Do neta by filip kas

Gmina Rydzyna Gmina Rydzyna po o ona jest w po udniowej cz ci Województwa Wielkopolskiego, w bezpo rednim s siedztwie Leszna (ok. 10 km), w powiecie leszczy skim. Teren gminy kszta tuj trzy malownicze krainy:

Fotografie: S awomir Zygner

Równina Leszczy ska, Wa Bojanowski i dziel ce je Obni enie Rowu Polskiego.Rydzyna jest miastem zabytkiem, obj tym opiek konserwatorsk z uwagi na zachowany XVIII wieczny uk ad przestrzenny oraz liczne zabytkowe budowle. Rydzyna nazywana jest per

polskiego baroku i uznawana jest za

najwi ksz atrakcj regionu leszczy skiego. Miasto za o y na pocz tku XV w. Jan z Czerniny, wywodz cy

Fotografie z wysoko ci: Filip Kasprowiak Sk ad i druk: Dobrarzecz Anna ygad o

si z rodu Wierzbnów rycerz W adys awa Jagie y. W ko cu XVII w. W a cicielami miasta i dóbr rydzy skich by y najwybitniejsze rodziny magnackie Rzeczpospolitej: Leszczy scy i Su kowscy. Najcenniejszym z rydzy skich zabytków jest Zamek z XV/XVII w., dawna rezydencja króla Stanis awa Leszczy skiego i ksi

t Su kowskich. Zamek wraz z przylegaj cym do niego parkiem i terenami

przyleg ymi stanowi jeden z najcenniejszych w Polsce zespo ów pa acowo-parkowych. Rydzyna zajmuje powierzchni 135,56 km2. S siaduje z pi cioma gminami Województwa Wielkopolskiego: wi ciechowa, Osieczna, Krzemieniewo, Poniec, Bojanowo i miastem Leszno oraz Gmin Góra

ISBN

(Województwo Dolno l skie). Przez gmin przebiega droga krajowa nr 5 Pozna

Wroc aw. Gmin

Rydzyna zamieszkuje 8797 osób, w tym w mie cie Rydzyna 2777 osób. System osadniczy tworz 22 jednostki osadnicze, z czego 16 posiada status so ectw. Na terenie miasta znajduj si liczne zabytki m.in. barokowy zespó kamieniczek w Rynku wraz z ratuszem i unikaln w Polsce figur Trójcy wi tej, barokowy ko ció parafialny oraz ko ció poewangelicki. Styl klasycystyczny prezentuje monumentalny zespó dawnych oficyn zamkowych. Wszystkie zabytkowe budowle Rydzyny s dzie ami wybitnych

Wydawca: URZ D MIASTA I GMINY RYDZYNA RYNEK 5 64-130 RYDZYNA

architektów i budowniczych, ci ganych z ró nych krajów Europy przez magnacki dwór Leszczy skich i Su kowskich.

Gmina Rydzyna Rydzyna Municipality is located in the southern part of the Wielkopolska Region, in the immediate vicinity of Leszno (about 10 km), in the district of Leszno. The municipality shaped by three picturesque land: Plain Leszczy ska, Shaft Bojanowski and sharing them Reduction Trench Polish. Rydzyna is a city - a monument, subject to conservation care due to the preserved eighteenth century spatial layout and numerous historic buildings. Rydzyna is called "the pearl of the Polish baroque" and is considered to be the biggest attraction of the Leszno region. The town was founded at the beginning of the fifteenth century John of Czernina, descended from the lineage of Wierzbn贸w Knight Wladyslaw Jagiello. At the end of the seventeenth century the city and property owners rydzy skich were most prominent aristocratic families of the Republic: Leszczy scy and Su kowskis. The most valuable monuments rydzy skich is the Castle of the fifteenth / seventeenth century, the former residence of King Stanislaw Leszczynski and Su kowski. Castle along with the adjacent park and adjacent areas are one of the most valuable in Poland palace and park. Rydzyna covers an area of 135.56 km2. Adjacent to the five municipalities of the Wielkopolska Region: wi ciechowa, Osieczno, Krzemieniewo, Poniec, Bojanowo and the city of Leszno and the Municipality Mountain (Lower Silesia Province). By the municipality national road No. 5 Poznan - Wroclaw. Commune Rydzyna population of 8797 people, including in Rydzyna 2,777 people. The settlement comprises 22 settlement units, of which 16 have the status of villages. In the city there are numerous monuments, among others, Baroque houses in the Market Square with the Town Hall and a unique figure in Poland, the Holy Trinity, Baroque parish church and the evangelical church. Classical style presents a monumental team of former outbuildings of the castle. All Rydzyny historic buildings are works of prominent architects and builders, downloaded from various European countries by the baronial mansion Leszczynski and Sulkowski.

Zabytki/Monuments

Ko ciรณ w Rydzynie Zbudowany w 1751 r. z funda-cji ksi cia Aleksandra Jรณzefa Su kowskiego na miejscu ko cio a z pocz tku XV w. zniszczonego w 1707 r. i ko cio a drewnianego z 1716 r. Wybitne dzie o Karola Marcina Franta, osiad ego w Rydzynie architekta i budowniczego z Legnicy, pozostaj cego pod wp ywem K.I. Dientzenhofera z Pragi. Ko ciรณ pรณ nobarokowy, o bogato ukszta towanej bryle, niemal ca kowicie pozbawionej k tรณw prostych.

Church in Rydzyn Built in 1751, the foundation of Prince Alexander Joseph Sulkowski on cityjscu church from the beginning of the fifteenth century, destroyed in 1707 and the wooden church from 1716 Notable work of Charles Martin Franta, who settled in Rydzyn architect and constructionanything Legnica, remaintion under the influence of KI Gradient-zenhofera from Prague. Late Baroque church, with a richly shaped block, almost completely devoid of right angles. 6

Zamek w Rydzynie Zamek w Rydzynie zbudowany zosta w ko cu XVII wieku na murach zamku gotyckiego z pierwszych lat XV wieku, wzniesionego dla Jana z Czerniny Rydzy skiego. Zamek barokowy jest dzie em W ochów osiad ych w Polsce, Józefa Szymona Bellottiego i Pompeo Ferrariego. Pierwszymi jego w a cicielami byli Leszczy scy. Wraz z parkiem i przyleg ymi terenami stanowi najbardziej okaza rezydencj magnack w Wielkopolsce. W latach 1705-1709 rezydencja króla Polski Stanis awa Leszczy skiego. W czasie Wojny Pó nocnej, w 1709 r. Zamek zosta cz ciowo spalony przez wojska carskie. Na szcz cie, nie uleg y ca kowitej dewastacji wspania e sztukaterie i freski zdobi ce sale paradne, b d ce dzie ami najwybitniejszych w oskich artystów pracuj cych w tym czasie w Polsce. Przynios y rydzy skiej rezydencji zas u on s aw . Król

Stanis aw Leszczy ski po utracie korony uda si na emigracj . Po latach zas yn w Europie jako ksi Lotaryngi i w adca wiat y i dobroczynny. Jego córka Maria by a królow Francji, on Ludwika XV. Król Stanis aw Leszczy ski sprzeda Zamek Aleksandrowi Józefowi Su kowskiemu. Nowy w a ciciel doprowadzi go do dawnej wietno ci. Architektem i realizatorem prac budowlanych by Karol Marcin Frantz. Zamek otrzyma wówczas nowe dachy, rokokowy wystrój elewacji, okaza y zespó g ównego wej cia. Prace nad upi kszeniem Zamku i jego otoczenia kontynuowa syn Aleksandra Józefa, ksi August. Klasycystyczne fasady otrzyma y wówczas zamkowe oficyny, w tym samym stylu ozdobiono Sal Balow . Wzniesiono budy-nki Pomara czarni oraz stylowe pawilony w parku. Ksi ca rezydencja Su kowskich w Rydzynie w latach osiemdziesi tych XVIII w. promieniowa a na ca Wielkopolsk jako o rodek kulturalny (znany teatr dworski Su kowskich) oraz o rodek edukacji (gimnazjum ksi y pijarów). Jeden z budynków tej szko y istnieje jeszcze dzisiaj i jest szko publiczn . O ywiony ruch budowlany w rydzy skiej rezydencji ca kowicie usta po drugim rozbiorze Polski. Niepospolitej chwa y przyda nazwisku Su kowskich z Rydzyny dzielny, nieprzeci tnie zdolny Józef Su kowski, adiutant Napoleona, poleg y bohatersko w Kairze. Nazwisko jego kuzyna Antoniego Paw a, IV Ordynata na Rydzynie odnale mo na na uku Triumfalnym w Pary u. Ostatni z ksi t Su kowskich na Rydzynie zmar bezpotomnie w 1909 r. Dobra rydzy skie wraz z Zamkiem przej te zosta y przez w adze pruskie. Na mocy traktatu wersalskiego powróci y one do granic pa stwa polskiego. W oparciu o statut Ordynacji Su kowskich, w 1924 r.; powsta a fundacja imienia tego rodu, maj ca za cel nadrz dny prowadzenie dzia alno ci edukacyjnej. W 1928 r. w przystosowanym uprzednio Zamku otwarto m skie, internatowe Gimnazjum im. Su kowskich. Ciekawy program nauczania i wychowywania uczniów by dzie em dyrektora tej szko y, prof. Tadeusza opusza skiego. W czasie okupacji hitlerowskiej fundacja zosta a zlikwidowana, za w Zamku urz dzono internatow szko hitlerjugend. W ko cu stycznia 1945 r. Zamek w Rydzynie zosta spalony. Pomimo upa stwowienia dóbr fundacji, prawnie istnia a ona jeszcze w latach 1945-1951. Spalony Zamek czeka na nowego u ytkownika do 1970 r. Po przej ciu przez Stowarzyszenie In ynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP) zosta odbudowany; za jego najpi kniejsze wn trza odtworzono na podstawie zachowanej doku-mentacji fotograficznej z okresu mi dzywojennego. Prace zako czono w 1989 r.

Castle Rydzyn Rydzyn Castle was built in the seventeenth century, on the walls of a Gothic castle from the early years of the fifteenth century, built for John of Czernina Rydzy ski. Baroque castle is the work of Italians settled in Poland, Joseph Simon Bellotti and Pompeo Ferrari. Its first owners were Leszczy scy. Along with the park and adjacent areas was the most magnificent baronial mansion in the. In the years 1705-1709 Polish residence of King Stanislaw Leszczynski. During the Great Northern War in 1709, the castle was partially burned by tsarist troops. Fortunately, there were a total devastation of the great stucco and frescoes adorning the ceremonial halls, which are works of the greatest Italian artists working at that time in Poland. Rydzy ski brought deserved fame residence. King Stanislaw Leszczynski after losing the crown went into exile. After years became famous in Europe as the Duke of Lorraine and enlightened and benevolent ruler. His daughter Mary was queen of France, wife of Louis XV. King Stanislaw Leszczynski sold the castle to Alexander Joseph Sulkowski. The new owner brought it to its former glory. Architect and executor of the work of construction was Karl Martin Frantz. Castle 12

received the new roofs, rococo decor faรงadetion, proved the band's main entrance. Work on the beautificationtion Castle and its surroundings continued by his son Alexander Joseph, Prince August. Classicstangential facades received the castle outbuildings, in the same style decorated ballroom. It was built shacknki Orangery and stylish pavilions in the park. Prince's residence Su kowski in Rydzyn years an eightysi tych eighteenth century radiated to the entire Greater a cultural center (known Su kowskis court theater) and education center (school of priests piarist). One of the buildings of the school are today and it is a public school. O ywiony building movement in Rydzy ski mansion 14

completely stopped after the second partition of Polish. Adversespolit glor y handy surname Sulkowski Rydzyny brave, not exceeding on average, capable of Joseph Sulkowski, Napoleon's aide, killed heroically in Cairo. The name of his cousin Anthony Paul IV ordinate on Rydzyn can be found on the Arc de Triomphe in Paris. The last of the Princes Sulkowski on Rydzyn died childless in 1909, Good Rydzy ski along with the Castle were taken over by the Prussian a u t h o r i t i e s. T h e Tre a t y o f Versailles, they returned to the borders of the Polish state. Based on the statute Ordinance Su kowski, in 1924; formed the foundation of this family name, having declared aim is educational activities. In 1928

the castle was opened previously adapted for men, boarding Gymnasium. S u l k ows k i . An i nte re s t i n g p ro g r a m o f t e a c h i n g a n d educating students was the work of the school director, prof. Tadeusz Lopuszanski. During the Nazi occupation, the foundation was liquidated, and in the Castle decorated boarding school hitlerju-Gend. At the end of January 1945, the castle was burned Rydzyn. Despite nationalized red goods foundations, it is still legally existed in 1945-1951. Burnt Castle waiting for the new user until 1970 after the takeover by the Society of Mechanical Engineers Pol States (SIMP) has been rebuilt-tion; and its most beautiful interior reconstructed on the basis of preserved photographic documentation of the interwar period. The work was completed in 1989

Strzelnica w Rydzynie W Rydzynie znajduje si strzelnica zamkowa, kt贸ra u ytkowana jest przez Bractwo Kurkowe. Od wielu lat odbywaj si tam zawody strzeleckie o tytu kr贸la kurkowego. Jednak nie jest to jedyna impreza tego typu. Opr贸cz zawod贸w strzeleckich Bractwa Kurkowego, i nie tylko, przy strzelnicy organizowane s ogniska oraz imprezy plenerowe.

Shooting in Rydzyn In Rydzyn is shooting castle, which is utilized by the Rifle Club. For many years held there shooting competition for the title of King of the sharpshooter. But this is not the only event of this type. In addition to shooting championships Marksmen, and not only at the shooting range are organized bonfires and outdoor events.

Zbór poewangelicki Ko ció poewangelicki zbudowany wg projektu I. Graffa w l. 1779-83. Osobliwie zorientowany w kierunku pó noc - po udnie ( typowa orientacja ko cio ów: wschód - zachód) aby wie a wi tyni, patrz c od Rynku, zamyka a perspektyw ku pó nocy. Ko ció nigdy nie by tynkowany, bowiem w przeciwie stwie do ko cio ów katolickich, elewacje ko cio ów protestanckich cz sto pozostawiano w surowej cegle. Od po udnia wtopiona w br y ko cio a wie a nak r yta he mem. We wn trzu zachowane fragmenty o tarza oraz ambony. Obok ko cio a dawna pastorówka z k. XVIII w. Po przeciwnej stronie ulicy budynek dawnej szko y.

Zb贸r poewangelicki Evangelical church was built according to the design I. Graff in l. 1779 to 1783. Peculiarly oriented north - south direction (typical orientation of churches: east - west) to the tower of the te m p l e, l o o k i n g f ro m t h e Market, closing the prospect toward the north. The Church has never been plastered, as opposed to Catholic churches, Protestant churches elevations often left in the crude brick. From the south, embedded in the body of the church tower topped with a cupola. Inside the preserved fragments of the altar and the pulpit.

Ko ció w Jab onnej Wie Jab onna w srednio wieczu nale a a do dóbr opactwa cystersów w Lubia u. Ko ció murowany powsta w XVII w. , z fundacji ówczesnych w a cicieli Jab onny, rodziny Lassel von Stosch. Na murze zewn trznym, od pó nocy, znajduje si pó norenesansowa p yta nagrobna Fr yder yk a Nisemeschschela (1601). Od po udnia p yta upami tniaj ca Georga Lassel von Stosch, w a ciciela Jab onny, zmar ego w 1664 r. Na murach tej wi tyni na pocz. XIX w. rozpocz to budow ko cio a obecnego, kontynuowan w okresie mi dz ywojennym. O tarz g ówny w ykona po I I w . rydzy ski stolarz Józef Maciejewski. Obraz w o tarzu, przedstawiaj cy patrona wi tyni w. Marcina wykona Leon Ba kowiak z Rydzyny. Ko ció w Jab onnie jest ko cio em filialnym w parafii w Kaczkowie.

Ko ció w Jab onnej Jab onna village in the Middle Ages belonged to the Cistercian abbey of goods in Lubiaz. Brick church was built in the seventeenth century., Founded by the then owners of Jablonna, family Lassele von Stosch. On the outer wall, from the north, is a late Renaissance tombstone of Frederick Nisemeschschela (1601). From the south plate commemorating Georg von Stosch Lassele, owner Jablonna, who died in 1664. On the walls of the temple at the beginning. The nineteenth century. Started the construction of the present church, continued in the interwar period. The main altar is made after the Second World War. Rydzy ski carpenter Joseph Maciejewski. Image of the altar, depicting the patron of the church of St.. Martin made Leon Ba kowiak of Rydzyny. Church in Jab onna is filial church parish in Kaczkowie.

Kościół w Kaczkowie Parafia w Kaczkowie powsta a w XIII XIV w. Usytuowana na pograniczu Wielkopolski i Dolnego l sk a nale a a do diecezji wroc awskiej, przez d ugi okres czasu po czona by a z parafi w Czerninie. Od 1925 r. w archidiecezji pozna skiej. W okresie II wojny wiatowej ko ció w Kaczkowie by jedyn wi tyni dost pn dla Polaków w powiecie leszczy skim.Gruntowny remont ko cio a prze-prowadzono w l. 1947 1954. Ko ció filialny we wsi Jab onna zachowa cenne p yty nagrobne z XVII w.

Church in Kaczkowo

Parish in Kaczkowie was founded in the thirteenth - fourteenth century Situated on the border of Wielkopolska and Lower Silesia belonged to the diocese of Wroclaw, over a long period of time was connected with the parish in Czerninie. Since 1925, the Archdiocese of Poznan. During the Second World War the church in Kaczkowie was the only temple available to Poles in Leszno district. Thorough renovation of the church was carried out in the years 1947-1954. Branch church in the village Jab onna preserved valuable tombstones from the seventeenth century

Kościół w Dąbczu

Church in Dabcze

Z b u d o w a n y w 1 6 6 8 r. n a miejscu drewnianej wi tyni z XIV w., do 1409 r. siedziby parafii dla okolicznych miejscowo ci. Konstrukcja szkieletowa, w y p e n i o n a g l i n i ce g . Harmonijnie skomponowan bry ko cio a tworzy prezbiterium, wy sza i szersza nawa oraz dwukondygnacyjna wie a od zachodu. Dachy pokryte gontem. Chor giewka na wie yczce z dat 1660 r.

Built in 1668 on the site of the wooden church of the fourteenth century, to 1409, the parish seat for the surrounding area. Skeletal structure, filled with clay and brick. Harmoniously composed creates the chancel of the church body, higher and wider nave and twostorey tower from the west. Roofs covered with shingles. The flag on the turret with the date 1660.

Rynek w Rydzynie Rynek zachowa kszta t nadany mu podczas lokacji miasta na pocz tku XV w. Pierwotna drewniana zabudowa miejska sp on a w 1707 r. podczas wojny pó nocnej. Niepowtarzalny charakter nadaje rynkowi malowniczy zespó kamieniczek g ównie z XVIII w. Najstarsze budynki (daty na belkach stropowych): 1708 - nr 24, 1731 nr 17, 1734 nr 7). Rynek stanowi centralny punkt XVIII wiecznego uk adu urbanistycznego Rydzyny, najlepiej w Polsce zachowanego widokowego powi zania terenów miasta i rezydencji. Ratusz (arch. Karol Marcin Frantz, 1761) usytuowany zosta wprost fasady zamku. Druga z osi widokowych poprowadzona zosta a pomi dzy ko cio em poewangelickim (od pó nocy), a ko cio em na K odzie (nie zachowany). Pomnik Trójcy w. (Andrzej Schmidt, 1761) podkre la miejsce skrzy owania osi widokowych. Unikalny w Wielkopolsce, nale y on do grupy popularnych w Euro-pie rodkowej pomników Trójcy w. z tzw. s upem morowym. Wzorem dla nich by pomnik Trójcy w. z ko ca XVII w. z ulicy Graben w Wiedniu. Pomnik rydzy ski upami tnia epidemi d umy z 1709 r. Masywny cokó stanowi podstaw dla kuli ziemskiej, na której znajduj si figury przed-stawiaj ce Boga Ojca, Chrystusa i kl cz c przed nimi Mari , or duj c za mieszka cami miasta. Rze b wie czy obelisk (s up morowy) z go bic symbolem Ducha w. 30

Market in Rydzyna The market retained the shape given to it when the city at the beginning of the fif teenth centur y original wooden buildings of the town burned down in 1707 during the Great Northern War. The unique character of the picturesque market team tenements mainly from the eighteenth centur y The oldest buildings (the date on the joists): 1708 - 24 1731 - 17, 1734 - No. 7). The market is the focal point of the eighteenth century urban layout Rydzyny best preserved in Poland observation linking the city areas and residences. City Hall (architect Karl Martin Frantz, 1761) was located opposite the facade of the castle. The second axis viewing was conducted between the church poewangelickim (from the north), and the church on a log (not preserved). Statue of the Holy Trinity. (Andrew Schmidt, 1761) emphasizes the place o f i nte r s e c t i o n o f t h e a x i s o f observation. Unique in Wielkopolska, belongs to a group popular in Europe Central monuments Trinity. the socalled. plague column. Model for them was a statue of the Holy Trinity. from the late seventeenth century, the Graben in Vienna. Monument commemorates Rydzy ski plague epidemic of 1709.

33Â

Wiatrak Józef

Wiatrak Józef pochodzi z drugiej po owy XVIII wieku. Niestety nie doczeka dnia dzisiejszego. By pozostao ci narodzin armady wiatraków (39) na M y skiej Górze, jeszcze za czasów panowania ksi cia Aleksandra Józefa Su kowskiego. Dzisiejsza posta Józefa zosta a pobudowana w 1983 roku. Obiekt zosta z o ony z dwóch wiatraków, pochodz cych z pobliskiego pola na M y skiej Górze. W kwietniu 2003 roku przeprowadzono generalny remont wiatraka. Wymieniono poszycie zewn trzne, pobudowano now galeryjk , odnowiono schody, re k o n s t r u k c j i p o d d a n o równie wn trze obiektu. Rok pó niej zakonserwowano ca y wiatrak oraz zmontowano i powieszono nowe mig a. W 2005 roku obiekt zosta o wietlony. W ten sposób, po kilku latach renowacji, powsta jeden z najpi kniejszych wiatraków w Polsce

Windmill "Joseph" - comes from the second half of the eighteenth centur y. Unfortunately did not live on today. It was a remnant of the birth armada windmills (39) at the Mill Mount, even during the reign of Prince Alexander Joseph Sulkowski. Today's form of "Joseph" was was built in 1983. The property was composed of two windmills, coming from a nearby field on Mill Mountain. In April 2003, a general overhaul of the windmill. Replaced outer skin, a new small galler y was built, renovated staircase reconstruction were also inside the object. A year later conserved and assembled the entire fan and say-dried new propeller. In 2005 the building was lit. In this way, after several years of renovation, created one of the most beautiful windmills in Poland

Edukacja i sport Education and sport Rydzy ski Rynek noc

Market Rydzyna night

Przyroda/Nature 54

Przemysł/Industry 66

Strefa przemys owa Rydzyna jest gmin o charakterze rolniczym, jednak z coraz bardziej dynamicznie rozwijaj cym si przemys em. Na terenie gminy zarejestrowanych jest ponad tysi c podmiotów gospodarczych. W rozwijaj cej si strefie przemys owej wybudowa y swoje siedziby, zainwestowa y i nadal inwestuj nowoczesne przedsi biorstwa: Winkhaus Polska, ViaCon Polska, Inoforges Polska Sp. z o.o., JAMALEX Sp. z o.o. oraz SDF sp. z o.o. Z my l o dalszych inwestycjach poszerzono obszar strefy i przeznaczono pod inwestycje nowe tereny. Inwestorom oferowane s tereny do wykorzystania na cele produkcyjne, handlowe i us ugowe. W planach rozwoju Rydzyny zak ada si dalszy rozwój infrastruktury drogowej, technicznej, edukacyjnej, turystycznej, spo ecznej oraz przedsi biorczo ci.

Industrial zone Rydzyna is a municipality of agricultural character, but with an increasingly booming industry. In the municipality there are over a thousand business entities. In developing the industrial zone have built t h e i r h e a d q u a r te r s, h ave invested and continue to invest in modern businesses: Wink haus Poland, ViaCon Poland, INOFORGES Poland Sp. of o.o, JAMALEX Sp. of o.o and SDF sp. o.o With a view to further investment expanded zone area and earmarked for investment new areas. Investors are offered land to be used for production, trade and service. The development plans Rydzyny assumed further develo-pment of road infrastructure, technical, educational, tourist, social and entrepreneurship.