرمان‪ ،‬لە پێش چاوی‬ ‫گەلی كورد و گەلێك لە خەڵكی ئێران‬ ‫ڕوون بووەوە‪ .‬تەبليغاتی ڕاديۆ تەلەڤیزيۆن‬ ‫بە ئێمە ئەڵێ كافر‪ ،‬پێمان ئەلێ ياخی و‬ ‫وەحشی‪ .‬بۆ نموونە ئەو شەوە سەرەتای‬ ‫قسەی چەمران جێگری سەرۆك وەزير‬ ‫ئەوە بوو كە ئەيوت‪:‬‬ ‫"كاتيك ئەبينم ئێوە نويژ ئەكەن و ڕوژوو‬ ‫ئەگرن پێم سەيرە!" ئەو دۆستانەی‬ ‫لەوێ بوون بيستيان كە چەمران وای‬ ‫گوت‪ .‬هەر ئەم قسانەش لە ڕاديۆ و‬ ‫تەلەڤيزيۆنەكانیانەوە ئەڵێنەوە‪.‬‬ ‫ئێنسانێكی ئاسايی خەڵكی تاران‪ ،‬يان قوم‬ ‫و شيرازيش باوەڕ بە قسەيان ئەكا‪ .‬ئێمە‬ ‫ئەبێ كارێك بكەين كە زەينی ئەو خەڵكە‬ ‫ڕۆشن بێتەوە‪ .‬كە دوا ڕۆژ وەكو موجاهيد‬ ‫و داوتەڵەب بۆ شەڕ كردن نەيەنە سەرمان‪.‬‬ ‫ئێمە ئەبێ ددان بە خۆماندا بگرين و كارێك‬ ‫بكەين ئەوان ڕوون ببنەوە‪ .‬ئايەتواڵ الهوتی‬ ‫ئەيوت‪ ،‬ئەو موجاهيدانە كاتێك لە ماڵی‬ ‫خۆيان دێنە دەر خوداحافيزی شەهيد بوون‬ ‫لە دايك و خۆشكی خۆيان ئەكەن‪ .‬يانی‬ ‫بە غەرەزێكی ئاواوە ئەياننێرن‪ .‬زۆربەيان‬ ‫ئەگەر ڕوون ببنەوە نايەن‪ .‬هەڵبەت ديارە‬ ‫ئەگەر هاتنە شەڕمان‪ ،‬شەڕيان لە گەڵ‬ ‫ئەكەين و چلۆن جاشەكانمان تەفرو توونا‬ ‫كرد ئەوانيش تەفروتوونا ئەكەين‪.‬‬ ‫يەكێكي تر لە دەسكەوتەكانمان ئەمە‬ ‫بوو کە دەوڵەت شووراكەمانی بە ڕەسمی‬ ‫نەدەناسی و ئەيانگوت شوورا ئاژاوەگێڕ‬ ‫بووە‪( .‬لە حاڵيكدا هەمووان ئەزانين ئەوە‬ ‫درۆيە و خەڵك بە تێكڕا لەم خەباتەدا‬ ‫بەشدارن و بە تایبە ت شەڕەكە ڕۆژی‬ ‫‪٢٣‬ی پووشپەڕ ڕوويدا؛ شوورا ڕۆژی‬ ‫‪٢٦‬ی پووشپەڕ پێكهات!) بە سەر هەموو‬ ‫ئەوانەدا‪ ،‬ئەوان ناچار بوون دان بەوەدا‬ ‫بنێن كە شوورا هەيە و بيسەلمێنن كە ئەبێ‬ ‫لە گەڵ شوورا دابنيشن و قسە بكەن و‬ ‫پەيمانی لە گەڵدا مۆر بكەن‪.‬‬ ‫لە كاتي ڕووخانی ڕژيمی شاوە هە تا ئێستا‬ ‫كامە كاربەدەستی دەوڵەت‪ ،‬گەورە تا‬ ‫بچووك ملی بەوە داوە كە بێت و لە گەڵ‬ ‫نوێنەرانی خەڵكی مەريوان قسە بكا؟ قەت‬ ‫نەدەهاتن! بەاڵم ئێمە كردمانە كارێك كە‬ ‫سەرەتا‪ ،‬ڕەئیسی سپای پاسداران و پاشان‬ ‫ئاغای" الهوتی" و نوێنەرانی وەزارەتی‬ ‫كیشوەر ناچار بن و بێن‪ .‬يانی كەسانێك‬ ‫لە پايەبەرزترين كار بەدەستانی حكوومەت‬ ‫مليان بەوە داوە كە بێن و قسەمان لە گەڵدا‬ ‫بكەن‪ .‬گوێ لە قسەمان بگرن‪ .‬پاش هەموو‬ ‫ئەوانەش جێگری سەرۆك وەزيرمان ناچار‬ ‫كرد كە بێتە ئێرە‪ .‬ئەويش نەك وەها كە‬ ‫ئێمە بڕۆين بۆ الی ئەوان‪ ،‬بەڵكوو ئەوانمان‬ ‫ناچار كردوە بێن و وت وێژمان لە گەڵدا‬ ‫بكەن‪ .‬ئەمەش دسكەوتێكی ترمان بوو‪.‬‬ ‫بێجگە لەمانە‪ ،‬ئەگەر ئەم بەينە گوێتان‬ ‫لە ڕاديۆكانی دەرەوە گرتبێ‪ ،‬بيستووتانە‬ ‫كە دەنگوباسی مەريوان و كوردستان لە‬ ‫جيهاندا باڵو بووەتەوەو ئەمە خۆی بووەتە‬ ‫هۆی ئەوە كە بيروڕای خەڵكی دونيا دەر‬ ‫حەق بە مەسەلەكەمان ڕوونتر بێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمانە هەموو دەسكەوتن! نابێ لە پێش‬ ‫چاومان ون بن‪ .‬پێتان وا نەبێ كارێكی‬ ‫بچووكمان كردووە‪ .‬ئەوانەی لە سنەوە بە‬ ‫پيادە هاتبوون شيعاريان ئەدا‬ ‫“مەريوان‪ ،‬مەريوان ! سەنگەری‬ ‫ئازادەگان!”‬ ‫ئێمە ئەبێ قارەمانانە و شان بە شانی‬ ‫ئەوانەی لە هەموو اليەكی كوردستان‬ ‫و ئێرانەوە پشتگيريمان لێ ئەكەن‪،‬‬ ‫دەسكەوتەكانمان بپارێزين‪" .‬مەريوان ئەبێ‬ ‫هەر سەنگەری ئازادەكان بێ!"‬ ‫بەاڵم هەر وەك لە سەرەتای قسەكانمەوە‬ ‫وتم؛ كەسێك كە ماڵيك ئەكاتەوە لەوانەيە‬ ‫لەم كارەدا تووشی زەرەريش ببێت و‬ ‫لە پێيدا قەرزدار بێ‪ .‬كارەكەی ئێمەش‬ ‫وابووە‪ .‬زەرەری كارەكەمان ئەوە بووە كە‬ ‫ئەرتەش دێتە ناو شار و نايەڵێت هێچ كەس‬ ‫لە ناو شاردا چەكی پێ بێت‪ .‬ئەڵبەت لە‬ ‫دەرەوەی شار وا نييە‪ .‬سەبارەت بە چەك‬

‫هەڵگرتنيش هەر كەسە لە ويژدانی خۆی‬ ‫بپرسێ‪ ،‬ئەگەر بە ڕاستی خاترجەمی و‬ ‫هێمنايەتی بوايە‪ ،‬ئەگەر جاشەكان تەقەيان‬ ‫لە خەڵك نەكردايە و لە خيابانەكاندا‬ ‫خەڵكيان نەدايەتە بەر تەقە‪ ،‬ئێتر كەی‬ ‫پێويستی دەكرد كەسێك لە شاردا چەكی‬ ‫پێ بێت؟ ئەگەر كاربەدەستە دەوڵەتيەكان‬ ‫درۆ نەكەن و بەڕاستی نەهێڵن جاشەكان‬ ‫سەر بەرز كەنەوە‪ .‬ئێمە نيگەبانمان بۆ‬ ‫چييە؟ ئەگەريش پەيمانيان شكاند‪.‬‬ ‫هیچكەس نابێ ئەوەندە ترسەنۆك بێت كە‬ ‫چەكی خۆی لە شوێنيك دابنێت كە ئەوان‬ ‫بین و بيبەن‪ .‬بەڵكوو ئەبێ جێگايەكی‬ ‫بۆ دياريكات و قايم ڕاي بگرێ‪ .‬ديارە‪،‬‬ ‫ئەگەر لە جياتی ئەرتەش ئێمە خۆمان ئەو‬ ‫كارانەمان بكردايە زۆر باشتر بوو‪ .‬بەاڵم‬ ‫هەر وەك بڕێك لە دۆستانيش پێشتر‬ ‫وتيان ئێمە نەمانتوانی ئەوەيان بە سەردا‬ ‫بسەپێنين‪ .‬چەندين ڕۆژە كە ئێمە بێ پشوو‬ ‫خەريكی قسەو وتووێژين‪ ،‬ئەوان چەند‬ ‫جار وتووێژەكەيان بەجێهێشت‪ .‬چەندين‬ ‫هەيئەتی جۆراوجۆر هاتوون و ڕويشتوون‪.‬‬ ‫ئەگەر ئێمە لە سەر ئەو داخوازييە زياتر‬ ‫پێمان دابگرتايە ئەبوايە خۆمان بۆ‬ ‫شەڕكردن ئامادە بكردايە‪ .‬ئێمەش وەكوو‬ ‫شوورا هەرچي هێنامان و بردمان بەوە‬ ‫گەيشتين كە ئەم شەڕە ئێستا بە قازانجمان‬ ‫نيیە و جارێ نابێ خۆی لێ بدەين‪.‬‬ ‫ئەوەشتان لە پێش چاو بێ‪ ،‬كە ئەگەر ئێمە‬ ‫ئەو ڕێككەوتنەمان نەكردايە جەماعەتێك‬ ‫تاقەتيان نەدەما و لێمان جيا ئەبوونەوە‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم يەكگرتنەمان تێك نەچێت‪،‬‬ ‫بە پێويستمان زانی شێوەی كارەكە‬ ‫بگۆڕين‪ .‬جگە لە وەش ڕژيم بە ڕاديو و‬ ‫تەلەڤيزيۆن لە ناو خەڵكی ناوچەكانی‬ ‫تری ئێراندا تەبليغاتێكی زۆری لە دژی‬ ‫ئێمە وەڕێ خستوە‪ .‬ئێمە پاش ئەم يەك‬ ‫كەوتنە بەرانبەر بەو درۆ و دەلەسانە‪،‬‬ ‫خەبات ئەكەين‪ .‬ئەوان قەوليان داوە‪،‬‬ ‫قەولی شەرەف (ئەگەر شەرەفيان هەبێ!)‬ ‫كە ئەرتەش هەتا مانگێكی‌تر لە شاردا‬ ‫ئەمێنيتەوە و لەو ماوەيەشدا بە بێ چەك‬ ‫بە ناو شاردا ئەگەڕێن‪ .‬پاش ئەو يەك‬ ‫مانگەش شوورا شارەبانی دادەمەزرێنێت و‬ ‫ئەرتەش ئەگەڕێتەوە بۆ پادەگان‪.‬‬ ‫ديارە هەموومان لەوەی كە ئەرتەش دێتە‬ ‫ناو شار ناڕەحەتين‪ ،‬بەاڵم بە ڕاستی‬ ‫پێموايە ئەگەر سەرجەم حيسابی بكەن‬ ‫لە سەدا هەشتا سەركەوتووين‪ .‬وا نەزانين‬ ‫كە تێك شكاوين! ئەوان ناچار بوون كە‬ ‫زۆربەی داخوازيیەكانی ئێمە بسەلمێنن‪.‬‬ ‫بەاڵم يەك شتمان لە بير نەچێتەوە‪،‬‬ ‫ئەويش ئەوە كە دەوڵەت هێزی هەيە‪ .‬ئێمە‬ ‫بۆ گەيشتن بە ئامانجەكانمان يەك ڕێگای‬ ‫ئەساسیمان هەيە ئەويش‪ ،‬يەكگرتوويی‬ ‫خۆمانە‪ .‬يەكگرتوويی لە گەڵ دێهاتی‬ ‫دەور و پشت‪ ،‬يەكگرتوويی لەگەڵ باقی‬ ‫ناوچەكانی كوردستان و يەكگرتوويی لە‬ ‫گەڵ گەالنی ئێران و هێزە پێشكەوتوو‬ ‫خوازەكانی ئێران‪.‬‬ ‫خەباتي ئێمە هەتا ئێستا تا ڕادەيەك بەو‬ ‫مەبەستە گەيشتووە‪ .‬ئەبێ لەمە بەو الوەش‬ ‫لە سەری بڕۆين‪.‬‬ ‫ئەمە بوو ئەو شتانەی كە سەبارەت بە‬ ‫دەسكەوتی باش و تەجربەی تاڵی ئەم‬ ‫خەباتەمان بە نەزەرم گەيشت‪ .‬ئێستا‬ ‫مەسەلەيەكی تر هەيە‪ ،‬سەبارەت بەو‬ ‫دۆستانەی خەڵكی سەقز و بانە كە بەڕێوەن‬ ‫و بەتەمان هەر لە سەر ڕاپەيماييەكەيان‬ ‫بڕۆن و بگەنە مەريوان‪ .‬ئەبێ ساخ بينەوە‬ ‫و بزانين ئايا لێرە بمێنينەوە و پێشوازيیان‬ ‫لێ بكەين‪ ،‬يان بگەڕێینەوە و لە شار بە‬ ‫پيريانەوە بچين؟ من الم وايە شار باشترە!‬ ‫ئێوە ئەلێن چی؟ داخوازێكی تريشم‬ ‫هەيە؛ داوا ئەكەم ئەگەر ئەم پەيمانە و‬ ‫ئەم سوڵحەتان پێ باشە‪ ،‬ئەبێ بەڕێوەی‬ ‫ببەين‪ ،‬با دەركەوێ كێ پيالنگێڕە‪ ،‬كێ‬ ‫جاشە و ئاژاوەگێڕی دەكا!‬ ‫بژي برايەتيمان!‬

‫‪3‬‬

‫بۆ یادی رێبەری گیان‬ ‫بەختكردوو‪ ،‬هاوڕێ‬ ‫سدیقی كەمانگەر‬

‫رۆژی ‪13‬ی خەرمانان لە مێژووی خەباتی‬ ‫رزگاریخوازی گەلی كورد لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان یەكێك لەو رۆژانەیە كە‬ ‫ریزی شۆڕشی حەقخوازانەی كوردستان‬ ‫تێیدا تووشی خەسارێكی گەورە بوو‪،‬‬ ‫كە قەرەبووكردنەوەی هەتا ئێستاش‬ ‫كارێكی ئەستەم دەنوێنێت‪.‬‬ ‫ساڵی ‪1368‬ی هەتاوی‪ ،‬لەوەها رۆژێكدا‬ ‫دەستی رەشی داگیركەرانی كوردستان‪،‬‬ ‫دڵی یەكێك لە دڵسۆزترین رێبەرانی‬ ‫بزوتنەوەی رزگاریخوازانەی كوردستانی‬ ‫بۆ هەمیشە لە لێدان خست‪ .‬رێبەرێك‬ ‫كە هەموو شانازییەكانی‪ ،‬پشتیوانی‬ ‫لە خەڵك‌و فیداكاری بۆ چەوساوەكان‌و‬ ‫بەگژدوژمن‌و داگیركەردا چوونەوە بوو‪.‬‬ ‫هاوڕێ سدیقی كەمانگەر‪ ،‬رێبەری ناوداری‬ ‫بزوتنەوەی كوردستان‌و لەدامەزرێنەری‬ ‫كۆمەڵە بەدەستی بەكرێگیراوانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی شەهیدكرا‌و دڵی پڕ‬ ‫لەهیوای بۆ هەمیشە لە لێدان كەوت‪.‬‬ ‫هەواڵی‬ ‫باڵوبوونەوەی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەهیدبوونی كاك سدیق پەژارەو ماتەم‬ ‫سەراسەری كوردستانی داگرت‪،‬‬ ‫كاك سدیق هەر لە سەرەتای الوێتیەوە‬ ‫تێكەڵ لەگەڵ خەڵك‌و ئاگاداری‬ ‫خەمەكانیان بوو و بە هەموو توانایەوە‬ ‫هەوڵی دەدا خەمێك لەسەر شانیان‬ ‫كەم بكاتەوە لە بەرامبەر ملهوڕیی‬ ‫داگیركەراندا تا پاڵپشتیان بێ‌و داكۆكی‬ ‫لە مافەكانیان بكات‪ .‬دوای چوونیشی‬ ‫بۆ زانكۆ ئەو پەیوەندیە لەگەڵ جەماوەر‬ ‫پتەوتر‌و بەرینتر بوو و پاش تەواوكردنی‬ ‫قۆناغەكانی خوێندنی بااڵ‪ ،‬ئەمجارەیان‬ ‫سوورتر‌و كارامەتر‌و بە ئەزموونتر لە‬ ‫هەمیشە‪ ،‬وەك مافناسێكی لێهاتوو و‬ ‫پارێزرێكی تێكۆشەر‪ ،‬خۆی بۆ داكوكی‌و‬ ‫پشتیوانی لە مافەكانی خەڵك‌و بەش‬ ‫مەینەتان‌و چەوساوەكان تەرخان كرد‌‪.‬‬ ‫لە ڕشەممەی هەمان ساڵدا بە‬ ‫پشت بەستن بە جەماوەری خەڵكی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بوو بە ئەندامی كارا‌و‬ ‫لێهاتووی شورای شاری سنە‌و خەبات‌و‬ ‫بەرخۆدانی قارەمانانەی خەڵكی شاری‬ ‫سنەو لە دژی پادگانی گەورەی شار‬ ‫گرتە ئەستۆ‌و لە بەرامبەر سەركوتی‬ ‫پادگانیەكاندا خەڵكی یەكڕیز كرد‌و‬ ‫لە دژیان وەستایەوە‪ .‬خوشەویستی‬ ‫كاك سدیق لە ناو خەڵكی بە تایبەت‬ ‫ناوچەی ئەردەاڵن‪ ،‬وای كرد كە كۆمەڵە‬ ‫لە ناوچەیە زۆر بە خێرای ببێتە هێزی‬ ‫سەرەكی‌و خەڵكی ناوچەكە لە رێگای‬ ‫كاك سدیقەوە متمانەی خۆیان بە‬ ‫كۆمەڵە ببەخشن‪.‬‬ ‫بەداخەوە کاک سدیق نیوەشەوی ‪13‬ی‬ ‫خەرمانانی ‪ ،1368‬لە پیالنێکی بە‬ ‫کریگیراوانی کۆماری ئیسالمی گیانی‬ ‫ئازیزی بەختکردو بەمجۆرە یەكێك‬ ‫لە كەم وێنەترین رێبەرانی خەڵكی‬ ‫كوردستان شەهید كرا زیانێکی گەورە‬ ‫لە کۆمەڵەو بزوتنەوەی رەوای ‌خەڵکی‬ ‫کوردستان کەوت كە هەتا ئێستاش‬ ‫ئاسەوارەکانی دیارن‪.‬‬ ‫كاك سدیق بە پشت بەستن بە خەڵك‬ ‫پێگەیشت‌و هەمیشە لە سەنگەری‬ ‫خەڵكدا مایەوە ‌و تا دوایین هەناسە‬ ‫تەنیا بە هیزی خەڵك پشت ئەستوور‬ ‫بوو‪ .‬بۆیە بۆ هەتاهەتایە لە ناو دڵی‬ ‫پیر‌و الوی ئەم نیشتمانەدا دەژی‌و یادی‬ ‫ئازیزی‪ ،‬وەربەخشی خەباتی نەپساومانە‬ ‫بۆ گەیشتن بە ئازادی‌و مافە رەواكانی‬ ‫نەتەوەكەمان‌و رزگاریی چەوساوەكانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫ڕاگەیاندنی کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫سەبارەت بە پرسی یەکگرتنەوە‬ ‫خەڵکی تێکۆشەر و ئازادیخواز!‬ ‫هاوڕێیانی کۆمەڵە‪ ،‬چاالکوانانی سیاسی!‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫بەشداریی هێزێکی پێشمەرگەی كۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتكێشان لە بەرەكانی شەڕ دژی داعش‬ ‫رۆژی هەینی (‪)2014 ,22 August‬‬ ‫هێزێک لە پێشمەرگەكانی كۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستان بۆ پشتیوانی‬ ‫هێزی پێشمەرگەی كوردستان‌و شەڕ‬ ‫لەگەڵ چەكدارانی داعش رەوانەی‬ ‫بەرەكانی شەڕ كران‪.‬‬ ‫پاش ئەوەی كە كۆمەڵەی زەحمەتكێشان‬ ‫پێشتر لەراگەیەندنەكانیدا ئامادەیی‬ ‫خۆی بۆ هەرچەشنە پشتیوانییەك‬ ‫لەهێزی پێشمەرگەی كوردستان لەدژی‬ ‫چەكدارانی تیرۆریستی داعش دەربڕی‬ ‫بوو‪ ،‬پێشنیوەرۆی ئەمرۆ هەینی ‪31‬‬ ‫گەالوێژ‪ ،‬پاش هاوئاهەنگی كردن‬ ‫لەگەڵ فەرماندەیی هێزی پێشمەرگەی‬ ‫كوردستان‪ ،‬هێزێکی پێشمەرگە‌و كادر‌و‬ ‫ئەندامانی كۆمیتەی ناوەندی كۆمەڵە‬ ‫رەوانەی بەرەكانی شەڕ لەگەڵ داعش‬ ‫كران‪.‬‬ ‫پێشمەرگەكانی كۆمەڵە بەورەیەكی‬ ‫بەرزەوە لەالیەن سكرتێری گشتی كۆمەڵە‬ ‫هاوڕێ عومەر ئیلخانیزادە‌و ئەندامانی‬ ‫كومیتەی ناوەندی‌و كادرو پێشمەرگەكانی‬ ‫دیكەی كۆمەڵە بە سرودەوە رەوانەكران‬ ‫تا لە میحوەری كەركوك بەشداری شەڕ‬ ‫دژ بە چەكدارانی داعش دەكەن‪.‬‬

‫هەموان ئاگادارن کە دوای دابڕانی ساڵی ‪ ٢٠٠٧‬لە ناو ریزەکانی کۆمەڵە‪ ،‬سەرەنجام دوای‬ ‫چەندین هەوڵی دڵسۆزانەو‪ ،‬بڕیارنامەی کۆنگرەی ‪ ١٢‬کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫و پلێنۆمەکانی و‪ ،‬بریاری کۆنگرەی ‪ ١٤‬کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی‬ ‫ئێران‪ ،‬لە مانگی ئۆکتۆبری ‪ ،٢٠١٣‬وتووێژێک بۆ رێکخستنەوەی ماڵی کۆمەڵە و هێنانەوە‬ ‫مەیدانی کۆمەڵەیەکی بەرین‪ ،‬لە نێوانماندا دەستی پێکرد‪.‬‬ ‫هەروەک پێشوتر باسمان لێکردبوو‪ ،‬لە یەکەمین راگەیاندنی هاوبەشی نیوانیشماندا‬ ‫بەڵێنماندابوو کە‪ :‬هەنگاوەکانی دواتری ئەم پڕۆسەیە بە ئاگاداری هەموان بگەیەنین‪ .‬تەواوی‬ ‫ئەم ماوەیە خەڵک و دڵسۆزان هەم بە پەرۆش و‪ ،‬هەم بە دڵخۆشییەوە روانیویانەتە ئەم‬ ‫پڕۆسەیە‪ .‬ئێستاش بۆ ئاگاداری هەموان‪ ،‬سەرنجتان بۆ ئەم خااڵنەی خوارەوە رادەکێشین‪:‬‬ ‫‪ .١‬دوای هەشت مانگ وتووێژی نێوانمان‪ ،‬لە هەموو رەدەکانی رێبەریی حیزبی‪ ،‬هەنگاوی‬ ‫دڵخۆشکەرمان نا و‪ ،‬رێککەوتین ئەم دوو الیەنە لەسەر دوو تەوەرەی‪ :‬یەکەم‪ :‬جۆر و شێوازی‬ ‫حیزبایەتی لە کۆمەڵەی داهاتوو‪ ،‬دووهەم‪ :‬سیاست و پڕۆگرامي کۆمەڵەی یەکگرتوو‪،‬‬ ‫دیالۆگ دەست پێبکەین‪ .‬بڕیار بوو دوای بردنی ئەم باسانە بۆ نێو ریزەکانی حیزبیمان‪،‬‬ ‫چەندین کومیسیۆنی هاوبەش لە ئۆرگانە و دامەزراوەکانی ناوەندیی‪ ،‬پێکبێنین‪ .‬تا لە‬ ‫کردەوەدا یەکگرتوویی لەسەر سیاسەت و شێوازی حیزبایەتی لە ریزەکانمان وەدی بێنین و‪،‬‬ ‫سەرئەنجام لە کۆنگرەیەکی هاوبەشدا رەسمیەت بدەین بە یەکخستنەوەی ئەم دوو الیەنە‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ئیمە لەم ماوەدا هەموو ریزەکانی حیزبی خۆمان لە ناوەوە (رێکخستنی نهێنی)‪،‬‬ ‫دەرەوەی کوردستان و باشور‪ ،‬لە دیالۆگی نیوانمان ئاگادار کرد و تێکۆشاین تا کارێک‬ ‫بکەین ئەم ساردیەی کەوتبوە ناو ریزەکانی ئەم دوو الیەنە‪ ،‬وەال بنرێ و روحیەی کاری‬ ‫هاوبەش زیندوو کەینەوە و پەرەی پێبدەین‪ .‬بە پێچەوانە‪ ،‬زوو بینیمان کە ئەم جۆرە پێشتریش و لەكاتی ئازادكردنی قەزای‬ ‫ئاگاداریانە لە الیەن رێبەریەکەیانەوە بە ریزەکانی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی مەخمور هێزێک لە پێشمەرگەكانی‬ ‫کوردستانی ئێران‪ ،‬نادرێ‪ .‬ئێمە خوازیاری سمیناری هاوبەشی کادر و ئەندامانی دوو الیەن كۆمەڵە لەو میحوەرە بەشداری شەڕ‬ ‫لە دەرەوە و لە باشوری کوردستان بووین کە‪ ،‬سەرەتا بە خشکەیی خۆیان لێدزیەوەو‪ ،‬لەگەڵ داعشیان كردبوو‪.‬‬ ‫دواتر بە رەسمی گوتیان لەگەڵی موافیق نین و نەبوون‪ .‬ئێمە هەر لە راگەیاندنەکەی ئەوان‬ ‫لە ڕۆژی کۆمەڵەدا‪ ،‬هەستمان بەم نەزەر گۆڕین و خۆدزینەوەیە کردو‪ ،‬رەسمەنیش پێمان‬ ‫راگەیاندن و نارەزایەتی خۆمان دەربرێ‪ .‬جیا لەوانە‪ ،‬پێشتریش دلسۆزانە و لە دانیشتنی‬ ‫رەسمی و نێوخۆیی‪ ،‬لە دەرکردنی دوو کادری کۆمەڵە (هاورێیان خالید سیادەت و محەمەد‬ ‫موهتەدی) کە نزیکەی چوار دەیە تێکۆشانیان بووە‪ ،‬رەخنەمان لێگرتن و داوامان کرد‬ ‫حوکمەکەیان هەڵبوەشێننەوە‪ .‬ئەم کارەیان لەم کاتەدا بۆ بێدەنگ کردنی نارازیانی نێو‬ ‫خۆیان بوو کە لە ریزەکانیان نارەزایەتی بەرینی لێکەوتەوە‪.‬‬ ‫سەرەڕای دیتنی ئەم دیاردانە بەرانبەر بە خۆمان و‪ ،‬تەنانەت دژ بە کادری دێرینی ناو‬ ‫ریزەکانی خۆشیان‪ ،‬ئەویش لە کاتی دیالۆگ بۆ سازدانەوەی کۆمەڵەیەکی چەپی شۆڕشگێڕ‪،‬‬ ‫هەوڵەکانمان بۆ بەرەوپێشبردنی پڕۆسەکە نەوەستاند‪ .‬لە پڕداو‪ ،‬دوای ماوەیەک وەستانی‬ ‫وتووێژی هەیئەتەکانی نێوانمان‪ ،‬و دوای نۆ مانگ‪ ،‬لە وەاڵمی نەخشەرێگاکەی ئێمەدا کە‬ ‫نزیکەی هەشت مانگ پێشتر پێیاندرابوو‪ ،‬بەشێکی دیالۆگمان بە پێی ئەم نەخشەرێگایە‬ ‫ئەنجام دابوو‪ ،‬ئەوان نەخشە رێگایەکیان نارد کە بە قەولی کوردی “هەموو ریسەکەی‬ ‫بەاڵم گەلی کورد و حیزبە سیاسییەکانی بەرەو کوردستان بنێرێت‪.‬‬ ‫کردەوە بە خوری”‪.‬‬ ‫و لە پێشەوەی هەموویان کۆمەڵە وەک ‪ ٣٥‬ساڵ لەو سەردەمە تێپەڕی‪ .‬گەلی‬ ‫نامەکەی رێبەریی حیزبی کۆمەڵەی کوردستانی ئێران‪ ،‬ناوەڕۆکەکەی (دواتر هەرتک‬ ‫هێزێکی نوێخواز و چەپ و سۆسیالیستی کورد مێژووی خۆی خوڵقاند‪ ،‬بەاڵم نەک‬ ‫نەخشەرێگا بۆ رای گشتیی باڵودەکەینەوە) بریتی بوو لە‪“ :‬قبوڵکردنەوەی کادر و ئەندامانی‬ ‫بە رێبەرایەتیی کاک فواد‪ ،‬بە جۆش لە هەلومەرجی گونجاوی خۆیدا‪٣٥ .‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشان”‪ ،‬چونە ژێر پێڕەوی ناوخۆ و پڕۆگرامی ئەوان‪ ،‬وەرگرتنی دارایی‬ ‫و خرۆشێکی جەماوەریی یەکگرتووانە‪ ،‬ساڵ پاکتاو و کومەڵکوژی و گۆڕینی‬ ‫و ئیمکاناتی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان‪ ،‬هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان‪ ،‬گرتنی‬ ‫جاودێریی رووداوەکانی دەکرد و بە کوردستان بۆ سەربازخانەیەکی گەورە‪،‬‬ ‫کۆنگرەیەک کە بە بڕیاری خۆیان دەبەسترێ‪ .‬ئەم نەخشەرێگایە لە رێکەوتی یەکی ئایاری‬ ‫هیوایان بە داهاتوو و گەشەی بزووتنەوەی بووە بە تێکشکانێکی گەورە و ریسواییەکی‬ ‫‪ ٢٠١٤‬نوسرابوو‪ ،‬بەاڵم رێکەوتی چواری مانگی حەوت گەیشتە دەست ئێمە‪ .‬ئێمەش هەر ئەو‬ ‫رزگاریخوازانەی کوردستان‪ ،‬قۆناغێکی بەرین بۆ کۆماری ئیسالمی‪ .‬خوێنڕێژترین‬ ‫ڕۆژە وەاڵممان دانەوە کە‪ :‬رازی نین بەم نەخشەرێگایە و بە پێچەوانەی هەموو تەوافوقاتی‬ ‫تایبەتی تێپەڕ دەکرد‪ .‬گەلی کورد بەرپرسانی کۆماری ئیسالمی‪ ،‬ئێستا‬ ‫هەشت مانگ دیالۆگ و دانیشتنەکانی نێوانمانەو‪ ،‬بۆمان نوسین لە راستیدا ئەم جارەش‬ ‫یەکگرتووانە و بە ورەیەکی پۆاڵیین و بە ناویان ئاوێتەی کۆمەڵکوژی و کوشتاری‬ ‫پرۆسەی یەکگرتنەوە و بڕیاری کۆنگرەی خۆشیان لەبار برد‪ .‬دوای ئەوەش بە گرینگی‬ ‫بیری تیژ و بە دروشمی “ئێمەشەڕمانناو خەڵکی کوردستان بووە‪ .‬بزووتنەوەی‬ ‫مەسەلەکە‪ ،‬دوو مانگی دیکەش سەبرمان کرد تا بەڵکوو مەجالمان دابێ و بێنەوە سەر ئەم‬ ‫ێتبەاڵمکۆڵیشنادەین” کەئەوکاتلەسیاسەتی رزگاریخوازانەی کوردستان‪ ،‬پتەوتر‬ ‫دۆخەی لە نێوانماندا ساز ببوو‪.‬‬ ‫‪ .٣‬لەم ماوەدا و تا ئێستا نەک هەر حازر نەبوون پێداچوونەوە بکەن‪ ،‬زۆر بە داخەوە کاتێک رۆژی ‪٢٨‬ی گەالوێژی ساڵی ‪١٣٥٨‬ی کۆمەڵەولەکەسایەتییکاکفواددابەرچاو بوو‪ ،‬و بەرینتر لەوکات‪ ،‬هەر بەردەوامە‪.‬‬ ‫چاوەرواننەکراو‪ ،‬رەخنەی ناوخۆیی ژمارەیەکی بەرچاو لە رێبەری و دەفتەری سیاسی هەتاوی‪ ،‬خومەینی فەرمانی هێرشی بەرەوپیری رووداوەکان دەچوو‪ .‬بزووتنەوەی پانتایی جوگرافیای سیاسیی بزووتنەوەی‬ ‫پێشویان کە لە سیما ناسراو و چاالکەکانی ناو کۆمەڵەن‪ ،‬لەمەڕ هەڵوێستی نارەزایەتیان هەمەالیەنەی بۆ سەر کوردستان دەرکرد‪ ،‬سیاسی و جەماوەریی مانگەکانی دوای کوردستان و وشیاریی نەتەوەیی و رۆڵی‬ ‫بۆ بە بنبەست گەیاندنی پرسی یەکگرتنەوە‪ ،‬بە دەرکردن واڵمدایەوە‪ .‬تەنانەت لە ئەندامانی نە کەس چاوەڕوانی ئەوەی دەکرد و نە هاتنە سەر کاری رژێم‪ ،‬لە کوردستان ژنان لە خەباتی سیاسی و کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫بەرینتر بووە‪ .‬ناوی بزووتنەوەی کوردستان‬ ‫کومیتەی ناوەندی ئێستاشیان کەسانێک بۆ دەربڕینی نارەزایەتی بەم پاکتاوکردنە‪ ،‬لە پانتایی تۆقێنەری ئەو جەنایەتانە لە کەس پەرەی دەسەند‪.‬‬ ‫کومیتەی ناوەندیی ئیستعفایان دا و لێشیان قبوڵ کردن‪ .‬بەمجۆرە لەم هەلومەرجەدا روون بوو کە لەالیەن سەربازانی ئیسالم و کۆماری ئیسالمی‪ ،‬کوردستان و ئەو و پێشکەوتووترین هزری مرۆیی و‬ ‫قەیرانێکی نوێیان دروست کرد کە بە داخەوە غەیری زیانگەیاندن بۆ کۆمەڵە‪ ،‬حاسڵێکی خەڵخاڵی و پاسدارانەوە خوڵقا‪.‬‬ ‫بزووتنەوە سیاسییەی پێ قەبووڵ یەکسانیخوازانە و سۆسیالیستی لە هەناوی‬ ‫بەاڵم کۆماری ئیسالمی هەر لە یەکەم نەدەکرا کە چوارچێوەی نوێی حکوومەت ئەم بزووتنەوەیەدا‪ ،‬بەرز و خۆشناوترە‪.‬‬ ‫دیکەی نابێ و نیەتی‪.‬‬ ‫‪ .٤‬دوای هەشت نۆ مانگ دیالۆگ لەگەڵ ئێمە و‪ ،‬کردەوەی بێبەزییانەیان بەرانبەر بە هەموو رۆژەکانی قۆرخ کردنی دەسەاڵتەوە‪ ،‬نەوەک بۆ دژایەتی کردنی پێکهاتبوو‪ .‬هەر بۆیە بزووتنەوەی کوردستان هەڵگری بەهای‬ ‫کۆمەڵە و ریزەکانی خۆیان‪ ،‬دەریخست کە ئەم رێبەریە و شەخسی کاک عەبدواڵی موهتەدی‪ ،‬هەر دژایەتیی خۆی لەگەل کوردستان‪ ،‬فەرمانی هێرش و فەتوای سەرکوتکردنی بەرزی مرۆڤایەتی و دێمۆکراتیک و‬ ‫ئەگەر بۆ سڕینەوەی ئاسەواری کۆمەڵەیەکی چەپ و شۆڕشگێڕ قوڵی لێهەڵماڵیبوو‪ ،‬لەگەڵ خەڵکی راپەڕیوی کوردستان لە کوردستان درا‪ .‬گەلی کورد بە کەمترین پێشکەوتووانەیە کە سەرەڕای خواستە‬ ‫یەکگرتنەوەی ریزەکانی کۆمەڵەش بە زیانی سیاسەتی الدان لە کۆمەڵە دەبینێ و بۆیەشە قۆناغێکی گونجاوی مێژووییدا بۆ گەیشتن بە ئامادەیی و کەرەستەی پێویست‪ ،‬بەاڵم بە سەرەکییەکەی و گەیشتن بە مافی‬ ‫لەگەڵ هەموو بەشەکانی کۆمەڵە خۆی خستۆتە دژایەتی و نەسازان‪ .‬بەوەشەوە نەوەستاوە‪ ،‬مافەکانیان‪،‬لە بەرامبەر حیزب و رێکخراوە ورەیەکی پۆاڵیین‪ ،‬خۆڕاگریی کرد‪ .‬کۆمەڵە چارەنووس‪ ،‬ئەم بزووتنەوەیەی لە رووی‬ ‫بۆ حەزف و سڕینەوەی هەموو ئەم کەسایەتی و کادرانە تێدەکۆشێ کە سوننەت و رێبازی سیاسییەکان و هەر بزووتنەوەیەکی بە باڵوکردنەوەی بەیاننامەیەک لە ژێر ناوی ناوەرۆک و پەیام و بانگەشەکەیەوە‪ ،‬زۆر‬ ‫کۆمەڵەیان لە ناودا ماوە و چۆک بۆ بێ ناوەرۆک کردنی کۆمەڵە دانادەن‪ .‬بە بڕوای ئێمە کۆمەاڵیەتیی نەگونجاو لەگەڵ پیالنەکانی “گەلی کورد لە بەردەم تاقیکردنەوە” ئەم بەرینتر کردووە‪.‬‬ ‫ئەم رێبەریە‪ ،‬بەم کردەوە و سیاسەتانە‪ ،‬جیا لە تێکدانی کۆمەڵە بە ناوەرۆک و رێبازو‪ ،‬دەسەاڵتدارانی رژێم‪ ،‬نەشاردەوە‪ ،‬بەڵکوو ورە و خواستەی سەلماند‪ .‬لەشکری ئیسالم لە ‪٢٨‬ی گەالوێژی ساڵی ‪ ١٣٥٨‬هەتا‬ ‫خۆهەاڵواسین بەم ناوەوە‪ ،‬هیچی دیکەی لێ ناوەشێتەوە(ئێمە دواتر و لە کاتی خۆیدا زۆرتر هەر لە رۆژانی سەرەتاوە کەوتە بیانووگرتن و خومەینی و خەڵخاڵی و سپای پاسداران‪ ،‬ئێستا‪ ،‬بە هەزاران ژن و پیاوی خەباتکاری‬ ‫و دەست کەوتنی دەرفەتێک بۆ هێرش بە هزری داگیرکەرانە هاتنە ناو کوردستان‪ .‬بزووتنەوەی کوردستان‪ ،‬بە خۆڕاگری و‬ ‫لەم بارەوە دەدوێین)‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پێمانوایە ئەم کردەو و سیاسەتانە بە زیانی کۆمەڵەیە و‪ ،‬هاوخەمی و دڵسۆزی کادر و پێشگیری لە گەشەی بزووتنەوەی شار و دێهاتیان دایە بەر هێرش و کوشتن ورەی پۆاڵیینەوە‪ ،‬لە بەرەکانی بەرەنگاریی‬ ‫و تێکۆشەرانی ناو کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران‪ ،‬دەیسەلمێنێ کوردستان‪ .‬سەرەتا لە یەکەم رۆژەکانی و لەسێدارەدانی کوردیان دەست پێکرد‪ .‬خەڵکی کوردستن و لە ناو زیندان و‬ ‫لە کار و هەوڵەکانمان بۆ یەکگرتنەوەی ریزەکانی کۆمەڵە‪ ،‬بە هەڵە نەچوین و کۆمەڵەی دوای ‪٢٢‬ی رێبەندان و بە هێرشی رەشەکوژی و جینۆسایدیان کردە بەرنامەی ئەشکەنجەگاکان و لە خەباتی پێشمەرگانەدا‪،‬‬ ‫لە بۆمباران و هێرش بۆ سەر شار و دێهاتی‬ ‫شۆڕشگێڕ بە تەنیا ماڵی ژمارەیەک کەس لەم رێبەریە نییە‪ .‬کردەوی رێبەریی حیزبی پڕوپاگەندە و میدیایی دەستیان پێکرد و سەرەکییان‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی کوردستانی ئێران‪ ،‬نەک شلمان ناکاتەوە لە بڕیاری پێشوی خۆمان بۆ سازدانەوەی تۆمەتی ناڕەوا و درۆی گەورەیان بۆ گەلی بەاڵم پێشڕەویی رژێم لە کوردستان‪ ،‬کوردستان‪ ،‬گیانی خۆیان فیدا کردووە‬ ‫کۆمەڵەیەکی تێکۆشەر و چەپ و کوردستانیی‪ ،‬بە پێچەوانە سورترمان دەکات تا دەست کورد هەڵبەست‪ .‬پاشان نەورۆزی خوێناویی سەرەڕای ئەو هەموو جەنایەتەی کە لە و ناویان بووەتە مێژووی نەتەوەیەک کە‬ ‫بنێینە ناو دەستی هەموو تێکۆشەرێکی ریزەکانی کۆمەڵەو‪ ،‬بە ئیرادەیەکی پتەوتر لە سنەیان بەسەر خەڵکی خەباتکاری شاری ماوەیەکی کورتدا خوڵقاندیان‪ ،‬لەالیەن لە بارودۆخێکی زۆر دژوار و نەخوازراودا‪،‬‬ ‫جاران‪ ،‬بۆ یەکخستنەوە و گەورەکردنەوەی ماڵی کۆمەڵەو‪ ،‬پوچەڵکردنەوەی سیاسەتی سنە و کوردستاندا سەپاند و سڵیان لە هێزی پێشمەرگە و راپەڕینی جەماوەرەوە مێژوویەکی پڕ لە شانازییان خوڵقاندووە کە‬ ‫ناڕەوای رێبەری ئەم حیزبە‪ ،‬تێبکۆشین‪ .‬دڵنیاین ئاوات و هیوای ئاڵقەی بەرینی کۆمەڵە و هیچ پیالنێک نەکردەوە بۆ هێرش کردنە بەرپەرچ درایەوە‪ .‬ئەم قۆناغە کە بە شەڕی بێگومان سەرچاوەی ئەزموون و شانازی و‬ ‫سەر کوردستان و بزووتنەوە رزگاریخواز ‪ ٣‬مانگە ناوی دەرکرد‪ ،‬رژێمی هەتا ناو هیوا بە داهاتووە‪.‬‬ ‫خەڵکی چەوساوەی کوردستان‪ ،‬گەورەترین هیزە بۆ وەدیهێنانی ئەم ئامانجە‪.‬‬ ‫و جەماوەرییەکەی کە لەگەڵ رووخانی سەربازخانەکان پاشەکشە پێکرد و ناچاری‬ ‫دەسەاڵتی پاشایەتی‪ ،‬دەرفەتی گەشەی بۆ کرد وەفدی دانوستان ‪-‬ئەگەرچی بە‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫کومیتەی ناوەندیی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫رەخسابوو‪.‬‬ ‫مەبەستی کات کڕین بۆ خۆ رێکخستنەوە‪-‬‬ ‫‪٢٨‬ی گەالوێژی ‪١٣٩٣‬‬ ‫‪ ٢٠١٤ .٨ .٣١‬زایینی یان ‪ ٩‬خەرمانانی ‪ ١٣٩٣‬هەتاوی‬

‫بەیاننامەی کۆمەڵە بەبۆنەی ساڵڕۆژی هێرشی‬ ‫رژێم بۆ سەر کوردستان‬ ‫خولقێنەرانی مێژووی خود‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬

‫ژنان‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫‪5‬‬

‫راگەیاندنی هاوبەشی رێكخراوەكانی ژنانی هەر چوار پارچەی كوردستان‬

‫بە بۆنەی هێرشی داعش بۆ سەر كوردستان‬

‫بۆ رای گشتی‪:‬‬ ‫لە كوردستان‪ ،‬تەوای پێكهاتە وئاینەكان‬ ‫‪،‬بەتایبەت چینی ژنان‪ ،‬رووبەروی‬ ‫مەترسیەكی زۆر گەورە بوونەتەوە‪ .‬چەتە‬ ‫تیرۆریستەكانی داعش‪ ،‬دەیانەوێت دەست‬ ‫بەسەر ئەم خاكە پیرۆز و دێرینەدا بگرن‬ ‫و بیگەرێنەوە بۆ سەردەمی تاریكایی‬ ‫كۆنەپەرستی‪ .‬بۆ ئەم مەبەستەش‪ ،‬ڕۆژ لە‬ ‫دوای ڕۆژ هێرش و پەالمارە دڕندەكانیان‬ ‫زیاتر دەكەن‪ ،‬ئێمە سەری رێز و نەوازش‬ ‫دادەنوێنین بۆ ئەو قارەمانانەی كەلە‬ ‫بەرخودانی بێوێنەدا ‪ ،‬بەرامبەر ئەو چەتانە‬ ‫گیانیان بەختكرد‪ .‬لە دوای رۆژئاوا و لە‬ ‫مانگی حوزەیراندا كاتێك چەتەكانی داعش‬ ‫دەستیان بەسەر موسڵ دا گرت پیالنی‬ ‫داگیركردنی شەنگال و مەخموریان داڕشت‪.‬‬ ‫لە دوای هێرش و پەالماردانی خاكی پیرۆزی‬ ‫ئێزدیەكان‪ ،‬بەهەزاران كەسیان لە شەنگال‬ ‫كوشتوە‪ ،‬بە سەدان كەس لە تینوێتی و‬ ‫لە برسان گیانیان لە دەستداوە‪ ،‬زیادتر‬ ‫لە ‪ 200‬هەزار كەس لە ترسی كۆمەلكوژی‬ ‫ڕوویان لە چیای شەنگال و رۆژئاوای‬ ‫كوردستان كردووە‪،‬دڕندەیی ئەو گرووپە بە‬ ‫ڕاددەیەكە دەستدرێژی دەكەنە سەركڤ و‬ ‫ژنانی كورد و لە بازارەكانیان وەك كۆیلە‬ ‫بازرگانیان پێوە دەكرێت و دەیانفرۆشن ‪.‬‬ ‫پێویستە هەموومان بزانین كە ئەوان شەڕی‬ ‫خۆیان لەژێر ناوی ئیسالم دا دەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەحەقیقەت دا داعش هێزێكی دژ بە‬ ‫ئیسالمە‪ .‬ئەم خاكە هەمیشە بیروباوەڕ و‬ ‫ئاینە جیاوازەكانی لە باوەش گرتوە و لە‬

‫ئێستاشدا داعش بەنیازە كوردستان داگیر‬ ‫بكات و بیگەڕێنێتەوە سەردەمی تاریكایی‬ ‫و كۆنەپەرستی‪ .‬ئەوان دەیانەوێت ڕەنگە‬ ‫جیاوازەكان‪ ،‬چینە جیاوازەكان‪ ،‬ئاین و‬ ‫باوەڕیە جیاوازەكان لەناوبەرن و هەموویان‬ ‫بكەن‌ یەك رەنگ و یەك دەنگ و یەك‬ ‫شێوە‪ ،‬واتە هەولی لەناو بردنی تەواوی‬ ‫رەنگەكان دەدەن و دەیانەوێت تەنها رەنگی‬ ‫رەش و تاریكی ئااڵكەیان بمێنێتەوە‪ .‬بە‬ ‫كۆمەڵكوژی وهەرجۆرە هێرشێكی دڕندانە‪،‬‬ ‫بە هۆڤێتی و پەالماری دژ بە مرۆڤایەتی‬ ‫یان ‪ ،‬هەوڵی لەناو بردنی چینە جیاوازەكان‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫لێرە دا ئێمە وەك نوێنەرانی ئافرەتان و‬ ‫ژنانی هەر چوارپارچەی كوردستان‪،‬كە‬ ‫ئمیزاكانمان لە خوارەوە هاتووە ڕای‬ ‫دەگەیەنین كە‪ :‬یەكەم ‪ /‬ژنانی كوردستان‬ ‫وەك هەمیشە ئازایانە و بە ورەی پۆاڵینەوە‬ ‫‪ ,‬ئامادەین شان بە شانی ئەو هێزانەی‬ ‫پارێزگاری لە خاكی كوردستان دەكەن‬ ‫تێبكۆشێن و لەوپێناوەدا گیان فیدایی‬ ‫بكەین ‪ .‬ساڵو بۆ ئەو ژنانە دەنێرین كە‬ ‫بەرگری لە كوردستان دەكەن‪ .‬دووەم‪ /‬بە‬ ‫یەكگرتوویی ویەك گوتاری هەموو هەوڵ و‬ ‫چاالكییەكانمان بۆ خزمەتكردنی ئاوارەو‬ ‫لێ‌ قەوماوان و ناساندنی ئەو تاوانە بە‬ ‫ناوەندی نێودەوڵەتی چڕ بكەینەوە ‪.‬‬ ‫سێ‌یەم‪ /‬بانگەواز دەكەین بۆ گشت هێز و‬ ‫الیەنی نێو دەوڵەتی و مرۆڤ دۆست لەو‬ ‫كارەساتە دڕندە مرۆییەی كە ئەمرۆكە گەلی‬ ‫كوردستانی كردۆتە ئامانج ‪ ,‬بێنە دەنگ و‬ ‫پاڵپشتییە مرۆییە كانی خۆیان خێرا تر و‬

‫ئه‌و ژنانه‌ی ک ‌ه ده‌بن ‌ه قوربانی‬ ‫کینه‌ی پیاوان‬ ‫و‪ .‬دڵنیا محه‌مه‌دی‬

‫ژنان له‌ کۆمه‌ڵگادا به‌ هۆی ژن بوونیانه‌وه‌‬ ‫تووشی زۆر سزاو بێڕێزی ده‌بن له‌ الیه‌ن‬ ‫پیاوانه‌وه‌ وه‌ هه‌رده‌م ده‌بنه‌ قوربانی ده‌ستی‬ ‫پیاوان وه‌ یه‌کێک له‌و ئازاره‌ جه‌سته‌یی‌و‬ ‫رۆییه‌ش که‌ به‌رامبه‌ر ژنان دەکرێت تێزاب‬ ‫پژاندنه‌‪.‬‬ ‫تێزاب پژاندن به‌سه‌ر ده‌موچاودا یه‌کێک‬ ‫له‌ بێڕه‌حمانه‌ترین ئازارە جه‌سته‌یی‌و‬ ‫رۆحیەکانە که‌ له‌ زۆربه‌ی واڵته‌کاندا باوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌کان پژاندنی تێزاب به‌سه‌ر‬ ‫ده‌موچاودا تاراده‌یه‌کی زۆر له‌سه‌ره‌وه‌یه‌‪،‬‬

‫به‌تایبه‌تی به‌سه‌ر ده‌موچاوی ژناندا وه‌‬ ‫وایان لێده‌کات ک ‌ه ئیتر شێوه‌یان بۆ رۆژانی‬ ‫پێشتر نه‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ی که‌ تووشی ئه‌م حاڵه‌ته‌ بوون‬ ‫وه‌ بوونه‌ته‌ قوربانی ده‌ستی پیاوان‪،‬له‌‬ ‫راستیدا خه‌تایه‌کیان نییه‌و ته‌نها به‌ هۆی‬ ‫ژن بوونیانه‌وه ده‌بنه‌ قوربانی‪.‬‬ ‫ژنێک له‌ پاکستان له‌ الیه‌ن مێرده‌که‌ی‌و‬ ‫برای مێرده‌که‌ی به‌رەوڕووی ئه‌م حاڵه‌ته‌‬ ‫بووه‌ته‌وه‌ ئه‌م ژنه‌ دوای پژاندنی تێزاب‬ ‫به‌ سه‌ریدا به‌شێکی زۆری مووی له‌شی‬ ‫له‌ده‌ست داوه‪ ‌،‬به‌اڵم به‌ هاوکاری دکتۆر‬ ‫ئێستا به‌رەو باشی ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫له‌ زۆر واڵتاندا ژنان قوربانی ئه‌م جینایه‌ته‌ن‬ ‫وه‌ له‌ ئێرانیش رێژه‌که‌ی زۆر له‌سه‌ره‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫یه‌کێک له‌و ژنانه‌ی که‌ به‌ شێوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫سه‌خت‌و قورس رووبه‌رووی ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫بووه‌ته‌وه‌(ئامینه‌ به‌هرامی)ه‌ که‌ به‌ ده‌ستی‬ ‫یه‌کێک له‌ هاوپۆله‌کان‌ی خۆی تووشی‬ ‫تێزاب پژاندن بوو به‌سه‌رده‌موچاویدا وه‌‬ ‫بوو‌ه هۆی له‌ده‌ست دانی به‌شێکی زۆری‬ ‫جه‌سته‌ی‌و له‌ده‌ست دانی چاوی‪.‬‬ ‫له‌ هه‌موو شوێنێک ژنان له‌ ریزی پێشه‌وه‌ن‬ ‫بۆ ئازاردانی جه‌ستەیی‌و رۆحی له‌ الیه‌ن‬ ‫پیاوانه‌وه‪ ‌،‬ئیتر له‌ الیه‌ن باوک یان برا یان‬ ‫هاوسه‌ره‌کانیانه‌وه‌ بێت‪ .‬زۆر له‌و ژنانه‌ی که‌‬ ‫تووشی ئه‌و حاڵه‌ته‌ بوون واتا تێزاب به‌‬ ‫ده‌موچاویاندا کراوه‌ بۆ هه‌تایه‌ روخسارو‬ ‫به‌شێک له‌ جه‌سته‌یان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و ژنانه‌ ده‌ڵێت‪ :‬پیاو ده‌یه‌وێت‬ ‫ئه‌و ژنه‌ی که‌ خۆشی ده‌وێت بۆ ئه‌و بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گینا ئه‌گه‌ر دوور له‌مه‌ بێت ئه‌وا هه‌سته‌‬ ‫پڕ له‌ ڕقه‌که‌ی به‌ تێزاب پژاندن و زۆر‬ ‫رێگه‌ی تر ده‌رده‌بڕێت ‪ .‬بێ ئه‌وه‌ی بیر له‌‬ ‫هێچ بکاته‌وه‌ ئه‌و کاره‌ ده‌کات بیر له‌وه‌‬ ‫ناکاته‌وه‌ که‌ به‌م کاره‌ی ژیان له‌ کچێک‬ ‫ده‌ستێنێت له‌ هه‌موو جوانیه‌کان بێبه‌شی‬ ‫ده‌کات‪ .‬تا راده‌یه‌ک دووری ده‌خاته‌وه‌ له‌‬ ‫ژیان‪ ،‬وه‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ ته‌نها ژنان ناگرێته‌وه‌‬ ‫به‌ڵکوو هەندێ جارمنااڵنیش تێکه‌ڵ به‌م‬ ‫سزا نامرۆڤانه‌یه‌ ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬بێ ئه‌وه‌ی هیچ‬ ‫خه‌تایه‌کیان هه‌بووبێت‪ .‬به‌و حاڵه‌شه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ژیان به‌رده‌وامن به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫نا ئاسایی‪.‬‬

‫‪ -11‬ئاسۆی ژنی كورد‬ ‫‪ -12‬ڕێكخراوی ژنانی ڕۆژئاوای كوردستان‬ ‫(یەكێتیا ستار) لە باشووری كوردستان ‪.‬‬ ‫‪ -13‬ئەنجومەنی ژنانی پارتی ئاشتی‬ ‫و دیموكراتی (بەدەپە) لە باشووری‬ ‫كوردستان ‪.‬‬ ‫‪ -14‬كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردستان‬ ‫‪ -15‬چنار سەعد عەبدوالله‪ /‬ئەندام لە‬ ‫گروپی ئاشتی ژنانی پارتە سیاسیەكانی‬ ‫كوردستان ‪ -16‬مەیان خەیری بەگ‪ /‬بوكی‬ ‫سەرۆك رۆحانی ئێزیدی‪ /‬میر تەحسین بەگ‬ ‫‪ -17‬د‪ .‬رابیعە خانەقین چاالكوانی مافی‬ ‫مرۆڤ‬ ‫‪ -18‬نەجیبە عومەر ئەحمەد‪ :‬هاوسەرۆكی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‬

‫فراوانتر بكەن بۆ ئاوارە و قوربانیان و ‪,‬‬ ‫ڕێگری بكەن لە ڕوودانی تاوانی جینۆساید‬ ‫و كارەساتی گەورەی مرۆیی كە خەریكە‬ ‫جارێكی تر هەڕەشە لە كوردستان دەكات ‪.‬‬ ‫چوارەم ‪ /‬ئێمەی ژنانی كوردستان تەبایی‬ ‫و یەكڕیزی ماڵی كورد لەو دۆخەی ئەمڕۆ‬ ‫كوردستان پێیدا تێپەڕ دەبێت لە هەر‬ ‫شتێكی تر بە پێویست تر دەزانین و لەو‬ ‫پێناوەشدا لە خەباتی بەردەوام دا دەبین‪.‬‬ ‫هەر بۆ ئەو مەبەستە داواكارین كە هیچ‬ ‫هێز و الیەنێك ئەو دۆخە بۆ بەرژەوەندی‬ ‫تەسكی سیاسی بەكارنەهێنێت ‪ ,‬چونكە‬ ‫چارەنووسی هەموو گەلی كوردستان لە ژێر‬ ‫هەڕەشە دایە ‪ .‬لە كۆتایی دا سەركەوتن‬ ‫هەر بۆ گەلی كوردستانە ‪18.08.2014 .‬‬ ‫‪-1‬رێكخراووی پەیوەندییەكانی ئافرەتانی ‪PÇDK‬‬ ‫‪ -19‬جەمیلە سالح‪ /‬ڕێكخراوی مافی مرۆف‬ ‫كورد‬ ‫‪-2‬ئەنجومەنی ژنانی كۆنگرەی نەتەوەیی نێونەتەوەیی ‪UNAMI‬‬ ‫‪-20‬ڤیان دزێیی‪ :‬ئەندامی یەكیتی‬ ‫كوردستان (كەنەكە)‬ ‫‪ -3‬ژنانی بزووتنەوەی گۆڕان (پەرلەمانتاری پەرلەمانتاران‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ .‬د‪ .‬جوان ئیسماعیل ‪ -21‬كەژاڵ هادی‪ :‬جێگری سەرۆكی لیژنەی‬ ‫عەزیز) ‪ -4‬یەكگرتووی خوشكانی ئیسالمی داكۆكی كردن لە مافەكانی ئافرەتان لە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‬ ‫كوردستان‬ ‫‪ -22‬بەڕێز عومەر‪ :‬چاالكوانی كۆمەڵگای‬ ‫‪ -5‬ڕێكخراوی ژنانی ئازادی كوردستان‬ ‫‪-6‬ئەنجومەنی ژنانی عەشتار لە كامپی مەدەنی‬ ‫‪ -23‬كانیاو بایز ‪ -‬ئەندامی سكرتاریەتی‬ ‫پەنابەرانی مەخموور‬ ‫كۆمەڵەی ئافرەتانی كوردستان – عیراق‬ ‫‪ -7‬ڕێكخراوەێ ژنانی ئازرمیهر كوردستان‬ ‫‪-8‬یەكێتی ژژنانی دێموكراتی كوردستانی ‪ -24‬ناسكە عجیل ئیسماعیل‪ /‬چاالكوانی‬ ‫ژنان و بەرپرسی ڕێكخراوی گەشەپێدانی‬ ‫ئێران‬ ‫ژینگەیی‬ ‫‪ -9‬كۆمەلەی ژنانی رۆژهەالت‬ ‫‪ -10‬ڕێكخراوەێ ئافرەتانی خەباتی ‪Dr. Viyan Silemani (Yekitiya -25‬‬ ‫‪)Afretanî Kurdistan‬‬ ‫كوردستان‬

‫مەرگی خاتوونی‬ ‫غەزەڵ و شێعری ئێران‬ ‫رۆژی ‪28‬ی گەالوێژی ئەمساڵ ژنە شاعێری‬ ‫گەورەی ئێران خاتوون سیمین بێهبەهانی‬ ‫لە تەمەنی ‪ 87‬ساڵیدا ماڵئاوایی لە ژیان‬ ‫كرد و مەرگی ئەو خەسارێكی گەورە بوو لە‬ ‫هونەر و ئەدەبیاتی فارسی و لە هەمانكاتیش‬ ‫بۆ بزوتنەوەی ژنان‪ .‬سیمین خەلیلی ناسراو‬ ‫بە سیمین بێهبەهانی كچی عەباس خەلیلی‬ ‫بوو كە باوكی بە دوو زمانی فارسی و‬ ‫عەرەبی شێعری دەهۆنی و نزیك بە ‪1100‬‬ ‫بەیتی لە شاهنامەی فێردوسی وەرگێراوەتە‬ ‫سەر زمانی عەرەبی‪ .‬باوكی لە بنەماڵەی‬ ‫میرزا حسین خەلیلی تارانی لە رێبەرانی‬ ‫مەشروتە بوو‪ .‬دایكی ئەو فەخرعوزەما‬ ‫ئەرغەوان كچی مورتەزا قولی ئەرغەوان‬ ‫بوو كە هەر دوو زمانی عەرەبی و فارسی‬ ‫باش دەزانی و لە هەمانكاتیش زمانی‬ ‫فەرانسەوی لە الی مامۆستایەكی سوئیسی‬ ‫فێر بوو‪ .‬دایكی سیمین لە ژنانی پێشرەو و‬ ‫لە شاعێرانی سەركەوتووی سەردەمی خۆی‬ ‫بوو و وەك مامۆستای زمانی فەرانسە لە‬ ‫ئاموزش و پەرەوەرش كاری دەكرد‪.‬‬ ‫سیمین بێهبهانی سەرەتا لە گەڵ حەسەن‬ ‫بێهبەهانی هاوسەرگیری كرد و هەر بۆیە‬ ‫بە نازناوی هاوسەرەكەی ناسرا بەاڵم‬ ‫دواتر لەو جیا بووە و لە گەڵ مەنوچێهر‬ ‫كوشیار هاوسەرگیری كرد‪ .‬ئەو سااڵنێكی‬ ‫زۆر وەك مامۆستا كاری كرد‪ .‬ساڵی ‪1337‬‬ ‫چووە زانكۆی حوقوق‪ .‬لەهەمانكاتیش‬ ‫لە بواری ئەدەبیاتیش ناوی دەرچوو‪،‬‬ ‫هەر لەو سەردەمی خوێندكاریە بوو كە‬ ‫لە گەڵ مەنوچێهر كوشیار ئاشنا بوو‬ ‫و هاوسەرگیریان كرد‪ .‬سیمین ماوەی‬ ‫‪ 30‬ساڵ واتە لە ساڵی ‪ 1330‬تا ‪1360‬‬ ‫تەنیا سەرقاڵی كاری مامۆستایی بوو‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 1348‬بوو بە ئەندامی شواری‬ ‫شێعر و مۆسیقی‪ .‬شایانی باسە كە‬ ‫سیمین بێهبەهانی‪ ،‬هوشەنگ ئێبتهاج‪ ،‬نادر‬ ‫نادرپور‪ ،‬یەدواڵ رویایی‪ ،‬بیژەن جەاللی و‬ ‫فەریدون موشیری ئەم شورایەیان بەرێوە‬ ‫دەبرد‪ .‬لە ساڵی ‪ 1357‬بوو بە ئەندامی‬ ‫كانونی نووسەرانی ئێران‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪1378‬رێكخراوی جیهانی مافی‬ ‫مرۆڤ لە برلین خەاڵتی كارل فۆن ئوسی‬ ‫یتسكی بەخشی بە سیمین‪ .‬هەر لەو‬

‫ساڵەدا خەاڵتی لیلیان هیلمن‪-‬داشیل هامت‬ ‫لە الیەن رێكخراوی چاودێری بە سەر مافی‬ ‫مرۆڤ ئەم خەاڵتەی بەخشی بە سیمین‪.‬‬ ‫ناوبراو یەكێك لە ژنە چاالكەكانی بزاڤی‬ ‫ژنانیش بوو كە چەندین جار بە هۆكاری‬ ‫جۆارجۆر كەوتە بەر ئەزیەت و ئازاری‬ ‫هێزەكانی رژیمی كۆماری ئیسالمی‪ .‬رۆژی‬ ‫هەشتی مارسی ‪ 1388‬كاتێك كە بریار‬ ‫بوو بۆ سوخنرانیەك سەبارەت بە فێمینزم‬ ‫سەفەر بۆ پاریس بكات‪ ،‬لە فرۆكەخانە‬ ‫پێشیان پێگرت و رایانگەیاند كە مافی‬ ‫سەفەری نییە و قەدەغە كراوە‪.‬‬ ‫سیمین بێهبەهانی نووسەر و غەزەڵنوسی‬ ‫هاوچەرخی ئێران بوو كە بە هۆی‬ ‫غەزەڵەكانیەوە وەك نیمای غەزەڵ ناوبانگی‬ ‫دەركردبوو‪ .‬سیمین دەیان كتێبی لە دوای‬ ‫خۆی بە جێ هێشت و یەكێك لە شاعێران‬ ‫گەورە و كاریگەر لە سەر ئەدەبیات و‬ ‫شێعر و غەزەڵ بوو‪ .‬جێ پەنجەی ئەو بە‬ ‫ئەدەبیات و هونەری ئێرانەوە زۆر بەرچاو‬ ‫و دیارە و توانی وەك كەڵە شاعێرانی پیاو‬ ‫ناوباونگی جیهانی دەربكات و لە ئاستی‬ ‫نێونەتەوەییدا دەیان خەاڵتی وەرگرت‪.‬‬ ‫یەكێك لە ژنە چاالكەكانی كەمپەینی یەك‬ ‫ملیۆن ئیمزا بوو و هەر بەم بۆنەوە بە‬ ‫نوێنەرایەتی كەمپەینی یەك ملیۆن واژو‬ ‫لە فەرانسە خەاڵتی سیمۆن دڤبۆاری‬ ‫پێبەخشرا‪ .‬یەكێك لە بەناوبانگترین‬ ‫شێعرەكانی شێعری (دوباره میسازمت‬ ‫وگن) بوو كە لە ساڵی ‪ 1359‬ئەم شێعری‬ ‫وتووە و دواتر لە الیەن گۆرانیبێژی بە‬ ‫ناوبانگ داریوش كرایە گۆرانی و زۆر‬ ‫پێشوازی لێكرا‪.‬‬

‫تایبەتە بە یادی هاوڕێیانی‬ ‫گیانبەختکردوی کۆمەڵە‬

‫بەرز و بەرێز بێ‬ ‫یادی دوكتۆر فەتحواڵ‬ ‫لوتفواڵنژادیان ناسراو بە‬ ‫دوكتۆر فەتێ‬ ‫هاورێ فەتحواڵ لوتفواڵنژادیان كە بە‬ ‫دوكتۆر فەتێ ناسراو بوو‪ ،‬ساڵی ‪1327‬‬ ‫لە شاری سنە چاوی بە ژیان هەڵێنا‪.‬‬ ‫خوێندنی هەتا دیپلۆم لەو شارە درێژە‬ ‫پێدا و دواتر لە رشتەی پزیشكی لە‬ ‫زانكۆی تەورێز درێژەی بە خوێندن دا‪.‬‬ ‫هەر لە سەرەتای الویەتیەوە سەبارەت بە‬ ‫مەسەلە سیاسیەكان زۆر هەستیار بوو و‬ ‫لە بەرانبەر ناعەداڵەتیەكان دەنگی بەرز‬ ‫دەكردەوە‪ .‬هاورێ فەتحواڵ بە چوونە نێو‬ ‫زانكۆ‪ ،‬دەركێكی قووڵتری لە كێشە و‬ ‫ئازارەكانی خەڵك پەیدا كرد و زۆر زوو‬ ‫پەیوەندی لە گەڵ گروپی خوێندكارانی‬ ‫خەباتكار گرت‪ .‬هەر لەم قۆناغە بوو كە‬ ‫لە گەڵ كەسانێك وەك دوكتۆر جەعفەر‬ ‫شەفیعی و هاورێ ئەیوب نەبەوەی لە‬ ‫كادر و چاالكانی ناسراوی كۆمەڵە و‬ ‫بزوتنەوەی چەپ ئاشنا دەبێ و ئەمەش‬ ‫سەرەتاییەكە بۆ ئاشنابوونی لە گەڵ‬ ‫رێبازی كۆمەڵە‪ .‬هاوری فەتحواڵ دوای‬ ‫تەواو بوونی سەركەوتووانەی زانكۆ‪ ،‬لە‬ ‫دەرمانگای خۆرخۆرە لە ناوچەی سەقز‬ ‫دامەزرا و دواتر چووە نەخۆشخانەی‬ ‫پەهلەوی شاری مەریوان و لەوێ كاری‬ ‫پزیشكی درێژە پێدا‪ .‬هاورێ فەتحواڵ لە‬ ‫ماوەی كاركردنی لە نەخۆشخانە بەردەوام‬ ‫هەوڵی دەدا یارمەتی خەڵكی فەقیر‬ ‫وكەمداهات بكات و دڵسۆزانە ئەركی‬ ‫پزیشكی جێبەجێ دەكرد‪ .‬دوای ماوەیەك‬ ‫نێردرایە دەرمانگای ئاوایی شوێشە‪.‬‬ ‫لەوێش بەردەوام سەردانی ئاوایەكانی‬ ‫دەوروبەری شاری سنەی دەكرد وهەوڵی‬ ‫دەدا كێشەی دەوا و دەرمان بۆ خەڵك‬ ‫چارەسەر بكات‪ ،‬هەر بۆیە خەڵكی ناوچەی‬ ‫ژاوەرۆ بە تایبەت ئاوایەكانی ئاوێهەنگ و‬ ‫بێساران بە نووسینی تۆمارێك و ناردنی‬ ‫بۆ بەرپرسانی نەخۆشخانە‪ ،‬داواكاری ئەو‬ ‫بوون كە دوكتۆر فەتێ لەم ناوچەیە كار‬ ‫بكات‪ .‬ناوبراو وێرای لێهاتوویی و دڵسۆزی‬ ‫لەكارەكەی‪ ،‬لە هەمانكاتیش لەگەڵ خەڵك‬ ‫و بە تایبەت الوان كۆ دەبووە و ئەوانی لە‬ ‫ئاست مەسەلە سیاسی و كۆمەاڵیەتیەكان‬ ‫وشیار دەكردەوە‪ .‬هەر لەم سەردەمە بوو‬ ‫كە لە پەیوەند لە گەڵ كاك فوئاد مستەفا‬ ‫سوڵتانی و حسین پیرخزری‪ ،‬زیاتر لە‬ ‫جاران دەچووە نێو خەڵك و بانگەشەی‬ ‫سیاسەتەكانی كۆمەڵەی دەكرد‪.‬‬ ‫بە دەسپێكی راپەرینی جەماوەری دژی‬ ‫رژیمی پاشایەتی لە ئێران‪ ،‬دەرفەتێكی‬ ‫تازە بۆ دەرخستنی توانایەكانی دوكتۆر‬ ‫فەتحواڵ رەخسا‪ ،‬ئەو زۆر چاالكانە‬ ‫لە خۆپیشاندان و نارەزایەتیەكان‬ ‫بەشداری دەكرد و رۆڵی بەرچاوی لە‬ ‫خۆپیشاندانەكانی خەڵكی سنە گێرا‪.‬‬ ‫دوای سەركەوتنی شۆرشی خەڵك و‬ ‫روخانی رژیمی پاشایەتی‪ ،‬دوكتۆر‬ ‫فەتحواڵ ماندوونەناسانە درێژەی بە‬ ‫چاالكیەكانی دەدا‪ .‬رۆژی ‪9‬ی خاكەلێوەی‬ ‫ساڵی ‪ 1358‬هاورێ لە گەڵ ‪8‬كەسی دیكە‬ ‫لە هاورێیانی كۆمەڵە بۆ یارمەتی كردنی‬ ‫خەڵكی خەباتكاری توركەمەن سەحرا‪ ،‬بە‬ ‫داخەوە لە رووداوی هاتووچۆدا لە جادەی‬ ‫بیجار گیانی لە دەست دا‪.‬‬ ‫یادی هاورێ فەتحواڵ لوتفواڵنژادیان بۆ‬ ‫هەمیشە زیندووەو رێگای پڕ رێبوارە‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬

‫ئەندێشە‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫ئەگەر نین بۆ لێمان دەترسن؟‬

‫کورد لە خۆت بکەی‪ .‬باری نەفسی و‬ ‫رەوایی بزوتنەوەیەکی رزگاریخواز زۆر پڕ‬ ‫بایەخترە لە کاتیۆشا و تانک‪.‬‬ ‫ماوەی شەست ساڵە کە ئێران وەک‬ ‫(‪)2‬‬ ‫زلهێزێکی ناوچەیی‪ ،‬چ لە زەمانی پاشایەتی‬ ‫و چ لە دەورەی کۆماری ئیسالمیدا بە سەبارەت بە نوسینەکەی دوێنێم‪،‬‬ ‫کارتی کورد کایە دەکات‪ ،‬ئەوەش بە ژمارەیەک دۆست و چاالکوانی سیاسی‬ ‫زۆری لە هەڵکەوتەی ژئۆپۆلیتیکی هەم بە نواندنی لوتف و کۆمێنت‬ ‫کوردستانەوە سەرجاوە دەگرێ‪ .‬بەاڵم نوسین و ئیمایل و تەلێفون و‪ ،‬هەم بە‬ ‫هەر ئەو هەڵکەوتەیەش هاوئاهەنگی دەربڕینی رەخنە و موالحەزە‪ ،‬تێکۆشاون‬ ‫تایبەت لە نێوان هێزە کوردیەکانی هەموو یارمەتیدەرم بن و دڵسۆزانە نەزەری‬ ‫پارچەکانی کوردستان دەخوازێ‪ ،‬ئەمە خۆیان باس کردوە‪ .‬وێڕای سوپاسی‬ ‫زەعفی بزوتنەوەی کوردە کە دوژمنەکەی هەموویان‪ ،‬دەبێ بڵێم زۆر شتیان لێ‬ ‫لێێ تێگەیشتوە و کەڵکی لێوەردەگرێ‪ ،‬فێر بووم‪ .‬لەم بەشەدا هەوڵدەدەم زۆرتر‬ ‫بەاڵم خۆی هێشتا بۆ چارەسەرکردنی باسەکە بکەمەوە و کۆنکرێتتر چەند‬ ‫هەنگاوی نەناوە‪ .‬کوردی باکور‪ ،‬ڕۆژئاوا خاڵێک بنوسم‪:‬‬ ‫بە خۆشیەوە مافیان هەیە لە پاراستنی ‪ .١‬من وەک ئەندامی کۆمەلەی‬ ‫گەلی باشوری کوردستان چاالک بن‪ ،‬زەحمەتکێشان‪ ،‬خۆم و حیزبەکەم تەنیا‬ ‫جونکوو هەمویان بە جۆرێک لەگەڵ نین لە هەستکردن بەم گرفتەی ئێستامان‬ ‫ئێران هەیانە یان باشترە بڵێـم چونکا لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان‪ ،‬زۆر کەس و‬ ‫ئێران رێگریان لێناکات و بەشداریان الیەنی دیکەش لەمبارەوە دواون و پێوەی‬ ‫راستەوخۆ بە زیانی ئێران نیە‪ .‬رەنگبێ ماندوون‪ .‬گرینگ ئەوەیە ئەم بیرۆکەیە هەڵگرین بۆ دیالۆگی سیاسی ناو خۆمان‬ ‫ئەگەر بمانهەوێ لە کوبانیش سەنگەرمان لە ناسینی کەموکورییەکان ئەوەندە زەق و پێویست ناکات ئێستا هەموو شت‬ ‫هەبێ‪ ،‬موالحەزاتی دیپڵۆماتیک بێتە بکەینەوە و بیکەینە مەسەلەی هەموان تا مێدیایی بکەینەوە‪ .‬با شەڕی راگەیاندنی‬ ‫گۆڕێ‪ .‬ئەوە دەردە و دەردی گەورەی گشتگیرتر بێ بۆ ئەوەی بتوانین بیرۆکەکە باشور و باکور و هێزەکانی باشور لە ناو‬ ‫نێو بزوتنەوەی کوردیە‪ .‬تەنیا باشور بخەینە جێ و میکانیسمی هەنگاونان خۆیان و ڕۆژهەاڵت لە ناوخۆیان و‪...‬‬ ‫ناگرێتەوە‪ ،‬ئێران حیزبە سیاسیەکانی بۆ پراتیک هاسانتر بکەینەوە‪ .‬ئیرادە هێور بکەینەوە‪ .‬بۆیە ئێمە قورسایی‬ ‫راگەیاندنمان دەخەینە سەر داگیرکەران‬ ‫ڕۆژهەاڵتی لە ناو بزاوتی کوردیشدا‬ ‫و بە تایبەتی کۆماری ئیسالمی ئێران‪.‬‬ ‫گەمارۆ داوە‪ .‬با هیمەت بکەین و ئەم کە کۆماری ئیسالمی‬ ‫بۆ کوردی ڕۆژهەاڵت کەمکردنەوەی‬ ‫گەمارۆیە بشکێنین‪ .‬بە دەستی خۆمان‬ ‫کاریگەریی کۆماری ئیسالمی ئامانجە‪،‬‬ ‫دەکرێ‪ .‬ها ها دیفاع لە گەلی خۆمان لێ‬ ‫ڕۆژهەاڵتی‬ ‫هێزەکانی‬ ‫لە‬ ‫قەدەغە دەکەن‪ .‬پێکەوە بوایەین وایان‬ ‫نەک دژایەتیکردن لەگەڵ الیەنە ‪ .4‬لێرەدایە کە کوردی ڕۆژهەالت‬ ‫هەڵسوکەوت لەگەڵ نەدەکردین‪.‬‬ ‫کوردییەکان‪ ،‬بەاڵم رەخنە لێگرتن و دەبێ قبوڵی ئەو راستیانە بکات و‬ ‫بدەمەوە سەر کوردستان دەترسێ و‬ ‫با لە کۆتاییدا ئاوڕێکیش‬ ‫بێدەنگ نەبوون لە حاند کەمبایەخکردنی بزانی‪“ :‬کس نخارد پشت من‪ ،‬جز‬ ‫ڕۆژهەاڵت‪،‬‬ ‫سیاسیەکانی‬ ‫خۆمان‪،‬‬ ‫دەوری ڕۆژهەاڵت‪ ،‬ئەرکی ئێمەیە و دەبێ ناخن انگشت من” ئەوە بۆ بێ منەتی‬ ‫تایبەتیحیزبەکۆمەڵە و دێمۆکرات‪ .‬بە دەزانێ کە سەرەرای درۆو‬ ‫پێی هەستین‪.‬‬ ‫بە‬ ‫نیە لە هێزەکانی پارچەکانی دیکەی‬ ‫ماست”‪.‬‬ ‫بر‬ ‫کە‬ ‫ماست‬ ‫“از‬ ‫فارسی‬ ‫قەولی‬ ‫کوردستان‪ .‬بە پێچەوانە بەستێنی عەینی‬ ‫ئێمەش ئەو دەردەی کە بە زۆری ئێمە دەلەسەی بەردەوامی‪ ،‬ئەم‬ ‫‪ .٣‬لە نوسینی پێشودا باسم لەوە کرد کە و زەینی(ئۆبژەکتیڤ و سۆبژەکتیڤ) بۆ‬ ‫ڕۆژهەاڵتیەکان ئازاری پێوە دەچێژین‪،‬‬ ‫گرێکوێرەی دەوری ئێران لە بەشەکانی دەورنواندنی کوردی رۆژهەاڵت پێکهاتوە و‬ ‫نامانناسیوە یان راستتر ئەوەیە کە خۆی هێزانی پێگەی جەماوەریان دیکەی کوردستان بەشی زۆری بە دەستی نابێ لە دەستی بدەین و هەر بە خۆشمان‬ ‫لێ گێل دەکەین‪ .‬دەردی دەست نانە ناو‬ ‫ئێمەی هێزە سیاسیەکانی ڕۆژهەاڵت دەکرێ و بە سازدانی چەترێکی هاوکاری‬ ‫حیزبە‬ ‫دەستی یەکتر دیارە بۆ ئێمە بە ژانترە هەیە‪ ،‬لە ناو خەڵکی باشور دەکرێتەوە‪.‬‬ ‫سیاسیەکانی لە چەند بواردا دەتونین وەرەقەکە‬ ‫الی هەندێکمان‪ ،‬بۆیە جوڵەیەکمان لە‬ ‫ڕۆژهەاڵت تا ئێستا و ئەوەندەی من لە قازانجی خۆمان هەڵگێرینەوە‪ .‬بۆ‬ ‫ناو خۆشەویستی و پێگەیان‬ ‫خۆمان و بۆ هاوکاری نیەو‪ ،‬لە جیاتیان‬ ‫تێیبگەم کاریگەریی هیچ واڵتێکیان لە نمونە نەماندەتوانی لە جوابی جەوادی‬ ‫بۆلەمان لەسەر دۆستانمان زۆرە‪ .‬تەنیا‬ ‫شێوەی ئێران و تورکیە بە سەرەوە زەریفدا راگەیاندنێکی هاوبەش بدەین و‬ ‫رێگای کوردی ڕۆژهەاڵت جۆرێک یەکگرتن هەیە و زۆر زیاتر لە داعش‬ ‫نیە‪ ،‬دۆستایەتی خۆیان بەرانبەر بزاوتی بڵێین کێ تیروریست و کانگای تیرۆر و‬ ‫و دروستکردنی چەترێکی هاوکارییە نەک‬ ‫کوردی لە هەموو بەشەکانی کوردستان تیرۆریست پەروەرە؟ رەنگە هەر الیەنە و‬ ‫ئەوەی بە تەمای کاریگەری رەخنەکانمان لێیان دەترسێ‬ ‫نیشان داوە‪ ،‬دوژمنی سەرەکی کۆماری بە جۆرێک قسەی خۆی کردبێ لە جوابی‬ ‫بین و ئێستای خۆمان درێژە پێبدەین‪.‬‬ ‫ئیسالمین کە دەوری خراپ و لەمپەردانەر زەریفدا‪ ،‬بەاڵم دەمانتوانی هەر ئەو ڕۆژە‬ ‫یەکگرتوویی هێزەکانی ڕۆژهەاڵت نەک شەرتی سەرەکییە بۆ چەسپاندنی هەر و تێکدەرانەی لە بزوتنەوەی کوردیدا و گەرماوگەرم لە مێدیا جیهانیەکاندا‬ ‫هەر سەنگمان لە الی دۆستانمان زیاد بیرۆکەیەک‪ .‬بە دڵنیایی ئێمە پێویستیمان هەیە‪ ،‬دوای باکور زۆرترین نفوس و واڵمی بدەینەوە‪ .‬رۆژانە ئێمە زۆرهەلی‬ ‫دەکات‪ ،‬دەبێتە هۆی ئەوەش ئەم بە کردەی کۆنکرێت لەم بوارەدا هەیە‪ .‬خاکی کوردستان لە ڕۆژهەاڵتە‪ ،‬ئێران ئاوا لە دەستدەدەین‪ .‬پێموایە هەنوکە‬ ‫هێژمۆنیەی ئێران لە بزاوتی کوردیدا ئەوە هەنگاوێک نییە کە کەس وەک واڵتێکی موزاییەکە و نەتەوەکانی دیکەی لە چەند بواردا دەتوانین سازەی‬ ‫کەم بێتەوە‪ .‬بە بڕوای من گرێ کوێرەی رامبۆ دەربکەوێ و بە کاری ئاوانتۆریستی ئێران ئۆتۆریتەی بزاوتی کوردیان لە ناودا هاوبەشمان هەبێ‪ :‬لەوانە‪ :‬لە پێوەندی‬ ‫نفوزی ئێران لە بزوتنەوەکانی کوردی زیان بە خەلک و بزوتنەوەکە بگەیەنێ دەبیندرێ‪.‬‬ ‫لەگەڵ حکومەتی هەرێم‪ ،‬بۆ پێوەندی‬ ‫پارچەکانی دیکە بە زۆری بە دەستی ئێمە یان الیەنەکانی دیکە بتۆرێنێ‪ .‬بۆ هەر جیا لەوانە بە بڕوای من ئەوەی ئەوڕۆ لەگەڵ هێزە سیاسیەکانی باشور‪،‬‬ ‫دەکرێتەوە و ئەوەش بە نەترسان لەوە هەنگاوێک بەرەو سازدانی چەترێکی لەم ناوچەیە لە ئارادایە “راوی رێویە بۆ باکور و ڕۆژئاوا‪ ،‬دەتوانین کومیتەی‬ ‫دەکرێ دەست بنێنە ناو دەستی یەکترو‪ ،‬هاوکاریی هێزە سیاسیەکانی ڕۆژهەاڵت کەوڵ”‪ ،‬دونیای ڕۆژئاوا و هەموو واڵتانی هاوبەشمان بنێرین بۆ پارلمانی ئوروپا‪،‬‬ ‫پێوەندی و پاڵپشتی خۆشمان بۆ هەموو کارێکی هەمە الیەنەی دەوێ‪ ،‬کۆمەلەی دێمۆکرات و والتانی ناوچەکە‪ ،‬هەر یەکەو دەکرێ هێزی هاوبەش بۆ پشتیوانی‬ ‫بزوتنەوەی کورد لە بەشەکانی دیکە بە زەحمەتکێشان کوردستان هیچ مەرجێکی بۆ بەرژەوەندی خۆیان لە هەوڵدان‪ ،‬بەاڵم کوردانی باشور پێکبێنین‪ ،‬دەتوانین‬ ‫دلسۆزیەوە بسەلمێنین‪ .‬هیمەتی بەرز و نییە و حازرە لەم رێگایەدا هاوکارێکی هەر هەموویان ئێران بە کۆسپێکی جیددی کۆبوونەوە و جۆرێک کونفەرانسی کوردی‬ ‫بەرچاوروونی و ئیقدامی بوێرانە تەنیا سادقی الیەنەکانی دیکە بێ و بە دەزانن‪ ،‬گەالنی ئێرانیش بە جۆرێکی رۆژهەاڵت لە تاراوگە بگرین(بە هەزاران‬ ‫دیکە دژ بەم رژیمەن‪ .‬دروستکردنی ئاکادمیست و جاالکوانی رۆژهەاڵتی هەن‬ ‫چەکی دەستمانە‪ ،‬دڵنیام بەوە ددەگەین‪ ،‬تەوازوعەوە لەگەڵیان هاوکار دەبین‪.‬‬ ‫داعش لە راستیدا بۆ کۆکردنەوەی پێگەی کە دەبێ دەوریان بۆ دابندرێ و دڵنیام‬ ‫درەنگتر خراپتر و مەترسیدارتر بۆ‬ ‫بزوتنەوەی ڕۆژهەاڵت و هەموو بزوتنەوەی ‪ .٢‬پێموایە نابێ لەم دەورەدا کێشە لە ناو ئەلقاعیدە بوو لە رێکخراوێکدا کە ئیتر بۆ کارکردن لەگەڵ سازەیەکی حیزبەکانی‬ ‫کوردی‪ .‬با چیترنەیبیستین‪“ :‬بۆ لە واڵتی بزوتنەوەی کوردی گەورە بکەینەوە‪ .‬لە دژی شا و شێخ و طاغوت نییە‪ ،‬دژی ڕۆژهەاڵت زۆر ئامادەن و دڵسۆزانە کاری‬ ‫خۆتان نایکەن”‪ .‬بەسە دڵچکۆلەیی‪ ،‬ئیتر ئەندامێکی سادەوە بگرە تا سەرکردایەتی‪ .‬غەرب و ئامریکا نییە‪ ،‬دیمۆکراسی ناوێ بۆ دەکەن)‪ .‬ئەوانە وەک نمونە باس‬ ‫بۆ نمونە ئەو لێدوانانەی بەرێز جەمیل و تا مۆخی ئێسقان کۆنەپەرەستە‪ ،‬دەکەم و دەکرێ کۆنکرێتتر لەوەش بە‬ ‫هەموو مەسەلەکە‬ ‫بایەک بەرانبەر بە پێشمەرگە‪ ،‬سەرەرای کۆچەرە و بێ واڵت‪ .‬لە هەوەڵ فیکری هەمومان کاری جیددیتر بکەین‪.‬‬ ‫هەموو حورمەتم بۆ دەوری پ‪.‬ک‪.‬ک و هەنگاودا وەک خانمی کلینتۆن دەڵی؛ نابێ راوەستین تا بەرە پێکبێ‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫گرینگی خەباتەکەیان‪ ،‬باش و لە کاتی “هیالنە زەردەواڵەکەیان” لێ پێکهێنان لە کاری خوارتر ەوە دەست پێبکەین تا‬ ‫ئەوەیە کە‪:‬‬ ‫خۆیدا نەبوو‪ .‬ئەوڕۆ هێزە کوردییەکانی و ئەلقاعیدەیان لە ڕۆژهەاڵتی ناوین لە بەستێن بۆ پێکهێنانی بەرە خۆش بکرێ‪،‬‬ ‫بەشەکانی کوردستان ئاشکرایە کە کۆڵ خۆیان کردەوە و داعشیان هێنا کە تەنیا بوێری و ئیقدامێکی بەکۆ هێزمان‬ ‫کات نابێ لە دەست‬ ‫جیاوازی فیکر و رێبازمان هەیە‪ ،‬گرینگ ئەساسەن زیدی سەفەویە‪ ،‬واتە زیدی دەداتێ و‪ ،‬وەک کوتم لە ناو بزوتنەوەی‬ ‫ئەوەیە بتوانین بەم جیاوازییانەوە هاوکار کۆماری ئیسالمیە ‪ .‬لەم قۆناغەدا ئامریکا‪ ،‬کوردیشدا زۆر زیاتر بە هەندمان‬ ‫بدەین و تا مەسەلەکانی‬ ‫بین بۆ دوو ئەرکی سەرەکی‪ :‬یەکەم ‪ :‬تورکیە‪ ،‬عەرەبستان و قەتەر و‪ ...‬هەر وەردەگرن‪ .‬بە خۆشییەوە هەوڵی باش‬ ‫رزگاری نەتەوەیی و ئاسودەیی خەڵکی یەکەی لە روانگەیەکەوە توانیان شەری لە ناو هەندێک لە هێزەکان دەبیندرێ و‬ ‫ئەم ناوچەیە لە سەرەوەی کوردستان و هاوئاهەنگی خەبات لە شیعە و سونی ساز بدەن و دەستی ئێران گومانم تێدا نییە هاورێیانم لە حیزبەکانی‬ ‫هەموو پارچەکان‪ .‬دووهەم‪ :‬بەهێزکردنی لە سوریە و عێراق کورت بکەنەوە‪ .‬بەاڵم دیکەش بە پەرۆشەوە دەڕواننە دۆخەکە‪،‬‬ ‫هەواڵەکانن و دونیا باسی‬ ‫دێمۆکراسی و بەربەرەکانێ لەگەڵ بیری هێالنە زەردەواڵەکە کۆنتڕۆڵ نەکرا و لە هەموو مەسەلەکە ئەوەیە کە‪ :‬کات نابێ‬ ‫کۆنەپەرەستانەی سەدەکانی ناوەراست‪ .‬ئوروپا و ئامریکاشەوە پێگەی ئەلقاعیدە لە دەست بدەین و تا مەسەلەکانی ئەم‬ ‫دەکات‪ ،‬ئێمەش‬ ‫هەر وەک پێشوتر باسم کردبوو بە هۆی پێی پەیوەست بوون و دەزگا هەواڵگری ناوچەیە لە سەرەوەی هەواڵەکانن و دونیا‬ ‫هەڵکەوتەی ژئۆپۆلیتیکی کوردستانەوە‪ ،‬و جاسوسییەکانی ئەم واڵتانەش کە باسی دەکات‪ ،‬ئێمەش با نانی خۆمان‬ ‫الیەنە کوردییەکان لە پارچەکانی داعشیان دروست کرد‪ ،‬بەرژەوەندیی و بە تەندورەوە بدەین‪ .‬بەو هیوایە و بە‬ ‫با نانی خۆمان‬ ‫کوردستان تووشی مەحزوراتن(هەڵبەت ئامانجیان لە هەموو بوارێکدا وەک یەک دڵنیایی ئەوە کە پێمان دەکرێ‪.‬‬ ‫ئەوە بەالی منەوە خاڵی الوازی بزوتنەوەکە نەبوو‪ ،‬بۆیە داعش لە خۆی دەرچوو و تێبینی‪ :‬ئەم وتارە لە پەیجی فەرمی‬ ‫بە تەندورەوە بدەین‬ ‫و هەموومانە‪ ،‬بەاڵم واقعیەتێکە کە لە هەندێک بواردا پێی لە بەڕەی خۆی هاوڕێ عومەر ئێلخانیزادە لەتۆڕی‬ ‫حاشای لێنەکرێ باشترە)‪ .‬با ئەم زەعفە زۆرتر راکێشآ و بە تایبەتی بۆ واڵتانی كۆمەاڵیەتی فەیسبوك وەرگیراوە‬ ‫ئەوەندە ئیعتیبارەشمان نامێنێ‪.‬‬

‫عومەر ئێلخانیزادە‬

‫(‪)1‬‬ ‫دوای هێرشی داعش بۆ سەر ناوچەکانی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ .‬هەموو هێزە‬ ‫سیاسیەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان‬ ‫ئامادەگی خۆیان بۆ بەرەنگاربوونەوە‬ ‫و چونە بەرەکانی شەڕ راگەیاند‪ .‬ئەم‬ ‫هەڵوێستە بوو بە مایەی خۆشحاڵی‬ ‫هەموو گەلی کورد و لە کردەوەشدا‬ ‫الیەنگەلێک بەشدار بوون و هێزیان‬ ‫رەوانەی بەرەکانی شەڕ کرد‪ .‬دوای‬ ‫دوو سێ ڕۆژ لەسەر بڕیاری الیەنە‬ ‫پێوەندیدارەکان پاشەکشەیان پێکرا‪.‬‬ ‫کوردی ڕۆژهەاڵت لە هەموو شارەکان جیا‬ ‫لە حکومەت دەستیان کرد بە یارمەتی‬ ‫کۆکردنەوە بۆ ئاوارەکانی شەنگاڵ‪ .‬ئااڵی‬ ‫کوردستانیان لە زۆر شوێن هەڵکرد‪،‬‬ ‫بە هەزاران الوی کوردستانی ڕۆژهەاڵت‬ ‫حازر بوون و هەن بێنە بەرەکانی شەڕ‬ ‫دژی کۆنەپەرەستانی داعش‪ .‬هەوڵی‬ ‫هێزە سیاسیەکان بۆ بەرگری لە خەڵکی‬ ‫کوردستانی باشور و دەسکەوتەکانی‪،‬‬ ‫هەر بەردەوام بوو تا دووبارە چەند‬ ‫هێزێک ئامادە بوون و بەشێکیان چونە‬ ‫بەرەی شەڕ‪ .‬ئەمجارەشیان هاتوهاوار‬ ‫و هەڕەشەکانی کۆماری ئیسالمی لە‬ ‫هەرێمی کوردستان دەستی پێکردەوە‬ ‫و بە داخەوە پێشمەرگەکانمانیان لە‬ ‫بەرەکانی شەڕ دوای چوار پێنج ڕۆژ‬ ‫کشاندەوە‪.‬‬ ‫پرسیار ئەوەیە کە بۆچی کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران ئاوا ترسی هەیە لە حیزبەکانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت؟ تەنانەت شەڕی پێشمەرگە‬ ‫لەگەڵ داعشێکی کە دوژمنی ئەم رژیمەیە‬ ‫دەیترسێنێ؟ بۆ حازرە سنور دابخات و‬ ‫پێوەندی لەگەڵ هەرێمی کوردستان ئاڵۆز‬ ‫بکات تا بەر بە بەشداریی کۆمەڵە و‬ ‫دێمۆکرات لە شەڕی داعش بگرێ؟ مەگەر‬ ‫بیست ساڵە ناڵێ کۆمەڵە و دێمۆکرات‬ ‫نەماون؟ مەگەر ناڵێ هێز نین و خەڵک‬ ‫نایانهەوێن؟ مەگەر خۆی ترسی داعشی‬ ‫رێنەنیشتوە؟ خۆ پێشمەرگەی ڕۆژهەاڵت‬ ‫رەوانەی کوردستانی ناو ئێران نەکراون‬ ‫تا گوشار بخاتە سەر حکومەتی هەرێم و‬ ‫بە پێچەوانەی یاسای هاوسێیەتی دابنێ؟‬ ‫هەموو ئەم پرسیارانە وەاڵمی ئەوەیە‬ ‫کە‪ :‬کۆماری ئیسالمی لە هێزەکانی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی کوردستان دەترسێ و دەزانێ‬ ‫کە سەرەرای درۆو دەلەسەی بەردەوامی‪،‬‬ ‫ئەم هێزانی پێگەی جەماوەریان هەیە‪،‬‬ ‫لە ناو خەڵکی باشور خۆشەویستی و‬ ‫پێگەیان هەیە و زۆر زیاتر لە داعش‬ ‫لێیان دەترسێ‪ .‬ئەم ماوەیە دەرکەوت‬ ‫کە کوردی ڕۆژهەاڵت قورسایی زۆریان‬ ‫الی کۆماری ئیسالمی هەیە و بە هەر‬ ‫جوڵەیەکیان لەرز دەنیشێتە گیانی‪.‬‬ ‫بەاڵم مەخابن هێزە سیاسیەکانی باشور‬ ‫کەم بایەخ بۆ ئەم سەنگەی ڕۆژهەاڵت‬ ‫دادەنێن‪ ،‬کەم کاریگەری نەفسی و‬ ‫مەعنەوی بەشداری کۆمەڵە و دێمۆکرای‬ ‫لەسەر باشور و هێزی پێشمەرگە‬ ‫بەالیانەوە دیارە‪ .‬ئێمە تێدەگەین کە‬ ‫دەبێ سیاسەتی هێورکردنەوەی ئێرانوەک‬ ‫زلهێزێکی ناوچەیی لە دوژمنایەتی ئەم‬ ‫هەرێمە‪ ،‬بگرنە بەر‪ ،‬دەزانین ئێستا‬ ‫شەڕی داعش ئەساسە‪ ،‬بەاڵم بەشداریی‬ ‫کوردی ڕۆژهەاڵت و بایەخدانان بۆ سەنگ‬ ‫و قورساییە راستەقینەکەیەتی کە ئێران‬ ‫پتر مەجبور دەکات کە بێ مەرجتر بێتە‬ ‫مەیدان‪ ،‬مەرجەکانی ئێران وەاڵمدانەوە‬ ‫و نارازی کردنی کوردی ڕۆژهەاڵت لە‬ ‫الیەکی دیکەوە دەبێتە هۆی ئەوەی کە‬ ‫زلهێزێکی کورد لە بزاوتی رزگاریخوازی‬

‫ماوەی شەست ساڵە کە‬ ‫ئێران وەک زلهێزێکی‬ ‫ناوچەیی‪ ،‬چ لە زەمانی‬ ‫پاشایەتی و چ لە دەورەی‬ ‫کۆماری ئیسالمیدا بە کارتی‬ ‫کورد کایە دەکات‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بە زۆری لە هەڵکەوتەی‬ ‫ژئۆپۆلیتیکی کوردستانەوە‬ ‫سەرچاوە دەگرێ‪.‬‬

‫ڕۆژئاوایی بوو بە گرفتی گەورە و هەر‬ ‫بینا خۆکوژەکانی داعش روویانکردە‬ ‫دامودەزگاکانیان لە ڕۆژئاوا‪ ،‬ئەوانەی لە‬ ‫ئەلقاعیدەوە چوونە ناو داعش ئامانجیان‬ ‫دژایەتی کوفر و نوێکردنەوەی شەڕی‬ ‫ئیسالم و مەسیحیەتیش هەیە‪.‬‬ ‫هەموو ئەو راستیانە ئاماژەن بۆ ئەوەی‬ ‫کۆماری ئیسالمییەک کە سیاسەتی بردنە‬ ‫دەرێ قەیرانە ناوخۆییەکان بۆ دەرەوەی‬ ‫سنورەکان بوو‪ ،‬بە ماجراجویی لە‬ ‫دەرەوەی سنورەکان و کێشەی دەرەکی‬ ‫دەستی دابوە سەرکوتی ناوخۆیی‪ ،‬ئێستا‬ ‫لە لوبنان‪ ،‬عێراق‪ ،‬سوریە و توشی‬ ‫پاشەکشە هاتوە و ئەو ئیمپراتوریەی کە‬ ‫خەونی کورشی وەدیهێنابوو و دەستی‬ ‫گەیشتبوە ئاوەکانی زەریان ناوەڕاست‪،‬‬ ‫ئێستا لە فەلەستینەوە تا عێراق توشی‬ ‫گرفت و لێکدابڕان هاتوە‪ .‬زۆر ئاساییە کە‬ ‫ئەمجارە پاشەکشە و قەیرانە دەرەکیەکانی‬ ‫کە لە ناوخۆدا کز و الوازتری دەکات‪،‬‬ ‫ئیمڕاتوریەکە لە رووخان نزیک بکاتەوە‪.‬‬ ‫بۆیە پێموایە ئێران زیانمەندی سەرەکییە‬ ‫و خەڵکی ئێران هەلێکی باشیان بۆ‬ ‫هەڵکەوتوە تا خەباتی ئیعتیرازی خۆیان‬ ‫پەرە پێبدەن و ئەوەش هەلی باش بۆ‬ ‫کوردی ڕۆژهەاڵت دەرەخسێنێ‪ ،‬ج لە‬ ‫ناوخۆ و چ لە دەرەوە‪ .‬بە گشتی لەو‬ ‫باوەڕەدام بزوتنەوەی کوردی پێشوەچونی‬ ‫گەورەی بە خۆوە بینیوە و پێگەی کورد‬ ‫بە گشتی لە ناوچەکەدا بەهێزتر دەبێ‪.‬‬

‫دی خومەینی دژی كوردستان‬ ‫كە دەسەاڵتی تەواوی بەشەكانی‬ ‫بەڕیوەبردن‪ ،‬قانووندانان و دادوەری‬ ‫واڵتی لە ژێر دەستدابوو‪،‬تەحموول‬ ‫نەدەكرا‪ .‬جگە لەوانەش خومەینی‬ ‫دوژمنی سەر سەختی پێشكەوتنخوازی‬ ‫و كمونیزم و سوسیالیزم و بە گشتی‬ ‫بیرۆكەی چەپ بوو و ئەوەشی دەزانی‬ ‫كە هەموو ئەو حیزبانەی كە باوەڕیان بە‬ ‫كمونیزم و سوسیالزم و پێشكەوتنخوازی‬ ‫هەبوو‪،‬ئازادانە لە پێناو چەسپاندنی‬ ‫بیرو باوەری خویان لە كوردستاندا‬ ‫تێكۆشانیان هەیە‪ .‬ئەگەر بپرسین‬ ‫بۆ چێ لە ‪٢٨‬ی گەالویژی ‪ ١٣٥٨‬دا‬ ‫(‪١٩٧٩‬ی زاینی ) ئەو فتوایەی دا‬ ‫؟لە راستیدا رژیمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫پێشتر بە بیانووی پڕوپووچ دوو‬ ‫شەڕی نەورۆزی سنەی خوێناوی و‬ ‫نەغەدەی بە سەر خەڵكی كوردستاندا‬ ‫سەپاندبوو‪ ،‬ئەوە جگە لە سەركوتكردنی‬ ‫جوووالنەوەی توركمەنەكان و عەڕەبەكان‬ ‫و كرێكارانی ئەنزەلی و زۆر جێیتر‪ .‬جا‬ ‫ئەمجارەش بۆ بیانوویەك دەگەڕا كە‬ ‫سەر لە نوی شەڕەكە بە سەر كورددا‬ ‫داسەپێنێتەوە و كێشەی ساالر جافی‬ ‫(كە هیچ پێوەندێكی بە بزووتنەوەی‬ ‫كوردستانەوە نەبوو) كردە بیانوو و ئەو‬ ‫شەڕە بێبەزەیەی سەر لە نوی بە سەر‬ ‫كوردستاندا سەپاندەوە‪.‬‬ ‫‪-٢‬ئێوە بە گشتی هەڵوێست و كاردانەوەی‬ ‫ئەو كاتی خەڵك و بە تایبەت حزبەكانی‬ ‫كوردستان بەرانبەر بەو هێرشەی رژیمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی بۆ سەر كوردستان‬ ‫چۆن دەبینن؟‬ ‫جەمیلە رەحیمی‪ :‬باسی ئەوەم كرد كە‬ ‫كۆماری ئیسالمی تەحەمولی ئەو كەش‬ ‫و هەوا ئازادەی كوردستانی نەدەكرد‬ ‫و دەیویست ئەو فەزا پڕ لە ترس و‬ ‫وەحشەتەی كە لە سەراسەری ئیراندا‬ ‫خوڵقاندبووی بەسەر كوردستانیشیدا‬ ‫بسەپێنێ‪ .‬بەاڵم بێ خەبەر لەوە كە‬ ‫سەركوتی خەڵكی كورد هەروا ئاسان‬ ‫نەبوو و نە تەنها نەیانتوانی بە قەولی‬ ‫خۆیان غایلەی كوردستان لە ‪٧٢‬‬ ‫سەعاتدا‪ ،‬بەڵكوو لە ‪ ٣٥‬ساڵیشدا‬ ‫خامۆش بكەن‪ .‬كار بە دەستانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی هێرشێكی بەرباڵویان كردە‬ ‫سەر كوردستان و دەستیان كرد بە‬ ‫قەتل و عام و كوشت و كوشتار‪.‬‬ ‫خەڵكی كورد بە گشتی و حیزبە‬ ‫سیاسیەكانی كوردستان بە تایبەتی‪،‬‬ ‫بە بێ ئەوەی ئامادەیی ئەوتۆیان ببێ‬ ‫یا خۆ ساحێبی چەك و كەرەسەیەكی‬ ‫زۆری نیزامی بن‪ ،‬وەكوو شێر لە‬ ‫بەرامبەر هێزی جەهل و خۆڕافەدا‬ ‫ڕاوەستان و دەستیان كرد بە بەرگری و‬ ‫موقاومەت‪ .‬بزووتنەوەیەكی موقاومەتی‬ ‫بەرین و خەڵكیی دەستی پێكرد‪ .‬ژن‬ ‫و پیاوو مندال و پیرو الو‪ ،‬چەكدارو‬ ‫بێ چەك دژی كۆماری ئیسالمی بوو‬ ‫و لە بەرامبەریاندا ڕادەوەستا و تا ئەو‬ ‫جێگە كە ئیمكانی بووایە موقاومەتی‬ ‫دەكرد و یارمەتی پێشمەرگەشی‬ ‫دەدا‪ .‬بە بێ پاڵپشت و بەشداری و‬ ‫خۆڕاگری و لە خۆبردوویی ئەو خەڵكە‬ ‫نە قەت حیزبەكان و پێشمەرگەكانیان‬ ‫دەیانتووانی ئەو سەركەوتنە گەورانە و‬ ‫ئەو دەسكەوتە مێژووییانە بە دەست‬ ‫بێنن و نە كوردستان وەكوو سەنگەری‬ ‫ئازادی و موقاومەت تا ئێستا دەمایەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم بە هەموو ئەوانە و سەرەڕای‬ ‫دەور و نەخشی گرینگ و بەرچاوی‬ ‫حیزبەكان لە ڕێبەری كردنی بزووتنەوەی‬ ‫موقاومەتی خەڵكی كورد‪ ،‬سیاسەت و‬ ‫هەڵسوكەوتی حیزبەكان بێ كەموكووڕی‬ ‫نەبوو‪ .‬كۆمەڵە حیزبی دێموكراتی بە‬ ‫بۆرژوایی دەزانی و خەیاڵی بوو لە‬ ‫جەنگەی شەڕی قورس لەگەڵ كۆماری‬ ‫ئیسالمی كە هەموو كوردستانی داگیر‬ ‫كردبوو ‪ ،‬شەڕی چینایەتی بكا و حیزبی‬ ‫دێموكراتیش لەبەر پاوانخوازی و خۆ بە‬ ‫زل زانی و پێشێلكردنی دێموكراسی‪،‬‬ ‫تووشی شەڕی برا كوژی بوون و زەربەی‬ ‫قورسیان لە پەیكەری ئەو بزووتنەوە‬ ‫ڕەوایە دا و بوونە هۆی تەقویەت و زاڵ‬

‫وتووێژ‬

‫جەمیلە رەحیمی‪:‬‬ ‫لەو ‪ ٣٥‬ساڵەدا‬ ‫سیاسەتی دوژمنكارانەی‬ ‫كۆماری ئیسالمی بە‬ ‫ئیسالحخواز و غەیرە‬ ‫ئیسالحخوازیەوە بە‬ ‫نیسبەت خەڵكی كوردەوە‬ ‫نە گۆڕاوە و نە فەرقێكی‬ ‫كردووە‪ .‬گرتن و ئازار و‬ ‫ئێعدام و كوشتن و بێ‬ ‫مافی هەمیشە بەردەوام‬ ‫بووە و كەمی نەكردووە‬

‫هاشم كەریمی‪:‬‬ ‫لە راستیدا‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫پێشتر بە بیانووی پڕوپووچ‬ ‫دوو شەڕی نەورۆزی سنەی‬ ‫خوێناوی و نەغەدەی بە‬ ‫سەر خەڵكی كوردستاندا‬ ‫سەپاندبوو‪ ،‬ئەوە جگە لە‬ ‫سەركوتكردنی جوووالنەوەی‬ ‫توركمەنەكان و‬ ‫عەڕەبەكان و كرێكارانی‬ ‫ئەنزەلی و زۆر جێیتر‬

‫بوونی زیاتری كۆماری ئیسالمی و لە‬ ‫الیەكی تریشەوە دڵسارد كردنەوە و‬ ‫ناڕەحەتی و مەینەتی زیاتری خەڵكی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫دوژمنانی خەڵك هەمیشە زیاترین‬ ‫دەسكەوت لە دوو بەرەكایەتی و نەبوونی‬ ‫یەكیەتی و هاوكاری لە نێو بزوتنەوەكان‬ ‫دا وەردەگرن‪ .‬ئەڵبەت ئەو دەردە تا‬ ‫ئێستاش بەردەوامە و بە بڕوای من تا‬ ‫زەمانێك حیزبەكان بەو شێوە پڕش و‬ ‫باڵو و نایەكگرتوو بن كۆماری ئیسالمی‬ ‫هەر بەردەوام دەبێ و خەڵكیش نائومێد‬ ‫و چەوساوە‪.‬‬

‫بە زوڵمی نەتەوەییدا كورت نەدەكردەوە‬ ‫و رزگاری زەحمەتكێشانیشی بۆ گرینگ‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫هەم لە شەڕی سێ مانگە دا و هەم‬ ‫دوای وی روون بۆوە كە رژیمی ئیسالمی‬ ‫نە مافی گەالنی ژێردەست دەپارێزێ‬ ‫نە مافی زەحمەتكێشی كورد و غەیری‬ ‫كورد‪ .‬ئاشكرا بوو كە رژیم دەیەوێ‬ ‫دەرفەتێكی وەدەست كەوێ كە دیسان‬ ‫هێرش بەرێتە سەر كوردستان و خەڵك‬ ‫و رێكخراوە سیاسییەكان هەتا بە یەك‬ ‫جاری سەركوتیان بكا‪.‬‬

‫ئەمیر حەسەنپوور‪ :‬ئەوە باسێكی‬ ‫دوورودرێژە و گێڕانەوەی بە كورتی‬ ‫كارێكی هاسان نییە‪ .‬لە نەورۆزەوە دوای‬ ‫هێرشی رژیم بۆ سنە هەم زۆربەی خەڵك‬ ‫هەم حیزبە سیاسییەكان دەیانزانی ئەو‬ ‫رژیمە لەوانە نییە مافی گەالن و ژنان و‬ ‫زەحمەتكێشان بپارێزێ‪ .‬بەاڵم حیزبەكان‬ ‫بەرنامە و سیاسەتی جیاوازیان‬ ‫هەبوو‪ .‬حیزبی دیمۆكرات وەدوای‬ ‫سیاسەتی دابینكردنی خودموختاری‬ ‫لە چوارچێوەی رژیمدا كەوتبوو (زۆر‬ ‫جار دەكوترا «خودموختاری بۆ‬ ‫كوردستان‪ ،‬دیمۆكراسی بۆ ئێران»‬ ‫وەك لە كوردستانی باشوور زووتر باو‬ ‫بوو)‪ .‬كۆمەڵەش خودموختاری دەویست‬ ‫بەاڵم بۆچوون و سیاسەتەكەی لە‬ ‫پڕۆژەی حیزبی دیمۆكرات جیاواز ‌بوو‪.‬‬ ‫رووداوێكی زۆر گرینگ كە زووتر‪ ،‬پێش‬ ‫گۆڕانی رژیم‪ ،‬دەستی پێكردبوو و دوای‬ ‫‪ 22‬بەهمەن ئاشكرا بوو ئەوە بوو كە‬ ‫رێبازێكی نوێ لە خەباتی گەلێ كورددا‬ ‫پەیدا ببوو‪ ،‬ئەویش رێبازی كۆمەڵە بوو‬ ‫كە رزگاریی گەلی كوردی لە كۆتاییدان‬

‫هاشم كەریمی‪ :‬لە راستیدا من خۆم‬ ‫شاهیدی هێرشی دڕندانەی ‪٢٨‬ی‬ ‫گەالوێژ بووم‪ .‬لە سەرەتای شەڕدا‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی دەستی بااڵی‬ ‫هەبوو‪،‬لەبەر ئەوەی ئیمكاناتێكی زۆرو‬ ‫زەوەندی مادیی چ كەرەسەی شەڕ و چ‬ ‫سەروەتو سامانی رژیمی حەمە رەزاشای‬ ‫بۆ بەجێ مابوو‪ ،‬لە الیەكی ترەوە‬ ‫رژیمی خومەینی بیرو باوەری كۆمەاڵنی‬ ‫بەرینی دەمارگرژی شێعەی بۆ الی‬ ‫خۆی راكێشا بوو‪.‬ئەوانەی كە بۆ شەڕی‬ ‫كوردستان هاتبوون پێیان وابوو ئەگەر‬ ‫تەەرفەكەیان بكوژن ئەوا كافرانیان‬ ‫كوشتووە و ئەگەریش بكوژرێن ئەوا‬ ‫شەهیدن و یەكسەر دەچنە بەهەشت‪.‬‬ ‫دیارە هێندێ لە فەرماندەرانی ئەرتەشی‬ ‫شا كە بیرو باوەڕی ئاینیان هەبوو یان‬ ‫بۆ پاراستنی بەرژوەندی خۆیان‪ ،‬نەخشە‬ ‫و پالنی بەڕیوەبردنی شەڕەكەیان‬ ‫لە ئەستۆ بوو ‪،‬كەلە راستیدا ئەوانە‬ ‫شارەزای زانستی شەڕكردن بوون‪ .‬جگە‬ ‫لەوانە توێژێكی دیكەش لە گەڵ بوون‬ ‫كە بیرو باوەڕیكیان نەبوو و تەنیا بۆ‬ ‫تااڵن و بڕو و راو ورووت هاتبوون‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫لەم الشەوە پێشمەرگەی كوردستان‬ ‫ئەزموونی شەڕیان نەبوو و تەنیا چەكی‬ ‫سووكیان پێ بوو ئەویش بە كەرەسەی‬ ‫كەمەوە ‪.‬ئەو پێشمەرگانەی كوردستانی‬ ‫باشوور كە بەڵینی هاوكاریان دابوو‬ ‫هەرچەند ئەزموونی شەڕكردنیان هەبوو‬ ‫‪،‬زۆریان ئەو جۆرەی پێوست بوو ‪،‬خۆیان‬ ‫لە قەرەی شەڕەكە نەدەدا‪ ،‬تەنیا زیندوو‬ ‫یادموالزم ئەنوەری مەجیدسوڵتان‬ ‫كە لە سەر تۆپە(تفەنگ) ‪١٠٦‬ەكەی‬ ‫حیزب بوو بە داخەوە لە دووئاوان‬ ‫وەبەر گوولەی هیلیكۆپتەر كەوتوو و‬ ‫گیانی كردە فیدای كوردستان‪ .‬دوای‬ ‫ماوەیەكی كورت هێزی پێشمەرگە ئەو‬ ‫نەكسەی تێپەڕاند و خۆی رێكخستەوە‬ ‫و كارێكی بە لەشكریان داگیركەركرد‬ ‫كە خومەینی هاواری لێ هەستا و بە‬ ‫زمانی بێ زمانی داوای راگرتنی شەڕی‬ ‫كرد كە ئەوەشی لە رووی الوازییەوە‬ ‫بوو نەك باوەرپێبوون‪ .‬دیارەحیزب و‬ ‫رێكخراوەكانی كوردستان كە خوازیاری‬ ‫شەر نەبوون‪،‬پێشوازییان لە داواكەی‬ ‫كرد و بۆ ماوەیەك شەر كۆتایی پێ‬ ‫هات‪.‬‬ ‫ئەحمەد ئەسكەندەری‪ :‬من پێموایە‬ ‫ئەبێ ئەوە بسەلمێنین كە نە كۆمەڵە‬ ‫و نە حیزبی دیموكرات خۆیان ئامادە‬ ‫نەكردبوو بۆ بەرەنگاربوونەوەی وەها‬ ‫هێرشێك نە لە ئاستی سیاسی و نە‬ ‫لە ئاستی چەكداری و پێشمەرگایەتیدا‪.‬‬ ‫تەنها بەڵگەیەك كە لەبەردەستدایە‬ ‫وتارێكی كاك فوئادی مستەفا سوڵتانییە‬ ‫كە نزیكەی دوو مانگ پێش ئەم شەڕە‬ ‫گوتوویەتی ئەم ڕژیمە هەر ڕۆژێك بێت‬ ‫شەڕمان پێدەفرۆشێت و ئێمە هەتا‬ ‫بۆمان بكرێت ئەبێ ئەم شەڕە بخەینە‬ ‫دواوە ‪. . .‬‬ ‫ئێمەی گەلی كورد ئەو كات نە هێزی‬ ‫گەورەی پێشمەرگەی چاالكی ئامادەی‬ ‫شەڕمان هەبوو‪ ،‬نە كۆمەاڵنی خەڵكیش‬ ‫لەو باوەڕەدا بوون كە ئەم دەسەاڵتدارە‬ ‫تازە پێداكەوتووانە دەتوانن وەها‬ ‫هێرشێك بكەنە سەرمان‪ .‬لەبیرمان‬ ‫نەچێتەوە كە گەالنی ئێران تازە چەند‬ ‫مانگێك بوو ڕژیمێكی بەدەسەاڵت و پڕ‬ ‫لە چەكی وەكوو حكوومەتی پاشایەتییان‬ ‫ڕووخاندبوو‪ .‬كەوایە بیری ئەوەی كە‬ ‫دەكرێت ئەم ڕژیمەیش بە ئاسانی‬ ‫بەرپەرچ بدرێتەوە دەیتوانی بچێتە ناو‬ ‫مێشكی كەسانێك كە نەدەچوونە ناو‬ ‫قوواڵیی سیاسەت و ڕووداوەكانەوە‪.‬‬ ‫خەڵكی كورد هەروەكوو لە مەریوانیش‬ ‫و لە ئەنجامی كۆچكردنی هەموو خەڵكی‬ ‫شارەكەدا دەركەوت بە ئاشكرا خۆیان‬ ‫لە شەڕ دەپاراست و هیچكام لە كۆمەڵە‬ ‫و دیموكراتیش نەچوونە سەر بنكە و‬ ‫پایگای سەربازی ڕژیم و شەڕیان دەست‬ ‫پێنەكرد‪ .‬بەاڵم كە شەڕێكی خوێناوی‬ ‫تێكەاڵو لەگەڵ گرتن و ئێعدامی زۆر‬ ‫دڕندانە و بێبەزەییانەی خەڵخالی‬ ‫دەستیپێكرد‪ ،‬ئیتر گەلی كورد بە‬ ‫تەواوی توانا و هێزەوە هەستایە سەرپێ‬ ‫و كوردستان یەكپارچە بە پێشمەرگە‬ ‫و بە خەڵكی هەموو شارو شارۆچكە و‬ ‫گوندەكانەوە بەرامبەر بە هێرشی ڕژیم‬ ‫ڕاوەستان و سەرەنجام لە دوو مەیداندا‬ ‫چۆكیان بە ڕژیم دادا؛ یەكەم لە مەیدانی‬ ‫خەباتی جەماوەری و لە ڕێگای بەشداری‬ ‫كردن لە خۆپیشاندانی دەیان هەزار‬ ‫كەسیدا و دووهەم لە ڕێگای دیفاعێكی‬ ‫بێوێنە و ڕاوەستانی قارەمانانەی هێزی‬ ‫پێشمەرگەی كوردستان لەبەرامبەر‬ ‫ئەرتەش و سپای پاسداراندا‪ .‬من پێموایە‬ ‫لە ڕووداوەكانی ئەوەی پێیدەگوترێت‬ ‫شەڕی سێ مانگەی كوردستان (واتە‬ ‫لە فەرمانی جیهادی خومەینی‌یەوە‬ ‫هەتا داوای گفتوگۆ و ئاگربەس) هێشتا‬ ‫زۆر الیەنی نەگوترا و باس لێوەنەكراو‬ ‫هەیە كە نەك هەر لە چوار چێوەی‬ ‫لێكۆڵینەوە و هەڵسەنگاندنی الیەنی‬ ‫سیاسی و شەڕی پێشمەرگانەدا قابلیلی‬ ‫باسكردن و تۆماركردنن بەڵكوو لەوانەیە‬ ‫لە ڕۆمان و گێڕانەوەی ئەدیبان‪،‬‬ ‫نووسەران هونەرمەندان و شاعیرانیشدا‬ ‫بتوانێت جێگای بكرێتەوە‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫خەڵكی كوردستان هیچ نەما نەیكەن‬ ‫و هەموو فیداكارییەكیان كرد‪ .‬حیزبە‬ ‫سیاسییەكان سەرەڕای هەموو خەبات و‬ ‫تێكۆشانیان هەڵبەت هەڵەیشیان هەبوو؛‬ ‫پێداچوونەوەیەك بە سیاسەتەكانی ئەو‬ ‫سەردەمەدا نەك هەر بۆ هەڵسەنگاندی‬ ‫كاری حیزبی و ڕێكخراوەیی پێویستە‬ ‫بەڵكوو دەبێتە ئەزموونێكیش بۆ نەوەی‬ ‫داهاتوو و دەرسێك لە مێژووی گەلی‬ ‫كورددا‪.‬‬ ‫‪ )٣‬لە كاتێكدا كە خەڵكی كوردستان‬ ‫بە هیچ جۆرێك چاوەروانی وەها‬ ‫هێرشێكی گەورە و بێ رەحمانەی‬ ‫نەدەكرد‪ ،‬زۆر خۆراگرانە راوەستان و‬ ‫كۆماری ئیسالمیان ناچار بە پاشەكشە‬ ‫كردو هەیئەتی نۆێنەرایەتی گەلی كورد‬ ‫پێكهات و لە گەڵ هەیئەتی كۆماری‬ ‫ئیسالمی بڕیاری دانوستان درا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای ماوەیەك شكستی خوارد هۆكاری‬ ‫شكست خواردنی دانوستانەكان چی‬ ‫بوو؟‬ ‫هاشم كەریمی‪ :‬رژیمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫پێش ‪٢٨‬ی گەالوێژ بە بیانووی شەڕی‬ ‫سنە و پادەگانی مەهاباد‪ ،‬كۆری‬ ‫نوێنەرایەتیی دەناردە كوردستان‪،‬یان‬ ‫كۆڕی نوینەرایەتیی خەڵكی كوردستان‬ ‫بۆ وتوووێژ لە پێشدا لە گەڵ بازرگان‬ ‫سەروك وەزیرانی ئەو كات یان دوایی‬ ‫لە گەڵ بەنی سەدر سەروك كۆماری‬ ‫ئەو كات دەچوونە تاران‪ .‬ئەوانەی‬ ‫كە دەهاتنە كوردستان لە راستیدا‬ ‫دەسەاڵتێكی ئەوتۆیان نەدەدرایە كە‬ ‫لە گەڵ بزووتنەوەی كوردستان بكەونە‬ ‫وتوووێژی جیدی‪ .‬لە نێوان ئەوانەدا كە‬ ‫ئاخوند و كەسانی سیاسی و نیزامی‬ ‫بوون جگە لەوەی دەسەاڵتێكی ئەوتۆیان‬ ‫نەبوو‪ .‬باوەڕیشیان بە چارەسەركردنی‬ ‫كێشەی كوردستان نەبوو ‪.‬یەكێك وەكو‬ ‫زیندوویاد داریوشی فروهەر كە نییەتی‬ ‫باش بوو‪،‬دەسەاڵتی نەبوو‪.‬ئەوانەش كە‬ ‫دەچوونە الی بازرگان و بەنیسەدر‪،‬‬ ‫چونكە خۆیان دەسەاڵتیان نەبوو‬ ‫حەواڵەی الی خومەینی دەكران ‪،‬ئەویش‬ ‫بە وتەی ئەو كەسانەی بەشداری‬ ‫كۆرەكان بوون‪ ،‬تەنیا دەیگووت ئیمە‬ ‫هەموومان موسڵمانین و برای یەكترین‬ ‫‪،‬ئیتر خۆی لە قەرەی كێشەكە نەدەدا‬ ‫‪،‬چونكە باوەڕی پێی نەبوو‪ .‬بەاڵم دوای‬ ‫ئەوەی هێزەكانی كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫هەموو بەرەكانی شەڕی كوردستاندا‬ ‫تووشی شكست بوون‪ ،‬ئەمجار خومەینی‬ ‫بە نابەدڵی جامی ژەهری كوردستانی‬ ‫خەزەڵوەری‬ ‫ولە‪٢٦‬ی‬ ‫خواردەوە‬ ‫‪١٣٥٨‬داوای دانووستانی كرد ‪.‬ئەو كات‬ ‫هەرچەند بە داخەوە ناكۆكی لە نیوان‬ ‫حیزب و رێكخراوەكانی بەشداربوو لە‬ ‫شەردا هەبوو‪،‬بەاڵم لەبەر هەستیار‬ ‫بوونی وەزعەكە رێكەوتن كە كۆڕێكی‬ ‫نوینەرایەتی هاوبەش بۆ وتووویژ پێك‬ ‫بێنن و لە رۆژی یەكی سەرماوەزی‬ ‫‪١٣٥٨‬ی هەتاوی ‪١٩٧٩‬ی زاینی كۆڕی‬ ‫نوینەرایەتیی گەلی كوردستان بە‬ ‫سەرۆكایەتیی زیندوو یاد مامۆستا شێخ‬ ‫عیزەدین و وتەبێژیی حیزبی دیموكڕات‬ ‫كە زیندوویاد دكتور قاسملوو ریبەرایەتیی‬ ‫دەكرد و ئەندامەتیی كۆمەلە و شاخەی‬ ‫كوردستانی چریكە فیداییەكان پێكهات‪.‬‬ ‫هەرچەند چریكەكان دەیانویست لە رژیم‬ ‫نزیك ببنەوە و خۆیان لە قەرەی شەڕ‬ ‫نەدەدا‪ ،‬بەاڵم هۆی شكستی وتوووێژەكە‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ نیەت خراپیی كۆڕی‬ ‫نوینەرایەتیی رژیم كە دیارە ئەوان لەبەر‬ ‫ئەوەی باوەڕیان بە مافی رەوای گەلی‬ ‫كورد نەبوو و دەسەاڵتی ئەوتۆشیان‬ ‫نەبوو‪ ،‬جا بە بیانووی ئەوەی ئەوان‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵە و چریك وتوووێژ ناكەن‬ ‫بوونە هۆی شكستی دانووستانەكە‪.‬‬ ‫ئەحمەد ئەسكەندەری‪ :‬هەر لە یەكەم‬ ‫دەركەوتنی نیشانەكانی ئامادەبوونی‬ ‫كۆماری ئیسالمی بۆ گفتوگۆ‪ ،‬گەلی‬ ‫كورد ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ‬ ‫چارسەركردنی كێشەكان لە ڕیگای‬ ‫ئاشتیخوازانەوە‪ .‬ئەمە لە كاتێكدا بوو‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫دوای هاتنەسەركاری كۆماری ئیسالمی‬ ‫لە رێبەندانی ساڵی ‪1357‬ی هەتاوی‪،‬‬ ‫خەڵكی كوردستان زۆر زوو ناوەرۆكی‬ ‫ئەم رژیمەیان ناسی و قەت ملكەچی‬ ‫خواست و ئیرادەی نەبوون‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫خومەینی لە ‪28‬ی گەالوێژی ساڵی‬ ‫‪ 58‬فتوای جیهادی دژی كوردستانی‬ ‫دەركرد و هێزەكانی رژیم لە هەموو‬ ‫الیەكەوە هێرشیان هێنایە سەر‬ ‫كوردستان و گەورەترین و سامناكترین‬ ‫جینایەتیان خۆڵقاند و كوردستانیان‬ ‫میلیتاریزە كرد كە هەتا ئێستاش‬ ‫بەردەوامە‪ .‬بۆ تاوتوێكردنی ئەم‬ ‫مەسەلە هەر یەك لە بەرێزان ئەحمەد‬ ‫ئەسكەندەری‪ ،‬ئەمیر حەسەنپوور‪،‬‬ ‫جەمیلە رەحیمی و هاشم كەریمی‬ ‫چاالكانی سیاسی و تێكۆشەری دێرینی‬ ‫كوردمان دواند‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬فەریبا محەمەدی‬

‫‪ )١‬لە كاتێكدا كە ماوەیەكی كەم لە هاتنە‬ ‫سەر كاری كۆماری ئیسالمی تێدەپەری‪،‬‬ ‫هۆكاری ئەوەی خۆمەینی فتوای هێرش‬ ‫بۆ سەر كوردستانی دەركرد چ بوو؟‬ ‫ئەحمەد ئەسكەندەری‪ :‬تەنانەت لە‬ ‫مانگەكانی پێش ئەوەی كۆماری‬ ‫ئیسالمیش دابمەزرێت‪ ،‬دەسەاڵتداران‬ ‫و داڕێژەرانی سیاسەت و ئەو بەشە لە‬ ‫دام‌ودەزگا سەركوتگەرەكانی رژیمی شا‬ ‫كە دواتر بوون بە بەشێك لە ڕژیمی‬ ‫ئیسالمی لە ئێران‪ ،‬بەباشی ئاگادار‬ ‫بوون كە لە كوردستان كەش‌وهەوایەكی‬ ‫سیاسی جیاواز زاڵە؛ دوو بەرجەستەگی‬ ‫ڕاپەڕین لە كوردستان بریتی بوون‬ ‫لە سێكوالر بوون و نەچوونە ژێر‬ ‫دروشم و داخوازی ئایینی و هەروەها‬ ‫داواكارییەكانی گەلی كورد دژ بە ستەمی‬ ‫میللی و مافی دیاری كردنی چارەنووس‪.‬‬ ‫لە كوردستان دروشمی «ئیستیقالل‪،‬‬ ‫ئازادی‪،‬جومهوری ئیسالمی» برەوی‬ ‫پەیدا نەكرد و هەر زوو دەركەوتبوو‬ ‫كە لە پشت ئەم شیعارەوە ناوەرۆكی‬ ‫كۆنەپەرستانە خۆی شاردووەتەوە‪.‬‬ ‫دروشمی «سەربەخۆیی‪ ،‬ئازادی و‬ ‫بەرابەری» لەالیەن خۆپیشاندەران و‬ ‫تێكۆشەرانی كوردەوە بەرز دەكرایەوە‪.‬‬ ‫نوێنەرانی كاربەدەستانی تازەی ئێران‬ ‫چەند ڕۆژ دوای ڕووخانی رژیمی شا‬ ‫هاتنە مەهاباد و لەوێ لە گەاڵڵەیەكی‬ ‫هەشت خاڵی درایە دەستیان كە لەالیەن‬ ‫نوێنەرانی هەموو شارەكانی كوردستان‬ ‫و هێزە سیاسییەكانەوە داڕێژرابوو‪.‬‬ ‫ئەم هەشت خاڵە – سەرەڕای هەر‬ ‫ڕاو بۆچوونێك كە دواتر سەبارەت بەو‬ ‫بڕیارنامەیە سەری هەڵدا – ئەوكات بوو‬ ‫بە كۆدەنگییەك بەرامبەر بە ڕژیم‪.‬‬ ‫شۆرای شارەكان و ئەنجومەن و‬ ‫ڕێكخراو و كۆڕ و كۆمەڵی دیموكراتیكی‬ ‫كرێكاران‪ ،‬خوێندكاران‪ ،‬جووتیاران‪،‬‬ ‫ژنان و ماموستایان كە لە سەانسەری‬ ‫كوردستان سەریان هەڵدا بۆ ئەو‬ ‫دەسەاڵتەی كە بە شوێن دامەزراندنی‬ ‫حكوومەتێكی تۆتالیتەر و ئایینیدا‬ ‫بوو‪ ،‬وەكوو زەنگی مەترسییەك بوو‪.‬‬ ‫ڕووداوەكانی دواتر لە كوردستان و‬ ‫بەتایبەت سەرهەڵدانی خەڵكی مەریوان‬ ‫و كۆچی ئاشتیخوازانەی ئەوان و‬ ‫ڕێپێوانی خەڵكی شارەكانی‌تر بەرەو‬ ‫مەریوان و بزووتنەوە جەماوەرییەكان‬ ‫هەموو نیشانەی ئەوە بوون كە گەلی‬ ‫كورد سوورە لەسەر داوا ڕەواكانی‪.‬‬ ‫ئەمەیش بۆ كۆماری ئیسالمی كە وردە‬ ‫وردە دەستی كردبوو بە داڕشتنی‬ ‫بناغەی سیستەمێكی دیكتاتۆری ئایینی‪،‬‬ ‫جێگای چاوپۆشی لێكردن نەبوو‪.‬‬ ‫درۆ و دەلەسە و ئەوەی كە گوایە ژنان‬ ‫و كچانی ئەرتەشییەكانی شاری سنە‬ ‫بە دیل گیراون و دەبێ هەموو هێزی‬ ‫چەكداری ئێران بەرەو كوردستان بڕۆن‬ ‫بۆ ڕزگار كردنی ئەوانە‪ ،‬بەشێك بوو‬

‫لە پیالنێك كە پێشتر ئامادەكاری بۆ‬ ‫كرابوو‪ .‬هات و هاواری ئوستاندار لە‬ ‫سنە و پەیامی كاربەدەستانی ئیداری‬ ‫لە كوردستانەوە بۆ تاران و قوم كە‬ ‫ئەو هەوااڵنە درۆن و هیچ نەقەوماوە‪،‬‬ ‫فایدەی نەبوو چونكوو ئەوان سەرەتا‬ ‫باڵوكردنەوەی وەها هەواڵێكیان پێویست‬ ‫بوو بۆ ئەنجامدانی باقی پالنەكانیان‪.‬‬ ‫هەر لێرەشدا ئەوە بڵێم كە هێندێك‬ ‫لە كاربەدەستانی ئەو سەردەمەی‬ ‫كۆماری ئیسالمی چ لە كوردستان و چ‬ ‫لە تاران لە دیدار و گفتوگۆی كراوەدا‬ ‫لەگەڵ گۆڤاری «چشم‌اندازایران‪ ،‬اولین‬ ‫ویژەنامە كردستان‪ ،‬زمستان‪١٣٨٢‬‬ ‫(‪ »)٢٠٠٣-٢٠٠٤‬پەردەیان لەسەر‬ ‫هێندێك الیەنی شاراوەی سیاسەتی ئەو‬ ‫سەردەمەی رژیمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫هەڵدایەوە كە هەڵبەت ئێمە هەر لە‬ ‫سەرەتاوە ئاگاداری بووین و باسمان‬ ‫كردبوو‪ .‬دوای دەرچوونی دوو ژمارە لەم‬ ‫گۆڤارە من لە وتارێكی دوورودرێژدا بە‬ ‫وردی لێكدانەوەیەكم لەسەر ئەم گۆڤارە‬ ‫و هەڵوێستی ئەو كەسانە بە كوردی و‬ ‫بە فارسی باڵو كردەوە‪.‬‬ ‫بەكورتی‪ ،‬كوردستان ئامادە نەبوو چۆك‬ ‫دابدات بۆ سیاسەتی دەسەاڵتدارانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران كە دواتر‬ ‫بینیمان چییان كرد‪ .‬هەر لەو چەشنە‬ ‫دڕندەییانەی كە لەم ڕۆژانەدا نموونەی‬ ‫لەالی دەوڵەتی ئیسالمی داعش‌‬ ‫دەبینینەوە!ئەو سااڵنە ئێمە موبایل‬ ‫و فەیسبووك و ئینترنێتمان نەبوو‬ ‫تا بتوانین تاوانە هەرە زۆرەكانی‬ ‫سەركوتگەرانی ڕژیم تۆمار بكەین و‬ ‫بیخەینە بەر دیدی ڕای گشتی‪.‬‬ ‫ئەمیر حەسەنپوور‪ :‬هێرشی ‪28‬ی‬ ‫مورداد بەشێك لە پرۆژەی خومەینی‬ ‫بوو كە لە سەرەتاوە بۆ سەقام پێدان‬ ‫و بەردەوام كردنی دەسەاڵتی دەوڵەتیی‬ ‫دەستی پێكرد‪ .‬حاكمانی تازە بە‬ ‫دەوڵەت گەیشتوو دەبوو هەم دەسەاڵتی‌‬ ‫سیاسی خۆیان (دەوڵەت) بپارێزن و‬ ‫هەم ئەو دەسەاڵتە ئێسالمی بكەن‪ .‬لە‬ ‫گەڵ ئەوەشدا زۆربەی خەڵكی شارەكان‬ ‫لە خەباتی دژی شادا بەشداریان‬ ‫كردبوو‪،‬كاتێك لە ‪ 22‬بەهمەندا دەسەاڵتی‬ ‫دەوڵەتیی كەوتە دەست خومەینی و‬ ‫ئیسالمییەكان‪ ،‬بەشێكی زۆری خەڵك‬ ‫لەگەڵ حكوومەتی ئیسالمی نەكەوت‪.‬‬ ‫هەر ئەوەندە خومەینی و دەستە و‬ ‫دەیارەكەی جێی شایان گرتەوە‪ ،‬ناكۆكی‬ ‫نیوان خەڵك و ریژیمی پاشایەتی بوو‬ ‫بە ناكۆكی نێوان خەڵك و ریژیمی‬ ‫ئیسالمی‪ .‬هەوەڵ هێرشی ریژیم بە‬ ‫خەڵكی ئێرانێ‪ ،‬پەالماردانی ژنان بوو‬ ‫– حیجابی بە زۆری‪ ،‬وەالنانی ژنانی‬ ‫قازی لە كاری قەزاوەت‪ ،‬و دامەزراندنی‬ ‫ئاپارتیدی جینسێتی‪ .‬ژنان زۆر زوو‬ ‫بەربەرەكانی ئەو پەالمارەیان دەست‬ ‫پێكرد‪ .‬گەالنی غەیری فارسیش زۆر زوو‬ ‫زانیان جیاوازییكی وا لە نێوان ریژیمی‬ ‫پەهلەوی و ئیسالمیدا نییە‪ .‬سەركوت‬ ‫كردنی گەالنی توركمان‪ ،‬عەرەب و كورد‬ ‫زوو دەستی پێكرد و ئەو فانتۆمانەی‬ ‫لە شایان بە میرات وەدەست كەوتبوو‬ ‫ناردیانە سەر شاری سنە‪ .‬رۆژنامە و‬ ‫گۆڤارەكانیش كە خۆیان لە دەسەاڵتی‬ ‫شای ئازادكردبوو وە بەر هێرشی‬ ‫ریژیمی ئیسالمی كەوتن و سەركوت‬ ‫كران‪ .‬هەروەها بزووتنەوەی خوێندكاری‬ ‫زانكۆكان كە چەپ بوو و دەورێكی‬ ‫زۆری گێرا لە سەرنخوونكردنی ریژیمی‬ ‫پاشایەتی‪ ،‬ریژیمی ئیسالمی بە زەبری‬ ‫چەك سەركوتی كرد و زانكۆكانیان بۆ‬ ‫ماوەی دوو ساڵ داخست‪ .‬كەمایەتییە‬ ‫دینی و قەومییەكان وەك بەهایی‪،‬‬ ‫مەسیحی‪ ،‬كەلیمی‪ ،‬زەردوشتی و‬ ‫هەرمەنی و ئاشووری و جوولەكە و‬ ‫ئەوانی دیش هەر یەكەی بە چەشنێك‬ ‫هەڕەشەیان لێكرا‪ .‬حیزبە سیاسیەكانی‬ ‫بەرەی چەپی دژی دامەزراندنی دەوڵەتی‬ ‫ئیسالمی و كۆنە پەرست بوون‪.‬‬ ‫ئیسالمییەكانیش لە نێو خۆیاندا ناكۆكی‬ ‫زۆریان هەبوو‪ .‬ریژیمی ئیسالمی لە‬ ‫كوردستانێ ئەوەندە بێ پایە و بێ پەنا‬

‫وتووێژ‬

‫‪ 35‬ساڵ دوای فتوای جیهاد‬ ‫و فكری حەقخوازانەی خۆی ناهێنێ‪،‬‬ ‫كەوتە هەوڵی پالن دانان بۆ سەركوتی‬ ‫كوردستان‪ .‬ئەوە بوو كە بڕێكیان درۆ‬ ‫و دەلەسە و بەهانە بە دژی خەڵكی‬ ‫كورد و حیزبە كوردیەكان ساز كرد و‬ ‫خومەینی فەرمانی جیهادی بە دژی‬ ‫خەڵكی كورد دەر كرد و بە هەموو‬ ‫شێوەیەك و لە هەموو الیەكەوە داعیش‬ ‫وار هێرشیان كردە سەر كوردستانی بێ‬ ‫دیفاع و ئاشتی خواز‪.‬‬

‫ئەحمەد ئەسكەندەری‪:‬‬ ‫ئەو سەردەمە كە حیزبی‬ ‫توودەی ئێران وەكوو‬ ‫ڕاوێژكاری دەسەاڵتدارانی‬ ‫تاران ڕۆڵی دەگێڕا‪ ،‬هەموو‬ ‫توانای خۆی خستەگەڕ‬ ‫بۆ ئەوەی مامۆستا شێخ‬ ‫عێزەدین حوسەینی‬ ‫و كۆمەڵە لەدەرەوی‬ ‫گفتوگۆكاندا بمێننەوە‪.‬‬ ‫دیارە ئەمەیش سەری‬ ‫نەگرت‬

‫ئەمیر حەسەنپوور‪:‬‬ ‫رووداوێكی زۆر گرینگ‬ ‫كە زووتر‪ ،‬پێش گۆڕانی‬ ‫رژیم‪ ،‬دەستی پێكردبوو و‬ ‫دوای ‪ 22‬بەهمەن‬ ‫ئاشكرا بوو‬ ‫ئەوە بوو كە‬ ‫رێبازێكی نوێ لە خەباتی‬ ‫گەلێ كورددا‬ ‫پەیدا ببوو‪،‬‬ ‫ئەویش رێبازی‬ ‫كۆمەڵە بوو‬

‫بوو كە پەنای دەبردە بەر شێخ عوسمان‬ ‫و موفتی زادە و هەر كەسێكی ویستبای‬ ‫بە هەر هۆیێك بێ الیەنگریی لێ بكا‪.‬‬ ‫كوردستان لە ریفراندۆمی خومەینیدا‬ ‫كە دەیپرسی «كۆماری ئیسالمی‪،‬ئا‬ ‫یان نا؟» بەشداری نەكرد‪ .‬كوردستان‬ ‫چەكدار بوو‪ ،‬حیزب و رێكخراوەی‬ ‫خۆی هەبوو‪ ،‬و زۆربەی خاكەكەی‬ ‫وەدەستی ریژیمی تارانێ نەكەوتبوو‪.‬‬ ‫ئەو بارەی كوردستانێ ببوو بە هۆی‬ ‫ئەوەی گەالنی دیكەی ئێران‪ ،‬كریكاران‪،‬‬ ‫ژنان‪،‬هێزی چەپ‪،‬كەمایەتییە دینی و‬ ‫قەومییەكان‪ ،‬و ئازادیخوازان ئومێدیان‬ ‫هەبێ كە ئەو ریژیمە نەتوانێ پڕۆژەی‬ ‫بووژاندنەوەی پاشایەتی بە شێوەی‬ ‫ئیسالمی بەڕێوە بەرێ‪ .‬هێرشی ‪28‬‬ ‫مورداد لە سەروبەندی دەست پێكردنی‬ ‫كاری ئەو مەجلێسە دەستی پێكرد كە‬ ‫دەبوو قانوونی ئەساسی گەاڵلە بكا‪،‬‬ ‫و مەبەستێكی ئەو هێرشە لەو كاتەدا‬ ‫ئەوە‌ بوو كە نوێنەرانی كوردستان‬ ‫نەتوانن لەو مەجلیسە دا بەشداری‬ ‫بكەن‪ .‬سیاسەتی ریژیمی ئیسالمی‪،‬‬ ‫كە رژیمێكی تیۆكراسییە‪ ،‬لە كێشەی‬ ‫فرەنەتەوەیی و فرەزمانیی بوونی ئیراندا‬ ‫جیاوازیێكی لەگەڵ سیاسەتی رژیمی‬ ‫پاشایەتی نییە‪ .‬ئەگەر بكرێ خەباتی‬ ‫دژی پاشایەتی (لە ‪1357-1356‬دا)‬ ‫بە شۆڕش (انقالب) دابنێین‪ ،‬دەسەاڵت‬ ‫پەیداكردنی تیۆكراسی لە ‪ 22‬بەهمەندا‬ ‫دەبێ وەك تەواو بوونی شۆڕش و‬ ‫بە دەسەاڵت گەیشتنی دژی‪-‬شوڕش‬ ‫دابنێین‪.‬‬

‫ڕژیمە‪ ،‬ئازادی و عەداڵەت و بەدەست‬ ‫هێنانی مافە ئینسانی و ڕەواكانی‬ ‫خۆیان بوو كە ڕژیمی دیكتاتۆری شا‬ ‫لە خەڵكی زەوت كردبوو‪ .‬هەر بۆیەش‬ ‫دروشم و خواستەكانی خەڵكی كورد لە‬ ‫خۆ پێشاندانەكاندا تەنها ڕووخانی شا‬ ‫نەبوو بەڵكوو هاوكات داوای چارەسەری‬ ‫كێشە و زوڵمی نەتەوەیی ‪ ،‬ئازادی‬ ‫بێ قەید و شەرت‪ ،‬ئازادی و یەكسانی‬ ‫نێوان ژن و پیاوو زۆر شتیتری لەو‬ ‫چەشنە بوو‪ .‬دووای ڕووخانی ڕژیمی‬ ‫شا و هاتنە سەر كاری ئاخوندەكان‪،‬‬ ‫كوردستان بە خەباتی خۆی بۆ ئەو‬ ‫داخوازیانە درێژەی دا‪ .‬خەڵكی كورد‬ ‫بە هیچ شێوەیەك خوازیاری حكومەتی‬ ‫ئیسالمی نەبوو و قبوڵی نەكرد و ڕۆژ‬ ‫لەگەڵ ڕۆژ زیاتر هۆشیاری سیاسی‬ ‫خۆی دەبردە سەر‪ .‬لە حیزبەكانی‬ ‫خۆیاندا و لە ڕێكخراو و سازمان و‬ ‫شوورا و ئەنجومەنی جۆراوجۆردا‬ ‫خۆی سازمان دەدا و پێداگری دەكرد‬ ‫لەسەر داخوازیەكانی‪ .‬سەدان ڕێكخراو‬ ‫و شوورای كرێكاران‪ ،‬مامۆستایان‪،‬‬ ‫خوێندكاران‪ ،‬ژنان‪ ،‬بازاریان‪ ،‬هتد لە‬ ‫هەموو شارەكانی كوردستان پێك هات‬ ‫و كوردستان ببوە مەكۆی ئازادی هەموو‬ ‫چین و توێژە كان و هەموو چەپ و‬ ‫ئازادیخوازی ئێرانی ‪ .‬كۆماری ئیسالمی‬ ‫كە باش دەیزانی ناتوانێ دەسەاڵتی‬ ‫ڕەشی مەزهەبی و سەركوتگەرانەی‬ ‫خۆی بەسەر كوردستاندا بسەپێنێ و‬ ‫هەروەها باش دەیزانی كە خەڵكی كورد‬ ‫مێژوویەكی دوور و درێژی لە خەباتی‬ ‫نەتەوەیی و ئازادیخوازانە هەیە و جیا‬ ‫لەوانە ئێستاكە بۆتە كانگای خەبات‬ ‫و حیزبایەتی و دەیزانی كەسیش بە‬ ‫ئاسانی واز لە دەسكەوتەكان و بیر‬

‫جەمیلە رەحیمی‪ :‬لە واقیعدا مەبەست و‬ ‫ئاواتەكان و خەباتی گشتی خەڵكی كورد‬ ‫بە دژی ڕژیمی شا و ڕووخاندنی ئەو‬

‫هاشم كەریمی‪ :‬لە راستیدا ئەگەر‬ ‫سەیری مێژووی ئیران بكەین بە تایبەت‬ ‫دوای هاتنەسەركاری حكوومەتی‬ ‫سەفەوی‪ ،‬هەمیشە ئاخوند شەریكە‬ ‫بەشی حكوومەت بووە‪ ،‬بە تایبەت لە‬ ‫دەورەی پاشا الوازەكانی سەفەوی و‬ ‫قاجاردا‪،‬بەاڵم ئەوان بەوە رازی نەبوون‬ ‫و دەیانویست خۆیان بە تەنیا دەسەاڵتی‬ ‫واڵتیان بە دەستەوە بێ و ویالیەتی‬ ‫فەقیە دامەزرێنن‪.‬بیرۆكەی ویالیەتی‬ ‫فەقیە لە دەورەی سەفەوی دا لە الیەن‬ ‫« محقق كوركی «باسی لێكرابوو‪،‬بەالم‬ ‫لە بەر ئەوەی ئاخوندەكان دەسەاڵتی‬ ‫زۆریان هەبوو‪،‬گرنگی پێ نەدرا و ئەو‬ ‫بیرۆكەیەلە دەورەی «فتحعلیشای‬ ‫قاجار» لە پێشدا لە الیەن «مال احمد‬ ‫نراقی» یەوە هاتەوە گۆڕی و دوایی‬ ‫لە الیەن «كاشف الغتا» و «میرزای‬ ‫قمی» یەوە باسی لیكرا‪،‬بەاڵم لووتكەی‬ ‫ئەم باسە لە سەردەمی حەمە رەزا شا‬ ‫دایە كە لە الیەن خومەینی یەوە هاتەوە‬ ‫گۆڕی‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی خومەینی لە ‪١٣‬ی‬ ‫خەزەڵوەری ‪١٣٤٢‬ی هەتاوی بەرامبەر‬ ‫‪١٩٩٤‬ی زاینی لە الیەن رژیمی شاوە بۆ‬ ‫توركیە دوور خرایەوە ‪،‬پاش ماوەیەك‬ ‫مانەوە لە توركیە ‪،‬كاتێ دیتی لەوێ‬ ‫ئیمكانی تێكۆشانی نیە چووە نەجەف‬ ‫كە یەكێكە لە شارەكانی جێی ریزی‬ ‫پەیڕەوانی شێعە لە عیراق ‪.‬خومەینی لە‬ ‫نەجەف لە دەرفەت كەڵكی وەرگرت و‬ ‫فەرمانەكانی حكوومەتی ئیسالمی واتە‬ ‫گەاڵڵەی بیرۆكەی «والیەتی فەقیە «ی‬ ‫لێكدایەوە و لە ساڵی‪١٣٤٨‬ی هەتاوی‬ ‫بەرانبەر ‪١٩٦٩‬ی زاینی كتێبی «والیت‬ ‫فەقیە» ی كە دوایی بەم ناوانەش باڵو‬ ‫بۆوە «نامەای از امام كاشف الغتا» و‬ ‫«جهاد اكبر» و ‹حكومت اسالمی» بە‬ ‫چاپ گەیاند‪.‬‬ ‫لە واقیعدا بیرۆكەی ویالیەتی فەقیە‬ ‫تێكەاڵویكە لە بنیاتەكانی مەزهەب‬ ‫و حكوومەت ‪ .‬جیهانبینیی بیرۆكەی‬ ‫ویالیەتی فەقیە ‪،‬لە سەر بناغەی‬ ‫توتالیتاریزم (حكوومەتی تاقمێك كە‬ ‫بە شیوازی دیكتاتوری بەڕیوە بچێ) و‬ ‫«تیۆلۆژی» (دین مەزنایەتی) یەو بە‬ ‫پێی ئەم بیرۆكەیە قانوونی ئیسالمی بااڵ‬ ‫دستی تاك و كۆمەڵە‪ .‬پێغەمبەران بۆ‬ ‫ئەم مەبەستە دیاری كراون كە حكوومەت‬ ‫بكەن و فەرمانەكانیخودایی بێ كەم و‬ ‫زیاد جێ بەجێ بكەن‪ .‬نوێنەری خودا‬ ‫لە سەر زەوی پێغەمبەران و ئیمامانن و‬ ‫لە نەبوونی ئەواندا حكوومەت بە «ولی‬ ‫فقیە» واتە نوێنەری پێغەمبەر و ئیمام‬ ‫دەدڕێ و هەموو حكوومەتەكانی دیكە‬ ‫ناشەرعین‪.‬‬ ‫بە پێی ئەو بیرۆكە خومەێنی قەت‬ ‫حازر نەدەبوو دەسەاڵتی (ولی فقیە)‬ ‫واتە دەسەاڵتی خۆی دابەش بكاو لە‬ ‫حاڵێكدا گەلی كورد داوای خودموختاری‬ ‫دەكردو دەیەویست لە چوارچێوەی‬ ‫كوردستاندا خۆی ئیدارەی مەڵبەندی‬ ‫خۆی بەدەستەوە بگرێ‪ ،‬كە ئەوەبەو‬ ‫مانایە بوو كە بەشێك لە دەسەاڵتی‬ ‫«ولی فە‌قیە» واتە خومەینی بدرێ‬ ‫بە كەسانی دیكە‪ ،‬ئەویش كەسانێك‬ ‫كە باسی دیموكڕاسی و سكیوالریزمیان‬ ‫دەكرد‪ .‬كیشەیەكیتر ئەوە بوو كە لە‬ ‫كوردستان دا دیموكڕاسیی سیاسی بە‬ ‫شێوازیكی بەرین رەچاو كرابوو وئازادیە‬ ‫سیاسی و تاكەكەسییەكان رێزیان لێ‬ ‫دەگیرا و خومەینی لەوە دەترسا ئەو‬ ‫دیموكڕاسییە بگاتە ناوچەكانی دیكەی‬ ‫ئیران و ئەوەش بە پێچەوانەی بیرۆكەی‬ ‫والیەتی فەقیە بوو و بۆ خومەینی‬

‫ئەندێشە‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬

‫ناوچەکە‪ ،‬کۆماری ئیسالمی‪ ،‬کورد‬ ‫پەرویز رەحیمزادە‬ ‫عێراقی پێش رووخانی سەدام حسەین‌و كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران دوو دوژمنی سوێندخواردووی‬ ‫یەكتر بوون كە لە پرۆسەی تێكهەڵچوونی‬ ‫چەند ساڵەی نێوانیان بە شێوەی بەردەوام لە‬ ‫هەوڵدابوون بۆ لەناوبردنی یەكترو هەوڵەکانیان‬ ‫بێ ئاكام مایەوە‪ ،‬تا ئەوەی گۆڕانكاریەكانی‬ ‫پاش رووداوی ‪11‬ی سێپتامبر بە جۆرێك‬ ‫نەخشەی سیاسی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گۆڕی‬ ‫كە النیكەم تا پێش تێوەگالنی سووریە لە‬ ‫شەڕی ناوخۆیی‌و هاوكات پەیدابوونی داعش‪،‬‬ ‫بۆ ئێران وەك دەسكەوتێك دەبینرا‪.‬‬ ‫بەاڵم پاش ئەوەی سووریە لە ئەنجامی‬ ‫راپەڕینی جەماوەریی كۆمەڵێك لە واڵتانی‬ ‫عەرەبی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‌و باكووری‬ ‫ئەفریقا كە لە توونسەوە سەری‌هەڵدا‪،‬‬ ‫تێوەگال‌و شەڕی ناوخۆیی بەرۆكی ئەویشی‬ ‫گرت‪ ،‬كۆماری ئیسالمی ئێرانی وەخەبەر‬ ‫هێناو رای‌چڵەکاند كە لێكدانەوەكانی لە‬ ‫بابەت راپەڕینەكانی عەرەب بە ئاراستەی‬ ‫بەرژەوەندیەكانیاندا ناڕوات‪ .‬ئەوكاتەی‬ ‫خامنەیی لە تریبوونی نوێژی هەینیەوە‬ ‫باسی لەوە كرد کە ئەوەی لە واڵتانی‬ ‫عەرەبی روویدا سەردەمی وەخەبەرهاتنی‬ ‫ئیسالمیە‪ ،‬كۆمەڵێك لە چاودێرانی تووشی‬ ‫تێڕامان‌و هەندێك لە چاالكانی سیاسیشی‬ ‫تووشی دڵساردی كرد‪ .‬چونكە بە تایبەت‬ ‫تا ئەوكاتەی هێزە چەكدارەكانی ئەمریكا لە‬ ‫عێراق چوونە دەرەوە‪ ،‬سیاسەتی كۆماری‬ ‫ئیسالمی لە عێراق‌و ناوچەكە بڕەوی بوو‬ ‫وە رۆیشتنە دەرەوەی ئەو هێزانەشی بە‬ ‫دەسكەوتێك بۆ خۆی دەزانی‪ .‬بەاڵم چوونە‬ ‫دەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق هاوكات‬ ‫بوو لەگەڵ راپەڕینە عەرەبیەكان‌و ئەمەش الی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئەو خەونەی پێكهێنا كە (‬ ‫زێڕ هاتووەتە سەر خەزێنە ) واتە دونیا بە‬

‫دڵخوازی ئەوان دەڕواتە پێش‪.‬‬ ‫هەروەك ئاماژەمان پێدا تێوەگالنی سووریە‬ ‫لە شەڕی ناوخۆیی هێور هێور كۆماری‬ ‫ئیسالمی لە خەو راچڵەكاند‌و وایكرد كە بۆ‬ ‫سەقامگیركردنی دەسەاڵتی بەشار ئەسەد‬ ‫بكەوێتە یارمەتیدانی ئەو رژێمە هەم لە بواری‬ ‫یارمەتی نیزامی‌و ناردنی چەك‌و چۆڵ‌و هێز‪،‬‬ ‫هەم بەرگریكردن لە دەسەاڵتی سووریە لە‬ ‫رێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان‌و بە گشتی‬ ‫لە دیپلۆماسی روو لە دەرەوە‪ .‬راستیەكەی‬ ‫ئەو دەسەاڵت‌و گۆڕانكاریانەی لە هەندێك‬ ‫لە واڵتانی راپەڕیوی عەرەب لەوانە میسر‬ ‫هاتە ئاراوە‌و سەقامگیر بوون‌و ئیسالمیەكان‬ ‫لە بەرانبەر هێزە سیكۆالرەكان ناچار بە‬ ‫پاشەكشە كران بە تەواوی كۆماری ئیسالمی‬ ‫تەزاند‪ .‬هەموو ئەو هەوڵ‌و دەستێوەردانانەی‬ ‫ئێران نەك نەیتوانی كارساز بێت بەڵكوو ئەو‬ ‫خەونەشی رەوییەوە كە دەسەاڵتێكی شیعە‬ ‫لە عێراق زامن‌و پارێزەری بەرژەوەندییەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمیە لەو واڵتانە‪.‬‬ ‫ئەو ئا‌ڵوگۆڕانەی لە ماوەی النیكەم یەك دوو‬ ‫ساڵی رابردوو بەسەر ناوچەی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستدا هاتووە‪ ،‬لە راستیدا هاوشێوەی‬ ‫ئەو گۆڕانكارییانە نییە كە كۆماری ئیسالمی‬ ‫خوێندنەوەی بۆ كردبوو وە لەو پێناوەشدا‬ ‫بە سەدان پیالن‌و بووجەی گەورەی بۆ‬ ‫تەرخانكردبوو‪ ،‬چونكە ئەوەی ئێستا دەبینرێت‬ ‫رەوتی گۆڕانەكان لە دژی كۆماری ئیسالمی‌و‬ ‫بەرژەوەندییەكانی لە ناوچەكە دەجووڵێتەوە‪.‬‬ ‫بە تایبەت گۆڕانكاریەكانی یەك دوو مانگی‬ ‫رابردووی پاش سەرهەڵدانی هێزێكی‬ ‫كۆنەپارێزی سوننە لە ناوچەكە بە ناوی‬ ‫دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق‌و شام ناسراو‬ ‫بە ( داعش ) كە لە ئەنجامی ملمالنێیان‬ ‫لەگەڵ دەوڵەتانی شیعە لە عێراق‌و سووریە‌و‬ ‫كۆنتڕۆڵكردنی بەشێكی گرینگی شارەكانی‬ ‫سووریە‌و عێراق‪ ،‬هاوكات لەگەڵ ئەوەی‬ ‫نەخشەی سیاسی ئەم ناوچەی النیكەم تا ئەم‬

‫ت بەرەو کوێ‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس ‌‬ ‫محەمەد حەکیمی‬ ‫ئایا دەسەاڵتداران نەخشەی جیهان بۆ جارێکی‬ ‫دیکە دادەڕێژنەوە یان جیهان دەسەاڵتداران‬ ‫ناچار دەکات بۆ جارێکی دیکە نەخشەی‬ ‫جیهان لە سەرەتاوە دابڕێژنەوە‪.‬‬ ‫لە ڕاستیدا ئەمڕۆکە جیهان تووشی کێشەو‬ ‫ئاڵۆزییەکی زۆر بووە بە تایبەت لە ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست‪ ،‬خەڵکی ئەم ناوچە بە تایبەت‬ ‫ئەو نەتەوانەی کە تا ئێستا دەوڵەتیان نییە‪،‬‬ ‫داوای مافی چارەی خۆنووسینو جیابوونەوە‬ ‫لە واڵتانی دیکە دەکەن‪ .‬ئەگەر بە وردی چاو‬ ‫لە نەخشەی مۆنۆگرافیی ئەم ناوچانە بکەین‬ ‫دەبینین کە کۆمەڵێک نەتەوە لەم ناوچەدا بە‬ ‫زۆر پێکەوە لکێندراون؛ بە تایبەت «کورد‪،‬‬ ‫ئیسرایل‪ ،‬عەرەب‌و تورک»‌و‪ ...‬ئەمەش بۆتە‬ ‫هۆی ئەوەی کە ئەم ناوچە هەرگیز ڕووی‬ ‫ئاسایش بە خۆیەوە نەبینێت‪.‬‬ ‫هەر ئێستا لە ئیسرایل‌و فەلەستین شەڕێکی‬ ‫خوێناوی لە ئارادایەو زیاتر لە ‪ 1000‬کەس‬ ‫کوژراون‪ ،‬لە عێراق هێزی توندڕەوی ئایینی‬ ‫«داعش» دەستی گرتووە بە سەر بەشێکی‬ ‫بەرچاو لە خاکی عێراق‌و لە کوردستان‬ ‫خەڵک داوای دەوڵەتی کوردی‌و مافی چارەی‬ ‫خۆنووسین‌و دامەزراندنی حکوومەتی کوردی‬ ‫دەکەن‪ .‬لە سووریە زیاتر لە ‪170‬هەزار کەس‬ ‫کوژراون‌و دەسەاڵتی بەشار ئەسەد بە هۆی‬ ‫کێشە نێونەتەوەیەکانەوە‪ ،‬یان باشترە بڵێم‬ ‫بە هۆی پشتیوانی ماڵی‌و لۆجێستیکی ڕژێمی‬ ‫ئیسالمی ئێران‪ ،‬رووسیاو چین لە دەسەاڵت‬ ‫ماوەتەوەو دڕێژە بە کوشتن‌و سەرکوتکردنی‬ ‫خەڵکی ئەو واڵتە دەدات‌و ئەمە لە حاڵێکدایە‬ ‫کە کۆمەڵگای نێونەتەوەیی دەیتوانی بەر بەو‬ ‫هەموو کوشتارە لەو واڵتە بگرێت‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫هۆی بەرژەوەندیی تایبەتەوە خۆیان لەوە‬ ‫بوارد‪.‬‬ ‫هاتنی داعش بۆ عێراق‌و دەست بەسەرداگرتنی‬ ‫بەشێکی بەرچاو لە خاکی عێراق لەالیەن‬ ‫ئەو هێزەوە بە هۆی سیاسەتی هەڵەی‬ ‫مالکی‌و ناکارامەیی دەوڵەتەکەیە‌وە هەروەها‬ ‫سیاسەتی هەاڵواردنی ئایینی بە قازانجی‬ ‫شیعەکان شتێکی چاوەڕوانکراو بوو‪ .‬ئەگەر‬ ‫داعشیش نەبوایە سوننەکان بە ناوێکی‬ ‫دیکەو بە شێوەیەکی دیکە دەستیان دەدایە‬ ‫نافەرمانی‌و ئەم شەڕە هەر پێش دەهات‌و بە‬ ‫هیچ شێوە بەری پێ نەدەگیرا‪ ،‬چونکە ڕژێمی‬ ‫ئیسالمیی ئێران دەستی خستووەتە ناو ژیان‌و‬ ‫حاڵی خەڵکی ئەم واڵتەو بە هەموو شێوەیەک‬

‫دەست لە کاروباری ئەو واڵتە وەردەدات‪،.‬‬ ‫بەاڵم گرنگ ئەوە بوو کە هێزی پڕ چەکی‬ ‫دەوڵەتەکەی مالکی زۆر کەم‪ ،‬ئەگینا هەر‬ ‫نەیتوانی بەرگەی ئەو شەڕە بگرێت‌و زۆر زوو‬ ‫هەموو چەکەکانیان گوڕییەوە بە دشداشەو‬ ‫بەرەو شوێنە ئەمنەکانی عێراق هەاڵتن‪.‬‬ ‫ئەوەی دیارە ئەم شەڕە خەریکە هەموو عێراق‬ ‫دەگرێتەوەو دیاریکردنی سەرۆک کۆمارێک کە‬ ‫«کوردە» یان سەرۆک وەزیران کە شیعەیە‬ ‫هیچ شتێک لە دۆخەکە ناگۆڕێت‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫تەنها یارمەتی ئەم دۆخە دەدات کە زیاتر‬ ‫ئاڵۆز بێت‪ .‬شەڕی نێوان سوننە‌و شیعە لە‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪ ،‬شەڕی بەرژەوەندییە‬ ‫ناوچەییەکان‌و بگرە نێودەوڵەتییەکانیشە‪.‬‬ ‫هاتنی هێزی داعش تەنها لە چوارچێوەی‬ ‫عێراق نییەو ئەم هێزە کە هاتووەتە ناوچەکە‪،‬‬ ‫بە دڵنیاییەوە یەخەی ئەو کەسانەش‬ ‫دەگرێت کە دروستیان کردووەو شەڕێکە بۆ‬ ‫کۆتایی‌هێنان بە قۆناغێک لە ژیانی سیاسی‬ ‫ناوچەکە‪.‬‬ ‫لەم ناوەدا کۆماری ئیسالمی خەریکە بە‬ ‫تاک دەمێنێتەوەو ئەوەی ئەمڕۆ لە ناوچەی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست ڕوو دەدات‪ ،‬تەنهاو‬ ‫تەنها بۆ تاک‌هێشتنەوەو پەراوێز خستنی‬ ‫کۆماری ئیسالمییە‪ ،‬هەر ئێستا زۆربەی‬ ‫هاوپەیمانەکانی کۆماری ئیسالمی تووشی‬ ‫شەڕو لێکترازان بوون‪ ،‬لە عێراق‪ ،‬لە سووریاو‬ ‫لە فەلەستین‪ ،‬هەموو ئەم ناوچانە کە‬ ‫سااڵنێکە ڕژێمی ئیسالمی خەریکە لەسەریان‬ ‫کار دەکات بۆ ئەوەی بتوانێت هیاللی شیعە‬ ‫دروست بکات‌و هەزینەیەکی زۆریان بۆ ئەم‬ ‫مەبەستە تەرخان کردووە‪ ،‬هەمووی بە‬ ‫شەوێک هەرەسی هێناو ئەو هەموو پارەی‬ ‫خەڵکی ئێران کە بۆ گرووپە تیرۆریستیەکان‬ ‫هەزینە کرابوو‪ ،‬بە فێڕۆ چوون‌و سیاسەتەکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە ناوچەکە زۆرو کەم‬ ‫خەریکی فەشەل هێنانن‌و رۆژ لە دوای رۆژ‬ ‫زیاتر بە تاک دەمێنێتەوە‪ ،‬هەر بۆیە ناچار‬ ‫بووە کە لەسەر مێزی وتووێژی گرووپی پێنج‬ ‫زێدە یەک دابنیشێت‌و جامی ژاری شکست‌و‬ ‫بادان لە پرۆژە ناوەکییەکەی بخواتەوە‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی هەستی بەو مەترسیانە‬ ‫کردووەو دەزانێت کە لە ئێرانێکی چەن‬ ‫نەتەوەییداو لە ئەگەری ڕوودانی هەر‬ ‫شتێک‪ ،‬رژێم هێزی بەرگری کردنی نییەو‬ ‫دێر یا زوو رژێم‌و دامودەزگا پڵۆسێنەرو‬ ‫سەرکوت‌کەرەکانی لە ئاست خواستی گشتیی‌و‬ ‫مافی رەوای چارەی خۆ نووسینی نەتەوەکانی‬ ‫دانیشتووی ئێران هەرەس دەهێنن‪.‬‬

‫كاتە گۆڕیوە‪ ،‬خەوی لە چاوی كاربەدەستانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی تاراند كە لە رێگەی‬ ‫دەسەاڵتی شیعە لە عێراق‌و سووریە پێگەی‬ ‫خۆی لە ناوچەكە بەهێزتر بكات‌و ئەوەی‬ ‫هیوایان لەسەر هەڵچنیبوو‪ ،‬واتە شەڕی خۆی‬ ‫لەگەڵ ئەمریكا لە دەرەوەی سنوورەكانی‬ ‫ئەنجام بدات وەكوو بڵقی سەرئاوی لێهات‪.‬‬ ‫مەبەست لەم ئاوڕدانەوە كورتە ئەوەیە‬ ‫كە بڵێین پێگەی كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫ناوچەكە‌و هاوسەنگیی هێز لە ئێستادا لە دژی‬ ‫بەرژوەندییەكانی ئەم رژێمە دەجووڵێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەوەی كۆماری ئیسالمی لە هاوكێشە‬ ‫سیاسیەكانی ناوچەكە پشتی پێ دەبەست‌و‬ ‫سێ واڵتی ئەفغانستان‌و عێراق‌و سووریەی بە‬ ‫قەاڵیەكی قایمی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫خۆی دەبینی‪ ،‬بە تایبەت سووریە‌و عێراق بۆ‬ ‫خۆیان لە نێو قەیرانێكی قووڵتر تێوەگالون‬ ‫كە دەربازبوون لێی ئەستەمە‪ .‬ئەو كۆماری‬ ‫ئیسالمیەی كە سەردەمانێك لە یەكالكردنەوەی‬ ‫كۆمەڵێك پرسی سیاسی لە باشووری‬ ‫كوردستان بڕیاردەر بوو‪ ،‬ئێستا گەیشتووەتە‬ ‫ئەو ئاستەی كە تەنانەت سەركونسوولەكەی‬ ‫لە باشووری كوردستان لەسەر هەڵوێستێكی‬ ‫نەشیاو بەرانبەر پرسێكی گرینگی سیاسی لە‬ ‫هەرێمی كوردستان لێپرسینەوەی لێدەكرێت‪.‬‬ ‫هەرچەندە لە ماوەی رابردوودا كۆماری‬ ‫ئیسالمی گوشاری خستووەتە سەر هەرێمی‬ ‫كوردستان كە لە الیەكەوە نابێ بە هیچ‬ ‫شێوەیەك باسی سەربەخۆیی بكات‌و‬ ‫هاوكات دەبێ لە پرۆسەی سیاسی لە‬ ‫عێراق نەكشێتەوە‌و بەشدار بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كۆمەڵگای سیاسی لە باشووری كوردستان‌و‬ ‫سەركردایەتییەكەی پێداگرانە‌و بوێرانە سوورن‬ ‫لەسەر ئەوەی مافی سەربەخۆیی‌و چارەی‬ ‫خۆنووسین مافی رەوایە‌و لێی ناكشێنەوە‌و‬ ‫هاوكات بەشداریكردنیشیان لە پرۆسەی‬ ‫سیاسی عێراق هەوڵێكە بۆ دەستەبەركردنی‬ ‫هەرچی زیاتری ماف بۆ هەرێمی كوردستان‪.‬‬

‫كەواتە ئەوەی لە هاوكێشە سیاسیەكانی ئەم‬ ‫ناوچە كە پەیوەندیی بە كۆماری ئیسالمیەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێمە شاهیدی الواز بوونی هەرچی‬ ‫زۆرترو تەریككەوتنەوەی سیاسەتەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمین لە ناوچەكە‌و هاوكات‬ ‫گەشەكردنی بزاڤی كوردیی كە لە ئێستادا‬ ‫یەكێك لە گەرم‌و گوڕترین بابەتە سیاسیەكانی‬ ‫ئەم ناوچەیە‪.‬‬ ‫ئێستا ئێمە لە چەندین رووبەر شاهیدی‬ ‫شكستی سیاسەتەكانی كۆماری ئیسالمین‪،‬‬ ‫هەم لە ناوچەكە بە هۆی گۆڕان لە نەخشەی‬ ‫سیاسی‌و هاوسەنگی هێزو پاشەكشەی لە‬ ‫بابەت پرسی ناوكی‌و سەردانەواندنی بۆ‬ ‫كۆمەڵگای جیهانی‌و هاوكات بەردەوامبوونی‬ ‫قەیرانەكانی ناوخۆ لە هەموو بوارەكانی‬ ‫ئابووری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‌و سیاسی‪ .‬بە هۆی‬ ‫گۆڕانكارییەکانی یەك دوو ساڵی رابردووی‬ ‫ناوچەکە‪ ،‬بزووتنەوەی كوردیی لە باكوور‌و‬ ‫رۆژئاوا‌و باشووری كوردستان توانیویەتی‬ ‫بەرەوپێشچوون بە خۆیانەوە ببینن‪ .‬باشووری‬ ‫كوردستان سەرەڕای ئەوەی هێشتا وەك‬ ‫كۆمەڵگایەكی تەواو بێ كێشە دەرنەكەوتووە‬ ‫بەاڵم رۆژ لەگەڵ رۆژ لە بواری ئابووری‌و‬ ‫سەقامگیریی سیاسی بەرەو ئاسۆیەكی روون‬ ‫هەنگاو دەنێت‪ .‬لە باكووری كوردستانی‬ ‫ژێر دەسەاڵتی توركیە بزووتنەوەی كوردیی‬ ‫چەندین قۆناغ چووەتە پێشەوە‪ ،‬ئەمە لە‬ ‫کاتێکدایە كە لە واڵتی توركیەو لە واڵتێک‬ ‫کە کاربەدەستانی رۆژانێک هەڕەشەی ئەوەیان‬ ‫دەكرد كە ئەگەر بێت‌و دەوڵەتی كوردیی لە‬ ‫سەر ئاسمانیش دروست بێت دەیڕووخێنین‪،‬‬ ‫كوردێك خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار‬ ‫كاندید دەكا‌و دەوڵەتیش گەیشتووەتە ئەو‬ ‫قەناعەتە كە بە بێ چارەسەری كێشەی كورد‪،‬‬ ‫واڵتەكەی رووی ئارامی بە خۆیەوە نابینێ‌و‬ ‫پێویستە ئەم کێشەو گرفتە چارەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫هاوكات رۆژئاوای كوردستان توانیویە لە‬ ‫هەلو مەرجە ناوخۆیی‌و دەرەكییەکان كەڵك‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫‪9‬‬

‫وەربگرێت‌و نەتەوەی کوردی دانیشتووی‬ ‫ئەو واڵتە كە دەیان ساڵە لەو واڵتە لە ژێر‬ ‫سەختترین هەاڵواردنەكاندا بوون‪ ،‬ئێستاکە‬ ‫توانیویانە بە دامەزراندنی ‪ 3‬كانتۆن هاوكات‬ ‫لەگەڵ بەربەرەكانێكانیان لەگەڵ یەكێك لە‬ ‫كۆنەپارێزترین هێزە ئیسالمیەكانی ناوچەكە‬ ‫بە ناوی داعش‪ ،‬لە هەوڵی پاراستنی ئەو‬ ‫دەسكەوتانەن كە بەدەستیان هێناوە‌و دەكرێ‬ ‫داهاتوویەكی گەشتر لە رابردوویان لەبەردەمدا‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی رەنگە زۆر كەس لە چاالكانی‬ ‫سیاسی‌و چاودێرانی ئەو بوارەی بە خۆیەوە‬ ‫سەرقاڵ كردبێت ئەوەیە كە بۆچی لە نێو‬ ‫ئەم گێژاوە سیاسیەی ناوچەكە كە كۆماری‬ ‫ئیسالمیش یەكێك لە زەرەرمەندەكانیەتی‪،‬‬ ‫بۆچی جووڵەیەكی ئەوتۆ لە ناوخۆی ئێران‬ ‫نابینرێت‌و بە تایبەت لە كاتێكدا كە كورد لە‬ ‫بەشەكانی دیكە چەندین قۆناغێك بەرەوپێش‬ ‫چووە‪ ،‬هۆی ئەو بێدەنگیەی باڵی بەسەر‬ ‫كوردستانی رۆژهەاڵت گرتووە چیە؟‬ ‫رەنگە بۆ ئەم بابەتە پێویست بێت كە‬ ‫لێكۆڵینەوەیەكی تایبەت ئەنجام بدرێت‌و‬ ‫هۆكارو فاكتەكانی بەردەم بزووتنەوەی‬ ‫كوردیی لەو بەشەی كوردستان بە وردی‬ ‫بدرێتە بەر باس‪ .‬بەاڵم ئەوەی‌كە روون‌و‬ ‫ئاشكرایە هەموو گەالنی نیشتەجێی ئێران‬ ‫پاش كۆتایی هاتنی دەسەاڵتی دیكتاتۆریی‬ ‫پاشایەتی‪ ،‬گیرۆدەی دەستی دەسەاڵتێكی‬ ‫ئایینی بوون كە لە هەموو مافەكانیان‬ ‫بێبەشكراون‌و لە راستیدا هێزی سەركوت‌و‬ ‫داپڵۆسینەری ئەو رژێمە بێڕەحمانە هێرش‬ ‫دەكاتە سەر هەرجۆرە بیروڕایەكی جیاواز‌و‬ ‫بە تایبەتی دەستبەسەراگرتنی ئابووریی‬ ‫ئەو واڵتە لە الیەن تاقمێكی دەسەاڵتدارەوە‬ ‫دەرەتانی هەناسەكێشانی لە كۆمەاڵنی خەڵك‬ ‫سەندووەتەوە‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪١٠‬‬

‫سروشتی كوردستان لە نێوان خۆڵەمێش‌و خوێدا‬ ‫فیروز مامۆیی‬ ‫سااڵنێكە بە شێوەی پیالن بۆداڕێراو‬ ‫سروشتی كوردستان لەمپەڕەوە بۆ ئەوپەڕ‪،‬‬ ‫لە سووتانی پیرەداربەڕوو و گەون‌و مێرگ‌و‬ ‫لەوەڕگە‌و لێرەوارەكانەوە بگرە تا وشك‬ ‫بوونی سەرچاوە ئاوییەكان‌و لەنێوچوونی‬ ‫بوونەوەرە دەگمەنە دەریاییەكان‌و پیس‬ ‫كردنی ژینگە‪ ،‬هەموویان بوونەتە قوربانیی‬ ‫پەالماری رق‌و قینی كۆماری ئیسالمی‌و‬ ‫بە بیری تەسك‌و زەینی رەشی خۆیان‬ ‫ئەیانهەوێ جگە لە مرۆڤەكان‪ ،‬ژیانی هەموو‬ ‫بوونەوەرو گیانلەبەرانی دیكەش بخەنە بەر‬ ‫مەترسی فەوتان‌و لەناوچوون‪.‬‬ ‫رژێمی ئیسالمی ئێران بە درێژایی تەمەنی‬ ‫نگریسی خۆی‪ ،‬وێڕای ئەوەی‌كە هەموو‬ ‫سووچێكی ژیانێكی ئازادانەی لە مرۆڤەكان‬ ‫زەوت كردووەو بە هەموو شێوازێك تەنگ‌و‬ ‫چەڵەمە لە سەر رێگای گەشەی ئازادییە‬ ‫مەدەنی‌و كۆمەاڵیەتییەكانی شارۆمەندان‬ ‫دادەنێت‪ ،‬بەاڵم بەوەشەوە نەوەستاوەو‬ ‫تەنانەت كەشی ئازاد ژیانیشی لە ژینگەو‬ ‫بوونەوەرو گیانلەبەرەكانی دیكەی پێكهێنەری‬ ‫سروشتیش بڕیوەو بەم كردەوە نامرۆیانەیە‬ ‫هەموو تۆیەكی ئینسانی‌و مەعنەوی لە ناخی‬ ‫خۆیدا وشك كردووەو ناحزترین رێگاكانی‬ ‫بۆ دژایەتی ژیان‌و مانەوەو بەردەوام بوون‌و‬ ‫درێژەدان بە حەسانەوەی ژینگەو سروشت‬ ‫گرتووەتە پێش‪.‬‬ ‫لەم سااڵنەی دواییدا بەشێكی بەرین لە‬ ‫جەنگەڵ‌و دارستانەكانی ئێران‌و لە سەرەوەی‬ ‫هەموویانەوە كوردستان بەرەوڕووی سووتان‌و‬ ‫لەنێوچوون بووەتەوە‪ .‬بەاڵم رژێم زۆر بە‬ ‫كەمتەرخەمیەوە لەم بابەتە دەڕوانێت‌و‬ ‫تەنانەت زۆرێك لە چاالكانی سەربەخۆی‬ ‫بواری ژینگە باس لەوە دەكەن كە خودی‬ ‫دەست‌وپەیوەندەكانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫دەستیان لە ئاگرتێبەردانی دارستانەكان‌و‬ ‫وشك كردنی چۆم‌و گۆلە ئاوو تااڵوەكاندا‬ ‫هەیەو هۆكارەكەشی زۆر جار دەگێڕنەوە بۆ‬ ‫ئەوەی‌كە ئەو كارە بەو مەبەستە ئەنجام‬ ‫دەدرێت كە زەخت‌و گوشاری زۆرتر بخاتە‬ ‫سەر خەڵك‌و هەمیشە تارمایی‌و سێبەری‬ ‫رەشی خۆی بۆ دژایەتی لەگەڵ ژیان بە‬ ‫هەموو رووبەرەكانیەوە رابگرێت‪.‬‬ ‫بۆ نموونە زۆربەی هەرە زۆری چاالكانی‬

‫سیاسی كوردستان لەسەر ئەو بڕوایەن‬ ‫كە سووتانی دارستان‌و لێرەوارەكان‌و‬ ‫هەوڵدان بە مەبەستی تێكدانی سروشتی‬ ‫ئەم ناوچەیە بە هۆی ترسی رژێمە‪ ،‬تا‬ ‫نەك‌وا هێزە رزگاریخوازەكانی بزووتنەوەی‬ ‫شۆڕشگێڕانەی كوردستان كاتێك كە جەولە‬ ‫دەكەن‌و دەڕۆنەوە ئامێزی جەماوەری‬ ‫خەڵكی كوردستان‪ ،‬جەنگەڵ‌و دارستانەكان‌و‬ ‫شاخ‌و چیا سەركەشەكان كە هەمیشە پشت‌و‬ ‫پەناو قەاڵی قایمی حەسانەوەو پشوودان‌و‬ ‫پەناگاو بڕبڕەی چاالكیی پێشمەرگانەیە‬ ‫بە لە ناوبردنیان پێش بەو چاالكیانە‬ ‫دەگرێت‌و لە هەمان كاتدا هێزە نەیارەكانی‬ ‫خۆی بە هۆكاری سەرەكیی تێكدانی‬ ‫ژینگە تاوانبار دەكات‪ .‬بەاڵم ئەم هەوڵە‬ ‫نەشیاوو پیالنە نەزۆكانەی رژێم هەردەم‬ ‫بۆ خەڵكی وەزاڵەهاتووی كوردستان‬ ‫ئاشكرایەو رژێم بەو چەشنە هەڵسوكەوتانە‬ ‫ناتوانێت خۆشەویستی پێشمەرگە لە الی‬ ‫خانەخوێیەكانی خۆیان‌و لە نێو دڵی گەلی‬ ‫كورددا بسڕێتەوەو هەمیشە خەڵك بە‬ ‫وریاییەوە لەو بابەتە دەڕوانن‌و ئەمەگناسانە‬ ‫لە هەڵسووڕانی هێزە رزگاریخوازەكانی‬ ‫دەڕوانن‌و باش دەزانن كە ئەم كارانەی‬ ‫رژێم بە چ مەبەستێك‌و لە كوێوە سەرچاوە‬ ‫دەگرێت‪.‬‬ ‫لە ماوەی یەك دەیەی رابردوودا بە هەزاران‬ ‫حاڵەت ئاگركەوتنەوە لە دارستانەكانی‬ ‫كوردستان روویانداوەو ئەمساڵیش وەكوو‬ ‫سااڵنی رابردوو زیاتر لە ‪ 200‬حاڵەت‬ ‫ئاگركەوتنەوە لە دارستان‌و شاخەكانی‬ ‫كوردستان روویانداوە‌و بە هەزاران هێكتار‬ ‫لە زەوی‌و زارو مووچەو مەزرای خەڵكی‬ ‫هەژارو زەحمەتكێش‌و ژینگەی سروشتی‬ ‫كوردستان بەو بۆنەوە لەناو چوون‪.‬‬ ‫هەروەها نەخۆشییەك كەوتووەتە نێو دار‬ ‫بەڕووەكانی زنجیرە چیاكانی زاگرۆس كە‬ ‫ژینگەی ‪ 11‬پارێزگای ئێران لە كوردستان‌و‬ ‫ناوچە لوڕنشین‌و بەختیارییەكان لەخۆ‬ ‫دەگرێت‌و هەواڵەكان لەو بارەوە بەو‬ ‫چەشنە دەدوێن كە لە نزیك بە ‪ 5‬میلیۆن‬ ‫هێكتار جەنگەڵ‌و دارستانی زاگرۆس كە‬ ‫چەندین جۆر دار لەوانە‪ :‬بەڕوو‪ ،‬گۆیژو‬ ‫هتد‪ ...‬لەخۆدەگرێت تا ئێستا نزیك بە‬ ‫یەك میلیۆن‌و ‪ 200‬هەزار هێكتاری وشك‌و‬ ‫لەناوچووە یان دوا هەناسەكانی ژیانیان لە‬ ‫سەرەمەرگ‌و فەوتاندا هەڵدەمژن‌و هەروەها‬

‫بە هەزاران هێكتار لە جەنگەڵەكانی‬ ‫باكووری ئێرانیش لە الیەن دامو دەزگاكانی‬ ‫خودی رژێمەوە بە بیانووی بەكارهێنانی‬ ‫پیشەیی بڕاونەتەوەو لەناو چوون‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەحاڵێكدایە كە كارناسانی بواری ژینگە‬ ‫باس لەوە دەكەن كە هەر دارێك دەتوانێ‬ ‫دیۆكسیدی ‪ 180‬مرۆڤ خاوێن بكاتەوەو‬ ‫بیكات بە ئۆكسیژێن‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە باس لەوە دەكرێ كە‬ ‫لەبەر ئەوەی‌كە رژێم نەیتوانیوە قەیرانی‬ ‫وشكبوون‌و لەناوچوونی گۆلی ورمێ‬ ‫چارەسەر بكات‪ 6 ،‬میلیۆن كەس لەو‬ ‫پارێزگایە ئاوارە دەبن‌و بە ناچار دەبێ‬ ‫ژیانی خۆیان بەجێبهێڵن و بەرەو ناوچەكانی‬ ‫دیكە كۆچ بكەن كە زۆربەی هەرە زۆری‬ ‫ئەم كەسانەش بریتین لە خەڵكی كرێكارو‬ ‫زەحمەتكێش‌و وەرزێڕی ناوچەكە‪.‬‬ ‫پارێزگاری ورمێ لەم دواییانەدا لە‬ ‫چاوپێكەوتن لەگەڵ كارمەندانی سەرچاوە‬ ‫سروشتییەكانی ئەو پارێزگایە‪ ،‬دانی بە‬ ‫وشكبوونی زیاتر لە ‪ 2‬لەسەر ‪3‬ی گۆڵی‬ ‫ورمێدا ناوەو رایگەیاندووە‪ :‬رەوتی گۆڵەكە‬ ‫بەرەو وشكبوونی یەكجارەكی دەچێت‌و‬ ‫لە ئاكامیدا ‪6‬ملیۆن هاواڵتی ناچار‬ ‫ئەبن زێدی خۆیان بەجێبێڵن‌و دەوترێ‬ ‫ئەو گۆڵە ئێستاكە بەتەواوەتی خوێ‬ ‫دایگرتووەو سیاسەتەكانی رژێمیش بۆ‬ ‫بووژانەوەی هیچ كاریگەریەكی نەبووەو‬ ‫لە هەمان‌كاتدا نەیتوانیوە وەاڵمدەری‬ ‫ناڕەزایەتی‌و خواست‌و داواكارییەكانی‬ ‫خەڵكی ناوچەكە بێت‌و لە الیەكی دیكەوە‬ ‫دەوترێ «ئارتمیا» كە تەنیا بوونەوەری‬ ‫زیندووی گۆلی ورمێ لە بنەماڵەی سەخت‬ ‫پێستەكانەو یەكێك لە دەگمەن‌و نایابترین‬ ‫بوونەوەرەكانی ئەو گۆلەیە‪ ،‬لەحاڵی‬ ‫لەنێوچووندایە‌و چەندەها جۆر بوونەوەری‬ ‫نایابی دەریایی دیكە لەوێ بەرەوڕووی‬ ‫لەناوچوون‌و فەوتان هاتوون‪.‬‬ ‫ئەم ناكارامەیی‌و كەمتەرخەمیەی رژێم‬ ‫لە ئاست ژینگەو سروشت لە سەرانسەر‬ ‫ئێران‌و بەتایبەت لە كوردستان بووەتە‬ ‫هۆکار بۆ ئەوەی‌كە ئێستاكە سروشتی‬ ‫كوردستان هەر لە ورمێ‌وە بگرە تا‬ ‫لوڕستان‌و چوارمەحاڵی بەختیاری لە نێو‬ ‫سوێریی خوێ‌و دووكەڵی رەشی ئاگرو‬ ‫كرمۆڵ بووندا بێت‌و هیچ هەوڵێكی كاریگەر‬ ‫بۆ چارەسەری ئەم قەیرانە بەدی ناكرێت‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫‪ 35‬ساڵ دوای‬ ‫فتوای‪...‬‬ ‫پاشماوە‬ ‫كە پێشمەرگە لە بەرەكانی شەڕدا‬ ‫سەركەوتنی گەورەیان تۆماركردبوو و بە‬ ‫ئاشكرا هێزەكانی ڕژیم تووشێ شكستی‬ ‫بەرچاو ببوون‪.‬‬ ‫سەرەتا ڕژیم ویستی لە دەرەوەی‬ ‫حیزبە سیاسییەكان بەواتای خۆیان‬ ‫لەگەڵ «نوێنەرانی خەڵك لە شارەكانی‬ ‫كوردستان» قسەبكەن‪ .‬خەڵكی‬ ‫شارەكان زۆر زوو ئاگاداریان كردنەوە كە‬ ‫تەنیا نوێنەری ئێمە ئەوانەن كە چوونەتە‬ ‫شاخ و ئەگەر خوازیاری گفتوگۆن‬ ‫ئەبێ لەگەڵ رێبەرانی سیاسی كورد‬ ‫قسەوباس بكەن‪ .‬دواتر رژیم هەوڵیدا‬ ‫تەنیا الیەنێك بەرجەستە بكاتەوە و‬ ‫زۆریان پێخۆش بوو هەر لەگەڵ حیزبی‬ ‫دیموكرات دابنیشن و بەتایبەت ئەو‬ ‫سەردەمە كە حیزبی توودەی ئێران‬ ‫وەكوو ڕاوێژكاری دەسەاڵتدارانی تاران‬ ‫ڕۆڵی دەگێڕا‪ ،‬هەموو توانای خۆی‬ ‫خستەگەڕ بۆ ئەوەی مامۆستا شێخ‬ ‫عێزەدین حوسەینی و كۆمەڵە لەدەرەوی‬ ‫گفتوگۆكاندا بمێننەوە‪ .‬دیارە ئەمەیش‬ ‫سەری نەگرت‪.‬‬ ‫لەوالیشەوە لە ناو هێزە سیاسییەكاندا‬ ‫جم‌وجۆڵێكی زۆر گەرم‌وگوڕ لەئارادا بوو‬ ‫بۆ پێكهێنانی ئورگانێك كە بتوانێت‬ ‫وەكوو نوێنەری ڕاستەقینەی خەڵكی‬ ‫كوردستان ئەم ئەركەبباتە پێش‪.‬‬ ‫سەرەنجام «دەستەی نوێنەرایەتی‬ ‫خەڵكی كورد» (بە فارسییەكەی‪:‬‬ ‫هیأت نمایندگی خلق كرد) دامەزرا‬ ‫كە مامۆستا شێخ عێزەدین سەرۆك‪،‬‬ ‫حیزبی دیموكرات و كۆمەڵە و ڕێكخراوی‬ ‫كوردستانی چریكی فیدایی ئەندام‬ ‫بوون و دوكتور قاسملوو گوتەبێژ بوو‪.‬‬ ‫هەر زۆر زوو دەركەوت كە مەبەستی‬ ‫سەرەكی ڕژیم لە گفتوگۆ‪ ،‬داپۆشینی‬ ‫شكستی هێزەكانیان لەبەرامبەر هێزی‬ ‫پێشمەرگەدایە و كڕینی كاتە بۆ ئەوەی‬ ‫خۆیان ئامادە بكەن بۆ شەڕی دواتر‪.‬‬ ‫هەر چەند ئەو كات بەتایبەت لەالیەن‬ ‫حیزبی توودە و هەروەها كەسانێك‬ ‫لەناو حیزبی دیموكرات‌دا دەگوترا‬ ‫كە كۆمەڵە گفتوگۆكان تێكدەدات‬ ‫و ئامادەی دانووستاندن و ئاشتی‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم ڕاستییەكانی مانگەكان و‬ ‫ساڵەكانی دواتر نیشانیاندا كە كۆماری‬ ‫ئیسالمی هەر لەسەرەتاوە مەبەستی‬ ‫بوو «دەستەی نوێنەرایەتی خەڵكی‬ ‫كورد» تێكبشكێنێت و خەریكی‬ ‫لێكدابڕانی ڕیزەكانی هێزەسیاسییەكانی‬ ‫كوردستان بوو‪ .‬بەداخەوە تا ڕادەیەكی‬ ‫زۆریش سەركەوتنی بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫بەتایبەت كە لەو سەردەمەدا لەناو‬ ‫خودی دەسەاڵتدارنی تاراندا كێشە و‬ ‫بەربەرەكانێ لە ئارادابوو؛ سەفارەتی‬ ‫ئەمریكا داگیركرابوو‪ ،‬بەنی‌سەدر كە‬ ‫سەروككۆمار بوو جێگای پێ‌لێژ كرابوو‬ ‫و ئێران لە ئاستی نێودەوڵەتیدا تەریك‬ ‫كەوتبووەوە‪.‬‬ ‫لەالیەكی تریشەوە ڕژیمێك كە لە‬ ‫تاران و لەدەرەوەی كوردستان‬ ‫خەریكی كوشت‌وبڕ و بەربەستكردنی‬ ‫بوو‪،‬‬ ‫ڕاپەڕین‬ ‫دەستكەوتەكانی‬ ‫نەیدەتوانی لەگەڵ كورد و نوێنەرانی‌دا‬ ‫بە ڕێكەوتنێك بگات كە دەبووە هەوێنی‬ ‫ئازادی و دیموكراسی و ئەمە لە‬ ‫جەوهەری ئەو ڕژیمەدا نەبوو‪.‬‬ ‫ئەمیر حەسەنپوور‪ :‬پێم وایە هێرشی‬ ‫رژیم لە نەورۆزدا بۆ زۆر كەسی روون‬ ‫كردبۆوە كە ئەو رژیمە لە دەرفەتێكی‬ ‫دیدا هێرش دەهێنێ و كردەوەی لە جێی‬ ‫دیش‌ لە ئێراندا پێشانی دەدا كە زۆر بێ‬ ‫بەزەییە‪ .‬شكستی دانوستانی «هیئەتی‬ ‫نوێنەرایەتی گەلی كورد» لە بەر ئەوەی‬ ‫نەبوو كە دووبەرەكی و چەند بەرەكی‬ ‫لە نێو نوینەرانی هەیئەتدا هەبوو‪ .‬دیارە‬ ‫ئەو كات روون بوو كە ناكۆكی زۆر لە‬

‫هەیئەت دا هەیە‪،‬بەاڵم ئەگەر ناكۆكیش‬ ‫نەبا‪ ،‬دیار بوو ئێستە روونتریشە كە‬ ‫هۆی سەرەكی شكستی ئەو وتووێژە‬ ‫ئەوە بوو كە دەوڵەتی تیۆكراسی لە‬ ‫تاران و جێی دی‪ ،‬لە نێو خۆیدا و لە‬ ‫دژی هێزی دیدا‪ ،‬تووشی گیروگرفتێكی‬ ‫یەكجار زۆر بوو و نەیدەتوانی چیدی‬ ‫لە كوردستان بەشەڕبێ و دەیەویست‬ ‫پشووێك بداتەوە‪،‬و دیشان هێرش‬ ‫بەرێتە سەر كوردستان‪ .‬رژیم دژی هەر‬ ‫بەرنامەیێكی خودموختاری بوو‪ :‬ئەو‬ ‫رژیمە وەك ریژیمی پەهلەوی نیزامێكی‬ ‫سیاسی ناوەندی دەوێ كە رێگا نادا‬ ‫بە هیچ رادەیێك لە دەسەاڵتی گەالنی‬ ‫زوڵملێكراو و چینە زەحمەتكێشەكان‪.‬‬ ‫دوای ‪ 35‬سااڵن هێشتا مادەی ‪15‬ی‬ ‫قانوونی ئەساسی خۆی (كە دەڵێ‬ ‫ئەدەبیاتی زمانە قەومی و محەلییەكان‬ ‫دەكرێ لە مەدرەسەكان بخوێندرێ)‬ ‫دابین نەكردووە‪ ،‬و د‪ .‬قاسملووی لە‬ ‫كاتی دەنوستاندا ترۆركرد‪.‬‬ ‫جەمیلە رەحیمی‪ :‬دووای تیپەر بوونی‬ ‫چەند مانگێك لەو هێرشە و بەرگریی‬ ‫بێ وێنەی خەڵكی كوردستان لە شار‬ ‫و لە شاخ دژ بەو سەركوت و كوشت‬ ‫و كوشتارە‪ ،‬كۆماری ئیسالمی كە قەت‬ ‫پێش بینیی نەدەكرد شكستی هێنا‬ ‫و كەوتە پیالن گێڕان و ڕێگە چارە‬ ‫دۆزینەوە بۆ دەرباز بوون لەو شكستەی‬ ‫خۆی‪ .‬ئەوە بوو كە پێشنیاری‬ ‫دانووستانی بە حیزب و الیەنە‬ ‫كوردیەكان كرد‪ .‬هەئئەتی نۆێنەرایەتی‬ ‫گەلی كورد بە بەشداری هەموو حیزب‬ ‫و كەسایەتیە سەرەكیەكانی بەشدار‬ ‫لە بزووتنەوەی موقاومەتی كوردستان‬ ‫پێك هات و دانیشتن و موزاكەرە‬ ‫دەستی پێكرد‪ .‬داخوازیەكەنی خەڵكی‬ ‫كورد كە داخوازیگەلێكی زۆر ڕەوا بوو‬ ‫لە سەر مافی ئینسانی و سەرەتایی‬ ‫هەر نەتەوەیەك‪ ،‬لە الیەن هەیئەتی‬ ‫نۆێنەرانی خەڵكی كوردەوە دیاری كرا‬ ‫و بوو بە جێی موناقیشە و دیالۆگ و‬ ‫لە نەهایەت دا شكستی هێنا‪ .‬بەاڵم هەر‬ ‫وەكوو ئەو كاتیش بۆ زۆر كەس ڕوون‬ ‫بوو‪ ،‬ئەو دانووستانە سەری نەگرت و‬ ‫سەرانی ڕژیم لە ماهیەت و فكریان دا‬ ‫نەبوو و نیەكە چكۆلەترین مافێك بۆ‬ ‫كەسێك بسەلمێنن‪ .‬هەموو ئەو نەحشە‬ ‫و تاكتیكانە بۆ كرینی كات و خۆ تەیار‬ ‫كردنەوەی دووبارە بوو بۆ هێرشی گەورە‬ ‫تر و زیاتر بۆ سەر كوردستان‪.‬‬ ‫‪ )٤‬ئێوە بە گشتی و پاش ‪ ٣٥‬ساڵ‬ ‫لە هێرشی رژیم بۆ سەر كوردستان‪،‬‬ ‫بزوتنەوەی ئازادیخۆازی كورد لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان لە چ ئاستێكدا‬ ‫دەبینن و چ ئاڵۆگۆرێكی بە خۆوە دیوە؟‬

‫وتووێژ‬ ‫لەو ‪ ٣٥‬ساڵە دا پێشكەوتنی بەر‬ ‫چاوی هەبووە كە ئینكار ناكرێ‪.‬‬ ‫خەلك زۆر زیاتر لە جاران خویندەوار‬ ‫بوون‪ ،‬سەرمایەداری بە هێز بووە بەاڵم‬ ‫مشەخۆر(گفیلی)‬ ‫سەرمایەدارییەكی‬ ‫‪،‬دەرەبەگایەتی ئیجگار زۆر كز‬ ‫بووە‪،‬شارەكان گەورە و ئاوەدانتر بوون‬ ‫‪،‬رێگەوبانی نێوان شارەكان و تەنانەت‬ ‫بۆ گوندەكان زۆر زباتر لە جارانە‪،‬كارەبا‬ ‫و تەلەفوون بۆ زۆربەی گوندەكان چووە‬ ‫‪،‬بەاڵم لە گەڵ ئەو هەمووپێشكەوتنانە‬ ‫بە باوەڕی من خەبات بۆ لە نێو بردنی‬ ‫چەوسانەوەی نەتەوایەتی و چینایەتی‬ ‫قەتیس ماوە‪ .‬ئەوەش چەند هۆی‬ ‫هەیە‪ .‬رژیم باری ئەمنیەتی و نیزامیی‬ ‫كوردستانی بە رادەیەك بەهێز كردوە كە‬ ‫لە هیج ناوچەیەكیتری ئێران نابینرێ‪،‬‬ ‫ئەو زوڵم و زۆرەی كە لەمیلەتی كورد‬ ‫دەكرێ لە هیچكام لە ناوچەكانیتری‬ ‫ئیران بەو رادیە نییە ‪،‬هەر ئەگەر‬ ‫سەیری رێژەی ئیعدامی و زیندانیە‬ ‫سیاسیەكان بكەین‪ ،‬ئەو بۆچوونەمان‬ ‫بۆدەسەلمێ‪ .‬هێزی پێشمەرگە كە‬ ‫هۆی دڵگەرمی خەڵك بووە بۆ خەبات‬ ‫كردن‪،‬بە هۆی هەلو مەرجی ناوچە‬ ‫وەكوو سااڵنی پێشوو حوزووری نیە‪،‬لە‬ ‫نێو حیزب و ریكخراوە سیاسییەكانی‬ ‫كوردستاندا جیابوونەوە و لێكترازن زۆر‬ ‫بووە و تەنانەت لە بەشەكانی دیكەی‬ ‫كوردستانیش ئەو ناكۆكی و تەفرەقە‬ ‫زۆر بەر چاوە ‪،‬ئەوەش بێ گومان‬ ‫كاریگەرێی لەسەر فیكر و بۆچوونی‬ ‫خەلك دا هەیە‪.‬هاتنی ئەمریكایەكان‬ ‫و هاوپەیمانەكانی بۆ ناوچە و دوای‬ ‫رووخانی رژیمی خوێنخۆری سەدام لە‬ ‫جێی ئەوە ئارامش و ئازادی راستەقینە‬ ‫بۆ خەلكی عیراق دابین بكا‪ ،‬جگە تا‬ ‫رادەیەك لە بەشە كوردستانیەكەی‪،‬‬ ‫ئاژاوە و پاشاگەردانیی لەگەڵ خۆی‬ ‫هێناوە‪،‬كە ئەوەش بە هۆی نزیكی دوو‬ ‫واڵت‪ ،‬خەڵك بە چاوی خۆیان دەیبینن‪.‬‬ ‫دیاردەیەك كە تازە لە كوردستاندا‬ ‫سەری هەڵداوە‪ ،‬ئەوەیە كە رژیم‬ ‫جگە لەوەی بە تەماحی پووڵ و پارە‬ ‫هێندیك گەنج و الو بۆ ریزەكانی جاش‬ ‫و بەسیج رادەكیشێ‪،‬بۆ ئەوەی خەڵكی‬ ‫كوردستان لە خەباتی نەتەوایەتی و‬ ‫چینایەتی دوور بخاتەوە چاوپۆشی‬ ‫دەكا لە پێكهاتنی دەستە و تاقمەكانی‬ ‫كۆنە پەرستی سەلەفی‪.‬جا هەموو ئەو‬ ‫شتانە بێگومان كاریگەی خۆیان هەیە‬ ‫‪.‬بەالم ئەوە هەر وا نامێنێتەوە‪ .‬لە‬ ‫داهاتوودا گۆڕانی بەسەردا دێ و خەڵك‬ ‫هاندەدرێن بۆ خەبات و بەربەرەكانێ بە‬ ‫دژی دیكتاتۆڕیی كۆماری ئیسالمی و‬ ‫جێگیر كردنی بە سیستمێكی دیموكرات‬ ‫و مەدەنی وسكیوالر كە ماڤی مڕۆڤ‬ ‫بە گشتی بپاریزێ وتێكۆشان بۆ بەدی‬ ‫هێنانی ماڤی رەوای نەتەوایەتیی گەالنی‬ ‫ناوچەكە بە تایبەت گەلی كورد و‬ ‫هەوڵدان بۆ بە دابین كردنی كۆمەلگایەك‬ ‫كە عەداڵەتی كۆمەاڵیەتیی راستەقینەی‬ ‫تێدا پاریزراو بێ و رێزدانان بۆ‬ ‫سەروەریی قانوون و یەكسانیی تەوای‬ ‫ژن و پیاو‪.‬‬ ‫لە دواییدا پیویستە ئاماژە بەوە بكەم‬ ‫كە گەلی كوردمان چ لە دەورەی رژیمی‬ ‫شایی و چ لە دەورەی كوماری ئیسالمیدا‬ ‫‪،‬لە بەرامبەر هیرشەكاندا خۆراگریی‬ ‫پیشان داوە و زەبری باشی لە هێزی‬ ‫دوژمن داوە و ئەوە ‪ ٣٥‬ساڵە كۆماری‬ ‫ئیسالمی نەیتوانیوە بزووتنەوەی‬ ‫كوردستان بە چۆكدا بێنێ‪.‬ئەمجارە كە‬ ‫هێزیكی كۆنەپەرستی دڕندەی دیكە بە‬ ‫ناوی داعش هیرشی بۆ سەر كوردستانی‬ ‫باشوور دەست پێ كردووە‪،‬هەر وەكوو‬ ‫رژیمە یەك لە دوا یەكەكانی عێراق بە‬ ‫تایبەت رژیمی سەدام كە نەیانتوانی‬ ‫گەلی كوردمان لە باشوور بە چۆكدا بینن‬ ‫‪.‬دڵنیام ئەمجارەشگەلەكەمان لەوبەشەی‬ ‫كوردستان بە خۆڕاگری و یەكگرتوویی‬ ‫ئەو هێرشەش تێك دەشكێنن‪.‬‬

‫ئەمیر حەسەنپوور‪ :‬باری سیاسی‬ ‫كوردستان و ئێران و ناوچە و‬ ‫نێونەتەوەیی زۆر گۆڕاوە‪ .‬زۆر بە‬ ‫كورتی‪،‬بارێكی باش نییە نەك لەبەر‬ ‫ئەوەی كە هێزی كۆنەپەرستی جۆراوجۆر‬ ‫و هێزە ئیمپریالیستییەكان خەریكی‬ ‫راورووت و كوشتار و وێرانكردنن و هێزی‬ ‫پێشكەوتنخواز و ئازادیخواز لە پاشەكشە‬ ‫دان‪ .‬ئەوە لە جێی خۆی‪ .‬بەاڵم بۆ وایە؟‬ ‫بۆ وای لێهاتووە؟ كێ بەرپرسە؟ حیزبە‬ ‫سیاسییە چەپەكان بۆ پاشەكشەیان‬ ‫كردووە؟ دوای بیست و سێ ساڵ‬ ‫حكوومەتی هەرێم بۆ باری سیاسی‬ ‫و ئابووری و دیپلۆماتی كوردستانی‬ ‫باشوور ئاوایە؟ ئەوە هەر گیروگرفتی‬ ‫كوردستان نییە‪ .‬بڕوانە میسر و لیبی‬ ‫و فلستین و باری نالەباری بزووتنەوەی‬ ‫ئەو واڵتانە چاو لێبكە‪ .‬ناوچە و تەواوی‬ ‫دنیا لە قەیرانێكی سیاسی و ئابووری‬ ‫دایە‪ .‬لەو قەیرانەدا ئیمكانی زۆر هەیە‬ ‫بۆ ئەوەی‌ هێزێكی پێشكەوتنخواز و‬ ‫شۆڕشگێڕ بتوانێ ڕچەشكێنی بكا و‬ ‫سەربكەوێ‪ .‬تا كاتێكی زوڵم و زۆر‬ ‫و چەوسانەوە هەبێ‪ ،‬خەڵك ئامادەی‬ ‫بەربەرەكانی و تێكۆشانن‪ ،‬بەاڵم بە بێ جەمیلە رەحیمی‪ :‬ئەو پرسیارە‬ ‫رابەریی لێهاتوو و شۆڕشگێر چیان پێ زۆر گرینگە و قسە و باسیش زۆر‬ ‫ناكرێ‪.‬‬ ‫هەڵدەگرێ‪ .‬من بە كورتی لە ڕووانگەی‬ ‫خۆمەوە ئیشارە بە چەند شت دەكەم‪.‬‬ ‫هاشم كەریمی‪ :‬رەورەوەی مێژووی ‪ ٣٥‬ساڵ ماوەیەكی كەم نیە‪ ،‬لەو ماوەدا‬ ‫پێشكەوتنی مڕۆڤ هەمیشە سەربەرەو دنیا زۆر دەگۆڕدرێ‪ ،‬بە تایبەتی لە‬ ‫ژوور و سەركەوتنە ‪،‬با جاری واش هەبێ سەردەمی مۆدێرنیتەدا‪ .‬زۆر واڵت و‬ ‫نەكسەی تێدا پەیدا ببێ ‪.‬كوردستان زۆر سیستەم لەو ماوەدا لە ناو چوون‬

‫و یا ئاڵووگۆڕیان بەسەردا هات و‬ ‫ئێستاش هەر بەردەوامە‪ .‬بزووتنەوەی‬ ‫ڕزگاریخوازی لە ڕۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫بە داخەوە شاهیدی یەكێك لەعومر‬ ‫درێژترین داگیركەرانی سەردەمە‪.‬‬ ‫‪ ٣٥‬ساڵە ڕەشترین و زاڵمترین‬ ‫سیستەم حوكمی بە سەر دا دەكا‪ .‬بە‬ ‫زیرەكانەترین و بە ئارامترین میتۆد و‬ ‫شێوە‪ ،‬بە ئاشكرا و بە نهێنی زیندانی‬ ‫دەكا‪،‬شكەنجە و ئێعدامی دەكا‪ ،‬بێكار‬ ‫و برسی و موعتاد و ئەنفالی نادیاری‬ ‫دەكا‪ .‬لە الیەكی تریشەوە بزووتنەوەی‬ ‫چەكداری بە جۆرێك شكستی هێنا و‬ ‫باروودۆخی جۆگرافیایی و سیاسی‪،‬‬ ‫حزوور و پێوەندی حیزبەكانی ڕۆژهەاڵتی‬ ‫لەگەڵ خەڵك و واڵتەكە پچڕاند و دووری‬ ‫خستنەوە‪.‬ئەوانە هەموو فاكتۆرگەلێكی‬ ‫مەنفی بۆ بزووتنەوەی رزگاریخوازی بوو‪.‬‬ ‫لەو ‪ ٣٥‬ساڵەدا سیاسەتی دوژمنكارانەی‬ ‫كۆماری ئیسالمی بە ئیسالحخواز و‬ ‫غەیرە ئیسالحخوازیەوە بە نیسبەت‬ ‫خەڵكی كوردەوە نە گۆڕاوە و نە‬ ‫فەرقێكی كردووە‪ .‬گرتن و ئازار و ئێعدام‬ ‫و كوشتن و بێ مافی و‪ .....‬هەمیشە‬ ‫بەردەوام بووە و كەمی نەكردووە‪ .‬لە‬ ‫الیەكی تریشەوە خەبات و دژایەتی و‬ ‫بێ متمانەیی خەڵكی كورد بە دژی ڕژیم‬ ‫هەر بەردەوام بووە و بزووتنەوەی كورد‬ ‫سەرەڕای بەرز و نزمی و سەختیەكانی‬ ‫هەر بەردەوامە‪ .‬كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫لە بواری سیاسی و فەرهەنگی و ئەدەبی‬ ‫و هونەری و هتد ئێستاكە لە سەتحێكی‬ ‫زۆر لەسەرە‪ .‬ژنان لە بوواری فیمینیزم‬ ‫و مافەكانی ژنانەی خۆیان زۆر ئاگا و‬ ‫هۆشیارن و بە شێوەگەلی جۆراوجۆر‬ ‫خەباتی بۆ دەكەن‪ .‬چاالكیە مەدەنی‬ ‫و كۆمەاڵیەتیەكان و خۆ ڕێكخستن لە‬ ‫ئێن جی ئۆ كاندا زۆر باوە و خەڵكی‬ ‫بە عام بۆ مافی مرۆف و مافەكانی‬ ‫خۆیان خەبات دەكەن‪ .‬سەرەڕای‬ ‫سەركوتی بێ وێنە و خەتەری گیانی‬ ‫زۆر‪ ،‬لە ناڕەزایەتی دەربڕین و مانگرتنی‬ ‫گشتی دژ بە ئێعدامی ڕۆڵەكانیان سڵیان‬ ‫نەكردۆتەوە و ڕووحیەیان تێك نەشكاوە‪.‬‬ ‫ئەوە كە بە الی منەوە جێی داخە و‬ ‫زەربەی جیدیشی لەو بزووتنەوەیە داوە‬ ‫وەزعی نالەباری حیزبەكانی ڕۆژهەاڵتە‪.‬‬ ‫بە داخەوە تەبعید و دووركەوتنەوە و‬ ‫ئۆلگوبەرداری خراپ و زۆر هۆیتر بۆتە‬ ‫پەرەم پەرەم بوون و بە الڕێداچوونی‬ ‫زیاتریان و هەر الیەنێك دەستی بە‬ ‫كاڵوی خۆیەوە یا باشترە بڵێم بە‬ ‫كورسیەكەی خۆیەوە گرتووە و خۆی‬ ‫پێ بەرحەق تر و باشتر و ڕابەرترە‪.‬‬ ‫هەموویان بە عام بەرژەوەندی خۆیان‬ ‫خستۆتە بەر بەرژەوەندی گشتی خەڵك‬ ‫و بزووتنەوەی كوردستان‪ .‬ئەگەر چی‬ ‫هەموویان ئەساسیترین پرێنسیپ‬ ‫و دروشمیان دێموكراسیە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫واقێعدا نادێموكرات ترین كەس یا‬ ‫جەرەیانن‪ .‬هێشتا دیاردەی یەكتر قبوڵ‬ ‫كردن و دان بە یەك دانان كێشەی‬ ‫گەورەی بەشێكیانە!!! ئەو سیاسەتە‬ ‫پاوانخوازانەیە لە حیزبە كوردیەكاندا‬ ‫گەورەترین كێشەیە بۆ بەربەرەكانێ‬ ‫لەگەڵ دوژمنی هاوبەش‪ .‬ئەو وەزعە‬ ‫بۆتە هۆی ئەوە كە بزووتنەوەی كوردی‬ ‫ڕۆژهەاڵت نە لە باشووری كوردستان‬ ‫ئەو ڕێز و جێگە و پێگەی شیاوی خۆێ‬ ‫ببێ‪ ،‬نە لە ناوەوەی كوردستان هیوا و‬ ‫ئومێد و پاڵپشتی قورس و قایمی خەڵك‬ ‫بێ‪ ،‬نە ترس و نیگەرانیەكی ئەوتۆ بێ‬ ‫بۆ كۆماری ئیسالمی و نە دنیای دەرەوە‬ ‫وەكوو ئاڵترناتیوێكی قەوی و مەترەح لە‬ ‫ئاڵووگۆڕەكانی مەنتەقە دا حیسابێكی‬ ‫بۆ بكەن‪ .‬هیوادارم ئەو باروودۆخە‬ ‫ئاڵۆز و دژوارەی كە ئێستا داوێنی‬ ‫مەنتەقە و كوردستانی گرتووە ببێتە‬ ‫هۆی پێداچوونەوەیەكی جیاواز لە نێو‬ ‫ڕابەری حیزبەكان دا و هەوڵێكی جیدی‬ ‫بدەن بۆ یەكگرتوویی و هاوكاری و هتد‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان زۆر‬ ‫گەشە ناكا و بە مافەكانی ناگا ئەگەر‬ ‫وەك ئێستا بێ سەر و بێ ڕابەر بێ‪.‬‬ ‫ئەحمەد ئەسكەندەری‪ :‬ڕەوتی ئەم‬ ‫بزووتنەوەیە لەو سااڵنەدا مێژوویەكی‬ ‫پڕ لە هەڵس‌وكەوتی هەبووە‪ .‬ئەم‬ ‫بزووتنەوەیە لەبواری دامەزراندنی‬ ‫كۆمەڵگایەكی سێكوالر و دوور لە‬ ‫دەسەاڵت و توندڕەوی‪ ،‬بەڕێوەبردنی‬

‫كاروباری خەڵك لە ناو شارەكان و لە‬ ‫گوندەكان‪ ،‬ئازادییە مەدەنییەكان‪ ،‬مافی‬ ‫ژنان و مافی ئازادی ڕێكخستن و ئازادی‬ ‫دەربڕینی بیروڕا دەستكەوتگەلێكی بۆ‬ ‫گەلی كورد تۆمار كردووە كە سەرەڕای‬ ‫ئەو بارودۆخەی ئێستا لە كوردستانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت زاڵە‪،‬جێگای دەرس لێوەرگرتنە‬ ‫و هیچ مێژوونووسێكی بێالیەن و ڕاستگۆ‬ ‫ناتوانێت نەیانبینێت‪.‬‬ ‫لەالیەكی تریشەوە خودی دیاردەی‬ ‫چەك و داسەپاندنی خەباتی چەكداری‬ ‫بەسەر گەلی كورددا و میلیتاریزە‬ ‫بوونی كوردستان هەڵبەت كاریگەری‬ ‫زۆری لەسەر بارودۆخەكە هەبووە و‬ ‫مەودای ئەم دەستكەوتانەیان زۆر كەم‬ ‫كردووەتەوە یان هەر نەیانهێشتووەتەوە‪.‬‬ ‫كێشەی نێوان حیزبە سیاسییەكان و‬ ‫تێكهەڵچوونی چەكداری بەتایبەت شەڕی‬ ‫نێوان كۆمەڵە و دیموكرات – بەدەر لە‬ ‫لێكدانەوە بۆ هۆكارەكانی و چۆنییەتی‬ ‫دەستپێكردن و ڕۆڵی سەرەكی الیەنێك‬ ‫– بەگشتی كارتێكردنێكی زۆر نەرێنی‬ ‫هەبووە لەسەر هەموو بوارەكانی ژیانی‬ ‫سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی و فەرهەنگی‬ ‫كوردستان‪ .‬خەڵكی كوردستان كەوتنە‬ ‫بەر گوشارێكی ئێجگار زۆر و زەرە و‬ ‫زیانێكی زۆریان پێگەیشت و تەنانەت‬ ‫ناڕاستەوخۆ بە قازانجی قایم كردنی‬ ‫پێگەی هێزەداگیركەرەكانی ئێران‬ ‫بوو لە كوردستان‪ .‬هەربۆیە من‬ ‫پێموایە جێی خۆیەتی كە ڕێبەرانی‬ ‫حیزبی دیموكرات و كۆمەڵەیش لەهەر‬ ‫دەرفەتێكدا كە بۆیان بڕەخسێت بۆ‬ ‫ئەم شەڕە ناوخۆییەی ئەو چەند ساڵە‪،‬‬ ‫بەهەر بۆچوون و لێكدانەوەیەكەوە‬ ‫هەیانبێت‪ ،‬داوای لێبووردن بكەن لە‬ ‫خەڵكی كوردستان و لەو بارودۆخە زۆر‬ ‫ناهەموارەی كە لە ئاكامی ئەو شەڕەدا‬ ‫بەسەریاند سەپێندرا‪.‬‬ ‫كپ كردنی هەرچەشنە دەنگێكی‬ ‫ئازادیخوازانە‪ ،‬زیندان و سەركوتگەری‬ ‫دڕندانە و كەم وێنە‪ ،‬كوشتن و ئێعدامی‬ ‫تێكۆشەران و تەنانەت چاالكانی مەدەنی‬ ‫لەالیەن كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە‬ ‫ڕۆڵێكی زۆری هەبووە لەو بارودۆخەی‬ ‫كە ئێستا بە سەر كوردستانی ڕۆژهەاڵتدا‬ ‫زاڵە‪ .‬ئێعدامكردنی فەرزاد كەمانگەر‬ ‫و هاوڕێكانی و كاردانەوە ناوچەیی و‬ ‫نێودەوڵەتییەكانی ئەم وەحشیگەرییەی‬ ‫دەسەاڵتدارانی تاران بەرامبەر بە چاالكانی‬ ‫مەدەنی و ئازادیخوازان لە ناوخۆی‬ ‫كوردستان‪ ،‬نەبوونی ئۆپۆزیسیۆنێكی‬ ‫بەهێز لە ئێران‪ ،‬پەرتەوازەبوونی حیزب‬ ‫و ڕێكخراوە سیاسییەكانی ئێران‪،‬‬ ‫ڕووداوەكانی ناوچەكە بەتایبەت شەڕی‬ ‫ئێران و عێراق و دواتر ڕووخانی تالیبانی‬ ‫ئەفغانستان و ڕووخانی و رژیمی بەعس‬ ‫و ‪ . . .‬هەموو ئەمانە ڕاستەوخۆ یان‬ ‫ناڕاستەوخۆ كاریان كردووەتە سەر ئەو‬ ‫بارودۆخەی كە ئێستا لە ڕۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستاندا زاڵە‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەوەیش ڕووداوەكانی ‪٢٤‬‬ ‫ساڵی رابردوو لە باشووری كوردستان‬ ‫و هەروەها دۆخی باكوور و لەم‬ ‫دواییانەیشدا ڕۆژئاوای كوردستان كەم‬ ‫تا زۆر كاریگەریی خۆیان هەبووە‪.‬‬ ‫وەكوو ئارەزوویش دیارە خەڵكی‬ ‫كوردستان چاوەڕوانییان لە حیزب و‬ ‫ڕێكخراوەكانی كوردستان ئەوەیە كە‬ ‫كێشە و ملمالنێكانیان لەدەوری بەرنامە‬ ‫و سیاسەتەكانیان بەرامبەر بە كۆماری‬ ‫ئیسالمی و هەروەها لێكدانەوەیان‬ ‫سەبارەت بە دۆخی ناوخۆی كۆمەڵگای‬ ‫كوردستان و بۆچوونەكانیان سەبارەت‬ ‫بە سیاسەتی جیهان‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫نێونەتەوەیی‪ ،‬گەشە سیاسی و ئابووری‬ ‫و فەرهەنگییەكان ڕەنگبداتەوە‪ .‬بۆ ئەم‬ ‫كارەیش نەوەی گەنج و بیری تازە‬ ‫و ڕواڵەت و كەسایەتی گەشەكردوو‬ ‫لەم بوارانەدا پێویستە‪ .‬بەبێ هیچ‬ ‫بێبایەخكردنێكی ڕۆڵی ئەو كەسانەی كە‬ ‫هەموو ژیانی خۆیان لە خەباتی سیاسی‬ ‫لە چوارچێوەی ئەم یان ئەو ڕێكخراودا‬ ‫بردووەتە سەر‪ ،‬دەبێ بیسەلمێنین كە‬ ‫ئەگەر لە كاری سیاسی و رێكخستندا‬ ‫جیددی بین‪ ،‬ڕێبەرایەتی‌كردنی حیزب‬ ‫و ڕێكخراو گرێدراوی هیچ كەسێك‬ ‫نابێت بەڵكوو ئەوە ڕێباز و لێكدانەوە‬ ‫و داڕشتنی سیاسەتێكی ڕوونە كە‬ ‫لە ڕەوتی بەرەوپێش چوونی خۆیدا‬ ‫ڕێبەرانی خۆیشی دەدۆزێتەوە‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬

‫ئەدەب‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫ئەحمەد خانی‪ ،‬ئەستێرەی گەشی ئاسمانی ئەدەبی کوردی‬ ‫ئا‪ :‬بهروز مەلەکشا‬ ‫شاعیرو بیرمەندی گەورەو نەمری کورد‪،‬‬ ‫ئەحمەد کوڕی رۆستەم ناسراو بە خانی‪،‬‬ ‫لە گوندی خان لە نزیک شاری بایەزید‬ ‫سەر بە پارێزگای هەکاریی لە کوردستانی‬ ‫باکوور لە ساڵی ‪١٦٥٠‬ی زایینی چاوی بە‬ ‫ژین پشکووتووەو نازناوە شیعرییەکەشی‬ ‫بە هۆی شوێنی لەدایک بوونەکەیە‪.‬‬ ‫هەڵبەت رایەکی دیکەش هەیە کە گوایا‬ ‫ئەم نازناوەی لە هۆزی خانیان وەرگرتووە‬ ‫کە لە دەورو بەری ناوچەی بۆتان ژیاون‌و‬ ‫بنەماڵەی ئەم شاعیرە کە سەر بەم هۆزە‬ ‫بوون باریان کردۆتە شاری بایەزید‌و خانی‬ ‫لەوێ لەدایک بووە‪ .‬وەک لە سەرچاوەکان‌و‬ ‫دەقە ئەدەبیەکانی شاعیرەوە دەردەکەوێ‪،‬‬ ‫باب‌و باپیرانی لە رووی ئابوورییەوە ژیانیان‬ ‫ئاسان بووەو بە بەختەوەریی ژیاون‪.‬‬ ‫نیشانەکانی هەستی شاعیرانەو توانای‬ ‫ئەدەبی لە خانیدا هەر لە تاڤی منداڵی‌و‬ ‫مێرمنداڵییەوە دەرکەوتووە‪ ،‬بە شێوەیەک‬ ‫کە لە تەمەنی چواردە سااڵندا دەستی‬ ‫کردووە بە شیعر نووسین‌‌و بە خوڵقاندنی‬ ‫حەماسەی مەم‌و زین گەیشتە پۆپەی‬ ‫هونەری شیعر گوتن‌و ناوی خۆی بردە‬ ‫ریزی نەمرانەوە‪.‬‬ ‫ئەحمەدی خانی هەموو ژیانی تەرخان‬ ‫کردبوو بە خوێندەواری‌و باڵو کردنەوەی‬ ‫رۆشنبیری‌و هۆشیاری سیاسی لە کۆمەڵگای‬ ‫کوردەواریداو لەم پێناوەدا گەلێک بەرهەم‌و‬ ‫داهێنانی ئەدەبی‌و فەرهەنگی‌و رووناکبیری‬ ‫لە پاش خۆی بەجێهێشتووەو سەرەڕای‬ ‫شاکارە حەماسییەکەی مەم‌و زین کە‬ ‫شان ئەداتە شانی شاکارە ئەدەبیەکانی‬ ‫وەک رۆمیۆو ژوولیتی رۆژئاوایی‌و لەیلی‌و‬ ‫مەجنوونی عەرەبی‌و شیرین‌و فەرهادی‬ ‫ی کە بە وتەی خانی چیرۆکی‬ ‫فارس ‌‬ ‫ئازادی گەلی کوردە‪ ،‬فەرهەنگە وشەیەکی‬ ‫کوردی عەرەبی بە ناوی نەوبەهاری‬ ‫بچووکان‌و بە شێوەی شیعر بۆ مندااڵن‌و‬ ‫مێرمندااڵن داناوە‪ .‬خانی سەرەڕای ئەوەی‬ ‫کە شارەزایی تەواوی بووە لە زمانەکانی‬ ‫فارسی‌و عەرەبی‌و تورکی‪ ،‬بەاڵم بایەخێکی‬ ‫زۆری داوە بە زمانی کوردی‌و بەرهەمە‬ ‫فکری‪ ،‬فەلسەفی‪ ،‬ئەدەبی‌و ئایینیەکانی‬ ‫بە زمانی کوردی نووسیوەو تەنانەت داوا‬ ‫لە نووسەران‌و شاعیرانی گەلەکەی ئەکات‬ ‫کە رەسەنایەتی خۆیان لە بیر نەکەن‌و بە‬ ‫زمانی زگماگیان بنووسن‪ ،‬نە بە زمانەکانی‬ ‫دیکەو بەم جۆرە دەیەوێ بیسەلمێنێ کە‬ ‫کوردەکانیش لە بنیاتنانی شارستانیەت‌و‬ ‫مرۆڤایەتیدا بەشداربوون‌و بەم جۆرە‬

‫فرمێسکی خۆر‬

‫هەتاکوو لە شەڕەکانی نێوان تورک‌و فارسدا‬ ‫لە کوردەکان وەکوو قەڵغان‌و گورز کەڵک‬ ‫وەربگرن لە بەرانبەر هێرشەکانیان بۆ سەر‬ ‫یەکترو دوور خستنەوەی شەڕ لە خۆیان‌و‬ ‫شەڕی خۆیان بە کورد کردن‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫دەڵێ‪:‬‬ ‫کورد چۆن دەبێ دیل‌و چارەڕەش بن‬ ‫کەی راستە لە خۆشی دوورە بەش بن‬ ‫بۆ بەخشش‌و دڵ‪ ،‬بەناوو دەنگن‬ ‫شێرن لە هەرا‪ ،‬پڵنگی جەنگن‬ ‫دەست رژدی ئەمانە حاتەمێکە‬ ‫هەر گوردێ لەوانە رۆستەمێکە‬ ‫بۆ رۆم‌و عەجەم وەکوو دیوارن‬ ‫دەیەوێ هێزو توانا فکریەکانی گەلەکەی بەم هۆیەوە وا کزو هەژارن‬ ‫گۆپاڵی دەسی ئەوانە ئێمەین‬ ‫بنوێنێ‌‪ ،‬هەر بۆیە دەڵێ‪:‬‬ ‫بۆ تیری بەاڵ نیشانە ئێمەین‬ ‫خۆیان لە گەڕو هەرایە دوورن‬ ‫بێگانە نەڵێن کە کورد نەزانن‬ ‫کورد بەندو کلیلی سەر سنوورن‬ ‫بێ نووسەرو هۆنەرو زمانن‬ ‫یەک هێرشێ بۆ سەر ئیدی بێنێ‬ ‫پێمان نەڵێ وێژەوانی بیر ورد‬ ‫هەر کوردە دەبن شەاڵڵی خوێنێ‬ ‫دڵدارێ نەبوو لە نێو گەلی کورد‬ ‫ئازایی‌و بەخششێ بپرسی‬ ‫کوا ئێوە نە دڵتەڕن نە دڵبەر‬ ‫مەردایەتی‌و دڵ‌و نەترسی‬ ‫لەم رێگە نە رێڕەون نە رێبەر‬ ‫هەر بۆ کوڕی کوردسان هەیەو بەس‬ ‫کورد هێندە نە گێل‌و گێژو کاسن‬ ‫نەدراوە لەبەر ئەوان بەشی کەس‬ ‫داخم ئەوە بێکەسن کەساسن‬ ‫هێندەی کە بەجەرگ‌و دوورە ترسن‬ ‫ژیرو بە دڵن گەلێک دەزانن‬ ‫کەمتر لە بە یەک گەیین دەپرسن‬ ‫بێ خێوییە بێ سەرو زمانن‬ ‫کەس بۆ کەسێ نابێ چاو دەبەر بێ‬ ‫بۆ مەش کە هەبایە خێوو سەردار‬ ‫هەر کەس دەیەوێ زل‌و لە سەر بێ‬ ‫بەخشەندەو ژیرو زیت‌و وشیار‬ ‫لەم سەر رقییەو دەماری زلیان‬ ‫ژیری‌و هونەری بە دڵ کڕیبا‬ ‫بێگانە دەبن سواری ملیان‬ ‫ژەنگی لە دڵی هەژار سڕیبا‬ ‫هەر خۆیەتی زل کەوەو رەش‌و بۆر‬ ‫من ئێستە لە کۆڕی وێژەوانان‬ ‫هەر بۆیەیە بوونە هێزی خۆ خۆر‬ ‫ئااڵم دەشەکا لە ئاسمانان‬ ‫کوردیش کە ببایە یەک دڵ‌و دەست‬ ‫ئەحمەدی خانی لە نیوەی دووهەمی دەستیان دەکەوت ژیانی سەربەست‬ ‫سەدەی حەڤدەی زایینیدا ژیاوەو ئەم‬ ‫سەردەمە سەردەمی شەڕە خوێناوی‌و لە نێو بەرهەمە هونەرییەکانی خانیدا‪،‬‬ ‫ماڵ‌وێرانکەرەکانی نێوان ئیمپراتۆریەتی چەمک‌و ناوەرۆکە حەماسی‌و تراژێدیاکەی‬ ‫عوسمانی‌و فارسەو هەر لەم سەردەمەداو مەم‌و زین کە لە شاکارە ئەدەبیەکانی زمانی‬ ‫لە کاتێکدا کە رێبەران‌و سەرۆک هۆزەکانی کوردییەو لە گرنگترین‌و پڕ بایەخترین‬ ‫کورد لە پێناو بەرژەوەندیی داگیرکەرانی بەرهەمە شیعرییەکانی خانی‌یە‪ ،‬سەرنجی‬ ‫کوردستان‌و بە ئەنتریکی ئەوان تووشی زۆربەی توێژەرو رەخنەگرە کوردو غەیرە‬ ‫شەڕی ناوخۆیی هاتبوون‪ ،‬بە نووسینی کوردەکان‌و بە تایبەت زۆربەی رەخنەگرە‬ ‫کتێبێکی تراژێدیاو حەماسی‪ ،‬رێبەرانی خۆرئاواییەکانی بۆ الی خۆی راکێشاوەو‬ ‫کورد هان ئەدا بەرەو ئاشتی‌و تەبایی‌و ناوبانگێکی ناوچەیی‌و جیهانی بۆ خۆی‬ ‫یەکگرتوویی‌و بە توندی دووبەرەکایەتی‌و دەستەبەر کردووەو هەتاکوو ئێستا‬ ‫لێک‌دابڕان‌و شەڕی براکوژی ئیدانە وەرگێڕدراوەتە سەر چەندین زمانی زیندووی‬ ‫ئەکات‪ .‬خانی بە روونی تیشک ئەخاتە رۆژهەاڵتی‌و رۆژئاوایی‌و لەوانە زمانەکانی‬ ‫سەر ئامانجەکانی دوژمنانی گەلی کورد ئینگلیسی‪ ،‬فەرانسە‪ ،‬عەرەبی‪ ،‬تورکی‪،‬‬ ‫کە سەرەکیترین ئامانجیان داگیرکردنی ئەرمەنی‌و فارسی‪ .‬شاعیرو نووسەری‬ ‫کوردستانەو بە تااڵن بردنی کانگاو کانزاو مەزن‌و پایە بەرزی کورد مامۆستا هەژاری‬ ‫سامانە سروشتیەکانی ئەم واڵتەو کەڵک موکریانیش ئەم بەرهەمەی بە شێوەی‬ ‫وەرگرتن لە دۆخی ئیستراتژی گەلی کورد‪ ،‬شیعر لە زاراوەی بادینییەوە هێناوەتە سەر‬

‫په‌خشانه‌ شیعرێک‪ ،‬بۆ کاک فوئادی مسته‌فاسوڵتانی‬

‫شێوە زاری موکری‪.‬‬ ‫ئەگەرچی هێندێ کەس‌و لەوانە مامۆستا‬ ‫هێمن الیان وایە کە چیرۆکی مەم‌و زین‬ ‫بە سەدان ساڵ پێش خانی بە شێو ەی‬ ‫بەیتی فۆلکلۆر هەر هەبووەو ئەو تازەی‬ ‫کردووەتەوە‪ ،‬بەاڵم خانی بۆخۆی دەڵێ‬ ‫کە ئەم شاکارە ئەدەبییە بەرهەمی رەنج‌و‬ ‫ماندوویەتی خۆیەو پێش ئەو لەالیەن‬ ‫کەسەوە نەگوتراوەو ئەم خزنە پڕ گەوهەرو‬ ‫مرواریی‌‌و پایەدارە بەرهەمی دەریای بیرو‬ ‫هزریەو بە تان‌و پۆی بێ وێنەی ئاورێشم‬ ‫رستوویەو هۆنیویەتەوە‪ .‬هەر بۆیە دەڵێ‪:‬‬ ‫ئەم نامە کە خاوە یان لە باوە‬ ‫سەد رەنجی لە رێگەدا دراوە‬ ‫ساوایە‪ ،‬مناڵە‪ ،‬شیر نەمشتوو‬ ‫تازە بەرە‪ ،‬تازە پێگەیشتوو‬ ‫پێش من دەسی هیچ کەسی نەدیوە‬ ‫میوەی رەزی خۆمە نەمدزیوە‬ ‫ئەو میوەیە خۆشە یا نە تاڵە‬ ‫دڵبەندی منە‪ ،‬وەکوو مناڵە‬ ‫هیوامە بوێژی هاوزمانم‬ ‫تەوسان نەگرێتە رۆڵەکانم‬ ‫ئەو میوە کە وشکە‪ ،‬تفتە‪ ،‬تەڵخە‬ ‫خۆ کوردییە زۆر لەالم بە نرخە‬ ‫ئەو کۆرپە دەڵێی نە نازەنینە‬ ‫چۆن نەوبەرەمانە خوێن شیرینە‬ ‫میوەی منە‪ ،‬خۆشە‪ ،‬بۆی نەماوم‬ ‫کۆرپەی منە‪ ،‬بۆتە چاوی چاوم‬ ‫خشڵ‌و جل‌و یارو زێڕو زەمبەر‬ ‫نەمخواستووە‪ ،‬هی منن سەرو بەر‬ ‫ناوئاخن‌و پیت‌و تیپ بە جارێک‬ ‫ریزێکی‪ ،‬وشەیکی یان وتارێک‬ ‫هی خۆمە لە کەس نەهاتە چەنگم‬ ‫خۆم خاوەنی کەسم‌و خێوی رەنگم‬ ‫ئەم گفتی شیرین‌و بیری سەد جۆر‬ ‫پاکی کچە‪ ،‬تازە بووک‌و رووسوور‬ ‫خوایە مەدە دەستی پیاوی السار‬ ‫ئەو دڵبەری شۆخ‌و شەنگ‌و نازدار‬ ‫پاڕانەوەمە لە خوێندەواران‬ ‫بێهوودە نەکەومە لێوو زاران‬ ‫بۆ گاڵتە نەڵێن ئەم‌و ئەوی بوو‬ ‫با چاکی بکەن ئەگەر کەمی بوو‬ ‫چی پاکژو چاکە پەردە پۆشن‬ ‫هەر دڵ چەپەڵن کە گەڕ فرۆشن‬ ‫هیوام ئەوەیە لە مەردو ژیران‬ ‫بۆ گەپ نەبمە نیشانەی تیران‬ ‫کرمێکم‌و ئاورێشم لیکاوم‬ ‫خۆ ڕستم‌و خۆم لە خۆم رواوم‬

‫‪11‬‬

‫نەوەیەکی دیکە گێڕدرابێتەوەو بە چیرۆکی‬ ‫فۆلکلۆریش مابێتەوە‪ ،‬دیسانەوەش هیچ لە‬ ‫نرخی شاکارەکەی خانی کەم نابێتەوە‪،‬‬ ‫چونکە خانی بە ئیلهام وەرگرتن لە‬ ‫فۆلکلۆر واتە ئەدەبێک کە هی گەلەو لە‬ ‫ناخی ئەوانەوە هەڵقواڵوە‪ ،‬ئەم چیرۆکەی‬ ‫لە روانگەی فەلسەفەی سۆفیزمەوە‬ ‫دووبارە داڕشتووەتەوەو بە شێوەی نەزمی‬ ‫شاعیرانەی دەرهێناوەو لەم سۆنگەوە‬ ‫هەوڵی داوە کە خزمەتی نەتەوەکەی بکات‌و‬ ‫ئەو راستییەی سەلماندووە کە ئەگەرچی‬ ‫کورد بە درێژایی سەدەکان ژێر دەستەی‬ ‫تورک‌و عەرەب‌و فارس بووەو خاکەکەشی‬ ‫لەالیەن داگیرکەرانەوە دەستی بەسەردا‬ ‫گیراوە‪ ،‬بەاڵم نە تەنیا کورد هیچی لە‬ ‫داگیر کەرانی واڵتەکەی کەمتر نییە‪ ،‬بگرە‬ ‫سەرتر لەوانیشەو بلیمەتی زۆریان تێدا‬ ‫هەڵکەوتووەو ئەحمەد خانیش یەکێک‬ ‫بووە لەو بلیمەتانە‪ .‬هەر بۆیە سەبارەت بە‬ ‫خوڵقانی ئەم شاکارە دەڵێ‪:‬‬ ‫دا خەلق نەبێژێتن کوو ئەکراد‬ ‫بێ مەعریفەتن بێ ئەسڵ‌و بونیاد‬ ‫ئەنواعی میلل خودان کتێبن‬ ‫کورمانج تەنێ د بێ حسێبن‬ ‫هەم ئەهلی نەزەر‪ ،‬نەڵێن کوو کورمانج‬ ‫عیشقێ نەکرن ژ بۆ خوە ئامانج‬ ‫کورمانج نە پڕ د بێ کەمالن‬ ‫ئەمما د یەتیم‌و بێ مەجالن‬

‫شاعیرو رووناکبیری مەزنی کورد ئەحمەدی‬ ‫خانی ساڵی ‪١٧٠٧‬ی زایینی‌و لە مەڵبەندی‬ ‫لەدایک بوونی واتە شاری بایەزید کۆچی‬ ‫دوایی کردووەو هەر لەوێش نێژراوە‪.‬‬ ‫دیارە کە تا ئێستا زۆرێک لە شاعیران‌و‬ ‫نووسەران‌و لێکۆڵەران سەبارەت بە‬ ‫ئەحمەد خانی نووسیویانەو هەرکامەشیان‬ ‫لە روانگەی خۆیانەوەو بە مەزەنەی‬ ‫تێگەیشتنیان هەوڵیان داوە تا ئەو ئەدیبە‬ ‫گەورەیە وەکوو کەڵە شاعیرێکی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫کوردێکی نیشتمان‌پەروەرو سۆفییەکی‬ ‫خواناس پێناسە بکەن‌و بە خوێنەرانی‬ ‫بناسێنن‪ ،‬بەاڵم بێ گومان ئەحمەدی خانی‬ ‫خوڵقێنەری جوانترین‌و رازاوەترین رۆمانە‬ ‫شیعری حەماسی‪ -‬تراژێدیای ئەدەبی‬ ‫کوردییەو بە وتەی مامۆستای نەمر حەسەن‬ ‫قزڵجی‪ « :‬ئەحمەد خانی یەکێکە لەو‬ ‫هەڵکەوتووانە کە لە دڵی میللەتی کورددا‬ ‫ئەژین‌و لەو رۆڵە بە نرخانەیە کە وجاخی‬ ‫کوردی رۆشن کردووەتەوەو لەو ئەستێرە‬ ‫ئەگەر وایشی دابنین کە ئەم چیرۆکە گەشانەیە کە لە ئاسمانی ئەدەبی کوردیدا‬ ‫ئەفسانە بێ‪ ،‬یان بەیتی فۆلکلۆر بێت‌و دەم هەتاهەتایە ئەدرەوشێتەوە‪.‬‬ ‫بە دەم‌و سینە بە سینە لە بەرەیەکەوە بۆ ا‬

‫نووسینی‪ :‬ئه‌حمه‌د به‌هرامی گه‌الوێژی ‪١٣٨٦‬‬

‫مندااڵنی زه‌حمه‌تکێشان به‌ کۆمه‌ڵ ئامێزیان سه‌یر ‌ه یه‌گجار سه‌یر!!‬ ‫به‌ره‌نگاری‪.‬‬ ‫ئێوارێیه‪ ،‬ئاسامن تاساوه‌و کڕو کاس؟‬ ‫ئێوارێیه‪،‬‬ ‫لێکدا و‬ ‫ئێوارێیه ‌خۆر وه‌ک تابڵۆیه‌کی سووری ‌نیگار ده‌نگی مه‌ل ‌ه ئاسنینه‌کان بوون ‌ه‬ ‫***‬ ‫تاریکایی خۆی بۆ نه‌گیرا‪.‬‬ ‫****‬ ‫شمشاڵی شوانی ئه‌م‌ ناوه‌‪.‬‬ ‫کراو‪،‬‬ ‫ئێوارێیه‌ ئاسامن کاڵ ده‌نوێنێ‪،‬‬ ‫شه‌ونم بووه‌ بانگه‌واز و‬ ‫ئێوارێیه‌ ئه‌رسینی خۆر‬ ‫له‌پڕ تفه‌نگێک گوتی‪:‬‬ ‫وه‌ک وێنه‌ی سه‌نگه‌ر و هه‌ڵمه‌ت‪،‬‬ ‫دڵۆپ دڵۆپ خوێن له‌ سه‌نگه‌رێکی‬ ‫خوێن بووه گه‌رده‌لول‪،‬‬ ‫ئامێزی له‌زه‌وی داوه‌‪.‬‬ ‫خۆر تۆ مه‌ڕۆ‬ ‫وه‌ک وێنه‌ی ئازادی و ڕاوه‌ستان‪،‬‬ ‫ته‌نیادا! بۆ‌و ‌ه هه‌ڵمی شۆڕش‪،‬‬ ‫فوئادیش بووه ڕه‌مزی به‌رخۆدان‪.‬‬ ‫ڕواڵه‌تی ئاسامن کاڵرت ده‌نوێنێ و‬ ‫به‌سه‌ر ئاسۆ و که‌لی «هه‌یبه‌ته»‌و ‌ه راوه‌ستاوه‌‪ .‬پرشه‌نگی بزه‌ت بێنه‌‪،‬‬ ‫بووه ‌ چه‌خامخه‌ی هه‌‌ور و‬ ‫خونچه‌ی خه‌نده‌ی لێوی له‌عه‌زره‌تا‪،‬‬ ‫مه‌ڕۆ و تۆش شاهیدبه‌‪.‬‬ ‫چام گونده‌که‌ی»به‌سام» ئه‌وها تێکچڕژاوه‌؟‬ ‫لێزمه‌ باران بۆ زه‌وی‪.‬‬ ‫***‬ ‫په‌ڕه‌کانی هه‌ڵو ‌هراندووه!‬ ‫ئێوارێیه‌ خۆر له‌گه‌ڵ دونده‌کان ده‌دوێ‪،‬‬ ‫تۆزی که‌سه‌ری پێوه‌ر بووه‌؟‬ ‫تۆ شنه بای ده‌ربه‌ندی‪،‬‬ ‫شانی کێوێکی له ئامێزگرتوه‌‪،‬‬ ‫ده‌زانم‪ ،‬شۆڕه‌ سواری شۆڕش‪،‬‬ ‫ئه‌و خاكه‌‌ی تۆ له‌ ئامێزیدا‪،‬‬ ‫كێوان له ئامێزت ده‌گرن‪،‬‬ ‫فرمێسکه‌کانی ده‌وه‌رینه‌ سه‌ر پڕژی داره‌به‌نه‌کان‪ .‬ئێوارێیه‪ ‌،‬ته‌نیا خۆر و تاقه‌ تفه‌نگێک‪،‬‬ ‫له‌و دۆڵه‌دا پێکراوه‌!‬ ‫نه‌غمه‌ی ناو به‌ندیخانه ‌و شێعری پێشمه‌رگه‌ی‪ ،‬ئارام چاوه‌كانت تیا لێك ناوه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ چه‌ند ده‌راغی به‌تاڵه‌وه ‌بوودا‪،‬‬ ‫ئێوارێیه‪ ،‬فڕک‌و هووڕی فڕۆکه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه ئاسامنیش ده‌ڵێی شکۆفه‌ی هه‌ناره‪،‬‬ ‫به‌ په‌نجه‌ی به‌سته‌كانت‪ ،‬ده‌كاته‌و ‌ه به‌ ئاهه‌نگی‬ ‫سه‌رچاوه‌ی ڕازی‪.‬‬ ‫په‌یامنیانداو ڕاوه‌ستان‪.‬‬ ‫دێن و ده‌چن‌!‬ ‫‌خه‌نده‌ی خۆر خۆی لێ‌بوواردوه!‬ ‫مۆسیقا‪،‬‬ ‫تۆ ده‌زانی ئێستا کاروانه‌که‌ت‪،‬‬ ‫بۆنی باڕوت و هه‌نگاوی نامۆ له‌ سه‌ر‬ ‫ئێوارێیه‌‪ ،‬خۆر بێ که‌یفه‌‪،‬‬ ‫د‌ه‌بنه‌وه‌ رسوودی ماڕش و دێنه‌وه‌ سه‌ر سه‌كۆی‬ ‫وه‌ره‌قه‌ تۆزگرتووه‌کان هه‌ڵده‌ده‌نه‌وه‌!‬ ‫بااڵیه‌کی به‌رزو به‌هه‌یبه‌ت‪،‬‬ ‫کۆڵی عه‌رزی داگیر کراو!‪.‬‬ ‫مات مات ده‌ڕوانێت ‌ه زه‌وی‪.‬‬ ‫ته‌ماش ‌ا ‌‪.‬‬ ‫فوو له‌ گه‌ردو غوباری نسکۆیه‌ک ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫لێره! فه‌رمانی شۆڕشی داوه‌‌‌‌‪.‬‬ ‫ئێوارێیه‪ ‌،‬خۆر نابزوێ‪،‬‬ ‫ناوی تۆ هه‌ستانه‌وه‌یه‌‪ ،‬راسانی دوای هه‌ره‌سه‪،‬‬ ‫ناو شان ب ‌ه ئاره‌قه‌ی فیشه‌کدان و گه‌رمی پاڵ به‌ قه‌ڵه‌می چه‌موشه‌وه‌ ده‌نێن‪.‬‬ ‫****‬ ‫زه‌ویش له‌ حه‌جمین که‌وتووه‌‌!‬ ‫ڕچه‌‌‌ی به‌ره‌و ترۆپكه‪.‬‬ ‫شۆڕشه و زایه‌ڵه‌ی گه‌لێکی هه‌ژاره‌‌‪،‬‬ ‫«گونده‌‌‌که‌ی به‌سام» د ‌هزانی نۆی مانگ‪ ،‬تفه‌نگ‪،‬‬ ‫هه‌ردووک ل ‌ه سووچێک ڕاماون‪،‬‬ ‫به‌رز به‌رز ده‌فڕێ‪.‬‬ ‫نیشانه‌ دراو‌‪.‬‬ ‫کوردستان‬ ‫له‌ سه‌نگه‌رێک‪،‬‬ ‫گه‌وره‌م هه‌سته‌وه‌ رێچكه‌ی هه‌نگاوه‌كانت‪،‬‬ ‫داخه‌که‌م کاروانت لێک دابڕاوه !؟‬ ‫چ ڕازێکی الی تۆ دانا بوو؟‬ ‫ده‌رشیخێنێ به‌ڕووی کونده‌بووان‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی بیرت‪ ،‬سه‌رهه‌ڵدانی نوێیه‪،‬‬ ‫پرینگ پرینگ!!‬ ‫ئێوارێیه‪ ‌،‬سه‌نگه‌ر ئامێزی خۆی کر ‌ده‌وه‪،‬‬ ‫ئێوارێیه‪ ،‬خۆر زۆر کزه‌‪،‬‬ ‫ناوت هێامیه‌‪.‬‬ ‫له‌ئاستی یه‌کدا مرچ و مۆن‪،‬‬ ‫دوور دوور له هاوڕێیانی‪.‬‬ ‫ئێوارێیه‌کی حه‌په‌ساو! ئاسامنێکی‬ ‫گرمۆڵه‌یه‌ و هه‌ڵکوڕماو ‌ه‬ ‫وێنه‌ت‪ ،‬دوانت‪ ،‬داهێنانت‪،‬‬ ‫نامۆ بوون به‌یه‌ک؟‬ ‫قۆرخکراو به‌ په‌له‌وه‌ری ئاسنین؟‬ ‫دڵۆپ دڵۆپ ئه‌رسینی گه‌ش‪،‬‬ ‫پاشه‌كه‌وتی توێشه‌به‌ره‌‌‌ی كۆڵت‪،‬‬ ‫*****‬ ‫«به‌سام» بااڵیه‌کی خه‌مڵیو‪ ،‬له‌ کڵی ‌شۆڕشدا‪،‬‬ ‫مانگێکی شووم‪ ،‬دااڵشی جه‌ماران!‬ ‫قه‌فه‌سی چاو جێ ناهێڵێ‪.‬‬ ‫ره‌شیشه‌ی سه‌ر هه‌ڵدانه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫و ‌ا ئه‌مڕۆکه‌‌ بوده‌ڵ ‌ه بوونه‌ ژێی که‌وان و‬ ‫ته‌نیا و له‌ ژێر توێی جامانه‌که‌یدا!‬ ‫هاتنه‌ سه‌ر جه‌سته‌ی زیندووی کورد؟‬ ‫***‬ ‫سه‌وزه‌اڵنی دوای خ ‌هزانه‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا لێره‌ «گونده‌که‌ی به‌سام» له‌به‌ر ماڵی تیر به‌‌ مێژووه‌ د‌‌ه‌نێن‌!‬ ‫ئیرتله‌م ساته‌دا‬ ‫زه‌وی سه‌ری هه‌ڵبڕی و به‌ خۆری گوت‪:‬‬ ‫هه‌سته‌وه‌ تۆ;‬ ‫سه‌یره ‌‪ ،‬سه‌یر!‬ ‫تۆدا!!‬ ‫خۆر مه‌ته‌رێزی ماچ کردو تێری‬ ‫ده‌ترسم ببزووم و تۆش بڕۆێ؟‬ ‫هێزی بزوێنه‌ری ڕه‌نجد ‌هرانی ‪،‬‬ ‫شێی گه‌الوێژ بۆته‌ گواڵوی هه‌ناسه‌و هاوڕێی‪ .‬مێژوو خۆ تۆ ده‌زانی؟‬ ‫له‌ئامێزگرت‪.‬‬ ‫ئه‌وجار دێوه‌زمه‌ی تاریکایی‪،‬‬ ‫فرمێسک و به‌سته‌ی هه‌ژارانی‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ ده‌سته‌مۆی سه‌رده‌من‪،‬‬ ‫ره‌شانگی خۆی به‌ سه‌نگه‌ری چۆڵ و کپدا ئینجا زه‌وی و خۆر به‌جووته‌‪ ،‬قه‌ڵه‌موو تفه‌نگیان ئێوارێی ‌ه سه‌نگه‌ر سه‌ر حیسابی خۆی بووه‌وه‌!‬ ‫زنه‌‌‌ و کانی؛‬ ‫دایم چینه‌که‌ری ناو کۆته‌ڵن‪،‬‬ ‫دوژمن دایه‌قاقا و کوردیش گوتی نا‪.‬‬ ‫به‌ئه‌ستێره‌کانی به‌ره‌‌و ده‌م که‌ل سپارد‪.‬‬ ‫ده‌پڕژێنێ!‬ ‫ئاوه‌دانی واڵتێکی دێمه‌کاری‪،‬‬ ‫تازه به‌تازه؟!‬ ‫خۆرو سه‌نگه‌ر‪،‬‬ ‫هه‌موو له‌ده‌وری کۆبوونه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیدی تا هه‌تایه‌‪ ،‬مه‌له‌کانی ئه‌م مه‌ڵبه‌‌نده‌ش‬ ‫ڕابه‌ر و ڕێ‪ ،‬نیشانده‌ری‪،‬‬ ‫بۆ خۆ دزینه‌وه‪،‬‬ ‫خۆرو زه‌وی‪،‬‬ ‫خاکیان ماچ کردو‬ ‫لێم ده‌تۆرێن‪.‬‬ ‫هێز و هێامی سه‌ر که‌وتنی‪.‬‬ ‫هه‌ڵتداوێرن و لۆمه‌ت ده‌که‌ن؟‬ ‫خۆر و قه‌ڵه‌م‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر به‌ردیان نووسی‪،‬‬ ‫****‬

‫‪10‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٧٠‬ساڵی حەوتەم‪٢٠١٤/٩/٩ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫ئابوریی‬

‫پۆلیسیكردنەوەی ناڕەزایەتی كرێكاران دوا چارەسەر نییە‬ ‫ئا‪ :‬دوارۆژ‬ ‫لە رژیمە سەرمایەدارییە دیكتاتۆرەكاندا هەر‬ ‫كات جموجۆڵێكی كۆمەاڵیەتی‌و مافخوازانە‬ ‫لە الیەن توێژێكی كۆمەاڵیەتییەوە بە‬ ‫مەبەستی دەستڕاگەیشتن بە خواست‌و‬ ‫داواكارییەكانیان دێتە ئاراوە‪ ،‬دەوڵەت‌و‬ ‫هێزی نیزامی پارێزەری دەسەاڵتی‬ ‫چەوسێنەر‪ ،‬دەستێوەردانی دۆخەكە‬ ‫دەكەن‌و كەش‌و هەوای ناڕەزایی نەرم‌و‬ ‫نیانی كاراكتێرە مافخوازە كۆمەاڵیەتیەكان‪،‬‬ ‫سیاسی‌و پۆلیسی دەكەنەوە‌و بەو بۆنەوە‬ ‫دەستی رەشی سەركوتی خۆیان بۆ‬ ‫هێرش‌و هەڵمەت بردنە سەر ناڕەزایەتیە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان ئاوەاڵ دەكەن‪.‬‬ ‫بۆ نموونە ماوەیەك پێش ئێستاو لە رۆژی‬ ‫سێشەممەی مانگی گەالوێژ‪ ،‬بە هۆی‬ ‫مانگرتنی كرێكارانی كانی بەردی ئاسن لە‬ ‫شاری بافۆق لە پارێزگای یەزد‪ ،‬لە الیەن‬ ‫هێزە سەركوتگەرە تایبەتەكانی رژیمی‬ ‫ئیسالمیەوە هێرشی كرایە سەرو ئەو هێزانە‬ ‫بۆ ئەوەیكە باڵوە بە كرێكارانی ناڕازیی‬ ‫بكەن‪ 16 ،‬كەس لە كرێكارانیان دەركردو‬ ‫ئەو كرێكارانە پاش ئەوەیكە لە بڕیاری‬ ‫دەستگیر كردنی خۆیان ئاگاداربوونەوە‬ ‫هانایان بردە بەر كانەكە و هەر بەو‬ ‫بۆنەشەوە هێزەكانی رژیمش بەرەو كانەكە‬ ‫وەڕێ كەوتن‪.‬‬ ‫باقی كرێكارانی كانەكەش بە هۆی گوشارو‬ ‫دەستبەسەر كردنی هاوڕێیانی خۆیانەوە‬ ‫لە كاتژمێر ‪10‬ی شەوی سێشەممەی‬ ‫‪28‬ی مانگی گەالوێژەوە دەستیان لە‬ ‫كار كشایەوەو خوازیاری ئازادكردنی‬ ‫هاوكارەكانیان بوون‪.‬‬ ‫بێ گومان لە كۆمەڵگایەكدا كە هەموو‬ ‫بابەتێك سیاسی‌و ئەمنیەتیەو تەنانەت‬ ‫ئازادییە تاكەكەسیەكانیش لە سیاسی‌و‬ ‫ئەمنیەتی بوونەوە بێبەریی نین‪ ،‬سیاسی‬ ‫بوونەوەی ناڕەزاییە جەماوەرییەكان‌و‬ ‫لە سەرەوەی هەموویانەوە ناڕەزاییە‬ ‫كرێكارییەكانیش شتێكی ئاساییەو ئەوە‬ ‫یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی كۆماری‬ ‫ئیسالمیە كە هەوڵ دەدات هەموو خواست‌و‬ ‫داواكارییە كۆمەاڵیەتی‌و مەدەنیەكانی‬ ‫خەڵكی وەزاڵەهاتوو و مافخواز بە ئاقارێكی‬ ‫خۆخوازانەدا بەرێ و دەستی سەركوت‌و‬ ‫ئازاری سەر ناڕازییان ئاوەاڵتر بكات‌و‬ ‫بە بیانووگەلێكی جۆراوجۆری سیاسی‌و‬ ‫ئەمنیەتی رەوتی رووداو و گۆڕانكارییەكان‬ ‫تووشی الدان‌و بەالڕێدا بردن بكات‪.‬‬

‫كۆڵبەرێكی دیكەی كورد بە ناوی خالق‬ ‫خالەیی لە ناوچەی ئاالنی سەردەشت بە‬ ‫هۆی تەقەی هێزەكانی هەنگی مەرزیی‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە بریندار‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ئەو كۆڵبەرە كوردە بە گومانی ئەوەیكە‬ ‫باری قاچاخ و نایاسایی پێیە‪ ،‬دراوەتە بەر‬ ‫دەستڕێژی گوللەی هێزە نیزامیەكانی رژیم‬ ‫و پای بە توندی بریندار بووە‪.‬‬ ‫شایانی باسە سااڵنە بە دەیان كۆڵبەر‬ ‫و كاسبكاری كورد لە سەر سنوورەكانی‬ ‫كوردستان دەكەونە بۆسەی هێزەكانی رژیم‬ ‫و بە هۆی ئەوەیكە دەدرێنە بەر دەستڕێژی‬ ‫گوللە یان گیانیان لەدەست دەدەن یان‬ ‫بریندار دەبن‪.‬‬ ‫ناڕەزایی کرێکاران لە ئێران‬ ‫دەستبەسەر كردنی كرێكاران‌و بەتایبەت‬ ‫رێبەرانی بزووتنەوەی كرێكاریی ئێران‌و‬ ‫پۆلیسی كردنەونەی كەشی شوێنی‬ ‫كاری كرێكاران لە الیەن رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمیەوە‪ ،‬لە كاتێكدا كە گوشاری‬ ‫ئابووری و دۆخی نالەباری ژیانی خەڵكی‬ ‫هەژارو كەم‌داهات و بەرین بوونەوەی‬ ‫رێژەی الدانە كۆمەاڵیەتیەكان‌و پاڵتێوەنانی‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵك بۆ ژێر هێڵی هەژاریی‪،‬‬ ‫هەموو سەلمێنەری ئەو راستیەن كە رژیمی‬ ‫هاری سەرمایەداری لە ئێران نەتەنیا توانای‬ ‫دابین كردنی ژیانێكی ئاسوودەو مرۆیی‬ ‫بۆ خەڵك لە چەنتەدا نەماوە‪ ،‬بەڵكوو‬ ‫هەوڵ و تێكۆشان ‌و وریایی كرێكاران‌و‬ ‫زەحمەتكێشان بۆ گەیشتن بە ئامانج و‬ ‫خواست‌و داواكارییەكانی خۆیان ناتەباو‬ ‫دژی بەرژەوەندییەكانی خۆی پێناسە‬ ‫دەكات‌و بە هەموو شێوازێك هەوڵ دەدات‬ ‫ئەو هەوڵ‌و تەقاالیە كپ‌و بێدەنگ بكات‪.‬‬ ‫ئەوەی‌كە كۆماری ئیسالمی خۆی بەوە‬ ‫دڵخۆش بكات كە بە سەركوت‌و هێرش‌و‬ ‫هەڵكوتانە سەر خواستی كرێكاران‪،‬‬ ‫دەتوانێ بۆ هەمیشە‌و هەتاهەتایە ئەو‬ ‫ناڕەزایەتیانە بە گۆڕ بسپێرێت‪ ،‬بێ گومان‬ ‫خەیاڵێكی خاو و بێ واتایە‪ ،‬چونكە رەوتی‬ ‫رووداوەكان‌و پێشەوەچوونی پانتایی‬ ‫بزووتنەوەی كرێكاریی‌و چوونەسەرەوەی‬ ‫ئاستی تێگەیشتنی كرێكاران وایكردووە كە‬ ‫رق‌و بێزاریی خەڵكی وەزاڵەهاتوو لە دەست‬ ‫سیاسەتە چەوتە ئابوورییەكانی رژیم‬

‫روخساری تەقینەوەیەكی شاراوە بەخۆیەوە‬ ‫بگرێت‌و وەكوو سكڵێكی سووری ژێر‬ ‫خۆڵەمێشی لێ بێت‌و هەر رۆژەو لە یەكێك‬ ‫لە ناوەندو یەكە بەرهەمهێنەرەكان‌و كان‬ ‫و كارخانە جۆراوجۆرەكان كە گەورەترین‬ ‫سەرچاوەكانی داهاتی ئابووریی ئێرانیش‬ ‫پێك دەهێنن‪ ،‬سەر هەڵبدات‌و ئەو ئیدعایە‬ ‫پشتڕاست بكەنەوە كە كرێكاران بە دەست‬ ‫دۆخی نالەبارو تاقەت‌پڕووكێنی ئابوورییەوە‬ ‫چیتر توانای دان بە جەرگی خۆدا گرتنیان‬ ‫نەماوەو لە هەر دەرفەتێك كە بۆیان‬ ‫بخولقێت وەدەنگ دێن‌و ناڕەزایەتی خۆیان‬ ‫لەوبارەوە رادەگەێنن‌و خوازیاری خواست‌و‬ ‫مافە پشت گوێ خراوەكانی خۆیان دەبن‪.‬‬ ‫بۆیە ئەمە سیگناڵێكی زۆر بەهێزە بە‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی كە پۆلیسی‌و‬ ‫پادگانی كردنەوەی شوێنی كاری كرێكاران‌و‬ ‫پەالماردانی خواست‌و داواكارییەكانیان‪،‬‬ ‫چارەسەری دۆخی نەزۆك‌و داڕماوو‬ ‫سەقەتی ئابووریی ئێران ناكات‌و شااڵوی‬ ‫ناڕەزایی‌و خرۆشان بوونی چینی چەوساوەو‬ ‫بەشمەینت بەردەوام تا دێت پانتایی‌و‬ ‫قوواڵییەكی زۆرتر بەخۆیەوە دەگرێت‌و‬ ‫ئێستاكەش بە هەزاران كرێكاری ناڕازیی‬ ‫بوونیان هەیە كە هەموویان خوازیاری‬ ‫ئەوەن لە كەشێكی لەبارو رێكخراودا‬ ‫دەستەویەخەی سیستمی چەوسێنەرانەی‬ ‫حكومەت ببنەوەو پۆلیس‌و پارێزەرانی‬ ‫سەرمایە دوا بەدیل‌و چارەسەریی ئەم‬ ‫دۆخەیان پێ نییە‪.‬‬

‫لە كۆمەڵگایەكدا كە‬ ‫هەموو بابەتێك سیاسی‌و‬ ‫ئەمنیەتیەو تەنانەت‬ ‫ئازادییە تاكەكەسیەكانیش‬ ‫لە سیاسی‌و ئەمنیەتی‬ ‫بوونەوە بێبەریی نین‪،‬‬ ‫سیاسی بوونەوەی ناڕەزاییە‬ ‫جەماوەرییەكان‌و لە‬ ‫سەرەوەی هەموویانەوە‬ ‫ناڕەزاییە كرێكارییەكانیش‬ ‫شتێكی ئاساییە‬

‫دەوڵەتی ئەحمەدی نژاد ‪ 22‬میلیارد دۆالر گەندەڵیی ئەرزیی هەبووە‬ ‫ئا‪ :‬دوارۆژ‬ ‫لەو رۆژانەدا كە دەوڵەت‌و مەجلیسی رژیمی‬ ‫ئێران هاوكات لەهەوڵی كردنەوەی گرێیەك‬ ‫لە هەودای سەرپێچی‌یە ماڵیەكانی «بابەك‬ ‫زەنجانی» و لە هەوڵ بۆ گەڕاندنەوەی ئەو‬ ‫بڕە پارەیەن كە ناوبراو لە ئێران بردوویەتە‬ ‫دەرەوە‪ ،‬هەمیسان باڵو بوونەوەی هەواڵی‬ ‫گەندەڵیی ‪ 22‬میلیارد دۆالریی‪ ،‬خەونی‬ ‫بەرپرسانی هەر دوو دەزگا حكومەتیەكەی‬ ‫ئاڵۆز كرد‪.‬‬ ‫هەر لەم پەیوەندەدا یەكێك لە‬ ‫كاربەدەستانی رژیم رایگەیاندووە كە‪،‬‬ ‫كۆتاییەكانی ساڵی ‪ 1389‬و سەرەتاكانی‬ ‫ساڵی ‪1390‬ی هەتاوی‪ ،‬قەیرانی دارایی‬ ‫لە ئێران هاتە ئاراوە‌و بانكی ناوەندییش‬ ‫‪ 22‬ملیارد دۆالر ئەرزی دەستێوەردەری لە‬ ‫بازاڕدا هەبووە‪.‬‬ ‫بە وتەی ناوبراو لەو كاتەدا نرخی ئەرز‬ ‫هەورازو نشێوی زۆری هەبووە و رووداوێك‬ ‫هاتووەتە ئاراوە كە دەتوانین بڵێین‪ ،‬لە‬ ‫زۆربەی گەندەڵیەكان گەورەترە‪ .‬رووداوێك‬ ‫روویداوە كە دیار نییە سەرچاوە ئەرزیەكانی‬ ‫واڵت بەو بۆنەوە چی بەسەردا هاتووە‪.‬‬ ‫بە وتەی ئەو كاربەدەستەی رژیم‪،‬‬ ‫پاش دۆسیەكەی بابەك زەنجانی‪،‬‬ ‫ئەمە گەورەترین دۆسیەی گەندەڵیی‬ ‫ماڵیی دەوڵەتی ئەحمەدی نژادە كە لەم‬ ‫دوایانەدا دەركەوتووە‌و ئێستاكەش لە ژێر‬ ‫لێكۆڵینەوەدایە‪.‬‬ ‫ئەمەش لە حاڵێكدایە كە پێشترو لە مانگی‬

‫بریندار بوونی كۆڵبەرێكی‬ ‫دیكەی كورد لە الیەن‬ ‫هێزەكانی رژیمەوە‬

‫ئەحمەدی نژاد و کەسە نزیکەکانی چەندین ملیار دۆالر گەندەڵی داراییان هەیە‬ ‫رەزبەری ساڵی ‪91‬ی هەتاویدا هەندێ لە‬ ‫نوێنەرانی مەجلیسی رژیم بە واژۆ كردنی‬ ‫تۆمارێك خوازیاری لێپرسینەوە لە سەرۆك‬ ‫كۆمار بوون‌و داوای ئەوەیان كردبوو‬ ‫كە ناوبراو دەبێ بێتە مەجلیس‌و لەوێ‬ ‫وەاڵمدەری پرسیارەكان بێت‪ .‬یەكێك لە‬ ‫بابەتەكانی ئەو لێپێچینەوەیە پەیوەندیی‬ ‫بە بێ سەرەوبەرەییەكانی بازاڕی ئەرزو‬ ‫دۆخی ئابووریی ئێران بوو‪ .‬بۆیە لە‬ ‫ئاكامداو لە دووی مانگی خەزەڵوەرداو پاش‬ ‫دەركردنی بڕیاری عەلی خامنەیی رێبەری‬ ‫كۆماری ئیسالمی‪ ،‬گەاڵڵەی لێپرسینەوە لە‬ ‫مەحموود ئەحمەدی نژاد هەڵوەشایەوەو‬ ‫الیەنە جۆراوجۆرەكانی دۆسیەیەكی‬ ‫گەورەی لەوچەشنە تا ئێستا بە شاراوەیی‬ ‫ماوەتەوە‪.‬‬

‫نرخی دۆالر لە بازاڕی ئازاد لە سەرەتای‬ ‫زستانی ساڵی ‪ 89‬نزیك بە ‪ 1068‬تمەن‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم ئەم نرخە لە كۆتایی وەرزی‬ ‫بەهاری ساڵی ‪ 90‬گەیشتە نزیك بە ‪1200‬‬ ‫تمەن‪ .‬ئەم چوونەسەرەوەیە تا كۆتایی‬ ‫بەهاریی ‪ 92‬لەگەڵ هەورازو نشیوێكی‬ ‫زۆر درێژەی هەبوو و لە ناكاودا گەیشتە‬ ‫سەرەوەی ‪ 3500‬تمەن‌و ئێستاكەش هەر لەو‬ ‫ئاستەدا ماوەتەوە‪.‬‬ ‫یەكێكی دیكە لە كاربەدەستانی رژیم‬ ‫رایگەیاندووە كە‪ ،‬نووسینگەكان لە‬ ‫دەرەوەی ئێران‌و لە واڵتانی ئێمارات‪ ،‬عێراق‌و‬ ‫توركیە پارەكانیان باڵو كردووەتەوە تا بە‬ ‫وتەی خۆیان لە بازاڕی تاران هاوسەنگی‬ ‫پێكبهێنن‪.‬‬ ‫بەرامبەر بەو وتەیە‪ ،‬سەرۆكی بانكی‬

‫ناوەندیی رژیمیش رایگەیاندووە كە ئەم‬ ‫كردەوەیە یەكێك لە كارە سەیرەكانی بانكی‬ ‫ناوەندیی لە دەوڵەتی رابردوودا بوو‪ .‬بانكی‬ ‫ناوەندیی بڕیاریدا بە شێوەی شەوانە و لە‬ ‫دوایین رۆژی ساڵدا‪ ،‬دەست بكاتە گیرفانی‬ ‫بانكەكاندا‪ .‬ئێستاكە گیرمان كردووە كە‬ ‫لەگەڵ ئەم كردەوەیەدا چی بكەین؟ ئاخۆ‬ ‫ئەوە بە بەشێك لە قەرزەكانی دەوڵەت‬ ‫بزانین‪ ،‬كە ئەمەش خۆی بەدواهاتی هەیە‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە یەكێك لە نوێنەرانی‬ ‫مەجلیسی شەورای ئیسالمی رژیم‬ ‫رایگەیاندووە‪ ،‬كە بانكی ناوەندیی بڕی‬ ‫‪ 42‬میلیارد دۆالری خستووەتە خزمەت‬ ‫بانكەكان كە ئێستا حیسابێكی دیاریكراو‬ ‫لە چارەنووسی ئەو پارەیە لەبەردەستدا‬ ‫نییە‪ .‬تەنانەت دیار نییە كە بانكەكان‬ ‫ئەو پارەیان چی لێ كردووەو چەنێ لەو‬ ‫پارەیان گێڕاوەتەوە بۆ بانكی ناوەندیی‪.‬‬ ‫دەوڵەتی ئەحمەدی نژاد لە زستانی‬ ‫ساڵی ‪ 90‬پەسەندكراوی وەرگرتنی پارەی‬ ‫راستەوخۆی لە حیسابی بانكەكان بە‬ ‫مەبەستی راگرتنی بااڵنسی پارەی وەرگیراو‬ ‫دەركرد‪ .‬پاش ئەو پەسەندكراوەیەو لە‬ ‫رۆژەكانی كۆتایی مانگی رەشەمەی هەر‬ ‫ئەو ساڵەدا‪ 3 ،‬هەزار میلیارد تمەن بە‬ ‫شێوەی شەوانە لە بانكەكان پارە هەڵگیراو‬ ‫ئەو كردەوەیەی دەوڵەت هەر لەو كاتەدا‬ ‫لەگەڵ دژكردەوەی دیوانی موحاسبات‬ ‫بەرەوڕوو بووەوە‪.‬‬

‫ئامریكا ئابڵۆقەی نوێی‬ ‫دژی كۆماری ئیسالمی‬ ‫پەسەند كرد‬ ‫والیەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ژمارەیەكی‬ ‫دیكە لە كەسایەتی‪ ،‬شیركەت و بانكەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران بە هۆی پێشێل‬ ‫كردنی گەمارۆ نێودەوڵەتییەكانەوە خستە‬ ‫پێڕستی ئابڵۆقەكانی خۆیەوە‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫ئەمریكا لە هەمان كاتدا رایگەیاندووە كە‬ ‫پێبەند و هاوكاریی وتووێژە ئەتۆمیەكانی‬ ‫رۆژئاوا لەگەڵ ئێراندایە‪.‬‬ ‫لەم ئابڵۆقە نوێیانەدا ‪ 30‬كەسایەتی‪،‬‬ ‫شیركەتی نەوتی‪ ،‬فڕۆكەوانی‪ ،‬هاتوچۆی‬ ‫دەریایی و بانكیی كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫الیەن ئەمریكاوە ئابڵۆقەی خراوەتە سەر‪.‬‬ ‫لەو پەیوەندەدا حەسەن رووحانی سەرۆك‬ ‫كۆماری رژیمی ئێران ئەمریكای بەوە‬ ‫تاوانبار كردووە كە بە پەسەند كردنی ئەم‬ ‫ئابڵۆقە نوێیانە دەستدرێژیی كردووەتە‬ ‫سەر مافی خەڵكی ئێران‪ .‬ناوبراو جەختی‬ ‫كردووەتەوە كە دەوڵەت لە بەرانبەر ئەو‬ ‫دەستدرێژیەدا راناوەستێت‪.‬‬

‫رژیم یارانەی ئێرانیەكانی‬ ‫دەرەوەی واڵت دەبڕێت‬ ‫وتەبێژی دەوڵەتی رۆحانی رایگەیاند‪،‬‬ ‫بڕیاردراوە یاارانەی ئەو ئێرانیانەی كە لە‬ ‫دەرەوەی ئێران دەژین ببڕدرێت‪.‬‬ ‫ئەو كاربەدەستەی رژیم جەختی كردەوە‬ ‫كە‪ ،‬یارانەكان تەنیا دەبێ بدرێتە ئەو‬ ‫كەسانەی كە هەزینەی زۆر بوونی نرخی‬ ‫سووتەمەنی لە ناوخۆی واڵتدان پێیان‬ ‫دەدرێت‪.‬‬ ‫ناوبراو وتیشی‪ :‬دەوڵەت خۆی بە بەرپرسیار‬ ‫دەزانێ كە یارانەی هەموو خەڵك بە شێوەی‬ ‫یەكسان نەدات و بە پێی ئیدعای ناوبراو‬ ‫هەندێ كەس كە توانای ماڵییان باشە‪،‬‬ ‫داوایان كردبوو كە ئەم بابەتە بە دەوڵەت‬ ‫رابگەینن تا یارانەكانی ئەوان بدرێتە بەشی‬ ‫بەرهەمهێنان‪.‬‬

‫ناوچەکە‪...‬‬

‫پاشماوە‬

‫بەاڵم لە راستیدا دۆخی بزووتنەوەی‬ ‫كوردیی لە بەشەكانی دیكەی كوردستان‬ ‫كاریگەریی قووڵی لە نێو هەموو تاكێكی‬ ‫كوردی رۆژهەاڵت داناوە‌و دەسكەوتەكانی‬ ‫كورد لە بەشەكانی دیكە بە دەسكەوتی‬ ‫خۆی دەزانێ‌و ئەمەش وادەكات ورەی‬ ‫خەباتكارانە‌و هیوا بە دوارۆژێكی گەش‬ ‫لە نێو خەڵك بەردەوام لە گەشەدا بێت‪.‬‬ ‫ئەو رژێمانەی لەسەر بنەمای پاوانخوازی‌و‬ ‫دیكتاتۆریەت دامەزراون‌و بە داپڵۆسان‌و‬ ‫سەركوت دەسەاڵت بەڕێوە دەبن‌و لە‬ ‫پرۆسەی دەسەاڵتدارێتیاندا دەست بەسەر‬ ‫هەموو جومگەكانی كۆمەڵگا دەگرن‌و‬ ‫هاوكات هەڵگری هیچ گۆڕانێك نین‪،‬‬ ‫كاتێك دۆخێكی ئاڵۆز بەرۆكیان پێ‬ ‫دەگرێت‌و بەرەوڕووی خەڵك دەبنەوە‪ ،‬لە‬ ‫كۆتاییدا بە هێزی بزووتنەوەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ئاڵوگۆڕیان بەسەردا دەسەپێت‌و بنەماكانی‬ ‫ئەو سیستەمە لە ریشەوە لە بن دێن‪.‬‬

‫‪dwaroj.komala@gmail.com‬‬

‫سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫رەزا کەعبی‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بک ‌ه ‌ن‬

‫خاوەران نە دەبەخشرێت و نە لەبیریش دەكرێ‬ ‫لە هاوینی ساڵی ‪1367‬ی هەتاوی‌و پاش‬ ‫یەك دەیە لە هاتنە سەر دەسەاڵتی‬ ‫یەكێك لە هارترین رژیمەكانی سەدەی‬ ‫هاوچەرخ‪ ،‬كە بۆ گەیشتن بە ئامانجە‬ ‫نگریسەكانی خۆی لە هیچ كردەوەو‬ ‫كردارێكی قیزەون‌و دژەمرۆیی دەستی‬ ‫نەدەپاراست‌و بۆ مانەوەو درێژەدان‬ ‫بە تەمەنی لێوان لێو لە جینایەتی‬ ‫خۆی هانای دەبردە بەر دڕندانەترین‬ ‫شێوەكانی سەركوت‌و رێك لەو كاتەدا‬ ‫كە جامی ژەهری گورچكبڕی شەڕی‬ ‫كۆنەپەرەستانەی نێوان دوو رژیمی‬ ‫یاخی‌و دوو دێوزمەی مەرگ‪ ،‬واتە‬ ‫رژیمی كۆنەپەرستی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران‌و رژیمی لەنێوچووی بەعسی‬ ‫عێراق لە قوڕگی گەورە بەرپرسی ئەو‬ ‫رژیمە كە خومەینی جیناتكار بوو‪،‬‬ ‫دەڕۆیشتە خوارەوەو پاش ‪ 8‬ساڵ‬ ‫شەڕو بەربەرەكانێ بێ هوودەو بێ‬ ‫بنەماو گیان لەدەستانی سەدان هەزار‬ ‫مرۆڤ كە زۆربەیان سڤیل‌و بێ‌تاوان‬ ‫بوون‌و بە هۆی بێ ئاكام مانەوەی‬ ‫الیەنەكانی ئەو شەڕە ماڵوێرانكەرەو‬ ‫راگەیاندنی ئاگربەستی نەخوازراو و‬ ‫لە كاتێكیشدا كە كۆماری ئیسالمی بە‬ ‫تەواوەتی نەیتوانیبوو دەسەاڵتی خۆی‬ ‫بەسەر هەموو ئێراندا زاڵ بكات‪ ،‬وە‬ ‫هێشتاكە راوەستان‌و بەرخۆدانی خەڵكی‬ ‫ئازادیخوازو چەوساوەی ئێران بەرانبەر‬ ‫بە رژیمی ئیسالمی درێژەی هەبوو‪،‬‬ ‫بڕیاردرا زۆربەی هەرە زۆری زیندانیانی‬ ‫سیاسی‌و عەقیدەتی نێو سیاچاڵەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی گوللەباران بكرێن‌و‬ ‫بسپێردرێنە دەست پەتی سێدارە‪.‬‬ ‫هەر لەسەر ئەو بڕیارەو لە ماوەیەكی‬ ‫كورتدا بە هەزاران كەس لە چاالكانی‬ ‫سیاسی‌و مەدەنی‪ ،‬چاالكانی بزووتنەوە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان‌و خەڵكانی بیرجیاواز‪،‬‬ ‫كە زۆربەیان چاالكانی چەپ‌و‬ ‫سۆسیالیست‌و كۆمۆنیست پێكیان‬ ‫دەهێناو رێژەكەشیان ‪ 5‬هەزار كەس‬ ‫دەخەمڵێندرێت‪ ،‬لە دادگاگەلێكی چەند‬ ‫خولەكی ناسراو بە دادگای سەحرایی‬ ‫بڕیاری ئێعدام‌و گولەباران كردنیان بۆ‬ ‫دەركراو و گیانی ئازیزیان بە هۆی ئەو‬ ‫جینایەتە كەم وێنەیەوە لەدەستداو لە‬ ‫گۆڕستانگەلێك بە ناوی خاوەران كە لە‬

‫الیەن رژیمەوە بە لەعنەتاوا ناولێدەبرێت‬ ‫بە خاك سپێردران‪.‬‬ ‫نموونەی ئەم چەشنە جینایەتانە‬ ‫لە جیهاندا كەم نەبوون‌و هەر كات‬ ‫تۆتالیتێر‬ ‫دیكتاتۆرو‬ ‫رژیمێكی‬ ‫ویستوویەتی خۆی بەسەر خەڵكدا‬ ‫بسەپێنێت كەڵكی لە ئامارازی ترس‌و‬ ‫تۆقاندن‌و وەحشیگەری وەرگرتووە‪،‬‬ ‫كە زیندووترین نموونەی ئەم چەشنە‬ ‫بیروبڕوا تەسك‌و جینایەتكارانە گرووپی‬ ‫تیرۆریستی دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق‬ ‫و شام ناسراو بە (داعش)ە كە لەم‬ ‫دواییانەدا سەری هەڵداوەو رێك وەكوو‬ ‫كۆماری ئیسالمی‌و بە پێڕەوی كردن لە‬ ‫جینایەتە سامناكەكانی سەدری ئیسالم‬ ‫دەست دەكەنە ژینۆسایدو رەشەكوژی‪.‬‬ ‫حەرەكە توندئاژۆەكان لە هەر كاتێكدا‬ ‫كە پرۆژەو پرۆگرامە نگەتیڤەكانیان‬ ‫شكست بهێنێت یان لە بەرانبەر‬ ‫ئیرادەیەكی بەهێزو پۆاڵیندا بەرەوڕوو‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬وەك سروشتی هەمیشەیی‬ ‫خۆیان دەست دەدەنە جینایەتی‬ ‫گەورەو لەبیرنەكراو‪.‬‬ ‫رژیمی ئیسالمیی ئێرانیش سااڵنێك‬ ‫بوو كە بەدوای لەنێوبردنی نەیارانی‬ ‫خۆی لە زیندانەكاندا بوو‪ .‬ئەو رژیمە‬ ‫لەگەڵ زیندانیانێك بەرەوڕوو بوو‬ ‫كە لە ماوەی مانەوەیان لە زینداندا‪،‬‬ ‫نە تەنیا ورەی شۆڕشگێڕانەو‬ ‫گۆڕانخوازانەیان دانەبەزیبوو‪ ،‬بەڵكوو‬ ‫لە نێو زینداندا باشتر بار هاتبوون‌و‬ ‫زانیاری‌و وریاییەكی زیاتریان لەهەمبەر‬ ‫سەركوت‌و زەبروزەنگی كۆماری‬

‫ئیسالمی وەدەستهێنابوو‪ .‬ئەمەش لە‬ ‫كاتێكدا بوو كە رەوتی تەواب سازیی لە‬ ‫بەرانبەر شااڵوی خۆڕاگریی زیندانیانی‬ ‫سیاسیدا شكستی خواردبوو‪ .‬مانگرتن‬ ‫لە خواردنێكی مەزنیش لە ساڵی ‪65‬‬ ‫وەڕێكەوتبوو و توانی زیندانیەكان بە‬ ‫خواست‌و داواكارییەكانیان بگەیەنێت‌و‬ ‫هەر بەو هۆیەشەوە رژیم لە هەوڵی‬ ‫تۆڵەسەندنەوە لەو زیندانیانە بوو‪.‬‬ ‫ئەو مانگرتنە مەزنە كاریگەریی‌و‬ ‫رەنگدانەوەیەكی زۆری لە سەر ورەی‬ ‫زیندانیان هەبوو‪ .‬لە راستیدا زیندان ببوو‬ ‫بە سەنگەری خۆراگریی‌و راوەستاویی‬ ‫شۆڕشگێڕانە لە بەرانبەر دواكەوتوویی‌و‬ ‫پاشكەوتنخوازیدا‪ ،‬هەر ئەمەش ئەو‬ ‫هێڵە سوورە بوو كە زیندانیانی‬ ‫سیاسی بەزاندیان‌و بووە هۆی ئەوەی‌كە‬ ‫شەمشەمە كوێرە ئیسالمیەكانی رژیمی‬ ‫ئێران دەست بدەنە وەحشیگەری‌و‬ ‫جینایەتێك كە بە هەزاران مرۆڤی‬ ‫بێ تاوان كە تەنیا دەنگی ئازادی‌و‬ ‫رزگارییان بەرز كردبوو و خوازیاری‬ ‫دەستەبەر كردنی كۆمەڵگایەكی‬ ‫دادپەروەرانەو دەسەاڵتێكی خەڵكی‬ ‫بوون‪ ،‬گیانی ئازیزی خۆیان لەو‬ ‫پێناوەدا بەخت بكەن‪.‬‬ ‫خۆڕاگریی‌و بەرخۆدانی زیندانیانی‬ ‫سیاسی‌و كۆڵنەدان‌و چۆک‌نەدانیان‬ ‫لە بەرانبەر رژیمی ئیسالمی لە‬ ‫خۆیدا شێوازێكی نوێ لە خەبات‌و‬ ‫خۆڕاگریی‌و لە هەمان كاتدا گۆفتمانێكی‬ ‫كۆڵنەدەرانەو پۆاڵینی خولقاند كە‬ ‫سەرتۆپەكەشی دروشمی»لە بیری‬

‫ناكەین‌و ناشبەخشین یان نە فەرامووش‬ ‫می كنیم و نمی بخشیم» بوو‪ .‬لە راستیدا‬ ‫ئەم دروشمە دەبێ لە ناخی هەر تاكێكی‬ ‫شۆڕشگێر كە بە جۆرێك هەستی بە‬ ‫جینایەتەكانی كۆماری ئیسالمی كردووە‬ ‫چەكەرە بكات‌و هەمیشەو لە هەموو‬ ‫بوارەكانی خەباتكارانەیدا ببێتە وێردی‬ ‫زمانی‌و هەوڵ بدات لە نێو جەماوەری‬ ‫خەڵكدا پەرە بە وەها دروشمگەلێك‬ ‫بدات‪ .‬ئەمەش نە بەو مانایە كە‬ ‫كەلتوور و شێوازی تۆڵەسەندنەوە لە‬ ‫دڵی خەڵكدا بچێنین‪ ،‬بەڵكوو لەبەر‬ ‫ئەوەیە تا هەمیشە بە وریاییەوە لەگەڵ‬ ‫بابەتەكاندا مەعامڵە بكەین‌و لەبیرمان‬ ‫نەچێ كە لەگەڵ رژیمێكی دیكتاتۆرو‬ ‫چەوسێنەری وەك كۆماری ئیسالمی‬ ‫بەرەوڕووین‌و بە بێ هیچ وەهم‌و‬ ‫دردۆنگی‌یەك لە بەرانبەریدا راوەستین‌و‬ ‫تا گەیشتن بە كۆمەڵگایەكی پڕ لە‬ ‫دادپەروەریی‌و دیمۆكراسی تێبكۆشین‌و‬ ‫هەوڵبدەین دادپەروەریی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئازادی‌و بەرابەری‌و مافی ئازاد ژیان‬ ‫لە هەموو رووبەرەكاندا بۆ هەر تاك‌و‬ ‫كۆیەك بەدی بكرێت‪.‬‬ ‫كوشتاری بەكۆمەڵی زیندانیانی سیاسی‬ ‫لە دەیەی شەستی هەتاوی‌و هەروەها‬ ‫جینایەتەكانی ئەم دواییانەی گرووپی‬ ‫تیرۆریستی داعش كە رێك نموونەی‬ ‫رژیمێكی وەكوو كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێرانە‪ ،‬بەاڵم لە قاوخ و قەبارەیەكی‬ ‫جیاوازدا‪ ،‬سەلمێنەری ئەو راستیەن كە‬ ‫هیچ بیرۆكەیەكی تەسک‌و دواكەوتووانە‬ ‫بە بێ ئەوەی‌كە گیانی خەڵك‬ ‫بكەنە ئامانج‌و هەموو ترووسكایەكی‬ ‫رووناكی‌و گەشبینی بگرن‌و‪ ،‬ترس‌و‬ ‫تیرۆرو تۆقاندن‌و وەحشیگەری بكەنە‬ ‫رێڕەوی ئامانجەكانیان‪ ،‬ناتوانن خۆیان‬ ‫بە سەر خەڵكدا بسەپێنن‪ .‬بەاڵم بە‬ ‫خۆشحاڵیەوە دەكرێ بڵێین كە ئەو‬ ‫جۆرە هەڵسوكەوت‌و دەسەاڵتدارییە دژە‬ ‫مرۆیی‌و سەدە ناوەڕاستیانە لە قوواڵیی‬ ‫كۆمەڵگاو لە دڵی خەڵكدا هیچ جێگاو‬ ‫شوێنەوارێكیان نییەو لە نیهایەتدا هەر‬ ‫بەشیان فەوتان‌و لەنێوچوونە‪.‬‬

‫بەڕێوەچوونی كۆنفرانسی سااڵنەی كۆمەڵەی زەحمەتكێشان كۆمیتەی ئاڵمان‬

‫لە رۆژانی ‪ ٦‬و‪ ٧‬ی مانگی سپتامبری ‪ ٢٠١٤‬بە بەشداری‬ ‫ئەندامانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان لە‬ ‫واڵتی ئاڵمان کۆنفرانسی سااڵنەی رێکخراوی ئاڵمانی‬ ‫کۆمەڵە بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫ئەم کۆنفرانسە لە گەنگەشەیەکی هاوڕێیانەو ڕاشکاو‬ ‫دا دواگۆڕانکاریەکانی کوردستان و هەلومەرجی‬ ‫رێکخراوەیی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان بە گشتی و‬ ‫رێکخراوی ئاڵمان بەتاێبەتی خرایە بەر باس وگفتوگۆ‪.‬‬ ‫کۆنفرانسەكە سەرلەبەیانی ڕۆژی شەمە ‪٦‬مانگی‬ ‫سپتامبر دەستی بەکار کرد‪ .‬سەرەتا سرودی‬ ‫فەرمی کۆمەڵەو دەقێقەیەک وستان بۆرێزگرتن‬ ‫لە یادی گیانبەختکردوانی کۆمەڵەو بزووتنەەوەی‬ ‫شۆڕشگێرانەی کوردستان و رێگای ئازادی و‬ ‫سوسیالیسم بوو بە یەکەم وێستگەی کۆنفرانسەکە‪.‬‬ ‫لەسەر داوای دەستەی بەڕێوەبەری کۆنفرانسەکە‬ ‫هاوڕێ رەزاکەعبی بەرپرسی هەیئەتی ئیجرایی‬ ‫کۆمەڵە قسەوباسێکی لە سەر بارودۆخی کوردستان‬ ‫و هەلومەرجی ئێستای کۆمەڵەو شکست هێنانی‬ ‫پروسەی یەکگرتنەوە و کار و چاالکی رێکخراوەکانی‬ ‫کۆمەڵه له دەرەوەی واڵت و‪ ..‬پێشکەش بە کۆنفرانس‬ ‫کرد‪.‬‬

‫پاشان ئەندامانی کۆنفرانس چاالکانە ئەوە باسەیان‬ ‫هەڵسەنگاند‪ ،‬دواتر لە سەر بارودۆخی رێکخراوەیی‬ ‫ئەندامانی ئاڵمان گفتوگۆ کراو ئەندامان سووربوونی‬ ‫خۆیان بۆ درێژە دان بەخەبات و چاالکی زۆرتر‬ ‫ڕاگەیاندو بەڵێنیان تازەکردەوە کە شێلگیرانە بۆ‬ ‫وەدی هێنانی ئامانجەکانی خەڵکی زۆرلێکراوی‬ ‫کوردستان تێبکۆشن و هەڵسووڕاوی یەکسانی خۆازی‬ ‫و عەداڵەتی کۆمەاڵیەتی بن‪.‬‬ ‫باسی دیکەی کۆنفرانس هەڵسەنگاندنی کار و چاالکی‬ ‫کۆمەڵه له رێکخراوی ئاڵمان بوو که کۆمیتەی‬ ‫ئاڵمان ڕاپۆرتێکی تێروتەسەلی لە سەر یەکساڵی‬ ‫ڕابردووی هەڵسووڕانیان پێشکەش بە کۆنفرانس‬ ‫کردو لەم بەشەیش دا ئامادەبووان بە رخنەو پێشنیار‬ ‫باسەکەیان دەوڵەمەند کرد و بەڕوونی تیشکیان‬ ‫خستەسەر کەمووکۆڕیەکان و ئامادەیی خۆیان بۆ‬ ‫هاوکاری کۆمیتەی ئاڵمان ڕاگەیاند‪.‬‬ ‫دوابڕگەی کۆنفرانسەکە بریتی بوو لە هەڵبژاردنی‬ ‫کۆمیتەی رێکخراوی ئاڵمان کە لەم بەشەیش‬ ‫هەڵبژاردنی بۆ کومیتەی ئاڵمان ئەنجامدا و هاورێیان‬ ‫مەهوەش حەمیدی‪ ،‬ئەبوبەکر محەمەدی(لەگز)‪،‬‬ ‫مزەفەر ئەحمەدی‪ ،‬شۆڕش رەشیدی و خەسرەو‬ ‫ئەحمەدی وەک کۆمیتەی ئاڵمانی کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشان هەڵبژارد‪.‬‬ ‫کۆنفرانسەکە پاش هەڵبژاردنی هاورێیان و دوای قسەو‬ ‫باسێک لە الیەن هاورێ رەزای کەعبیەوە سەرکەوتووانە‬ ‫کۆتایی بەکارەکانی خۆی هێنا‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەرتکێشانی کوردستان‬ ‫کۆمیتەی ئاڵمان‬ ‫‪٧‬ی سپتامبری ‪٢٠١٤‬‬

‫پەیامی پیرۆزبایی سكرتێری‬ ‫گشتی كۆمەڵە بۆ سەرۆكی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫برای بەڕێز‪ :‬جەنابی كاك مەسعود بارزانی سەرۆكی‬ ‫پارتی دێمۆكراتی كوردستان‬ ‫لە الیەن خۆم‌و هەموو كۆمیتەی ناوەندیی‌و ریزەكانی‬ ‫كۆمەڵەوە‪ ،‬شەست‌و هەشتەمین ساڵوەگەڕی پارتی‌و‬ ‫رۆژی لەدایكبوونی ئێوەی بەڕێزتان پیرۆزبایی‬ ‫پێدەڵێم‪.‬‬ ‫ئەوساڵ‌و لەم ساتەوەختەدا كوردستان رووبەڕووی‬ ‫هێرشی تیرۆریستی‌و كۆنەپەرستانە بۆتەوە‌و ئەركی‬ ‫قورس‌و گران دەكەوێتە سەرشانی ئێوە وەك‬ ‫سەرۆكی هەرێمی كوردستان‌و هەم وەك سەرۆكی‬ ‫پارتی‌و دڵنیام بە دڵگەورەیی‌و بە پەرۆشەوە بۆ‬ ‫ئەنجامی ئەم ئەركانە تێدەكۆشن‪.‬‬ ‫ئێمە وێڕای پیرۆزكردنی ئەم یادە‪ ،‬جارێكی دیكە‬ ‫ئامادەیی خۆمان‌و گەلی كوردی رۆژهەاڵت بۆ هەموو‬ ‫پشتیوانیەكی خەڵكی كوردی باشور دەردەبڕین‪.‬‬ ‫ئاواتی سەركەوتن‌و تەمەندرێژی بۆ خۆتان‌و حیزبە‬ ‫تێكۆشەرەكەتان‬ ‫براتان _ عومەر ئیلخانیزادە‬ ‫سكرتێری گشتیی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستان‬ ‫‪2014/8/16‬‬

‫پەیامی پیرۆزبایی‬ ‫كۆمەڵە بەبۆنەی ‪68‬ەمین‬ ‫ساڵوەگەڕی دامەزراندنی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫زۆر بەرێز مەکتەبی سیاسی پارتی دێمۆکراتی‬ ‫کوردستان‬ ‫لە الیەن خۆمان و هەموو کادر و پێشمەرگە و‬ ‫ئەندامانی کۆمەڵەوە شەست و هەشتەمین‬ ‫ساڵوەگەڕی حیزبە خەباتکارەکەتان پیرۆزبایی‬ ‫لێدەکەین‪ .‬لە رێگای ئێوەوە ئەم یادە لە هەموو‬ ‫ریزەکانی پارتیتان پیرۆز دەکەین و رێزی زۆری‬ ‫خۆمان بۆ شەهیدانی پارتی و بنەماڵەی شەهیدان‬ ‫رادەگەیەنین‪.‬هیوادارین هەردەم تێبکۆشن تا‬ ‫دەسکەوت و سەرکەوتنی زۆرتر بۆ گەلی کورد و‬ ‫کوردستان وەدەست بێنن‪.‬‬ ‫ئەوڕۆ لە الیەک کوردستانی باشور رووبەروی‬ ‫هێرشێکی تیرۆریستی و کۆنەپەرەستانە بۆتەوەو‪،‬‬ ‫لە الیەکی دیکەوە هەست وسۆزی کۆمەڵگای‬ ‫نێونەتەوەیی و گەالنی ئازادیخواز بۆ کورد و هەرێم‬ ‫و حکومەتی کوردستان بە شێوەیەکی دیار رووی‬ ‫تێکردوین‪ .‬لەم هەلومەرجە ئاڵۆز و پڕ کێشەیەی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوین‪ ،‬هەم مەترسی بۆ سەر بزاوتی‬ ‫رزگاریخوازی کورد زۆرە و‪ ،‬هەم شانسی گەورە‬ ‫رووی تێکردوین و ئاساییە کە ئەرکی قورس و‬ ‫گران دەکەوێتە سەر شانی پارتی و هەموو هێزە‬ ‫سیاسیەکانی کوردستان‪ .‬لەم قۆناغەدا یەکگرتویی‬ ‫گەلی کورد لە هەموو بەشەکانی کوردستان و‬ ‫بە تایبەتی لە باشوری کوردستان‪ ،‬چەکی هەرە‬ ‫بەهێزی کوردە و دڵنیاین کە ئێوەش هەموو‬ ‫حەولی خۆتان بۆ ئەم مەبەستە دەخەنە گەڕ و‪،‬‬ ‫ساڵوەگەڕی پارتی دەکەنە کاتی نواندنی ئیرادەی‬ ‫بەهێز بۆ پاراستنی دەسکەوتەکانی گەلەکەمان‪.‬‬ ‫ئێمە وێڕای پیرۆزکردنی ئەم یادە و جەختکردنەوە‬ ‫لەسەر دۆستایەتیمان لەگەڵ ئێوە‪ ،‬ئامادەی‬ ‫هەموو پشتیوانی و هاوکاریەکین بۆ تێپەڕبوونی‬ ‫سەرکەوتوانە لەم دۆخەی ئێستا‪ .‬دڵنیاشین خەڵکی‬ ‫کوردستان لە کۆتایی ئەم دەورەیەشەدا سەربەرز‬ ‫دەبێ و هەنگاوی گەورەتر بەرەو دێمۆکراسی‬ ‫داوێژێ‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزی دووبارەمان‬ ‫کومیتەی ناوەندیی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی‬ ‫کوردستان‬ ‫‪٢٠١٤ .٨ .١٦‬‬