Het nieuwe goud van Hans van Breukelen
‘Winnen is iets anders dan scoren’ Hans van Breukelen is een van de meest gevraagde voormalige topsporters in het lezingencircuit. Onlangs schreef hij Winnen, een baanbrekend boek over talentontwikkeling bij voetballers. Ook voor niet-voetballers die een optimale prestatie willen leveren, is Winnen een aanrader.
D
42 dito
e oud-doelman, die in 1988 met
Benfica stopte hij in de strafschoppenserie
Sinds 2000 is hij als ZZP’er actief in bedrij-
Oranje het EK won, begint zijn
een pingel, waardoor PSV won.
ven, stichtingen en goede doelen, zoals SOS
optreden met een vlammende introductiefilm.
Vallen, opstaan en weer doorgaan: het is Hans
Kinderdorpen. Maar zijn corebusiness bestaat
Zijn penaltystop tijdens de met 2-0 gewonnen
van Breukelen ten voeten uit. En als iemand
uit lezingen, workshops en seminars geven.
finale is daarin het onbetwiste hoogtepunt.
daarover meeslepend vertellen kan, is hij het.
Bovendien is hij actief als dagvoorzitter tij-
Ook zijn intimiderende knipoog naar Bela-
“Een jaar voor de EK-finale overwoog ik nog
dens congressen en symposia. Volgens Jan
nov, de strafschopnemer, komt weer voorbij.
mijn wagen te parkeren tegen een boom”,
Kroon van Romein Beton wist Van Breukelen
Pal voor zijn aanloop liet de doelman de Rus
zegt de voormalige onderwijzer/leraar. “Ik
zijn verkopers enorm te inspireren: “Iedereen
weten zijn hoek te kennen. In de zaal met
werd zowat in alle stadions uitgefloten, wilde
beseft dat pech je kan overkomen, maar veel
zestig verkopers van betonproducten ontstaat
vluchten naar het buitenland en ging elke dag
belangrijker is het hoe je ermee omgaat.” In-
prompt opnieuw die Oranje-euforie. Wat een
met een zak aardappels op mijn rug het veld
spirerend is ook zijn voetbalboek Winnen, van
heldenmoed demonstreerde Van Breukelen
op. Terwijl keepen nota bene mijn hobby was.
talent naar topspeler, een praktische handlei-
(55) toen. Maar ook ‘het polletje’ is in de film
Maar een jaar later won ik alles wat een kee-
ding om het beste uit jezelf te halen. Ook voor
opgenomen. In 1987 wilde de PSV-doelman
per maar kan winnen. Hoe kan dat?”
ondernemers is het boek een aanrader.
in De Kuip de bal laten stuiteren, maar door
Nu heeft Van Breukelen al eerder het schijn-
de modder bleef de bal liggen. Van Breukelen
baar onmogelijke gepresteerd. Bij het Biltse
Volgens de ‘kenners’ heb je als keeper alles
raapte daarna onreglementair de bal op en
BVC stond hij te boek als matig getalenteerd.
uit je mogelijkheden gehaald?
kreeg een vrije trap tegen. Feijenoord scoorde
Maar toch brak hij door: de keeper speelde
“Als ik toen wist wat ik allemaal in mijn boek
hieruit en kwam daardoor op gelijke hoogte
negentien jaar topvoetbal bij respectievelijk
heb verwoord, had ik er wellicht nog meer uit
met PSV.
FC Utrecht, Nottingham Forest, PSV en het
gehaald. Ik was namelijk te obsessief bezig.
Sindsdien leek het voetbalpubliek De Breuk
Nederlands elftal, waarvoor hij 73 maal uit-
Ik genoot te weinig. Zeker na dat polletje-
voor eeuwig aan het graspolletje te herinne-
kwam. Op zijn erelijst staan zes landskampi-
incident ging ik met een zak aardappels op
ren. De stoere goalie begon alsmaar slechter
oenschappen, drie KNVB-bekers en twee gou-
mijn rug het veld op. Nou, dan zweef je niet
te presteren en werd gepasseerd voor Oranje.
den Europese bekers.
makkelijk meer naar de kruising, hoor. Onder
Maar De Breuk herrees uit zijn as. Enkele
Ook na zijn sportieve carrière timmerde hij
andere door de sessies met haptonoom Ted
maanden voor de EK-finale pakte hij met PSV
aan de weg. Hij was onder meer drie jaar
Troost kwam ik weer beter in mijn vel te zit-
behalve het landskampioenschap en de natio-
onderdirecteur van een retailbedrijf en drie
ten. Bovendien ging ik met een andere bril
nale beker de Europa Cup 1. In de finale tegen
jaar technisch directeur van FC Utrecht.
naar mezelf en de buitenwereld kijken. Zo >>
special people by dito
dito 43
Het is een valkuil waar velen keer op keer in vallen. “Klopt! Ook ik, hoor. Toen ik directeur was bij FC Utrecht, werkte ik dag en nacht. Ik bedreef politiek met het bestuur, streed met de pers. Het liet me geen moment los. Maar genieten, ho maar. Met winnen heeft het niks te maken. Wel met scoren: met succes boeken op de korte termijn, met koste wat kost mijn gelijk binnenslepen. Heel vermoeiend. Onder winnen versta ik iets anders. Dat is het maximale uit jezelf halen, terwijl je daaraan veel plezier beleeft en dat plezier deelt met je collega’s, vrienden, gezin en partner. Dat genereert namelijk energie om uiteindelijk optimaal te presteren. Voorwaarde is wel dat ik dat
‘In 1987 overwoog ik nog mijn wagen tegen een boom te parkeren’
alleen kan, en velen met mij, als ik lekker in mijn vel steek.” Heb je daarvan voorbeelden? “Wim van der Leegte van de VDL Groep
44 dito
stak ik bijvoorbeeld geen energie meer in
Keihard werken dus!
leidt al jarenlang een familiebedrijf met
zaken die ik toch niet in de hand had, zo-
“Ja! Dirk Kuijt zegt: ‘Doe alles wat in je
bijna tachtig werkmaatschappijen. Deze
als het publiek, de media, de scheidsrech-
vermogen ligt om met het beste resultaat
bieden werk aan duizenden mensen, ze
ter en het veld. Daardoor kwam ik weer uit
van het veld te komen.’ Maar pas op! Jo-
zijn actief in zestien landen. Heel knap!
het dal.”
han Cruijff zei ooit over een hardwerkende
Het valt me sowieso op dat gedegen fa-
middenvelder: ‘Hij heeft wel loopver-
miliebedrijven beter presteren. Vaak zitten
In je boek beschrijf je voetbal als een
mogen, maar weet niet waar hij naartoe
de ondernemers met hun eigen geld in het
denksport. Je lichaam is de slaaf van je
moet.’ Verspilde energie dus. Ik zeg vaak:
bedrijf. Daardoor gaan ze tot het uiterste,
hersenen. Geldt dat ook voor onderne-
‘Stop eens met rennen en vliegen. Bestrijd
blijven ze ook in magere tijden investe-
men?
drukte niet met nog meer drukte. Neem
ren. Ook weten ze beter hun medewerkers
“Ja, het enige waarop we echt vat heb-
juist afstand, beraad je eens. Welke stap-
te raken, omdat ze hen vaak al jarenlang
ben en dat we kunnen sturen, zijn onze
pen kun je zetten om bijvoorbeeld de cri-
persoonlijk kennen. Dat genereert vaak
gedachten. Pech, rampen: iedereen kan
sis aan te pakken? Hoe sta je ervoor, waar
vertrouwen, rust. Maar het hoeft niet alle-
het overkomen. Maar de vraag is: hoe ga
wil je over enkele jaren staan, welke stap-
maal zo groot te zijn, hoor. Tim en Martin
je hiermee om? Ondernemers kunnen zich
pen moet je dan zetten? Waarmee gaan we
uit mijn woonplaats Leende startten acht
boos maken over de banken, die geen geld
door, wat moet anders, welke activiteiten
jaar geleden een typisch Engels theehuis.
meer uitlenen. Of over bijvoorbeeld de
stoten we af?’ Een ondernemer moet re-
Ze doen er van alles bij: fietstochten,
straatcriminaliteit, de politiek of de over-
gelmatig de tijd nemen om de strategie
workshops. Het is een aanklever. Gewel-
heid. Maar waarom zou je je richten op
te bepalen. Daarbij komen ook intuïtie en
dig! Vooral ook omdat ze precies doen wat
zaken die buiten je invloedssferen liggen?
creativiteit om de hoek kijken. Die eigen-
ze willen doen. Het belangrijkste is dat je
Steek je energie juist in zaken waarop je
schappen ontwikkelen zich beter in rust
je eens afvraagt: staat de ladder nog wel
wel invloed hebt.”
dan in stress en drukte.”
bij de juiste muur? Ofwel: doe ik nog wat
special people by dito
hebben vier jaar met elkaar geturnd. Ik ben
over. Ik heb twee zonen en een dochter. De
weer net zo verliefd als destijds op Karen.
tweede is echt een handelaartje: hij impor-
Maar de twijfel sloeg in eerste instantie toe:
teert Japanse horloges en schilderijen uit
kan dat, mag dat, is dat niet raar tegenover
Bali en verkoopt zonnebrillen.”
je overleden vrouw? Maar mede door de toestemming destijds van Karen kan ik nu
Van wie heeft hij dat?
enorm van mijn nieuwe relatie genieten.”
“Van mij! Mijn opa had in Schoonhoven een melkwinkel. Mijn vader nam die na de
Karen is belangrijk voor je sportcarrière
oorlog over, maar uiteindelijk verhuisde
geweest. Achter iedere grote onderne-
hij naar de Bilt, waar hij op het labora-
mer staat vaak een nog grotere vrouw.
torium van de melkcentrale ging werken.
“Nee, een grote vrouw staat niet alleen
We woonden in een huurhuis. Mijn ou-
achter hem, maar veel meer naast hem.
ders dachten: als je een huis hebt, heb je
En op bepaalde momenten er zelfs voor!
schuld. Ik keek daar snel anders tegenaan.
Op het moment dat je in een dippie zit
Ik ben nieuwsgierig en geïnteresseerd in
en thuis komt, is het enorm waardevol om
mensen. In het voetbal ontmoette ik in
een partner te treffen die zegt: ‘Hé joh,
de businessclub vaak ondernemers. Hun
kom op, er tegenaan! Rug recht, borst
drang naar vrijheid herken ik. Als eigen
vooruit.’ Dat zijn vrouwen die je echt groot
baas bepaal ik zelf mijn agenda en met
kunnen maken.”
wie ik werk. Ik heb dagen dat ik om zeven uur ’s ochtends de deur uit rijd, ‘s
Maar echt groot ben je nog niet; je work-
ochtends een workshop geef, ‘s middags
ik leuk vind en waarin ik goed ben? Dan is
shops duren slechts een dag. Waarom
een voorbespreking doe en ’s avonds een
namelijk de basis van succes al gelegd.”
niet een totaalprogramma aanbieden
lezing geef. Dan kom ik pas om twaalf uur
van pakweg tien weekends? Of waarom
thuis en spring ik nog van de energie. Dat
Nog meer winnaars?
niet open seminars met duizenden deel-
is toch goud!” n
“Karen, mijn vrouw, overleed twee jaar gele-
nemers organiseren?
den aan kanker. Ze bleef echter voortdurend
“Als je werk je hobby is, hoef je nooit meer
de nadruk leggen op de dingen die ze wel
te werken. Maar de valkuil daarbij is dat je
kon. Lopen kon ze niet meer, maar fietsen
alsmaar doorgaat en de mensen in je direc-
lukte haar nog als de beste. Dus gingen we
te omgeving vergeet. Daarom is het goed
een uurtje fietsen, pakten we onderweg een
dat thuis iemand zit die zegt: ‘Hallo, wij
Inspirators
terrasje en zaten we met zijn tweetjes ge-
zijn er ook nog!’ Karin leerde me dat ik bij-
Nelson Mandela
zellig te buurten. Ofwel: we maakten er nog
voorbeeld in de zomer zes weken helemaal
Barack Obama
een feestje van door de dingen te doen die
niks hoefde te doen. Lekker thuis zitten,
Bert Tiggelaar
we samen nog wel konden doen. Bovendien
met mijn gezin en vrienden. Gezellig bijka-
Robert Benninga
zagen onze drie kinderen, die ver in de twin-
kelen, filosoferen over het leven, met een
tig zijn, hoe sterk hun moeder was. Karen en
glaasje wijn en borrelnootje erbij. Of lekker
Top 3 voetbalcoaches
ik spraken ook over het leven na haar dood.
op de bank naar sport kijken en daarna met
Hiddink en Michels
‘Hans,’ zei ze, ‘je bent geen mens die alleen
de fiets de natuur in. Heerlijk! Ik ga ook re-
Louis van Gaal
kan leven. Zoek alsjeblieft een partner met
gelmatig weekendjes weg. Laatst bezocht ik
wie je gelukkig verder kunt leven.’ Mooi dat
de musical Soldaat van Oranje. Echt fantas-
Topsporters
je vrouw dat nog aan je kan meegeven. Ik
tisch! Ik ben echt een gezinsmens. Met zijn
Sven Kramer
heb inmiddels weer een leuke en lieve vrouw
allen gingen we naar Nepal, Zuid-Afrika,
Marleen Veldhuis
ontmoet. Carolien heeft Karen gekend, ze
Canada en de VS. We praten er thuis nu nog
Epke Zonderland
Hans van Breukelens favorieten
dito 45
62 dito
Foto: Marijke Aerden
reportage by dito
Dennis Karpes
Van spijkerbroekenverkoper tot
wereld verbeteraar Hij wil de wereld veranderen. En als het even kan helpen haar ’stiekem’ een beetje te verbeteren. Zijn grote droom: de honger en armoede in Afrika stoppen. Hoe? Met een simpele schep. Te mooi om waar te zijn? Wie even langer met Dennis Karpes spreekt, weet al snel beter. ‘Think different’ is zijn mantra. “Dit wordt een van de grootste marketingcases van de komende 25 jaar.” En tja… dat zou hem zomaar eens kunnen lukken.
D
ennis Karpes ontvangt
hem op. Is dit het nu? Hij volgde zijn
Dance4Life
Dito in zijn bescheiden
hart en ging zich inzetten voor zijn
Ruim tien jaar geleden ontwikkelde Kar-
huis, gelegen in een dorpsstraat in een
grote liefde: Afrika.
pes een vooruitstrevend plan, dat hij aan
vriendelijk plaatsje in Noord-Holland.
Het bleek de start van een carrière waar-
de keukentafel in een vlaag van grote in-
Tijdens het interview blijkt hij een man
in hij zijn marketingexpertise inzet om
spiratie schreef. Een klassiek geval van
te zijn die grote uitspraken en visio-
letterlijk de grote problemen van de we-
een eurekamoment. Een plan waarin zijn
naire vergezichten niet schuwt. Maar
reld op een innovatieve manier te helpen
drie grote liefdes samenkwamen: Afrika,
gek genoeg klinkt het uit zijn mond
oplossen. Als wij hem spreken, is hij net
dancemuziek en multimediatechnologie.
geen enkel moment onbescheiden. Hier
terug uit China. Daar deed hij als Young
Zijn doel was niet meer of minder dan
spreekt een man op een missie. Gedre-
Global Leader – de jongerendenktank van
een nieuw eigentijds charitymerk neer te
ven, doelgericht en met een trackrecord
het World Economic Forum – een week
zetten dat net zo bekend zou worden als
waardoor je hem graag het voordeel van
lang intensieve werksessies met onder
Apple. Dance4Life doopte hij zijn con-
de twijfel gunt.
anderen de premier van China en presi-
cept. Een volstrekt nieuwe manier om
Jaren geleden was hij spijkerbroeken-
dent-directeuren van Forbes 500-bedrij-
jongeren uit de hele wereld te wijzen op
verkoper. Onder meer van het wereld-
ven. Het zijn momenten waarop hij zich
de gevaren van aids en hiv en daarmee
beroemde Levi’s, waarvoor hij de mar-
volzuigt met informatie en de gelegen-
aids in de wereld terug te dringen.
keting mocht doen. Tot hij genoeg had
heid krijgt om op het hoogste niveau te
Na het plan nog twee jaar apart te heb-
van de jeanswereld. Vragen over zinge-
netwerken en wereldleiders voor zijn am-
ben gelegd – een periode waarin hij werd
ving borrelden rond zijn dertigste bij
bitieuze plannen te winnen.
gevraagd om het spraakmakende ver- >> dito 63
antwoorde jeansmerk Kuyichi op de kaart
tieners te dansen. En dat gebeurde dus
Jazz. Tiësto (“Ik heb hem twee jaar he-
te zetten – werd Dance4Life direct na
precies op hetzelfde moment ook in Oe-
lemaal gek gemaakt tot hij meedeed”)
de start een daverend succes. Het idee
ganda, Turkije, Mexico, Zambia, Tanzania
maakte de Dance4Live-video een promi-
erachter was simpel: niet de zoveelste
en noem maar op. Op een gegeven mo-
nent onderdeel van zijn multimediashow
voorlichtingscampagne voor jongeren,
ment waren 28 steden met elkaar verbon-
waarmee hij op wereldtournee was. In
maar een campagne waarmee tieners
den via een satellietlink.. Dwars door de
één klap honderdduizenden jongeren
echt worden geraakt. Met als simpel me-
tijdzones heen. Dansende tieners konden
bereikt. Karpes ging verder en wist we-
dium de universele taal van het dansen.
elkaar wereldwijd horen en zien en bijna
reldleiders als Desmond Tutu als ambas-
Het motto: ‘Start dancing, stop aids’.
voelen. Ik herinner mij nog de momenten
sadeur van Dance4Life te strikken. Het
De kern van de campagne is een seri-
waarop de verbinding voor het eerst tot
succes bracht hem in contact met een
eus educatietraject. Hij stopte in eerste
stand kwam. En dan zie je tienduizend
interessant circuit van internationale lei-
instantie eigen geld in het idee en had
kids in the middle of nowhere ergens in
ders van naam en faam. “Ik ben zelf soms
binnen een halfjaar met behulp van over-
Afrika naar het scherm kijken en wach-
heid, corporate sponsors, mediapartners
ten op ons in Nederland. En toen het
Millenniumdoelen
en hiv-organisaties de financiering en de
magische moment dat de verbinding er
De millenniumdoelstellingen, ofwel
organisatie definitief rond.
was. Een eruptie van verbondenheid.
United Nations Millennium Development
In 2004 was er het eerste Dance for
Elektrisch. Echt kippenvel. En daarna de
Goals, richten zich op het uitbannen van
Live-wereldevent, dat hij samen met zijn
verbindingen met alle andere landen. Net
wereldwijde armoede. Regeringsleiders
toenmalige businesspartner en ervaren
als het Eurovisiesongfestival. Als je daar
van 189 landen hebben in 2000 de
eventorganisator Ilco van der Linden
tussen staat, is dat een live changing ge-
United Nations Millennium Declaration
(onder andere van de Bevrijdingsfes-
beurtenis.”
ondertekend. Daarmee verbinden zij
tivals) organiseerde. En er zouden er
Na de succesvolle start ging het project
zich aan het behalen van de doelstel-
meer volgen, om de twee jaar. Dennis:
in volle vaart verder. In 2006 scoorde
lingen. De millenniumdoelstellingen zijn
“In Jaarbeurs Utrecht stonden 25.000
hij een wereldhit met DJ Tiësto en Maxi
vertaald in acht concrete doelen, die in 2015 moeten worden behaald. De voort-
‘Ik heb DJ Tiësto twee jaar helemaal gek gemaakt’ Dennis met DJ Tiësto en collega Wessel van Eeden.
gang wordt gemeten ten opzichte van de situatie in 1990. Zo moet bijvoorbeeld tussen 1990 en 2015 het aantal mensen dat honger lijdt, zijn gehalveerd. De acht doelen zijn: 1. Het uitbannen van extreme armoede en honger 2. Het bereiken van een universele basiseducatie 3. Gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen 4. Het tegengaan van kindersterfte 5. Het tegengaan van moedersterfte 6. Het uitbannen van hiv/aids, malaria en andere ziekten 7. De bescherming van een duurzaam leefmilieu 8. Het ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikkeling
64 dito
reportage by dito
Met de Dalai Lama.
Met Desmond Tutu.
Met president Shimon Perez
Met Dr. Ngozi Okonja Iweala,
van Israël.
Managing Dir. Wereldbank.
verbaasd over hoe dat in zijn werk gaat”,
in onder meer Afrika met een even ver-
en honger uit te bannen, een ander Mil-
vertelt hij. “Opeens stond ik geprogram-
nieuwend als simpel idee wil oplossen.
lennium Goals. De urgentie is hoog. Kijk
meerd op bijeenkomsten tussen sprekers
Zeer recent kreeg Naga Foundation de
maar naar wat er momenteel in de Hoorn
als Richard Branson en een Nobelprijswi-
toezegging van enkele grote fondsen en
van Afrika gebeurt.”
naar om over mijn visie te praten. Ik wist
familiestichtingen die substantieel in het
niet wat mij overkwam.” Hij werd zelfs
project gaan investeren.
Wat is anders aan jouw marketingaanpak? “Op mijn eerste reis in Zuid-Afrika zag
voorgedragen voor en toegelaten tot het prestigieuze The Forum of Young Global
Waarom opnieuw Afrika?
ik een jongen met een opvallende tekst
Leaders, de jongerenorganisatie van het
“Na het afronden van mijn heao-oplei-
op zijn T-shirt: ‘Tell me and I will forget.
World Economic Forum waarin wereldlei-
ding ben ik in 1994 op mijn 24ste een
Show me and I may remember. Involve
ders problemen in de wereld bespreken
paar maanden vertrokken naar Zuid-Afri-
me and I will understand’. Inspiratie,
(zie kader).
ka. Ik wist niet goed wat ik moest doen
educatie, activatie en celebratie. Bij
en hoorde dat daar te gekke golven zijn.
Naga is die betrokkenheid gekoppeld aan
Verenigde Naties
Ik was en ben nog steeds een surf dude
een handelingsperspectief ook de spil.
Ook de hoogste baas van de Verenigde Na-
die graag leeft op en rond het strand.
Giro 555 komt nauwelijks meer binnen bij
ties met aidspreventie in zijn portefeuille
Ik was in die tijd onder meer testsurfer
de mensen, hoe spijtig ook. We moeten
ontging het succes van de Dance4Life-
van Wind Surf Magazine. Eenmaal daar
zoeken naar andere vormen om mensen
campagne niet: “Dit is een volledige re-
ervoer ik de schoonheid van Zuid-Afrika.
daadwerkelijk in beweging te krijgen.”
branding van de strijd tegen hiv en aids”,
Maar ook de donkere kant van dat land:
sprak hij bewonderend na een presenta-
armoede, geweld, hiv en aids. Na een
Wat is het doel van Naga?
tie van Karpes. Inmiddels heeft Dennis
paar maanden ging ik terug. Zuid-Afrika
“Wij willen verwoestijnde, kurkdroge
zich uit Dance4Life teruggetrokken. Nog
zat in mijn hart. Ik weet nog goed dat
gebieden zoals in Afrika letterlijk weer
altijd worden de educatieprogramma’s
ik staande voor de Tafelberg met mij zelf
groen en vruchtbaar maken. Dat doen
en dance-evenementen gehouden (het
hardop afsprak: wat ga jij voor dit land
we met een heel simpele techniek. De
volgende worldevent staat voor 2012 op
terugdoen? En dat werd Dance4Life. Het
essentie is: het verbeteren van de wa-
het programma), maar de professionele
terugdringen van hiv en aids is één van
teropvangcapaciteit van de bodem door
wereldverbeteraar heeft zijn pijlen nu
de acht Millennium Goal. Het rebranden
te graven en te wachten op regen. Re-
gericht op een nieuw charityproject. Zijn
van wereldproblemen is in feite mijn
genwater wordt vervolgens ondergronds
nieuwste initiatief heet Naga Foundation.
missie geworden. Mijn nieuwe doel is om
verdampingsvrij opgeslagen. Planten en
Een stichting die de wereld wil vergroe-
met Naga Foundation de wereld te ver-
bomen kunnen weer wortelen, door de
nen en daarmee de armoede en honger
groenen en daarmee de extreme armoede
vegetatie ontstaat er verdamping en >> dito 65
Met Neville Isdell
Met Klaus Schwab,
(CEO Coca-Cola Company)
founder & chairman WEF.
In gesprek met Bono.
Met Nobelprijswinnaar Jane Goodall.
en Auma Obama (zus van).
daalt de temperatuur en zo krijg je weer
Waar staat de naam Naga voor?
daar dus niet de grond in. Door sleuven
steeds vaker en regelmatiger regenval. Er
“Het woord komt uit het Sanskriet en
te graven in de grond maak je een soort
kan weer verbouwd worden en dus kun-
staat voor een klasse van bovennatuur-
droge sloten die het water opvangen. En
nen mensen en dieren weer eten. Naga
lijke wezens, ook wel the bringers of rain
omdat ze een meter diep zijn kom je on-
staat voor: kickstarting mother nature.”
and the guardians of water. Peter is een
der die verdichte bodemlaag. Met deze
Naga. Hij is een rainmaker, Crocodile
techniek kun je het water wel vasthou-
Hoe ben je hierop gekomen?
Dundee, intellectueel en kunstenaar in-
den en de bodem verzadigen. Zo wordt
“Ik ben in contact gekomen met Peter
een. December 2009 besloten Peter en
de grond weer vruchtbaar en ontstaat
Westerveld, een kunstenaar, visionair
ik samen met Fried-Jan Unger en Paul
begroeiing.”
‘Wij gaan de wereld vragen om virtueel mee te graven’ én groot Afrikakenner. Hij is geboren in
Martijn definitief samen te gaan werken.
Dat kun je toch ook bereiken met irrigatie?
Afrika en spreekt de inheemse taal. Wes-
Waarbij we onszelf de opdracht gaven om
“De dimensies van ontbossing in Afrika
terveld werkte als parkwachter in Kenia
fondsen te werven en de organisatie neer
zijn momenteel zo groot dat daar niet
toen hij een auto-ongeluk kreeg. Toen
te zetten om zijn gedachtegoed te ver-
handmatig tegen valt te irrigeren of te
hij na tweeënhalf jaar revalidatie terug-
spreiden. Toevallig of niet las ik diezelfde
herbebossen. Dat is het grote probleem.
kwam, zag hij de afbraak van de wereld.
dag een verhaal over Nagabeelden. Toen
Met contourtrenching zie je dat er na
Tot zijn grote verdriet. Hij zag de ontbos-
hebben we Nagafoundation.org meteen
regenval nieuwe begroeiing komt op
sing en verdorring om zich heen grijpen.
vastgelegd. Toen ik dat intikte, wist ik:
plekken waar de techniek is toegepast.
Het gebrek aan water is het grootste pro-
we zijn begonnen.”
Er vindt dus een soort automatische herbebossing plaats. Eigenlijk is de techniek
bleem, zei men. Maar in Afrika is er ge-
66 dito
noeg regenval. Er zijn namelijk maar heel
Hoe werkt zijn techniek precies?
gebaseerd op oude inheemse technieken
weinig plekken op de wereld waar het
“Met de zogenoemde contourtrencht-
die in onbruik zijn geraakt.”
niet regent. Het probleem is dat de grond
echniek maak je in het landschap grote
het water niet absorbeert. Peter zag dat
geulen in de harde, verdroogde aarde. De
Wat zijn de resultaten tot nu toe?
en heeft de oplossing. In Afrika noemen
bovenste zestig centimeter van verdorde
“In Mali wordt op sommige plekken nu
ze hem de witte Masai. En ik geloof hem
grond is zo verdicht dat die ondoordring-
vier keer per jaar geoogst in plaats van
en help hem zijn ideeën te realiseren.”
baar is geworden. Het regenwater komt
één keer. Het wordt ook succesvol toege-
reportage by dito
past in Rwanda, Tanzania en Kenia. Zo-
media in. En iedereen die meedoet, krijgt
vruchtbaar kunnen maken, is dat baan-
dra de grond weer vruchtbaar is, starten
letterlijk te zien hoe dorre gebieden lang-
brekend. Dan heb je echt een structurele
we duurzame ecologische projecten. Dat
zaam groen worden. Via mijn netwerk
oplossing in handen. Als Peter zijn werk
doen we hand in hand met lokalen. Zoals
van onder anderen Young Global Leaders
kan doen, worden hele gebieden getrans-
in Burkina Faso met de productie van ca-
heb ik gelukkig rechtstreeks toegang tot
formeerd. Wij hebben de ingrediënten
shewnoten en katoen. En in Kenia wordt
grote mediapartners van wereldformaat.
om een van de grootste marketingcases
met jatropha gewerkt, een plant die goed
Het feit dat Peter verwoestijnde gebieden
van de komende 25 jaar neer te zetten.
gedijt op droge grond en die door zijn
weer groen kan maken, is goud waard. De
Ik weet dat dat lekker ambitieus klinkt.
wortelstelsel bijdraagt aan een gezonde
druk op grond wordt alleen maar groter.
Maar daaraan heb ik eigenlijk geen bood-
bodemstructuur. Van de zaden van deze
We zijn met zeven miljard mensen op de
schap. Wat de mensheid heel goed kan,
plant wordt jatrophaolie gemaakt, die
wereld, en binnen afzienbare tijd zelfs
is dingen kapotmaken. Wij kunnen dit
als biobrandstof gebruikt kan worden.
met negen miljard. Als we dus dode grond
herstellen.” n
Met deze veelbelovende brandstof zijn al vliegtuigen omhoog gegaan.”
Jonge wereldleiders In 2008 werd Dennis Karpes benoemd tot Young Global Leader
van jullie techniek?
(YGL). Dit is de jongerendenktank van het World Economic
“Wij zijn volop bezig om deskundigen,
Forum, waarin alle grote leiders en denkers bij elkaar komen. Het
zoals bodemonderzoekers en plantenwe-
doel van Young Global Leaders zit in de naam van de organisatie
tenschappers van bijvoorbeeld de uni-
besloten: hier worden de wereldleiders van de toekomst gekneed.
versiteiten van Wageningen, Utrecht en
Er zitten wereldverbeteraars bij zoals Karpes, maar ook miljar-
Foto: Marijke Aerden
Wat vindt de wetenschappelijke wereld
Leiden, bij ons project te betrekken. We krijgen veel steun uit die hoek. Met hen gaan we een monitoring- en evaluatieprogramma opstarten. Samen willen we het concept steeds verder aanscherpen.
dairs. Mannen als Bill Gates, Bono, Tony Blair en de koning van Bhutan behoorden ooit tot deze exclusieve jongerenclub. Ook Facebookoprichter Mark Zuckerberg en de Google-oprichters waren (tot voor kort) lid. Kortom, een illuster gezelschap dat een ongekend sterk netwerk vertegenwoordigt. Om in aanmerking voor
Want er zijn meer technieken mogelijk
het lidmaatschap te komen, moet je jonger zijn dan 40 jaar en moet je uitzonderlijk gepresteerd hebben
dan alleen contourtrenching. Naga Foun-
in je vakgebied en de potentie hebben om bij te dragen aan het creëren van een betere wereld. Tenslotte
dation wil een expertisecentrum zijn op
moet je worden voorgedragen. Het aantal aanmeldingen bedraagt zo’n zesduizend per jaar. Circa honderd
dit gebied waar alle kennis verankerd
tot maximaal tweehonderd nieuwe leden worden na een strenge selectie en screening toegelaten. Het
gaat worden.
lidmaatschap is voor maximaal vijf jaar. Karpes: “Zo’n tien keer per jaar komen we met ongeveer driehonderd Young Global Leaders bij elkaar,
Waarom wordt dit volgens jou een succes?
steeds op een ander continent. We worden dan door zeer leerzame programma’s getrokken. In werkgroepen
“De eenvoud van de techniek. Het onder-
praten we over oplossingen voor het klimaat, de financiële crisis, de wereldgezondheid en andere thema’s.
werp is urgent en actueel. Giro 555 voelt
In zogenoemde Meet the Leader-sessies praten we anderhalf uur lang met toppers als Kofi Annan of de
niet als een structurele oplossing. Het
chairman van Pepsico. Ook hebben we wel eens de G8- en G20-topconferenties van wereldleiders van de
universele karakter van een schep is zo
belangrijkste landen voorbereid. Heel inspirerend.”
oud als de mensheid. Iedereen begrijpt
Karpes, een van de weinige Nederlandse YGL’s, wordt gesteund door een familiestichting die in hem
dat. En wij gaan de wereld vragen om vir-
gelooft en door Ernst & Young, die al geruime tijd de reis- en verblijfskosten sponsoren. Daarnaast is
tueel mee te graven. Van Nederland tot
Karpes als eerste Nederlander Senior Ashokafellow geworden. Dit is de The Global Association of the
India. Voor een bedrag dat jij zelf wilt
World’s Leading Social Entrepreneurs. Deze organisatie is primair bedoeld voor duurzame ondernemers
storten. Crowdsourcing heet dat in inter-
en denkers met systeemveranderende oplossingen voor ‘s werelds meest urgente problemen.
nettermen. We zetten onder meer social
www.nagafoundation.org dito 67
Uitvinden in Nederland
Zit er nog uitvinderstalent in Nederland? En wat zijn opvallende succesverhalen? Waarop moet je letten bij het ontwikkelen van een idee tot vinding? Een gesprek met de gedreven Wouter Pijzel, directeur van Protospacelaboratorium in Utrecht, directeur van de belangrijkste uitvindersorganisatie van Nederland (NOVU) én zelf een verdienstelijk uitvinder.
I
Wouter Pijzel.
n het laboratorium van Protospace in Utrecht toont Menno,
student productdesign aan Hogeschool Utrecht, een van de recente innovaties van het lab: een 3D-printer, ook wel 3Dreplicator genoemd. Het apparaat ziet eruit als een gewone printer, maar dan een met het formaat van een fors tafelmodel. Uit een stuk draad wordt ter plekke met een ratelende printerkop een nieuwe deurknop gemodelleerd. Het ontwerp heeft Menno met een tekenprogramma eerst op de pc gemaakt; het kan vanuit elk perspectief worden bekeken en gedraaid. Na een simpele druk op de print-
138 dito
knop gaat de 3D-printer aan de slag. Een
het apparaat zo verder te ontwikkelen
nerds ermee kunnen werken.”
halfuurtje later rolt er een gloednieuwe,
dat het voor iedereen simpel is te ge-
Voor ruim € 1.100 is de 3D-replicator als
perfect gevormde deurknop uit. “De deur-
bruiken. Zodat iedereen thuis zijn eigen
bouwpakket te koop. Inclusief een work-
knop hier was stuk, dus ik heb maar even
producten kan maken. “Het apparaat is
shop in Utrecht waarbij je met anderen
een nieuwe gemaakt”, grijnst Menno.
hightech, maar de bediening ervan moet
leert deze in elkaar te zetten. Die master-
De potentiële toepassingen van de 3D-
supereenvoudig zijn”, vertelt labmanager
classes slaan zo goed aan dat bedrijven
replicator zijn talrijk. Een hulpstuk voor
Joris, van huis uit industrieel ontwerper.
zelfs in het kader van een bedrijfsuitje
de stofzuiger die kapot is? Een rubbe-
“Nu heb je nog verschillende apparaten
de klasjes volgen. ‘Personal fabrication’
ren leertje voor een kraan? Een nieuwe
en een flinke ruimte nodig. Maar net als
wordt het genoemd. Insiders voorspellen
houten tafelpoot? De grote droom van
bij de pc wordt de 3D-replicator in snel
deze manier van producten maken een
de medewerkers van Protospace is om
tempo steeds compacter, zodat ook niet-
grote toekomst. Nabestellingen en >>
reportage by dito
dito 139
dure voorraden zijn niet meer nodig. Een
teursrechthebbende. Gebruikers mogen
duizelingwekkend perspectief voor be-
het kosteloos gebruiken.
drijven. Ontbreekt een cruciaal onderdeel
Protospace is een lab waar beginnende
van een Ikea-boekenkast? Download het
ondernemers, uitvinders, ontwerpers en
ontwerp van internet en print het thuis
kunstenaars terecht kunnen om zonder
op uw eigen 3D-replicator.
gebruikskosten een prototype te maken van hun ontwerp. Labmanagers staan
Eureka!
Open innovatie
hen desgewenst met raad en daad bij.
Ook een goed idee? Neem dan een
“Met dit apparaat lopen wij nu wereld-
De enige voorwaarde is dat je je kennis
kijkje op de website van de NOVU:
wijd voorop”, vertelt Protospacedirecteur
deelt met andere deelnemers. Wie liever
www.novu.nl. Op www.invent.org staat
Wouter Pijzel enthousiast. “Wij zijn de
zonder meekijkers een prototype ontwik-
een Hall of Fame, met uitvindingen door
kraamkamer van de 3D-replicator.” De
kelt, kan het lab gesloten huren voor zijn
de eeuwen heen. Inclusief wie wanneer
ontwikkeling van het apparaat is een
eigen productontwikkeling. Protospace
wat heeft uitgevonden. Gemiddeld duurt
voorbeeld van ‘open innovatie’. Over de
is ook een zogenoemd FabLab. Onder de
het achttien maanden om een idee op
hele wereld hebben mensen meegedacht
naam FabLab Utrecht is het lab onderdeel
de markt te brengen. Voor sommige
om het apparaat en de software zo te
van de wereldwijde FabLab-community.
diensten, zoals internettoepassingen, is
maken dat het printen nog sneller gaat.
Ruim 150 van deze FabLabs, waarvan elf
dit korter. Medische uitvindingen op de
Iedereen mag het programma aanpassen
in Nederland, werken wereldwijd met el-
markt brengen duurt meestal langer.
en verbeteren. Problemen en oplossingen
kaar samen om problemen op te lossen.
worden wereldwijd via internet met el-
Ze bundelen de denkkracht van alle labs.
kaar gedeeld. Een typisch voorbeeld van
Deze samenwerking van laboratoria we-
Amerikaanse onderzoeksinstituut MIT.
‘crowdsourcing’, ofwel samen meer weten
reldwijd is een initiatief van Neil Gers-
‘How to make (almost) everything?’ was
dan één. Er is niet één eigenaar of au-
henfeld, professor aan het prestigieuze
de vraag die hij zich jaren geleden stelde. Welke machines heb je minimaal no-
‘Ook niet-nerds kunnen werken met de 3D-replicator’
dig om een machine te maken waarmee je alles kunt maken? Het werd de basis van de 3D-replicator. Labmanager Joris: “Als je een container met deze machines naar het boerenland in India stuurt, kunnen ze in principe alles zelf maken. Stel je voor: je hoeft geen waterpomp meer te sturen. De mensen maken lokaal hun eigen pomp, inclusief reserveonderdelen. Fantastisch, toch?” Om je een FabLab te mogen noemen moet je aan een aantal criteria voldoen, zoals het lab regelmatig openstellen voor derden. Het FabLab is een speeltuin voor creatieve ideeën. Zo maakte iemand een wekker waarmee je moet worstelen om te bewijzen dat je wakker bent. Een ander
140 dito
reportage by dito
maakte een webbrowser voor zijn papegaai. En weer iemand anders maakte een
1
jurk die opbolt als iemand te dichtbij komt om de persoonlijke ruimte te beschermen.
case 1 Dekbedovertrek Het dagelijks wisselen van dekbedovertrekken is zwaar werk.
Allemaal producten die je niet in de win-
Vooral voor kamermeisjes en verzorgers. Dertig minuten krijgen
kel kunt kopen en waarvoor geen product
kamermeisjes om bijvoorbeeld een hotelkamer op te ruimen. En
development-team van een groot bedrijf
om kosten te besparen worden die tijden steeds vaker gekort.
warm zal lopen. Het zijn producten voor
Bij het wisselen van een dekbed wordt vaak boven de macht
een markt van één persoon, gemaakt als
gewerkt. Het gevolg: ziekteverzuim. Veelvoorkomende blessures
2
persoonlijke expressieve uiting.
zijn problemen met schouder, nek en rug. Wilmi van de Wouw heeft een familiebedrijf op het gebied van
NOVU
hotelinrichting. Zij kent de branche als haar broekzak. Na een
Wouter Pijzel is een fervent ambassadeur
bezoek van een medewerker van de arbodienst, die haar vroeg
van deze free flow of ideas. Onder zijn
eens na te denken over het verzuim van kamermeisjes, kwam zij
leiding heeft de NOVU (Nederlandse Orde
op het idee van Tipi-2: een nieuwe manier om makkelijk over-
3
van Uitvinders) in de afgelopen tien jaar een gevestigde reputatie gekregen als
trekken te wisselen. “Dekbedhoezen vervangen is een zwaar en onhandig klusje. Je bent verbaasd als je ziet welke trucs mensen
kweekvijver voor uitvinders. Bij de NOVU
uithalen om in hun eentje een overtrek aan te brengen.”Al snel
zijn zo’n duizend uitvinders aangesloten,
kwam ze op het idee om als het ware extra handen te creëren die
ongeveer een tiende van het geschatte to-
de overtrek vasthouden. Het werden twee V-vormige haakjes, zo-
taalaantal uitvinders in Nederland. Het is
als je die ook gebruikt om handdoeken in te klemmen. Daarmee
4
een bonte groep. Van fulltime uitvinders, zelfstandig of in loondienst, tot parttime
kan iemand staand in een handomdraai een dekbedovertrek wisselen.
uitvinders die in hun vrije tijd, naast een
Het zou nog enkele jaren duren voordat Van de Wouw het idee
baan, werken aan een nieuwe vinding. De
daadwerkelijk uitvoerde. Ze deed een cursus ‘Van idee tot
NOVU ondersteunt uitvinders onder meer
markt’ bij de NOVU, waar ze veel aan had. Haar zwager maakte
met raad en daad bij het marktrijp maken
de prototypen. De materiaalkeuze was nog lastig. De roestvrij-
5
van ideeën. Jaarlijks ziet de NOVU zo’n vijfduizend ideeën voorbijkomen. Slechts
stalen uitvoering bleek ongeschikt, omdat daarvan de overtrekken gingen slijten. Het werd kunststof. Inmiddels heeft ze ook
twintig tot vijftig uitvindingen komen
een octrooi op het product verkregen. Sinds voorjaar 2010 is
uiteindelijk echt op de markt, schat Pij-
het product beschikbaar, onder andere via haar eigen bedrijf in
zel.
hotelinrichting.
Zelf heeft hij ook uitvindingen op zijn
Het traject van idee tot uitvoering kostte uiteindelijk anderhalf
naam staan. Als uitvinder in loondienst
jaar. Ruim € 30.000 stopte zij in het project: onder andere voor
bij Koninklijke Utermöhlen heeft hij onder
het maken van matrijzen en voor het spuitgieten. En de opbrengsten? Ze heeft er enkele
meer aan de wieg gestaan van een soort
honderden verkocht à € 16,95 per set. Er is tot nu toe een hotel in Rijswijk dat alle kamers
pleister voor brandwonden. Een speciale
met de Tipi-2 heeft uitgerust. “Het valt mij eigenlijk tegen dat de telefoon niet roodgloeiend
pleister waarbij wondvocht wel naar bui-
staat”, vertelt ze. “Als je één langdurig ziekteverzuim met Tipi-2 voorkomt, heb je het geld
ten kan, maar bacteriën niet van buiten
er al uit.” Ze is bezig met grote partijen, zoals Landal GreenParks en grote schoonmaakbe-
naar binnen kunnen komen. Het was een
drijven. De huidige economische crisis helpt echter niet mee. Maar het meest teleurstellen-
alternatief voor de bekende autotrans-
de vindt zij de arbodienst, die haar nota bene op het idee bracht. “Zij zouden het eigenlijk
plantaten, waarbij huid van bijvoorbeeld
overal verplicht moeten stellen om het ziekteverzuim terug te dringen. Niet alleen in hotels,
de dij op een andere plek op het lichaam
maar bijvoorbeeld ook in de kraamzorg en in bejaarden- en verzorgingstehuizen of psychia-
wordt aangebracht. Privé bedacht hij een
trische instellingen.” Wordt vervolgd, als het aan Van de Wouw ligt.
uitvinding om melkpakken heel plat te >>
www.tip-2.com dito 141
al een keer eerder iemand op hetzelfde idee gekomen? Stap 2 is marktonderzoek: is er behoefte in de markt en, zo ja, hoe groot is die? Stap 3 is het technisch ontwerp: een werkend prototype maken.” De laatste stap, stap 4, is misschien wel de belangrijkste en meest verwaarloosde stap: een solide ondernemingsplan maken. Pijzel: “Elke uitvinder haat die stap. De uitvinder is vaak creatief en springerig. Hij wil dingen bedenken. De meesten zijn niet goed in cijfers op een rij zetten, zoals een ondernemer dat kan.” Na stap vier zijn twee wegen mogelijk. Of de uitvinder gaat daadwerkelijk zijn vinding zelf op de markt zetten en wordt ondernemer. Of (en dat gebeurt in 70% van de gevallen) de uitvinder gaat in zee met een marktpartij die het idee commercialiseert en op de markt brengt. Kun je rijk worden van een uitvinding? “De meeste kans maak je als je als innovatieve starter zelf het bedrijf start. Maar dan moet je dus ook een goede ondernemer zijn. Dat is slechts weinigen gegeven. De beste uitvinders geven er de voorkeur aan om een idee aan een marktpartij over te dragen. Per verkocht item spreek je dan een percentage van de netto-omzet af. Geen twintig procent, eerder iets in de sfeer van vijf procent. Het gaat de uitvinder meestal niet om de centen. Ie-
‘Je moet niet te veel mogelijkheden in één product stoppen’
142 dito
dere uitvinder vindt het leuk als hij zijn uitvinding in de winkel ziet liggen en dat mensen dat product gebruiken.”
maken. Een product dat het tot de markt
Van idee tot vinding
Hoe voorkom je dat een idee wordt gejat?
schopte en in winkels als Blokker te koop
De grote uitdaging voor iedereen met
“De allerbelangrijkste les die wij begin-
was. “Ik heb het uiteindelijk onderge-
een eurekamoment is om van een idee
nende uitvinders geven, is om hun idee
bracht bij een marktpartij. Rijk word je
een uitvinding te maken. Daarvoor moet
in de eerste stap te beschermen. Dat
er niet van, maar ik heb er wel een paar
je een aantal stappen doorlopen. Pijzel
betekent minimaal een geheimhoudings-
leuke vakanties aan overgehouden.”
legt uit: “Stap 1 is octrooionderzoek: is
verklaring laten tekenen voordat je een
reportage by dito
idee aan een bedrijf presenteert. Een
tum. Ben je al wat verder, dan kun je op
uit te rusten met een inkeping kun je
geheimhoudingsverklaring laat je vooraf
een uitvinding ook een octrooi aanvra-
je beschuitje met een simpele vinger-
tekenen. In eerste instantie benader je
gen. Voorafgaand helpen wij met octrooi-
beweging eruit wippen zonder dat dat
een partij met bijvoorbeeld het idee dat
onderzoek. Ook kun je een merknaam of
kapot gaat. Hij is ermee naar Bolletje
je een nieuwe manier van grasmaaien
een model laten vastleggen of een do-
gestapt. De eerste reactie was: ‘U denkt
hebt bedacht. In de bijlage staat hoe dat
meinnaam registeren.”
toch niet dat wij geïnteresseerd zijn? Wij hebben hier een peperdure afdeling
in detail werkt. Bijvoorbeeld: het werkt met een laserstraal met een bepaalde
Gaat het wel eens mis?
met knappe koppen, die weten alles van
frequentie. De bijlage laat je pas zien als
“Een klassiek geval is de inkeping van
beschuit.’ Hij werd afgewezen. Een jaar
ze het eerste formulier getekend hebben.
het beschuitje. Een van onze leden,
later kwamen ze ermee op de markt. We
Als ze achteraf zeggen dat ze dit ook zelf
Theo Tempels, bedacht
hebben toen ingegrepen. Het is tot een
hadden bedacht, zullen ze dat moeten
een oplossing om een be-
zaak gekomen die uiteindelijk tot een
aantonen. Bijvoorbeeld met behulp van
schuit makkelijker uit de
licentieovereenkomst heeft geleid. Bol-
een laboratoriumrapporten met een da-
rol te kunnen halen. Door elk beschuitje
letje kon niet aantonen dat zij al met >>
opnieuw tijd stak. Via de NOVU kwam hij
steentjes is gedaan in China. Het verpakken
in contact met een ervaren spelontwerper,
van het spel doet hij zelf in zijn omgebouw-
die hem verder hielp. Aanvankelijk had
de dubbele garage. “Het contact met de fa-
hij de uitvinding aangeboden aan de grote
briek in China verliep via een tussenpersoon
spelletjesfabrikanten. Maar die weigerden
en was soms lastig. Monsters die niet goed
een geheimhoudingsverklaring te tekenen.
zijn, levertijden die niet gehaald worden…
Reden voor Van Brummelen om niet met
Maar dat hoort erbij.” Sinds zomer 2011 is
Case 2 Nieuw bordspel
hen in zee te gaan.
het product op de markt en voor € 59,95 te
Hij besloot zijn spel zelf verder te ontwikke-
koop via zijn eigen webshop. Door de luxe
In het dagelijks leven is Rien van Brummelen
len en op de markt te brengen. De uitvoering
uitvoering is het spel te duur geworden voor
leraar van een vmbo-school. En een liefheb-
kostte hem de nodige hoofdbrekens. Voor het
verkoop via speelgoedwinkels, die immers
ber van bordspelen. Maar dan wel spelen
uitdenken van de juiste waarderingen van
ook nog hun marge hebben. Maar een goed-
waarbij de geluksfactor is uitgesloten, zoals
de letters deed hij mede een beroep op het
kope versie zag de uitvinder niet zitten.
dammen en schaken. Tijdens het scrabbelen
Genootschap Onze Taal. Ook de uitstraling
De eerste reacties van spelers zijn posi-
ergerde hij zich aan het wachten op de ander
kreeg veel aandacht. Hij koos uiteindelijk
tief. De toegankelijkheid is groot, omdat
en de pech van de verkeerde letter krijgen.
voor een luxe uitvoering in plaats van voor
de spelregels eenvoudig zijn. Je kunt op
Dat moet anders kunnen, dacht hij.
een goedkope kartonnen versie. De steentjes
tijd spelen om het spel nog spannender te
Van Brummelen maakte een soort variant
(320 stuks, veel meer dan de 102 steentjes in
maken. En je kunt zoveel ronden spelen als
op het bekende letterspel. Met dit verschil:
Scrabble) werden in mooi kunststofmateriaal
je wilt. “De mensen die het spelen, zoals op
iedereen start elke ronde met hetzelfde
uitgevoerd. En er werd een luxe doos ontwor-
spelletjesclubs, zijn heel enthousiast.” En
aantal en dezelfde letters. Daarna is het de
pen, inclusief klokje, schermpjes tegen het
wat verwacht de uitvinder verder? “Ik wil
kunst om de letters zoveel mogelijk tot twee
afkijken en scorekaarten. Het was echter niet
het spel nu bekendmaken. Daarna hoop ik
keer toe in woorden te gebruiken. Hij begon
octrooieerbaar, want alle onderdelen waren
een grote marktpartij te interesseren die het
aanvankelijk op zolder te knutselen met let-
bekend. Alleen de spelwijze was uniek en is
spel wil kopen en groot wil maken.” Inmid-
tersteentjes. Maar door tijdgebrek liet hij het
vastgelegd bij de notaris.
dels werkt Van Brummelen aan een nieuw
idee al snel links liggen. Tot hij twee jaar ge-
Van Brummelen liet op eigen kosten twee-
bordspel met cijfers.
leden zijn oude idee weer oppikte en daarin
duizend spelen maken. De fabricage van de
www.jadmaxx.com dito 143
case 3 Kleefklimmen Edwin van der Heide is het typische voorbeeld van een meervoudig uitvinder. Hij heeft al verschillende uitvindingen op zijn naam staan. Zo verzon hij, alweer ruim twintig jaar geleden, als net afgestudeerde van de Hotelschool de Ontbijtservice, de eerste ontbijtservice van Nederland. Het concept is nog steeds op de markt als franchiseformule, met zo’n vijf vestigingen in het land. Eind jaren negentig bedacht hij ook zonneschermpjes voor achter in de auto die kinderen met een speciale afneembare viltstift zelf konden beschilderen. En hij bedacht de Windovlag, een alternatief voor de billboards op de stoep van de bakker en de slager. Een idee dat voortkwam uit zijn eigen ervaring met winkelreclames. Steeds vaker immers leggen gemeenten de regels voor reclame op straat aan banden. Een vlaggenstokhouder aan de gevel met eenvoudig wisselbare reclameboodschappen in een transparante plastic hoes was zijn alternatief. Ook stond Van der Heide aan de wieg van Speurdersstore. Dit is een tweedehandswinkel, als verlengstuk van de Speurders en Mini’s in de krant, waar particulieren designmeubels, antiek en kunst in consignatie kunnen verkopen. In samenwerking met De Telegraaf werd een winkel geopend. Zijn vindingen hebben hem niet altijd het succes gebracht dat vooraf werd gehoopt, al ontvangt hij nog steeds inkomsten uit Ontbijtservice. Maar Van der Heide heeft er wel veel van geleerd. Hij geeft naast zijn werk op het gebied van uitvindingen enkele dagen per week les. Zijn commerciële instelling en doorzettingsvermogen brachten hem tot zijn laatste idee: kleefklimmen. Enkele jaren geleden ontmoette Van der Heide een expert op het gebied van magneten. Samen gingen ze brainstormen over toepassingen. Aanvankelijk dachten ze aan toepassingen in de vrijetijdsindustrie, maar al snel verlegden zij hun focus naar de industrie. Met zijn systeem is het mogelijk om in snowbordbindingen met handen en voeten met behulp van magneten verticaal tegen stalen wanden te klimmen. Het veiligheidssysteem zorgt ervoor dat de klimmer maximaal één magneet tegelijkertijd kan uitschakelen om zich te verplaatsen. Als een soort Spiderman verplaatst de klimmer zich tegen de wand. In 2007 werd deze uitvinding al op een beurs gelanceerd en trok deze veel bekijks. De industriële toepassingen zijn talrijk; denk aan de offshore- en olie-industrie. Silo’s, scheepswanden of stalen bruggen worden met behulp van het kleefklimmen makkelijker bereikbaar om schoon te maken. “Je hebt geen hoogwerkers of steigers meer nodig”, verklaart Van der Heide. “Die zijn duur en vergen veel logistiek. Deze techniek is veel goedkoper, duurzamer en sneller.” Er is inmiddels octrooi aangevraagd. Toch blijkt het verkopen van het idee geen sinecure. “Het gaat om een veiligheidsproduct. We hebben te maken met grote organisaties, zoals Shell en Esso, die zeer strenge eisen stellen aan de bedrijven waarmee ze werken. Ze zijn nog vrij huiverig.” Achteraf is het een van de lastigste markten die hij tot nu toe betrad. Vooral omdat hij op die markt geen enkel netwerk had. Maar juist daarin ziet hij een uitdaging. Binnenkort presenteert hij een verbeterde versie op een grote beurs op het gebied van veiligheid. “De aanloop is lang,” zegt Van der Heide, “maar als we hiermee scoren, wordt het meteen ook heel groot. Ik ben vastberaden om door te gaan.”
144 dito
reportage by dito
deze vinding bezig waren toen Tempels
vervolgens eventueel
hen benaderde. Bovendien liep er al een
een vervolggesprek. Ik
octrooiaanvraag van Tempels. Ze hadden
probeer an-
geen poot om op te staan.”
dere dingen dan geld in
Wat zijn nog meer valkuilen?
kaart te brengen.
“Je ziet ook vaak dat een uitvinder niet
Ik zoek een match met de
op tijd anderen erbij betrekt, zoals fi-
uitvinder.”
nanciers. Zeker als je een uitvinding in
veel mogelijkheden in één product stop-
productie neemt, kost dat geld. Dan zie
pen.”
Uitvinders worden vaak geassocieerd met een tikje naïeve Willy Wortels. Wat
je een uitvinder die zijn hele vermogen erin stopt en alleen nog maar eenzaam
Hoe is het klimaat voor de uitvinder in
vindt u daarvan?
‘s avonds gehaktballen eet. En als een
Nederland?
“Onderschat de welwillende hobbyist die
uitvinder wel op zoek gaat naar geld-
“Het klimaat is goed. Er is een goede
op zijn zolderkamer zit te broeden niet.
schieters, gaat het dikwijls fout met
infrastructuur in Nederland, zoals on-
Dat is mijn ervaring. Neem de CableRoller
hoe hij zijn verhaal brengt. Hij vertelt
derwijs, geld en steun van partijen als
van Rik Wagter en Ralph Stuyver. Dat pro-
razendenthousiast over zijn product,
de Kamer van Koophandel, Syntens, NL
duct is een van de grote succesverhalen.
maar vergeet de rest. Dat terwijl een
Octrooicentrum en de NOVU. Geld is geen
Zij hebben daarvan zeven miljoen stuks
financier geïnteresseerd is in maar drie
probleem. Er is jarenlang heel veel geld
verkocht. Het was een slimme manier om
dingen: hoeveel geld heb je nodig,
verdiend. Ik word wekelijks gebeld door
te lange kabels in te korten zonder dat je stekkers of plugjes weer af en aan moest monteren. Met de CableRoller van een
‘Vaak lukt het de hobbyuitvinder een keer’
paar euro kun je heel makkelijk overtollig snoer in de houder netjes verbergen. Vaak zie je dat het de hobbyuitvinder een
wanneer krijg ik het terug en hoeveel?
informal investors. Heb je nog leden die
keer lukt. De profs onderscheiden zich
En natuurlijk zie je ook regelmatig dat
geld nodig hebben? Een probleem is dat
door meer goede uitvindingen.” n
de uitvinding simpelweg toch niet goed
de Nederlandse overheid niet snel als
genoeg blijkt te zijn: het zit technisch
launching customer meedoet. Ze kijken
niet goed in elkaar, de prijs is te hoog
eerst de kat uit de boom. Dat is wel jam-
of het biedt een oplossing voor een
mer.”
probleem dat toch niet als zo urgent wordt ervaren.”
Waaraan voldoet een ideale investeerder?
Bij welke uitvindingen denkt u direct:
“Ik zeg altijd: je geeft hem een hand. En
kansloos?
daaraan zitten vijf vingers: zakje geld,
“Combinatievindingen. Bijvoorbeeld een
kennis, kunde tijd en netwerk. Een in-
tandenborstel met een radio. Zoiets werkt
vesteerder moet aan alle vijf criteria
niet. Dat is vaak een heel slechte tanden-
voldoen. Het heeft weinig zin om een
borstel en een slechte radio. Net als het
informal investor te zoeken die zijn geld
meerdelige Zwitserse zakmes. Mensen vin-
in de ICT heeft verdiend, terwijl het een
den het wel leuk, maar hoeveel van die
zwaar werktuigbouwkundige uitvinding
twintig mogelijkheden gebruik je? Het
is. Als een investeerder zich bij de NOVU
mes en de kurkentrekker. Je moet niet te
meldt, hoor ik hem aan en hebben we dito 145
special people by dito
Ex-profwielrenner Maarten Ducrot:
‘Bedrijfsmanagers moeten terug naar het peloton’ Wat kunnen Dito-ondernemers van Maarten Ducrot opsteken? De voormalig profwielrenner en wielrenverslaggever van NOS Studio Sport timmert stevig aan de weg met de organisatie Ondernemers in Veranderingen. “Ik kan verder dan het gaatje gaan”, zegt Ducrot. Het is een van de lessen die hij in het profcircuit leerde en die hij nu als organisatieadviseur doorgeeft aan managers van topbedrijven.
A
ls Sherlock Holmes speurt
kijkcijfers scoren. We zitten met zijn allen in
weer simpel en leuk te maken. Maar aan de
hij naar het juiste woord.
een totale, allesomvattende existentiële cri-
andere kant zie je ook die oude Pavlov-re-
“Ontaarding”, noemt de 52-jarige geboren
sis, zo lijkt het. Leidinggevenden, managers
actie de kop opsteken. Dus teruggrijpen
Zeeuw het uiteindelijk. “Het vertrouwen in
en directeuren raken daardoor te vol in hun
naar meer van hetzelfde, nog meer controle,
bestaande structuren wordt voortdurend
hoofd. Vanwege allerlei regels en systemen
nog meer regelgeving. Ik ken managers die
aangetast. Ons geestelijke leven werd eeu-
kunnen ze niet meer vrijuit hun eigen oplos-
negentig procent van de werktijd vergade-
wenlang bewaakt door de kerk, maar hun
singen kiezen en verliezen ze zodoende hun
ren, nooit zelf met de laarzen in de blubber
priesters misbruikten jarenlang kleine jo-
gezag.”
staan. Als adviseur nam ik de teamleiders van de Melkunie hun eigen fabriek in. Daar
chies. Je brengt je geld naar de bankiers
168 dito
die je beloven er netjes op te zullen passen,
Ducrot schudt opnieuw dat karakteristieke
kwamen ze namelijk nooit of bijna nooit.
maar die verrijkten zich met superbonussen.
hoofd op dat pezige lijf, neemt een slok
Om hen te laten ervaren wat daar aan de
Om zich te verzekeren van je stem praten
thee en vervolgt: “Een symptoom van die
lopende band gebeurt, om hen terug in het
politici je voortdurend naar de mond. In alle
ontaarding is dat de work-lifebalans door-
peloton te duwen, om hen te laten ervaren
geledingen van de maatschappij regeert de
slaat; mensen leven in hun dossiers. On-
hoe het is om renner te zijn.”
waan van de dag; wie brood en spelen geeft,
danks hun grote vlijt komen ze niet meer
wint. In de media is de berlusconisering to-
tot wezenlijke activiteiten. Ze worden moe,
Zijn verhalen zijn doorspekt met metaforen
taal. Op zondagavond kijk ik niet meer naar
krijgen een burn-out en gedragsstoornissen
uit het wielrennen. Want de overeenkomsten
handbal, basketbal, de F1 en andere prach-
en lopen verslavingen op. Het positieve van
met het bedrijfsleven zijn overduidelijk. Hij
tige sporten - ook het wielrennen krijgt min-
dit alles is dat meer en meer bedrijven terug
schreef daarover het inspirerende boek Wie
der aandacht - maar naar Studio Voetbal. Een
naar af willen. Naar de tijd toen geluk nog
de trui past, trekke hem aan. Van 1985 tot
uur lang borreltafelgelul over voetbal. Stu-
heel gewoon was. Ze halen adviseurs zoals
1991 verdiende Ducrot zijn brood als wiel-
dio Voetbal is geen journalistiek programma,
ik binnen, die hen uit dat vastgeroeste stra-
renner. Hij nam vijf keer deel aan de Tour de
maar een show. Over de rug van de sporter
mien laten breken. Met als doel om het werk
France, won zelfs een etappe. Sinds 1996 >>
dito 169
Favorieten van maarten ducrot
is de gymnasiast actief als organisatieadvi-
geschild, niet geschaafd, maar reed door. Ik
seur en sinds 2006 opereert hij als directeur
hoor bij die vijf procent van de mensheid,
van Ondernemers in Veranderingen. Daar-
zo toonde onderzoek aan, die het kan op-
naast is hij wielrencommentator van Studio
brengen na een valpartij door te rijden. Aan
Binnenlandse ondernemer
Sport. Ducrot is een rasverteller, ook als cou-
dat feit ontleen ik veel zelfvertrouwen voor
“Jaap Blokker. Zulke mensen houden
reur was hij dat.
mijn huidige leven. Ik kan verder dan het
Nederland nog draaiend.”
“Zelfs in de hitte van de strijd bleef ik de
gaatje gaan. Verder: van mijn negende tot
verteller. Die keren dat ik won, was ik de
mijn vijftiende was ik misdienaar. Ik raakte
Buitenlandse ondernemer
beste en kon ik niet anders. Betere renners
gefascineerd door het verraad van Judas,
“Steve Jobs. Apple heeft me gered.’
kregen van mij soms een inwendig applaus.
door Pilatus die zijn handen in onschuld
Ooit plaatste Laurent Fignon een demarrage
waste, door de twijfels bij de apostels tij-
Wielrenner
waardoor hij een kopgroep met tien man,
dens Het Laatste Avondmaal. Net als bij de
“Steven Kruiswijk. Hij is pas 22 jaar,
onder wie ik, helemaal naar de kloten reed.
Bijbelfiguren wordt ook het geloof van de
vliegt er onbevangen in en presteert.”
Hoe hij wegreed? Waarom hij juist op die
coureurs in elkaar voortdurend op de proef
plek demarreerde? Ik heb het hem na de
gesteld. Tot aan de meet heb je namelijk die
Boek
koers allemaal hoogstpersoonlijk gevraagd
coalitie met je vijand. Alleen op kop rijden is
“De oorsprong van onze politiek van
en vond het schitterend. In diezelfde etap-
veertig procent zwaarder dan in het wiel van
Francis Fukuyama.”
pe, zo weet ik nog, zat raswinnaar Bernard
iemand anders zitten. Maar met de finish in
Hinault helemaal stuk, maar hij ging na Fig-
zicht ben je weer elkaars tegenstander. Cou-
Film
nons demarrage met de hele kopgroep in de
reurs spannen samen, doen alsof ze moe of
“The King’s Speech.”
slag om hem terug te pakken. Ik weigerde
juist heel sterk zijn. Verder moet je met de
en zei: ‘Nu je stuk zit, moeten wij jou helpen
hiërarchie in je ploeg en in het peloton kun-
Fignon een oor aan te naaien. Flikker op!’ Ik
nen omgaan. Bovendien: een zware koers is
Nog meer overeenkomsten tussen het wiel-
vond dat vals spel.”
als het vagevuur, je wordt langzaam geroos-
rennen en het bedrijfsleven?
terd. Het loopt je dun door de broek. En dan
“Die paranoia, dat voortdurende wantrou-
Voor een intellectueel nogal naief?
ga je hopen, bidden. Ook al zie je zwarte
wen. Om lid te kunnen worden van de Raad
“Wat heet! In mijn naïviteit dacht ik in mijn
sneeuw, op een fiets rol je altijd verder, kun
van Organisatie-Adviesbureaus, moet je aan
eerste jaren ook dat in het wielrennen alles
je je weer herstellen en kun je zelfs voor een
allerlei regels voldoen, de juiste diploma’s
om de renners draaide. Zoals ikzelf Fausto
wonder zorgen door alsnog te winnen. Maar
hebben. Allemaal moties van wantrouwen.
Coppi en Jan Janssen bewonderde en niet
intussen blijft de twijfel knagen: kan ik het
Tuinders die niet aan werkhandjes kun-
de Tour als instituut. Maar gaandeweg ont-
morgen opnieuw, bereid ik me wel goed ge-
nen komen en Polen willen inschakelen,
..
‘Ik was helemaal geschild, niet geschaafd, maar reed door’
moeten aan een woud van regels voldoen. Alles komt meer en meer los te staan van het normale menselijke verkeer. Vanwege de dopinghype zijn de controles bij het
170 dito
dekte ik dat we gladiatoren zijn van de kei-
noeg voor? Wel of geen doping gebruiken?
wielrennen volledig doorgeschoten. Drie-
zers van wielerorganisaties UCI en ASO, en
Noem maar op.
voudig tourwinnaar Contador is gepakt op
natuurlijk van de ploegleiders. We moesten
In het peloton vind je het echte leven
een pictogram van een verboden middel,
doen wat ze ons opdroegen en dienden onze
terug. Ook ondernemers moeten elke dag
de helft van een nanogram, dat weer een
smoel te houden. Ik was een renner die het
opnieuw een topprestatie leveren. In een
miljardste gram is of zo. Het gaat nergens
cyclisme gebruikte om zich te ontwikkelen
wereld die alsmaar meer door regels wordt
meer over. Alles wordt opgeblazen. Daardoor
tot een beter, autonomer mens.”
beheerst. Het maakt het bijna onmogelijk
verkrampt de sport. De positivo, vooral de
om ondernemen nog leuk te vinden. Ga als
jonge, schone renner die vol enthousiasme
En veel opgestoken?
MKB-ondernemer nu naar een bank voor
de strijd aangaat, krijgt niet meer de waar-
“In de Giro van 1990 stuiterde ik in een vol-
een lening. Je krijgt hoogstwaarschijnlijk
dering die hij verdient. Bovendien zie je een
le afdaling tegen de rotsen. Ik was helemaal
nul op het rekest.”
obsessie om het toeval uit te sluiten de kop
special people by dito opsteken. Neem de materiaalgekte, zoals die communicatiemiddelen met die oortjes. Of de trainingstechnieken die momenteel zo in zwang zijn. Daarbij proberen renners met hun eigen specifieke voorbereiding hun lot positief te beïnvloeden. Ineens steek je voor de wedstrijd in de kerk kaarsen aan, laat je je fiets zegenen, hang je kruisen om je nek, waardoor, op momenten van diep lijden, de Heilige Geest zal ingrijpen. Ook ondernemers worden steeds meer tot het uiterste gedreven, raken verkrampt door angst en stress, grijpen naar allerlei hulpmiddelen en lossen niet de oorzaken van de problemen op, maar de symptomen daarvan.” Heb je daarvan een voorbeeld? “Neem al die miljoenen die ondernemers namens de arbowetgeving moeten investeren om te voorkomen dat medewerkers RSI krij-
kelijk, maar moeilijker wordt het om intern
zes personen elkaar uitleggen wat het ko-
gen. RSI neem ik serieus, maar niet als daar-
een andere job te zoeken of desnoods ont-
mend jaar van elkaar wordt verwacht. Heel
door iedereen zich fixeert op die muis waar-
slag te nemen. Ik verwijt die mensen niets,
gewoon, hoor: vertel, stel vragen, luister,
van men vindt dat die de pijn veroorzaakt.”
ik wijs hen alleen op de mogelijkheden om
reageer! In sessies van viermaal twintig
hun leven te veranderen door uit hun doos
minuten, met pauzes waarin tijd vrij werd
Waaraan ligt het dan?
te kruipen. Ook ik zit regelmatig achter een
gemaakt voor fysieke ontspanning, zodat
“Vaak blijkt dat mensen met RSI twintig
computer, maar ik fiets nog altijd, versla
je fris blijft op alle energieniveaus. Het MT
jaar in hetzelfde hok hetzelfde werk doen.
het wielrennen, schrijf een column op de
kreeg het in deze sessies veel sneller en dui-
Het chronisch gebrek aan motivatie, passie
website van de NOS, bezoek sponsordagen,
delijker over het voetlicht. Maar vooral: op
en levenslust kan zich ineens uiten in zo’n
geef lezingen. Je ziet trouwens telkens meer
die manier genereer je contact; je hoort en
muisarm. Daarom neem ik het héle proces in
mensen uit die doos kruipen, afscheid ne-
ziet wat eenieder beweegt. Dat genereert
ogenschouw. Op welke koers zit die mede-
men van het oude en het nieuwe omarmen.
zo’n positieve energie. Maar vooral: werk
werker de laatste jaren? Op welke momenten
Heel verfrissend.”
wordt weer simpel!”
door hij nu zo’n pijn heeft? En hoe gaat hij
Je noemt je sessies The Experience. Wat
Je moet veel bewondering hebben voor de
daarmee nu om? Want intussen gaat de koers,
wordt dan zoal ervaren?
Dito-ondernemer?
het werk, de economie door. Waar is de eigen
“Weer gewoon met elkaar omgaan! Voor-
“Klopt! Dat is nog de echte ondernemer. Hij
verantwoordelijkheid van mensen gebleven?
beeld: tijdens de voorbereiding op een
gelooft in kleinschaligheid en concrete resul-
Ik leg mensen daarbij niets op. Wel vind ik
adviesklus woonde ik ooit een werksessie
taten, hecht belang aan het aanknopen en
het machtig interessant vaste patronen in
van een bankvestiging bij. Het vierkoppige
onderhouden van relaties met klanten, toele-
bedrijven bloot te leggen, waardoor men zelf
MT wilde het middenkader opzadelen met
veranciers, medewerkers en bedrijven in zijn
met de beste oplossing kan komen.”
zeventien pagina’s tekst over het nieuwe
directe omgeving. Ze spelen elkaar de bal toe,
jaarprogramma, gevuld met speerpunten,
waarbij ze uitgaan van onderling vertrouwen.
Wat adviseer je dan in dit geval?
kerntaken, doelstellingen, enzovoort. Pfff...
Want dat is natuurlijk de kurk waarop alles
“Het kan veel moeite kosten het patroon van
Laten we het erop houden dat de passie er
drijft. Zonder gewoon menselijk vertrouwen
jaren te doorbreken: meer pauzes inbouwen
niet van afdroop. Wat deden wij? We lie-
valt alles weg. Juist netwerkclubs als Dito
en meer gaan sporten bijvoorbeeld is mak-
ten iedereen in groepjes van pakweg vier à
doen dat proces van ontaarding keren.” n
besloot hij door te rijden op het pad waar-
dito 171