DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 2/2015

WSTĘP REDAKCYJNY

SZANOWNI CZYTELNICY

Przedstawiam Państwu drugi w roku 2015

DOLNOSLĄSKI INFORMATOR

numer e-biuletynu Dolnośląski Informa-

BIBLIOTEK PEDAGOGICZNYCH

tor Bibliotek Pedagogicznych DIBP. Półrocznik ukazuje się w wersji elektronicznej od 2012 roku. ISSN 2299-2936.

Hasłem naczelnym działań placówki jest Biblioteka otwarta na czytelnika.

Wydawca: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna, ul. Worcella 25-27, 50-448 Wrocław, reprezentowany przez dyrektora Lucynę Kurowską-Trudzik.

Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz

upowszechnianie

czytelnictwa

wśród dzieci i młodzieży to jeden z po-

Adres e-mail Redakcji : wydawnictwo@wroclaw.dbp.wroc.pl ; tel. (71) 377 28 26.

stulatów realizacji polityki oświatowej na rok szkolny 2015/2016.

Skład redakcyjny: Redaktor naczelna: Urszula Tobolska; adres e-mail: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl Zastępca redaktora: Lidia Soszyńska; adres e-mail: l.soszynska@wroclaw.dbp.wroc.pl Opracowanie graficzne: Alina Dyrek; adres e-mail: a.dyrek@wroclaw.dbp.wroc.pl Korekta: Anna Chawawko; adres e-mail: a.chawawko@wroclaw.dbp.wroc.pl

Dlatego w tym numerze nie zabraknie atrakcyjnych inicjatyw placówek edukacyjnych na rzecz rozwoju czytelnictwa.

Biblioteki na przestrzeni ostatnich kilku lat przechodzą dynamiczny rozkwit. Od katalogów

bibliotecznych

dostępnych

online po profile na portalach społecznościowych i serwisach typu Facebook. W zmieniającym się dynamicznie społeczeń-

Magdalena Pilińska; adres e-mail: m.pilinska@wroclaw.dbp.wroc.pl

stwie informacyjnym i cyfrowym różne kanały komunikacji w bibliotekach stają się

Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych DIBP jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0.

Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonania koniecznych zmian utworu, wynikających z opracowania redakcyjnego oraz zwielokrotnienia techniką cyfrową.

niemalże standardem.

2

Tak jest też i w przypadku Dolnoślą-

W Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej

skiej Biblioteki Pedagogicznej we Wro-

we Wrocławiu odbyło się też spotkanie

cławiu. Czytelnicy mogą zaglądać na pro-

miłośników

file biblioteki na Facebooku, gdzie zyskują

Atelier biblioterapii. Nie zabrakło w nim

informacje o wydarzeniach zaplanowa-

miejsca na ważne dyskusje o czytelnic-

nych w Bibliotece, nowościach, wysta-

twie. Inspiracją do wymiany doświadczeń

wach.

były wystąpienia kolejnych referentów.

czytelnictwa

zatytułowane

Jednym z zagadnień przedstawionych na Dzień Bezpiecznego Internetu obcho-

seminarium było znaczenie roli bibliote-

dzony jest w całej Europie już od 2004

rapii jako sprzymierzeńca wychowania,

roku. Jego inicjatorem jest Komisja Euro-

które wygłosiła Urszula Tobolska.

pejska. Celem działań jest upowszechnianie bezpiecznego i odpowiedzialnego

Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie

korzystania z nowych technologii głównie

rozpoczęła w roku szkolnym 2013/2014

przez dzieci i młodzież. Placówki oświa-

cykl imprez kulturalnych skierowanych do

towe zachęcane są do wspierania tego

uczniów powiatu dzierżoniowskiego. Ce-

przedsięwzięcia przez organizację lokal-

lem działań było poznanie wartości i roz-

nych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa

budzenie zainteresowania dziedzictwem

młodych internautów oraz nagłaśnianie

kulturowym regionu, jako żywej inspira-

tematyki dotyczącej bezpieczeństwa onli-

cji działań twórczych, koniecznej przy od-

ne. W lutym 2015 roku w Dolnośląskiej

szukiwaniu i zachowaniu swej tożsamo-

Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu z

ści. Stosowny materiał przedstawiła Syl-

okazji przypadającego Dnia Bezpieczne-

wia Kuszka z Biblioteki Pedagogicznej w

go Internetu odbyło się spotkanie szkole-

Dzierżoniowie.

niowe pt. Bezpieczni w sieci.

Urszula Tobolska przygotowała materiał

Elżbieta

nt. bezpieczeństwa najmłodszych inter-

czyła w wyjeździe do Warszawy, którego

nautów w sieci pt. Czuj się bezpiecznie

organizatorem było Stowarzyszenie Bi-

w sieci. Artykuł powstał na kanwie po-

bliotekarzy Polskich z Oddziału Wro-

dejmowanych na spotkaniu szkoleniowym

cławskiego.

zagadnień.

3

Kortkowicz-Białowąs

uczestni-

Echem tej wycieczki jest rozmowa prze-

śmy jednak chcieli odpowiedzieć na pyta-

prowadzona przez Lidię Soszyńską.

nie, czym jest, odpowiedź byłaby bardzo trudna. Nie jest jednak ważne wiedzieć,

Alina Dyrek przedstawiła ciekawą alterna-

czym jest czas, ważniejsze jest… umieć

tywę dla początkowej nauki czytania

go używać. Do tego motywuje czytelników

i

edukacji matematycznej dzieci w wieku

Urszula Tobolska.

przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Są to aplikacje na tablet lub telefon oraz stro-

W najnowszym numerze przedstawiam

ny internetowe wprowadzające dzieci

sylwetkę Patrycji Lali - nauczyciela bi-

w świat liter i cyfr poprzez zabawę.

bliotekarza pracującego w Bibliotece Pedagogicznej w Oławie.

Nowa formuła egzaminu maturalnego zaczęła obowiązywać od roku 2015. Jest

Zaangażowanie w sprawy funkcjonowania

konsekwencją sukcesywnego wdrażania

szkoły i współczesnego nauczyciela to

od roku szkolnego 2009/2010, na kolej-

dobry kierunek działań osób nieobojęt-

nych etapach edukacji, nowej podstawy

nych na potrzebę realnej poprawy jakości

programowej kształcenia ogólnego.

kształcenia. Urszula Tobolska - autorka

Urszula Tobolska przygotowała scena-

recenzowanej publikacji Odpowiedzialni

riusz i prowadzi zajęcia edukacyjne dla

nauczyciele w zmieniającym się świe-

uczniów klas III szkół ponadgimnazjal-

cie przybliżyła postulaty autorów reko-

nych. Z czytelnikami dzieli się pomysłem

mendowanej

przeprowadzenia lekcji.

przemiany polskiej szkoły.

Kalendarium wydarzeń prężnie działającej

W czasach, kiedy czytelnictwo w naszym

Biblioteki Pedagogicznej w Trzebnicy

kraju pozostawia wiele do życzenia, a sta-

przygotował Sebastian Węgrzynowski.

tystyczny Polak chwali się, że nigdy nie

lektury

o

konieczności

przeczytał żadnej książki, przed biblioteKsiążka Paradoks czasu Philipa Zimbar-

kami szkolnymi stoją poważne wyzwania.

do i Johna Boyda stała się impulsem do

Przełamanie niechęci do czytelnictwa jest

refleksji na temat trwania (czasu). Dla

problemem, z którym zmagają się

każdego z nas czas ma znaczenie –

niemal wszyscy bibliotekarze. Agata Pen-

przynajmniej powinien takie mieć. Gdyby-

der 4

nauczyciel

bibliotekarz

biblioteki

szkolnej przedstawiła wybrane działania

Iwona Rabów przedstawia działalność

czytelnicze placówki, mające na celu

jeleniogórskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki

przełamanie tego niechlubnego trendu.

Pedagogicznej we Wrocławiu w zakresie

Ważną częścią działalności Biblioteki jest

pracy z dzieckiem na różnych etapach

działalność edukacyjna. Dotyczy ona róż-

edukacji, ze szczególnym uwzględnie-

nych szczebli nauczania. Tym razem ofer-

niem dziecka niepełnosprawnego.

tę wzbogacono o cykl zajęć dla najmłodszych pt. Książka moim przyjacielem od

W artykule pt. pomysłu do realizacji jego

najmłodszych lat. Opisała je Monika Tu-

autorka Beata Malentowicz przedstawiła

ła z Biblioteki Pedagogicznej w Strzelinie.

rozwiązania, jakie przyjęła Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

Poszukując skutecznych metod aktywiza-

podczas realizacji nowych zadań wynika-

cji czytelników należy uwzględnić ich na-

jących z uregulowań prawnych dotyczą-

turalną chęć do zabawy i aktywności. Bi-

cych bibliotek pedagogicznych. Artykuł

blioteka jest miejscem dla wielu interesu-

podsumowuje pierwszy rok pracy z tego

jących

obszaru.

artystycznie

przedsięwzięć

dla

dzieci i młodzieży. Konkurs biblioteczny o nazwie Ilustracja do lektury przedstawiła

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we

Ewa Bochynek z Biblioteki Pedagogicznej

Wrocławiu jest otwarta na współpracę z

w Wałbrzychu.

szerszą grupą odbiorców. Aleksandra Nalazek opisuje działalność wystawienniczą

Zarówno Biblioteka Pedagogiczna, jak i

w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej

Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w

we Wrocławiu. Artykuł obejmuje wybrane

Strzelinie, zajmują się gromadzeniem re-

działania z lat 2012-2015.

gionaliów w swoich zbiorach. W ubiegłym roku zostały wydane dwie pozycje poświęcone historii Strzelina. Autorem jed-

Życzę miłej lektury naszego e-biuletynu.

nej z nich, jest lokalny historyk i wieloletni nauczyciel, pan Piotr Rozenek. Wioletta Matelonek

zapoznaje

czytelników

Redaktor naczelna

e-

Urszula Tobolska

biuletynu z jego książką pt. Ulice dawnego Strzelina.

5

SPIS TREŚCI

WSTĘP REDAKCYJNY

Wstęp redakcyjny…………………………………………………………………………………………………..4-9

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

Urszula Tobolska. Czuj się bezpiecznie w sieci. Bezpieczeństwo najmłodszych internautów w sieci ……………………………………………………..……………………………………………………….8-12 Urszula Tobolska. Biblioterapia jako sprzymierzeniec wychowania młodszego dziecka …………………………………………………………………...……………………………………….13-23 Sylwia Kuszka. Promowanie przez poznanie. Powiat dzierżoniowski inspiracją dla twórczości uczniów …………………………………………………..….. ………………………………24-28 Lidia Soszyńska. Wyjazd studyjny : rozmowa z panią Elżbietą Kortkowicz-Białowąs – uczestniczką wycieczki do Warszawy ……………………………………………………………………29-30

PODZIEL SIĘ POMYSŁEM Alina Dyrek. Aplikacje i strony internetowe zawierające gry i zabawy edukacyjne do nauki czytania i liczenia dla dzieci …………….………………………………………………………………..…..31-40 Urszula Tobolska. Ustny egzamin maturalny z języka polskiego. Scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów klas III szkół ponadgimnazjalnych ………..............................................41-60

Sebastian Węgrzynowski. Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy. Kalendarium wydarzeń……..61-64

6

LEKTURY NA RECEPTĘ

Urszula Tobolska. Życie człowieka naznaczone czasem. Na kanwie książki Paradoks czasu Philipa Zimbardo i Johna Boyda ……………………..……………………………………………..……....65-69

PRZEDSTAWIAMY BIBLIOTEKARZY

Patrycja Lala. Nauczyciel bibliotekarz pracujący w Bibliotece Pedagogicznej w Oławie………….70-72

REKOMENDACJE WYBRANYCH NOWOŚCI

Urszula Tobolska. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie.

Recenzja ………………………………………………………………………………………………………….73-81

WIEŚCI Z SIECI Agata Pender. Wybrane działania czytelnicze biblioteki szkolnej Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Jana Pawła II w Gryfowie Śląskim………………………….82-85 Monika Tuła. Spotkanie przedszkolaków z książką w Bibliotece Pedagogicznej w Strzelinie…...86-90 Ewa Bochynek. Konkurs szkolno-biblioteczny z edukacji czytelniczej „Ilustracja do lektury” …………………………………………….…………………………………….……..91-94 Wioletta Matelonek. Promocja książki Piotra Rozenka. Ulice dawnego Strzelina…………………..95-99 Iwona Rabów. Działalność jeleniogórskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu w zakresie pracy z dzieckiem na różnych etapach edukacji, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka niepełnosprawnego …………………………………….100-105 Beata Malentowicz. Dolnośląskie biblioteki pedagogiczne w Sieci Edukacji Regionalnej……..106-108 Aleksandra Nalazek. Działalność wystawiennicza w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu. W latach 2012-2015 (w wyborze) …………….………………..…....109-114 7

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

CZUJ SIĘ BEZPIECZNIE W SIECI

1

bezpieczeństwo najmłodszych internautów w sieci

Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Dzień Bezpiecznego Internetu obchodzony jest w całej Europie już od 2004 roku. Jego inicjatorem jest Komisja Europejska. Celem działań jest upowszechnianie bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z nowych technologii głównie przez dzieci i młodzież. Placówki oświatowe zachęcane są do wspierania tego przedsięwzięcia przez organizację lokalnych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa młodych internautów oraz nagłaśnianie tematyki dotyczącej bezpieczeństwa online. 13 lutego 2015 roku w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu z okazji przypadającego Dnia Bezpiecznego Internetu odbyło się spotkanie szkoleniowe pt. Bezpieczni w sieci 1.

Internet jest obecny nieomal we wszyst-

młodych). Okazuje się, że zbyt łatwo

kich dziedzinach ludzkiej działalności. To

można natrafić na niebezpieczne treści

duże pole aktywności, zwłaszcza dla mło-

lub mieć pokusę do złych zachowań

dego pokolenia. Dla niego nowe techno-

w sieci). Rodzi to bardzo poważne konse-

logie są nieodzownym, naturalnym śro-

kwencje.

dowiskiem. Jak wskazują badania blisko

Źródłem zagrożenia dla nastoletnich in-

90 % młodych ludzi korzysta z Internetu,

ternautów są niebezpieczne strony zawie-

spędzając w sieci nawet kilka godzin

rające przemoc czy treści pornograficzne.

dziennie.

Zdecydowanie zbyt łatwy jest dostęp do

Dla osób korzystających z Internetu z jed-

stron promujących narkotyki oraz inne

nej strony jest on doskonałym źródłem

używki, czy stron zawierających elementy

wiedzy, czy rozrywki. Drugi biegun stano-

psychomanipulacji.

wią, niestety, działania bezprawne i szko-

Zarówno nauczyciele, jak i rodzice, tech-

dliwe, często patologiczne. Wraz z poja-

nologicznie nie tak biegli, jak młodzi lu-

wieniem się rozmaitych forów, blogów,

dzie, nie do końca uświadamiają sobie

chatów, wzrosła liczba zagrożeń czyhają-

skalę zagrożeń, jaką jest przemoc siecio-

cych na młodych ludzi (acz nie tylko na

wa (cyberprzemoc). Z kolei młodzi ludzie

1

bagatelizują problem ewentualnego „sta-

Tę relację w opracowaniu Beaty Malentowicz i z dodatkiem zdjęć, w wykonaniu Aleksandry Nalazek, można przeczytać i pobrać ze strony http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/wroclawwydarzenia/archiwum-wydarzen/file/250-bezpieczni-wsieci-spotkanie-szkoleniowe.

nia się” ofiarą przemocy rówieśniczej, a w konsekwencji negatywnego wpływu 8

na ich psychikę. Dlatego ważna jest edu-

kwencjami,

kacja na temat zasad bezpiecznego poru-

przemoc.

jak:

oszustwo,

kradzież,

szania się w sieci.

Jak edukować?

Ochrona dzieci przed realnym internetowym zagrożeniem polega na uświadomieniu im, w jaki sposób powinni korzy-

Rodzice powinni orientować się, jakie

stać z sieci, jakich zachowań unikać, ze

formy aktywności w sieci preferują ich

wskazaniem skutków tych niewłaściwych.

dzieci. Dlatego dobrze jest rozmawiać

Uświadamianie prawidłowego postępo-

z dziećmi nt. co ich interesuje, jakie mają

wania powinno następo-

problemy itp. Nade wszystko należy dać dzie-

wać także poprzez

ciom

rozbudzanie od-

poczucie bezpieczeń-

powiedzialności

za

stwa i prze-

siebie.

To

konanie, że

dziecko

zawsze mo-

musi

gą

mieć

zwrócić

się do rodzi-

świadomość

ców

przestrzegania

i

wycho-

wawców o pomoc

zasad i czynić to.

w rozwiązywaniu ich pro-

Nauczyciele czy rodzice nie mają pełnej zdolności kontroli dziecka

blemów. Należy mówić o tym, co mogą,

w tym obszarze.

a czego winny bezwzględnie wystrzegać

Nastolatek korzystający z Internetu bez

się w sieci. Dziecko musi wiedzieć o nie-

świadomości związanych z tym zagrożeń

bezpieczeństwo w sieci, a także o tym, że

może narazić się na niebezpieczeństwo

informacje w Internecie nie zawsze są

poprzez udostępnianie swoich danych

wiarygodne. Dlatego trzeba mu też wska-

osobowych, kontakt z oszustami lub

zywać inne sposoby zdobycia ich.

nieświadomy udział w działaniach niezgodnych z prawem. Znajomość internetowa może okazać się zgubna dla dziecka i może skutkować niepożądanymi konse9

Oferta edukacyjna dla przedszkoli

Oferta edukacyjna dla szkół podstawowych klasy IV-VI

http://www.necio.pl To projekt edukacyjny skierowany do

Zajęcia lekcyjne 3… 2… 1… Internet!

dzieci w wieku 4-6 lat, którego celem jest

dotyczą szerokiego spektrum zagrożeń

nauka bezpieczeństwa w Internecie. w roli

internetowych, m.in. przemocy rówieśni-

głównej występuje przyjazny robocik Ne-

czej, kontaktów z obcymi i nadużywania

cio, który zaprasza najmłodszych do

komputera.

wspólnej zabawy.

http://www.sieciaki.pl To serwis dla dzieci (9-12 lat) mający na

Oferta edukacyjna dla szkół

celu nauczanie najmłodszych internautów

podstawowych klasy I-III

bezpiecznego korzystania z sieci. Pod-

http://dzieckowsieci.fdn.pl/owce-w-sieci

czas zajęć dzieci oglądają kreskówki, w których przez pryzmat przygód Siecia-

Celem kreskówek pt. Owce w Sieci jest

ków (tj. grupy dzieci zwalczających w In-

edukacja na temat zagrożeń związanych

ternecie złe Sieciuchy), poznają za pomo-

z korzystaniem przez dzieci z Internetu,

cą robota Netrobiego podstawowe zagro-

telefonów komórkowych i innych nowych

żenia internetowe. Uzupełnieniem jest

technologii. Założeniem autorów jest, by

Kurs e-learning Poznaj Bezpieczny Inter-

cykl kreskówek dla najmłodszych inter-

net.

nautów pokazał ich internetowe zachowaWybrane portale internetowe

nia w krzywym zwierciadle.

przedstawiające problem bezpieczeńZajęcia lekcyjne Zuzia i Tunio poznają

stwa dzieci i młodzieży w sieci

Internet Zajęcia przygotowane z inicjatywy Funda-

www.dzieckowsieci.pl

cji Orange i adresowane do uczniów klas

Znakomitą propozycją, godną rozważenia

II-IV szkoły podstawowej. Ideą zajęć jest

przez rodziców i wychowawców jest ini-

zapoznanie dzieci z podstawowymi me-

cjatywa Dziecko w Sieci, z którą w 2004

chanizmami funkcjonowania sieci oraz

roku wystąpiła Fundacja Dzieci Niczyje.

propagowanie bezpiecznego i efektywne-

W obliczu wyraźnych zagrożeń w sieci

go korzystania z Internetu.

warto stworzyć pewne zasady bezpie10

czeństwa i wpoić je dziecku korzystają-

dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i

cemu z Internetu. Należy podkreślić, że

opiekunom.

nie chodzi o pozbawienie dzieci dostępu

Oczywiście problemy bezpiecznego ko-

do sieci, lecz raczej o umiejętne posługi-

rzystania z Internetu powinny być podej-

wania się Internetem.

mowane zarówno w szkołach podstawowych, jak i w gimnazjach.

www.saferinternet.pl

Rodzice, którzy chcą chronić własne dzie-

To strona Polskiego Centrum Programu

ci przed nieodpowiednimi treściami do-

Safer Internet, na której można znaleźć

stępnymi w sieci, mogą skorzystać z wielu

liczne informacje na temat obchodów

form pomocy.

Dnia Bezpiecznego Internetu.

Dobrym przykładem działań na rzecz bezpiecznego internetu jest serwis inter-

http://www.bezpieczneinterneciaki.pl

netowy www.helpline.org.pl.

Strona Bezpieczne Interneciaki to plan współfinansowany ze środków Minister-

Jego celem jest niesienie pomocy młodym

stwa Administracji i Cyfryzacji. Celem pro-

internautom, którzy znaleźli się w sytuacji

jektu jest organizowanie akcji o charakte-

zagrożenia w Internecie lub podczas ko-

rze informacyjnym skierowanym bezpo-

rzystania z telefonów komórkowych.

średnio do dzieci i rodziców na temat za-

W przypadku natrafienia na materiały

grożeń sieciowych.

o treści nielegalnej lub przestępczej w

Ponadto większość tych stron (ale też i

sieci, należałoby zgłosić ten fakt choćby

innych, niewymienionych w artykule) ofe-

na adres dyzurnet@hotline.org.pl. Samo

ruje liczne kursy e-learningowe, dzięki

dziecko też ma być czujne i cokolwiek

którym i dzieci, i rodzice mogą znaleźć

wzbudza jego niepokój powinno o tym

informacje o zaletach i zagrożeniach

fakcie jak najszybciej poinformować opie-

w sieci.

kunów.

Autor grafiki:

Gdzie szukać pomocy w razie

Urszula Tobolska

zagrożenia?

Wspomniana wyżej Fundacja Dzieci Niczyje istniejąca od 1991 roku chroni dzieci przed krzywdzeniem oraz niesie pomoc 11

Bibliografia: 1. Sierpniak, Agnieszka. Zagrożenia zwią-

2. Zygmunt, Katarzyna. Portale internetowe

zane z korzystaniem przez dzieci z Inter-

przedstawiające problem cyberprzemocy

netu. „Nauczanie Początkowe : kształce-

oraz zagadnienia bezpieczeństwa dzieci

nie zintegrowane” R. 37 (59), nr 3

i młodzieży

(2013/2014), s. 34-42.

Krzywdzone” 2009, nr 1, s. 150-152.

w

Internecie.

„Dziecko

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

12

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

Urszula Tobolska

BIBLIOTERAPIA JAKO

Nauczyciel bibliotekarz

SPRZYMIERZENIEC WYCHOWANIA

Dolnośląska Biblioteka

MŁODSZEGO DZIECKA

Pedagogiczna we Wrocławiu.

W Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu odbyło się spotkanie miłośników czytelnictwa zatytułowane Atelier biblioterapii. Nie zabrakło w nim miejsca na ważne dyskusje o czytelnictwie. Inspiracją do wymiany doświadczeń były wystąpienia kolejnych referentów. Sprawozdanie z ciekawych wystąLorem ipsum dolor sit amet, consetetur pień prelegentów dostępne jest na stronie Biblioteki http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/wroclawSprzymierzeńcem możemy nazwać osobę, która powydarzenia/archiwum-wydarzen/file/267-atelier-biblioterapii-relacja-z-seminarium . Jednym z zagadnień przedstamaga nam trudnych chwilach.

To nasz sojusznik, wionych nawseminarium było przedstawienie treści dotyczących znaczenia roli biblioterapii jako sprzymierzeńca partner, wychowania. swój człowiek, po prostu przyjaciel. Jego obecność sprawia, że życie staje

Sprzymierzeńcem możemy nazwać oso-

Implikacje wychowawcze obcowania z nią

bę, która pomaga nam w trudnych chwi-

to przede wszystkim budowanie zaufania,

lach. To nasz sojusznik, partner, swój

zrozumienia,

człowiek, po prostu przyjaciel. Jego obec-

dziecka. Poza tym uwrażliwienie dziecka

ność

staje

na dobro i piękno, stymulowanie rozwoju

się łatwiejsze, możemy liczyć na jego po-

oraz poznanie własnych motywów działa-

moc. Współczesny świat choć oferuje

nia. Dla osób zajmujących się wychowa-

szereg udogodnień ułatwiających życie, to

niem dziecka książka jest wsparciem

dostarcza także wielu niebezpieczeństw

w prowadzeniu tego wychowania. Na bi-

i jest niezwykle lękotwórczy. Postęp tech-

blioterapię można spojrzeć zatem jako na

niczny zrewolucjonizował różne dziedziny

drogowskaz rozwoju osobowości dziecka.

sprawia,

że

życie

poczucie

bezpieczeństwa

życia, w tym, niestety wychowanie. Można zauważyć wiele ujemnych skutków emo-

Zdaniem znakomitego pedagoga profeso-

cjonalnego rozwoju dzieci na skutek ich

ra Włodzimierza Goriszowskiego znacze-

nadmiernego zainteresowania telewizją

nie książki można rozpatrywać pod kątem

i komputerami. Na szczęście obserwuje-

tego, co daje ona w zakresie rozwoju

my powrót do znaczenia książki w życiu

osobowości dziecka 1.

dziecka. W dobie komputerów spójrzmy na szansę, jaką daje kontakt dziecka z książką.

1

Goriszowski, Włodzimierz. Książka a wychowanie.

Katowice 1973, s. 28.

13

Determinantami rozwoju osobniczego są

ła wybrane problemy o literaturze jako

zarówno czynniki endogenne (predyspo-

wspomaganiu rozwoju dziecka.

zycje genetyczne), jak też czynniki egzogenne, na które składają się oddziaływa-

Dorothy Nolte (amerykańska pisarka i te-

nie środowiska i wychowania. Książka jest

rapeutka) stworzyła swoisty kodeks wy-

jednym z elementów tworzących środowi-

chowania dziecka. Jej zdaniem dzieci

sko, w jakim wzrasta dziecko i kształtuje

uczą się tego, czym żyją. I (…)„jeśli dzieci

się jego osobowość.

żyją

otoczone

szczerością,

uczą

się

prawdomówności”, „Jeśli dzieci żyją otoWpływ literatury na najmłodszego odbior-

czone uczciwością, uczą się sprawiedli-

cę jest przedmiotem dociekań wielu ba-

wości”, „Jeśli dzieci żyją otoczone stra-

daczy i to z różnych dziedzin. Obok psy-

chem, uczą się być pełne obaw” itd. (tych

chologów, biblioterapeutów, literatura za-

prawd jest więcej). Warto zanalizować

ciekawia też literaturoznawców czy języ-

zachowanie swoje i innych osób w kon-

koznawców. W obszarze ich poszukiwań

tekście potencjalnego wzbudzania lęku

badawczych znalazła się koncepcja, którą

u dzieci.

nazwano noosferą literacką. Greckie noos znaczy dusza. I choć pochodzenie

Dziecko ma trudności z

tego słowa osadza ten obszar w naukach

i uświadomieniem

głównie filozoficznych, to odnajdziemy

uczuć, lęków, sytuacji trudnych dla niego.

również odniesienia do kręgu literatury.

Sytuacje trudne, które często wywołują

Termin noosfera adekwatnie do literatury

u dziecka lęk, są związane z nabywaniem

wprowadziła przeszło 30 lat temu Helena

przez niego doświadczeń. To są np.

Starzec, autorka pracy pt. Wychowanie

pierwsze dni pobytu dziecka w przedszko-

literackie. Pojęciem tym nazwała swoistą

lu, pojawienie się nowego dziecka w ro-

sferę ochronną, jaką tworzy literatura wo-

dzinie i wiele innych. Emocje, jakie wów-

kół dziecięcego odbiorcy. Reaktywowała

czas odczuwa, często prowadzą do za-

to pojęcie profesor Alicja Ungeheuer-

chowań, które budzą dezaprobatę oto-

Gołąb, badaczka literatury dziecięcej. Do

czenia. Jest krnąbrne, kapryśne. Ale nie

współpracy zaprosiła znawców tematu

rozumie ani tych sytuacji, ani siebie, nie

i w książce pt. Noosfera literacka zawar-

zna słów określających własnych emocji.

14

sobie

wyrażaniem większości

BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY CO?

A przy tym nie potrafi zwracać się o pomoc do dorosłych. Oczywistym jest, że

To przede wszystkim niezła historia. Dwa

dziecko potrzebuje wsparcia ze strony

wyrazy pochodzenia greckiego biblion-

dorosłych, którzy zechcą skierować swą

książka, oraz therapeo-leczę, ujmuje bi-

uwagę na jego potrzeby, nawiązać do je-

blioterapię jako leczenie książką.

go naturalnych tendencji rozwojowych.

Już w starożytności zdawano sobie spra-

Wśród wielu metod, którymi posługuje się

wę z terapeutycznego oddziaływania lite-

terapia pedagogiczna, szczególne miej-

ratury. To wówczas zrodziły się zalążki

sce zajmuje biblioterapia wychowaw-

wykorzystania książek do uzdrawiania

cza. Nadrzędnym celem biblioterapii wy-

umysłu ludzkiego. Władca starożytnego

chowawczej zwanej też wychowawczo-

Egiptu, Ptolemeusz, który był wielkim bi-

humanistyczną albo rozwojową, jest mi-

bliofilem, nakazał każdej osobie wjeżdża-

nimalizowanie

towarzyszących

jącej do Aleksandrii z jakąś księgą, zwo-

dziecku. Działania terapeutyczne zapro-

jem czy pismem, zostawianie go w depo-

ponowane w wystąpieniu odnoszą się do

zycie biblioteki, a odebranie… dopiero po

perspektywy biblioterapii wychowawczej

jej skopiowaniu. Dzięki temu przyczynił

i wyrosły z intuicji i doświadczeń terapeu-

się do zgromadzenia w bibliotece wielu

tów.

znaczących zbiorów. A na ścianie biblio-

lęków

teki kazał umieścić napis: Książki to lekarstwo dla umysłu. To bardzo stare, lecz mądre spojrzenie na siłę literatury, osadzone zostaje w kontekście pomocy pedagogicznej czy psychologicznej. Jak głosi legenda księżniczka Szecherezada opowiadała co noc swojemu mężowi sułtanowi jedną z jej baśni. Zbiór ten liczył sobie 1001 sztuk. Teksty działały uzdrawiająco na sułtana, lecząc go z depresji.

15

Najstarsze informacje dotyczące kierowanego czytelnictwa pochodzą z XVII wieku, kiedy to jezuici zalecali swoim chorym

czytanie

tekstów

religijnych.

Szczególną uwagę starano się zwrócić na refleksyjne czytanie. Teksty świeckie wprowadzono do leczenia po raz pierwszy w XIX wieku do szpitali głównie angielskich i amerykańskich. W latach 30. XX wieku zaczęto też badania nad terapeutyczną

Biblioterapia stojąca na pograniczu psy-

funkcją czytania (przerwane jednak przez

chologii, pedagogiki i medycyny wcale nie

II wojnę światową). Po wojnie zaczęto

jest niczym nowym, nieznanym. Na pew-

myśleć o stworzeniu naukowych podstaw

no niejednokrotnie zetknęli się Państwo

biblioterapii. Termin biblioterapia w litera-

z terapeutycznymi wartościami literatury

turze przedmiotu doczekał się bardzo wie-

(świadomie bądź nieświadomie).

lu definicji. W latach 60. ubiegłego wieku

Pochylając się nad zagadnieniem bibliote-

rozgorzała dyskusja nad tym, czym jest

rapii będącej sprzymierzeńcem wycho-

biblioterapia – czy metodą psychoterapii,

wania dziecka najmłodszego nie sposób

czy jej techniką, a może samodzielną

ominąć opinii czołowej propagatorki biblio-

dyscypliną naukową?

terapii, jaką jest Maria Molicka. Jest psy-

Pewien kres sporu położyła definicja

chologiem, w sferze jej zainteresowań po-

utworzona w 1966 roku przez Stowarzy-

zostaje dziecko i jego problemy. Swoje

szenie Bibliotek Amerykańskich (Ameri-

desiderata (propozycje) mają też inni au-

can Library Association). Mówi o użyciu

torzy prezentujący liczne możliwości pra-

wyselekcjonowanych materiałów czytelni-

cy z dziećmi na polu biblioterapii, jak: Li-

czych do pomocy terapeutycznej w roz-

dia Ippoldt, Ewa Tomasik, Ewelina Ko-

wiązywaniu problemów osobistych po-

nieczna czy Irena Borecka 2.

przez ukierunkowane czytanie.

2

Biblioterapia w praktyce : poradnik dla nauczycieli, wychowawców i terapeutów. Red. Ewelina Tomasik.

Kraków 2012.

Borecka, Irena. Biblioterapia : teoria i praktyka : poradnik. Warszawa 2001.

16

BIBLIOTERAPIA TO ZNACZY JAK?

Rym i rytm ułatwiają dzieciom przyswajanie treści

Specjalną noosferą literacką wczesnego dzieciństwa są bajki i baśnie. W termino-

Wierszyki podobają się dzieciom. Dziecko

logii literaturoznawczej bajka oznacza

lubi się śmiać a komizm płynący z tekstu

krótki, dowcipny utwór, najczęściej

daje uczucie zadowolenia i tworzy przyjazne nastawienie do życia.

poetycki o charakterze satyrycznym

Bajka posiada specyficzne właściwości,

lub dydaktycznym.

które wpisują się w potrzeby rozwojowe

Lektura dla najmłodszych – zaraz po

dzieci. Bohater bajkowy jest często nie-

kołysankach śpiewanych dzieciom – za-

podobny fizycznie do dziecka (jest to małe

czyna się od poezji. Jan Brzechwa (autor

zwierzątko, jakaś roślinka), to podobień-

m.in. utworów : Kaczka Dziwaczka, Leń,

stwo dotyczy raczej sytuacji i doświad-

Psie smutki, Zoo, Witajcie w naszej bajce

czania podobnych emocji. Dziecko od-

itp.) tak pisał o swojej twórczości dla dzie-

krywa, że bohater bajki znajduje się w ta-

ci: „literatura […] powinna rozszerzać sfe-

kiej samej bądź podobnej trudnej sytuacji,

rę ich wyobraźni, wzbogacać słownictwo

co ono. I bohater nie pozostaje sam, bo-

[…] starałem się, aby w każdym utworze,

wiem tę trudną sytuację próbują opano-

który pisałem, zawarte było jakieś wyda-

wać inne postaci z bajki. Przez pryzmat

rzenie czy anegdota, jakaś niespodzianka

bajki dziecko poznaje świat, przyswaja

w rozwiązaniu i zakończeniu, aby dobry

społecznie

rym stawał się punktem ogniskującym

Bajki dotyczą rzeczy i zjawisk ważnych

uwagę, mobilizującym pamięć dziecka,

dla dziecka, gdyż wyrażają w słowach

aby elementy dźwiękowe wiersza wybijały

i zdarzeniach to, co zachodzi w jego we-

się na czoło”.

wnętrznych przeżyciach. Rzeczywiste sy-

akceptowane

zachowania.

tuacje często są podobne do usłyszanych.

Zdecydowanie bajkoterapia jest rodzajem biblioterapii Ippoldt, Lidia. Biblioterapia w szkole podstawowej : pomoce metodyczne do zajęć biblioterapeutycznych : scenariusze dla klas I-III, scenariusze dla klas IV-VI. Warszawa 2012.

Tomasik, Ewa. Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa 1994.

Bajki terapeutyczne są specyficznym rodzajem opowieści. Treść bajek terapeutycznych koncentruje się wokół sytuacji 17

Baśnie cudowne i pożyteczne

emocjonalnie trudnych, które to zdarzają się w toku rozwoju dziecka. Bardzo trud-

Żadna literatura dziecięca (poza nielicz-

nym zadaniem rodziców/wychowawców

nymi wyjątkami) nie równa się z baśniami,

jest pomaganie dzieciom w znajdywaniu

jeśli chodzi o wzbogacanie wyobraźni,

sensu ich życia. Bajka tego typu ma na

porządkowanie uczuć, rozeznanie wła-

celu uspokojenie, zredukowanie proble-

snych trudności, a jeszcze podawanie

mów emocjonalnych, wspieranie rozwoju

sposobów

osobowego dziecka. Jej specyfiką jest to, mającego

problem.

Pozwala

nękających

dziecko problemów. Środki masowego

że kierowana jest do konkretnego odbiorcy

rozwiązywania

przekazu, niestety, zubożyły wyobraźnię,

ona

fantazję i świat baśniowych wyobrażeń.

dziecku bez lęku spojrzeć na przeżywane

Dziś dziecko poznaje świat bardziej przez

przez nie sytuacje trudne i uczy jak sobie

to, co widzi, niż przez to, co może sobie

z nimi radzić. Choć bajki nie narzucają

wyobrazić.

wzorców działania, to dziecko słuchając różnych historii, nieświadomie przyswaja Rola baśni

je, a potem wykorzystuje w codziennym życiu do walki z różnymi problemami, np.

Baśnie dają do zrozumienia, że pomyślne,

lękiem.

pełne satysfakcji życie dostępne jest każdemu, mimo życiowych przeciwności –

Szczególne opowieści dla terapii pedagogicznej odkrył Bruno Bettelheim

lecz jedynie wówczas, gdy nie ucieka się przed pełnymi niebezpieczeństw życiowymi zmaganiami.

Zdaniem autora, przeważająca część tzw.

(Bruno Bettelheim. Cudowne i pożyteczne)

„literatury dziecięcej” stara się albo uczyć albo bawić, albo łączyć zabawę z nauką.

Identyfikując się z bohaterem dziecko do-

Jeśli opowieść ma przykuć uwagę dziec-

wiaduje się, że i ono w życiu będzie mu-

ka, zabawić je i obudzić w nim ciekawość,

siało borykać się z trudnościami. Ale do-

to taką rolę może i spełnia. Lecz więk-

staje też cenną wskazówkę. Jeśli będzie

szość tych książek ma treść tak płytką, że

wytrwałe i nie podda się (tak jak baśniowy

nie wnoszą one nic istotnego do rozwoju

bohater), to w końcu osiągnie to, o czym

dziecka.

marzy. Nauczy się też, że wokół są ludzie, na których wsparcie może liczyć. A to nie18

zwykle cenna wiedza na całe życie. To

czarownicę

czy

znienawidzić

smoka.

właśnie baśnie (wywodzące się z folklo-

Dzięki odreagowywaniu uczuć podczas

ru), opowiadane przez stulecia, są zrozu-

słuchania baśni malec porządkuje swój

miałe i dostępne zarówno umysłowości

świat emocjonalny, nawet nie zdając so-

wykształconego człowieka, jak i niewy-

bie z tego sprawy.

kształconemu jeszcze umysłowi dziecka.

Dobro-zło.

Baśń konfrontuje dziecko w uczciwy sposób z podstawowymi kłopotami egzystencjalnymi.

Przedstawione postaci są jednoznacznie określone – albo są dobre albo złe, albo

Baśnie Andersena czy braci Grimm mó-

mądre albo głupie. Taki przejrzysty układ

wią o samotności, ubóstwie, chorobach,

przemawia do dziecka. Zestawienie po-

starości, śmierci w tym także śmierci ro-

staci przeciwstawnych pozwala dziecku

dziców. Te właśnie problemy ukazane są

łatwiej uchwycić zachodzącą między nimi

w prostej formie, łatwej do zrozumienia

różnicę. Łatwiej

przez dziecko. Dziecko, słuchając takiej

chetnym Kopciuszkiem czy dobrą wróżką.

baśni, może powoli oswoić trudne tematy,

Nie chce postępować nieuczciwie jak zła

stopniowo włączając je do swojej świa-

postać z baśni. Zawsze ta postać amoral-

domości.

na ponosi klęskę, dzięki czemu dziecko

utożsamia się ze szla-

zyskuje przeświadczenie, że niegodziwość nie popłaca.

Wszystkie złe postaci (straszny wilk, który chce pożreć niewinną dziewczynkę, okrutna Baba Jaga czyhająca na dzieci itp.) paradoksalnie porządkują emocje dzieci.

chce być człowiekiem.

Słuchając baśni, dziecko mierzy się ze

Zawsze jest jakieś wyjście.

strachem,

zazdrością

czy

Występowanie przeciwstawnych postaw ułatwia dziecku podjęcie decyzji, jakim

gniewem.

Bohaterowie baśni często wpadają w kło-

Oczywiście ma prawo do takich uczuć.

poty, muszą pokonywać wiele przeszkód,

Śledząc losy bohaterów może znaleźć

by osiągnąć cel, który sobie wyznaczyli.

bezpiecznych adresatów swych emocji,

Zawsze jednak znajdują pozytywne roz-

których przeżywania się boi lub wstydzi.

wiązanie swoich problemów.

Może zatem bezpiecznie złościć się na 19

najduje u niego podobne uczucia, jakie jemu towarzyszą: strach, złość czy bezradność. I powoli oswaja się z nimi.

Daje mu to szansę większej kontroli nad własnymi przeżyciami.

Baśń wzbogaca wewnętrzny świat dziecka i jest dla niego bezpieczna psychicznie

Jej koncepcja wykorzystania baśni w pro-

W pracy z dzieckiem wymagającym spe-

cesie rehabilitacji wynikała z poszukiwań

cjalistycznych form edukacji wykorzystała

naturalnych czynników rozwoju dziecka

całą baśniową potęgę:

lekko upośledzonego. Dziecko o specjal-

- to, co jest w baśni proste i zrozumiałe

nych potrzebach edukacyjnych jest obcią-

dla dziecka

żone problemami wynikającymi nie tylko

- to, co jest naturalne, a nie sztucznie

z jego

skonstruowane

niepełnosprawności,

ale

także

z nietolerancji czy wręcz odrzucenia

- to, co jest bliskie, przyjazne dziecku,

w środowisku. Te przykre poczucie inno-

a nie odległe,

ści rozwija u niego porównywanie się z

obce jego potrzebom i możliwościom

innymi i prowadzi do stwierdzenia: „jestem

- co teraz pobudza jego myśli, uczucia,

inny”.

aktywność

Stworzony przez nią system nazwała

BIBLIOTERAPEUTA, TO ZNACZY

„Metodą Baśniowych Spotkań”

KTO?

i opisała go Na przestrzeni lat biblioterapią zajmowali Baśń okazała się naturalnym, prostym

się przedstawiciele różnych dyscyplin na-

i bliskim dzieciom środkiem do wzbudza-

ukowych. Najwcześniej wprowadzili ją do

nia i wspomagania jego rozwoju. Baśnio-

szpitali lekarze i odpowiednio przygoto-

wy bohater nie jest ani mądrzejszy, ani

wani bibliotekarze i pielęgniarki. Coraz

odważniejszy od dziecka. A dziecko od-

częściej sięgają po nią nauczyciele (głównie przedszkola i edukacji wczesnoszkol20

nej), pedagodzy, psycholodzy. Bibliotera-

„Jeśli dzieci żyją otoczone zachętą,

peutą może być właściwie każdy, kto chce

uczą się wiary we własne siły”

pomóc dzieciom bezpiecznie i pogodnie

(Dorothy Nolte).

przejść przez trudy dzieciństwa. Do kolekcji sprzymierzeńców wychowania zali-

Dobrze, gdyby biblioterapeuta posiadał

czymy: terapeutów, logopedów, rodziców,

pewne wrodzone predyspozycje. Lecz

babcie i dziadków.

nawet w przypadku ich braku, biblioterapeuta powinien być osobą kompetentną,

Podstawą efektywnej pracy biblioterapeu-

posiadającą dobre przygotowanie facho-

tycznej jest przyjazna dziecku postawa

we. Dzięki bogatym źródłom czasopi-

biblioterapeuty. Ważne jest, aby osoba,

śmienniczym i książkowym Biblioteki Pe-

która będzie opowiadać lub czytać bajkę,

dagogicznej we Wrocławiu osoba parają-

dobrze znała dziecko, wiedziała, z czym

ca się biblioterapią – jest w stanie skom-

aktualnie ma problemy, co je niepokoi,

pletować potrzebny jej zbiór publikacji,

jakie kwestie są dla niego niezrozumiałe.

dobrać beletrystykę do interesujących go

To powinna być osoba wzbudzająca zau-

zajęć, poznać metody zabaw, które ze-

fanie, cierpliwa, tolerancyjna.

chce wykorzystać na zajęciach. Ogromna liczba propozycji lektur znajduje się w za-

„Jeśli dzieci żyją otoczone aprobatą,

sobach DBP we Wrocławiu.

uczą się lubić siebie” „Jeśli dzieci żyją otoczone akceptacją, uczą się kochać”

BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY KIEDY?

(Dorothy Nolte) Tylko w atmosferze pełnego zaufania i

Jak najczęściej, a zwłaszcza wtedy, gdy

szacunku do dziecka, dając mu odpo-

dziecko potrzebuje wsparcia poznawcze-

wiednie

jest

go i emocjonalnego. Wsparcie poznaw-

w stanie zachęcić dziecko do podjęcia

cze następuje dzięki dostarczaniu dziecku

wysiłku uświadomienia własnych proble-

pozytywnego, doświadczenia, które wyko-

mów, a niekiedy wzbudzić w nim pasje

rzystuje ono do budowania skutecznych

poznawcze.

dla siebie sposobów radzenia sobie ze

wsparcie,

biblioterapeuta

stresem i redukowania negatywnego na21

pięcia emocjonalnego. Wsparcie emocjo-

również w plenerze, gdzie można wyko-

nalne poprzez kontakt z bajką daje dziec-

rzystać walory natury.

ku możliwość porównania siebie z innymi osobami, uświadamia, że inni mają po-

Korelacja biblioterapii z innymi

dobne problemy. Ten rodzaj wsparcia da-

formami zajęć

je nadzieję, podnosi samoocenę.

Możemy też mówić o tendencjach inte-

Oczywiście bajki możemy tworzyć sami

gracyjnych w biblioterapii, na które skła-

i szczerze do tego zachęcam. Ponadto

dają się dziedziny jej towarzyszące, jak:

Doris Brett przedstawia rodzicom sku-

muzyka, taniec, sztuki plastyczne.

teczną metodę wspierania ich dzieci w BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY PO CO?

zmaganiach z rozmaitymi trudnościami. a proponowanym przez nią sposobem udzielania pomocy jest opowiadanie, naj-

Jakie są efekty biblioterapii w życiu dziec-

bardziej wspólne zajęcie rodziców i dzieci.

ka; jak to się dzieje, że odpowiednia opo-

Warto nawet zapytać dziecko, co chciało-

wieść może mieć działanie terapeutyczne.

by usłyszeć. Nieodmiennie temat, który

Pod wpływem lektury celem jest nie tyle

wybiera, odzwierciedli jego własne niepo-

sama zmiana, co wywołanie chęci do jej

koje (obawa przed pójściem do dentysty

wprowadzenia. Czytanie dzieciom baśni

itp.).

jest tak ważne dla ich psychiki, gdyż tematyka baśni dotyka męczących dzieci

Dostępna literatura podpowiada, jak pisać

wewnętrznych konfliktów. Dzięki baśnio-

bajki. Przykłady tworzenia bajek podała

wym treściom udaje się często dzieciom

nam Maria Molicka czy Doris Brett.

rozładować wiele napięć, opanować lęk,

Możemy z niego korzystać.

uspokoić się wewnętrznie.

Kapitalnie bowiem baśnie pobudzają wyBIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY GDZIE?

obraźnię dziecka, a poprzez terapeutyczną moc wpływają na

funkcjonowanie

Terapia książką powinna odbywać się

dziecka w sytuacjach trudnych. Doznając

w przyjaznym dla dziecka środowisku,

przeżyć baśniowych dzieci czują się bez-

które dobrze zna i w którym czuje się

pieczne.

bezpieczne. Czyli w każdym miejscu, 22

Tymczasem tego rodzaju jednostronny pokarm żywi umysł tylko w jednostronny sposób, a tymczasem życie ma nie tylko jasne strony.

Okazuje się, że właśnie baśnie uczą dorosłych, czego potrzebują maluchy. Jeśli upiera się, by czytać tę samą baśń wielokrotnie, przychylmy się do tej prośby. Widocznie jest w niej coś szczególnie ważnego dla dziecka.

Wielu rodziców uważa, że jego dziecko powinno stykać się jedynie z rzeczywisto-

Autor grafiki: Alina Dyrek

ścią pozytywną i obrazami, które sprawiają przyjemność.

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

23

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

Sylwia Kuszka

PROMOWANIE PRZEZ POZNANIE

Nauczyciel bibliotekarz

powiat dzierżoniowski inspiracją

Biblioteka

dla twórczości uczniów

Pedagogiczna W Dzierżoniowie.

Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie rozpoczęła w roku szkolnym 2013/2014 cykl imprez kulturalnych skierowanych do uczniów powiatu dzierżoniowskiego. Celem działań było poznanie wartości i rozbudzenie zainteresowania dziedzictwem kulturowym regionu, jako żywej inspiracji działań twórczych, koniecznej przy odszukiwaniu i zachowaniu swej tożsamości.

Intencją pomysłodawców było przybliżenie twórczości rodzimych poetów ziemi dzierżoniowskiej, rozbudzenie

zainteresowań

poetyckim

słowem, a także… sprawdzenie predyspozycji do głośnego czytania.

Honorowymi gośćmi i jednocześnie jurorami byli regionalni poeci: Urszula Kowalewska, Ryszard Mierzejewski, Zdzisław Maciejewski i Miłosz Wrzesiński.

W Roku Czytelnictwa odbyło się

Przegląd Poezji Poetów 13.03.2014 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

ważne wydarzenie rozpoczynające działania inspirujące poczucie przynależności do własnego regionu. Był nim Przegląd Poezji Poetów Ziemi Dzierżoniowskiej pt. Spektakl słowa – piękne czytanie. Adresatami byli uczniowie wszystkich poziomów nauczania szkół powiatu dzierżoniowskiego.

24

W

Przeglądzie…

wzięło

udział

24

powtarzalną okazję do zaprezentowania

uczniów. Podjęli się pięknego zadania

się przed autorami i pochwalenia się wła-

czytania wierszy poetów wymienionych

snym talentem. Wydarzenie zachwyciło

wyżej oraz innych lokalnych mistrzów

zarówno uczestników Przeglądu, jak i ich

słowa, a nieobecnych na spotkaniu, jak:

nauczycieli oraz obecnych poetów.

Adama Lizakowskiego, Edwarda Berbe-

Wybór laureatów był niezwykle trudny.

cia, Barbary Janickiej, Tadeusza Żuraw-

Dlatego wszyscy uczniowie biorący udział

ka, Alfredy Graff i Grzegorza Hady-

w Przeglądzie otrzymali nagrody książko-

Jasikowskiego.

we i podziękowania za uczestnictwo w nim. Poeta Ryszard Mierzejewski ogła-

Opisywane przez autorkę wydarzenie ce-

szając werdykt zaznaczył, że odbiór poe-

lowo nie zostało nazwane konkursem re-

zji jest niezwykle subiektywny. Po ogło-

cytatorskim,

organizatorom

szeniu werdyktu role zostały odwrócone -

przyświecała myśl Anny Dymnej: „Gdy

poezję czytali jej twórcy. I tym razem

się recytuje wiersze, zdarza się, że

obecni słuchali wierszy w wielkim skupie-

forma zabija treść. Poeci swoje wiersze

niu. Na zakończenie uroczystości ucznio-

czytają prosto, konkretnie i poezja czy-

wie zadawali poetom pytania dotyczące

tana w ten sposób brzmi najlepiej. Wi-

ich twórczości i pasji tworzenia.

ponieważ

sława Szymborska powiedziała mi, że trzeba czytać tak, jakby się głośno my-

Wzorem roku poprzedniego Biblioteka

ślało. Wtedy słowo nie traci swej mocy

Pedagogiczna postanowiła kontynuować

i sensu (...)”.

też działania zmierzające do promowania

[Cytat pochodzi z rozmowy z Anną Dym-

walorów własnego regionu. W związku

ną zamieszczonej w „Gazecie Wyborczej”

z tym

22 września 2004 roku].

oświatowy zorganizowano konkurs foto-

wykorzystując

graficzno-literacki

Znane

i

grant

nieznane

Nie dało się ukryć, że obecni poeci byli

miejsca

pod dużym wrażeniem interpretacji wła-

w obiektywie. Uczestnicy konkursu mieli

snych utworów. Nie spodziewali się, że

samodzielnie wykonać fotografię, ich zda-

młodzi interpretatorzy tak pięknie oddadzą

niem atrakcji powiatu dzierżoniowskiego,

myśli zawarte w ich poezji. Spotkanie

i stworzyć krótki jej opis podkreślający wa-

z twórcami dało też młodym ludziom nie25

powiatu

powiatowy

dzierżoniowskiego

lory przedstawionego na fotografii miej-

Miłym akcentem uroczystości było wystą-

sca, czy obiektu.

pienie przewodniczącego jury pana Kazimierza Janeczki – nauczyciela, publicysty,

Do konkursu zgłosiło się 28 uczniów z 19

fotografika. Przekazał on wiele interesują-

szkół powiatu dzierżoniowskiego. Celem

cych informacji na temat zasad fotografo-

konkursu, oprócz rozbudzenia zaintere-

wania oraz opowiedział o atrakcjach re-

sowania własnym regionem, było rozwija-

gionu, z pewnością wartych uwiecznienia

nie wśród uczniów postaw twórczych,

na fotografii. Przybyli na uroczystość ucz-

kształtowanie ich wrażliwości artystycznej

niowie wraz z opiekunami słuchali wystą-

oraz rozwijanie zainteresowań literackich.

pienia z wielkim zainteresowaniem, mając

Podczas uroczystej gali, która odbyła się

przy tym nadzieję, że nie tylko „robią

31 marca 2015 r. w Bibliotece, uczniowie

zdjęcia”, ale już profesjonalnie fotogra-

mieli możliwość zaprezentowania wyko-

fują. Cenne zaś wskazówki dotyczące

nanej przez siebie fotografii. A opisując

zasad fotografowania z pewnością wyko-

przedstawione na niej miejsce, zachęcić

rzystają w najbliższej przyszłości.

zebranych do odwiedzania znanych i nie-

Konkurs przysporzył dużo radości uczest-

znanych zakątków powiatu dzierżoniow-

nikom. Nie lada problem miało jury z wy-

skiego.

łonieniem najlepszej pracy. W czasie, gdy jury rozpoczęło debatę nad werdyktem, przybyli goście udali się do czytelni na

Konkurs fotograficzno-literacki 31.03.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

poczęstunek.

Dodatkową

atrakcją była przygotowana w Bibliotece ekspozycja książek

prezentujących

walory

i atrakcje turystyczne powiatu dzierżoniowskiego.

26

Po przerwie jury przyznało nagrody i wyróżnienia za najlepsze fotografie i opisy literackie.

Wręczono każdemu uczestnikowi konkursu upominki ufundowane przez Wydział Ochrony Środowiska, Rozwoju i Promocji

Starostwa

w Dzierżoniowie Miasta

w

Powiatowego oraz

Urząd

Dzierżoniowie.

Uwieńczeniem

uroczystości

była wspólna fotografia wszyst-

Spotkanie poetyckie 16.04.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

kich uczestników konkursu. Wystawę prezentowanych przez uczniów prac można

Wydarzenie odbyło się 16 kwietnia 2015 r.

oglądać

i spotkało się z dużym zainteresowaniem

w

Bibliotece

Pedagogicznej

w Dzierżoniowie.

uczniów i opiekunów – cała sala była pełna gości. Zaproszeni poeci czytali swoje wiersze, przy czym go

prezentacja każde-

utworu

poprzedzona

była krótką wzmianką na temat

okoliczności

powstania.

Przybyli

jego na

uroczystość goście wysłuchali

pięknych

wierszy

prezentujących uroki ziemi

Prace konkursowe 31.03.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

dzierżoniowskiej. Poeci opowiedzieli także

Kolejnym przedsięwzięciem z cyklu Pro-

wiele ciekawostek związanych z historią i

mowanie przez poznanie było spotkanie

geografią regionu.

regionalnych poetów: Ryszarda Mierze-

Podczas tego spotkania swym talentem

jewskiego i Kazimierza Jasińskiego z

poetyckim popisali się też uczniowie czy-

uczniami szkół podstawowych gimnazjal-

tając własne wiersze. Wzbudziło oczywi-

nych i ponadgimnazjalnych.

27

ście spore zaciekawienie i uznanie lokal-

W związku z dużym zainteresowaniem

nych poetów. Okazało się, że młodzież

i licznym

jest bardzo wrażliwa na słowo. Spotkanie

w Przeglądzie Spektakl Słowa - piękne

poetyckie dostarczyło uczniom niezapo-

czytanie,

mnianej

fotograficznym Znane i nieznane miej-

lekcji

poezji,

regionalizmu

udziałem

uczniów

konkursie

powiatu

zarówno literacko-

i uświadomiło istnienie ponadczasowych

sca

dzierżoniowskiego

wartości. Całej imprezie towarzyszyła wy-

w obiektywie oraz spotkaniu poetyckim

stawa pt. Książki z przeszłością prezen-

planowane będą kolejne wydarzenia kul-

tująca unikatowe woluminy znajdujące się

turalne, których nadrzędnym celem bę-

w zbiorach Biblioteki Pedagogicznej oraz

dzie promowanie własnego regionu.

wystawa Zakładki do książek przedstawiająca

kolekcję

ciekawych

zakładek Kontakt z autorem:

z całego świata.

dzierzoniow@dbp.wroc.pl

28

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

Lidia Soszyńska

WYJAZD STUDYJNY

Nauczyciel bibliotekarz

rozmowa z panią Elżbietą

Dolnośląska Biblioteka

Kortkowicz-Białowąs – uczestniczką

Pedagogiczna

wycieczki do Warszawy

we Wrocławiu.

Lidia Soszyńska:

Lidia Soszyńska:

Witam. Dziękuję, że zechciała pani po-

Czym zainteresowało Państwa Naro-

dzielić się z naszymi czytelnikami wraże-

dowe Archiwum Cyfrowe?

niami z

wycieczki, która odbyła się

w dniach 29-30 maja 2015 r. do Warsza-

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:

wy. Organizatorem tego wyjazdu było Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich

W NAC zapoznano nas z historią powsta-

z Oddziału Wrocławskiego w osobie pa-

nia tej instytucji oraz jej misją czyli digitali-

ni Maryli Błażewskiej. Co zachęciło Panią

zacją dokumentacji elektronicznej, prze-

do tego wyjazdu?

chowywaniem i udostępnianiem dokumentacji fotograficznej i audiowizualnej.

Omówiono najważniejsze zespoły i zbiory

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:

fotografii w NAC i kwestię praw autorskich Uczestniczę w niemal wszystkich wy-

fotografii. Pracownicy NAC poinformowali,

cieczkach organizowanych przez nasz

że

oddział SBP. Atmosfera wśród uczestni-

przez nich w Internecie można wykorzy-

ków jest zawsze przesympatyczna. Jeż-

stywać. Natomiast w przypadku pozosta-

dżą z nami pracownicy wrocławskich bi-

łych zbiorów należy zwracać się do nich

bliotek. Do tego wyjazdu skłonił mnie inte-

z prośbą o udostępnienie. Archiwum nie

resujący program, zwłaszcza możliwość

posiada własnej siedziby i z tego względu

zwiedzenia nowego interaktywnego i mul-

wielu pracowników wykonuje swoją pracę

timedialnego Muzeum POLIN.

zdalnie z domu.

29

wszystkie

fotografie

udostępniane

Lidia Soszyńska:

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:

Wiem, że zwiedzała Pani Muzeum Histo-

Muzeum zwiedzaliśmy oprowadzani przez

rii Żydów Polskich POLIN. To bardzo

przewodnika. Trwało to ok. 2 godzin. Je-

nowoczesne muzeum. Czy warto odwie-

stem pod wielkim wrażeniem zbiorów

dzić to miejsce?

i sposobu ich eksponowania. Obiecałam sobie jeszcze kiedyś do niego powrócić.

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs: Lidia Soszyńska: Muzeum

zwiedzaliśmy

indywidualnie.

Można było wypożyczyć audioprzewod-

A jak ocenia Pani komfort autokaru, hotel

nik. Kolekcja zbiorów składa się z obiek-

i ogólnie organizację wyjazdu? Było bar-

tów o unikalnej wartości artystycznej i hi-

dzo dużo czasu wolnego.

storycznej od osiemnastowiecznych dzieł do prac współczesnych artystów.

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:

Drugiego dnia wycieczki program przewi-

Dojazd, powrót i zakwaterowanie zapew-

dywał wizytę w Muzeum Powstania

niono nam na dobrym poziomie. Wyży-

Warszawskiego.

otwarte

wienie, poza śniadaniem w hotelu należa-

w sześćdziesiątą rocznicę wybuchu Po-

ło zorganizować we własnym zakresie.

wstania. Mieści się w dawnej elektrowni

Pierwszego dnia jadłyśmy obiad w Mu-

tramwajowej, zabytku architektury prze-

zeum POLIN. Dużo czasu wolnego moż-

mysłowej z początku XX w. u zbiegu ulic

na było przeznaczyć na spacery po mie-

Przyokopowej i Grzybowskiej na Woli.

ście, zwiedzanie innych ciekawych miejsc,

Zostało

wyjście do teatru czy zakupy w stolicy.

Lidia Soszyńska: Lidia Soszyńska: Jakie wrażenia towarzyszyły oglądaniu Dziękuję za rozmowę!

wystawy?

Kontakt z autorem: l.soszynska@wroclaw.dbp.wroc.pl

30

PODZIEL SIĘ POMYSŁEM

APLIKACJE I STRONY INTERNETOWE zawierające gry i zabawy edukacyjne do nauki czytania i liczenia dla dzieci

Alina Dyrek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Ciekawą alternatywą dla początkowej nauki czytania i edukacji matematycznej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym są aplikacje na tablet lub telefon oraz strony internetowe wprowadzające dzieci w świat liter i cyfr poprzez zabawę. Pozwalają one zacząć naukę czytania poprzez zabawę od podstaw – czyli od poznawania literek, przez sylabizowanie, zgadywanie wyrazów na pierwszą literę, a w końcu czytanie całych wyrazów. Dziecko może w taki sposób poznawać cyfry, uczyć się dodawania i odejmowania, a także dzielenia.

Początek nauki z wykorzystaniem aplikacji i stron internetowych, może być przydatny zwłaszcza dla tych dzieci, które niechętnie podchodzą to prac stolikowych lub jeszcze słabo się koncentrują na dłuższych zadaniach. Aplikacje i strony internetowe oczywiście nie zastąpią tradycyjnej nauki, ale mogą ją wzbogacić i uatrakcyjnić.

Instalowanie aplikacji nie sprawia większego problemu - wystarczy, że z tabletu lub telefonu wejdziemy na stronę Google Play i wyszukamy odpowiednią aplikację, a następnie klikniemy na przycisk instaluj.

Strony internetowe Kiddoland http://kiddoland.pl/o-kiddoland – to projekt, który powstał z myślą o przedszkolakach (3-6 lat). Portal zawiera gry edukacyjne, dostosowane do wieku dzieci. Wszystkie gry i zabawy opierają się na zasadzie EDUTAINMENT – dziecko miło spędza czas bawiąc się i jednocześnie zdobywa wiedzę.

31

W dziale sówki Mądrusi znaleźć można gry i zabawy edukacyjne wprowadzające w świat literek i alfabetu. Dzieci mogą poznać alfabet, kolejność literek, a także przygotować się do nauki czytania i pisania. Strona zawiera literowe układanki i gry – np. słowo na literkę, dopasowywanie małej i dużej literki, nauka alfabetu, wyszukiwanie literek na klawiaturze. Na stronie głównej dzieci mogą też zagrać w gry matematyczne, gry dotyczące spostrzegawczości i rozpoznawania kształtów.

Danonki Wirtualne Przedszkole http://www.danonki.pl/gry-dla-dzieci/

Strona zawiera zabawy tematyczne np. farma, świat zwierząt, ogródek itp., w których można znaleźć gry dydaktyczne dotyczące liter, cyfr, liczenia, kolorowania, spostrzegawczości i języka angielskiego. Znajdują się tu m.in. zabawy w których trzeba uzupełnić literki w wyrazie, znaleźć słowo na literę, podzielić, dodawać i odejmować liczby, dopasowywać wyrazy w języku angielskim do obrazków.

32

Lulek.tv http://www.lulek.tv/ Lulek.tv – to edukacyjne gry dla dzieci wspomagające rozwój różnych rodzajów inteligencji.

Dział video zawiera m.in. naukę liter alfabetu i cyfr, literowanie wyrazów, liczenie w języku angielskim i angielski alfabet, dodawanie do 10, 20. Dział gry zawiera 150 zabaw rozwijających logiczne myślenie, wspomagają rozwój mowy i inteligencji. Nad poprawnością portalu pod kątem merytorycznych czuwa Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.

33

Portal zawiera gry, które nauczyciel może wykorzystać podczas lekcji z edukacji wczesnoszkolnej, np. pracując z tablicą multimedialną.

Pisupisu http://pisupisu.pl/1/slowne-zabawy/sylaby-dla-najmlodszych Portal zawiera gry edukacyjne dotyczące w łączenie wyrazów z sylab, słowa na literkę, naukę pisania na klawiaturze, słowne zabawy, bajki i ćwiczenia z ortografii, gry na spostrzegawczość.

W celu otworzenia gier, należy kliknąć na postać dziecka. W portalu można znaleźć też zadania do wydrukowania i ręcznego uzupełniania, np. liter alfabetu.

Matematyczne ZOO http://www.matzoo.pl/klasa1 – to serwis zawierający działania matematyczne, dostosowane do poziomu poszczególnych klas szkoły podstawowej 1-6. Portal może być ciekawą pomocą dydaktyczną w edukacji matematycznej, zawiera zadania, których forma może zainteresować uczniów.

34

Minusem strony są ukazujące się przy kilku grach reklamy, które trwają kilkadziesiąt sekund, zanim ukaże się zadanie.

Buliba.pl. http://www.buliba.pl/ zawiera różnego typu gry edukacyjne dla dzieci – układanie wyrazów, dodawanie, gry na spostrzegawczość, gry o tematyce ekologicznej i przyrodniczej.

35

Aplikacje na tablet i telefon Aplikacje te są często bezpłatne i w związku z tym nie zawsze jednak dobrze dopracowane. Na początku może być nam trudno odnaleźć się i wybrać potrzebną nam aplikację w gąszczu innych. Dlatego też celem tego artykułu jest przedstawienie kilku wybranych aplikacji do nauki czytania, przedstawienie ich zalet i wad.

Nauka czytania metodą sylabową Aplikacja została pomyślana jako ciekawa pomoc dla rodziców pracujących razem z dzieckiem.

Zawiera naukę litera alfabetu przy pomocy fiszek. Każdą fiszkę można obrócić i pokazać dziecku obrazek związany z daną literą alfabetu.

Dzięki aplikacji można nauczyć dziecko sylab. Nauka zaczyna się od samogłosek, następnie dziecko uczy się spółgłosek – od najłatwiejszych do najtrudniejszych. Wyrazy są opatrzone ilustracjami, ale powinny one być odsłaniane dopiero po poprawnym przeczytaniu słowa.

36

Na dziecko, które opanowało już podstawy czeka pięć bajek do samodzielnego przeczytania.

Można podnieść stopień trudności wyłączając kolory sylab w słowach.

37

Świat liter https://play.google.com/store/apps/details?id=com.baglajdev.swiatliter&hl=pl Gra do nauki litera alfabetu dla przedszkolaków. Zawiera gry, dzięki którym dziecko pozna poszczególne litery, wyrazy zaczynające się od danej litery, ma możliwość spróbowania pisania liter.

Puzzle dla dzieci – nauka liter https://play.google.com/store/apps/details?id=com.GalanteLabs.PuzzleLetters&hl=pl Gra jest przeznaczona dla przedszkolaków – uczy liter podczas zabawy w układanie puzzli. Dziecko ma za zadanie złożyć z rozrzuconych puzzli literę, powiązaną z przedmiotem zaczynającym się na daną literę. Po ułożeniu puzzli, lektor mówi dziecku co przedstawia obrazek (np. M – mamut).

38

W menu ustawień można wybrać język odczytu i podpisu litery – polski lub angielski – aplikacja ta może więc stanowić pierwszy krok w nauce języka angielskiego. Puzzle można dowolnie wybierać zmieniając obrazki strzałkami w rogach.

Proste słowa https://play.google.com/store/apps/details?id=com.baglajdev.prosteslowa

Aplikacja pozwala na oswojenie się dziecka z wyrazami poprzez powiązaną z nimi formę graficzną. Dziecko ma za zadanie wskazanie wyrazu lub obrazka związanego z danym obrazem czy słowem. Kliknięcie w główny obrazek, bądź w główny wyraz skutkuje odtworzeniem wymowy przez lektorkę.

39

Wygilgaj

Literki

–

nauka

liter

w

formie

humorystycznej

zabawy.

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.SuperEduGames.WygilgajLiterki&hl=pl

Gra pozwala na zapoznanie się dzieci z literami w formie zabawy, ma pozytywnie nastrajać do nauki czytania. Dziecko odgaduje poszczególne litery - ma za zadanie łaskotać wskazaną przez lektora literkę. Prawidłowe wskazanie liter jest nagradzane. Literki są czytane w formie krótkiej, np: "G", nie "Gie", aby maksymalnie ułatwić dziecku późniejsze łączenie literek w całe wyrazy.

Kontakt z autorem: a.dyrek@wroclaw.dbp.wroc.pl

40

PODZIEL SIĘ POMYSŁEM

USTNY EGZAMIN MATURALNY

Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz

Z JĘZYKA POLSKIEGO

Dolnośląska Biblioteka

scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów

Pedagogiczna

klas III szkół ponadgimnazjalnych

we Wrocławiu.

Nowa formuła egzaminu maturalnego zaczęła obowiązywać od roku 2015. Jest konsekwencją sukcesywnego wdrażania od roku szkolnego 2009/2010, na kolejnych etapach edukacji, nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego.

Poziom kształcenia: Szkoła ponadgimnazjalna - klasa III Czas trwania: 45 minut Miejsce zajęć: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu Cele ogólne zajęć: - przedstawienie informacji dotyczących egzaminu ustnego z języka polskiego - przygotowanie do analizy poleceń i tworzenia wypowiedzi na ustnym egzaminie z języka polskiego Cele szczegółowe zajęć: - uczeń zna nową procedurę egzaminu, kategorie pytań, sposób oceniania - uczeń zna zasady tworzenia samodzielnej wypowiedzi na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki Pomoce dydaktyczne: - prezentacja PowerPoint

41

Formy pracy: - wykład Przebieg zajęć 1. Etap wstępny – powitanie uczniów, przedstawienie tematu oraz celu zajęć (5 minut).

2. Etap główny – wykład z elementami pogadanki w oparciu o przygotowaną prezentację multimedialną (35 minut).

3. Etap końcowy – podsumowanie lekcji i pożegnanie uczniów (5 minut).

Opisanie nowej formuły ustnego egzaminu z języka polskiego Zamiast dotychczasowej prezentacji maturalnej, zdający będzie odpowiadał na wybrane losowo pytanie przygotowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Dla uczniów liceów ogólnokształcących zaczęła obowiązywać od roku 2015 (uczniowie techników egzamin maturalny w nowej formule będą zdawać po raz pierwszy w 2016 roku). Jest konsekwencją wdrażania nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego od roku szkolnego 2009/2010, na kolejnych etapach edukacji (począwszy od gimnazjum).

Przedstawienie idei oraz celu wprowadzenia zmian Uczeń w trakcie edukacji polonistycznej zdobywa określoną wiedzę na temat świata kultury i jego wybranych przejawów zostaje wyposażony w narzędzia analizy i interpretacji różnorodnych tekstów kultury. Ustny egzamin z języka polskiego ma stanowić sprawdzenie umiejętności tworzenia samodzielnej wypowiedzi ustnej na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki. Inspiracją do wypowiedzi jest tekst kultury. Zadaniem maturzysty jest rozwinięcie i poszerzenie podanych w poleceniu wątków poprzez odwołanie się do innych, dowolnie wybranych tekstów kultury.

Przedstawienie strony formalnej egzaminu Egzamin jest obowiązkowy. Wszyscy zdają go na jednakowym poziomie. Jest przeprowadzany i oceniany przez przedmiotowe zespoły egzaminacyjne powołane w szkole, do której uczęszczał absolwent.

Ogólne informacje dotyczące komisji egzaminacyjnej Zespół przedmiotowy tworzą nauczyciele języka polskiego. Przynajmniej jeden nauczyciel musi być zatrudniony w innej szkole. Członkiem zespołu może być także nauczyciel akademicki posiadający przygotowanie z zakresu języka polskiego. Podczas egzaminu mogą 42

być obecni obserwatorzy np. ekspert okręgowej komisji egzaminacyjnej (nie ma on jednak prawa głosu, nie może wpływać na ocenę).

Ogólne informacje dotyczące przebiegu egzaminu egzamin odbywa się według ustalonego harmonogramu należy mieć przy sobie dokument stwierdzający tożsamość z aktualnym zdjęciem, do sali nie można wnieść żadnych urządzeń po wejściu losuje się zadanie egzaminacyjne zawierające tekst kultury oraz odnoszące się do niego polecenie. podczas wystąpienia na sali znajduje się druga osoba, która przygotowuje się do egzaminu pytania egzaminacyjne nie są wcześniej znane, na każdy dzień przewidziana jest nowa pula pytań egzamin może być przeprowadzony z wykorzystaniem zadań/pytań w formie wydruków albo z wykorzystaniem komputera (sala egzaminacyjna musi być odpowiednio przygotowana) jeżeli egzamin przeprowadzany jest z użyciem komputera – losuje się kartkę z numerem zadania oraz hasłem do pliku, jeżeli używane są wydruki, losuje się kartkę z wydrukowanym poleceniem notatki można sporządzać na czystej kartce z pieczęcią szkoły, nie można notować na wydrukach Czas trwania egzaminu Egzamin trwa około 30 minut i składa się z trzech części: przygotowanie wypowiedzi – 15 minut wypowiedź monologowa – około 10 minut rozmowa z egzaminatorami – około 5 minut Przygotowanie wypowiedzi nie można korzystać ze słowników i innych pomocy osoba, która weszła wcześniej, może w tym czasie odpowiadać na własne pytanie Wypowiedź monologowa Powinna składać się z czterech części. Są to: wstęp – w którym następuje określenie problematyki teza 43

uzasadnienie (argumentacja). W pierwszej kolejności należy odwołać się do tekstu cytowanego w poleceniu wnioski – podsumowanie wypowiedzi Wypowiedź nie może być przerywana przez zespół przedmiotowy – z wyjątkiem sytuacji, kiedy upłynął czas. Można ją wygłosić w czasie krótszym niż 10 minut.

Rozmowa z zespołem przedmiotowym Rozmowa może wyłącznie dotyczyć treści związanych z problemem określonym w zadaniu, dołączonym tekstem kultury oraz zagadnieniami poruszonymi podczas wypowiedzi.

Członkowie zespołu mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia, zachęcać do pogłębienia wybranych aspektów wypowiedzi. Mogą używać zwrotów: czy mógłbyś…, oceń…, pomyśl czy można…, co uzasadnia takie spojrzenie na ten utwór?... itp.

Kategorie pytań Pytania podzielone są na trzy grupy, które obejmują: teksty literackie teksty językowe teksty ikoniczne ZADANIA LITERACKIE Mogą dotyczyć

Użyte czasowniki operacyjne przy formułowaniu pytań

problematyki społecznej i kulturowej

omów

wartości i wartościowania

rozważ

stylizacji i jej funkcji

odpowiedz

problemów etycznych

odwołaj się do….

zagadnień krytycznoliterackich bohatera i świata przedstawionego kontekstu historycznego motywu, symboliki itp.

44

PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE LITERACKIM Temat: Topos bohaterskiego umierania (ars bene moriendi) w literaturze. Omów znaczenie tego motywu, odwołując się do przytoczonego wiersza Śmierć Pułkownika Adama Mickiewicza i do innych tekstów kultury.

Załączony tekst kultury: Adam Mickiewicz, Śmierć pułkownika

W głuchej puszczy, przed chatką leśnika,

A lud modlił się klęcząc przed progiem.

Rota strzelców stanęła zielona;

Nawet starzy Kościuszki żołnierze,

A u wrót stoi straż Pułkownika,

Tyle krwi swej i cudzej wylali,

Tam w izdebce Pułkownik ich kona.

Łzy ni jednej - a teraz płakali

Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze,

I mówili z księżami pacierze.

Wódz to był wielkiej mocy i sławy, Kiedy po nim lud prosty tak płacze

Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy;

I o zdrowie tak pyta ciekawy.

Już przed chatą nie było żołnierza, Bo już Moskal był w tej okolicy.

Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,

Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza,

Konia w każdej sławnego potrzebie;

Na pastuszym tapczanie on leży -

Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,

W ręku krzyż, w głowach siodło i burka,

Kazał przywieść do izby - do siebie.

A u boku kordelas, dwururka.

Kazał przynieść swój mundur strzelecki, Swój kordelas i pas, i ładunki;

Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,

Stary żołnierz - on chce jak Czarniecki.

Jakie piękne dziewicze ma lica?

Umierając, swe żegnać rynsztunki.

Jaką pierś? - Ach, to była dziewica,

A gdy konia już z izby wywiedli,

To Litwinka, dziewica-bohater,

Potem do niej wszedł ksiądz z Panem Bogiem;

Wódz Powstańców - Emilija Plater!

I żołnierze od żalu pobledli.

Przykładowa realizacja tematu Wstęp Śmierć jest naturalnym zakończeniem życia człowieka. Zdarza się, że człowiek sam decyduje o tym okresie swojego życia, wybierając śmierć samobójczą lub poświęcając swoje życie w celu ratowania innej jednostki. Literatura ujmuje śmierć jako znaczący element kończący ludzką egzystencję. Są różne postawy wobec śmierci. Od sensu, jaki nadaje się własnemu życiu, zależy sens śmierci.

45

Teza W swojej wypowiedzi skupię się na skutkach dobrej śmierci, czyli na tym, co po niej zostaje.

Heroiczna śmierć poszczególnych postaci sprzyja bowiem zachowaniu ich pamięci, nadając ich śmierci stygmat dobrego umierania.

Uzasadnienie do dołączonego tekstu kultury Mickiewicz przedstawia scenę śmierci tajemniczego Pułkownika. Przedstawiono rytuał, jaki zwykli odprawiać wodzowie, czując zbliżającą się śmierć (pożegnanie z własnym koniem, najwierniejszym towarzyszem radości i niedoli). Umierający Pułkownik każe przynieść sobie również swój rynsztunek wojenny, by umrzeć jak prawdziwy żołnierz. Pod postacią głównego bohatera kryje się… kobieta. To postać autentyczna Emilia Plater. Walczyła w męskim przebraniu w powstaniu listopadowym. Stała się symbolem bohaterstwa kobiet walczących o niepodległość Polski. W utworze poeta buduje nastrojowy i wzruszający obraz śmierci Emilii Plater. W tekście pojawiają się wyraziste epitety, porównanie spełniające funkcję gloryfikującą jej czyn (wielka moc, wielka sława).

Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury W Pieśni o Rolandzie śmierć Rolanda, francuskiego rycerza, jest wyidealizowana i celebrowana. Rycerz średniowieczny żegna się z życiem w sposób pełen symbolicznych gestów i czynów przesyconych patosem. Jego śmierć jest ukoronowaniem rycerskiego kodeksu. W utworze mamy do czynienia ze swoistą teatralizacją jego śmierci. Cały czas bohater zachowuje się jak wzór średniowiecznego rycerza. Do końca dba, by był przy nim jego miecz oraz róg, symbol dowódcy. Te najdroższe mu przedmioty przykrywa własnym ciałem. Próbuje zniszczyć nawet swój miecz, by nie dostał się w ręce wroga. Śmierć Michała Wołodyjowskiego również wzorowana jest na obrazie heroicznego umierania. W literackim opisie można znaleźć oznaki rycerskości – honoru rycerza. Bohater niezłomnie broni twierdzy, nie waha się popełnić samobójstwa, aby wypełnić złożone śluby. Śmierć jest zamierzoną decyzją rycerza, świadomego ogromu cierpień, jakie przysporzy najbliższym (żonie Basi). Jest to śmierć celowa – rozwiązanie, którego nie chciał, lecz nie wahał się wypełnić.

46

Wnioski Współcześnie obraz śmierci stał się jednym z trywializowanych tematów (przez filmy i gry komputerowe). Jest tematem, wokół którego budowane są doniesienia codziennych gazet.

Taka śmierć nie skłania do refleksji, ma oszałamiać. Pozbawiona sensu i zdehumanizowana, przekreśla wartość życia. Są też jednak przykłady poświęcania się – oddawania własnego życia do ratowania innego istnienia. Śmierć jako zakończenie życia ziemskiego pozostawia po nas ślad. Każdy z nas zatem może w pewnym stopniu decydować o tym, w jaki sposób zapamiętają nas potomni. I wcale nie musi to być dosłownie spektakularna śmierć, raczej chodzi o zachowanie w potomnych pamięci o nas samych jako osób dochowujących wierności swym ideałom.

Przykłady innych zadań literackich 1. Jakie recepty na szczęśliwe życie można znaleźć w tekstach kultury? Odpowiedz, odwołując się do Pieśni IX Jana Kochanowskiego oraz innych tekstów kultury.

2. Czy szlachetne intencje mogą usprawiedliwić nieetyczne postępowanie? Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu Dziadów części III Adama Mickiewicza, całego utworu oraz innego tekstu kultury.

3. Jakie postawy ludzie mogą przyjmować wobec wojny? Odpowiedz, odwołując się do fragmentu Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego oraz do innych tekstów kultury.

ZADANIA JĘZYKOWE Mogą dotyczyć

Użyte czasowniki operacyjne przy formułowaniu pytań

wyjątkowości mowy ludzkiej

omów

przemian języka i komunikacji

rozważ

odmian polszczyzny

odpowiedz

stylizacji językowej

uzasadnij

funkcji tekstu

odwołaj się do….

etyki języka itp.

47

PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE JĘZYKOWYM Temat: Jakimi środkami językowymi można pełniej wyrazić określoną treść i zbliżyć czytelnika do epoki, której dotyczy fabuła utworu? Omów na przykładzie fragmentu jednej z nowel Kazimiera Przerwy-Tetmajera Na skalnym Podhalu i wybranych przykładach.

Tekstem załączonym do zadania może być: utwór literacki, artykuł prasowy, wywiad, fragment tekstu naukowego lub popularnonaukowego. Inne teksty kultury, które można wykorzystać to: film, reklama, kabaret, tekst internetowy, instrukcja itp.

Załączony tekst kultury: Kazimierz Przerwa Tetmajer, Na skalnym Podhalu

O BARTKU GRONIKOWSKIM RAUBSZYCU Miał Bartek Gronikowski z Bukowiny "swoje" dziesięcioro przykazania, hoć ik ta tak do znaku nie było dziesieńć. Ja jest twój las, cobyś po mnie hodzieł, ka ci sie fce. Nie bees wołał leśnego nadaremno, ba go zaras śrutem po kolanak. Pamiętaj, cobyś nigda przez dźwierza du domu nie prziseł.Nie poządaj ani scygła, ani wilgi, ani mysikrólika z cudzego lasa, ba jino to, co sie na plecy biere. Rabsicuj. ale tak, coby cie nie hycili. A oprócz tego wiele on miał porzekadeł - i tak: Na swoim nabij - na cudzym zabij. W cudzym lesie strzelić - w hałupie sie dzielić.Z hałupiny w worcek zarno - do hałupy z tęgom sarnom. Nie tego dźwierz, co go licy - jino tego, komu kwicy. Telo baba, co i dźwierz - jino, ka trza, dobrze mierz - - i wiele podobnych. Inni strzelcy się też od niego tych przysłów uczyli i tak sława jego nie tylko jako myśliwego, ale i jako poety rosła.

Bartek Gronikowski urodzony to był rabsic, czyli kłusownik. Nieduży, suchy, lekki, lotny jak ptak, gibki jak pstrąg, chytry jak lis, a zażarty do zwierzyny jak ryś. Nawet podobny on był do rysia z ruchów kocich, bo kiedy choćby po gościńcu na jarmark szedł, to tak lekko, jakby się bał stąpaniem co spłoszyć, a oczy, co mu bystro na wsze strony latały, widziały, zdawało się, w gąszcz leśny na trzysta sążni.

Nic Bartek poza strzeleckom robotom nie chciał znać, chyba z musu. Wiosna, lato, jesień, zima - co tylko mógł czasu wolnego od gospodarstwa dopaść, było co strzału warte czy nie było - hybaj do lasa z flintom!

Czasem go i dwa. i trzy tygodnie baba w domu nie oglądała.

Ale choć koziarz był tęgi, najlepiej on lubił po lesie gazdować za sarnami, za zającem, za lisem. W turniak wesoło, ale widno - mawiał. Dopiero w las kiedy się zaszył - tam jego życie, uciecha.

Każde zioło znał, każdy gatunek mchu, a lasy od Trsztyny na Orawie po Kiezmark na Spiżu, od Gewontu po Gorce nowotarskie. Już on tam nigdzie nie zginął. Taki węch miał do lasu jak wilk albo i pies.

Wyplątał się wszędy.

A las to był, las!

Drzewa rosły z drzew, smreki, jodły, buki, jawory, a pomiędzy tym maliny dzikie, głogi, jeżyny, plą48

towiska wybujałe, w których się usidlić było można, zagrząść w zbutwjelinie, zdławić się w zwikłanych, ugibających się, a prężnych pręciach, gałęziach, konarach, choinach, które się uginały pod naciskiem, ale nie dały rozerwać, tylko chwytały w elastyczne sploty, wkręcały w siebie i otaczały jak węże duszące.

Tam było życie Bartka Gronikowskiego, tam jego uciecha!

Przykładowa realizacja tematu Wstęp W literaturze autorzy często stosują różnego rodzaju stylizacje językowe, mające na celu przybliżenie czytelnikom charakteru środowiska i epoki, w której toczy się fabuła utworu.

Odpowiednio dobrane przez autora środki językowe wykazują cechy charakterystyczne dla stylu innego niż ten, który jest właściwy samemu autorowi.

Celem archaizacji jest zbliżenie czytelników do epoki, której dotyczy fabuła utworu, a także wywołanie odpowiedniego nastroju. Stylizację archaiczną osiągają autorzy głównie przez wprowadzanie dawnego słownictwa, a ponadto przez stosowanie dawnych form składniowych. Użycie przez autorów stylizacji archaicznej widać najpełniej w partiach dialogowych.

Teza Stylizacje językowe pomagają twórcy uwiarygodnić bohaterów świata przedstawionego oraz oddać cechy epoki historycznej i cechy środowiskowe.

Uzasadnienie do tekstu załączonego Bohaterem gawędy „O Bartku Gronikowskim raubszycu” Kazimierza Przerwy Tetmajera jest góral o imieniu Bartek. Tytułowy bohater, inaczej niż inni górale woli przebywać w lesie, zamiast chodzić po górach.Tetmajer używa stylizacji gwarowej, tj. takich słów, aby cały tekst był traktowany jako autentyczne opowiadanie górala. Inspiracją do jego napisania były opowieści góralskiego gawędziarza - Sabały. Poeta wykorzystał opowiadane przez niego historie. Użyta przez poetę stylizacja gwarowa nie przeszkadza w rozumieniu tekstu, który jest zrozumiały dla przeciętnego czytelnika.

Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury Zastosowanie dialektu w powieści „Chłopi” Władysława Reymonta dotyczy zarówno dialogów bohaterów chłopskich, jak i narracji, przy czym większe użycie form gwarowych obserwujemy w dialogach. Dużo elementów gwarowych pojawia się w opowiadaniach narratora-gawędziarza, który przedstawia życie mieszkańców wsi, oddając autentyczność epoki i środowiska.

49

Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury Stylizacja językowa Trylogii Henryka Sienkiewicza oparta została na polszczyźnie XVIIwiecznej. Dzięki wprowadzeniu archaizmów autor idealnie odtworzył atmosferę przedstawionej epoki. Wprowadził też do swych powieści cechy słownictwa charakterystyczne dla określonego środowiska. Mowa Zagłoby obok funkcji realistycznej pełni też funkcję humorystyczną.

Wnioski W literaturze polskiej rozkwit stylizacji językowej przypada na wiek XIX. Problem archaizacji języka nabrał znaczenia wraz z rozwojem powieści historycznej i wzrostem tendencji realistycznych w literaturze.

Przykłady innych zadań językowych 1. Wyrazy modne i zapożyczenia – wzbogacają czy zubożają język polski? Rozważ, odwołując się do wypowiedzi Jana Miodka i innych tekstów kultury. (Miodek, Jan. Słowo jest w człowieku. Wrocław 2007, s. 84-85).

2. Na czym polega wyjątkowość mowy ludzkiej? Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonego fragmentu, wybranego tekstu kultury i własnych doświadczeń komunikacyjnych. (Szymborski, Krzysztof. Zagadka „Polityka” 2012, nr 11, s.8-9).

3. Oceń trafność poglądu, zgodnie z którym człowiek początku XXI wieku jest analfabetą emocjonalnym i nie potrafi mówić o uczuciach. W uzasadnieniu odwołaj się do podanego fragmentu, do innego tekstu kultury i o własnych doświadczeń komunikacyjnych. (Kita, Małgorzata. Szeptem albo wcale : o wyznawaniu miłości. Katowice 2007, s. 56-57.

4. Jak za pomocą środków językowych można oddać grozę wojny? Omów zagadnienie, odwołując się do podanego tekstu i innych tekstów kultury. (Białoszewski, Miron.

Pamiętnik z powstania warszawskiego. Warszawa 1971, s. 31-32).

50

ZADANIA IKONICZNE Mogą dotyczyć

Użyte czasowniki operacyjne przy formułowaniu pytań

problematyki społecznej i kulturowej

omów

wartości i wartościowania

rozważ

kontekstu historycznego

porównaj

motywu, symboliki itp.

odwołaj się do…

Tekstem wykorzystanym w zadaniu może być – dzieło malarskie, rzeźba, plakat, fotografia, architektura, grafika, itp.

PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE IKONICZNYM Jakie dowody dawnej świetności narodu polskiego odczytujesz na plakacie zapowiadającym spektakl „Pan Tadeusz czyli Ostatni Zajazd na Litwie”. Omów zagadnienie, wykorzystując znajomość epopei narodowej Pan Tadeusz Adama Mickiewicza.

Uwaga! Plakat można zobaczyć na stronie http://culture.pl/pl/wydarzenie/pan-tadeusz-czyli-ostatni-zajazdna-litwie-w-glab-duszy-narodu. Zdjęcie plakatu nie może zostać umieszczone w tym opracowaniu i rozpowszechniane ze względu na brak odpowiedniej licencji do niego.

Przykładowa realizacja tematu Wstęp Treść dzieła nawiązuje do polskiej tradycji i do ważnych wydarzeń w dziejach Polski, dzięki czemu można określić je jako skarbnicę polskości.

Teza Poeta odwołując się w epopei do czasów świetności Polski i ukazując bogate tło obyczajowe, napełnia serca Polaków nadzieją i optymizmem.

Uzasadnienie Pan Tadeusz powstał w okresie niezwykle trudnym dla Polaków: Polska znajdowała się pod zaborami, a upadek powstania listopadowego sprawił, że Polacy stracili nadzieję na odzyskanie niepodległości. Utwór jest doskonałym źródłem polskiej obyczajowości, kultury i zwyczajów społeczeństwa polskiego z początków XIX wieku. Soplicowo jest skarbcem 51

polskiego dziedzictwa historycznego, narodowych symboli i polskiej tradycji. Treść dzieła nawiązuje do ważnych wydarzeń w dziejach Polski (wyprawa wojsk Napoleona Bonaparte na Rosję i wiążących się z nią nadziei narodowo-wyzwoleńczych.

Wnioski Adam Mickiewicz stworzył epopeję narodową, przybliżając świat polskiej szlachty, jej zwyczaje, obyczaje i miłość do ojczyzny. Dzieło określane jest mianem epopei narodowej, co świadczy o jego wadze i wartości dla polskiej kultury. Dzięki tym cechom można uznać Pana Tadeusza za skarbnicę polskości i świadectwo świetności Polski. Autor pragnął powrócić do mitologii dzieciństwa, wskrzesić czasy, kiedy Polska szlachecka żyła nadzieją odzyskania niepodległości u boku armii napoleońskiej.

Przykłady innych zadań ikonicznych

Jakie funkcje mogą pełnić przedmioty w życiu człowieka? Rozważ problem, odwołując się do Krzesła Tadeusza Kantora oraz wybranych tekstów literackich. Źródło: Rzeźba "Krzesło" przy ul. Rzeźniczej we Wrocławiu. Autor: Siliesiac. Zdjęcie dostępne Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.

Dostępny na www: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krzes%C5%82 o_ul._Rze%C5%BAnicza.jpg

52

Czemu służą przedstawienia przyrody w tekstach kultury? Omów zagadnienie, odwołując się do obrazu Bociany Józefa Chełmońskiego oraz wybranych utworów liter a c k i c h .

Źródło: Józef Chełmoński (1849–1914). Zdjęcie dostępne na licencji CC0 Public Domain. Dostępny na www: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Che%C5%82mo%C5%84ski_Storks.jpg

Lektury obowiązkowe wymagane na egzaminie (tzw. lektury „z gwiazdką”) Gimnazjum •

Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Tren V, Tren VII, Tren VIII

•

Jan Ignacy Krasicki – wybrane bajki

•

Aleksander Fredro – Zemsta

•

Adam Mickiewicz – Dziady cz II

•

Henryk Sienkiewicz - wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop)

• Szkoła ponadgimnazjalna •

Bogurodzica

•

Jan Kochanowski – wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum), psalmy

•

Adam Mickiewicz - Dziady cz. III oraz Pan Tadeusz

•

Bolesław Prus – Lalka 53

•

Stanisław Wyspiański – Wesele

•

Bruno Schulz – wybrane opowiadanie

•

Witold Gombrowicz – Ferdydurke (całość lub fragment)

Lektury obowiązkowe, nieobowiązkowe oraz inne teksty kultury Znajomość lektur „z gwiazdką” jest absolutnie konieczna. Na egzaminie mogą pojawić się bardzo szczegółowe pytania dotyczące treści, losów bohaterów, wydarzeń czy kontekstów.

Dodatkowo nauczyciele wybierają określoną liczbę tytułów z listy lektur nieobowiązkowych i omawiają je pod kątem zagadnień wymaganych na maturze. Oprócz tekstów literackich należy znać inne teksty kultury (filmy, spektakle teatralne, dzieła malarskie, rzeźbiarskie i inne) PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA UCZNIA Zaplanuj wystąpienie - porządek wypowiedzi musi być wyraźnie zasygnalizowany - ciekawy wstęp przyciągnie uwagę - podsumowanie, jako ostatnia część wypowiedzi, zostanie najlepiej zapamiętane. Musi być dopracowane Przeczytaj tekst polecenia i zanalizuj je - sprawdź czy należy odwołać się do podanego fragmentu czy też do całego utworu danego autora - ustal do jakich innych tekstów kultury należy się odwołać czy została określona ich liczba Przeczytaj tekst źródłowy (załączony) - określ jego problematykę - znajdź właściwy kontekst (historycznoliteracki, tematyczny, polemiczny) - poszukaj miejsc znaczących, wypisz ważne pojęcia - wyszukaj z tekstu jak najwięcej informacji - będą one potrzebne do sformułowania tezy Odwołaj do innych tekstów kultury i tematów, które łączą się z tematem wypowiedzi - znajdź odpowiednie argumenty, przykłady w innych tekstach kultury - zrób notatki (tylko najważniejsze informacje, uporządkowanie wypowiedzi w logiczny sposób). Pamiętaj, że przygotowanie wypowiedzi trwa tylko 15 minut.

54

WSKAZÓWKI DO FORMUŁOWANIA TEZY Teza jest zdaniem twierdzącym, w którym zajmujesz określoną postawę wobec tematu i masz świadomość, że jej słuszność zdołasz potwierdzić argumentami.

Teza pokazuje sposób rozumowania, styl myślenia autora.

Teza to nie to samo co temat pracy.

Wyszukaj z tekstu załączonego jak najwięcej informacji - będą one potrzebne do sformułowania tezy Pamiętaj!

Założenie, które staje się treścią tezy, należy udowodnić odpowiednią argumentacją, Poprawna i niepoprawna teza (tekst literacki)

Pytanie: Jak w tekstach kultury ukazywane są wartości utracone? Omów zagadnienie na podstawie fraszki „Na zdrowie” Jana Kochanowskiego i wybranych tekstów kultury.

Niepoprawna teza

Poprawna teza

Teksty kultury prezentują wzorce postępowania Dopiero strata wartości powoduje, że człowiek za(wartości) człowieka.

czyna uświadamiać sobie ich znaczenie.

Poprawna i niepoprawna teza (tekst ikoniczny)

Pytanie: Jakie funkcje mogą pełnić przedmioty w życiu człowieka? Rozważ, odwołując się do Krzesła Tadeusza Kantora oraz wybranych tekstów literackich.

Niepoprawna teza

Poprawna teza

Przedmioty pełnią ważne funkcje

Przedmioty, tak samo jak otaczająca nas prze-

w życiu.

strzeń fizyczna, mogą wspomagać albo utrudniać nasze funkcjonowanie.

55

Tworzenie argumentów do wybranego tekstu Na kartce zapisz skróty myślowe

Przed komisją ułóż pełną wypowiedź

Niechcic – utrata ziemi – represje carskie

Bogumił Niechcic po utracie majątku na skutek represji rządu carskiego nie potrafił zerwać silnych związków łączących go z ziemią. I nawet kiedy go pozbawiono majątku, zatrudnił się u bogatych obywateli, ponieważ sama praca na roli dawała mu radość i satysfakcję.

Tworzenie argumentów do wybranego tekstu Na kartce zapisz skróty myślowe

Przed komisją ułóż pełną wypowiedź

cenna wartość, przywiązanie - stan posiadania lub Przedmioty stanowią dla ludzi cenną wartość. Lupamiątka - wywoływanie skojarzeń - część życia

dzie bardzo przywiązują się do rzeczy, które są dla nich potwierdzeniem stanu posiadania bądź pamiątką. Wywołują skojarzenia z przeszłości. Niektóre z nich stanowią nieodłączną część życia człowieka, inne jedynie przedstawiają jakieś ich marzenia.

W podsumowaniu Na kartce zapisz skróty myślowe

Przed komisją ułóż pełną wypowiedź

dewaluacja wartości (Dekalog)

Wiek XX za przyczyną dwóch wojen światowych przyniósł dewaluację wartości zebranych w Dekalogu. Człowiek aby odzyskać pełnię człowieczeństwa, podjął próby odbudowania swego wewnętrznego życia poprzez szukanie utraconych wartości.

Odnajdywał je w religii i w innych ludziach, którzy nie ulegli moralnej degradacji.

56

W podsumowaniu Na kartce zapisz skróty myślowe

Przed komisją ułóż pełną wypowiedź

pamięć o czymś ważnym

Przedmioty stanowią dla ludzi cenną wartość. Lu-

zmieniamy siebie

dzie bardzo przywiązują się do rzeczy, które są dla nich potwierdzeniem stanu posiadania bądź pamiątką. Wywołują skojarzenia z przeszłości. Niektóre z nich stanowią nieodłączną część życia człowieka, inne jedynie przedstawiają jakieś ich marzenia.

WSKAZÓWKI DO WYPOWIEDZI pamiętaj, że aspekt stylistyczny jest również oceniany (stosowność, jasność, poprawność, ozdobność, urozmaicona składnia) unikaj modnych wyrażeń, pojawiających się w mediach unikaj zbitek wyrazowych typu: Jako przykład podam przykład… nie buduj zbyt długich zdań, które skomplikują wyartykułowanie myśli nie stosuj niedookreśloności typu: jakiś, być może, jakby itp. korzystaj z synonimów, by uniknąć powtórek słownych staraj się nie stosować wyrazów potocznych, wyrazów z życia codziennego, nie używaj też słów zbyt pompatycznych i sztucznych pamiętaj, że jesteś świadomym użytkownikiem języka utrzymuj wzrokowy kontakt z egzaminatorami (dobre wrażenie) możesz (ale nie musisz) wykorzystać środki retoryczne np. : Moim zdaniem…, Zacznę od…, Przejdę teraz do…, To jednak nie wyczerpuje zagadnienia…, Podsumowując te rozważania, chciałabym…

W swojej wypowiedzi skupię się…

57

OCENIANIE Oceniania jest wypowiedź monologowa oraz udział w rozmowie z członkami zespołu egzaminacyjnego Wynik egzaminu jest znany tego samego dnia Maksymalna ocena - 40 punktów Warunkiem zaliczenia egzaminu jest uzyskanie minimum 30%, czyli 12 punktów

Na egzaminie ustnym oceniana jest samodzielność, która powinna ujawniać się: - w zrozumieniu tematu i podanego w nim zagadnienia - w interpretacji tekstu - w skomponowaniu i wygłoszeniu wypowiedzi - w uczestniczeniu w rozmowie z komisją Komisja nie porównuje wypowiedzi z wypowiedzią innego ucznia, bowiem każda wypowiedź jest traktowana przez egzaminatorów osobno Punktacja Podczas oceniania brane są pod uwagę następujące elementy: Aspekt merytoryczny (treściowy) wypowiedzi monologowej - 40% - 16 punktów Aspekt formalny (organizacja wypowiedzi monologowej) - 20% - 8 punktów Język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej - 20% - 8 punktów Wypowiedź dialogowa - 20% - 8 punktów Aspekt merytoryczny Biorąc po uwagę aspekt merytoryczny wypowiedzi komisja zwraca uwagę na elementy, jak: - realizacja wypowiedzi - zgodność wypowiedzi z poleceniem - stopień realizacji polecenia - jakość realizacji polecenia - poprawność rzeczowa i terminologiczna - maksymalna ocena za wartość merytoryczną – 16 punktów - jeśli wypowiedź nie jest wypowiedzią egzaminacyjną lub jest niezgodna z poleceniem – 58

0 punktów - jeśli zdający nie otrzyma punktów za wartość merytoryczną wypowiedzi monologowej, nie otrzymuje też punktów za organizację wypowiedzi monologowej oraz za styl i język (tj. za dalsze części składowe wypowiedzi monologowej) - komisja może przydzielić punkty tylko za rozmowę Aspekt formalny - maksymalna ocena – 8 punktów - sprawdzane jest czy wypowiedź jako całość jest zorganizowana, czy też są jakieś zaburzenia (brak uporządkowania) w całościowej organizacji wypowiedzi Język i styl wypowiedzi - maksymalna ocena – 8 punktów - styl stosowny - jeśli dobór środków językowych jest adekwatny do tematu i intencji wypowiedzi oraz odmiany mówionej - styl częściowo stosowny - gdy zdający łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i konstrukcje charakterystyczne dla stylu potocznego, nieoficjalnego - styl niestosowny - jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy Wypowiedź dialogowa - maksymalna ocena – 8 punktów - wypowiedź w pełni adekwatna - wypowiedź skupiona na zagadnieniu sformułowanym przez członka zespołu przedmiotowego - wypowiedź częściowo adekwatna - odbiega we fragmentach od zagadnienia sformułowanego przez członka zespołu przedmiotowego - wypowiedź nieadekwatna - wypowiedź nie na temat Podczas przygotowań do ustnego egzaminu z języka polskiego należy koniecznie: - ciągle poszerzać wiedzę z zakresu historii, teorii literatury oraz nauki o języku - bardzo dobrze znać treść lektur obowiązkowych - ćwiczyć sporządzanie krótkich notatek 59

- ćwiczyć budowanie tezy - tworzyć przykładowe wypowiedzi po każdej omówionej partii materiału - gromadzić powiązane informacje (motywy, typ bohatera, sposób działania, wartości, itp.)

Pomocne umiejętności - konstruowanie własnych sądów - orientacja w problemach kultury, literatury, języka - twórcze myślenie - dojrzałość intelektualna 3. Etap końcowy – Krótkie podsumowanie, pożegnanie uczniów – (5 minut) Do zakończenia zajęć można wykorzystać słowa Jima Rohna – amerykańskiego przedsiębiorcy i pisarza: Standardowa edukacja zapewni ci przeżycie. Samokształcenie – fortunę.

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

60

WSPOMNIENIE

Sebastian

BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA

Węgrzynowski

W TRZEBNICY

Nauczyciel bibliotekarz

kalendarium wydarzeń

PODM-P Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy

Biblioteka Pedagogiczna powstała w 1953 roku przy Liceum Wychowawczyń Przedszkoli w Obornikach Śląskich. Kierownikiem placówki był p. Miziak. Księgozbiór Biblioteki liczył początkowo 600 woluminów.

Nowo powołana placówka miała służyć pomocą nauczycielom, przygotowującym się do prowadzenia lekcyjnych lekcji. Stanowiła także swego rodzaju wsparcie w ich doskonaleniu zawodowym

W 1954 roku Biblioteka została przenie-

pedagogika

siona do Trzebnicy. Kierownikiem został

w niewielkim tylko zakresie poszerzony

p. Zenon Danelski. Od 1957 roku siedzibą

o literaturę piękną czy podręczniki aka-

Biblioteki była Szkoła Podstawowa nr 1.

demickie z innych dziedzin wiedzy.

i

kierunki

jej

pokrewne,

Kierownictwo powierzono emerytowanej nauczycielce p. Zofii Gomułkiewicz. Funk-

Początkowo z Biblioteki korzystali wyłącz-

cję tę pełniła do 1972 roku.

nie nauczyciele. W miarę upływu czasu zaczęli korzystać z niej studenci, ucznio-

W 1959 roku placówka uzyskała status

wie szkół średnich, a także podnoszący

Pedagogicznej

swoje kwalifikacje przedstawiciele róż-

Biblioteki

Powiatowej.

w tym samym roku włączono do niej księ-

nych grup zawodowych.

gozbiór Związku Nauczycielstwa Polskiego.

W 1973 roku palcówka została na krótko przeniesiona do Ratusza. Tam warunki

W 1969 roku przeniesiona została do bu-

lokalowe były ciągle niewystarczające.

dynku Szkoły Podstawowej nr 3.

z uwagi na to w 1975 roku przeniesiono bibliotekę do bardziej przestronnych po-

Od początku swego istnienia Biblioteka

mieszczeń Biblioteki Miejskiej. W tym

Pedagogiczna w Trzebnicy miała sprecy-

czasie funkcje kierownicze pełnili: Edward

zowany profil gromadzenia księgozbioru:

Walaszek

61

(1972),

Władysław

Zwierz-

chowski

(1973-1977),

Zofia

Gardjan

Dzięki zaangażowaniu pracowników pla-

(1977-1981).

cówka stale się rozwija, nie tylko w sensie powiększania zbiorów, ale również wy-

W 1977 roku Biblioteka Pedagogiczna

zwań, które przynosi postęp technolo-

w Trzebnicy została włączona do Woje-

giczny oraz wciąż rosnące oczekiwania

wódzkiej Biblioteki Województwa Wro-

użytkowników. Od 2000 roku wraz z Dol-

cławskiego i Miasta Wrocławia, stając się

nośląską Biblioteką Pedagogiczną współ-

jej filią. Tak było do roku 2000, kiedy to

tworzy

jako samodzielna jednostka, uchwałą Ra-

Edukacyjnej, budując wraz z nią katalog

dy Powiatu Trzebnickiego, została włą-

centralny dostępny on-line.

Dolnośląski

System

Informacji

czona w strukturę Powiatowego Ośrodka Doradztwa

Metodyczno-Programowego.

W 2002 roku rozpoczęto prace nad kom-

Nb. działalność POPDM-P w Trzebnicy

puteryzacją placówki. W grudniu 2008 ro-

została zawieszona na 3 lata, ponownie

ku została uruchomiona wypożyczalnia

wznowiona z dn.1 lipca 2011 r.

elektroniczna.

W międzyczasie Biblioteka zmieniła jesz-

Od roku szkolnego 2014/2015 Biblioteka

cze raz swoją siedzibę. Od 1991 roku do

Pedagogiczna w Trzebnicy funkcjonuje

czerwca 2014 r. mieściła się w budynku

w nowej siedzibie. 10 października 2014 r.

przy ulicy Wrocławskiej 10. Zmieniała się

odbyło się uroczyste otwarcie i oddanie

również obsada na stanowisku

kierownika.

w latach

1981-1982

Symboliczne przecięcie wstęgi - początkiem oficjalnego otwarcia Powiatowego Ośrodka Doradztwa Metodyczno-Programowego w Trzebnicy. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy.

funkcję tę pełnił Wojciech Kowalski, a od 1982 do 2007 Lucyna Kowalska. W 2007 roku funkcje kierownika Biblioteki powierzono Cecylii Śmieszkowskiej.

62

Największą zaletą pracy w

Bibliotece

Pedago-

gicznej jest niewątpliwa satysfakcja

intelektual-

na. Nauczyciel – bibliotekarz ma dostęp do olbrzymiego źródła wiedzy. W wolnej chwili, po pracy, może korzystać z księgozbioru, rozwijając swoje zainteresowaUroczystość otwarcia PODMP w Trzebnicy. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy.

nia.

do użytku nowych pomieszczeń Powia-

Atutem tej pracy jest także możliwość po-

towego Ośrodka Doradztwa Metodyczno-

znawania interesujących osób. Należy

Programowego w Trzebnicy, w skład któ-

pamiętać, że zadaniem bibliotekarza nie

rego wchodzą: Ośrodek Doradztwa Meto-

jest wyłącznie udostępnianie materiałów

dyczno-Programowego

Biblioteka

bibliotecznych. Równie ważną częścią

Pedagogiczna w Trzebnicy – filia Dolno-

jego zawodowych obowiązków jest po-

śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wro-

dejmowanie współpracy ze środowiskiem

cławiu. Pomieszczenia biblioteczne znaj-

lokalnym.

dują się na dwóch po-

oraz

Nowe miejsce to również komfortowe stanowiska pracy dla czytelników. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy

ziomach. Na pierwszym piętrze

mieszczą

się

biura i sala konferencyjna. W piwnicy zorganizowano

nowoczesny

magazyn z przesuwanymi

zbiorów rega-

łami.

63

Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy wspiera ideę regionalizmu.

Od

paź-

dziernika 2014 r. w placówce

zorganizowano

m.in. wystawę prac Anny Jełłaczyc oraz Julianny Michorczyk. Obie panie są

lokalnymi

poetkami.

Ponadto pani Jełłaczyc zajmuje się fotografią artystyczną.

Nowe miejsce to również komfortowe stanowiska pracy dla czytelników. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy

Kontakt z autorem: biblioteka.trzebnica@wp.pl

64

LEKTURY NA RECEPTĘ

ŻYCIE CZŁOWIEKA NAZNACZONE

Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz

CZASEM

Dolnośląska Biblioteka

na kanwie książki Paradoks czasu Philipa

Pedagogiczna

Zimbardo i Johna Boyda

we Wrocławiu.

Dla każdego z nas czas ma znaczenie – przynajmniej powinien takie mieć. Ramy stanowiące jego obraz nie stworzyliśmy jednak sami. Uczyniły to za nas wielkie koncepcje filozoficzne. Średniowiecze kładzie nacisk na statyczny sposób pojmowania czasu, dany od Boga. Renesansowe spojrzenie na czas to raczej akcent dynamiczny. Mimo niejakich różnic, pojęcie czasu jest ujmowane podobnie – czas płynie linearnie od punktu do punktu. Gdybyśmy jednak chcieli odpowiedzieć na pytanie, co to jest czas, odpowiedź byłaby bardzo trudna. Nie jest jednak ważkie wiedzieć, czym jest czas, ważniejsze jest… umieć go używać.

Czas jest stosunkowo łatwy do zmierze-

Co za siła zatem w nim tkwi, że rządzi nami nieubłaganie?

nia. Mierzą go astronomowie, gdyż czas związany jest z ruchem Słońca. Chińczycy wymyślili przyrząd, który nazwali gno-

Głównym bohaterem książki Philipa Zim-

monem, pełniący rolę zegara słoneczne-

bardo i Johna Boyda pt. Paradoks czasu1

go. I przy jego pomocy mierzyli czas.

jest właśnie tytułowy czas. Zdaniem auto-

Choć może łatwy do zmierzenia, to… nie

rów czas to swoiste „medium”, w którym

możemy go zobaczyć, dotknąć, usłyszeć.

żyjemy. Autorzy podkreślają, że dla każ-

Obcujemy z nim na co dzień, ale mimo to

dego z nas „najważniejszym atutem jest

jest on dla nas czymś wysoce abstrakcyj-

nasza perspektywa postrzegania czasu” 2.

nym i nieuchwytnym. W biografii każdego

Postrzegamy czas przez pryzmat jego

z nas funkcjonuje czas i miejsce. Te dwa

własności, jakimi są powstawanie, trwanie

byty nakładają się na siebie. Wszystko

i przemijanie. Z nich najważniejszą jest

przecież się zaczyna i kończy w jakieś

chyba przemijanie.

czasoprzestrzeni. Nie ma miejsca bez Nie mamy żadnej możliwości cofnięcia się

czasu i odwrotnie – czasu bez miejsca.

choćby o krok w przestrzeni czasowej.

Możemy się zatrzymać – często mówimy

1

Zimbardo, Philip, Boyd, John. Paradoks czasu. Warszawa 2009.

2 Tamże, s. 18.

65

„świat się dla mnie zatrzymał”. Jest to

ruinę organizmu; jeśli więc jest ona ży-

jednak tylko złudzenie. On nieubłaganie

wotnością, to jest nią w niezmiernie trud-

płynie. Za nami znajduje się przeszłość.

nym do określenia sensie, nie mającym

Naszą przeszłością rządzi pamięć. Dzięki

nic wspólnego z sensem, jaki nadajemy

świadomości przemijania świata, w któ-

temu słowu…” 3.

rym żyjemy i niezmienności Boga może-

wać ją ocenić. W zależności, w jakim

PERSPEKTYWA CZASOWA ZIMBARDO

momencie życia się znajdujemy, prze-

Profesor Philip Zimbardo uważa, że istnie-

szłość może być obszerna – trwać kilka-

ją trzy główne perspektywy postrzegania

naście czy nawet kilkadziesiąt lat. I wy-

czasu: zorientowanie na przeszłość,

pełniona

zorientowanie na teraźniejszość i zo-

my spojrzeć w naszą przeszłość i próbo-

bądź

bogatymi

przeżyciami,

bądź marnymi, czasami wręcz dręczącymi

rientowanie

nas.

pierwszy zaczął zgłębiać temat różnych

na

przyszłość.

Po

raz

aspektów perspektyw czasu we wczePrzeszłość znamy, bo ona już minęła.

snych latach 70. XX wieku. Psycholog

Przed nami kryje się przyszłość czyli to,

uważa, że „podejmowane przez nas co-

co dopiero nastąpi. Nie wiemy jak długo

dziennie decyzje – zarówno świadome,

będzie trwać. I nie znamy realiów przy-

jak i nieświadome – są w znacznie więk-

szłości. Przewidujemy oczywiście pewne

szym stopniu, niż moglibyśmy podejrze-

zdarzenia na przyszłość i czasami nawet

wać, uwarunkowane przyjmowaną przez

są zbieżne z naszym przewidywaniem.

nas w życiu indywidualną perspektywą

Mamy swoje plany i zamiary, które chcie-

czasu 4.

libyśmy zrealizować. Często dzieje się

Osoby nadmiernie skoncentrowane na

jednak nie tak, jak byśmy tego chcieli.

przeszłości wszystko, co nowe oglądają

Mimo wszystko patrzymy w naszą przy-

z

szłość, a to spojrzenie u ludzi wiary nazy-

w przeszłości. Nie chcą zmian w swoim

wa się… nadzieją.

życiu i nie potrafią zachowywać się spon-

Jesteśmy ludźmi nadziei, bowiem liczymy

tanicznie. Osoby nadmiernie skoncen-

na Boga. W nadziei są osadzone myśli

trowane na teraźniejszości

Gabriela Marcela – filozofa. Nadzieja

3

perspektywy

tego,

co

było,

tkwią

szukają

Marcel, Gabriel. Homo viator : wstęp do metafizyki nadziei. Warszawa 1983, s.37.

4 Por. Zimbardo, Philip, Sword, Richard, Sword, Rosemary. Siła czasu. Warszawa 2013, s. 42

„zdolna jest przetrwać niemal całkowitą 66

przyjemności w tej chwili, nie myśląc

To jak spędzamy dzień dzisiejszy, osta-

o tym, co potem. Osoby nadmiernie

tecznie określa zarówno naszą prze-

skoncentrowane

przyszłości są

szłość, jak i przyszłość. Za kształt prze-

w stanie osiągnąć w życiu bardzo wiele,

szłości i horyzont tego, co nadejdzie, od-

ponieważ rozważają wszelkie za i przeciw

powiedzialne jest tu i teraz. Ważne jest

swojego zachowania. Są bardziej świa-

nasze nastawienie wobec czasu teraź-

dome skutków tego, co robią w tej chwili 5.

niejszego. Zdaniem autorów należy zrobić

Zdaniem profesora oznaką zdrowia psy-

z czasu „najlepszy użytek w miarę jego

chicznego jest umiarkowane nastawienie

upływu”.

na

wobec przeszłości, teraźniejszości i przeszłości. Powinniśmy pamiętać o przeszłości, ale nie tak, żeby nie móc działać tu i teraz. z kolei żyjąc w teraźniejszości nie powinniśmy ulegać każdej pokusie, tylko rozważać konsekwencje naszych zachowań. Planując swoją przyszłość natomiast nie powinniśmy poświęcać dla niej dobra bliskich, rodziny.

Co można zrobić z czasem?

Przeszłość minęła. I ona już do nas nie należy. Nie trzeba w niej tkwić. Przyszłość

Proszę pamiętać, że to jest nasz czas,

jeszcze nie jest naszą własnością. Jest

dany tylko nam – czas innego człowieka

ona odbiciem przeszłości. Między tym, co

nie jest naszym. Nawet jeśli dzielimy go

było, a tym, co ma nastąpić, jest to,

z nim. Właśnie dzisiaj odwołujemy się do

o czym mówi się tu i teraz. To teraźniej-

naszej przeszłości i myślimy o naszej

szość.

przyszłości. I to dzisiaj podejmujemy nasze decyzje co do przyszłości. Według

I ona jest najważniejsza!

Zimbardo na wykształcenie się takiego, a nie innego postrzegania perspektywy czasu wpływa naprawdę wiele czynników:

5

Por. Tamże, s. 47.

67

Istnieją kultury (jak np. Majów, Indian, Aborygenów), dla których czas ma inne znaczenie, jest raczej cyklem niż linearnym od – do. Przedstawiciele tych kultur mają odmienne podejście do rozumienia natury czasu. Czas nie ma nic wspólnego z godzinami, jakie wskazuje zegarek.

Jedną z najbardziej fascynujących cywilizacji, jaka wypracowała zupełnie inny sposób postrzegania czasu, są Indiane Hopi. Ich przebieg dnia jest sprzężony z naturalnymi zjawiskami i tak jak zmieniają się pory roku, powtarza się czas. kultura, religia, wychowanie, wartości, do-

Traktują go jako coś oczywistego. Jest

świadczenia osobiste itd.

i tyle…

Autorzy piszą też o zarządzaniu czasem.

Czas traktuj jako najcenniejszy Swój za-

i zadają pytanie, czy czasem naprawdę

sób. I wówczas – jeśli chcesz – dziel się

można zarządzać? Przecież on płynie

z nim.

zawsze w tym samym, stałym i niezmiennym tempie, niezależnie od naszych intencji, życzeń czy starań.

Właśnie dlatego, że nie możemy zarządzać czasem, stworzyliśmy liczne systemy do zarządzania… sobą w czasie. Niestety, efekt ich stosowania często bywa kiepski.

A może by tak po prostu przestać zarządzać i zamiast tego spróbować inaczej opanować czas, który mamy do dyspozycji?

68

Netografia 1. Zimbardo, Philip. Spotkanie z prof.

Philipem Zimbardo : czas w naszym życiu. [online]. [dostęp: 25 lipca 2015].

Dostępny

w:

https://www.youtube.com/watch?v=t tQbG92iYD4.

2. Zimbardo, Philip. Siła czasu i miłości : rozmowa z prof. Philipem Zimbardo. [online]. [dostęp: 25 lipca 2015].

Dostępny

w:

https://www.youtube.com/watch?v= rDscsTCZun4.

Bibliografia 1. Buczyńska-Garewicz, Hanna. Meta-

Autorka grafiki: Alina Dyrek

fizyczne rozważania o czasie. Idea czasu w filozofii i literaturze. Kra-

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

ków 2003. ISBN 83-242-0281-1.

2. Zimbardo, Philip, Sword, Richard, Sword, Rosemary. Siła czasu. Warszawa

2013.

ISBN:

978-83-01-

17406-4.

3. Zimbardo, Philip, Boyd, John. Paradoks czasu. Warszawa 2009.

ISBN 978-83-01-15954-2.

69

PRZEDSTAWIAMY BIBLIOTEKARZY

NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ

Patrycja Lala

BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ

Nauczyciel bibliotekarz

W OŁAWIE

na w Oławie.

Biblioteka Pedagogicz-

Ukończyłam…

Filologię Polską oraz podyplomowo Informację Naukową i Bibliotekoznawstwo na Uniwersytecie Wrocławskim.

Jakie było wyobrażenie o pracy, którą wybrałam?

Moje wyobrażenia o pracy w bibliotece nie odbiegały bardzo od rzeczywistości. Od dziecka lubiłam czytać i byłam częstym gościem w bibliotece. Studiując obserwowałam zmiany w bibliotekach, ale nie sądziłam, że rozwój technologii informacyjnej i mediów aż tak wpłynie na obecny kształt bibliotek. Wiedziałam, że będę Jestem nauczycielem bibliotekarzem

musiała nauczyć się nowych umiejętności,

z…

ale na pewno nie sądziłam, że będę wy-

poczuciem humoru☺,… z dwunastoletnim

pożyczać książki elektronicznie.

stażem pracy. W Bibliotece Pedagogicznej w Oławie pracuję od 2011 r. Wcze-

W bibliotece zajmuję się…

śniej uczyłam języka polskiego w szkole

prawie wszystkim, ponieważ nie mamy

podstawowej i w gimnazjum.

wydziałów

i

wspólnie

wykonujemy

wszystkie prace. Zajmuję się między innymi: promocją biblioteki, piszę artykuły, prowadzę stronę internetową, przygoto70

wuję wystawy, przeprowadzam lekcje bi-

Znaczenie

blioteczne, zajmuję się opracowaniem

i uczniów…

zbiorów, akcesją czasopism, monitowa-

Myślę, że zarówno dla studentów jak

niem i oczywiście obsługą czytelnika, któ-

i uczniów Biblioteka Pedagogiczna ma

ra według mnie jest najmilszym zajęciem.

ogromne znaczenie. Studenci to najlicz-

Lubię kontakty z ludźmi, cieszę się, gdy

niejsza grupa użytkowników. Korzystają

mogę pomóc w doborze literatury i wielką

oni ze zbiorów biblioteki pisząc prace na-

przyjemność sprawiają mi zadowoleni

ukowe, przygotowując się do zajęć. Mają

czytelnicy.

do dyspozycji bogaty księgozbiór oraz wiele

placówki

czasopism

dla

studentów

naukowych.

Zawsze

Moje dalsze plany zawodowe…

mogą liczyć na naszą pomoc zarówno

Zamierzam nadal rozwijać swoje umiejęt-

w doborze

ności zawodowe, podnosić swoje kwalifi-

i w przeszkoleniu w posługiwaniu się no-

kacje pedagogiczne, by jeszcze lepiej rea-

woczesnym warsztatem informacyjnym.

lizować zadnia biblioteki.

Uczniowie ponadto korzystają z naszych

odpowiedniej

literatury

jak

usług przygotowując się do matury oraz Moje zdanie na temat roli jaką placów-

uczestnicząc w zajęciach edukacyjnych.

ka pełni dla nauczycieli…

Moim zdaniem Biblioteka Pedagogiczna

Uważam, że nauczyciel bibliotekarz

pełni bardzo ważną rolę dla nauczycieli.

w dzisiejszych czasach…

Przede wszystkim wspiera nauczycieli

to multispecjalista, infobroker, służy po-

w ich pracy. Pomaga w samorozwoju

mocą w fachowym wyszukiwaniu informa-

i doskonaleniu,

kreatywność

cji, zna narzędzia wyszukiwawcze, kom-

i twórczość. Korzystają z niej nie tylko do-

petentny, zorientowany w technologiach

kształcający się nauczyciele. Aktualny

informacyjno-komunikacyjnych, musi stale

księgozbiór naukowy jest doskonałą po-

się dokształcać, otwarty, pomocny, empa-

mocą w pracy każdego pedagoga. Nau-

tyczny, lubiący kontakt z ludźmi.

rozbudza

czyciele uczestniczą także w bezpłatnych szkoleniach organizowanych przez biblio-

Czytam…

tekę, które pomagają uatrakcyjnić zajęcia

zwłaszcza nowości książkowe, ponieważ

z uczniami.

lubię ich zapach i świadomość, że nikt ich jeszcze nie miał w rękach… Poza tym, 71

lubię polecać przeczytane książki czytel-

Prowadzę

nikom i trafiać w ich gust. Ostatnio z wiel-

i reprezentuję Dolny Śląsk uczestnicząc

kim

w wielu szkoleniach Centralnego Klubu

zainteresowaniem

przeczytałam

książki Pauliny Wilk - Lalki w ogniu oraz

Klub

Młodego

Nauczyciela

Młodego Nauczyciela w całym kraju.

Znaki szczególne, zaczytałam się także w serii wzruszających reportaży …Walka

A gdybym mogła pracować gdzie in-

jest kobietą Urszuli Jabłońskiej, Odwaga

dziej…, byłoby to…

jest kobietą, Marty Szarejko i Grzech jest

zawsze chciałam być nauczycielem i je-

kobietą Ewy Wołkanowskiej-Kołodziej.

stem zadowolona ze swojego zawodu, ale jak mam odpowiedzieć na to pytanie to…

Moje hobby…

może praca w Związku Nauczycielstwa

aktywny wypoczynek na świeżym powie-

Polskiego, ponieważ interesuję się spra-

trzu, pływanie, jazda na rowerze, taniec.

wami

Poza tym, fascynują mnie wędrówki po

w oświacie, lubię podejmować wyzwania

górach, zwłaszcza po mniej znanych

i mieć wpływ na to co się dzieje wokół

szlakach po stronie czeskiej. Od kilku lat

mnie.

dotyczącymi

bieżącej

sytuacji

jestem zaangażowana w działania Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Kontakt z autorem: peti.lala@vp.pl

72

REKOMENDACJE WYBRANYCH NOWOŚCI

ODPOWIEDZIALNI NAUCZYCIELE

Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz

w ZMIENIAJĄCYM SIĘ ŚWIECIE

Dolnośląska Biblioteka

recenzja

Pedagogiczna we Wrocławiu.

Zaangażowanie w sprawy funkcjonowania szkoły i współczesnego nauczyciela to dobry kierunek działań osób nieobojętnych na potrzebę realnej poprawy jakości kształcenia. Autorzy recenzowanej publikacji 1 postulują konieczność przemiany polskiej szkoły. Implikują nowe projekty mające na celu usprawnienie edukacji. Realizatorami tych inicjatyw są głównie nauczyciele.

Grzegorz Mazurkiewicz, redaktor recen-

Grzegorz Mazurkiewicz nadzorował różne

zowanej pracy, jest absolwentem Uniwer-

projekty edukacyjne. Pod jego kierunkiem

sytetu Śląskiego. Ukończył też studia

powstał m.in. Program Wzmocnienia

z zakresu zarządzania oświatą na Ohio

Efektywności Systemu Nadzoru Peda-

State University w USA. Od 2002 roku

gogicznego i Oceny Jakości Pracy

w stopniu naukowym doktora habilitowa-

Szkoły, program Szkoła Ucząca Się,

nego nauk humanistycznych jest pracow-

w którym wspierano szkoły w budowaniu

nikiem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Je-

systemu zapewniania jakości na podsta-

go zainteresowania naukowe oscylują

wie autoewaluacji, a także projekt badaw-

wokół nauk społecznych, głownie edukacji

czy Przywództwo w zarządzaniu edu-

i socjologii. Przedmiotem badawczych po-

kacyjnym:

szukiwań naukowca jest wielość zagad-

w instytucjach edukacyjnych.

nień, m.in.: przywództwo edukacyjne, ja-

Ma na swoim koncie szereg publikacji,

kość edukacji, w tym polityka edukacyjna,

wspomnę tylko te najnowsze, jak: Eduka-

zarządzanie w oświacie, równość szans

cja i przywództwo : modele mentalne

edukacyjnych (zwłaszcza w perspektywie

jako bariery rozwoju. Udziałem jego jest

nierówności między płciami), edukacja

rozprawa pt. Przywództwo edukacyjne :

interkulturowa. Interesuje go specyfika

kierunki myślenia o roli dyrektora

zawodu nauczyciela, doskonalenie zawo-

umieszczona w pracy zbiorowej pod jego

dowe tej grupy społecznej, drogi rozwoju

redakcją o tytule Jakość edukacji. Róż-

oraz postawy i zachowania nauczycieli.

norodne perspektywy. Owocem jego 73

paradygmaty

i

praktyka

działalności naukowej są też liczne arty-

łania, lecz potrzebna jest zmiana sposobu

kuły i to zarówno w czasopismach pol-

ich myślenia.

skich, jak i obcojęzycznych.

W rozdziale Przywództwo i zarządzanie w edukacji wobec globalnych przemian

Rekomendowana publikacja składa się

– Trevor Davies i David Martin – wymie-

z dwóch obszernych treściowo części.

niają problemy związane z globalizacją,

w części pierwszej, w kolejnych jej roz-

które m.in. wskazują na złożoność świata

działach, analizie poddano specyfikę za-

w oczach młodych ludzi (jak np.: problemy

wodu nauczyciela.

Autorami są wykła-

z określeniem tożsamości). Autorzy są

dowcy renomowanych uczelni wyższych,

Anglikami. Przedstawiają wyniki badania

a także nauczyciele praktycy.

przeprowadzonego w szkołach podstawowych

w

Wielkiej

Brytanii.

Wynika

Grzegorz Mazurkiewicz, który jest twórcą

z nich, że stosowane metody dydaktyczne

pierwszego rozdziału pt. Nauczyciele –

są coraz mniej interaktywne i kreatywne,

odpowiedzialni obywatele : poradnik

a jednocześnie coraz bardziej schema-

pozytywnego myślenia zastanawia się

tyczne i świadczące o braku wyobraźni

nad rolą współczesnego nauczyciela. Au-

nauczycieli. Wydaje się, że lekcje są

tor

zdominowane przez nauczycieli i nie ma

proponuje

koncepcję

nauczyciela

obywatela. Ta nowa rola to pomoc wy-

miejsca na wymianę wiedzy.

chowankom w rozumieniu miejsca szkoły

Marek Kaczmarzyk podjął temat Rozpro-

jako rozwoju i inspiracji dla ich rozwoju.

szonej odpowiedzialności nauczyciela,

Praca pedagoga bezpośrednio przekłada

czyli o statystycznej istocie wychowa-

się na uczniów, a to jego wychowankowie,

nia, Jego zdaniem żyjemy nie w jednym

tj. absolwenci szkół, mają stać się „bu-

środowisku, lecz w wielu jednocześnie.

downiczymi”

społeczeństw.

Jest to dom, szkoła, grupa rówieśnicza,

Autor zastanawia się, w jaki sposób

praca zawodowa. Każde z tych środowisk

wspierać nauczycieli w ich rozwoju. Za-

posiada swój własny zbiór reguł, zwanych

kłada bardzo słusznie, że to właśnie od

memami. Mem to nazwa jednostki ewolu-

nich zależy pozytywny rozwój systemu

cji kulturowej, podobnie jak gen jest jed-

oświatowego i szkół. Aby jednak zachęcić

nostką

nauczycieli do zmiany, nie wystarczy

z posiadanymi memami toczy się meme-

przedstawić im nowe cele i kierunki dzia-

tyczna gra. To, czym jest „gra” w szkole,

przyszłych

74

ewolucji

biologicznej.

Zgodnie

inne może mieć znaczenie w domu,

ich opracowania Odpowiedzialny nau-

a jeszcze inne w środowisku grupy rówie-

czyciel - (nie)odpowiedzialna wspólno-

śniczej.

ta - co pomaga, a co przeszkadza

Tradycyjnie rozumiana szkoła wyznacza

w budowaniu nauczycielskich wspól-

zadanie wyposażenia ucznia w memotyp,

not praktyków. Zdaniem autorek to nie

by był on gotowy na wyzwania poza szko-

praca pojedynczych, nawet najwybitniej-

łą. Choć nauczyciel ma też możliwość

szych pedagogów determinuje sprawnie

prezentowania

memotypu

działający system szkolny, lecz dopiero

i kształtowania przez to zachowań ucznia,

czynią to działania zespołu nauczycieli

to i tak nie jest w stanie przewidzieć reguł

w realizacji wspólnych celów.

gry świata przyszłości, w której uczeń

Justyna Nowotniak przedstawiła zagad-

spędzi swoje dorosłe życie.

nienie, które nazwała Szkoła jako "miej-

własnego

sce" w kontekście odpowiedzialności nauczycieli za przestrzeń edukacyjną.

Inny autor Ulrich Hammerschmidt w artysamodzielności

Autorka poszukuje istoty odpowiedzialno-

i odpowiedzialności nauczycieli – za-

ści nauczyciela. Zdaniem autorki pojęcie

danie dyrektora szkoły opisuje istotę

„odpowiedzialności”

zarządzania

Przedstawia

Spojrzała na zjawisko w różnych katego-

możliwości wspierania nauczycieli przez

riach dyspozycji psychicznych człowieka

dyrektorów. W centrum swych przemyśleń

i uwarunkowań socjologicznych.

umieszcza interakcje dyrektora z nauczy-

Nauczyciel jako przywódca edukacyj-

cielami, w których najważniejszym ele-

ny. Wolność - odpowiedzialność - sku-

mentem jest pomoc w zrozumieniu kon-

teczność Marty Chrabąszcz korespondu-

cepcji przywództwa w szkole wynikające-

je w pewnym sensie z poprzednią roz-

go z wartości humanistycznych. Autor lu-

prawą. Jej zdaniem każdy, kto zajmuje się

struje to zagadnienie wyborem dobrych

edukacją powinien zadać sobie pytanie,

praktyk i opisuje pożądane działania dy-

jak podnieść efektywność procesu ucze-

rektora.

nia się oraz jak stawać się jeszcze lep-

Wątek kompetencji nauczycielskich kon-

szym. Szukanie na nie odpowiedzi jest

tynuują Hanna Kędzierska i Monika Ma-

drogą do realizacji idei tzw. przywództwa

ciejewska. Autorki spróbowały odpowie-

edukacyjnego. Jest to proces zachodzący

dzieć na pytanie zawierające się w tytule

w grupie, związany z nauczaniem i ucze-

kule

pt.

Wspieranie

w

edukacji.

75

jest

wieloznaczne.

niem się, wymagający zachowania sza-

uczenia się uczniów w szkole oraz czy ta

cunku dla autonomii i różnorodności

odpowiedzialność jest dzielona z innymi

uczestników edukacji. Zdaniem autorki,

uczestnikami procesu edukacji, na przy-

mówiąc o przywództwie edukacyjnym,

kład rodzicami i samymi uczniami.

warto się odnieść do trzech pojęć inte-

Jej zdaniem potrzebne jest wyraźne opi-

gralnie z nim związanych, a więc wolno-

sanie roli nauczyciela i wynikającej z niej

ści, odpowiedzialności i skuteczności.

odpowiedzialności zawodowej! Bo prze-

Roman Dorczak wskazuje na Rozwój ja-

cież ten zawód nie polega na przekazy-

ko centralna wartość w profesjonalnym

waniu tylko wiedzy z konkretnego przed-

systemie normatywnym nauczyciela -

miotu (która została opanowana w czasie

sposoby rozumienia i ich praktyczne

studiów), ale jego istotą jest formowanie

konsekwencje.

młodego człowieka.

Całość zorganizowanych oddziaływań in-

Nauczyciel typu „chodząca encyklopedia”

stytucji, jaką jest szkoła, w tym w szcze-

to już przeżytek, pedagog naszych cza-

gólności profesjonalnie odpowiedzialna

sów to raczej doradca edukacyjny, który

praca nauczyciela, ma służyć wspieraniu

ma nieco więcej wiedzy niż uczeń (choć

wszechstronnego rozwoju indywidualnego

nie zawsze, bo to zależy od dziedziny),

człowieka. Ta wartość, tj. rozwój indywi-

lecz przede wszystkim osoba, która potra-

dualny człowieka, jest obecna w najważ-

fi udzielić właściwej pomocy edukacyjnej.

niejszych dokumentach edukacyjnych (jak

Efektem pracy kilku kolejnych autorów

Ustawa o systemie oświaty).

(m.in. Jakuba Kołodziejczyka, Katarzyny

Kwestia rozwoju pojawia się też w każdej

Salamon-Bobińskiej, Norberta Karaszew-

dyskusji o celach i zadaniach edukacji.

skiego i Stanisława Bobuli) jest nomen

Autor zaproponował przegląd teorii edu-

omen Nauczanie kooperatywne (ucze-

kacji i leżących u ich podstaw psycholo-

nie się we współpracy). Autorzy skupiają

gicznych koncepcji rozwoju.

się na szukaniu odpowiedzi na pytanie

Z kolei Małgorzata Taraszkiewicz zajęła

czym jest uczenie się. Może to oznaczać

się Odpowiedzialnością zawodową na-

doskonalenie uznawanych przez nauczy-

uczycieli w kontekście efektywności

cieli koncepcji i metod nauczania, ale tak-

uczenia się uczniów. Granice i per-

że wychodzenie poza wyznaczone przez

spektywy. Starała się odpowiedzieć na

nie granice w poszukiwaniu nowych para-

pytanie: kto jest odpowiedzialny za efekty

dygmatów myślenia i działania na rzecz 76

rozwoju uczniów. W artykule skoncentro-

zumie jej wartości dla szkoły/placówki, są

wano się na nauczaniu kooperatywnym,

małe szanse, by ewaluacja stała się pozy-

którego cechami jest skuteczna komuni-

tywnym uczącym doświadczeniem dla

kacja, wysoki poziom zaufania i inne.

nauczycieli i reszty szkolnej społeczności.

W rozdziale Edukacja humanistyczna w dobie globalizacji mamy spojrzenie

Kolejny szkic nosi tytuł Różnice w śro-

z perspektywy europejskiej. Autor opra-

dowisku edukacyjnym - jak sobie z ni-

cowania Wiliam Gaudelli zwrócił uwagę

mi radzić?. Odpowiedź na to pytanie

na fakt, że globalizacja wywołała głębokie

próbuje udzielić Luc Pluymers. Środowi-

zmiany w edukacji. Jego zdaniem obej-

skiem edukacyjnym dziecka w pierwszych

mują one powstawanie prywatnych, ko-

latach jego życia jest środowisko społecz-

mercyjnych instytucji w systemie edukacji

ne, w którym się urodziło i wychowało.

publicznej. Kolejnymi zmianami jest domi-

Dopiero gdy dziecko osiąga wiek przed-

nacja

szkolny wchodzi w uporządkowaną struk-

pomiarów,

testów

i

rankingów

w ocenie jakości szkoły.

turę organizacyjną noszącą znamiona zorganizowanego środowiska edukacyj-

W części drugiej rekomendowanej lek-

nego. Od tego momentu dziecko podda-

tury, czytelnik poznaje opinie teorety-

wane jest kontroli jego umiejętności edu-

ków i praktyków dotyczące usprawnia-

kacyjnych. Uwidaczniają się różnice

nia edukacji.

w sposobie przyswajania sobie wiedzy przez

Agnieszka Borek i Marzena Siejewicz

System

edukacji

nie

uwzględnia niestety elastycznych ścieżek

czy

edukacyjnych i procesu nauczania dosto-

dyrektora

sowanego do potrzeb każdego ucznia.

Rozważają

Autor przekonuje, że to nie lada wyzwanie

rolę dyrektora w ewaluacji wewnętrznej.

dla nauczyciela, który chciałby uwzględnić

Ich zdaniem to dyrektor buduje klimat wo-

te różnice rozwojowe i zapewnić każdemu

kół ewaluacji (i wokół wszelkich innych

dziecku taką edukację, na jaką zasługuje.

kwestii istotnych dla szkoły). Jeśli dyrektor

Inni autorzy Wiliam E. Morrison i Mary

dostrzega wartość ewaluacji, to nauczy-

Rizza zastanawiają się, w jaki sposób

ciele zaczynają także jej poszukiwać.

podnosić wyniki osiągane przez uczniów.

a gdy dyskredytuje ewaluację lub nie ro-

Badania w zakresie indywidualizacji me-

swój

tekst

zatytułowały o

Rozwój

dzieci.

udręczenie,

czyli

roli

w ewaluacji

wewnętrznej.

77

tod pracy prowadzone w ramach edukacji

międzynarodowych szkół Grupy Wy-

specjalnej potwierdzają, że jest ona sku-

szehradzkiej. Przedstawione w niniej-

tecznym narzędziem służącym poprawie

szym artykule rozważania teoretyczno-

wyników nauki. Indywidualizacja pozwala

praktyczne dotyczą tematyki związanej

na opracowanie takiego programu nau-

z badaniem klimatu szkolnego. Na kanwie

czania, który uwzględnia potrzeby każde-

badań prowadzonych w szkołach państw

go ucznia w klasie, niezależnie od jego

Grupy Wyszehradzkiej zostały opisane

możliwości, zainteresowań czy

szanse wykorzystania metody badania

profilu

uczenia się. Czytelnik może zapoznać się

klimatu szkolnego w polskiej szkole.

z wnioskami zawartymi w artykule Indy-

O ile artykuł Rafała Otręby jest przedsta-

widualizacja metod pracy z uczniami

wieniem rozwiązań teoretycznych, to arty-

w celu spełniania potrzeb edukacyj-

kuł Jolanty Szcześniak Praktyczne ko-

nych wszystkich uczniów.

rzyści płynące z

María Jesús i Rodrígez Entrena zabierają

sposobu badania społeczności szkol-

czytelnika na grunt edukacji hiszpańskiej.

nej. Rozważania nad raportem DAP Se-

Dowiadujemy się W jaki sposób polityka

rvice A. S. jest próbą wykazania przy-

odpowiedzialności wpływa na równy

datności

dostęp do edukacji? O różnorodności

uczniów opartego na raporcie wymienio-

programów nauczania na przykładzie

nym w tytule.

Hiszpanii.

Adam Prus pełniący funkcję wicedyrekto-

Na podstawie zasady równości i troski

ra zajął się Analizą potrzeb szkolenio-

o różnorodność, w hiszpańskim systemie

wych nauczycieli na przykładzie III Li-

szkolnictwa istnieje aktualnie wiele pro-

ceum Ogólnokształcącego im. Unii Lu-

gramów opracowanych z myślą o wspar-

belskiej w Lublinie. W artykule zostały

ciu uczniów zagrożonych ryzykiem wyklu-

omówione w sensie praktycznym proce-

czenia edukacyjnego i osiągnięcia sukce-

dura przygotowania narzędzia analizy po-

su oraz uniknięcia przedwczesnego po-

trzeb szkoleniowych oraz pomiar poziomu

rzucenia szkoły. W opracowaniu przed-

kompetencji nauczyciela.

stawiono konteksty aktualnej polityki edu-

Kolejnego autora Mariusza Budzyńskiego

kacyjnej w Hiszpanii.

do zbadania Organizowania pracy nau-

Czytelnik w artykule Rafała Otręby pozna

czycieli w liceum dla podejmowania

Klimat szkolny w perspektywie badań

przez uczniów odpowiedzialności za 78

badania

psychologicznego

psychologicznego

naukę. Z doświadczeń szkół ALA (Au-

nauczycieli różnymi obowiązkami), to jed-

torskie Licea Artystyczne i Akademic-

nak istnieje spore grono nauczycieli prze-

kie) skłoniły osobiste doświadczenia. Naj-

konanych o potrzebie refleksyjnego po-

pierw jako ucznia, a później jako nauczy-

dejścia do własnej pracy. Dla nauczyciela

ciela w różnych typach szkół ponadpod-

prowadzenie analizy własnej pracy jest

stawowych: liceum, technikum, zasadni-

jednak sporym wyzwaniem. Staje się też

czej szkole zawodowej i eksperymental-

rzeczywistym

nym liceum ASSA.

odpowiedzialności i autonomii nauczycie-

Roel Vivvit i Michelle Navarre w artykule

la.

Koncepcja pracy szkoły podstawowej

Czy faktycznie Metoda projektu jako

Polaris Charakter Academy w Chicago

bezbolesna forma realizacji wymagań

opisali funkcjonowanie jednej z nich. Pola-

MEN taką jest, możemy dowiedzieć się

ris stosuje m.in. zrównoważone podejście

z tekstu Joanny Staniewicz. Artykuł opisu-

do nauki czytania i pisania, korzystając

je różne przedsięwzięcia od wielu lat po-

przy tym ze zdobyczy metody warsztato-

dejmowane w Szkole Podstawowej nr 58

wej. Również w naukach ścisłych stoso-

w Poznaniu, w której pracuje autorka.

wane w szkole programy nauczania bazu-

Jednym z nich jest wypracowanie i do-

ją na rozwiązywaniu codziennych proble-

skonalenie metod projektowych, które

mów, rozwijaniu umiejętności krytycznego

szczegółowo zostały opisane.

myślenia.

Nauczyciele zmagając się z typowymi

Magdalena Tędziagolska, Tomasz Ka-

problemami w polskiej szkole, powodują-

sprzak wrócą do kwestii ewaluacji i w ar-

cymi zakłócenia procesu dydaktycznego

tykule Co z tą ewaluacją? Badania wła-

(jak duża liczebność klas, problemy wy-

sne nauczycieli jako element profesjo-

chowawcze itp.) są jednocześnie zobligo-

nalizacji zastanawiają się, w jakim celu

wani prawem oświatowym do indywiduali-

nauczyciele prowadzą badania własne i

zacji pracy z uczniem i skoncentrowania

jaki skutek przynosi działalność badawcza

się na jego jednostkowych potrzebach

nauczycieli? Mimo wielu czynników utrud-

edukacyjnych. Zdaniem autorki Magdale-

niających prowadzenie badań w szkole

ny Kreczko, mocno kontrowersyjny tytuł

(brak współpracy i chęci do udziału w ba-

artykułu, Uczeń, a potem podstawa

daniach innych nauczycieli, ograniczenia

programowa? ma skłonić czytelnika do

czasowe wynikające z dużego obciążenia

refleksji na temat tego, jak wygląda rze79

elementem

wzmacniania

czywisty rozwój ucznia w szkole, czy re-

wychowawczą opartą na uzgodnionym

spektowane są jego indywidualne potrze-

systemie wartości.

by i czy jest on przygotowywany do poko-

Paweł Kasprzak postawił pytanie zasad-

nywania własnych ograniczeń i trudności.

nicze Co da się sprawdzić w ewaluacji?

Jak twierdzi Adam Winiarczyk edukacja

I podaje kilka ciekawych wniosków.

powinna sprostać zadaniom przygotowa-

Marianna Hajdukiewicz zajęła się czynni-

nia młodego człowieka do coraz trudniej-

kami stanowiącymi o jakości systemów

szych wyzwań współczesności. Opisał je

edukacyjnych. Swe rozważania umieściła

w artykule pt. Edukacja z "ducha cza-

w artykule pt. Wspomaganie pracy szko-

su", czyli idea wolności w szkołach

ły na podstawie doświadczeń projektu

waldorfskich.

System doskonalenia nauczycieli opar-

Elżbieta Piotrowska-Gromniak uważa, że

ty na ogólnodostępnym komplekso-

dobra współpraca nauczycieli i rodziców

wym. Jednym z ważniejszych atrybutów

jest bardzo ważnym czynnikiem prawi-

dobrego jakościowo systemu edukacji jest

dłowego funkcjonowania szkoły i domu.

skuteczność nauczycieli, która wynika

To właśnie rodzina, a w drugiej kolejności

z ich zawodowego przygotowania. Odpo-

szkoła są najważniejszymi środowiskami

wiednie kształcenie i doskonalenie nau-

wychowawczymi dziecka. Te dwa środo-

czycieli ma następnie ogromne znaczenie

wiska kształtują jego rozwój umysłowy

w osiąganiu przez uczniów sukcesów

i społeczny, zachowania i postawy oraz

edukacyjnych i znacząco wpływa na pra-

wpływają na jego sukcesy szkolne. Swoje

cę szkoły.

przemyślenia osadza w artykule Rodzice - brakujące ogniwo i niewykorzystany

Rekomendowana publikacja jest wydaw-

potencjał polskiej edukacji.

nictwem bardzo obszernym. Obejmuje

O czym zapomniała dziś szkoła? Do-

ponad 400 stron treści będącymi ważnym

wiadujemy się tego z artykułu Witolda Ko-

głosem w toczącej się w Polsce ożywionej

łodziejczyka. Okazuje się, że prawdziwa

debaty edukacyjnej. Na plus polecanej

szkoła przyszłości wykorzystuje w swojej

lektury należy zaliczyć to, że zawiera ak-

koncepcji dwa ważne elementy: nowo-

tualne zagadnienia dotyczące polskiej

czesną dydaktykę z modelem organizacji

(lecz nie tylko) edukacji, sprzyjające lep-

pracy sprzyjającej rozwojowi kompetencji

szemu poznaniu przez czytelników roz-

i talentów ucznia oraz spójną koncepcję

maitych 80

aspektów

pracy

nauczyciela.

w dyskusję na temat atrybutów odpowie-

inspirowanie do refleksji nad rolą współ-

dzialnego nauczyciela doskonale wpisuje

czesnego

się proponowany zbiór artykułów – pra-

dzialności i edukacji.

nauczyciela,

jego

odpowie-

cowników naukowych, ale też praktyków edukacyjnych.

Uważam, że z całą pewnością można za-

Autorzy spróbowali przedstawić i ocenić

liczyć rekomendowaną lekturę do zbioru

obiektywnie wiele problemów współcze-

cennych tekstów osób nieobojętnych na

sności, z którymi na co dzień stykają się

sprawy edukacji. Jestem przekonana, że

nauczyciele. Są to nie tylko różnorodne

powyższe wydawnictwo będzie przydat-

aktualne dylematy pedagogów. Przedsta-

nym kompendium wiedzy dla nauczycieli,

wione zagadnienia pozwalają dostrzec

czy decydentów mających wpływ na

prospektywne,

kształt polskiej oświaty.

wręcz

zupełnie

nowe

ścieżki edukacji. Przedstawione rozważa-

Mimo wszystko uznać należy, że poru-

nia mogą okazać się przydatne dla

szone w tym obszernym dziele kwestie,

wszystkich, którzy stają przed trudnymi

nie wyczerpują całości problemu. Odpo-

problemami i wyzwaniami teraźniejszości

wiedzialność nauczyciela zadana w tytule

i przyszłości edukacji. Cel ten został osią-

tej obszernej pracy jest bowiem zagad-

gnięty. Dzięki tym tekstom możliwe jest

nieniem nabrzmiałym od kontekstów.

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

81

WIEŚCI Z SIECI

WYBRANE DZIAŁANIA CZYTELNICZE

Agata Pender Nauczyciel bibliotekarz

BIBLIOTEKI

Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Jana Pawła II w Gryfowie Śląskim

W czasach, kiedy czytelnictwo w naszym kraju pozostawia wiele do życzenia, a statystyczny Polak chwali się, że nigdy nie przeczytał żadnej książki, przed bibliotekami szkolnymi stoją poważne wyzwania. Przełamanie niemal wrodzonej niechęci do czytelnictwa jest poważnym problemem, z którym zmagają się niemalże wszyscy bibliotekarze.

Biblioteka szkolna Zespołu Szkół Ogólno-

W tym magicznym miejscu propaguje się

kształcących i Zawodowych im. Jana

kulturę, prezentując dokonania lokalnych

Pawła II w Gryfowie Śląskim jest miej-

artystów, a także uzdolnionej młodzieży.

scem, gdzie nie tylko można wypożyczyć

Biblioteka staje się często miejscem ich

ciekawą książkę, poczytać w czytelni bie-

debiutów. Młodzi twórcy podczas wieczo-

żącą prasę, czy obejrzeć interesującą wy-

rów

stawę, lecz także realizować różne formy

swoje artystyczne pasje. W placówce mia-

aktywności,

ła też miejsce jedna z edycji Powiatowego

rozbudzające

ciekawość,

poetyckich

mogą

zaprezentować

kreatywność, inteligencję i wrażliwość.

Konkursu Recytatorskiego, poświęconego

Kontakt z biblioteką jednoznacznie koja-

twórczości Jana Pawła II.

rzy się jako kontakt z kulturą. Dlatego należy stale dbać o jakość i poziom książek

W roku szkolnym 2014/2015 w bibliotece

i czasopism, które Biblioteka może zapro-

szkolnej odbyło się spotkanie z Joanną

ponować wypożyczającym. Dobra szkolna

Małoszczyk - lokalną malarką i poetką. To

biblioteka, a nasza na pewno taka jest,

możliwość bezpośredniego zapoznania

wpływa na podnoszenie jakości pracy

się z twórczością artystki.

szkoły. Uczniowie bardzo często spędzają tutaj czas podczas przerw i po zajęciach

W placówce zorganizowano też wystawę

lekcyjnych.

prac dzieci ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-wychowawczego w Lubaniu pt.

Kolorowy świat w oczach dzieci nie82

Spotkanie z autorką wystawy pt. ”NIE-BIESKI KAPELUSZ” panią Joanną Małoszczyk oraz galeria obrazująca spotkanie z malarką Joanną Małoszczyk. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

w niej konkursy czytelnicze uatrakcyjniają edukację czytelniczą. Dają też sposobność przy okazji ich organizowania pozyskania wielu ciekawych woluminów do Biblioteki. W ostatnim czasie zorganizowano lub wzięto udział: - w konkursie na najładniejszą PALMĘ pełnosprawnych.

WIELKANOCNĄ (zorganizowany przez

Dzieci bardzo chęt-

Miejsko–Gminny Ośrodek Kultury w Gry-

nie wyrażają swoje

fowie Śląskim)

emocje i przenoszą je

na

płótna.

- w konkursie Tona książek do rozdania

Dla

(uczniowie zajęli I miejsce)

młodych artystów wystawienie ich prac to

- w akcji pt. Szanuj zieleń zbieraj maku-

nobilitacja i wyróżnienie ich talentu.

laturę - w ogólnopolskiej akcji internetowej pt.

Biblioteka

szkolna

Zdecyduj, co będziesz czytać! - Ogól-

jest ważnym elemen-

nopolskie Wybory Książek (jest to

tem edukacji czytel-

szansa, że to młodzież zdecyduje jakie

niczej. Organizowane

książki będą czytać w szkole) - w akcji pt. I TYM RAZEM WARTO BYŁO (nasza szkoła również włączyła się do tej akcji. Uzbieraliśmy 500 sztuk płyt CD, za co otrzymaliśmy film popularnonaukowy przedstawiający program telewizyjny pt. ”GALILEO”).

Zajęcia z wystawy prac dzieci. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

83

własnoręcznie pomalować i słodko ozdobić. Nauczyciele i pracownicy szkoły otrzymali upominki wykonane przez członkinie Koła Bibliotecznego. Pisząca te słowa Agata Pender zaopatruje

Zajęcia z wystawy prac dzieci. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

w materiały potrzebne do zajęć

Swego rodzaju tradycją w Bibliotece stało

i zachęca

wszystkich

do

współpracy.

się organizowanie warsztatów w okresie poprzedzającym święta Bożego Na-

Zdjęcia z zajęć noszących tytuł Święta TUŻ TUŻ. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

rodzenia i Wielkanocy. W ramach zajęć Koła Bibliotecznego i podczas przerw między lekcjami młodzież wykonuje stroiki świąteczne, ozdoby na korytarze szkolne, gazetki okoUczniowie bardzo chętnie i z dużym zaangażowaniem wykonują swoje „arcydzieła” wykorzystując różnorodne techniki plastyczne.

Zdjęcia z zajęć noszących tytuł Jarmark WIELKANOCNY Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

Biblioteka ZSOiZ współpracuje z biblioteką publiczną w Gryfowie Śląskim, co

licznościowe, pisanki, pod czujnym okiem

przynosi obustronne korzyści, a w szcze-

pani Agaty Pender i Katarzyny Bronowic-

gólności dla dobra młodego czytelnika

kiej.

i ucznia. Na zaproszenie biblioteki młodzież jak i członkinie Koła Bibliotecznego

Równie atrakcyjne są też zajęcia z okazji

oraz wszyscy chętni mogą uczestniczyć

WALENTYNEK, podczas których zainte-

w wystawach i wieczorkach poetyckich.

resowana młodzież może przygotować

Mają możliwość bezpośredniego kontaktu

samodzielnie prezent dla bliskiej osoby.

z twórcami oraz kulturą.

Na warsztat wzięto serduszka z gipsu oraz pierniczki. Wszystko to można było 84

Przedstawione w artykule aktywność Biblioteki z pewnością wpływają na poprawianie sprawności ich działania.

Podnoszenie

zaś

efektywności ich pracy ma znaczący wpływ na kształtowanie otoczenia, w którym funkcjonują. Działania zasygnalizowane w artykule, jak i pozostałe można obejrzeć na

stronie

szkoły

internetowej

zsoiz.gryfow.pl

w zakładce-BIBLIOTEKA. Zdjęcia z zajęć Koła Bibliotecznego noszących tytuł: Artystyczne Walentynki W bibliotece. Wybrane prace. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

Kontakt z autorem: bibliotekazsoiz@interia.pl

85

WIEŚCI Z SIECI

SPOTKANIE PRZEDSZKOLAKÓW

Monika Tuła Nauczyciel bibliotekarz

Z KSIĄŻKĄ W BIBLIOTECE

Dolnośląska Biblioteka

PEDAGOGICZNEJ W STRZELINIE

Pedagogiczna we Wrocławiu.

Filia w Strzelinie

Ważną częścią działalności Biblioteki jest działalność edukacyjna, dlatego też prowadzona jest systematyczna współpraca ze szkołami naszego powiatu na różnych szczeblach nauczania.

Placówka strzelińska od wielu lat prowa-

zabawami. W pierwszej części przedszko-

dzi zajęcia na wszystkich etapach nau-

laki poznają, jak powstawała książka po-

czania z wyjątkiem dzieci przedszkolnych.

cząwszy od rysunków na ścianach jaskiń

W roku szkolnym 2014/2015 wzbogacili-

do książki współczesnej oraz narzędzia

śmy naszą ofertę rozpoczynając cykl za-

pisarskie. Zajęcia rozpoczynają się zaba-

jęć dla najmłodszych pt: Książka moim

wą, dzieci są zaproszone na wyprawę

przyjacielem

lat.

w góry. Ustawiają się gęsiego dookoła

w każdym roku szkolnym opracowywany

stołów i wykonują ruchy, o jakie prosi

jest

przede

prowadząca: (wdrapują się pod górę,

wszystkim będzie miał na celu zapoznać

podnoszą i dźwigają kamień, przeskakują

dzieci z dziejami książki, pisma, papieru,

przez kamień, idą pod wiatr i na koniec

narzędzi pisarskich oraz zachęcić je do

zbiegają z górki). Bibliotekarka dziękuje

obcowania z książką od najmłodszych lat.

za dobrą zabawę i zaprasza je do zajęcia

Zajęcia odbywają się w czytelni i trwają

miejsc przy stołach i dobranie się w pary.

od

scenariusz

najmłodszych

zajęć,

który

ponad 1 godzinę zegarową. Ze względu na warunki lokalowe grupy mogą liczyć

Kolejnym etapem zajęć jest zapoznanie

nie więcej niż 20 osób.

się. Na początek przedstawia się prowadząca i opowiada krótko o sobie i pracy

Pierwsze spotkanie pt.: Jak powstają

jaką wykonuje. Dzieci otrzymują serdusz-

książki? składa się z dwóch części i jest

ka, na których panie przedszkolanki piszą

urozmaicone prezentacją multimedialną

imiona dzieci.

ilustracji w programie PowerPoint oraz

86

Bibliotekarka podchodzi do każdego i przykleja na ich ubrania karteczki zapoznając się z nimi indywidualnie. Następnie stosując metodę aktywizującą

zadaje

pytania,

dzięki którym dowiaduje się, czy dzieci mają swoje książeczki, czy są zapisani do biblioteki publicznej i czy ktoś im czyta w domu książki. Pani wyjaśnia dzieciom w jakim celu przyszły do biblioteki na-

wała książka dawno, dawno temu i jakich

ukowej, kto może z niej korzystać i jakie

narzędzi pisarskich używano.

książki w niej się znajdują. Uczestnicy dowiadują się również o możliwości wy-

Poznają historię rysunków na ścianach

pożyczania dla nich książek w bibliotece

w jaskiniach, tabliczki glinianej i drewnia-

publicznej w dziale dziecięcym, która

nej,

znajduje się nad naszą biblioteką. Malu-

i współczesnej. Po omówieniu tabliczek

chy opowiadają, że już odwiedziły dział

glinianej i drewnianej pani proponuje

dla dzieci i niektóre z nich są już zapisa-

uczestnikom, żeby się przenieść w tamte

ne.

Prowadząca wyjaśnia, o czym będą rozmawiać, jak będzie wyglądało spotkanie oraz zapoznaje ich z zasadami zachowania się

w

bibliotece.

Przedszkolaki

w

pierwszej

części są zaproszone do słuchania opowieści ubogaconej ilustracjami o tym jak powsta87

papirusu,

książki

rękopiśmiennej

odległe czasy i rozdaje im tabliczki z pla-

i nowe). Przy prezentacji Pani zwraca

steliny oraz specjalne drewniane patyczki.

uwagę, czy są w niej ilustracje, czy sam

Dzieci rysują patyczkami swoje historie.

tekst, czy jest zniszczona, czy nowa oraz

Po wykonaniu zadania prowadząca pod-

jaką posiada okładkę. Dzieci na ochotnika

chodzi do każdego dziecka i maluchy

za pomocą gestów pokazują książkę we-

opowiadają co narysowały. Chętnie anga-

sołą i smutną. Prowadząca zwraca rów-

żują się w zabawę i dobrze się przy tym

nież szczególną uwagę na poszanowanie

bawią.

książki oraz jej wartości.

Podsumowa-

niem pierwszej części jest układanie Przy omówieniu książki współczesnej pani

w parach puzzli z przygotowanych obraz-

prezentuje nietypowe książeczki dla naj-

ków, które poznali w czasie prezentacji,

młodszych, które mają różne elementy

po ułożeniu opowiadają co przedstawia

i formy. Bibliotekarka zwraca uwagę na

ich ilustracja i czy go dzisiaj widzieli.

barwne ilustracje, rodzaje okładek oraz treści jakie się w nich znajdują. Przed-

W drugiej części dzieci poznają opowieść

szkolaki z zachwytem oglądają książeczki

o zawodach ludzi związanych z książką.

i opowiadają o swoich jakie mają w do-

Poznają pracę pisarza, wydawcy, ilustra-

mach. Przedszkolaki także poznają książ-

tora, drukarza, księgarza oraz biblioteka-

ki dla dorosłych jakie znajdują się w biblio-

rza. Ta część również poparta jest pre-

tece (książki z lustracjami bez ilustracji,

zentacją multimedialną, po opowieści ma-

słowniki, albumy zarówno zniszczone jak

luchy pojedynczo podchodzą do stolika, na którym poukładane są poobracane kartki z obrazkami.

Uczestnicy odgadują co znajduje się na danej ilustracji, segregują

je

i

rozkładają

na

dwóch stolikach. Na jednym kładą

obrazki

związane

z książką, a na drugim nie związane z nią. Zadanie to przysporzyło im wielu radości i dobrą 88

zabawę.

Utrwalając

piarka

dowiadują

się,

do

czego służy i jak pracuje to urządzenie.

Podczas

wy-

cieczki dzieci poznają każdą stację i jej użyteczność. Pociąg jest największą atrakcją dla maluchów i z chęcią chcą jeszcze raz wyruszyć w tę podróż. Jest to dla nich zachętą, żeby ponownie odwiedzić bibliotekę pedagogiczną uczestnicząc w kolejnych zawiadomości bibliotekarka zadaje kilka py-

jęciach, które rozpoczną się z nowym ro-

tań

kiem szkolnym.

podsumowujących

pomagając

im

udzielić na nie odpowiedzi.

Na pożegnanie wszyscy ustawiają się do Na koniec maluchy częstowane są cu-

pamiątkowego zdjęcia grupowego. Biblio-

kierkami oraz zaproszone do udziału

tekarki dziękują za odwiedzenie biblioteki

w długo oczekiwanej zabawie niespo-

i czynne uczestnictwo. Zapraszają na ko-

dziance. Dzieci ustawiają się gęsiego

lejne spotkanie. Wybrane dzieci dziękują

i wyruszają pociągiem w daleką podróż Do krainy książek, gdzie zwiedzają bibliotekę. Pani opowiada, że będzie to niezwykła podróż, na której będą przeciskać się przez różne tunele w ciemnościach.

Pociąg wyrusza za stacji Czytelnia, drugą stacją jest Wypożyczalnia,

trzecią

Magazyn I oraz Magazyn II. Na ostatniej stacji Kseroko-

89

paniom za przyjęcie i wręczają upominek,

w swojej ofercie edukacyjnej również

który upiększa bibliotekę. Przedszkolaki

przygotowała kolejny temat: Skąd się

słuchają z zaciekawieniem oraz aktywnie

wzięło pismo i jak powstawał papier.

biorą udział w zajęciach.

Myślę, że jest to dobra forma pracy z przedszkolakami – przyszłymi czytelni-

W ubiegłym roku szkolnym z oferty dla

kami, dzięki której można kształtować

najmłodszych

grup.

i uwrażliwiać maluchów na piękno książki.

Uczestniczyły w nich przedszkola z na-

Źródło zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pe-

szego miasta oraz z okolicznych miejsco-

dagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzeli-

wości. Widząc potrzebę spotkań dla ma-

nie.

skorzystało

13

luchów, Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie w nowym roku szkolnym 2015/2016 Kontakt z autorem: m.tula@strzelin.dbp.wroc.pl

90

WIEŚCI Z SIECI

KONKURS SZKOLNO-BIBLIOTECZNY

Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz

Z EDUKACJI CZYTELNICZEJ

Dolnośląska Biblioteka

„ILUSTRACJA DO LEKTURY”

Pedagogiczna we Wrocławiu.

Filia w Wałbrzychu.

Poszukując skutecznych metod aktywizacji czytelników należy uwzględnić ich naturalną chęć do zabawy i aktywności we współdziałaniu. Biblioteka jest miejscem dla wielu interesujących artystycznie przedsięwzięć dla dzieci i młodzieży. Jak pokazuje artykuł młodzi są niezwykle chłonni obcowania z literaturą w różnych jej formach. Warto wykorzystać ten etap ich życia i kształtować nawyki sięgania po książkę.

Konkurs plastyczny o nazwie Ilustracja

blioteką szkół.

do lektury został zorganizowany w roku

W

szkolnym 2014/2015 przez wałbrzyską

udział uczniowie z Publicznego Gimna-

filię Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicz-

zjum Specjalnego Nr 10 w Wałbrzychu

nej we Wrocławiu. Przygotowano go we

oraz Ośrodka Kuratorskiego Nr 5 w Wał-

współpracy ze szkołami i placówkami

brzychu. Regulamin został opracowany

oświatowymi działającymi na terenie mia-

przez trzech nauczycieli zaangażowanych

sta Wałbrzycha. Głównym celem tego

w działania propagowania edukacji czy-

przedsięwzięcia

była

wśród

młodych

mieszkańców

Wałbrzy-

konkursowych

wzięli

Współorganizatorzy etapu szkolnego konkursu "Ilustracja do lektury" – Małgorzata Gajda z Ośrodka Kuratorskiego i Jan Tomera z PGS nr 10. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.

popularyzacja czytelnictwa

zmaganiach

cha i najbliższej okolicy.

Ideą konkursu było podsumowanie zajęć z edukacji czytelniczej prowadzonych w ciągu roku szkolnego zarówno na terenie naszej biblioteki filialnej, jak i na terenie współpracujących z bi91

telniczej. Ośrodek Kuratorski Nr 5 przy

drugi etap zmagań młodych ludzi. Na

Sądzie Rejonowym w Wałbrzychu repre-

konkurs wpłynęły indywidualne prace pla-

zentowała pani Małgorzata Gajda, która

styczne do następujących tekstów literac-

współpracuje z wałbrzyską biblioteką od

kich: Plastusiowy pamiętnik Marii Kow-

2009roku. Radość uczestniczenia w tej

nackiej, Złota kaczka Artura Oppmana,

ciekawej imprezie dzielił pan Jan Tomera

Legenda

– nauczyciel i opiekun świetlicy szkolnej

Wandy Chotomskiej, Smok Wawelski

Publicznego Gimnazjum Nr 10 w Wał-

Urszuli Kozłowskiej, Warszawska Syren-

brzychu. Natomiast z ramienia wałbrzy-

ka Bogusława Michalca, Baśń o bursz-

skiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedago-

tynowej koronie Hanny Zdzitowieckiej.

gicznej we Wrocławiu działała autorka ni-

W składzie Komisji konkursowej znaleźli

niejszego artykułu.

się nauczyciele bibliotekarze. Jury przy-

o warszawskim

Bazyliszku

znało trzy nagrody książkowe oraz cztery Uzgodniono, że prace plastyczne przygo-

wyróżnienia. Nie były to łatwe decyzje. Za

towane na konkurs według własnej in-

najlepszą i najciekawszą uznano pracę

wencji uczniów, będą uzupełniać treść

plastyczną do lektury Smok Wawelski,

wybranej przez nich lektury. Najpierw była

a tym samym pierwsze miejsce otrzymał

to zachęta do przeczytania tekstu, a po-

uczeń z Ośrodka Kuratorskiego Nr 5

tem przygotowanie ciekawej ilustracji do

w Wałbrzychu.

niego albo sportretowa-

Książka i dyplom (pierwsza nagroda w konkursie). Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.

nie ulubionego bohatera literackiego.

To

był

pierwszy etap zmagań uczniów. Ustalono termin

wpływania

prac

konkursowych. Opiekunowie uczniów dostarczyli przygotowane ilustracje do wałbrzyskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej. Tym samym

rozpoczął

się 92

jącą tekst Złota kaczka wykonaną przez ucznia z Ośrodka Kuratorskiego Nr 5 w Wałbrzychu.

Uroczystość

wręczenia

nagród i wyróżnień połączono z otwarciem wystawy, którą zorganizowano w wałbrzyskiej filii Dolnośląskiej

Biblioteki

Pedagogicznej we Wrocławiu. Podczas spotkaLaureaci konkursu przed wystawką prac plastycznych. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu. panowała

nia uczniów i nauczycieli miła atmosfera. Zadbali o to

Drugie miejsce zajęła praca do tekstu

organizatorzy

Plastusiowy pamiętnik wykonana przez

konkursu plastycznego Ilustracja do lek-

uczennicę

Gimnazjum

tury przygotowując letni poczęstunek dla

Specjalnego Nr 10 w Wałbrzychu. Trzecie

wszystkich zgromadzonych w tym dniu

miejsce przyznano za ilustrację ozdabia-

w wałbrzyskiej bibliotece pedagogicznej.

z

Publicznego

Uczniowie podczas uroczystego zakończenia zajęć z edukacji czytelniczej . Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.

szkolno-bibliotecznego

Były to słodkie truskawki.

Ważne jest, by czytelnik, przy okazji aranżowania przez placówkę wystaw, zatrzymał się nad prezentowanymi tam książkami, by móc następnie po te książki z przyjemnością sięgnąć.

93

Na zakończenie warto przytoczyć słowa

… a jeśli do czytanych książek będziemy

naszej Noblistki – poetki Wisławy Szym-

przygotowywać ilustracje, to zabawa bę-

borskiej, że:

dzie jeszcze lepsza.

„Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła”.

Kontakt z autorem: ewa.m.bochynek@wp

94

WIEŚCI Z SIECI

PROMOCJA KSIĄŻKI PIOTRA ROZENKA

Wioletta Matelonek Kierownik

Ulice dawnego Strzelina

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Filia w Strzelinie.

W ciągu ostatnich kilku lat odnotowujemy rosnące zainteresowanie mieszkańców powiatu strzelińskiego historią regionalną. Zarówno Biblioteka Pedagogiczna, jak i Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Strzelinie, zajmują się gromadzeniem regionaliów w swoich zbiorach. Mimo to ilość materiałów i publikacji poświęconych tej tematyce jest niewielka. Tym bardziej cieszy fakt, że w ubiegłym roku zostały wydane dwie pozycje poświęcone historii Strzelina. Autorem jednej z nich, jest lokalny historyk i wieloletni nauczyciel, pan Piotr Rozenek.

5 grudnia 2014 r. w Galerii Skalnej

Strzelińskiego

Ośrodka

Kultury

miało

miejsce spotkanie z Piotrem Rozenkiem – prawdziwym pasjonatem i miłośnikiem ziemi strzelińskiej.

Spotkanie autorskie, połączone książki

z

promocją Ulice

jego

dawnego

Strzelina,

cieszyło

się

ogromnym

zainteresowa-

niem.

W Galerii Skalnej licznie zebranych gości przywitał Dariusz Stępień, dyrektor Strzelińskiego Ośrodka Kul-

Dorota Pawnuk – burmistrz Strzelina i autor książki – Piotr Rozenek. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Filia w Strzelinie.

tury. Głos zabrała również Dorota Pa-

wszczęcia tego projektu, tj. stworzenia

wnuk, burmistrz Strzelina. Zachęciła do

publikacji przybliżającej czytelnikom dzie-

lektury książki podkreślając, że do

je Strzelina i ziemi strzelińskiej, skłoniły ją 95

przede

wszystkim

prośby

i

czasów. Na zakończenie miłego spotka-

sugestie

mieszkańców.

nia autor długo podpisywał książki, które cieszą

się

dużym

zainteresowaniem

Piotr Rozenek serdecznie podziękował

mieszkańców powiatu.

inicjatorce dzieła. Zaznaczył również, że

Sfinansowaną przez gminę publikację

publikacja nie mogłaby powstać bez po-

wydało wydawnictwo Vega Studio z Kwi-

mocy innych pasjonatów ziemi strzeliń-

dzynia. Książka liczy ponad 150 stron

skiej – Zbigniewa Kazimierowicza, Mie-

i kosztuje 30 zł. Jest do nabycia w sekre-

czysława Kępy i Lecha Pąchalskiego –

tariacie Strzelińskiego Ośrodka Kultury,

którzy użyczyli fotografii ze swoich pry-

jak również do wypożyczenia w Bibliotece

watnych zbiorów. Wiele z nich zostało

Pedagogicznej w Strzelinie.

zamieszczonych w jego książce.

Literat do napisania tego tekstu posiłkoW swojej prezentacji, poświęconej historii

wał

Strzelina, Piotr Rozenek zaprosił zebra-

w postaci naukowych i popularnonauko-

nych na spacer po mieście, którego już

wych opracowań historycznych oraz in-

dzisiaj nie ma. Stanowiła ona swoistą wy-

nych dokumentów, lokalnej prasy, mate-

cieczkę w poszukiwaniu śladów dawnych

riałów ikonograficznych. Pomocne mu by-

Zebrani goście – Galeria Skalna. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Filia w Strzelinie.

się dostępną

literaturą fachową,

ły również rozmowy z osobami

zainteresowanymi

i posiadającymi

wiedzę

w tym temacie.

Proponowana lektura jest wstępem do szerszej i już stricte naukowej monografii Strzelina. Powstała w wyniku rosnącego zainteresowania

dziejami

ziemi

strzelińskiej. W przystępny i atrakcyjny sposób opisa-

96

no w niej bogatą i interesującą historię

wił życie mieszkańców i jego rozwój

naszego miasta, i jego najbliższych okolic.

w różnych warunkach historycznych. Wy-

Stanowi ona połączenie pracy popularno-

różnił dwa okresy ogromnego wzrostu

naukowej z historycznym przewodnikiem

demograficznego

po mieście. Publikacja składa się z dwóch

w dziejach miasta. Opisał również w jaki

części.

sposób ukształtowała się struktura spo-

Pierwsza to autorski wykład na temat hi-

łeczna Strzelina i ziemi strzelińskiej. Za-

storii Strzelina w oparciu o naukową wie-

poznał czytelnika z mniejszościami naro-

dzę historyczną. Według autora to pod-

dowymi i wyznaniowymi, funkcjonującymi

stawowy zasób informacji na temat funk-

na terenie powiatu.

cjonowania

miasta w róż-

nych epokach historycznych.

ma

na

celu

umożliwienie odbiorcy własnej oceny minionych zdarzeń. Czytelnik dowiaduje się w jakich okolicznościach powstało miasto Strzelin, począwszy od niewielkiej osady,

poprzez

nadanie

mu

praw miejskich, aż do współczesnego

układu

urbani-

stycznego.

Najwięcej miejsca autor poświęcił przynależności państwowej Strzelina od X w. do roku 1990. Uznając przemiany

polityczne

za

urbanistycznego

Rozenek Piotr. Ulice dawnego Strzelina. Vega Studio 2014. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.

Zebranie ich i przedstawienie czytelnikowi

i

główny

czynnik decydujący o losach miasta, obrazowo przedsta97

Druga część to zbiór faktów, postaci i wy-

1. Rynek - serce miasta.

darzeń związanych z poszczególnymi uli-

2. Ulica Kościelna - a właściwie dwie uli-

cami miasta. Dużo miejsca poświęcił au-

ce kościelne.

tor strzelińskiemu rynkowi, jako centrum

3. Ulica Św. Michała Archanioła - patro-

urbanistycznemu. Czytelnik otrzymał nie

na miasta.

tylko cenne informacje na temat historii

4. Ulica Wodna - musi pochodzić od wo-

centralnego placu w mieście, jego archi-

dy.

tektury i zabytków, ale również udostęp-

5. Ulica Mikołaja Kopernika - dawniej

niono mu wiele pięknych zdjęć i ilustracji z

Kamienna Droga

okresu przedwojennego.

6. Ulica Brzegowa - dawne Wojsławice.

W podobny sposób autor oprowadza nas

7. Ulica Młynarska - nad rzeką Młynów-

po wybranych ulicach Strzelina i znajdują-

ką.

cych się przy nich obiektach zabytkowych.

8. Ulica Staromiejska - dawniej Stare

Ciekawostką jest ostatni rozdział, opisują-

Przeworno.

cy dokładnie ulice, które obecnie w mie-

9. Ulica Stefana Okrzei - droga do parku.

ście nie istnieją (patrz poniżej, gdzie udo-

10. Ulica św. Floriana - dawniej Zamkowa.

stępniono spis treści publikacji).

11. Ulica Książąt Brzeskich w przeszłości Klasztorna, siedziba książąt, ducho-

Rozenek Piotr. Ulice dawnego Strzelina.

wieństwa i sekretarzy partyjnych.

Vega Studio 2014.

12. Ulica Tadeusza Kościuszki - reprezentacyjna arteria miasta.

Spis treści publikacji:

13. Plac 1 Maja - największe skrzyżowanie w Strzelinie.

Część I. Powstanie i puls życia miasta.

14. Ulica Bolka I Świdnickiego - założycie-

1. Narodziny miasta.

la miasta.

2. Przynależność państwowa Strzelina

15. Ulica Dzierżoniowska - w kierunku

w historii.

Niemczy i Dzierżoniowa.

3. Rozwój wspólnoty miejskiej w różnych

16. Ulica Ząbkowicka - siedziba władz lo-

warunkach historycznych.

kalnych.

17. Ulica Kamienna - droga do kamienio-

Część II. Śladami dawnych czasów na

łomów.

historycznych ulicach Strzelina.

98

18. Ulica Wojska Polskiego - pierwsza

Omawiane

obwodnica w Strzelinie.

wydawnictwo

ciekawi,

za-

chwyca i skłania do refleksji. Jest kolej-

19. Ulica Zamkowa - jedna nazwa, dwie

nym cennym źródłem wiedzy na temat

ulice.

ludzi żyjących w przeszłości na tym tere-

20. Ulica Pocztowa - dwie ulice o tej sa-

nie oraz ich dokonań.

mej nazwie.

Bibliografia: 1. Rozenek, Piotr. Ulice dawnego Strze-

21. Ulica Adama Mickiewicza - dawniej ul.

Pocztowa.

lina.Vega Studio 2014.

22. Od Wrocławskiej do ulicy Jana Pawła

2. Gmina Strzelin. Spotkanie autorskie

II.

z Piotrem Rozenkiem [online]. [dostęp:

23. Ulica Stanisława Staszica - pierwsza

16 stycznia 2015 r.]. Dostępny w In-

promenada w mieście.

ternecie:

24. Ulica Oławska - od cmentarza do gli-

https://www.facebook.com/media/set/?

nianek.

set=a.840272882662556.1073742168

25. Ulice, których dziś nie ma.

.229938237029360&type=1.

Kontakt z autorem: w.matelonek.strzelin@dbp.wroc.pl

99

WIEŚCI Z SIECI

DZIAŁALNOŚĆ JELENIOGÓRSKIEJ FILII

Iwona Rabów Nauczyciel bibliotekarz

DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI

Dolnośląska Biblioteka

PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU w zakresie pracy z dzieckiem na różnych

Pedagogiczna we Wrocławiu.

Filia w Jeleniej Górze.

etapach edukacji, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka niepełnosprawnego Jeleniogórska filia Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu ma długoletnie i piękne tradycje współpracy ze szkołami i przedszkolami. Choć zgodnie z Rozporządzeniem MEN biblioteki pedagogiczne: (...) służą w szczególności wspieraniu procesu kształcenia i doskonalenia nauczycieli, na przestrzeni ostatnich lat pracownicy Filii skupili się na wspieraniu działalności szkół, bibliotek szkolnych (Klub Bibliotekarza) oraz innych placówek oświatowych z terenu miasta Jeleniej Góry i powiatu.

Wśród przedszkoli dużą popularnością

zajęcia połączone były z warsztatami pla-

cieszył się zapoczątkowany w 2014 roku

stycznymi: rysowaniem czy malowaniem,

program Klub Czytającego Przedszko-

ale także robieniem masek, bukietów, pi-

laka, opracowany i prowadzony przez

sanek.

Panią Agatę Szpalę, we współpracy z pozostałymi nauczycielami bibliotekarzami.

Dla dzieci z etapu nauczania początko-

W programie tym uczestniczyło dziewięć

wego przeznaczone było następne, wyjąt-

przedszkoli z terenu Jeleniej Góry. Prowadzone były zajęcia tematyczne i cykliczne, w oparciu o bardzo różnorodną literaturę dla dzieci i popularnonaukową, a ich tematyka była bardzo szeroka: od dinozaurów, przez opiekę nad zwierzętami domowymi, chemię i biologię, po polskie tradycje narodowe. Wszystkie 100

kowo ciekawe i popularne przedsięwzięcie: autorski projekt Słucham, czytam, tworzę. Brało w nim

udział

siedem

szkół z Jeleniej Góry oraz szkoły z Barcinka, Jeżowa

podstawowe Sosnówki, Sudeckiego,

a także Szkoła Społeczna 707 z Karpacza. Projekt prowadzony był w latach 2013-2015. W ro-

dzielnie opracowywane pomoce dydak-

ku 2014 projekt prowadzony był w oparciu

tyczne przez nauczycieli bibliotekarzy.

o serię książek Bajki w zielonych su-

w listopadzie odbyły się zajęcia na pozio-

kienkach o tematyce ekologicznej.

mie pierwszym, na podstawie książeczki Zbigniewa Dmitrocy Baba Jaga na de-

W 2015 roku Filia przyłączyła się do

skorolce, dotyczące wróżenia i magii

wspieranej przez Bibliotekę Narodową

z przymrużeniem oka, w grudniu nato-

akcji Czytam sobie i za pośrednictwem

miast dzieci zapoznały się z historią zdo-

wydawnictwa Egmont zaopatrzyła biblio-

bycia przez Amundsena bieguna połu-

tekę w książki z serii Czytam sobie oraz

dniowego z wykorzystaniem książeczki

materiały dydaktyczne do prowadzenia

z poziomu pierwszego, Wyprawa na bie-

zajęć. Książki z tej serii wydawane są

gun Rafała Witka.

w cyklach: składam słowa, składam zdania i połykam strony. Przedstawiane treści

Oryginalnym, wyjątkowym projektem był

mają zachęcić dzieci do nauki samodziel-

program The Blue Dog, w czasie trwania

nego czytania. Tak też działo się na zaję-

którego dzieci z przedszkoli i klas 1-3 spo-

ciach prowadzonych na różnych, wskaza-

tykały się z Panem Waldemarem Lesz-

nych przez organizatorów akcji pozio-

czyńskim, który jest psim behawiorystą

mach, zajęciach opartych na odpowied-

i treserem. Uczył on prawidłowego podej-

nich książkach, i wzbogacanych o samo-

ścia do zwierząt, odpowiedniego zacho101

korzystali z zajęć przygotowujących do redagowania bibliografii załącznikowej do prezentacji maturalnych (program Matura ustna bez stresu,

Maturzysto,

biblioteka otwarta dla Ciebie),

użytkowania

katalogów online oraz programu BIBLIOGRAFIKON. Uczniowie innych klas mieli szansę wania się w ich obecności i odpowiedzial-

brać udział w różnorodnych konkursach

nego zajmowania się zwierzętami domo-

tematycznych organizowanych przez DBP

wymi. Zajęcia odbywały się nie tylko

i ZSE-T. Podobne zajęcia prowadzone

w bibliotece; Pan Leszczyński ze swoimi

były w roku 2014 także dla uczniów

psami „pomocnikami” odwiedzał też zain-

mieszkających w Bursie Uczniowskiej,

teresowane przedszkola i szkoły, gdyż

mieszczącej się przy ul. Kilińskiego w Je-

czasem chętnych było zbyt wielu, żeby

leniej Górze.

pomieścił ich lokal biblioteki.

W roku 2014 nauczyciele-bibliotekarze Dzieci z klas 4-6 oraz gimnazjów uczest-

z jeleniogórskiej Filii wkroczyli na nowy

niczyły w cyklicznych zajęciach z edukacji czytelniczo-medialnej

dla siebie teren i podpisali umowę ze

prowadzonych

Specjalnym

przez wszystkich nauczycieli bibliotekarzy

wa dotyczyła współpracy w zakresie

biblioteki czy korzystania z katalogów

kształcenia kompetencji uczniów gimna-

online. Bardzo dobrze układała się też Biblioteki

Pedagogicznej

z Zespołem

Szkół

Ekonomiczno-

Szkolno-

Wychowawczym w Jeleniej Górze. Umo-

i dotyczących budowy książki, struktury

współpraca

Ośrodkiem

zjum, szkoły zawodowej i uczniów objętych przysposobieniem do pracy (PDP) przy Ośrodku. Celem spotkań z grupami

Turystycznych w Jeleniej Górze, w ra-

uczniów ze SOS-W było przede wszyst-

mach której uczniowie klas maturalnych 102

kim rozwijanie nawyków czytelniczych

Mając na uwadze powyższe zasady opra-

i przyzwyczajenie dzieci do codziennego

cowałyśmy projekt realizacji celów zawar-

obcowania z książką, wykorzystanie jej do

tych w umowie z SOS-W. Tematyka zajęć

przygotowywania się do lekcji i inspirowa-

nie mogła być zbyt ogólna ani za szeroka,

nie twórczości własnej na podstawie lek-

lekcje miały uwzględniać przede wszyst-

tury.

kim działalność praktyczną. W zakresie założonego w umowie rozwijania kompe-

Nauczyciele szkoły specjalnej i pracowni-

tencji czytelniczych nacisk położono na

cy biblioteki nastawili się przede wszyst-

poznanie i korzystanie z księgozbioru do-

kim na zajęcia praktyczne, gdyż w pracy

stosowanego

z dzieckiem niepełnosprawnym intelektu-

uczniów, korzystanie z katalogu, kształto-

alnie jest to najlepsza metoda; postrzega-

wanie podstawowych umiejętności posłu-

nie, uwaga i pamięć takiego dziecka są

giwania

w większym lub mniejszym stopniu zabu-

i słownikami, wyszukiwanie i selekcję in-

rzone, uwaga koncentruje się na materia-

formacji oraz rozwijanie własnych zainte-

le konkretnym, nie abstrakcyjnym, domi-

resowań w związku z lekturą lub książką

nuje pamięć mechaniczna, nie logiczna,

samą w sobie.

się

do

poziomu

encyklopediami,

rozwoju

atlasami

proces postrzegania jest zwolniony. Nauczanie wybranych treści musi odbywać

Zajęcia Poznajemy bibliotekę polegały

się w warunkach umożliwiających zdoby-

na zapoznaniu grupy z historią książki,

wanie

aktywny

pomieszczeniami biblioteki, magazynem

i bezpośredni kontakt z rzeczywistością,

książek i czasopism, działem gromadze-

przez działanie. Dziecko niepełnosprawne

nia i opracowania oraz z wypożyczalnią

intelektualnie poznaje wielozmysłowo, na-

i czytelnią. Dzieci, które nie miały do tej

leży też zaangażować je emocjonalnie,

pory możliwości zobaczenia na własne

gdyż bez tego nie skupi uwagi na zada-

oczy „prawdziwej”, „dorosłej” biblioteki,

niu. Ogromną rolę odgrywa aktywizowa-

były zafascynowane szeregami półek, ilo-

nie ucznia, pozwolenie mu na odgrywanie

ścią książek, które mogły z tych półek wy-

czynnej roli, oraz indywidualizacja i na-

jąć, pod warunkiem odstawienia ich w od-

wiązanie dobrego, emocjonalnego kontak-

powiednie

tu między uczniem i nauczycielem.

księgozbioru i czytelników przy pomocy

doświadczeń

poprzez

miejsce,

łatwością

obsługi

programu komputerowego. Z tymi zaję103

ciami łączyły się następne, w czasie któ-

rzystania z portali społecznościowych,

rych dzieci osobiście mogły mieć do czy-

umieszczania w Internecie własnych zdjęć

nienia z procesem włączania książki do

oraz zagrożeń wynikających z angażowa-

księgozbioru – najbardziej zaciekawione

nia się w internetowe interakcje. Podobnie

były nabyciem umiejętności okładania

emocjonalnie i z pełnym zaangażowaniem

książek w folię, i na tym właśnie polegały

dzieci uczestniczyły w warsztatach two-

zajęcia praktyczne.

rzenia własnego komiksu, na podstawie indywidualnych przeżyć, zadanego tema-

Dalsze zajęcia dotyczyły wykorzystania

tu lub poznanej lektury.

słowników i encyklopedii, i zostały dodatkowo przeprowadzone w Multicentrum,

Osobiście najcieplej wspominam zajęcia,

które

jeleniogórskim

na których dzieci pokonując często wła-

DODN. Multicentrum wyposażone jest

sne słabości okładały książki oraz wyko-

w komputery, materiały i programy multi-

nywały zadania dotyczące zasad bez-

medialne oraz pomoce dydaktyczne na

piecznego korzystania z Internetu. To, co

wysokim poziomie; zostały one wykorzy-

początkowo napawało mnie obawą, gdyż

stane do zapoznania uczniów SOS-W

było dla mnie całkowicie nowym doświad-

z podstawowymi zasadami korzystania ze

czeniem, okazało się doświadczeniem

słowników i encyklopedii w formie elektro-

niezapomnianym w pozytywnym sensie.

nicznej, dostosowanych do ich możliwości

Kiedy udało się już skoncentrować uwagę

intelektualnych. „Papierowe” wersje tych

dzieci na temacie lekcji, poświęciły się mu

wydawnictw

one praktycznie w całości i zaangażowały

funkcjonuje

dzieci

przy

poznały

wcześniej

w bibliotece.

absolutnie; ogromną radość sprawiło mi obserwowanie,

jak

przyjmują

wiedzę

Bardzo entuzjastycznie dzieci podeszły do

i opanowują umiejętności dla mnie i za-

spotkań, na których zajmowaliśmy się In-

pewne dla innych oczywiste, a dla nich

ternetem i wykorzystaniem go w bez-

nowe i fascynujące. Możliwość pracy

pieczny sposób. Przy pomocy prostych

z uczniami SOS-W, oprócz poszerzenia

pomocy dydaktycznych, rozmów prowa-

moich doświadczeń jako nauczyciela-

dzonych bezpośrednio z poszczególnymi

bibliotekarza w pracy z różnymi grupami

uczniami oraz dyskusji między nimi prze-

dzieci, przyniosła mi ogromną osobistą

kazałam dzieciom wiedzę z zakresu ko-

satysfakcję. Umowa została zrealizowana 104

i efekty okazały się bardzo pozytywne.

Źródło zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pe-

Mam nadzieję na dalszą jej kontynuację.

dagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze Kontakt z autorem: iwona-rabow@wp.pl

105

WIEŚCI Z SIECI

Beata Malentowicz

DOLNOŚLĄSKIE BIBLIOTEKI

Wydziału Wspomagania

PEDAGOGICZNE

Szkół i Placówek

W SIECI EDUKACJI REGIONALNEJ

Oświatowych Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu zaprosiła biblioteki pedagogiczne z całego województwa do współpracy w zakresie tworzenia przewodnika online po zasobach związanych z szeroko rozumianą edukacją regionalną. Działania bibliotek realizowane były w ramach pracy sieci współpracy pn. Regionalizm w bibliotece pedagogicznej.

Głównym celem pracy sieci było wsparcie

placówki i ich nauczyciele nie mają zaso-

szkół i placówek oświatowych w zakresie

bów. Warto pamiętać, że nauczyciele i ich

prowadzenia zajęć z edukacji regionalnej,

szkoły nie są dla siebie konkurencją

poprzez stworzenie bazy dydaktycznej,

a partnerem. Mądre sieciowanie wymaga

metodycznej oraz zasobów do prowadze-

dużej

nia zajęć z edukacji regionalnej w biblio-

cych podmiotów, jasno wytyczonych ce-

tekach pedagogicznych oraz dzielenie się

lów i określonej strategii działania, a na

wiedzą i pomysłami dotyczącymi prowa-

oczekiwane efekty nie trzeba długo cze-

dzenia zajęć.

kać.

Dlaczego sieć i dlaczego edukacja regionalna?

Edukacja regionalna mająca na celu

samoświadomości

współpracują-

kształtowanie tożsamości u młodych ludzi, to zadanie bardzo trudne. Podejmując ten

W przypadku sieci odpowiedź jest czytel-

temat warto zapytać ilu mieszkańców

na: sieciowanie to nie tylko moda, to wy-

Dolnego Śląska – posługuje się określe-

korzystanie w pracy prostej i znanej zasa-

niem Dolnoślązak lub Dolnoślązaczka

dy, że dwóch to więcej niż jeden, trzech

oraz jak mocne jest ich poczucie tożsa-

więcej niż dwóch, czterech... i tak dalej.

mości regionalnej.

Nie od dziś wiadomo, że w grupie można zrobić więcej i lepiej. Można wspólnie

W kontekście powyższych rozważań war-

zrealizować zadania, na które pojedyncze

to pochylić się nad edukacją regionalną 106

rodnicze i techniczne, zajmujący się określonym regionem pojmowanym w mikroskali, odnoszącym się do gminy, powiatu i województwa.

Zajmuje się związkami pomiędzy małą i wielką ojczyzną” 1.

Nauczyciele bibliotekarze rozumieją

znaczenie

edukacji

regionalnej

i wiedzą jak ważną rolę odgrywa ona w budowaniu tożsamości i poczucia wartości mieszkańców regionu. Świadomość odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe wzbudza pozytywny emocjonalny stosunek w szkole. Metody i formy zajęć powinny

do

najbliższej

społeczności.

Tworzy się poczucie wspólnoty i gotowo-

być rozpatrywane w kontekście pracy

ści do podejmowania nowych inicjatyw.

z młodymi ludźmi, aby określenia takie,

Nauczyciele

jak region, mała ojczyzna, tożsamość,

bibliotekarze

pracujący

w sieci założyli sobie, że poprzez budo-

patriotyzm lokalny, były interesujące

wanie i wykorzystanie zasobu przydatne-

i żywe. Wiele osób twierdzi, że w szkole

go w nauczaniu edukacji regionalnej pod-

coraz mniej uwagi poświęca się edukacji

niosą

regionalnej. Sieć Regionalizm w biblio-

zainteresowanie,

świadomość

i wiedzę młodzieży dotyczącą lokalnego

tece pedagogicznej miała przyczynić się

dziedzictwa, historii i kultury społeczności

do ułatwienia pracy bibliotekarzom i nau-

wcześniej zamieszkującej te tereny.

czycielom w prowadzeniu zajęć poprzez

Pierwszym zadaniem bibliotek w projekcie

zbudowanie adekwatnego zasobu.

było

utworzenie

systemu

informacji

o edukacji w regionie poprzez budowę Najprostszą definicję edukacji regional-

serwisu pełniącego funkcję przewodnika

nej przedstawia Wikipedia: „Edukacja regionalna – dział edukacji obejmujący szeroki zakres zagadnień od nauk humani-

1

Edukacja regionalna. W: Wikipedia [online]. [Dostęp: 2 września 2015].

Dostępny na www: https://pl.wikipedia.org/wiki/Edukacja_regionalna.

stycznych przez społeczne po nauki przy107

(docelowo dostępnego online) - edukacja

w pierwszym semestrze bieżącego roku

regionalna.

szkolnego jest prezentacja zgromadzonych materiałów w taki sposób, żeby były

Elementami tego serwisu miały być zaso-

łatwo dostępne dla nauczycieli. Prezenta-

by dolnośląskich bibliotek pedagogicz-

cja ta będzie jednocześnie popularyzacją

nych obejmujące:

regionu, idei edukacji regionalnej i kształ-

1. Materiały merytoryczne i metodyczne.

towania tożsamości. Pomysły na udo-

2. Baza

stępnienie zasobu:

instytucji,

osób,

podmiotów

związanych z regionalizmem.

1. Uporządkowane dokumenty zostaną

3. Monografie szkół i placówek oświato-

umieszczone w ogólnodostępnej sali

wych.

4. Projekty

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna edukacyjne

realizowane

(zakładka Dolny Śląsk).

w szkołach jako przykłady dobrej prak-

2. Sala Regionalizm w bibliotece peda-

tyki.

gogicznej

przekształcona

otwartą

i

będzie

zostanie

Do programu przystąpiły biblioteki peda-

w salę

służyła

gogiczne z Dzierżoniowa, Góry, Głogowa,

wszystkim zainteresowanym odbior-

Jeleniej Góry, Kłodzka, Lubania, Oleśnicy,

com platformy edukacyjnej.

Oławy, Strzelina, Świdnicy, Trzebnicy,

3. Materiały zgromadzone na platformie

Wałbrzycha, Wrocławia, Zgorzelca, Złoto-

zostaną przeniesione na multimedial-

ryi. Nauczyciele bibliotekarze przygotowali

ną stronę internetową udostępnioną

zasób dokumentów o zabytkach, ważnych

w Internecie.

historycznie i kulturowo miejscach, osobach związanych z regionem, instytucjach

Ideą programu jest z jednej strony dotar-

promujących region. Wszystkie materiały

cie z gotowymi materiałami do grupy do-

były gromadzone na platformie edukacyj-

celowej, jaką są nauczyciele realizujący

nej Fronter w specjalnie utworzonej Sali

zagadnienia z zakresu edukacji regional-

sieci współpracy Regionalizm w biblio-

nej, a z drugiej rozbudowa zasobu o nowe

tece pedagogicznej. Następnym krokiem

dokumenty, np. scenariusze zajęć czy im-

pracy sieci, zaplanowanym do realizacji

prez szkolnych i pozaszkolnych promujących patriotyzm lokalny.

Kontakt z autorem: b.malentowicz@wroclaw.dbp.wroc.pl 108

WIEŚCI Z SIECI

DZIAŁALNOŚĆ WYSTAWIENNICZA W DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTECE PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU w latach 2012-2015 (w wyborze)

Aleksandra Nalazek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu obok wielu oferowanych usług, prowadzi również bogatą działalność wystawienniczą. Głównym celem działalności wystawienniczej jest upowszechnianie kultury, promowanie twórczości plastycznej, fotograficznej i malarskiej dzieci i młodzieży, nauczycieli, seniorów, a także artystów regionalnych. Wystawy ponadto przyczyniają się do rozwijania wrażliwości na sztukę u dzieci młodzieży, a także inspirują do podejmowania własnych działań artystycznych.

Rolę galerii pełnią w Bibliotece dwa miej-

dwóch lat zorganizowano między innymi

sca - Galeria w Sali Konferencyjnej oraz

wystawy indywidualne: wystawę studenta

Schodkowa Galeria. Pod koniec 2013 r.

wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych:

postanowiono

prze-

Marcin Błąkała. Malarstwo i rysunek.

strzeń nad schodami, stąd jej nazwa. Atu-

Na wystawie oprócz portretów, mogliśmy

tem Galerii jest jej otwarty charakter i stały

zobaczyć impresje otaczającej nas rze-

dostęp dla użytkowników. Z kolei Galeria

czywistości - pejzaże i martwe natury. Ca-

w Sali Konferencyjnej jest świetnym miej-

łość uzupełniały rysunki. Inną wystawą

scem spotkań, wernisaży. Dodatkowo

przygotowaną wspólnie z CEKDiM była

w holu Biblioteki znajdują się gabloty, któ-

wystawa Anny Kruszewskiej, studentki

re służą najczęściej do popularyzacji lite-

Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu

ratury.

na wydziale Architektury Wnętrz i Wzor-

Obecnie organizując wszelkie imprezy

nictwa. Artystka otrzymała wyróżnienie na

kulturalne, Biblioteka współdziała z wie-

III Międzynarodowym Konkursie Plastycz-

loma instytucjami kulturalnymi, oświato-

nym „Oczarowani Zamkami”. Kolejna wy-

wymi, literackimi. Jedną z instytucji, z któ-

stawa prezentowana w Schodkowej Gale-

rą DBP ściśle współpracuje jest Centrum

rii to Anna Staniorowska. Rysunek

Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży

i malarstwo z lat 2008-2014. Wystawa

we Wrocławiu. W ramach tej współpracy

była rozległa pod względem tematycz-

prezentowane są prace przede wszystkim

nym, obejmowała zarówno ekspresowe

młodych, uzdolnionych ludzi. W ciągu

szkice, jak i dokładne studia przeważnie

zagospodarować

109

martwych natur. Ponadto oprócz wystaw indywidualnych

zorganizowano

także

ekspozycje zbiorowe, takie jak: Aniołyinspiracje (pierwsza wystawa w Schodkowej Galerii, grudzień 2013) Inscenizacje (wystawa fotograficzna z pracowni Jacka Lalaka), pokonkursową wystawę Ikony popkultury. Portret artysty i jego legendy oraz Świątecznie. Wystawa malarstwa i grafiki.

Biblioteka nawiązała też kontakt z Młodzieżowym Domem Kultury Wrocław – Krzyki. Dzięki tej współpracy udało się wystawę

jekcja zdjęć, z podróży rowerem po Ame-

Etno portrety – oblicza ludzkich kultur.

ryce Południowej, podróżnika Mariusza

Otwarciu

Waligóry.

zorganizować

styczny

pokonkursową

wystawy występ

towarzyszył flamenco

fanta-

dziewczyn W przestrzeni Biblioteki promowane są

z grupy Las Chicos, a także wykład i pro-

również prace uczniów

Wystawa „Etno portrety – oblicza ludzkich kultur”.

z wrocławskich

szkół.

Zorganizowano

miedzy

innymi wystawy ze Specjalnym

Ośrodkiem

Szklono Wychowawczym we Wrocławiu nr 10: Pisanki, kaszanki i inne wielkanocne

niespo-

dzianki, Legendy Dolnego Śląska, Bohaterowie

naszych

i wierszy.

110

bajek

Współpraco-

wano również ze Szkołą Szkołę Podstawową 73 we Wrocławiu i zaprezentowano

prace

konkursowe uczniów znaczek

okoliczno-

ściowy: Czerwone Maki na Monte Cassino.

DBP aktywnie współdziała również z przedszkolami wrocławskimi, w 2014 r. w Schodkowej Galerii można było

w Galerii Schodkowej czynna była nie-

oglądać prace konkursowe Bajkowe in-

zwykła wystawa Sprawniejsi od spraw-

spiracje przedszkolaków z 35 Przedszko-

nych – przygotowana przez Państwowe

la we Wrocławiu Tęczowy Domek.

Pomaturalne Studium Kształcenia Biblio-

W 2014 r. z okazji obchodzonego Roku

tekarzy we Wrocławiu. Na wystawie pre-

Czytelnika w DBP odbywało się wiele

zentowane były publikacje wspomagające

wydarzeń czytelniczych i kulturalnych.

zrozumienie otaczającego nas życia, roz-

Przygotowano z tej okazji także kilka eks-

wiązywania

pozycji. Między innymi w kwietniu i maju

ważnych i trudnych decyzji. Ekspozycja

problemów,

podejmowania

Wystawa „Sprawniejsi od sprawnych”.

zawierała cztery watki: biografie

nietuzinkowych

osób, książki, które stały się inspiracja do realizacji artystycznych

i

społecz-

nych w Studium, książki wydane

przez

Studium

oraz książki, które miały być inspiracją do refleksji

111

i twórczych

poczynań

zwiedzających

wystawę.

Ekspozycja

towarzyszyła

seminarium

nownie się spotkaliśmy, a ściany Galerii

Czytanie łączy pokolenia podczas, któ-

w Sali Konferencyjnej ozdobiły kolejne

rego jedna z organizatorek pani Joanna

prace Grupy, kontynuacja wcześniejszej

Śliwińska oprowadziła gości po wystawie.

wystawy - Drugie spotkanie z Muzą.

Grupę tworzą głownie emerytowane nau-

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna to

czycielki, uczestniczki Uniwersytetu III

także miejsce przyjazne i otwarte dla se-

wieku. Z kolei w styczniu 2015 r. miało

niorów. Na przestrzeni dwóch lat zorgani-

miejsce otwarcie wystawy Grupy Malar-

zowano już kilka wystaw promujących

skiej Fundacji Femina. Na wystawie za-

twórczość

prezentowano

artystyczną

osób starszych.

kilkadziesiąt

prac

w październiku 2013 roku można było

o różnorodnej tematyce: martwa natura,

oglądać w holu Biblioteki Świat Kwiatów

portrety, kwiaty. Obecnie w Sali Konfe-

Renaty Zagajczyk-Kociemskiej – poetki

rencyjnej czynna jest wystawa członkini

oraz malarki wrocławskiej, a także laure-

Koła pani Jadwigi Radomskiej Malar-

atki wielu nagród i wyróżnień. Na wysta-

stwo-moja radość. Malowanie dla człon-

wie zaprezentowano kompozycje kwiato-

kiń Koła jest niezwykle ważne, ma bo-

we płaskie. Ponadto podczas VII Konfe-

wiem dla nich znaczenie autoterapeu-

rencji dla bibliotekarzy Biblioteka jako

tyczne. Malowaniem zainteresowały się

centrum wspomagania, artystka przedWernisaż „Inspiracje” Bożeny Grocholskiej.

stawiła nie tylko swoją twórczość plastyczną, ale także poetycką.

Na szczególną uwagę zasługuje współpraca z wrocławskim malarzem Arturem Raczkowskim, który jest opiekunem dwóch grup malarskich. Pierwszą wspólną inicjatywą

było

zorganizowanie

w czerwcu 2014 r. wystawy Spotkanie z muzą, czyli zestaw prac portretowych i aktów, a także martwych natur. We wrześniu 2014 r. z okazji Dnia Seniora po112

macji i wiedzy (rodzaje mapatlasy,

mapy,

przewodniki)

z różnych dziedzin: historia – geografia – turystyka – statystyka – transport – pogoda – kultura. Wystawa dostępna jest w gablotach w holu Biblioteki.

Ponadto planowane jest również zorganizowanie takich inicjatyw jak: konkurs, wystawa multimedialna, wystawa książek dla dzieci i dorosłych Literackie podróże z mapą. Działania będą

podejmowane

wspólnie

z Wydziałem Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego Województwa

Dolnośląskiego

oraz Centrum Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu.

panie będąc już w dojrzałym wieku i po

Nie sposób przytoczyć tu wszystkich wy-

ciężkich doświadczeniach życiowych.

staw, szczegółów wernisaży, zdjęć. ZainDolnośląska

Biblioteka

teresowanych zachęcam do zapoznania

Pedagogiczna

się z zakładką na stronie Biblioteki Ar-

nawiązuje również kontakty pozainstytu-

chiwum Wydarzeń, gdzie znajdują się

cjonalne, z twórcami regionalnymi. Przy-

relacje ze wszystkich imprez zorganizo-

kładem takiego działania jest wystawa

wanych w Bibliotece.

Inspiracje Bożeny Grocholskiej, bibliotekarki, dziennikarki i wykładowcy. Werni-

Wystawy

saż „Inspiracje” Bożeny Grocholskiej.

malarskie,

fotograficzne

są

obecnie stałym elementem oferty kulturalnej Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej

Ciekawą wystawą jest ekspozycja przygo-

we Wrocławiu. Działalność wystawienni-

towana z okazji Międzynarodowego Roku

cza i współpraca z instytucjami kultural-

Mapy Atlasy i mapy jako źródła infor113

nymi nadal będzie kontynuowana i rozwi-

nałą okazją do spotkań, interesujących

jana. Dzięki proponowanym wydarzeniom

rozmów, poznania ciekawych osobowości

Biblioteka może być miejscem gdzie

artystycznych. Ponadto jest to sposób na

w sposób atrakcyjny i inspirujący można

promocję Biblioteki w środowisku i dotar-

spędzić czas wolny. Wernisaże są dosko-

cie do osób wcześniej niezwiązanych z placówką. Źródło wszystkich zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Kontakt z autorem: a.nalazek@wroclaw.dbp.wroc.pl

114