SOFIE MULLER — RZEŹBY MENTALNE / MENTAL SCULPTURES by doktor szron

SOFIE MULLER RZEŹBY MENTALNE / MENTAL SCULPTURES ORAZ / WITH

ROBERT KUŚMIROWSKI

GALERIA BIAŁA, LUBLIN 2016

WSTĘP / INTRODUCTION Anna Nawrot Pierwszy kontakt ze sztuką Sofie Muller zawdzięczam Mieke Dus i Paulowi Sochackiemu, którzy pokazali mi jej wystawę pt. Black-Out w C-mine Cultuur Centrum w Genk w 2012 roku. Prace belgijskiej artystki zostały starannie zaaranżowane w niezwykłej przestrzeni, w dawnej kopalni węgla kamiennego. Zachowana industrialna i monumentalna architektura z licznymi oryginalnymi urządzeniami, pomieszczeniami, pomostami, posadzkami i górującym nad budynkiem szybem górniczym z wieżą, stanowiła wyjątkową scenerię, w której dzieła Sofie Muller wybrzmiewały szczególnie wyraziście. Była to prezentacja ukazująca szerokie spektrum twórczości artystki. Znalazły się na niej patynowane rzeźby z brązu, przedstawiające postaci dzieci, nazwane Clarysse, Oscar, Jonas, Tristian. Zamknięty obiekt, zatytułowany Klozet tryskał, niczym fontanna, czerwoną cieczą sugerującą krew. Z kolei film Barbara rejestrował spalenie rzeźby Świętej Barbary – patronki górników. Dużą część ekspozycji stanowiły rysunki, wykonane krwią i czarną sadzą. Po czterech latach od tamtej, pamiętnej wystawy prezentujemy w Galerii Białej w Lublinie Rzeźby mentalne Sofie Muller. Oprócz tytułowych rzeźb znalazły się na niej również rysunki, obiekty, film oraz nowe prace z alabastru, które artystka stworzyła specjalnie do lubelskiego pokazu.

My first encounter with Sofie Muller's art I owe to Mieke Dus and Paul Sochacki, who took me to her exhibition – Black-Out – presented at the C-mine Cultuur Centrum in Genk in 2012. For that show, works of the Belgian artist had been carefully arranged in an unusual space of a former coal mine. Monumental industrial architecture with authentic mining equipment, rooms, decks and floors, along with a mine shaft headframe dominating the site, provided the unique setting for Muller's art, making it resonate even more clearly. The exhibition featured a broad range of works from the artist's oeuvre, including: patinated bronze sculptures depicting children – Clarysse, Oscar, Jonas and Tristan; a closed object – The Closet – gushing red liquid resembling blood; or the video – Barbara – showing the burning of a statue of Saint Barbara, the patron saint of miners. A big part of the show were drawings made with blood and black soot. Four years after that memorable exhibition, we present Sofie Muller's Mental Sculptures at the Biała Gallery in Lublin. Next to the title sculptures the exhibition includes drawings, objects, a video and some new works in alabaster that the artist created for the purpose of the show in Lublin. Regardless of the medium Muller uses, all her works exert strong psychological impact, triggering associations

Niezależnie od użytego medium wszystkie jej dzieła niosą silny przekaz psychologiczny, sugerując traumatyczne wspomnienia z dzieciństwa, poczucie straty, bólu, wstydu, choroby, kalectwa, niespełnienia, przemocy, skrywanej tajemnicy i lęku dorastania. Sofie Muller swoimi pracami pochyla się nad indywidualnym odczuwaniem jednostki w trudnych relacjach psychi-

Tristan, 2007, łóżko, brąz patynowany / bed, patineted bronze

with traumatic childhood memories, sense of loss, pain, shame, illness, disability, unfulfillment, violence, closely guarded secrets or fear of adolescence. The artist reaches out to an individual's emotional state in difficult mental, biological and social relations. Movingly, she encourages the viewers to reflect upon complex existential issues concerning loneliness, identity, physicality, as well as

cznych, biologicznych i społecznych. W przejmujący sposób skłania widza do refleksji na temat złożonych kwestii egzystencjalnych, dotyczących samotności, tożsamości, manipulacji ciałem, odrębności i niezależności każdego ludzkiego istnienia. Bezpośredni odbiór jej prac tworzy duże pole osobistego zaangażowania, pozwalając widzowi utożsamić się ze smutkiem, napięciem oraz odczuwać empatię.

autonomy, individuality and independence of every human being. Direct contact with Muller's art leaves a lot of room for personal involvement and lets the viewers empathize and identify with sorrow and tension present in her works. For her exhibition in Lublin, Muller invited Robert Kuśmirowski, the artist well known to the audience in Poland and abroad. His elaborate installation, Träumgutstraße,

Artystka do swojej lubelskiej prezentacji zaprosiła Roberta Kuśmirowskiego, znanego nie tylko polskiej publiczności. Jego rozbudowana instalacja pt. Träumgutstraße pochodzi z wystawy z 2014 roku, dedykowanej Salonowi Akademii w Warszawie. W pokazie Sofie Muller znalazły się ponadto jego dwie rzeźby i rysunek. Tym, co łączy tych obojga artystów jest podejście do przeszłości i czasów dzieciństwa, namysł nad procesem zużycia i obumierania przedmiotu w różnorakich aspektach antropologicznych. Zarówno Muller, jak i Kuśmirowski, odwołują się do historii sztuki i kultury materialnej oraz eksperymentują w rozmaitych gatunkach, konwencjach i technikach. Choć tworzą w różnych środowiskach (Muller w Gandawie a Kuśmirowski w Lublinie) ich spotkanie w Galerii Białej okazało się inspirującym artystycznym dialogiem na temat przemijania i kruchości ludzkiego życia w cielesnym, psychologicznym i duchowym wymiarze.

presented at the Biała Gallery was first shown at the Salon Akademii Gallery in Warsaw in 2014. The current exhibition in Lublin also includes his two sculptures and a drawing. What those two artists have in common is their unique approach to the past and childhood, along with a similar reflection on the process of objects being used and dying, as viewed from different anthropological perspectives. Both Muller and Kuśmirowski refer to art history and material culture. They also experiment with various forms, conventions and techniques. Even though they work in different places in Europe (Muller in Ghent, Kuśmirowski in Lublin), their meeting at the Biała Gallery resulted in a very inspiring artistic dialogue on the passage of time and frailty of human life in physical, psychological and spiritual dimensions. For the time of the exhibition, the space of the gallery

Przestrzenie galeryjne na czas wystawy stały się esencją klasy szkolnej, arystokratycznego salonu i gabinetu medycznego budząc tym żywe reakcje publiczności. Mam nadzieję, że ten katalog wraz z tekstem Izabeli Kowalczyk pozostanie ważnym śladem lubelskiej wystawy oraz pogłębioną refleksją nad sztuką Sofie Muller i Roberta Kuśmirowskiego.

has become the essence of a classroom, an aristocratic salon and an examining room, evoking intense reactions in the viewers. I hope that this catalog, including the critical text by Izabela Kowalczyk, will not only become an important trace of the exhibition in Lublin, but also an insightful reflection upon art by Sofie Muller and Robert Kuśmirowski.

Shemale child, 2006, brąz patynowany / patineted bronze

RZEŹBY MENTALNE I ORNAMENTY HORRORU SOFIE MULLER, Z UDZIAŁEM ROBERTA KUŚMIROWSKIEGO / MENTAL SCULPTURES AND ORNAMENTS OF TERROR BY SOFIE MULLER, WITH ROBERT KUŚMIROWSKI Izabela Kowalczyk W Patio Galerii Białej na ścianie zawisł Jonas (2011),

Jonas (2011), a little boy in a dark suit, is hanging on the

mały chłopiec ubrany w ciemny garnitur. Został powie-

wall in the patio of the Biała Gallery. Suspended from

szony na kołku za kołnierzyk marynarki, przez co trochę

a hook by the collar of his jacket, he looks too small for

za duże ubranie wznosi się do góry. Chłopiec nie jest

the clothes he is wearing. The boy appears to be alive,

chyba jednak martwy, o tym, że żyje świadczyć mogą

as he has his feet, with black shoes on them, turned up.

podniesione do góry stopy odziane w czarne buty. Ra-

It looks like he was placed there by some bullies,

czej wydaje się, że został unieruchomiony przez swoich

tormenting and ridiculing him. The boy's head is

złośliwych kolegów, dla których stał się obiektem nęka-

hanging down and his face is sad. He can neither move

nia i wyśmiewania. Ma zwieszoną głowę i smutną minę,

nor escape, as if he resigned himself to his fate of being

nie ma możliwości poruszania się, ani ucieczki. Tak jakby

a victim. Why is he bullied? Maybe his oppressors do

pogodził się ze swoją sytuacją bycia ofiarą. Co stało się

not accept his old-fashioned style? Maybe he is hated

powodem nękania? Być może prześladowcy nie mogą

because he is not capable of conforming to his peers?

znieść jego staromodnego sposobu ubierania się?

Or maybe there is a different reason, for example his

A może nie cierpią go dlatego, że nie potrafi dostoso-

sexual orientation? In 2015, the whole of Poland was

wać się do reszty? Może powodem dręczenia i poniża-

talking about a tragic death of a fourteen-year-old boy,

nia jest coś innego, na przykład orientacja seksualna

Dominik. Not only was he abused by his schoolmates

chłopca? W 2015 roku w Polsce głośno było o tragicznej

but also by his teacher. He was insulted, harassed and

śmierci czternastoletniego Dominika. Był on nękany

pushed over. Stones were thrown at him and he was

nie tylko przez kolegów, ale i przez nauczycielkę. Wyzy-

called a "faggot". As a result he committed suicide by

wany, popychany, obrzucany kamieniami, nazywany

hanging himself in his own house. What led to this

„pedziemˮ, Dominik powiesił się we własnym domu.

tragedy was people's indifference and aversion to all

Ludzka obojętność i niechęć do wszelkiej inności

kinds of otherness…

doprowadziły do tragedii… As presented at the exhibition Mental Sculptures at the Sofie Muller prezentując swe prace, jak ma to miejsce

Biała Gallery in Lublin, Sofie Muller never divulges the

na wystawie Rzeźby mentalne w Galerii Białej w Lubli-

past of her figures of children. These incredibly realistic,

nie, nie ujawnia historii, które wiążą się z ukazanymi

life-size sculptures are only given names, which may

w rzeźbach dziećmi. Nadaje im jedynie imiona, a to

provoke viewers to form different associations and

prowokować może widzów do własnych skojarzeń

interpretations, to reflect upon the children's life stories

oraz dopowiadania historii przedstawionych dzieci.

and place them in various contexts. However, what all

Zwłaszcza, że rzeźby te są naturalnych rozmiarów

these sculptures have in common is the mood

i wyglądają niezwykle realistycznie. Wszystkie

connected with the sense of loneliness and alienation,

wyrzeźbione postaci dzieci łączy nostalgiczny nastrój

possibly resulting from some traumatic experiences.

związany z poczuciem osamotnienia i wyobcowania,

The children create a strong impression that they have

być może traumy doznanego urazu, a także wrażenie

lost touch with reality and – even more – that they have

braku kontaktu z rzeczywistością czy jeszcze bardziej –

immersed themselves in their own world. Furthermore,

zanurzenia się we własnej rzeczywistości. To również

they seem to struggle with the process of developing

zmaganie się z procesem dorastania i definiowania

into adults as well as with defining their own self in

własnego „jaˮ w nieprzyjaznym i niechętnym inności

a hostile environment, wary of all forms of being

świecie.

different.

Stojący na korytarzu Brandt (2011), ubrany w koszulę

Dressed in a T-shirt and shorts, Brandt (2011) is in the

z krótkimi rękawkami oraz krótkie spodenki głowę ma

corridor, rubbing his head against the wall. A trail of

przyciśniętą do ściany. Kilka metrów za nim ciągnie się

drag marks, indicating some sort of self-destructive

ślad pozostawiony przez autoagresywny gest ocierania

behavior, is left few meters behind him. When there is

głową o ścianę. Kiedy brakuje możliwości wypowie-

no possibility to express one's emotions and pain, self-

dzenia swych emocji oraz swego bólu, pozostaje

harm is what is left, which is the most desperate form of

autoagresja, będąca najbardziej rozpaczliwą formą

crying for help… Brandt's action may also be an attempt

wołania o pomoc… Może to być również chęć „wytarciaˮ

to "erase" painful memories from his head – memories

z własnej głowy traumatycznych wspomnień, które są

which are too much for a child to handle.

zbyt ciężkie do udźwignięcia przez dziecięcą wyobraźnię. Eve (2007) is a girl wearing nothing but white panties. Inna dziewczynka o imieniu Eve (2007), odziana jedynie

She is facing the wall on which she is drawing red circles

w białe majtki, stoi przodem do ściany i rysuje na niej

with blood. Her body is that of a child, with no signs of

czerwone kółka, a robi to krwią. To jeszcze dziecko, jej

puberty. Her belly is slightly bulging out, which is typical

ciało nie wykazuje oznak dojrzewania. Ma lekko wydęty

of children at a young age. Her entire body is pale, only

brzuszek, jak u wielu małych dzieci. Jej całe ciało jest

her feet are strangely tinged with brown color or maybe

białe, tylko stopy ma dziwnie zabrązowione lub może

stained with blood. Does it mean then that she started

raczej zakrwawione. Czy przedwcześnie zaczęła

to menstruate prematurely and cannot cope with the

menstruować i nie potrafi poradzić sobie z doświad-

process of becoming a woman? Or maybe she is the

czeniem dojrzewania własnego ciała, czy też jest ofiarą

victim of sexual abuse, and bloody circles on the wall

przemocy seksualnej, a krwawe kółka na ścianie są

are the only way to express her fear and shame? Circles

jedynym sposobem na wyrażenie swego strachu

drawn in an automatic gesture can also refer to the

i wstydu? Rysowane w automatycznym geście kółka

symbol of mathematical zero. Perhaps this is how the

odnieść można też do matematycznego znaku zero.

girl is showing her lack of self-esteem. If you want to

Może dziewczynka wyraża w ten sposób brak poczucia

humiliate someone and discredit everything they do,

własnej wartości? „Jesteś zeremˮ – mówi się do osoby,

you can say that they are "a mere cipher". The worst

którą chce się całkowicie upokorzyć i zdyskredytować

that can happen, however, is when such language is

wszystko, co robi. Najgorzej, jeśli z takimi komunikatami

used against children who are doing their best, either to

spotykają się dzieci, próbujące niemal od urodzenia

meet their parents' unrealistic expectations or to fulfill

sprostać wygórowanym oczekiwaniom swoich rodziców,

their thwarted ambitions, but, who, in the end, are still

realizować ich ambicje, a mimo to wciąż ganione są

criticized and reprimanded. As a result, the lack of self-

za to, że wszystko robią źle. Poczucie braku własnej

esteem can push these children on the verge of

wartości może prowadzić je wtedy na skraj wyalieno-

isolation and even repudiation of reality, as happened

wania i całkowitego odrzucenia rzeczywistości, jak dzieje

in the case of Eve, who is standing with her back turned

się z Eve odwracającą się plecami do wszystkich.

to everyone around.

Najdziwniejszy jest jednak Oscar (2009), pozbawiony

The most disturbing of all, however, is Oscar (2009),

głowy, górnej partii ramion oraz rąk. Stoi wyprostowany,

deprived not only of his head but also of his arms and

odziany w czarny strój: koszulkę i krótkie spodenki, białe

shoulders. He is standing straight, wearing black

skarpetki i czarne buty. Niewiele można o nim powie-

clothes: a T-shirt and shorts, as well as white socks and

dzieć, może oprócz tego, że jest bardzo szczupły i ma

black shoes. Little can be said about him, except that he

nieco kobiecy zarys sylwetki. Może więc jest kolejnym

is very thin and his silhouette is a bit feminine. Perhaps

niedostosowanym i niepasującym do swego otoczenia

he is yet another unadjusted child who failed to be

dzieckiem. Czarny strój natomiast może kojarzyć się

accepted by his peers. Furthermore, Oscar's black outfit

z mundurem Hitlerjugend, zaś w tym kontekście niedo-

may evoke associations with Hitlerjugend uniforms and

stosowanie oznaczać mogło nawet karę śmierci. To

– in this context – nonconformity could even mean

chyba nie przypadek, że Oscar znalazł się w kącie pokoju

death sentence. Apparently, it is not a coincidence that

przy Träumgutstraße, a więc włączony został do

Oscar was placed in the corner of the room with

instalacji Roberta Kuśmirowskiego.

Träumgutstraße, which means he was, in a sense,

Nim doszło do tej wystawy, Jan Gryka zobaczył kilka

also a part of the exhibition at the Biała Gallery.

included in Robert Kuśmirowski's installation, which is lat temu pracę pt. Tristan (2007), niepokazywaną na obecnej wystawie. Poczuł się tak wstrząśnięty, że

Few years before the exhibition in Lublin, Jan Gryka saw

zapragnął poznać artystkę oraz zaprosić ją do Lublina,

Muller's sculpture from 2007, Tristan (not included in

nie wiedząc jeszcze, że w jej rodzimej Belgii, jak i na

the current show). He was so shaken by this piece that

scenie międzynarodowej, jest ona już uznaną twór-

he decided to meet the artist and invite her to Lublin.

czynią, mimo stosunkowo młodego wieku (Muller

At that time he had no idea that Muller, in spite of her

urodziła się w 1974 roku). Wystawa została zrealizowana

relatively young age for an artist (she was born in 1974),

po czterech latach od tego wydarzenia. W międzyczasie

had already functioned as a recognized sculptor not

odbyło się kilka spotkań pomiędzy Janem, Anną Nawrot

only in Belgium, where she comes from, but also on the

a artystką. Podczas jednego z nich, Sofie opowiadała

international art scene. Four years have passed since

o swoim pomyśle na wystawę w Białej i wspomniała,

that memorable encounter. During that time the artist

że swe rzeźby chce zaprezentować wraz z pracami

had several meetings with both Jan Gryka and Anna

Roberta Kuśmirowskiego. Wtedy dowiedziała się,

Nawrot. At one of them, Sofie came up with an idea to

że Robert był kiedyś studentem Jana Gryki. Artystka

invite Robert Kuśmirowski to her exhibition. Then she

uznała, że będzie to znakomite zestawienie. Faktycznie,

found out that he was once Jan's student. She decided

zderzenie tych prac robi niesamowite wrażenie, twórcy

that it would be an excellent match. She was not wrong.

ci mają ze sobą wiele wspólnego, zafascynowani są

Confrontation of works by those two artists makes

dawną sztuką, a zwłaszcza gotyckimi rzeźbami oraz

a powerful impression. Muller and Kuśmirowski have

wnętrzami, interesuje ich splot sztuki i medycyny,

a lot in common as they are both fascinated with art

głównie sztuki i psychiatrii, obydwoje mają w sobie

by old masters, particularly with Gothic sculptures

kolekcjonerską żyłkę (Sofie pochodzi z rodziny anty-

and interiors. They are also interested in exploring

kwariuszy), eksploatują w swej twórczości to, co

connections between art and medicine, especially

mroczne i co odnosi się do obszaru podświadomości.

between art and psychiatry, and they both have

Instalacja Träumgutstraße (2014) Roberta Kuśmirow-

antiquarians). In their art, they deploy everything

skiego to fragment większej pracy, która jako site-

that is dark and that refers to the realm of the

specific stworzona została do Pałacu Czapskich przy

subconscious.

a bent for collecting (Sofie comes from the family of

ulicy Traugutta w Warszawie, okazałego budynku zniszczonego podczas II wojny światowej, odbudo-

Robert Kuśmirowski's Träumgutstraße is a part of

wanego w latach 50. XX wieku, gdzie obecnie mieści się

a much bigger site-specific installation presented first

Salon Akademii w Warszawie – galeria Akademii Sztuk

at the Salon Akademii – the gallery of the Academy of

Pięknych. Tytuł jest zbitką słów: traum gut (śpij dobrze),

Fine Arts in Warsaw – housed in the Czapski Palace, an

trauma oraz strasse (ulica), a zarazem odniesieniem do

imposing edifice destroyed during the Second World

samej ulicy Traugutta. Prezentowana w Białej instalacja

War and reconstructed in 1950s, located on Traugutt

została stworzona na wzór dawnego pokoju, z ustawio-

Street in Warsaw. The title not only refers to the name

nym centralnie na starym dywanie stołem i stojącymi

of the street, but it is also a cluster of words traum gut

po bokach meblami, a także zniszczonym pianinem.

(German for "have good dreams"), trauma and straße

Na ścianach wiszą nadpalone obrazy i stare lustro,

(German for "street"). The installation presented at the

a z komody wypadają stare książki, niemal całkowicie

Biała Gallery has been modelled after the old rooms,

strawione przez ogień. Na stole znajduje się wazon

with a table in the center of a worn carpet, some

z zasuszonymi kwiatami, książka oraz dwie filiżanki,

furniture and a destroyed piano. There are partly burnt

jakby właśnie ktoś wstał od tego stołu, zamierzając

paintings and an antique mirror hanging one the walls.

za chwilę ponownie przy nim usiąść. Jednak tak się nie

Some old books, almost entirely consumed by fire, are

stało, coś (wojna, aresztowanie, wywiezienie miesz-

falling out of a chest of drawers. On the table, there are:

kańców do obozu lub potrzeba ucieczki przed tym,

a vase with dried flowers, a book and two teacups, as if

co najgorsze…) przerwało zwykłe, rutynowe czynności,

someone has just left the room, intending to return in

a codzienność tych, którzy zamieszkiwali to pomie-

a moment. It did not happen though. Something (war,

szczenie, została całkowicie zniszczona. Spalone książki

arrest, transportation to a concentration camp or the

są niemal jednoznacznym odesłaniem do słynnej

necessity to flee, to avoid the worst…) has interrupted

wypowiedzi Heinricha Heinego z 1817 roku: „Gdzie pali

the normal routine of people who lived here, totally

się książki, dojdzie w końcu do palenia ludziˮ. Całość

destroying their everyday life. The presence of burnt

utrzymana jest w brązowo-burej kolorystyce, wszystko

books makes almost explicit reference to the famous

zostało nadpalone i zaczęło popadać w ruinę. Tym

statement from 1817 by Heinrich Heine, who said:

samym Kuśmirowski pokazuje przeszłość, która nie chce

"Where they burn books, they will ultimately burn

odejść; która zapisuje się w pamięci miejsc i której wciąż

people as well." Kuśmirowski's installation is dominated

nie sposób uleczyć… To właśnie w narożniku pokoju

by dark colors, particularly brown and dirty brown.

Träumgutstraße umieszczony został Oscar Sofie Muller.

Everything got partly burnt and started to fall into ruin.

Kuśmirowski także prezentuje tam własną pracę

This way the artist shows the past that refuses to fade

rzeźbiarską – wykonanego z gipsu i umieszczonego na

into oblivion, engraves in memory of the places and

drewnianym stole Chłopca (2016). To jeszcze niemowlę

cannot be healed or cured… It is also in the corner of

leżące w beciku, sprawiające wrażenie martwego,

the Träumgutstraße room, where Sofie Muller placed

zmumifikowanego, możliwe nawet, że pogrzebanego

her Oscar and where Kuśmirowski presented his plaster

żywcem w jakiejś piwnicy i zalanego cementem,

sculpture – A Boy (2016). Still in a baby wrap, a little

odkrytego przez przypadek, podczas jakichś prac

child placed on the wooden table looks as if it was

remontowych…

dead, mummified, or maybe even buried alive in

W Polsce od czasu do czasu słyszy się o przerażających

accidentally discovered during some renovation works…

some basement and drowned in concrete, and then odkryciach – martwych niemowlętach w beczkach, porzuconych w dziwnych miejscach płodach… Sytuacja

From time to time some horrific news come from

może okazać się jeszcze bardziej koszmarna, jeśli

Poland about dead newborns found in barrels or about

zostanie wprowadzony, zapowiedziany niedawno,

fetuses abandoned is some strange places. The situation

całkowity zakaz aborcji. Tym samym, w jednym

may even get worse if the recently proposed complete

pomieszczeniu na wystawie w Galerii Białej, odbiorcy

abortion ban is introduced. Meanwhile, in one

mogą zastanawiać się nad historią II wojny światowej

exhibition room of the Biała Gallery viewers have the

i nazistowską biopolityką, jak również nad biopolity-

opportunity to reflect upon the history of the Second

cznymi aspektami naszej rzeczywistości.

World War and Nazi biopolitics, as well as upon biopolitical aspects of our reality.

W zasadzie nasze ciała wciąż poddawane są biopolitycznym regulacjom – od kontroli związanej z ogranicza-

Our bodies are almost constantly subject to biopolitical

niem i regulowaniem praw reprodukcyjnych, medyka-

regulations – starting from controlling and restricting

lizację ludzkiego życia od narodzin aż do śmierci

reproductive rights, through medicalization of human

(również kontrolę samego procesu umierania), przez

life from birth to death (including overseeing the

kwestie obywatelstwa i narodowości, dla których

process of dying), to issues connected with citizenship

największym zagrożeniem stają się obecnie uchodźcy,

and nationality, where the biggest threat these days is

to również normatyw heteroseksualności, a także

associated with refugees. The problem also involves

kulturowe normy wskazujące, jakie powinny być nasze

heteronormativity along with cultural norms telling us

ciała, w tym wymóg młodości i bycia fit, a także obo-

what our bodies should look like, including the pressure

wiązek zdrowego stylu życia. Prace Sofie Muller dotyczą

of being young and fit, as well as the dictate of a healthy

właśnie kwestii poddawania ludzkich jednostek nieu-

lifestyle. Sofie Muller's works touch upon the very issue

stannej kontroli oraz dyscyplinującym normom, przy

of subjecting individuals to incessant control and

czym warto zaznaczyć, że kwestie ciała oraz ducha

disciplinary norms. It is also worth noting that, for the

traktowane są tu jako nierozdzielne. Nawet, jeśli Sofie

artist, questions of body and spirit are inseparable.

deklaruje, że bardziej zainteresowana jest psychiatrią

Despite the fact that Muller claims that she is more

niż medycyną w ogóle, to odniesienia medyczne obecne

interested in psychiatry than medicine, the references

są w wielu jej pracach. Artystka zafascynowana jest

to the latter are present in most of her works. She is

myślą Hipokratesa, który mówił przecież, że jeśli umysł

fascinated by Hippocrates who believed that healthy

i ciało mają być zdrowe, trzeba zacząć od wyleczenia

body and mind are the reflection of a healthy spirit.

duszy, bo to jest najważniejsze. Nie można więc od-

Therefore, body and mind should never be separated.

dzielać umysłu od ciała. Choroby umysłu są jednak

These are mental illnesses, however, that are subject

poddawane najsurowszym biopolitycznym regulacjom

to the most stringent biopolitical regulations (detaining

(zamykanie w szpitalach dla obłąkanych, medyczne

people in psychiatric institutions, forced sterilization,

pozbawianie możliwości reprodukcji, odmawianie

dehumanization, and, the most drastic example of

statusu człowieczeństwa, zaś najbardziej drastycznym

biopolitics – Euthanasia Program, introduced by Hitler

przykładem biopolityki było wprowadzenie przez Hitlera

around 1940 to eliminate mentally disabled patients,

około 1940 roku Euthanasie-Programmu, będącego

whose lives were considered as "unworthy of being

formą programowej eksterminacji osób psychicznie

lived[1]").

chorych, uznanych za „niewartych życiaˮ[1]). Sofie Muller is also fond of quoting yet another W kontekście swoich prac, Sofie Muller przywołuje

statement by Hippocrates: "Those diseases which

chętnie inną dewizę Hipokratesa: „Te choroby, których

medicines do not cure, iron cures; those which iron

zioła nie wyleczą, wyleczy żelazo, czego żelazo nie

cannot cure, fire cures; and those which fire cannot

wyleczy, wyleczy ogień, czego ogień nie wyleczy, nic już

cure, are to be reckoned wholly incurable." Despite the

nie wyleczyˮ. Wydaje się ona wciąż aktualna, gdyż zioła

passage of time, it seems to have lost nothing of its

to lekarstwa, żelazo to narzędzia chirurgiczne, używane

validity, as medicines are still used to cure people, iron

podczas operacji, zaś ogień w kontekście dzisiejszej

stands for surgical instruments, while fire in today's

medycyny odnieść można do chemii – niemal

medicine can be associated with chemicals that almost

w dosłownym sensie „wypalającejˮ choroby. Motyw

literally burn diseases out. Fire is also what connects

ognia jest również tym, co łączy prace Sofie Muller

works by Sofie Muller and Robert Kuśmirowski, since

oraz Roberta Kuśmirowskiego – pojawiają się w nich

they both use partly burnt objects (furniture, books,

nadpalone przedmioty (meble, książki, rzeźby), Sofie

sculptures) in their art. Additionally, Sofie experiments

wykonuje ponadto dymione rysunki, a także używa

with a special drawing technique that deploys smoke,

ognia w sensie dosłownym, na przykład w prezento-

and she directly works with fire, for example in the

wanej w Galerii Białej pracy wideo, ukazującej palącą

video presented at the Biała Gallery showing the

się rzeźbę św. Barbary – chrześcijańskiej męczenniczki,

burning of a statue of Saint Barbara, a Christian martyr

patronki górników, świętej, która chronić ma od ognia.

and a patron saint of miners, who is invoked against

Tu stara rzeźba zostaje jednak częściowo przez ogień

lightening and fire. In the video, however, it is the

strawiona. „Ogień jest najlepszym rzeźbiarzemˮ –

old sculpture that is consumed by flames. Robert

deklaruje z kolei Robert Kuśmirowski.

Kuśmirowski, on the other hand, claims that "Fire is the best sculptor."

Najwięcej odniesień do medycyny na wystawie Rzeźby mentalne odnajdziemy w Sali Dolnej. Znalazł się tu

Most references to medicine at the exhibition Mental

między innymi Gabinet Muller, czyli apteczne szafki,

Sculptures can be found in the room on the lower

w których zestawione są artefakty, rzeźby, w tym takie,

floor. There are, among others, Muller's Cabinet –

które przypominają medyczne preparaty, narzędzia

apothecary cabinets filled with various artifacts,

chirurgiczne (skalpele, nożyce, będące też odniesieniem

sculptures resembling medical products, surgical

do żelaza z przywołanej tu dewizy Hipokratesa), a także

instruments (scalpels and scissors, which also refer to

magnetyczne głowy. W ten sposób gabloty z pracy

iron, from the cited motto by Hippocrates) as well as

Gabinet stają się swoistymi „ornamentami horroruˮ,

magnetic heads. Muller's Cabinets become peculiar

używając tytułu innej, nieprezentowanej na wystawie

"ornaments of terror" (to quote one of Kuśmirowski's

pracy Kuśmirowskiego. Umieszczone w szafkach przed-

works not presented at the exhibition). They may easily

mioty są czymś, co należeć może zarówno do obszaru

belong to the worlds of both art and medicine, which

sztuki, jak i do medycyny. Dziedziny te tylko z pozoru

are only seemingly distant and unrelated. What the two

wydają się odległe od siebie nawzajem. Łączy je jednak

have in common is their mutual interest in human body

zainteresowanie ludzkim ciałem, zaś głównym narzę-

and the analytical approach they adopt to learn about

dziem jego poznania w obu tych obszarach jest badaw-

it. Furthermore, various medical representations are

cze spojrzenie. Ponadto, w samej sztuce odnajdziemy

found in art and various references to art, in the form

reprezentacje medyczne, a w medycynie – w rysunkach

of anatomical drawings and models, can be found in

i figurach anatomicznych, pojawiają się odwołania do

medicine. Those two discourses are also closely

dyskursu artystycznego. Te dyskursy łączą się też ściśle

intertwined in Sofie Muller's art.

w pracach Sofie Muller. Her most recent works presented at the exhibition Najnowsze prace Muller, jakimi są Rzeźby mentalne, to

Mental Sculptures are alabaster heads, scattered over

wykonane z alabastru głowy, rozrzucone na podłodze,

the floor or placed on pillows. The artist deliberately

niektóre ułożone poduszkach. Artystka wybiera kamie-

uses materials with various defects, such as internal

nie ze skazami, wewnętrznymi pęknięciami, które stają

cracks and chips, which not only contribute to the

się niepokojącym elementem, kontrastującym z bardzo

disturbing image of her sculptures but also stand in

dokładnie oszlifowaną powierzchnią całości głowy. Pra-

stark contrast to smooth, carefully polished surface of

cując z alabastrem artystka nigdy nie wie, co znajdzie

the heads. When cutting into alabaster, Muller never

w środku tego kamienia, z jakimi skazami będzie miała

knows what she is going to find inside each stone, what

do czynienia i w jaki sposób wykorzysta je w opracowa-

sort of flaws she will have to deal with, or how she will

niu powierzchni rzeźbiarskiej. Te skazy w sensie metafo-

use them in her sculptures. In metaphorical sense, all

rycznym kojarzyć się mogą z pęknięciami tożsamości,

these defects can be associated with cracks in identity,

zaburzeniami osobowości czy psychicznymi ranami,

personality disorders or other mental wounds

których nie sposób wymazać. Położone wprost na

impossible to heal. Laid down directly on the floor,

podłodze głowy, co może nasuwać skojarzenie

defenseless, unprotected and nameless, the heads are

z Nowotworami uosobionymi Aliny Szapocznikow

reminiscent of Alina Szapocznikow's Tumors Personified

(1971), wydają się bezbronne, pozbawione ochrony,

(1971). However, unlike Szapocznikow, who – then

są również bezimienne i w przeciwieństwie do pracy

terminally ill – decided to personify her works by

Szapocznikow, u której każda z brył nosi rysy twarzy

including her facial features in them, Muller seems

umierającej w tym czasie artystki, te są jakby całkowicie

to strip her sculptures of any subjectivity. To most

pozbawione podmiotowości. Jak bezużyteczny dla

sculptors, flawed stones are useless. Mental Sculptures

większości rzeźbiarzy kamień ze skazami, Rzeźby

may also trigger associations with something worthless,

mentalne również mogą kojarzyć się z czymś zbędnym,

rejected, or unwanted. Was the artist aim, then, to

odrzuconym, niechcianym. Czyżby artystka chciała w ten

touch upon the problem of life undeserving of living –

sposób pokazać problem życia, które nie zasługuje na

of people, who, due to their "defects", are doomed to

życie, ludzi, którzy ze względu na swoje „wadyˮ zostają

anonymity?

skazani na bezimienność? In her smoke drawings, also presented in the room on W Sali Dolnej prezentowane są również dymione rysun-

the lower floor, Muller uses soot from candle flames.

ki, w których artystka używa żarzącego się knota świecy.

These works depicting a bleeding heart or a hand

Przypominają one medyczne ilustracje – krwawiące

redolent of X-ray photography are like medical

serce, zdjęcie rentgenowskie ręki, a jednocześnie

illustrations – spectral and incredibly detailed at the

wykonane są z niezwykłą precyzją, przywołując na myśl

same time, evoking girlish handiwork (because of

dziewczęce robótki ręczne ze względu na użyte koraliki

all the beads and three-dimensional elements). In

oraz inne elementy trójwymiarowe. Do wykonania

some of them the artist uses her own blood. They are

części z nich artystka używa własnej krwi. Rysunki

juxtaposed with Robert Kuśmirowski's drawing, Patient

Muller zostały zestawione z rysunkiem Kuśmirowskiego

(2006), showing a face of a patient, probably of

z 2006 roku pt. Pacjent, ukazującym twarz pacjenta,

a psychiatric hospital, contorted in a strange grimace,

prawdopodobnie ze szpitala psychiatrycznego, twarz

with his mouth open, as if he was screaming.

wykrzywioną w dziwnym grymasie, z otwartymi, jakby krzyczącymi ustami.

Clarysse is the highlight of the exhibition and probably the best-known work by Sofie Muller. This is the only

Punktem kulminacyjnym, a zarazem najbardziej znaną

installation, which, as implied by the artist, is

pracą Sofie Muller jest instalacja Clarysse. To jedyna

autobiographical, since it refers to the blackouts she

historia, o której artystka mówi, że jest autobiografi-

experienced as an adolescent. A young girl wearing

czna, gdyż związana jest z doznawanymi przez nią

a blue blouse, a navy-blue skirt, white socks and black

w przeszłości utratami świadomości. W szkolnych

shoes, is sitting on a too-large chair at one of the old

starych ławkach na zbyt wysokim krześle siedzi dziew-

school desks, with her hands extended upwards in an

czynka ubrana w niebieską bluzkę, granatową spódni-

attempt to wrap them around her head, as if trying to

czkę, białe skarpetki oraz czarne buty, ręką stara się

protect it. However, there is no head, only a burnt mark

obejmować głowę, jakby próbując ją chronić. Jednak tej

left on the desktop. The way the desks are arranged is

głowy nie ma, pozostał tylko wypalony na ławce cień.

reminiscent of Kantor's The Dead Class, but in Muller's

Ustawienie ławek przywodzi na myśl Umarłą klasę

installation, the first two are partly burnt, which may

Kantora, jednak u Muller pierwsza ławka oraz druga

suggest that knowledge, or rather school discipline,

zostały nadpalone, jakby przekazywana wiedza, a może

were used to burn away children's individuality, to

raczej szkolna dyscyplina wypalały w dzieciach ich

suppress and subjugate them. The missing head may

indywidualność, poskramiały i ujarzmiały. Utrata głowy

refer to the loss of either consciousness or memory, or

oznaczać może brak świadomości, brak pamięci, utratę

to the loss of self. This, in turn, may result from some

samego lub samej siebie. To z kolei może wiązać się ze

traumatic experiences repressed from consciousness.

zbyt trudnymi doświadczeniami, które zostają wyrzucone poza sferę świadomości.

Muller notes that the title Clarysse is an allusion to the

Artystka zwraca uwagę, że imię Clarysse zostało zaczer-

Clarisse McClellan, a girl who is considered to be

protagonist of Ray Bradbury's novel Fahrenheit 451, pnięte od protagonistki powieści Raya Bradbury'ego

mentally ill, and who is incredibly compassionate

Fahrenheit 451 – Clarysse McClellan – dziewczyny,

towards nature and everything around her. At the same

uważanej za psychicznie chorą, która jest niezwykle

time, she is an antithesis of Mildred, a mindless, and

wrażliwa na naturę i całe otoczenie, a jednocześnie jest

totally stupefied by television programs, wife of the

przeciwieństwem bezmyślnej i całkowicie ogłupionej

main protagonist, the firefighter Guy Montag. Written in

przez telewizyjne programy żony głównego protagonisty

1953 (a film adaptation directed by François Truffaut in

powieści, strażaka Guy'a Montaga – Mildred. Ta napisa-

1966), the science-fiction novel tells the story of the

na w 1953 roku powieść science-fiction (w 1966 zekra-

world in which not only are people brainwashed by

nizowana przez Françoisa Truffauta) opowiada o świe-

television to such an extent that they fail to notice their

cie, w którym ludzie poddani zostają telewizyjnemu

own enslavement, but also in which books are

praniu mózgów tak bardzo, że nie zauważają własnego

considered to be most harmful, hence their possession

zniewolenia, zaś za najbardziej szkodliwe uchodzą

is strictly prohibited. Furthermore, this world is hostile

książki, dlatego też ich posiadanie jest surowo zabro-

towards any forms of otherness. Firefighters do not put

nione. Jest to również świat przeciwny wszelkiej inności.

out fire, but they start it, burning all the remaining

Strażacy nie gaszą pożarów, ale je wzniecają, paląc

books, as they are the source of free thought and

wszystkie ocalałe jeszcze książki. Te są bowiem źródłem

critical thinking, which in Bradbury's totalitarian vision

wolnej myśli oraz krytycznego myślenia, które w totali-

of the world are illegal. Even though there are no books

tarnej wizji Bradbury'ego są całkowicie zakazane. Tym

in Muller's installation, by evoking them through the

samym, poprzez odwołanie do palonych książek, choć

motif of fire and references to Fahrenheit 451, Clarysse

nieobecnych w instalacji Muller, ale przywołanych przez

enters into a unique correspondence with Robert

motyw ognia i odniesienia do powieści Fahrenheit 451,

Kuśmirowski's Träumgutstraße in the next room. Is the

praca ta w sposób niezwykły łączy się z umieszczoną

girl's gesture to protect her imagination, subject to

w sąsiednim pomieszczeniu instalacją Träumgutstraße

school brainwashing and indoctrination, also a gesture

Roberta Kuśmirowskiego. Może gest Clarysse ochrony

to protect from what may happen when people stop

własnej wyobraźni, poddanej szkolnemu praniu mózgu,

reading books and, thereby, stop thinking?

jest zarazem gestem ochrony przed tym, co może się stać, gdy ludzie przestaną czytać książki, a tym samym –

Therefore, perhaps it is possible that madness, or

przestaną myśleć?

"a frenzied reason", as Michel Foucault would probably

Możliwe więc, że tylko szaleństwo, „rozum w płomie-

imagination, along with literature and art, are still

say[2], as well as an unrestrained, uninhibited niachˮ, jak powiedziałby Michel Foucault[2], nieskrępo-

capable of saving human sensitivity. In one of his early

wana i niepoddająca się dyscyplinującym nakazom,

publications, Piotr Piotrowski quoted Iosif Brodsky, who

wyobraźnia, jak również literatura i sztuka są jeszcze

wrote that society's "failure [to read poetry] results in

w stanie ocalić ludzką wrażliwość. Piotr Piotrowski

its sinking to that level of locution at which society falls

w jednej ze swych wczesnych książek przywołał

easy prey to a demagogue or a tyrant.[3]" These

fragment wypowiedzi Josifa Brodskiego: „nieczytanie

warnings become particularly true these days, when

wierszy sprawia, że społeczeństwo osuwa się na taki

reading is declining, contemporary art is treated as

poziom wysławiania, na którym staje się łatwym łupem

some kind of excess, and any manifestations of

demagoga lub tyranaˮ[3]. Te ostrzeżenia stają się dzisiaj

otherness are met with condemnation… In this reality

niezwykle aktualne, w naszej rzeczywistości, w której

there may be no place anymore for Clarysse, Eve, Jonas,

tak bardzo upada czytelnictwo, sztuka współczesna

Brandt, Oscar and many others, like them…

traktowana jest jako wybryk, a wszelka inność spotyka się z potępieniem... W tej rzeczywistości może nie być już miejsca dla Clarysse, Eve, Jonasa, Brandta, Oscara i innych, takich jak oni…

Footnotes: [1] cf. Giorgio Agamben, Homo Sacer. Sovereign Power and Bare Life, tr. M. Salwa, Prószyński i S-ka, Warsaw 2008, p. 186 – 195. [2] Michel Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, tr. B. Banasiak, T. Komendant, M. Kwietniewska, A. Lewańska, M.P.

Przypisy:

Markowski, P. Pieniążek, Fundacja Aletheia, Warsaw 1999, p. 151.

[1] Por. Giorgio Agamben, Homo Sacer. Suwerenna władza i nagie życie,

[3] Piotr Piotrowski, Dekada. O syndromie lat siedemdziesiątych,

przeł. M. Salwa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, s. 186 – 195.

kulturze artystycznej, krytyce, sztuce – wybiórczo i subiektywnie,

[2] Michel Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura,

Wydawnictwo Obserwator, Poznań 1991, p. 80.

przeł. B. Banasiak, T. Komendant, M. Kwietniewska, A. Lewańska, M.P. Markowski, P. Pieniążek, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999, s. 151. [3] Piotr Piotrowski, Dekada. O syndromie lat siedemdziesiątych, kulturze artystycznej, krytyce, sztuce – wybiórczo i subiektywnie, Wydawnictwo Obserwator, Poznań 1991, s. 80.

JONAS

EVE

RZEŹBY ALABASTROWE ALABASTER SCULPTURES

GABINET CABINET

BRANDT

TRÄUMGUTSTRAßE ROBERT KUŚMIROWSKI

OSCAR

BARBARA

CLARYSSE

SPIS PRAC / LIST OF WORKS

Sofie Muller Jonas, 2011, (strony / pages: 8, 29-33) brąz patynowany / patinated bronze Brandt, 2011, (strony / pages: 11, 71-77) brąz patynowany, drewniana podpalona głowa / patinated bronze, wooden burnt head Eve, 2008, (strony / pages: 12, 34, 37-41) marmur epoksydowy, krew / epoxy marble, blood Oscar, 2009, (strony / pages: 15, 79) brąz patynowany, spalone drewno / patinated bronze, burnt wood Rysunki Rentengowo-dymione / X-ray-smoke-drawing, 2015, (strona / page: 19) dym, krew / smoke, blood Gabinet / Cabinet, 2006-2014, (strony / pages: 20, 27, 35, 57-67) różne rzeźby i medyczne obiekty / various sculptures and medical objects Rzeźby alabastrowe / Alabaster sculptures, 2015, (strony / pages: 23, 34-35, 43-50) różne wymiary / different dimensions Clarysse, 2011, (strony / pages: 24, 93-99) brąz patynowany, pięć drewnianych ławek / patinated bronze, five wooden desks Rysunki dymione / Smoke-drawings, 2015, (strony / pages: 34, 68-69) rysunek krwawiącego serca / bleeding heart drawing rysunek 3D, asamblaż / 3D drawing, assemblage zdjęcie rentgenowskie, dym, krew / radiograph, smoke, blood HH005M z cyklu Psychonomie / HH005M from Psychonomic series, 2014, (strony / pages: 34-35, 54-55) poliuretanowe głowy, medyczne obiekty, magnesy, dym, nożyczki / polyurethane heads, medical objects, magnets, smoke, scissors

Rysunek Rentengowo-dymiony / X-ray-smoke-drawing, 2015, dym / smoke (strona / page: 35) SI002GMS7, 2015, (strony / pages: 52-53) poliuretan, metal, alabaster i marmur epoksydowy, obiekty laboratoryjne, kamień, ludzkie kości / polyurethane, metal, alabaster and epoxy marble, lab instruments, stone, human bones Barbara, 2012, (strony / pages: 89-91) film, czas trwania: 25 min. / movie, duration: 25 min., operator kamery / director of photographie: Dries Delputte, dźwięk / sound: Bart Stolle Robert Kuśmirowski Chłopiec / Boy, 2016, (strony / pages: 16, 85-87) obiekt, drewniany stół / object, wooden table Głowa / Head, 2015, (strona / page: 50) gips, ziemia, drewniane krzesło / plaster, soil, wooden chair Pacjent / Patient, 2005, (strona / page: 51) rysunek ołówkiem na papierze / pencil drawing on paper Träumgutstraße, 2014, (strony / pages: 79-85) Tytuł składa się ze zbitki słów traum gut (śnij dobrze), trauma, Straße (ulica) i nawiązuje do nazwy ulicy Traugutta w Warszawie, przy której znajduje się Pałac Czapskich. Okazały budynek został zniszczony w czasie II wojny światowej, następnie odbudowany w latach 50. XX wieku. Obecnie mieści się w nim Salon Akademii – galeria warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 2014 artysta stworzył tam rozbudowaną instalację site specific. Na wystawie zaprezentowaliśmy fragment tamtej pracy. / The title consists of words traum gut (sleep well), trauma, Straße (street) and refers to the name of Traugutta's street in Warsaw, where Czapski Palace is located. Impressive building was destroyed during World War II, then rebuilt in the fifties of the twentieth century. Today, it houses the Salon of the Academy – a gallery of the Academy of Fine Arts in Warsaw. In 2014, the artist created there an extensive site-specific installation. The exhibition presented a part of that work.

101

102

SOFIE MULLER Urodzona w 1974 r. w Sint-Niklaas, obecnie żyje i pracuje w Gandawie w Belgii. Cała twórczość Sofie Muller prezentuje bieżące, wnikliwe badania nad ludzkim stanem i pięknem indywidualnej wrażliwości. Głównymi motywami, które powtarzają się w jej sztuce jest niedoskonałość i psychofizyczna trauma. Artystka wydobywa granice wytrzymałości umysłu i ciała, portretuje je w dymionych rysunkach oraz rzeźbach z brązu i alabastru. Born in 1974 in Sint-Niklaas, lives and works in Ghent, Belgium. Sofie Muller's complex oeuvre displays an ongoing, profound research of the human condition and the beauty of our individual vulnerability. The main recurring themes are imperfection and psycho-physical trauma. She taps into the breaking point of the mind and body and portrays it in smoke drawings and sculptures in bronze or alabaster.

fot. / photo: Jimmy Kets

103

Wystawy indywidualne / Solo exhibitions:

Wystawy zbiorowe / Group exhibitions:

2004 seXes, Galerie S. & H. De Buck, Gent 2006 Morphs, Galerie S. & H. De Buck, Gent seXes, Geukens & De Vil, Knokke seXes, Mercator Galerie, Antwerp 2007 beDivided, Art Brussels 2007, Geukens & De Vil beDivided, Geukens & De Vil, Antwerp 2008 Über Menschen, Galerie Geukens & De Vil, Antwerp 2009 Memento, Park ter Beuken, Lokeren 2010 Solopresentatie Fondation Francès, Senlis Monument Leap of Faith, Thuis voor een beeld, OostVlaanderen Exhibition Leap of Faith, Caermersklooster, Gent Guiding hand I, Europeancardacquiring, Berlin 2011 Guiding hand II, Europeancardacquiring, Berlin 2012 Black Out, C-mine, Genk Tableau Vivant, Genk Onzen Toren, Sint-Niklaas The rest is silence, Geukens & De Vil, Antwerp Guiding hand III, Europeancardacquiring, Berlin 2013 Brandt, Galerie Martin Kudlek, Cologne Work for public space, Mijnwerkersvrouw, Maasmechelen Work for public space, Emma, Mechelen 2014 Psychonomics, Gallery Geukens & De Vil, Antwerp Grave Souls, podwójna prezentacja z / duopresentation with Kiki Lamers, Venray Art Brussels, focus artist Geukens & De Vil, Brussels Drawing Now Paris, focus artist Martin Kudlek 2015 Cabinets 2015, FeliXart, Drogenbos, Brussels 2016 Rzeźby mentalne / Mental Sculptures, z udziałem / in collaboration with Robert Kuśmirowski, Galeria Biała, Lublin Ithaca, Galerie Geukens & De Vil, Knokke

1995 Walking Museum, Antwerp October Octopus Expo, Berchem 1996 Klas 4A Campo, Antwerp Rotary Expo Elizabethzaal, Antwerp Winterplaats K.A.S.K.A. selectie P. Roobjee & G. Bijl, Antwerp 2000 eervolle vermelding, Kunstsalon van Gent St. Pietersabdij, Gent 2004 I’m Lovin ‘It groepsexpositie, Gent Open Atelierdag III vzw Nucleo, Gent 2005 Voorbij De Grens De Markten, Brussel Short Circuit, kurator Jan Van Woensel, Motive Gallery, Amsterdam Planet Gender, Galerie S. & H. De Buck, Het Achterhuis, Gent 2006 Making Sense In The City Aula, Gent Het (On)Volmaakte Lichaam, kurator Tom Peeters, Monumental vzw, Bornem Nachten Van De Open Ateliers, vzw Nucleo, Gent Heilige Geest Voorkamer, Lier 2007 Over The Hedge 100 Belgian artists, Tianjin China Underground, kurator Stef Van Bellingen, Warp, Sint-Niklaas Alles Beweegt vervlochten generaties Dienstencentrum “Ter Deeve”, Meulebeke Miniaturen Boekentoren, Ghent, Josef Deleu, S.&H. De Buck 2008 A flowery band to bind us to the earth, Galerie S.&H. De Buck, Gent Antwerp Sculpture Show, kurator B. De Baere & M. Meeuwis, Antwerp Corpus Delicti, kurator Flor Bex, Justitiepaleis, Brussel Markiezin Zoekt Kunst Kasteel van Gaasbeek, Gynaika, Gaasbeek Over The Hedge 100 Belgian & Chinees artists, Kemzeke, Verbeke Foundation Art Garden Party Veiling door Christie’s 20 tekeningen, MDD, St. Martens-Latem Art Brussel, Geukens & De Vil, Brussel Found/Gevonden/Trouvé Voorkamer, Lier UN-SCR-1325, Geukens & De Vil, Antwerp Rewind, kurator Filip Van De Velde, St-Niklaas Die Hände Der Kunst, Ronny Van De Velde, Herford Germany Trends 2008, Sint-Barbaracollege, Gent Artist’s Hands, Ronny Van De Velde, S.M.A.K, Gent Feminiene, kurator Willem Ellias, VUB, Brussel Tussen Lichaam en Geest Dr. Guislain Museum, Gent

104

Wandering Galerie S. & H. De Buck, duo expo Sofie Muller & Piet Pollet, Gent Noman’s Land Verbeke Foundation, Kemzeke 2009 De Oversteek, kurator Bonnefantenmuseum & A.M. Van Laethem, Rekem De Collectie, kurator P. Van Cauteren & Sjoerd Paridaen, Espace Ladda, Gent Uit het Geheugen Museum Dr. Guislain, Gent Ademloos, benefietveiling + expo Bernearts, Antwerp Hot Art Basel, Geukens & De Vil, Basel Art Brussel, Geukens & De Vil, Brussel A flowery band to bind us to the earth, Galerie S.&H. De Buck, Gent UN-SCR-1325 Chelsea Museum, kurator J. Van Woensel, Geukens & De Vil, NY Miniaturen Cultureel Centrum Hasselt, Josef Deleu, S.&H. De Buck 2010 The power of drawing, Galerie Geukens & DeVil, Antwerp Mooi, vzw Raza, 2010-2012 Lucht is tastbaarder dan mijn gedachten, Kasteel Oud-Rekem Beeldenroute Lo-Reninge, West-Vlaanderen BAT 10 Beeldenroute Anti-Tankgracht, kurator Flor Bex, Schilde Preview Berlin, Galerie Geukens & De Vil Walking te Line II, Galerie Kudlek Von Grinten, Keulen Art Amsterdam, Geukens & De Vil Collages & Romantiek, Verbeke Foudation, cultuurraad Roeselare Mort ou vif, Fondation Frandès, Senlis Uit het Geheugen Katho-IPSOC en Museum Dr. Guislain, Kortrijk Art Amsterdam, Galerie Geukens & De Vil, Nederland Art Brussel, Geukens & De Vil 2011 Beeld van hoop en wanhoop, Mothers for peace Geus de luxe, Geuzenhuis, Gent Kunstpodium T, leerling meester project, Tilburg Salon 9, kurator Christa Vyvey, Pianomuseum Maene, Ruiselede The power of drawing, Galerie Geukens & DeVil, Antwerp Mooi, vzw Raza, 2010-2012 2012 Bates Motel, Space, Liège Het kunstwerk een gebruiksaanwijzing, Technicum Gent Are the limits of my language, the limits of my world?, Gallery Maskara, Mumbaï, India Les Fleurs du Mal, Kersgallery, Amsterdam Poëziezomer Watou, Watou Mindmap, Venray Dangerously Young, Museum Dr. Guislain, Gent Mooi, rondreizende tentoonstelling vzw Raza, 2010–2012

2013 Drawing Amsterdam, Gallery Martin Kudlek Coup de Ville, Warp, Sint-Niklaas In alle staten, Guislainmuseum, kurator Fondation Francès, Gent Basel Volta 9, Gallery Martin Kudlek, Switzerland Pour les siècles des siècles, Lieux-Communs, Namur Prestige, Universiteit Ghent, kurator Nicoline Van Stapele The Drawing Now, Gallery Martin Kudlek, Paris Brisure, Belfius, kurator Stef Van Bellingen, Brussels 2014 No Walls, expo NL/VL, Fenixloods Rotterdam Patch places, Guislainmuseum, Gent A story of abscence, selectie Kunstcollectie Nationale Bank, Brussels Museum to scale 1/7, Kunsthal Rotterdam Westenwind, Galerie Martin Kudlek, Keulen Ik, Jij, Wij, Rasa vzw, travelling exhibition Vienna Art Fair, Geukens & De Vil, Vienna Fine Arts from Flanders, Tongerlohuys, Rosendaal De modernen, Koningin Fabiolazaal KMSM, Antwerp Drawing Now Paris, focus artist Martin Kudlek, Paris Health, Something of Value, loketten Nationale Bank kurator Sven Vanderstichelen The Prélude Pathétique, Universiteit Leuven, kurator Wim Lambrechts Uber den Mythos der Jugend, Kunsthalle Nürnberg Museum to scale 1/7, Royal Museum of Fine Arts Belgium 2015 Spiegel im Spiegel, Beernem, organised by PAK Goodbye Pourbus, Hello Leopold, Geukens & De Vil Gallery, Antwerp Kunstenaars voor Wagenschot, Handelsbeurs, Gent Kust@rodekruis, kurator Hilde Van Canneyt, Ronse Boeken onder vuur, KU Leuven, Universiteitsbibliotheek Watou, Kunstenfestival, Watou Vormidable, Recent sculptures in Flanders, Museum Beelden aan Zee, Den Hague Palindrom, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, kurator Robert Kuśmirowski Occupied emotions, Broelmuseum Courtrai Rasa Ik, jij, wij, travelling exhibition, Smak, C-mine, e.a. No Walls expo Nl/Vl, kurator Bob Smit, Fenixloods, Rotterdam Pleisterplekken, Guislain Museum, Ghent Occupied emotions, Broelmuseum Courtrai 2016 Medycyna w sztuce / Medicine in Art, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie Speelvogels, Sint-Nicolas, Zwijgershoek

105

106

ROBERT KUŚMIROWSKI Urodzony w 1973 roku w Łodzi, mieszka i pracuje w Lublinie. W 2003 roku ukończył studia w Instytucie Sztuk Pięknych na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jest rzeźbiarzem, twórcą instalacji i obiektów; zajmuje się też performance, rysunkiem, fotografią i muzyką. W swoich pracach poświęca się głównie tematyce czasu, kultury materialnej i przemijania. Jego prace imitują stare przedmioty, obiekty, a czasem całe pomieszczenia czy nawet wydarzenia i sytuacje. Wśród krytyków, historyków i kuratorów sztuki nazywany jest „fałszerzem czasu”, „genialnym imitatorem”, „mistyfikatorem rzeczywistości”. Born in 1973 in Łódź, lives and works in Lublin. In 2003 he graduated in Institute of Fine Arts at the Faculty of Arts of the University of Maria CurieSkłodowska University in Lublin. He is a sculptor, installation artist and creator of art objects; he is also engaged in performance art, drawing, photography and music. In his works he devoted mainly a time, material culture and passing. His works imitate the old items, objects and sometimes whole facilities or even the events and situations. Among the critics, curators and art historians he's called "forger of time", "brilliant imitator", "fabricator of reality".

fot. / photo: Krzysztof Pęczalski

107

Wybrane wystawy indywidualne / Selected solo exhibitions: 2002 P.K.P., Galeria Biała, Lublin 2003 Double V, Laboratorium, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa Fontanna, Galeria XX1, Warszawa 2004 Hydrograf, Galeria Arsenał, Białystok D.O.M., Johnen und Schottle Galerie, Berlin Usługi dla ludności, Galeria Potocka, Kraków Yes I'm wsiór, Cysterna, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa Double V, Galeria Kronika, Bytom 2005 D.O.M., Fundacja Galerii Foksal, Warszawa The Ornaments of Anatomy, Kunstverein, Hamburg The Museum of The last Artwork, Yerba Buena Art Center, San Francisco Eksperymentalne studio anatomiczne, Galeria Biała, Lublin Double V Post industrial, Van Abbe Museum, Eindhoven Kunstmiroffsky, Kordegarda, Oddział Zachęty Narodowej Galerii Sztuki, Warszawa (z Michałem Stachyrą i Kamilem Stańczakiem) 2006 Ornamenty anatomii III, w ramach projektu W Samym centrum uwagi, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa Kanał, Galeria Manhattan, Łódź Ornaments of Anatomy, Band 2, Kunstverein, Hamburg Robert Kuśmirowski, Migrosmuseum, Zurych Kanal, Johnen & Schöttle, Kolonia 2007 DATAmatic 880, Galerie Magazin, Berlin 2008 Robert Kuśmirowski, Museum Dhondt-Dhaenens, Deurle 2009 Masyw kolekcjonerski, Bunkier Sztuki, Kraków Bunker, The Curve Gallery, Barbican Center, Londyn 2010 Cosmorama / P.A.P.O.P., Fondazione Galleria Civica, Trydent Wystawa jesienna, Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała Museum of Deposited Art, Fundacja Morra Greco, Neapol Muzeum Sztuki Zdeponowanej, Galeria Biała, Lublin 2011 Muzeum Sztuki Zdeponowanej, Galeria Kronika, Bytom Square 2, Johnen Galerie, Berlin Humanbomber, Warsztaty Kultury, Lublin Stronghold, 11 Biennale de Lyon Deposit Point, 3 Biennale, Tel Aviv 2012 E.M.A.S.A., Foundation PROA, Buenos Aires 44 x 44, Biennale, Kijów Pain Thing, Summerhall, Edinburgh K2, Fundacja Galerii Foksal w Warszawie

108

2013 ήλεκτρον, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot Ślusarnia, Art. Basel Okop, Summer Academy, Salzburg UNGUT, X Biennale Sztuki, Muzeum Centralne, Krasnojarsk 2014 Der Keller, Schauspielhaus Bochum und Urbane Künste Ruhr, Das Detroit Tężnia, Plac Artystów, Kielce Träumgutstraße, Galeria Salon Akademii Sztuk Pięknych, Warszawa Tężnia, Galeria Labirynt, Lublin 2015 Träumgutstraße, Johnen Galerie, Berlin Tężnia, Galeria Arsenał, Białystok No Budget Show 7, Dom Fiński, Warszawa Tężnia, Tbilisi Tężnia, Lwów 2016 Sala straceń, Centrum Sztuki Przełomy, Szczecin KUNZHAUS, Fugitive Vision Foundation, Pittsburgh Tężnia, ESK, Wrocław Rzeźby mentalne, Sofie Muller z udziałem Roberta Kuśmirowskiego, Galeria Biała, Lublin Wybrane wystawy zbiorowe / Selected group exhibitions: 1998 Rysunek i malarstwo, Galeria Mat-Mart, Lublin 2001 Pozaginania rysunkowe, Młode Forum Sztuki Galerii Białej, Lublin 2002 Novart.pl, Festiwal Młodej Sztuki, Kraków Supermarket sztuki III – ludzie i przedmioty, Galeria DAP, Warszawa Sztuka ożywiona, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa; Bunkier Sztuki, Kraków 2003 Simon says Aloha to polish Art. Stockholm Art Fair, Sztokholm Wymarsz rowerowy, Galerie für Zeitgenössische Kunst, Lipsk Jusqu'au bout du mone, Galerie de L'Espace International et Orangerie du Thabor, Rennes 2004 Access cz.hu.pl.sk, Display Gallery, Praga 4 KS 2/63. Auschwitz Prozess Austellung, Frankfurt n. Menem Prym, Galeria BWA, Zielona Góra Doba romnatyzmu, Instytut Polski, Kijów, Ukraina Drang nach West, Compact Space, Berlin, Niemcy Distances?, La Plateau, Paryż, Francja De ma fenetre. Des artistes et leurs territories, Ecole Nationale Superiéure des Beaux-Arts, Paryż

Palimpsest muzeum, Biennale Sztuki w Łodzi, Muzeum Historii Miasta Łodzi IV Triennale młodych, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko Niosę przed sobą lustro, Galeria Szara, Cieszyn; Galeria Sektor I, Katowice 2005 Animalum 27%, Roda Sten, Göteborg; Andrew Kreps Gallery, Nowy Jork; Headlands Center for the Arts, San Francisco Nova biała, Galeria Biała, Lublin Teatr niemożliwy, Kunsthalle, Wiedeń; Barbican Art Center, Londyn, Wielka Brytania; Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa Powidoki widzialności, Galeria Sektor I, Katowice Extra City Center for contemporary Art, Antwerpia 2006 Spojrzenia. II edycja, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa Of Mice and Men, 45. Berlin Biennal for Contemporary Art, Berlin Śniadanie w muzeum, Muzeum Sztuki, Łódź 2007 Wreszcie nowa! Małopolskie kolekcje sztuki współczesnej, Muzeum Narodowe, Kraków Transgresja wyobraźni – Galeria Biała, Lublin Pamięć tej chwili z odległości lat, które miną, dawna Fabryka Schindlera, Kraków Odczarowanie, BWA, Zielona Góra Tektonika historii, Instytut Sztuki Wyspa, Gdańsk Against Time, Bonniers Konsthall, Sztokholm Rockers Island, Museum Folkwang, Essen 2008 After Nature, New Museum, Nowy Jork Aktywne studio, Galeria Studio, Warszawa Poland Street Underground 2008, Londyn Odczarowanie proces ciągły, BWA Awangarda, Wrocław Efekt czerwonych oczu. Fotografia polska XXI wieku, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa Kwiaty naszego życia, CSW Znak Czasu, Toruń Manual CC, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa T2 Torino Triennale, Turyn Remont Generalny, Galeria Biała, Lublin OK! Wyspiański, Muzeum Narodowe, Kraków 2009 Die Kunst ist super!, Hamburger Bahnhof, Berlin Chasing Napoleon, Palais de Tokyo, Paryż From the Archive, Galeria Żak-Branicka, Berlin Aktywne studio przygody plastyczne wokół fotografii, Zona Sztuki Aktualnej, Łódź Kolekcja alternatywna, Galeria Biała, Lublin Obudź się i śnij, Fundacja Signum, Wenecja Wolność od-zysku, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa Inwazja dźwięku, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa

2nd Athens Biennial. Heaven, Ateny Beaufort 03, Blankenberge, Belgia Fotoplastykon - przygody plastyczne wokół fotografii, Zona Sztuki Aktualnej, Łódź 2010 Träume finden in der Vergangenheit statt, Kunstmuseum Dieselkraftwerk, Cottbus Obraz kolekcji, Galeria Arsenał, Białystok Star City - The Future under Communism, Nottingham Contemporary, Nottingham 2011 Spektrum, Kunsthalle Wien, Wiedeń The Power of Fantasy, BOZAR, Bruksela Pokaz Kolekcji, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków Regres Progres, Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa Studio Pollock, Art Basel 2011, Basel Mikołaj Smoczyński. Retrospektywnie, Warsztaty Kultury, Lublin Star City Film Screening and Performance, Tokyo Art Center 2012 Transit, Hamburger Bahnhof, Berlin Kolekcja FRAC Piemonte, Artissima 2012, Turyn Bicycle, Sammlung Boros, Bunker Berlin ONE on ONE, Kunst Werke, Berlin Malevitz Square, Liverpool Biennale, Liverpool 2013 Twisted Entities, Museum Morsbroich, Leverkusen Co outsider może nam powiedzieć o rzeczywistości?, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa Tell me whom you haunt, Blain/Southern Gallery, London 1 st Online Biennale, New York Kącik medyczny, Muzeum Sztuki Współczesnej DOX, Praga Nowa Kolekcja, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków Masyw Kolekcjonerski, Generator Malta, Poznań The day is too short, Muzeum Współczesne Wrocław 2014 Kolekcja II, Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków biala.art.pl, Galeria Biała, Lublin Collection on Display, Migros Museum, Zurich 2015 Zbiory wspólne, Galeria Arsenał, Białystok 50-lecie Galerii BWA, Kielce Palindrom, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot Czysta formalność, Galeria Labirynt, Lublin Biała Łódź, Galeria Manhattan, Łódź Biała transformacja, Galeria Biała, Lublin 2016 Medycyna w sztuce, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków Kosmos. Czasów i Przestrzeni, Festiwal Nauki 2016, Kraków KREW-WERK, Fundacja Galerii Foksal, Warszawa Social Design for Social Living, National Gallery, Jakarta HATI HATI HAT, National Gallery, Jakarta

109

Sofie Muller – Rzeźby mentalne / Mental sculptures oraz / with Robert Kuśmirowski 3.06-22.07.2016, Galeria Biała, Lublin Teksty / texts: Izabela Kowalczyk, Anna Nawrot Tłumaczenie / translation: Karolina Banach Redakcja / editing: Katarzyna Bartnik Projekt graficzny / layout: Piotr Wysocki Fotografie / photographs: Jan Gryka, Jimmy Kets, Krzysztof Pęczalski, archiwum artystki / artist’s archive Druk i oprawa / print and bound: Petit, Lublin

wydawca / publisher: © Galeria Biała 2016 Galeria Biała, Centrum Kultury w Lublinie ul. Peowiaków 12, 20-007 Lublin biala.art.pl, biala@ck.lublin.pl, +48 81 466 61 39 ISBN 978-83-62191-28-4

112