Søsken

søsken-innmat-til-trykk.indd 4

23.08.11 13:36

guri sørumgård botheim sigrid sørumgård botheim kjersti rognes solbu ingrid rognes solbu (red.)

med foto av benedikte skarvik

Samlaget og Ratatosk 2011

søsken-innmat-til-trykk.indd 5

23.08.11 13:36

Sø s k e n

E i n e b a rn

Systrer

11 I fa m i li et r eet , s a me gr ei n Kjersti Rognes Solbu og Ingrid Rognes Solbu, Guri Sørumgård Botheim og Sigrid Sørumgård Botheim

23 I søsk ensk apet: Ei neb ar net Intervju med Gunveig Stridsman Holthe

51 I søsk ensk ape t: Eldr id i m idte n Kjersti og Ingrid Rognes Solbu intervjuar Eldrid Sørumgård Botheim

12 S ø s k en t a b lå Kjersti Rognes Solbu og Ingrid Rognes Solbu, Guri Sørumgård Botheim og Sigrid Sørumgård Botheim og Ratatosk

26 I søsk ensk apet: Adopter t Intervju med Reidun Askeland 29 Et eneb ar n sk r enser g jennom sam tids­ litter atur en på jak t etter søsk en «Du vart den broren eg alltid hadde ønskt meg» Ane Farsethås 32 Eneb ar n eller litter ær t søster sk ap?

Om Heidi, Pippi og Tonje Nina Goga 39 I ng en k om etter m eg Tina Åmodt

s ø s k e n fa kta 40 Søsk en og natur­v itensk apen Eivind Ystrøm

55 Sy str ene Juliane Rui 58 Dag b øk er 1983–84 Marte Huke og Kirsti Huke 70 Geografi, isolasjon og en boks med tinnsoldater Om søstrene Brontë Vera Kvaal 76 Pr ozor ov-sy s ke na : tr e sy str er og e in bror Om Tre systrer av Anton Tsjekhov Lene Therese Teigen 84 Vil du ha litt de s s e rt, har epus?

Om Påskeparaden av Richard Yates Frode Grytten 92 What to say ?

Based on a true story Anja og Mari Ulset 104 B lin d kj ærlighet Om Ingvild Holviks Lykkefeltet Linda Kaspersen 108 V eslesy ster s vedk jenning ar Sigrid Sørumgård Botheim

6

søsken-innmat-til-trykk.indd 6

23.08.11 13:36

B r ø r

Tvi l l i n ga r

systrer og brør

115 I s øs k en s k a p et : M e llo m s t a v b r ø r n e B r ør s Intervju med Sigurd Brørs

161 I søsk ensk apet: toeg g a tvilling ar Intervju med Anders Ebbesen

177 I søsk ensk apet: Er ling i m idte n Sigrid og Guri Sørumgård Botheim intervjuar Erling Rognes Solbu

118 I s øs k en s k a p et : a v s t a n d og n æ r lei k Intervju med Erlend Smalås 120 Mi nu s n i t t en Marita Liabø 125 P a p p a Å dla n d Intervju med Einar Ådland 129 E g v a r s j a lu p å s t or eb r or Øyvind Ådland 136 « K ven a v o s s k a lla r d u me d k v i n n en a m n , f a r ? » Ordet systkin i norrøn tid Kristin Fridtun 142 Ing e n er v å k n e Å fyre med brødre på fotballtur i England Henning H. Bergsvåg 149 N u m m er t r e Hans Sande 154 D e n u r ga m le b r or m i n Kjersti Rorgemoen

163 I søsk ensk apet: Ei neg g a tv illing ar Intervju med Sigrid og Anna Selmer-Olsen

181 I søsk ensk ape t: m usik alsk e søske n Intervju med Ingrid Andsnes

166 I nntil døden sk iller oss ad Tegnere, kolleger og tvillinger Egil Nyhus

183 jeg k lar er me g ikke u ten m in søs te r Tomas Espedal

167 sånt som er litt dum t, m en m est f int Svein Nyhus

184 På spor et av ta nke r om en b r or Om å miste et søsken Marit Eikeland

168 I tvilling anes teik n Om Hanne Ørstaviks 48 Rue Defacqz Hans Hauge

188 Tom f or k linke kul e r Selma Lønning Aarø 191 Søsk endialoga r Eirik Fauske 197 I hop Olav R. Øyehaug og Gunnhild Øyehaug 200 C am illa og He nrik Syskenkjærleik som gjekk i ball André Midtskogseter Reite 208 I søsk ensk ap e t: Med halvsøske n og b onussøsk en Intervju med Ida-Magrit Lindstad 210 I søsk ensk ape t: Num m er sek s a v s ju Intervju med Hans Kristian Solbu 212 I søsk ensk ape t: Num m er elleve a v tol v Intervju med Øyvind Eiksund 216 Bi dr ag sy tar a r

søsken-innmat-til-trykk.indd 7

7

23.08.11 13:36

søsken-innmat-til-trykk.indd 8

23.08.11 13:36

søsken-innmat-til-trykk.indd 9

23.08.11 13:36

10

søsken-innmat-til-trykk.indd 10

23.08.11 13:37

I familietreet, same grein I n o rr øn myt ol og i sprang det frekke og nysgjerrige ekornet Ratatosk opp og ned i verdstreet Yggdrasil med bodskap mellom ormen ved røtene og ørna i toppen. Denne gongen er det familietreet Ratatosk snokar i.

Med Søsken tek litteraturtidsskriftet Ratatosk steget over i bokform. Denne utgjevinga er den åttande i rekkja sidan oppstarten i 2005. Ratatosk-redaksjonen består nå av søskenpara Kjersti og Ingrid Rognes Solbu og Guri og Sigrid Sørumgård Botheim. Da vi skulle bestemme tema denne gongen, sa det seg sjølv. Det måtte bli SØSKEN. Søsken er eit vidare og meir samansett tema enn vi fyrst trudde. Det finst mange typar søskenrelasjonar. Nokre er einebarn, andre har ein stor søskenflokk. Det finst søsken som er bestevenner og søsken som er uvenner. Ved skilsmisser og nye familiekonstellasjonar dukkar det opp halvsøsken og stesøsken – korleis er det eigentleg å få ein stebror som er like gamal som ein sjølv? Er søskenskap stabile eller i endring?

Korleis følest det å miste eit søsken?

Søskenforhold er eit grunnmotiv i litteratur og kunst, eit motiv som er nært knytt til store tema som kjærleik, sjalusi, tilhøyre og identitet.

Boka Søsken inneheld nyskrive skjønnlitteratur med søskentematikk og essay om søskenforhold i litteraturen. Antologien undersøkjer òg søskenskapet frå andre perspektiv: personleg, etymologisk, naturvitskapleg og visuelt. Intervjuserien «I søskenskapet» gjev eit ærleg og kjærleg innblikk i søskenrelasjonane til tolv

ulike personar med høgst ulike søskenflokkar.

Temaet søsken kan opplevast som minst like prekært og nærverande for dei som ikkje har nokon – tekstar om einebarnet får difor opne denne søskenboka.

Er søskenskapet avleggs i dagens vennesamfunn? Ein lausriv seg frå foreldra sine og styrer unna klamme familieband. Ein ynskjer å framstå som eit sjølvstendig individ og vil kanskje ikkje synleggjera korleis familien formar ein.

Andre gonger er det akkurat det ein vil. Når ein skal forklare kvifor ein er vorten slik ein er, tyr ein gjerne til foreldra som forklaringsmodell.

Du slektar på foreldra dine, dei har implantert gode og dårlege gen og vanar i deg. Men kva med søskena dine?

Vi i redaksjonen opplever at søskena våre påverkar oss i minst like stor grad som det foreldra våre gjer. Søskena påverkar haldningane og vala våre, dei støttar oss når vi treng det mest, dei forstår oss. Går det an å vera meir i slekt med søskena sine enn med foreldra sine? Ja, det gjer det faktisk. Vi synest at søskenskapet fortener meir merksemd.

Universitetet i Ulster i Irland offentleggjorde i 2009 ein forskingsstudie som synte at systrer gjer oss lykkelegare: «People who grow up with at least one sister are generally more balanced and happier adults.» Det skriv vi gjerne under på.

Kjersti Rognes Solbu og Ingrid Rognes Solbu, Guri Sørumgård Botheim og Sigrid Sørumgård Botheim Bergen, Trondheim, Lesja og Oslo, 2011

11

søsken-innmat-til-trykk.indd 11

23.08.11 13:37

Kjers ti og Ingrid R ogn es S ol b u Gu ri o g Sigrid Sør u mgår d Bot h e i m ra tatosk

Søskentablå

D e i s o m e r me d: K j e rst i – kvinne, 32 år In grid – Kjersti si veslesyster, 26 år G u ri – kvinne, 33 år S i gri d – Guri si veslesyster, 26 år Ra t a t o s k – eit einebarn

P e rs o n ar s o m b l ir omt a l a : E ld ri d – Guri si veslesyster og Sigrid si storesyster, 31 år Erlin g – Kjersti sin veslebror og Ingrid sin storebror, 30 år

søsken-innmat-til-trykk.indd 12

23.08.11 13:37

T o s ø s k e n p a r e r s a m l a til redaksjonsmøte i ei leilegheit i Trondheim. Det er lenge sidan dei har sett kvarandre. Det blir servert lakrislisser og Arne Brimis raude vin for jakt og friluftsliv. Målet med møtet er å gjennomføre ei sjølvgransking av søskenskapet. Kva er det som kjenneteiknar veslesyster- og storesysterrollene? Har plasseringa i søskenflokken vore formande? Kjersti, Ingrid, Sigrid og Guri rapporterer og diskuterer. Einebarnet Ratatosk observerer og konkluderer.

Vin? Kjapp privat oppdatering K j e rs t i : Har du funne ein plass å bu, Ingrid?

In grid : Neeeeeii ...

G u ri: Korleis gjekk det med eksamen, Sigrid?

Si gri d : Det gjekk vel greitt, eg bryr meg ikkje så frykteleg.

K j e rs t i : Ok. Velkomen hit til denne samtala om systerskapet.

G u ri: Kven vil ha vin?

In grid : Eg. Si gri d : Eg òg.

K j e rs t i : Eg står over.

G u ri: Hæ. Oj? Si gri d : Ik! Har du bolle i omnen?

K j e rs t i : Ja. Eg driv med søskenproduksjon.

På lanseringa av boka kan eg ha performancen «Inga får eit søsken».

Gu ri : Gratulerer!

Kj ersti: Men ikkje sei det til nokon, det er hemmeleg.

Det er jo kulare å vera originalen enn å vera kopien. Veslesysterrolla Ingrid: Eg føler meg ofte meir som ei blanding av søskena mine enn av mamma og pappa.

Det er ingen eg har hata så mykje og vore så sint på som Kjersti og Erling, men heller ingen eg er så glad i. Det er frykteleg sterke følelsar.

Kj ersti: Eg har aldri hata deg.

Ing ri d: Nei, storesøsken er kanskje ikkje så bitre som småsøsken. Dei slepp å samanlikne seg med nokon som alltid ligg litt framfor.

S ig ri d: Eg lir av beslutningsvegring. Eg har ikkje fått øve meg på å ha ei meining. Eg har aldri bestemt noko heime.

Ing ri d: Storesøsken må ha meiningar. Eg har alltid meint det same som Kjersti, så Kjersti må ha hatt ei meining. Men kvar Kjersti har det frå, det veit eg ikkje.

Kj ersti: Dette høyrest forferdeleg ut. Kan de ikkje koma på ein einaste positiv ting med å vera yngst?

Ingrid (vrir på seg): Nei. Det er jo kulare å vera

13

søsken-innmat-til-trykk.indd 13

23.08.11 13:37

14

søsken-innmat-til-trykk.indd 14

23.08.11 13:37

originalen enn å vera kopien. Ingenting av det eg har gjort har vore «ekte» eller «mitt», det har kjenst som plagiat. Det er meir ærleg og ryddig å bli kasta ut i det som dykk. Det er liksom ufortent å få alt servert, for eksempel gode karakterar på skulen, som det eigentleg er storesøskena som har jobba for.

Si gri d : Eg kjenner meg att i alt Ingrid seier.

Fysikk som opprør. Sjølvstende Sigrid: Storesøsken slepp å forhalde seg til andre sine val, dei vel berre ut ifrå seg sjølve.

Med det eldste søskenet er foreldra meir uerfarne, og den eldste inngår i eit «danningsprosjekt». Resultatet dei kjem fram til, gjeld for resten av søskenflokken. Det blir ein «fasit».

K j e rs t i : På kva måte, da?

Si gri d : For eksempel var det aldri noko spørsmål om eg skulle ta noko anna enn allmennfag på vidaregåande, og det var sjølvsagt at det var realfag eg skulle fordjupe meg i, akkurat som Eldrid og Guri. Opprøret mitt vart at eg tok fysikk i staden for biologi.

K j e rst i : Wow. Sigrid: Det er ikkje sant at ein lærer av søskena sine feil, ein gjer dei same feila. Om eg skulle lært noko av Guri og Eldrid sine feil, burde eg jo lært at det er nyttig å ta engelsk for eksempel, det får ein bruk for uansett. Matteog kjemikunnskapane derimot, dei forlét hovudet mitt cirka ei veke etter avlagt artium.

In gri d : Eg syntest at det var kjipt å vera på universitetet, fordi alle berre kalla meg «Kjersti» og forventa at eg skulle vera like flink som Kjersti, i nordisk. Det var jo grunnen til at eg tok spansk, og at eg tok master i kunstkritikk i staden for i nordisk.

Strev og uro med mange ting.

Storesysterrolla K j e rs t i : No blir eg forvirra. Eg var sikker på at det var kulast å vera yngst. I sjølvshjelpsbøker står det at den yngste er kreativ, morosam og sjarmerande, medan den eldste er firkanta, ryddig og keisam. Stemmer ikkje det?

In grid : Jo, det stemmer. Den yngste må vera sjarmerande for å vega opp for manglande intelligens. Helsing Bitre Ingrid.

Kjersti: Da eg begynte på drama etter vidare­

gåande, var Ingrid skodespelarstjerne på Inderøya. Ho var den kreative. Slik som småsøsken skal vera. Mamma og pappa skjønte ikkje heilt kva fornuftige meg skulle rote meg borti teaterfaget for. Det var òg kjipt!

Gu ri : Her var det altså storesyster som herma etter veslesyster. Det kan ofte skje – for dei yngste er jo dei kulaste.

Kj ersti: I Bibelen er det ei historie om systrene «Marta og Maria» der Marta, som eg tenkjer at er eldst, får refs av Jesus fordi ho er meir oppteken av å rydde og gjera i stand enn å lytte til det Jesus har å seia. Eg mislikte den historia sterkt, fordi eg tenkte at eg hadde kome til å ha rydda og stressa dersom Jesus kom på besøk, medan Ingrid sikkert hadde sett seg ned for å lytte, som Maria gjorde. Eg høyrer Jesus for meg: «Kjersti, Kjersti! Du gjer deg strev og uro med mange ting. Men det er eitt som er nødvendig. Ingrid har valt den gode delen, og den skal ikkje takast frå henne.»

Reservemammaen. Omsorg Gu ri : Hjå oss er det Eldrid som har rolla som den forstandige, vaksne og praktiske, sjølv om eg er eldst. Eldrid fekk ofte store­ systeransvar. Når mamma var borte og nokon skulle laga middag, så var det Eldrid som gjorde det, og ikkje eg.

Kj ersti: Hæ? Eg er sjokkert.

S ig ri d: Men det var ikkje alltid slik. For viss mamma var borte, så var det du som skulle vera ekstramamma.

Gu ri : Nei. S ig ri d: Jo. Gu ri : Det hugsar eg ikkje. Kva gjorde eg da?

S ig ri d: Ikkje noko spesielt. Eg følte berre at du var meir moderleg.

Gu ri : Bra.

Forsvinningsnummeret. Søskenkjærleik Kjersti: Ein gong da vi var små forsvann Ing­ rid i lag med søskenbarnet sitt. Dei var vekke ein heil kveld, mamma ringte og meldte dei sakna til politiet, eg hugsar den surrealistiske følelsen da mamma skildra kva dei hadde på seg. Naboane samla seg for å gå manngard. Eg trur eg aldri har vore så redd.

15

søsken-innmat-til-trykk.indd 15

23.08.11 13:37

I n g ri d: Og så sat vi i eit kott i andre etasje.

K j e rst i : Ja, takk og pris.

Som ein kosebamse. Trøst Kjersti: Eg hugsar da Ingrid var baby. Eg brukte Ingrid som ein kosebamse, omtrent. Om eg var litt trøtt og lei, så la eg Ingrid i leikegrinda, og så låg eg der og trøsta meg litt med ho.

Veldig sint. Merksemd K j e rst i : Det som er pyton med å vera eldst er at alt blir så synleg.

G uri : Eg syntest det var ille å flytta heimanfrå.

Eg visste ikkje kva eg gjekk til.

K j e rst i : Storesøsken har det opnare. Ein har alle moglegheiter, alt er fritt.

S i g ri d: Det er keitt å vera att heime til slutt når alle har flytta.

I n g ri d: Kjersti flytta da eg begynte på ungdomsskulen. Dagbøkene mine frå nittitalet handlar veldig mykje om Erling og Kjersti, at eg saknar dei og at eg er VELDIG SINT. Eg er bitter. Kvifor er dei så flinke heile tida?

Kvifor er dei så kloke?

K j e rst i : Eg trur ikkje at eg ofra deg så mange tankar, gett. Men du var åleine om all merksemda etter at vi hadde flytta ut, du fekk juice og yoghurt kvar dag.

I n g ri d: Eg føler ikkje at eg har fått for lite merk­semd, men kanskje feil type. Eg vart høyrd om eg sa noko morosamt, men det var ingen som spurte meg om noko fagleg.

S i g ri d : Det er lett å tenkje at den yngste er bort­skjemt. Vi minste fekk alt fokus etter at vi vart åleine heime med foreldra. Men når ein er fjortis, så ynskjer ein så lite merksemd som mogleg frå foreldra. Ein har ikkje lyst til å vera den vesle søte ungen lenger. Dei eldste derimot har foreldra for seg sjølve når dei er babyar. I denne kritiske tida der personlegdomen blir forma, lærer dei at det alltid er nokon parat. Det kallar eg bortskjemt!

Havrekli og heimebrent. Rolletildeling G uri : Det kan verke som om foreldra deler ut roller til barna sine?

Kj e rsti: Det er ein dynamikk som skjer. Det kan godt hende at foreldra oppmuntrar til det, men ein er vel med på det sjølv òg?

S ig ri d: Uansett kva som skjer, så blir ein sur.

Vi er sure om vi får tildelt roller, men vi blir òg sure om vi ikkje får tildelt den opp­lagte rolla.

Ing ri d: Erling er liksom «slasken» i familien vår. Men det er jo eigentleg berre tull. Når han ikkje er heime er han den som er opp­ datert, ser på VM på ski, Kj ersti: bakar brød med müsli og havrekli, Ing ri d: den som joggar og går på fjelltur, Kjersti: han er best på kjeldesortering og retur.

Ing ri d: Heime var han den som krangla og laga ballade.

Kj ersti: Det var han som sette att ei flaske heime­brent på badet, han gløymte å ta flaska med og gøyme den. Da mamma stod opp, så fann ho heimebrenten.

Ing ri d: Ein tabbe – så er ein stempla for resten av livet.

Eit lavterskeltilbod. Kjærleikserklæring Gu ri : Når ein blir vaksen endrar søskenforholda seg. Da er det ikkje nødvendigvis den eldste som er den mest vaksne eller etab­ lerte. Nokre gonger har eg vore yngst. I ein periode eg ikkje hadde det noko bra, budde Sigrid og eg saman på hybel, og da heldt ho meg oppe. Kanskje fordi eg har vore singel lenge, har søskena mine vore ekstra viktige for meg.

Ing ri d: Eg kan alltid ringe til Kjersti når eg er lei meg. Når eg har kjærleikssorg eller treng å snakke om mamma og pappa. Men eg kan òg ringe når eg har klypt meg og vorte dritfin. Det er godt å vita at ho er der.

K j e rs t i : Eg er ikkje noko glad i å prate i te­le­fonen, men med Ingrid er det annleis.

Eg treng ikkje åha nokon grunn til å ringe ho, eg treng ikkje planleggje kva eg skal seia.

Ing ri d: Eg er eit lavterskeltilbod.

Gu ri : Dersom eg treng eit råd, er det søskena mine eg stolar aller mest på.

S ig ri d: Det gjer du rett i.

Gu ri : Søskena mine er det beste eg har.

16

søsken-innmat-til-trykk.indd 16

23.08.11 13:37

17

søsken-innmat-til-trykk.indd 17

23.08.11 13:37

Hei systr e, systr e (Ratatosk oppsummerer med eit søskenkvad) Er toskane i redaksjonen egoistar, bryr dei seg om søskena berre fordi dei liknar?

Dei tenkjer: kunne ek vore slik?

Nei, ek er ikkje det minste lik Hei systre, systre ikkje ver så dystre nå skal ek plystre og de må lystre: Knuffing, kosing, lugging og peik, alt er uttrykk for søskenkjærleik Med skjellsord blir kranglinga kreativ søsken finn på sjuke substantiv: Skrekkøgle, gledesdrepar, sutrefjott, potteape, det er mykje stygt i søskenskapet Sjølv er ek einebarn og lei meg for det, det er ikkje støtt best å vera i fred Men ek er autonom, eller var det autofil?

Nei, det er umogleg, ek har ikkje bil Hei systre, systre ikkje ver så dystre nå skal ek plystre og de må lystre: Knuffing, kosing, lugging og peik, alt er uttrykk for søskenkjærleik Redaksjonen har lese for mykje sjølvhjelpslitteratur slike bøker burde vore utsette for streng sensur Men ek veit ein måte du kan bli skikkeleg klok: velkomen til Ratatosks søskenbok!

18

søsken-innmat-til-trykk.indd 18

23.08.11 13:37

Botheimsystrene og Solbusøskena

søsken-innmat-til-trykk.indd 19

23.08.11 13:37

søsken-innmat-til-trykk.indd 20

23.08.11 13:37

søsken-innmat-til-trykk.indd 21

23.08.11 13:37

22

søsken-innmat-til-trykk.indd 22

23.08.11 13:37

Einebarnet

I søskenskapet

Intervju med G un v e i g S t rid s m a n H o lt h e

I

s ø ske

n skapet

G un ve ig S tri dsman Holthe (f. 1985) Fø dd og op p vaksen i: Trondheim B us tad: Trondheim Yr k e: Studerer utøvande piano ved NTNU, Institutt for musikk

Er det vanleg at folk tenkjer på einebarn som noko einsamt og synest «synd» på deg?

Det er nok vanlig at folk tenker på det å være enebarn som noe ensomt. Men det er først i de siste par årene jeg har opplevd at folk har syntes «synd» på meg. For meg virker det ikke som de synes synd på meg fordi jeg er alene, det er heller det at de synes synd på meg fordi jeg har få slektninger, og fordi jeg alene må ta vare på mine foreldre når de blir gamle.

Jeg har hele mitt liv syntes synd på meg selv fordi jeg er enebarn, så jeg liker egentlig at andre synes litt synd på meg. Jeg foretrekker i alle fall det framfor å høre: «Å, er du enebarn!

Bortskjemt du da?»

Trur du at du etablerer noko som liknar søskenaktige relasjonar med andre som du ikkje er i slekt med?

Nei, jeg tror ikke det. Det er veldig vanskelig å forestille seg hvordan en relasjon mellom søsken føles, og den er sikkert ulik i hver søskenflokk.

Da jeg var barn, var moren min dagmamma for ei jente som var ett år yngre enn meg. Jeg husker at jeg forstilte meg at hun var lillesøstera mi, og tenkte at det måtte føles slik å ha et søsken.

Gjennom oppveksten min har en stor del av vennene mine vært enebarn, fosterbarn eller att-

påklatter. Når jeg ser tilbake på det i ettertid, tror jeg at jeg følte en spesiell tilhørig­het til dem og kanskje knyttet søskenaktige relasjoner til noen av barna. Jeg husker jeg mislikte sterkt når andre fortalte om sine søsken, delvis fordi jeg ikke forstod hvordan det føltes, men også fordi jeg var ekstremt sjalu.

Kva er fordelane med å vera einebarn?

Jeg har egentlig problemer med å se fordelene, men skal prøve å trekke fram noe positivt. Min mor er også enebarn, og hun har i hele min oppvekst vært veldig nøye på at jeg ikke skulle bli bortskjemt. Jeg er blitt oppdratt til å være veldig selvstendig, til å klare meg selv og til å stille krav til meg selv. Jeg trives godt i mitt eget selskap og kjeder meg aldri.

Det er økonomiske fordeler ved å være enebarn. En familie med bare ett barn har bedre økonomi, og det ene barnet får flere gaver og mer penger enn om det skulle delt med en stor søskenflokk. Et enebarn slipper å arve klær og leker. Enebarnet får mer i arv når foreldrene dør.

Har du lært å aktivisere deg sjølv fordi du leikte mykje åleine da du var lita? Kan det ha vore med på å påverke at du har valt ei kunstnarisk utdanning som pianist?

23

søsken-innmat-til-trykk.indd 23

23.08.11 13:37

Jeg har sikkert lært å aktivisere meg selv på en annen måte som enebarn enn om jeg hadde vært i en søskenflokk. Jeg likte godt å leke alene, og syntes ofte at andre barn var for dumme til at jeg ville leke med dem. Når vi lekte butikk, ble jeg irritert fordi de ikke kunne regne, og når vi lekte med Barbie, kledde de dukkene i stygge klær som ikke matchet. Det var mye morsommere å leke med mamma. Jeg var kanskje blitt vant til en «voksen» måte å leke på?

Det er vanskelig å si om dette har påvirket mitt valg av utdannelse. Egentlig er det en tilfeldighet at det ble musikk. Men jeg tror det at jeg var en del alene som barn, har gjort at jeg trives godt i eget selskap, og at jeg er ganske tålmodig.

Som musikkstudent må man belage seg på mye alenetid under øving og en god porsjon med tålmodighet. Sånn sett har jeg utviklet egenskaper som passer utdanningen.

Er du som einebarn meir eller mindre knytt til familien?

Jeg tror det gjør meg mer knyttet til familien.

Det gjør i alle fall at jeg føler meg forpliktet til mye overfor familien. Det er for eksempel helt

utenkelig at jeg ikke skal feire julaften hjemme eller ikke tilbringe sommerferien med dem. Jeg føler det forventes at jeg fyller funksjonen til en hel barneflokk når det gjelder å besøke besteforeldre, være vellykket på skolen og ellers i livet. Mine foreldre er alltid bekymret for meg og vil alltid det beste for meg, noe alle foreldre vil for sine barn. Men jeg tror det blir ekstra mye omsorg når man er enebarn. Jeg er deres eneste barn, og jeg vil ikke skuffe mine foreldre på noen måte.

Jeg føler på en måte at jeg ikke kan flytte fra Trondheim fordi jeg er enebarn. Det er nok mer fordi jeg føler at jeg må hjelpe foreldrene mine med å ta vare på eldre slektninger, enn akkurat det at jeg flytter fra foreldrene mine. De klarer seg bra uten meg, og det er ikke ofte vi treffes, selv om vi bor i samme by.

Føler du eit press for å føre slekta vidare?

Ja, absolutt. Muligens er dette et press jeg har lagt på meg selv. Jeg kan ikke huske at noen i familien min har sagt eller gjort noe spesielt for at jeg skal føle det på denne måten. Min mor er også enebarn, slik at jeg er mine besteforeldres

24

søsken-innmat-til-trykk.indd 24

23.08.11 13:37

eneste barnebarn. Og i tillegg er jeg mine oldeforeldres eneste oldebarn. Jeg er altså eneste mulighet for å føre slekta videre, og det føles som et press. Hvis jeg får barn, vil jeg absolutt få flere enn ett.

I ein artikkel i denne boka skriv nina Goga at «enebarnets mytiske karaktertrekk er skremmende», fordi einebarn ofte er autonome. Samtidig er einebarna ideelle i barnelitteraturen fordi dei er nysgjerrige, frie og følsame. Kva tenkjer du om det? Er du autonom?

Forfattaren og vitskapsjournalisten Lone Frank har forska på genetikk fordi ho mista foreldra og ikkje fekk barn. Ho kjente seg «svevande». Kjenner du deg att i denne skildringa, at du er «genetisk einsam»?

Jeg ser på meg selv som ganske selvstendig.

Det er vanskelig å si noe generelt om enebarn, de enebarna jeg kjenner, har like forskjellig personlighet som de med søsken. Men når det gjelder meg selv, så tror jeg ikke at jeg er mer nysgjerrig, fri eller følsom enn andre. Som barn var jeg heller mindre nysgjerrig og fri. Det var så mye jeg ikke fikk lov til å gjøre, og så mange spørsmål jeg ikke forstod at andre barn stilte.

Jeg var mye alene og ble derfor god til å klare meg selv.

Nei, jeg har aldri tenkt på meg selv som genetisk ensom. Det er ingen i slekta mi som er på min alder, og som jeg kan speile meg i på en horisontal måte. Jeg har alltid speilet meg i mine foreldre og besteforeldre. På noen måter ligner jeg på dem, men det er også mange ulikheter.

25

søsken-innmat-til-trykk.indd 25

23.08.11 13:37