Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 1
1
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 3
Atle Berge
Superpularen Roman
Samlaget Oslo
3
Dødeboka ferdig_a 20.01.14 15.45 Side 6
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 5
«Det här kommer att vara en skräckhistoria. Det kommer att vara en kriminalroman, en berättelse om brott och om skräck. Men det kommer inte att verka så. Det kommer inte att verka så eftersom det är jag som berättar.» Roberto Bolaño, Amulet
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 6
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 7
Innhald Sjåføren og Superpularen. md. før mordet på Martinson Redaktør Weng Manuskonsulenten Fanny Acker Fanny og sjåføren igjen «Snakkesalige kundar». – md. før mordet på Martinson Superpularen på Wikipedia Superpularen på Twitter Karamell Heit lesefest for kalde vinterkveldar Kronikken Å fryse i hel framfor kleskapet Sjåføren og Menippos Ung og raud «Puteroman» og andre bokmeldingar Jeg vil se min herskerinne avsindig «Vidar Nilsen» Else Benedicte Halhjem Fanny og litteraturhistoria Hans og Grete Matpause Halvor Kristiansen og det ikkje-seksualiserte samfunnet
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 8
Menippisk seksuallaboratorium. md. før mordet på Martinson Den norske liggemåten Fanny og foreldra Presten Stipendet Tause passasjerar Harry Ringrøds hemmelege fetisj Ester (ca. ) Siste nytt om Superpularen oppsummert i historisk presens Brev til min sjåfør. – veker før mordet på Martinson Spionen Brev til min sjåfør Polyfonen Andre brev til min sjåfør Fanny og Aleksander Tredje brev til min sjåfør Mordet på Martinson Sex, mord og cliffhangers Genesis Handjern og vaniljeis Avhøyret Spekulasjonar Dialog i media Det står nokon i hagen Dommen Siterte bøker
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 9
Sjåføren og Superpularen MD. FØR MORDET PÅ MARTINSON
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 10
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 11
Redaktør Weng Den første som las Superpularen og fortalde sjåføren om romanen, var redaktør Weng, Tine Weng. Forlaget Weng jobba for, var eit kulturforlag som tok kulturelt ansvar alvorleg. Weng fekk lønna si uansett kor bra bøkene ho gav ut, gjorde det på marknaden. For ein redaktør i eit forlag som vanlegvis trykker bøkene i eksemplar, gjorde det likevel godt å lese noko ho visste marknaden ville ha, ja, elske. Da ho hadde lese ferdig romanen, sende ho straks eit smilefjes til forfattaren. Ho angra med det same. Ho hadde alltid frykta at Martinson meinte ho ikkje tok litteraturen alvorleg nok. Eit smilefjes kom til å gjere intrykket sterkare. For kva sa vel eit smilefjes om kvaliteten på manuset anna enn at Superpularen skulle bli bok. Det visste han sjølvsagt frå før … Martinson var ein ærekjær forfattar som berre sende frå seg fullenda arbeid, som pussa og pussa på språket til det knapt var forteljing, karakterar eller situasjonar att, berre skuggar av det som hadde vore der. Det gjekk eit ras gjennom Weng da ho tenkte dette. Nokon tullar med meg! Den kresne novelleforfattaren Aleksander Martinson hadde sjølvsagt ikkje skrive ein roman om ein superpular. Ho var på veg ut av forlags
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 12
huset, snudde straks og jogga opp trappa for å ringe Martinson. – Det var ei av desse historiene som berre måtte ut, lo han. – Ja, eg må kanskje flikke litt på henne. Kutte nokre setningar. Weng rista på hovudet. – Nei! sa ho. – Manuset er supert. Forfattarskapet ditt treng denne vendinga. Mot noko ope. Ho heldt på å seie at det låg i tida å vende seg mot lesaren og mot det opne, kva det nå var, men kom på at Martinson hata alt som låg i tida. På plass i passasjersetet ved sida av sjåføren sat Weng og gliste. Sjåføren kikka stadig på henne. Han visste kunden ville fortelje kva det var som gjorde henne så glad berre han kikka ofte nok på gliset hennar. – Eg jobbar i eit forlag, sa Weng og forklarte at ein av forfattarane som vanlegvis skreiv håplause noveller, noveller utan håp, hadde levert ein potensiell bestseller. – Og det er ikkje det at vi berre er ute etter å tene pengar, sa ho. – Men når vi gir ut over to hundre og femti titlar som maks sel i to hundre og femti eksemplar kvar, gjer det godt å lese noko marknaden garantert vil ha. – Superpularen, la ho til, – er ein slik roman. sider om sex inkludert eit mord. Umoralsk på ein konvensjonell måte. Historia er ein kombinasjon av ein moderne kriminalroman og Sangen om den røde rubin. Eller … Sexscenene er litt grovare enn i romanen til Mykle, slik at enkelte vil meine Martinson går over grensa. Forhåpentlegvis vil desse puritanarane lage
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 13
nok bråk i media til at folk blir nysgjerrige på boka. Men det beste av alt er kor moralsk slutten er. Hovudpersonen er sjølvsagt ein rundbrennar av dimensjonar, og det endar med at fleire av jentene oppdagar kvarandre og samarbeider om å ta livet av han. Eller, nei … Det beste av alt er at hovudpersonen nesten er magisk perfekt. Han gjer alt rett til kvar tid. Trening. Mat. Og sex, sjølvsagt. Superpularen les sexguidar slik Don Quijote las riddarromanar, og tilfredsstiller alltid damene først, så ingen bør kritisere Martinson for å vere kvinnehatar. Alt er skildra naturleg og reint … Det er aldri noko som luktar vondt, aldri noko som svir. Vi kjem sjølvsagt til å forsøke å selje dette inn som samfunnskritikk. Da Weng var ute av bilen, tok sjåføren fram den gule notatboka han kalla «Snakkesalige kundar», og skreiv ned korleis Weng hadde mottatt, opna og lese mailen frå ein forfattar sjåføren sjølv aldri hadde høyrt om, han skildra korleis redaktøren hadde lese med stadig større interesse og til slutt svart med eit smilefjes som ho angra på. Etterpå såg han for seg Weng komme heim, full av energi etter «ein god dag på jobben». Han såg også for seg at ho – inspirert av denne romanen ho hadde snakka om – stilte seg bak kjærasten som sat naken i ei for stor herreskjorte ved kjøkkenbordet og las avisa, kyssa henne i håret før ho smaug handa rundt aksla og ned innanfor skjorta hennar, fylte hendene med det venstre appelsinbrystet. Weng hadde hatt sansen for desse brysta heilt sidan ho møtte dei første gongen
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 14
– dei passa perfekt til dei store hendene hennar – men etter å ha lese Superpularen kunne ho eigentleg massert kva mjuke ting som helst og blitt kåt av det. Ho hadde til og med lyst til å ligge med sjåføren som køyrde henne heim, innbilte sjåføren seg at Weng tenkte medan ho fekk kjærasten til å reise seg og skubbe stolen til sida. – Legg deg, sa ho. Den låge kveldsola skein inn på tablået der kjærasten pressa seg mot Weng før ho la seg ned på kjøkkenbordet og spreidde beina for den knelande forlagsredaktøren. Etter dei første intense månadene med forelsking hadde ikkje Weng og kona hatt sex andre stader enn i senga – slapp sex i senga – men nå var Weng på nytt ramma av den enorme seksuelle energien frå det første året. Det er dette Superpularen skal gjere med Norge, innbilte sjåføren seg at Weng tenkte medan ho kyssa seg nærmare og nærmare målet, etter kvart kom fram, kyssa først forsiktig før ho brukte tunga til å bryte kjønnsleppene frå kvarandre: Superpularen er løysinga på problemet med dei rike, men ulykkelege nordmennene. Ja, med superpuling på kjøkkenbord og vaskemaskiner, på bibliotek og i baksetet på taxiar, skal alt trist og grått fordrivast, innbilte sjåføren seg at Weng tenkte.
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 15
Manuskonsulenten Fleire gonger om dagen, så ofte det var mogleg, passerte sjåføren forlaget, passerte han tujahekken rundt huset til Tine Weng. Det regna. Det var sommar, og det regna. Vêret kan verke uvesentleg her, men det var sommarregnet, det forbanna sommarregnet, kundane snakka om medan sjåføren igjen og igjen, så ofte det var mogleg, passerte staden han hadde plukka opp, og staden han hadde sleppt av forlagsredaktøren. Han ville sjå igjen Weng. Gjerne på avstand, men sette ho seg inn i bilen, ville han i tillegg fortelje henne om notata sine, høyre om ho trudde passasjerhistoriene han hadde skrive ned dei siste ti åra, kunne bli til ei bok. Ei slags novellesamling, kanskje? Eller ein dokumentar om livet til ein taxisjåfør. Det ville truleg bli pinleg. Våga han å avsløre ambisjonane sine til ei som jobba i eit forlag, kom det til å bli mumlande, innsåg han. Mest sannsynleg kom ho til å spørje kva han sa, og han kom til å riste på hovudet, det-var-ingen-ting. Da det endeleg kom nokon ut døra Tine Weng hadde komme ut frå to dagar tidlegare, var det ikkje Weng, men ei dame sjåføren straks såg kom til å felle tårer.
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 16
Ho vinka, han stoppa. Døra på passasjersida gjekk opp, men ein utstrekt peikefinger var alt sjåføren såg. – Skal eg sitte i den sølepytten der? Sjåføren kikka på sommarregnet – det forbanna sommarregnet! – kunden før hadde lagt igjen i passasjersetet. Han hadde ikkje noko å tørke med, la jakka si over setet. På plass i bilen snufsa kvinna adressa si og beklaga den sure tonen. Sjåføren snudde seg, la hovudet på skakke, smilte. Han visste godt at ho lengta etter å fortelje nokon kva som plaga henne, og at eit slikt smil ville få henne til å fortelje. Passasjeren snufsa igjen, tørka regn frå panna. Auga hennar møtte sjåførauga, blunka vekk eit par tårer før dei såg opp i taket. Slik blei ho sittande, medan sjåføren igjen og igjen kikka på henne, smilte, la hovudet på skakke. Framme i Agmund Bolts vei betalte kunden kontant utan å seie eit ord. Sjåføren kneip hardt rundt pengane. Han skulle ha spurt om kva som plaga henne, eller om ho jobba i forlaget. Aller helst skulle han spurt om ho kjende Tine Weng. Raskt smelte han døra mot fortauskanten, kikka kort etter riper i lakken før han møtte auga til passasjeren. – Gløymde eg noko? Sjåføren rista på hovudet, plukka opp røykpakka frå brystlomma. – Får eg ein? Kvinna strekte venstrehanda fram. Ho stakk sigaret
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 17
ten i munnen, og han tente den for henne medan ho skjerma for regnet med hendene. Ho trekte inn, pusta ut. – Eg er konsulent for eit forlag, sukka ho.
ďœąďœˇ
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 18
Fanny Acker Fanny Acker hadde kvilt på sofaen med eit bein på golvet og bladd i Nedstörtad ängel av Per Olov Enquist da redaktøren ho samarbeidde mest med, Tine Weng, ringde og bad henne sjekke e-posten sin. – Aleksander har sendt ein roman som tar forfattarskapet i ei heilt ny retning! Acker la straks frå seg Enquist og begynte å leite etter lesebrettet. Hm. Ho la høgre peikefinger over leppene. Lesebrettet låg ikkje i vindaugskarmen i stova, ikkje på kjøkkenet og ikkje på soverommet. Ho sjekka både under dyna og i nattbordskuffa. Okei. Ho hadde ete middag, ho hadde pressa appelsinjuice, og så las ho Aftenposten på brettet, las noko som fekk henne til å tenke på alderen sin – ein nekrolog – noko som fekk henne til å tenke at ho burde skaffe seg nokon å dele livet med. Nokon med integritet, hadde ho tenkt, ja, tenkte ho da, medan ho gjekk omkring og leita etter lesebrettet med den venstre handa rundt nakken. Nokon som kunne fortelje meg kor eg la … Ho fekk auge på lesebrettet i bokhylla. Det kvilte på fem av dei andre bøkene til P.O. Enquist. Nå hugsa ho alt: Enquist, hadde ho tenkt, det hadde vore ein mann å dele resten av livet med, det! Synd han er så gammal.
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 19
Acker sette seg ned i sofaen med lesebrettet i fanget, las gjennom overskriftene på NRK sine nettsider og sjekka saldoen i nettbanken. Ho sukka. For å muntre seg sjølv opp søkte ho på forfattarportrett av Enquist, før ho kom på kva ho eigentleg skulle med lesebrettet. Ho opna e-posten. Novellene til Aleksander Martinson var vanlegvis blant dei få tekstane Acker sette pris på å pliktlese for forlaget. I åra etter at ho kom til hovudstaden, hadde ho til og med hatt sex med Martinson. Dei hadde herma etter situasjonar frå bøkene til de Sade og Bataille og dyrka den same draumen: å skrive ein roman utan narrativ med eit språk fritt for metaforar. Konsulenthjartet slo derfor raskare enn vanleg medan ho venta på at programmet skulle vakne, og enda raskare da ho såg tittelen på dokumentet. Acker la frå seg lesebrettet, strena ut på kjøkkenet og henta ein øl. Kunne det verkeleg vere Aleksander Martinson som hadde skrive det der? Manuset Superpularen var ein heilt grei tekst, heilstøypt og fullkomment regissert på den mest uuthaldeleg løgnaktige måten dei fleste forfattarane leverte, altså ein tekst i tradisjon etter Dickens og Balzac slik dei Dickenske og dei Balzacske kvalitetane har blitt vidareførte av kommersielle historieforteljarar: kausalt, velpakka. Det må vere ein slags spøk, tenkte ho. Ein practical joke. Aleksander Martinson skreiv da for faen ikkje kausale og velpakka romanar? Mest sannsynleg hadde redaktøren sendt henne manuset til ein av krimforfattarane. Ho ringde den andre redaktøren i forlaget og spurde om han
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 20
hadde lese det nye manuset til Aleksander Martinson. Det hadde han. – Er det ikkje fantastisk? sa han. – Kven skulle tru at Aleksander Martinson av alle ville levere ein erotisk kriminalroman? Acker kasta telefonen frå seg utan å legge på, reiste seg og knytte nevane. Når sjølv Aleksander Martinson leverte kausale og velpakka forteljingar, var det berre å gi opp. Kor hadde det blitt av folka som lengta etter eit språk som kunne forandre verda? Eg burde gå oftare ut, tenkte ho. I staden for å sitte inne og ete skit med auga burde eg gå ut og treffe andre menneske. – Det har du rett i! brølte Samtidsmennesket, stemma i hovudet hennar som stadig minte henne på at det er realpolitikk, ikkje litteratur og filosofi som endrar verda. – Du har verken kyssa eller pult på år og dag. Fanny sukka. – Så lenge sidan er det ikkje, tenkte ho. – Jo, det er det! brølte Samtidsmennesket. – Etter julebordet i forlaget, svarte Fanny kjapt. – Eg har oversikt, altså. Det er berre litt over fire månader sidan. – Det er berre litt over fire månader sidan, herma Samtidsmennesket. – Og før det? – Eit halvt år. – Nettopp. To gonger i året får du panikk og går ut og finn deg ein eller annan tilfeldig fyr. Det er ikkje nok! Sex krev trening. Sex er teknikk som må haldast ved like slik fotballspelarar trener på finter, golfarar på
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 21
å putte. Medan resten av samfunnet lever ut gevinsten av den seksuelle revolusjonen, sit du her inne og les bøker. Nei, vent! Du les ikkje bøker eingong … Du les manus! Du les tekstar som er for elendige til å bli publiserte, medan det rett ute på gata her går menn som har lese seg opp, som har trent på å tilfredsstille slike som deg. Bestemora di ville klapsa deg hardt på kinnet dersom ho visste at du ikkje utnytta sjansen. For henne var sex neppe meir enn at bestefaren din låg og jukka på henne eit minutt eller to før han sovna, medan bestemora di måtte stå opp, gå ut for å tørke og vaske seg i skrittet før ho gjekk tilbake til senga, der ho oppdaga at det framleis rann sæd ut av skjeden. I dag, ute på gata her, går det menn som har studert sexguidar like grundig som Don Quijote las riddarromanar, menn med verktøykassa full av teknikkar som tolmodig gir deg tid til å bygge opp orgasmen. Men du bryr deg ikkje. Dei neste timane låg Fanny Acker for det meste på sofaen, sov eller tenkte, las ikkje ei setning. Tre gonger dusja ho, gjekk ut i gangen og kledde på seg, slo opp paraplyen før ho ombestemte seg, gjekk inn igjen for å halde fram med å ligge på sofaen, halde fram med å ikkje ete, knapt drikke, ikkje opne ei bok. Da Trine Weng ringde og spurde om ho hadde lese romanen, og om ho ville komme innom forlaget og diskutere teksten, nikka ho berre inn i telefonen. Det var nettopp det ho ville.
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 22
Fanny og sjåføren igjen Dei hadde røykt ferdig og sette seg inn i bilen for å sleppe unna sommarregnet. – Eg trudde sinnet skulle gi seg i løpet av bussturen, sa Acker, – men da eg kom fram, var eg like forbanna. Altfor sjeldan har eg fortalt redaktørane kva eg eigentleg meiner. Eg har kanskje latt det skine gjennom i små ironiske kommentarar, men aldri fortalt det rett ut. Dei ironiske kommentarane har sjølvsagt berre vore tåpelege. Du veit korleis det er … Dei ironiske kommentarane viser berre at eg har godtatt situasjonen, men det har eg ikkje. Eg skal i alle fall aldri gjere det igjen. Eg hatar verkeleg å lese desse manusa! Sjåføren nikka, prøvde å lage eit ansiktsuttrykk som viste at han også hata desse manusa: pressa leppene mot kvarandre og nikka alvorleg. – Eg sa det til Weng, redaktøren, fortsette Acker. – Eg sa rett ut at vi burde drepe Aleksander Martinson. Eg sa vi, ja, som om ho var einig med meg, men det forstod eg jo godt at ho ikkje var. Ho er berre opptatt av pengar og kommareglar, denne redaktøren. Har aldri brydd seg om litteraturen. Ho snakkar til og med om form og innhald som om det er to separate ting, ikkje uløyseleg kopla saman. Verst av alt var at ho lét som ho var einig med meg. Veit du kva ho svarte?
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 23
Sjåføren visste ikkje. – Ja, vi må vel kanskje stryke nokre setningar her og der. Teksten er litt for forteljande, litt for open, herma Acker. – Det hespetreet! Acker hamra seg på låret. Ei tåre rann nedover kinnet nærmast sjåføren. Han tenkte at det ikkje var kvaliteten på manuset som provoserte Acker, men den uproblematiske innstillinga til sex, dei akkurat passe grove sexscenene Tine Weng hadde snakka om. I setet der Weng hadde spreidd beina og glad fortalt om Superpularen, pressa Fanny Acker nå låra mot kvarandre. – Eg veit nok kva du tenker, sa ho. – Men det er ikkje pulinga eg reagerer på. Dei fleste favorittbøkene mine er fulle av sex. Eg elskar sex! Det er språket som er problemet. I Superpularen framstår språket som eit godstog som fraktar meining frå A til B. Acker tok tak i kragen på sjåførjakka. Såg sjåføren rasande inn i auga. – Men språket er da for faen ikkje noko godstog, freste ho. Sjåføren prøvde å lage eit ansiktsuttrykk som viste at han trudde på henne, men kunne ikkje ha fått det til. Acker sleppte i alle fall ikkje kragen på sjåførjakka. – Du! stønna ho. – Eg kan ikkje ligge med deg berre fordi eg skal bevise at eg hatar romanen til Aleksander Martinson på grunn av det marknadstilpassa språket. Fem minutt etter hadde dei sex første gongen. Leilegheita hennar. Ved kjøkkenbordet, på hundevis. Dei kledde ikkje av seg, stod berre med buksene trekte ned
Superpularen ferdig_a 22.06.15 11:26 Side 24
dei nødvendige centimeterane. Han la hovudet mot ryggen hennar, høyrde klaska som kom kvar gong låra hans trefte skinkene hennar. Etterpå tasta han inn nummeret hennar med veslefingeren på høgrehanda for ikkje å få glidekrem og skjedesaft på mobilen. Han ringde henne straks slik at ho også fekk nummeret hans. Dei skulle snakkast «til helga», men ho ringde ikkje, og han ringde ikkje, og dei neste månadene tenkte han berre på manuskonsulenten og Superpularen dei få gongene han prøvde å omforme historiene i «Snakkesalige kundar» til noveller.